Escherichia Coli

I. II. Gii thiu Nhm E.coli gy bnh ( Enteropathogenic E.coli) A. Kha cnh lich s B. c im ca EPEC C. Triu chng lm sng D. Dch t hcNhm E.coli sinh c E. Phn lp v s nhn dng F. Pht bnh G. t rut ( Enterotoxigenic E.coli) A. Kha cnh lich s B. c im ca ETEC C. c im ca dch bnh D. Dch t hc E. Pht bnh III. Nhm E.coli xm nhp ( Enteroinvasive E.coli) A. Kha cnh lich s B. c im ca dch bnh C. Dch t hc D. Nhn dng E. Pht bnh IV. Nhm E.coli gy xut huyt ng rut ( E.coli O157:H7 and Enterohemorrhagic E.coli) A. Kha cnh lich s B. c im ca E.coli O157:H7 and EHEC C. c im ca dch bnh D. Dch t hc E. Phn lp v s nhn dng F. Pht bnh V. Nhm E.coli kt dnh rut (Enteroaggregative E.coli) A. Kha cnh lich s B. c im ca EAEC
Trang 1

C. Triu chng lm sng D. Dch t hc E. Pht bnh VI. Vai tr ca thc n v nc trong s truyn nhim ca vi khun ng rut VII. Phn tch t thc phm Ti liu tham kho

I. Gii thiu
Hn 100 nm tri qua k t khi m t ban u v qun x vi khun E.coli bi mt bc s nhi khoa ngi c, Dr. Theodore Escherich nm 1885. ng s dng nhng hu t qun x cng nhn rng l sinh vt gram m, ngy nay c gi l sinh vt E.coli, chng c phn b rng ri trong cc h vi sinh vt ng rut ca con ngi v ng vt mu nng. E.coli l sinh vt thch nghi vi iu kin k kh, chim u th trong ng rut con ngi v duy tr chc nng sinh l bnh thng ca rut. Thng tin chnh xc ny c lan rng v cng lm r rng hn v mi quan h cng sinh gia vi khun v vt ch, vn cha c lm sng t trong thi gian qua, cng vi vai tr ca E.coli trong h ng rut. Khi cc c im ca cc loi huyt thanh c xc nh th ng thi c th xc nh c cc chng chnh xc trong cc nguyn nhn gy bnh tiu chy, cui cng cc loi c cng nhn l khng ng nht c cha c cc chng c hi v k c cc chng v hi i vi h tiu ha. Trc y, E.coli gy tiu chy c chia thnh 4 nhm chnh: nhm E.coli gy bnh (EPEC), nhm E.coli sinh c t rut (ETEC), nhm E.coli xm nhp (EIEC) v nhm E.coli gy xut huyt ng rut (EHEC). Trong mi nhm, chng s c nhng c im ring bit, loi c bit c hi l c cha plasmid m ha, c cc tnh nng dch t hc v lm sng ph bin, v mt c ch hot ng v sinh l gy bnh tng t nhau. Mt loi th 5 c thnh lp bi nhm E.coli kt dnh rut (EAEC), l mt cng nhn gn y v vi khun ng rut. Nhm ny cng c cng nhn l mt chng nm trong nhng chng vi khun ca ng tiu ha lin quan
Trang 2

n bnh tiu chy, nhng cha c tnh in hnh nh bn nhm u tin v chng ta c th hnh thnh mt th t c th. Mt nhm vi khun ng rut in hnh khc l DAEC, bi v cc c tnh cng nh c im gy bnh ca chng cha c hiu r do nhm ny s khng c tho lun y. Nm nhm chnh ca vi khun ng rut l ch chnh ca ti liu.

II. Nhm E.coli gy bnh (Enteropathogenic E.coli)

A. Kha cnh lch s Dch t hc t nn mng cho vic khm ph EPEC l tc nhn cn nguyn gy ra bnh tiu chy tr em. Bnh tiu chy tr em vo cui nhng nm 1700 c m t bi Tin s Benjamin Rush c xem l mt bnh ng rut nghim trng xy ra ch yu khu vc thnh th vo nhng thng h. Cc nghin cu dch t hc pht trin nhng quan st v kt qu tt yu ca nhng bnh din ra nghim trng nht tr em di 2 tui v nhng tr khng b sa m th t l t vong do bnh tiu chy gim ng k trong cc tiu bang M v Anh. Trong nhng nm 1930, t l t vong v bnh tng cao v tp trung ch vo nhng dch c th ly nhim nhng vn cha c nhn bit tc nhn gy bnh. Nhm nghin cu s lin h gia cc vi khun E.coli vi bnh dch t c thnh bi Bc s John Bray, bc s Anh, ngi dng mi cng nh s hiu bit ca mnh lp lun cho cc cuc iu tra ca chnh mnh. ng cng nhn rng cc dng nht nh ca E.coli c ly t phn ca tr em b bnh tiu chy u c mi c trng ring,v cng cng nhn nh l Bc s nhi khoa Thomas ti bnh vin Hillingdon Uxbridge Anh. Bc s Bray cng l ngi chun b khng huyt thanh con th tn Snowy thc hin phn ng min dch hc trong phn ca nhng tr b tiu chy kt qu l c s ngng t gia khng huyt thanh vi chng E.coli trong phn ti 95% 50 tr s sinh b tiu chy v hu nh khng (ch vi 4%) i vi nhng tr khe mnh. Tip theo l s pht trin ca Kauffman- White v h thng huyt thanh da trn khng nguyn soma ( khng nguyn O), khng nguyn lng (khng nguyn H), v khng nguyn
Trang 3

v nhy (khng ngyn K) ca vi khun l cng c trong vic chng minh nhng bnh c lin quan c bit n cc kiu huyt thanh gy ra i dch. Nhng nghin cu thc nghim v s ly nhim h tr cho vic khng nh hn na v nhm huyt thanh v dch t hc ca nhng chng E.coli lin quan vi tiu chy v khng nh vic c t nht mt s cc loi huyt thanh vng rut kt d dy c th gy bnh tiu chy mc d khng hiu r v c ch. Nm 1955, Neter xut thut ng enteropathogenic E.coli cho nhng kiu huyt thanh v nhm dch t hc xc nh vi cn bnh tiu chy tr em. Vic nhn dng v xc nh c nhm E.coli sinh c t rut v nhm E.coli xm nhp dn n s nghi ng v kh nng gy bnh ca EPEC, bi chng EPEC thiu c ch gy bnh nh ETEC v EIEC v khng c s gii thch v kh nng gy ra bnh tiu chy lun phin. Levine tin hnh cc nghin cu trn nhng tnh nguyn vin chng minh rng chng EPEC thiu s sn xut c t hoc xm nhp c th gy bnh tiu chy ngi. Ngy nay, EPEC c xem l mt nhm E.coli gy bnh tiu chy ring bit, v c nhng xut quan trng c thc hin hiu r hn v phn t gy bnh tiu chy ca chng. B. c im ca EPEC ( nhm E.coli gy bnh)

1. Thut ng
S nh ngha v chng EPEC c nu ln cch y hn 40 nm. Ban u EPEC c nh ngha trn c s s hu v khng nguyn sma (O). Nhm kiu khng nguyn t c s cho s thay i khi EPEC c lin kt vi loi O:H c th. Kt qu ca mt cuc iu tra EPEC v c tnh m bnh hc ch ra rng s bm dnh v ph hy (attachingeffacing) l mt du hiu c trng nhn dng chng v xc nh kh nng gy tiu chy ca chng. Mt chng khc ca E.coli, ph bin l nhng chng sn xut c t Shiga, ng thi sn sinh s bm dnh v ph hy (A/E). Hin nay vic xc nh EPEC ti Second International Symposium l mt chng sn sinh A/E v thiu kh nng sn xut c cht Shiga. Hu ht EPEC c bit l dng khi vi kiu huyt thanh O:H,
Trang 4

nhng mt kiu huyt thanh ring l th khng c s cho vic xc nh chng EPEC. Thnh thong thut ng enteropathogenic E.coli c s dng kh rng ri biu th cho cc chng gy bnh tiu chy. Nh vy, c l theo trit hc hp dn, s hiu bit ca chng ta v E.coli gy bnh tiu chy nn gim xung th tt hn l tng ln.

2. Kiu huyt thanh

15 kiu huyt thanh O trc y c miu t nh l nhng thnh phn ca EPEC: O18ab, O18ac, O26, O55, O86, O111, O119, O125, O126, O127, O128ab, O142 v O158 (11-14). Kiu huyt thanh s dng khng nguyn H c nhn bit nh chng c kiu huyt thanh khc trong nhm huyt thanh O khng c tim nng gy bnh v xy ra dch bnh nh nhau. Mt s kiu huyt thanh, nh O55, him khi tm thy trong ngi khe mnh v s tm ra nhm ny trong tr b tiu chy c th y xa hn nhng g khng cn thit nh chng gy bnh cao. Mt s kiu huyt thanh, nh O86, c th din ra ph bin trong rut gi v vy s tm ra chng trong tr em b tiu chy i hi s xc nh nu chng ri vo nhm ny (O86:H34) lin kt vi dch tiu chy trong 21 kiu c nhn bit trong nhm O86. S khc bit ring bit ca kiu huyt thanh l khng xc nh cc c tnh gy bnh ca mt c th b c lp v thm vo s kim tra c yu cu phi phn loi vo mt trong nhng nhm ca E.coli gy bnh tiu chy. Da vo nh ngha hin ti v EPEC v bao gm s phn loi gene nhng kiu c c tnh ca EPEC bao gm O55:H6, O55:NM; O86:H34, O111:H2, O111:H12, O111:NM, O119:NM, O125ac:H21, O126:H27, O126:NM, O127:H6,O127:NM, O128:H12 v O142:H6.

3. Triu chng lm sng

Bnh tiu chy khng c nhng c im ni bt, do s nhim EPEC c bit nh mt nguyn nhn gy bnh. in hnh ca bnh l mt t tiu chy nng vi triu chng st thp v nn i ko di tr em. Dch bnh ko di c th gy cht hoc tiu chy ko di ( hn 14
Trang 5

ngy) nhng khng ph bin tr em, c bit nhng tr em nh hn 6 thng tui. Trong mt nghin cu v vim bao t mc phi tr em nm vin, bnh ny c quy cho EPEC gy tiu chy trung bnh t 2,4 n 4,6 ngy v em so snh vi tr em vim bao t khng do vi khun. Kt qu nghin cu trong thi gian di khng nh rng tiu chy do EPEC gy ra nghim trng hn l do nhng nguyn nhn khc v d nh rotavirus. nhng tr ln hn v c bit l ngi trng thnh khng c s nhim EPEC v c kh nng bi tit chng EPEC dn n cc khi nim v tnh min nhim i. Tuy nhin, EPEC khng phi l nguyn nhn ph bin ca cn bnh tiu chy din ra theo tng cn thm ch i vi c nhng vng a l c s nh hng ca EPEC cao, iu ny c th gi iu chnh v tnh min nhim. C. Dch t hc EPEC c miu t nh mt nguyn nhn gy bnh tiu chy tr em trn th gii, vt tri l tr em nh hn 2 tui. Nhng nghin cu c i mu i chng so snh c s c mt ca EPEC trong phn vi tnh trng bnh ch ra c mi tng quan ng k ca s phn tch EPEC v bnh tiu chy ca tr em di 6 thng. C sa non v sa m u l nhng tc nhn c hiu v khng c hiu c ch s bm dnh ca EPEC vo nhng t bo Hep-2 v nui con bng sa m l bo v chng li nhim trng EPEC. Cho b bnh c ghi nhn nh l mt nguy c nghim trng trong nhim trng EPEC. Dch do vi khun EPEC gy ra bng n trong cng ng v trong cc khoa nhi ca bnh vin chu u v Bc M trong sut thp nin 1950, v t l t vong dao ng ln n 50%. T l ny dn bin mt do vic ci thin c vn v sinh mi trng v ch bin. Trn th gii, mu dch t hc ph bin ca vi khun EPEC bao gm vic quan st s lin quan gia chng vi nguyn nhn gy ra bng pht dch trong cc trung tm nui dy tr thng xuyn, c bit l cc nh tr v vi cn bnh tiu chy mc phi tr em. Vic chm sc tr c cng nhn, thit lp M. y l ni bng pht vi khun EPEC v tiu chy cp. Mt nghin cu gn y ch ra rng s hin din thng xuyn ca
Trang 6

EPEC nh l mt trong nhng nguyn nhn gy ra tiu chy nhng vng qu nc M. Cn bnh tiu chy ny c l c nh gi khng ng mc. Mc d, s bng pht nhim trng EPEC ngi ln c cnh bo. Trn th gii, chi ph dng dp dch do EPEC gy ra l nhiu nht so vi nhng vi khun khc. Trong mt vi nghin cu, vi khun EPEC l tc nhn dng gii thch cho 1/3 s ca nhim tiu chy tr em v rotavirus cng l mt trong nhng ch th ca EPEC gy ra cn bnh tiu chy tr em ph bin nht. Mi trng vt l ( chi, khu vc tm, bi, qun o) xung quanh a tr b tiu chy do EPEC gy ra c th lm lan truyn rng ri mm bnh. Con ng ly truyn c th t thc n b nhim vi khun hoc t tay ngi chm sc tr hay t vt nhim bn t t.

D. Vic nhn dng v c lp vi khun:

EPEC c hnh thi hc ging nh tp on trn mi trng c bn v c nhng phn ng sinh ha tng t nh E.coli. Vic nhn dng bnh ng rut lin quan n EPEC khng th c thc hin bng nhng cng c chn on sn c trong nhng phng th nghim t nhn t tiu chun trung bnh. Kiu khng nguyn ca vi sinh vt c xc nh bng khng th c hiu tng i khng phc tp, nhng nhng k thut thao tc trong phng th nghim phi vng. Nhng k thut c s dng trc y nh l nn tng xc nh EPEC nhng mt vi chng c miu t khng ri vo mt trong s nhng nhm kiu khng nguyn ca EPEC c in Bc u nhn bit c vi khun EPEC th phi xc nh nhng c im ca tng nhm vi khun c trong mi trng nui cy v xc nh c s c mt ca c cht Shiga trong mi trng. V d vic kim tra c th c tin hnh trn kiu hnh ca EPEC hoc trn b gen ca EPEC, sau cng s dng nhng mu d DNA hay gi cch khc l phn tch PCR. c im A/E (Attaching and Effacing) c chng minh bng cch s dng cht nhum hunh quang, iu ny lin quan n vic s
Trang 7

hu trnh t gen eae c tm thy v tr vng gen mc bnh u nang thnh rut khi. S bm dnh ca vi khun vo nhng t bo HEp-2 nhn chung c lin quan n s hin din ca plasmid EAF v trnh t bfpA. Nhng chng EPEC in hnh s hu trnh t eae v plasmid EAF nhng khng sn xut c cht Shiga. Nhng chng thiu plasmid EAF nhng mt khc chng c c im A/E v s xut hin ca c cht Shiga l mt chng EPEC c quan tm. Nhng phc tp lin quan n vic phn tch gn y v ang c kim tra li mt cch chi tit. E. Gy bnh Mc d, vic m t nhng gen gy bnh tiu chy E.coli c khm ph u tin l trn vi khun EPEC, nhng cho n gn y s hiu bit ca chng ta v trnh t gen gy bnh ng rut ca EPEC vn cn kh t so vi s hiu bit ca chng ta v cc c ch ca bnh lin quan n nhim trng ETEC (Enterotoxigenic E.coli) v EIEC (Enteroinvasive E.coli). Nhng tp ch gn y tm tt s bng n v lnh vc nghin cu ny. Mt hnh nh m bnh hc lin quan n nhim trng EPEC con ngi ln u tin c m t bi Polotsky trong cc vi khun c quan st th bm rt cht vo t bo biu m v xung quanh cc vi nhung mao b ph hy. p dng thut ng attaching (bm dnh) v effacing (ph hy) u tin c s dng bi Stally vo nm 1969, m t s mt mt t bo biu m v thoi ha t bo cht c nhn thy trong rut ln s sinh tip xc vi EPEC. Knutton cho thy rng s bm dnh v hy hoi ca EPEC c lin quan vi s tch t ca si actin trong t bo nui cy ti ch nhim EPEC. EPEC cng bm dnh v hy hoi nhng ni tch t mt s protein khc ca b xng t bo. Nghin cu trn c s phn t i vi nhng tn thng A/E c xc nh nm trn nhng trnh t gen c chiu di khong 35 kb c gi l LEE. Trong LEE c nhng gen m ha cho nhng protein tham gia vo vic truyn tn hiu v vic ni kt vi khun vi b mt t bo biu m- mt
Trang 8

vic rt cn thit chng c th truyn thng tin. Cng c trong cc LEE l chui eae, m ha intimin. Protein khong 94 kb ny c tham gia vo s bm dnh mt thit ca vi khun vi b mt t bo v c s tng ng 50% vi protein invasin ca Yersinia. Mt yu t quyt nh c trng trong cc chng EPEC l kh nng dnh cht ca khun lc vi mi trng nui cy. c im ny dng phn bit vi nhng chng vi khun khng bm dnh nh ETEC, EIEC hay E.coli gy bnh ng tit niu. M hnh bm dnh tp trung ny c ghi nhn ln u tin l c lin quan n chng EPEC O127:H6 vi plasmid c kch thc 60mDa c t tn l pMAR2 l sau l cc dng EPEC khc c kch thc t 55-70mDa. Nhng plasmid ny, nhng plasmid c gi l tc nhn bm dnh EPEC, c ghi nhn c mt mc tng ng cao cp DNA. C s ca ca vic cc vi khun bm dnh vi nhau thnh mt khi l do cc lng bm, nhng lng bm ny c mt vi trnh t tng t vi nhng lng bm tit c t ca Vibrio cholerae. Lng bm c phi l trung gian gia s bm dnh ca vi khun vi t bo biu m hay khng vn cha r. Mt mu d DNA c to ra t vng plasmid MAR2 rt cn thit cho vic nh dng cc kiu bm dnh v mu d DNA ca nhng plasmid EAF c s dng rng ri trong cc nghin cu dch t hc dng pht hin v m t c im ca EPEC. iu quan trng ca nhng plasmid c kch thc 55mDa trong vic chi phi c nhng kiu bm dnh v tim nng gy bnh tiu chy c th c nhn thy qua nhng bng chng sau: u tin, nhng chng E.coli trong phng th nghim khng gy bnh, khng bm dnh c c c tnh bm dnh do c chuyn plasmid EAF vo. Th hai, mt vi chng vi khun mt plasmid s dn n vic mt kh nng bm dnh. Th ba, nhng chng c nui dng v cha tr vng plasmid EAF c tn s gy bnh tiu chy thp hn nhng chng vi khun EPEC c nhn plasmid EAF nguyn lnh t cha m. khng phi tt c chng EPEC
Trang 9

u lai vi mu d EAF. Mc d, chng u c lin quan n bnh tiu chy thu c t cc mu dch t hc v gy ra nhng hu qu tng t nh nhng m bnh c tm thy c EAF dng tnh. Tuy nhin, nhng chng EPEC khng c EAF dng tnh c coi nh ch nh nhng EPEC v dng chng phn bit vi nhng chng ph bin hn l EPEC c EAF dng tnh. Cc nghin cu m t v EPEC trc cho thy rng EPEC c kh nng tn cng vo t bo. Tuy nhin, mt vi chng EPEC khng c kh nng gy ra bnh vim gic kt mc trong mt chut lang v thiu nhng plasmid c trng lng phn t cao khong 140mDa th khng c kh nng tn cng vo t bo. Xem xt li cc quan st trc v vi tr ca EPEC trong t bo, cc nh nghin cu gn y ch ra rng, EPEC tn cng vo tt c cc t bo biu m. Tuy nhin cp t bo th c ch gy ra bnh tiu chy ca EPEC vn cha c hiu r. Donnenberg v Kaper xem xt li trn c s di truyn v c lc ca EPEC, hai ng ngh v mt m hnh xn nhim v gy bnh gm 3 giai on: u tin, cc lng bm ca EPEC tit ra mt loi protein c hiu gip cc vi khun c th lin kt li vi nhau c gi l BFP (binding factor protein). K , cc protein ny nh mt cht cm ng gp phn vo vic truyn tn hiu thc y s phosphoryl ha mt vi loi protein cung cp nng lng cho qu trnh vn chuyn ion lm tng nng canxi trong t bo gip lng bm ph hy t bo. Cui cng, t bo biu m c th b tn cng bi mt s EPEC b mt lin kt cht ch.

III. E.coli sinh c t ng rut (Enterotoxingenic E.coli)

A. Ngun gc: Sau EPEC, nhm E.coli ch yu tip theo gy bnh tiu chy c nhn thy nh mt thc th gy bnh khc l ETEC. Mt quan st c thc hin bi De, ng nhn ra s ging nhau ca vng khng khun
Trang 10

c cy truyn vi V.cholerae hoc mt s nhm huyt thanh ca E.coli. sau pht hin ca De v c t dch t nm 1959, Taylor v Bettalheim lu rng x l chloroform trong mi trng nui E.coli nhng sau vn pht hin c s hin din ca loi cht c ny trong mi trng, do cho thy enterotoxin c to ra bi cc chng E.coli. Vo nhng thp nin 1960 v 1970 chng kin vic pht hin ra cc c t trong thnh rut trnh by mt cch r rng v hot ng ca ETEC v cng nhn v tm quan trng su sc ca ETEC l tc nhn gy tiu chy. Smith v Gyles bo co rng hai c t sn xut bi E.coli c th c phn bit trn c s l tnh cht khng n nh vi nhit, s khc nhau c phn nh qua hai thut ng c cht bt n nhit (heat-labile toxin) v c cht n nh nhit (heat-stable toxin). Gorbach t nn mng trong vic xc nh ETEC l nguyn nhn quan trng gy tiu chy cho nhng ngi sng vng nhit i, Sack l ngi khng nh li vai tr to ln gy ra bnh tiu chy ca chng ETEC. Nh ni phn trn, EPEC l 1 trong nhng tc nhn gy tiu chy nhng vic nhim ETEC gy ra s nghi ng v kh nng gy bnh thc s ca cc EPEC, m khng c c ch no xc nh c iu ny. ETEC sau c khng nh l chim t l ng k v gy bnh tiu chy tr em trong cc nc pht trin. Chng ETEC ny i lp khng ng k vi h hng ca chng l EPEC gy bnh tiu chy cc khoa nhi ca cc nc pht trin ny. Bnh tiu chy theo tng cn, mt chng bnh c t vi nhiu ci tn nh turista, Delhi belly, Rome runs, Aztec two-step, back door sprint c thm vo danh sch cc chng bnh, trong ETEC l tc nhn cn nguyn quan trng. Trong qun i, nhng ni c v sinh km v khu vc v sinh th ETEC li cng l tc nhn gy tiu chy, c bit l cuc xung t gn y vng vnh Ba T. Mc d thng khng ph bin ti Hoa K nhng trong ma h nm 1998 ti Chicago, mt t bng pht ca ETEC gy ra bnh tt 40.000 ngi.
B.

c im ca ETEC

1. Thut ng
Trang 11

Theo nh ngha, cc chng ETEC sn xut c cht bt n nhit (LT) hoc c cht n nh nhit (ST) hay c hai. Tuy nhin, s hnh thnh c t rut cng khng phi l yu t duy nht quyt nh n bnh ca bnh nhn, n i hi s hin din ca mt s yu t nh km nht nh gi l CAFs cho php cc vi khun xm nhp qua ng rut ca con ngi. Ty vo nhng nhn t bm dnh, ETEC c th l tc nhn gy bnh cho ng vt hoc cho ngi hay c hai.

2. Kiu huyt thanh

C hn 75 nhm huyt thanh O c pht hin trn cc chng ETEC, mc d mt na s huyt thanh ch c pht hin mt ln. Nhm huyt thanh ETEC ph bin l O6, O8, O25, O27, O78, O128, O153, O148 v O159. Kiu huyt thanh O hu ch trong vic xc nh dch do ETEC gy ra, nhng trong cc thit lp c hu n khng tht s hu ch xc nh v s lng nhm huyt thanh O ca ETEC rt nhiu. Hn na, nhm huyt thanh O ca ETEC c th trng vi nhm huyt thanh ca E.coli khng sn xut c t-nhng chng thng thng gy ra nhim trng ng tit niu hoc vim mng no. Tuy nhin, vic xc nh nhm huyt thanh O vn c ch trong vic xc nh c tnh ca ETEC trc khi con ngi xc nh c bng cc phng tin khc. C hn 30 nhm huyt thanh H c pht hin trong ETEC, ph bin nht l H9, H12, H16, H21, H45. Vai tr ca lng bm trong vic sinh bnh ETEC l khng r rng, mc d tng t nh bnh dch t, n c d kin s ng mt vai tr g . Bng 1 ch ra cho chng ta thy rng cc tuyn huyt thanh H thng lin kt vi cc yu t khc, Nhng nhn t bm dnh thng c bit nh nhng khng nguyn ca nhn t gy bnh (CFA) c th c coi l mt nhm gm 3 loi huyt thanh. CFA/ I, CFA/II v CFA/IV, ba nhm huyt thanh ny c tm thy nhiu nht, nhng trong mt s nghin cu xy ra th chng ch c mt khong 30% ETEC. C mt s iu kh xc nh bi v CFA/II c th cha CS3, CS1 v CS3, hoc CS2 v CS3. CFA/IV c th cha CS6, CS4 v CS6, hoc CS5 v CS6. CS1, CS2, CS3, CS4, CS5, CS6 l nhng cu trc ring bit trn b mt ca vi khun. Nhng c gng tm ra CFA ph
Trang 12

bin khc khng thu c kt qu tt, mc d mt s CFA c nghin cu nh CS17, PCFO20, PCFO159, PCFO156 v longus. Ti mt ngy longus c th c kh nng l mt CFA ph bin, nhng vic cn thu thp nhiu d liu l cn thit nh gi nhng nn tng CFAs. Cc cng trnh s khi cho mt loi vacxin ETEC da trn cc loi CFA s yu cu s kt hp ca dch t hc v phn t, s kt hp cc loi khng nguyn ny, s xc nh mi quan h gia chng,s rt quan trng trong vic tr bnh cho con ngi. Bng 1: Nhng phenotype ph bin ca ETEC Kiu khng nguyn c cht O6:H16 O8:H9 O8:H9 O27:H7 O78:H12 O128:H12 O148:H28 O153:H45 O169:HLTST LTST LT ST ST hoc LT LTST ST ST ST CFA CFA/II (CSI v CS3 hoc CS2 v CS3) CFA/II (CS3) CS17 CFA/IV (CS6) CFA/I CFA/I CFA/IV (CS6) CFA/I CFA/IV (CS6)

ETEC ph bin trong mi trng v sinh km, nhng nhm huyt thanh O v H ph bin cng nh CFAs tt c u lan rng trn th gii. Vi cc nc pht trin nhim trng ETEC him khi xy ra, kh nng min dch khng c trong thc phm, dn c v ngun nc. S a dng ca cc tuyn huyt thanh khc nhau lm tng nhng n lc trong vic tm ra cc loi khng nguyn thng thng trong vacxin chng li ETEC v thc hin tt cho cc xt nghim chun on C. c im ca dch bnh
Trang 13

Khi b tiu chy s km theo bun nn, t nh n trung bnh dn n au bng, v t khi st c hnh thnh bi s nhim trng. Mu thng khng hin din trong phn, bch cu khng c trong mu.Tiu chy thng bt u khong 1-3 ngy sau khi ung phi ETEC. Bi v c ch hnh thnh tiu chy ging nh bnh t, khi b bnh tiu chy s mt nc nghim trng v dn n nguy c t vong cao Qu trnh din bin bnh c s thay i ph thuc vo mc nhim bnh khc nhau, trong nhim trng s xy ra. Hu ht cc bnh nhn b tiu chy theo cn bc pht, bnh nh v thng ko di cha y mt tun, nhng khong 5-10% c th ko di hn. Trong mt s trng hp nht nh, nh trong cc chin dch qun s, thm ch mt bnh nh c th gy ra nhng hu qu thm khc nu mt t l ln dn s b nh hng v khng c k hoch thc hin bo v tr em. Bi v tr em nhy cm hn n vic mt nc, nhim trng ETEC c th nng tr em. Tr b bnh tiu chy th rt d dn n tnh trng suy ding dng. Khng ging nh EPEC, ETEC l nhim trng xy ra c ngi ln v tr em. Vic ri rt phn cha ETEC cho php s truyn nhim lin tc trong mi trng v sinh km D. Dch t hc ETEC khng c cng nhn l tc nhn gy bnh tiu chy Chu u v Bc M, mc d dch ETEC thnh thong xy ra. Trn th gii, ETEC l mt nguyn nhn chnh gy ra bnh tiu chy. Tc tn cng ca bnh tng ln cng vi vic cai sa, c th trn c s a yu t bao gm yu t bo v chng li bnh tiu chy c tm thy trong sa m. S tip xc nhiu hn vi cc loi nc v thc phm b nhim, s suy gim trong tnh trng thiu dinh dng thng i km vi vic cai sa. S pht trin ca a tr c th chng nhiu nhim trng ETEC c ngha lm sang trong 5 nm u tin cng nh s gim nguy c b nhim trng rt nhiu, y mun ni n s pht trin ca h min dch Cc nghin cu ch ra rng nhng thc phm khng c gi lnh v ngun nc nhim cha rt nhiu ETEC gy bnh, 108-1010 sinh vt.
Trang 14

S gim acid ca d dy c th cho php bnh pht trin sau khi nhn c mt lng vi khun nh hn. i vi bnh tiu chy theo tng cn, s pht trin cn bnh ny rt phong ph, tng ng vi thi gian bnh th nguy him ca bnh cng tng ln, vi mt nguy him ln n 50% nu bnh c trong 14 ngy. Nhiu nghin cu lu rng phn ln (20-70%) bnh tiu chy theo tng cn l do ETEC, nguy c nhim khun ETEC dn n bnh tiu chy xy ra nhiu nht khu vc M Latinh v Chu Phi, tip theo sau l Chu . Ngc li i vi ngi dn trong vng lu hnh bnh, nhim khun ETEC khng c triu chng him khi xy ra theo cn E. Pht bnh

1. Nhng loi c t rut:

Hai c t khc bit LT v ST l tnh nng xc nh ca ging vi khun, chng c th xut hin cng nhau hoc ring l xut pht t s n nh khc nhau ca mi loi lm nng. LT l nhit c t bt n nh (bt hot sau khi si m 600C trong 30 pht) v ST l n nh sau khi lm nng c cht. Nhm c cht rut th 3 c gi l EAST c tm th mt s ni nhng khng phi tt c u thuc cc chng ETEC. Bng chng cho thy rng mt mnh EAST c th c tim nng gy bnh, do n c th l mt ng yu t trong ETEC. Vic thu thp nhiu d liu l cn thit lm r vai tr ca EAST trong bnh tiu chy. LT l mt gia nh gm cc c t khc nhau tng t nh nhau, nh cc c t t (CT) ca V.cholerea. Nhm LTI bao gm ngun gc con ngi (LTh) v ngun gc t ln (LTp). LTh v LTp c lin quan cht ch n bnh t c t. Chng c 80% s tng ng trong trnh t amino acid, tng t s hot ng trong qu trnh gy bnh v s trung lp ca khng th i vi bnh t c t. Nhm LTII dng nh khng ng vai tr g trong bnh tiu chy ngi LT holotoxin bao gm mt tiu n v A xc tc hot ng v 5 tiu n v B sau ny chu trch nhim lin kt vi mt phn t c th trn b mt t bo rut, nhm t bo GM1. Tip theo sau s rng buc vi cc th
Trang 15

th GM1 tiu n v A ca LT v enzyme phn tch thnh tiu n v A1 v A2. Tiu n v A1 ng vai tr nh l ADP-ribosylation ca mt protein iu ha, l nguyn nhn gy kch hot khng th o ngc ca loi enzime vng adenylate. S tch t trong t bo l kt qu ca cyclic adenosine monophotsphate (cAMP) kch hot mt kinase protein, gy ra s hp th ca natri clorua v tit ra chloride. C ch b sung c th ng mt vai tr trong vic gy ra nguyn nhn bnh tiu chy. S khm ph ra rng khng ST cng khng LT lm suy gim vn chuyn Na+ t trong lng rut n cc t bo biu m thng qua con ng vn chuyn ng v acid amin hnh thnh c s cho vic iu tr tiu chy l phi b p lng nc cho c th khi b tiu chy. ST khc LT v kch thc, cu trc, tnh khng nguyn, v c ch hot ng. ST chng li bt hot nhit, duy tr hot ng ngay sau khi si 30 pht c l do cu trc ca n nng qua lin kt rng buc disulfide. Hai hnh thc ring bit ca ST c m t l STa (cn c gi l STA, STI, ST1) v STb (cn c gi l STII, STB v ST2). C hai u l protein c trng lng phn t nh m khng gi ra mt phn ng khng th sau khi nhim bnh t nhin cng khng phi l v hiu ha bi khng th i vi LT hoc ST. STA quan trng trong vic nhim trng ngi, trong khi STB c pht hin ch yu loi ln. Trong tng phn vi c ch ca LT, LTA sn sinh hiu ng ngay lp tc nhng thng qua s kch thch ca enzime ng vng guanylate vi guanosine monophosphate vng (c GMP). Vic thiu cc xt nhim mang tnh cht thng mi hn ch vic nghin cu chun on ca ETEC, nhng xt nghim min dch h enzyme da trn mt GM1 (GM1 ELISA), pht hin gen bng phng php lai phn t, v PCR l xt nghim c s dng trong pht hin nghin cu c b tr sn. S nhn thy LT trong lch s c s dng trong th nghim nui cy m bng cch s dng t bo Y-1 tuyn thng thn hoc t bo bung trng chut ng ca Trung Quc, c hai th nghim u c s thay i nhng c tnh hnh thi hc sau khi tip xc vi cc c t. S hiu bit v c tnh ca LT dn n s pht trin ca GM1 ELISA. LT d dng c pht hin cn ST th kh khn hn. Mt s k
Trang 16

thut c pht trin nh ELISA, s dng khng th n dng, u d DNA v mi, lai phn t hoc PCR pht hin LT, ST. ETEC c th sn sinh ring l tng loi c t LT, ST v cng c th kt hp c hai v biu hin gen ca cc c t ny dng plasmid. Mt plasmid mang gen biu hin cho nhiu LT, ST va CFA. Ti nhng vng a l khc nhau th biu hin bnh do cc c t ny gy ra cho ngi cng khc nhau. Ti Thi Lan, Chille, Mexico th dng khun lc th hin ST va LTST lin quan n bnh tiu chy, Ai Cp th ch c dng khun lc th hin ST lin quan n bnh.

2. Yu t hnh thnh khun lc

Enterotoxin l mt trong nhng c t do ETEC sinh ra v lin quan n bnh ng rut v CFA (khng nguyn ca nhn t gy bnh) c dng nh mt loi vc-xin chng li c t trn. CFA c cu trc l cc n v protein c th gn kt vi cc th th trn b mt t bo biu m ca nim mc rut. Quan st di knh hin vi in t cho thy cu trc ca n kh ging vi nhng loi khng nguyn c roi khc nhng c ch lp rp n gin hn nhiu. Cc tiu n v c sp xp lp i lp li theo mt cu trc nht nh c ng knh 6-7 nm, c nhng v tr mng hn(2-4 nm). Mi cu trc c th c hng ngn tiu n v v c di bng di vi khun. Cc protein CFA c sinh ra 370C, cc trnh t DNA cng c xc nh. C nhiu loi khng nguyn nh CFA/I, CFA/II v CFA/IV. CFA/II th hin dng CS3 hoc kt hp vi CS1 hoc CS2. CFA/IV th hin dng CS6 nhng c th kt hp vi CS4. Ngy nay CFA cn c th hin kiu huyt thanh nhng khng ch cha cc CFA c bit n m cn nhiu loi CFA khc na. Phn loi y CFA vo cc chng ETEC s c nhiu loi vc-xin da trn cc thnh phn khun lc. CFA lm gim kh nng gy bnh ca cc chng ETEC cho con ngi. CFA thng dng plasmid tng t nh LT, ST v gn lin vi cc kiu huyt thanh nht nh. CFA c th hn ch c bnh tiu chy c

Trang 17

chng minh qua nhng nghin cu Ai Cp. Dng khun lc CFA c phn lp v kim sot.

IV. Nhm E.coli xm nhp ( Enteroinvasive E.coli)

A. Kha cnh lich s EIEC E.coli xm nhp vo cc t bo nim mc rut pht tn c tnh ca n. Ban u u c s nhm ln vi bnh do vi khun Shigella gy nn. 1946, Ewing v Gravatti ln u tin pht hin c EIEC gy bnh ng rut cng ging nh bnh do vi khn Shigella. Cc nh khoa hc trn phn tch mu shigellase t cc binh s a Trung Hi trong chin tranh th gii th hai v t nhng c tnh sinh ha xc nh c cho thy rng vi khun Shigella gy ra bnh kit l. 1947, nhiu hc sinh trng Brish b au d dy cp tnh sau ba an tra. Cc triu chng bao gm st, nn ma, tiu chy. Sau khi xt nghim th pht hin nhng vi sinh vt nh vi khun shigella, trc khun paracolon l E.coli c kiu huyt thanh O124 gy nn. B. c im ca dch bnh EIEC xm nhp n rut gi v gy bnh. Tuy nhin nu c nhng triu chng bt thng xy ra rut non th vn cha th xc nh c l bnh g. Cc triu chng: au bng, st, nn ma, tiu chy sau th b kit l ging nh bnh do vi khun shigella. Hu ht bnh nhn b tiu chy s ht trong vng hai ngy nu c iu tr c th. S dng fluoroquinolones iu tr cho ngi ln, ceftibuten v trimethoprim-sulfamethoxazole cho tr em. Bnh ko di trung bnh la 18h C. Dch t hc

Trang 18

Ni chung l cn kh khn. Bnh do EIEC gy ra ch yu l do s dng thc phm khng m bo v sinh v c xc nh l do cc loi thc phm nhp khu nh phomat ca Php, u ph. Tr em t 3-5 tui c kh nng mc bnh cao nht v bnh cng c th ly truyn c t ngi ny sang ngi kia. D. Nhn dng Cc phn ng sinh ha cho thy hu ht cc EIEc khng ln men lactose. Da vo khun lc nhn ra E.coli, samonella hoc shigella. Nhng chng vi khun ny lin quan n kiu huyt thanh EIEC c in.. C s lin quan gia khng nguyn O ca EIEC va shigella nn EIEC thng b nhm ln vi shigella. Cc biu hin lm sng do EIEC gy ra v bnh do shigella tng t nhau. Khng s dng phng php lai phn t hoc dng mu d DNA pht hin cc trnh t gen ca cc c t . Mc d c s ging nhau gia EIEC v shigella nhng khng dng cc chng ny sn xut c t Shiga I hoc II E. Pht bnh Nh m t trn, c hi chnh ca EIEC l kh nng xm nhp m t bo, v lin quan vi s c mt ca 1 plasmid ln (140 MDa) trong EIEC v cng c tm thy trong Shigella (147). Mt s v tr endonuclease ct gii hn trong cc plasmid th khng c bo tn, tuy nhin nhng plasmid ln cha cp DNA tng ng quan trng. Plasmid EIEC nh khng xm nhp, tuy nhin plasmid ln ca S. flexneri c kh nng khi phc s xm nhp (148) Nhiu nghin cu tp trung vo cu trc gene v nhng sn phm gene ca plasmid 140 MDa trong S. flexneri (khi ko di) v EIEC (149). t nht 5 gene ko di mt khong cch ca 20kbp xut hin cn thit cho kiu hnh xm nhp(150). 4 khng nguyn plasmid xm nhp l: IpaA,
Trang 19

IpaB, IpaC v IpaD c m ha trn plasmid 140MDa v c tnh min dch cao. t bin trn IpaA, IpaB, IpaC v IpaD ngn cn s xm nhp. Gn y, mt bi vit khiu khch xut loi b locus m ha protein trong EIEC c th gim bt ly nhim vi khun (tc l, cadA, m ha cadaverine) gp phn gy bnh ca EIEC v Shigella

V. Nhm E.coli gy xut huyt ng rut ( E.coli O157:H7 and Enterohemorrhagic E.coli)
A. Kha cnh lich s Nm 1982, nhm E.coli gy bnh tiu chy bit c pht hin thm mt thnh vin mi l E.coli kiu huyt thanh O157:H7, y l tc nhn gy bnh ca hai dch tiu chy ra mu nghim trng Oregon v Michigan vi nguyn nhn l n phi cc thc n hamburger nhanh b nhim. Kiu huyt thanh O157:H7 trc y him khi c nghin cu, v trong thi gian mi ch c 1 th nghim c lp trc c thc hin cc tiu bang M, l vo nm 1975 t mt ngi ph n California b bnh tiu chy ra chy. Ch 6 s c lp c ghi ch Canada t 1978 1982 trong s hn 2000 E.coli kim tra phn lp cho sn phm enterotoxin v cytotoxin. Gii hn xut huyt vim i trng c s dng m t cn bnh lin kt vi s nhim trng E.coli O157:H7, v gii hn E.coli xut huyt ng rut ( Enterohemorrhagic E.coli EHEC) pht trin ch nh kiu huyt thanh O157:H7 v nhng kiu huyt thanh khc tng t. Trong thp k k t khi pht hin ra n, E.coli O157:H7 c phn lp vi mt tn s ng nh vy dchtiu chy ra mu v tiu chy ri rc trong cng ng min ty Chu u v Bc v Nam M khng cn c coi l mt kiu huyt thanh him. Mt cu hi thng c hi l E.coli O157:H7 c phi thc s l mt tc nhn gy bnh mi (hoc mi pht hin) hay n gin n c mt nhng khng c cng nhn l mt tc nhn gy bnh. Mt nh gi trc v cc chng ln biu hin gy bnh him khi tm thy gia cc chng c gi cho kiu huyt thanh trong sut nhng nm 1970 Hoa
Trang 20

K, Canada, v Vng quc Anh. Da vo nhng nghin cu trong sut 2 thp k qua cho thy rng t l mc hi chng ur huyt tn huyt (HUS the hemolytic uremic syndrome) ngy cng tng. HUS hin nay l mt bin chng xc nh s ly nhim ca E.coli O157:H7 (xem bn di). Kt hp nhng d liu ny cng vi phn tch di truyn tin ha ca E.coli O157:H7 cho thy rng tc nhn gy bnh ny l mi v ngy cng tng thng xuyn tc nhn gy bnh ca bnh nhn. B. c im ca E.coli O157:H7 and EHEC 1. Cc c tnh ca vi sinh vt: Khng c nhng c trng hnh thi sinh bnh phn bit gia kiu huyt thanh O157:H7 v cc kiu huyt thanh EHEC khc t cc thm thc vt ng rut bnh thng c nui cy trn mi trng rn. Tt c EHEC u ln men ng lactose v c phn ng sinh ha in hnh ca E.coli. Mt c trng phn bit kiu huyt thanh O157:H7 l thiu sorbitol ca qu trnh ln men nhanh (< 48h). y chnh l c s ca qu trnh sang lc cho vi khun ny, v 93% E.coli c phn lp t con ngi lm ln men sorbitol. Tuy nhin, gn y nhng phn lp ln men sorbitol ca E.coli O157:H7 c thc hin. Kiu huyt thanh O157:H7 khng c hot ng glucuronidase v do khng th thy phn 4methylumbelliferone glucuronide (MUG) thnh mt sn phm pht hunh quang, d l MUG m( MUG negative). Tuy nhin, MUG dng (MUG positive) c phn lp. Kiu huyt thanh O157:H7 c chng minh l pht trin tt trong nhit phng th nghim ( 30-42oC) v n tn ti tp trung trong tht xay kh tt. nhit trn 44-45oC O157:H7 km pht trin v y cng l nhit c dng pht hin E.coli trong cc mu thc n, iu kin ny c th s tc ng tiu cc n s phc hi ca kiu huyt thanh ny t thc n. Cc mu nhy cm khng sinh ca E.coli O157:H7 phn lp c t cc dch bnh v t trng hp l t cho bit rng chng ch him khi khng v thm ch sau , vi cc khng sinh rt t. iu ny c v t m
Trang 21

cho ngun tru, b c mc ch ca cc chng ny v truyn sang ngi thng qua chui thc n, s thiu sc khng E.coli O157:H7 ny khng khp vi cc quan st c thc hin vi salmonella, trong tng tn s khng thuc nhiu ln c quan st thy. Tuy nhin, s phn lp kh nng khng nhn ln E.coli O157:H7 gy ra mt dch ln trong Missouri, khng vi sulfisoxazole, tetracycline v streptomycin. S khng vi ba khng sinh ging nhau xut hin trong 13 ca 176 (7,4%) chng t tiu bang Washington t nm 1989 v 1991, nhng n khng c nhn thy trong 30 phn lp thu c t nm 1984 v 1987. S khng khng sinh c ghi nhn trong nhiu nghin cu gn y, nhng cc d liu cn qu gii hn nh gi c phi l mt xu hng tm thng i vi tng sc khng chng vi khun trong nhng dng ny. Nhng n lc sm t "EC" kiu huyt thanh O157:H7 vo mt trong cc nhm "EC" gy bnh tiu chy c bit trc y khng thnh cng. Kiu huyt thanh ny l mt trong cc kiu huyt thanh EPEC truyn thng. S sn xut ca LT hay ST khng c th c chng minh, do ngn chn cc thnh vin trong ETEC. Cc sinh vt khng xm nhp, cng khng c s xm nhp no lin quan n plasmid s phn loi n nh EIEC. Cui cng kiu huyt thanh O157:H7 c dng sn xut verotoxin, mt hot ng gy c t bo c th chng minh trong nui cy t bo Vero (thn kh xanh chu Phi), v rt nhanh sau "verotoxin" ny c th hin l mt h ca cytotoxins tng ng v cu trc v khng nguyn gn vi c t Shiga ca vi khun Shigella dysenteriae. nh gi xut sc ca h cc c t Shiga c cng b chi tit v lch s, di truyn hc, v min dch hc ca chng

2. Thut ng:
Danh php ca nhm E.coli gy tiu chy ny phn nh nhng con ng xy ra cng lc ca cc nh iu tra pht hin s sn xut cytotoxin bi E.coli O157:H7, mi trong s chn mt tn khc nhau. Bi v s cng nhn rng nhng cytotoxin c lin quan n nhau vi cu trc tng
Trang 22

t, s hot ng sunctional, v th th t bo, chng c cc c t ging Shiga (Shiga-like toxins, SLT) hay gn y hn, c t Shiga (Stx). Nhng nh nghin cu khc s dng cc Verotoxin thi hn, v cc hot ng c t c quan st ln u tin nh mt hiu ng gy c t bo trn t bo Vero. Cc thut ng "c t Shiga" (hoc lu hn l " c t Shiga-like") v "Verotoxin" c coi l ng ngha mc ch nh, mc d c t c th (v d, Stx2 v VT-2) c th khng c ging nhau. Quan im cho mi danh php c cng b. Stx ch c s dng y. Nhiu chng E.coli, bao gm c mt s chng EPEC, c dng sn xut Stx vi s lng khc nhau, nhng nh hu ht cc chng ny khng c cc c im khc ca EHEC, chng khng c coi l mt thnh vin ca nhm ny. Nh vy, sn xut Stx l cn thit nhng cha i vi cc chng c xem xt trong th loi EHEC, v EHEC l mt tp hp con ca cc nhm ca Shiga c t tm sn xut E.coli (Shiga toxinproducting E.coli, STEC). Tt c cc EHEC c coi l tc nhn gy bnh ca con ngi, trong khi mt s nhng khng phi tt c cc STEC l nhng tc nhn gy bnh. Thut ng "EHEC" ch nhng huyt thanh ca E.coli thng to ra mt cn bnh lm sng ca tiu chy ra mu nng (xut huyt vim i trng) v c yu t quyt nh c tnh nht nh (STX sn xut, c mt plasmid 60MDa, v gi gn v loi b m tn thng trong mt m hnh ng vt). Levine et al. ngh kiu huyt thanh O26: H11 c coi l mt chng EHEC, tuy nhin, mt phn tch v tnh cht c lc ca cc chng O26: H11 ch ra rng nhm huyt thanh ny l khng ng nht. Cc kiu huyt thanh EHEC khc bao gm O26: H32, O55: H7, O113: H21, O117: H14. Kiu huyt thanh O157: H7, l c trng tt nht, c xem l chng EHEC nguyn mu C. c im ca dch bnh Tiu chy l mt du hiu ca triu chng nhim E.coli O157:H7. Thng thng, bnh bt u vi mt tin chng tiu chy khng ra mu nh, din tin trong vng 24 gi th tiu chy ra rt nhiu mu, thng
Trang 23

gn lin vi cn au bng khng lin tc v chut rt ngn. V lng mu x ra ngoi trc trng rt ln, nn c cc trng hp thng xuyn b nhm ln chn on l do mt nguyn nhn khng do nhim trng, chng hn nh nhi mu mc treo, bnh vim rut, diverticulum ca Meckel, lng rut, v chy mu tiu ha gii phu. T l nhp vin c cao (> 50%), vim i trng xut huyt bnh cao. Mc d u th cc trng hp c bo co trong hang lot trng hp l t v a s cc trng hp dch c tiu chy ra mu, iu ny c th l do thin v s chng minh rng nhng bnh nhn ang b bnh nng hn hoc mt phn ca mt dch bnh no c th c nhiu kh nng phn c kiu huyt thanh O157:H7 Mc d thnh thong vn c cc trng hp c bit v phn ln cc trng hp trong dch c tiu chy ra mu, nhng iu ny c th l do sai lch tronh chn on, trong nhng bnh nhn ang b bnh nng hoc ang b dch bnh c th cng c kiu huyt thanh O157:H7. Hin nay r rng l tiu chy khng ra mu c th c tm thy s nhim trng E.coli O157:H7 (188-190) cng nh vi cc kiu huyt thanh khc (188). Bnh nhn b tiu chy khng ra mu c ghi nhn l t nng hn (190). Bi v nhng ngi khng b tiu chy th him khi c mi trng phn, ti liu chng minh cc trng hp khng c triu chng b bnh bt ngun t vic iu tra dch v nh gi cc thnh vin trong cc h gia nh vi s nhim trng E.coli O157: H7 (188,191-193). Tn s chnh xc khng c triu chng b bnh xy ra l cha bit, v tm quan trng ca n trong dn truyn l khng r rng (194). Hi chng ur tan huyt (HUS) bao gm bnh thiu mu do tan huyt "m tnh Coombs thu c, gim tiu cu v suy thn cp. N c m t u tin vo nm 1955 (195), vi mt lot bo co ghi nhn hu ht cc bnh nhn c bnh tiu chy trc .Mt lot cc tc nhn vi sinh v cht c hi c m t nh l "precipitants" ca HUS, v n gi nh rng HUS l kt qu ca s tn thng chui phn ng sinh ha chung cui cng t s truyn nhim trng thi tha hng cu v cht c hi. Thnh
Trang 24

thong mt vi trng hp nhim trng E.coli O157:H7 c ghi nhn nghin cu HUS (196197), v c hai nghin cu trc v sau vi bnh nhn HUS u cho mt tn s cao s nhim trng E.coli O157:H7 hoc STEC khc (198-200). Cc nghin cu su hn cho thy s kt hp ny (201-203). Trong mt nghin cu (202), 100% bnh nhn HUS c iu tr mt cch thch hp trong vng 3 ngy k t ngy bt u bnh c kiu huyt thanh O157:H7 c phn lp, t l pht hin bnh gim nu bnh nhn c iu tr nhiu hn 7 ngy k t ngy khi pht bnh, iu cho thy rng s phc hi ca kiu huyt thanh ny ph thuc vo thi gian kh cao. T l bnh nhn b nhim E.coli O157: H7, pht trin HUS thay i ng k (60-90%) trong lot bo co v iu tra dch. T l bin chng l 8% c quan st trong mt nghin cu mi y ca mt vi trng hp (204), tuy nhin, s hin din ca cc yu t nguy c khc nhau trong qun th b nh hng ng k c th lm tng t l ny.Tui tc cao, s dng khng khun, cc tc nhn chng li s di ng, v loi c t ca chng ly nhim, tt c c xut tng nguy c pht trin trong HUS sau khi nhim trng E.coli O157:H7. Mt vi trng hp xut huyt gim tiu cu huyt khi (TTP) cng c m t sau y s nhim trng E.coli O157:H7 (205-207). Ri lon ny bao gm cc c im ch yu ca HUS (thiu mu do tan huyt, gim tiu cu, v suy thn) cng vi b st v tnh trng tinh thn thay i. Trc nhng bnh nhn c TTP khng cho thy ra rng nhiu ngi trong s nhng bnh nhn ny c tin s v bnh tiu ha. Nhng bnh nhn c bo co (205-207) tt c u c tiu chy ra mu v cc c im tng qut cn bnh ca h ging nh nhng HUS trm trng. Hin ti s hiu bit da trn khi nim ca chng ta v s nhim trng ca con ngi vi E.coli O157:H7 ch l mt phn ca cc cc biu hin lm sng c phm vi kt qu t khng c triu chng b bnh n bnh tiu chy ra mu v khng ra mu. Cc bin chng nghim trng v e da tnh mng microangiopathic chng hn nh HUS v TTP c th theo bnh ng rut vi tn s ng k nhng bin thin v do loi tr cc nghin cu tnh nguyn vi tc nhn gy bnh ny. T l tng trong HUS c ghi nhn (208,209), cho thy hoc l t l ngy cng tng ca
Trang 25

ngi nhim vi E.coli O157: H7 hoc t l ngy cng cao ca tin trnh cho ra bin chng ny. Bi v HUS l mt cn bnh nguy him vi t l t vong l 5% v c nguy c ng k trong cc bnh di hn nghim trng nh tng huyt p, suy thn mn tnh, v tn tt (210), tn s nhim trng tng v/hoc cc bin chng ca n nn kch thch qua li. Mt s nh gi hu ch v E.coli O157: H7 v HUS (213.214) c cng b gn y. D. Dch t hc Tt c nhng ngi cc la tui khc nhau, t mt n 80, c ghi nhn vi s nhim trng E.coli O157:H7. Trong mt nghin cu cng ng Ty Bc Thi Bnh Dng, t l nhim trng cao nht tr em 0-9 tui. Kiu huyt thanh O157:H7 khng phi l mt tc nhn gy bnh c hi, n sn sinh cc bnh nghim trng ngi khe mnh cng nh nhng ngi c bnh mn tnh. xt Ref 216.). Ti Bc M, Canada v cc quc gia dc theo bin gii Hoa K - Canada ang c chiu hng pht hin s lng ln cc dch cng nh cc trng hp c bit. Mt m hnh ni bt thch hp c quan st cho c trng hp c bit v ph bin ca E.coli O157: H7, vi u th vo ma h (187.216). Tht th v, s tng ng v ma c m t cho trng hp HUS thm ch trc khi "pht hin" ca E.coli O157: H7. Khng nghi ng g na, mc cao nht v s nhim trng c triu chng bnh l trong thi gian t thng su n thng chn Thi k bnh do s nhim trng E.coli O157:H7 bt ngun t vic kho st dch dao ng t 3,1 n 8 ngy. S khc bit ln v t l bnh gia cc dch trong thc phm l phng tin lin quan n truyn nhim c l l do s khc bit quy m truyn cht c, tnh nhy cm vt ch, v s hin din ca cc yu t nguy c nh acid d dy gim v s dng khng sinh gn y. Truyn t ngi ny sang ngi khc c ghi nhn, cho thy rng mc truyn nhim kh thp, tng t nh s nhim trng Shigella. Phc hi nh lng E.coli O157:H7 t cc loi thc phm c lin quan n dch, cho thy rng s truyn nhim c th tin hnh c 100 sinh vt. Gn y, vic bng pht dch trn mt quy m cha tng c xy ra Hoa K bao gm 501 trng hp v 3 trng hp t vong, trung tm Scotland c 501 trng hp v 20 ca t vong, v ti Nht Bn c hn 5000
Trang 26

E.coli O157:H7 c phn lp trn mi chu lc tr Nam Cc (xem

trng hp. Nhng bng pht dch ny y nguy him, lm mt mi h thng y t cng cng trong vic iu tra v kim sot chng, v lng truyn nhim mc thp i hi phi c mt cch tip cn nghim ngt hn v khi nim an ton thc phm Mt vi kha cnh ca s thay i trong sn thc n gia sc, ch bin thc phm quy m ln, v nhng thay i s thch ca ngi tiu dng r rng cung cp mt mi trng sng cho E.coli O157: H7 nh l mt tc nhn gy bnh ca con ngi. Vi E.coli O157: H7, cng nh vi nhiu tc nhn gy bnh khc, lo ngi chnh ca bnh l n phn, ch khng phi l lin quan bng pht dch. Mt im mi ca tnh trng ny c cung cp thng qua vic gim st tim nng ca E.coli Minnesota trong tt c cc phn lp thng xuyn s dng PFGE. S khng ng nht ng k c quan st vi 70 phn nhm mi nm, nhng s phn nhm cho php pht hin dch v cc cm trng hp nh khng c cng nhn l dch t hc. Nhng d liu ny c th cho thy rng cc bnh c bit i din cho nhiu " bng pht dch nh". Hn na cng vic s cn phi xc nh chin lc phng nga hu hiu v hiu qu cho s bng pht ca quy m ln v nh. E. S phn lp v nhn dng Hu nh tt c cc quy trnh c m t cho n nay phn lp s cp E.coli O157: H7 c da trn s thiu ht ca qu trnh ln men sorbitol. Khun lc khng mu trn mi trng thch sorbitol MacConkey (SMAC) vi hnh thi v phn ng sinh ha (indole dng tnh, oxidase m) in hnh ca E.coli c th c nhm huyt thanh bng cch trt, ng, hoc ngng kt m cao su hoc bng cch xt nghim PCR cho locus rfb m ha khng nguyn O157 (224) pht hin cc khng nguyn O157. Kiu huyt thanh c th c hon thnh bng cch tm kim s bt ng trong H7 khng huyt thanh - c kh nng di ng (162.223), tuy nhin, mt s chng c th bt ng (H-). cc chng khc ca nhm huyt thanh O157 tn ti trong t nhin, v mc d mt s l sorbitol tiu cc, khng c kiu huyt thanh H7 (225). Xc nh dng tnh gi ca E.coli O157: H7 c bo co (225-227). M t gn y ca cc chng dng sorbitol c th chng minh vn cho cc phng php pht hin da trn vic thiu ht ca qu trnh ln men sorbitol nu nhiu chng chng minh xy ra nhng ni khc. Mt s k thut c s dng phn nhm E.coli O157:H7 bao gm m t s lc plasmid, loi c t, loi th thc khun (228), loi
Trang 27

isoenzyme (229), v phn tch bng lnh vc in di gel dng xung (230). Cc phng php khc t c s dng l ribotyping (231), chn chui subtyping (232), v chiu di hn ch a hnh s dng cc u d Stx (233). M t s lc isoenzyme c s dng xc nh v tr ca E.coli trn cy tin ha ca gen gy bnh tiu chy E.coli v cho thy rng nhm O157:H7 l mt bn sao gy bnh ph bin rng ri, pht trin tng i t mt t tin chng EPEC O55 (160). Cc phng php khc ch yu s dng chng "du vn tay DNA" xc nh quan h khc chng, thng dng trong kho st dch bnh. Mt ci nhn tng quan tuyt vi m t cn thn nhng kinh nghim c cng b vi cc phng php ny v phng php lin quan n khuch i subtyping DNA (234). Cc phng php khc pht hin c hng trc tip phi chng minh s hin din ca Stx, hoc trc tip trong phn lc hoc nui cy ni trn mt t nui cy tinh sch hoc nui cy hn hp. Stx c th c pht hin bng cch xt nghim nui cy m (c t t t bo Hela hoc t bo Vero), xt nghim min dch lin kt enzyme, ngng kt m, colony immunoblot, v xt nghim PCR (xem xt Ref 234). Mc d phng php pht hin da trn c t c nhy cao, nhng nhc im ln ca chng l pht hin cc chng dch t hc khng r rng v mang ngha lm sn (tc l, STEC khng c lin quan n bnh). Nh tho lun phn VB trn, khng phi tt c STEC l EHEC v do vic th nghim b sung cc yu t quyt nh tnh c hi l cn thit cho cc chng. hin kiu hnh c hnh dung trn thch t bo mu ca cu c ra (235).Ehly l s khc bit t -hemolysin E.coli O157: H7 v mt s EHEC lin quan ch c cc trnh t ehly. Cc gen cho Ehly ny c m ha trn plasmid lng ln 60 MDa hin din trong E.coli O157: H7. Phng php da trn trnh t DNA (colony blot, xt nghim PCR) c m t (236) v c bit hu ch bi v khng phi tt c cc chng u biu hin kiu hnh ehly. Sn xut Enterohemolysin c v l kh th v nhng cha hon ton tng quan vi kh nng gy bnh ca nhm EHEC cng nh sn xut ehly, khng phi Stx sn sinh E.coli c tm thy (234). F. Ly bnh nhn to Nhng bc tin ln c thc hin rong s m t c ch phn t ca h Stx. C Stx1 v Stx2 c cu trc tiu n v bao gm 1 tiu n v A
Trang 28

E.coli O157:H7 to ra mt hemolysin, enterohemolysin (Ehly), c biu

ng vai tr l trung tm xc tc v 5 tiu on v B chu trch nhim cho s gn b mt th th ca t bo c bit, globotriaossylcerramide (Gb3). C hai tiu n v c m ha thc khun khun th, v kiu huyt thanh O157:H7 sn xut hoc l Stx1 hoc l Stx2 hoc dng kt hp.Stx1 ch khc toxin Shiga bi 1 aa:Stx2 chia s khoan3ng 587% tnh tng ng vi Stx1. Mt vi chng cha 2 bn sao ca gen Stx2, mi bn l 1 trnh t DNA khc bit hon ton, v s khc bit c th l do s thiu cross-neutralization vi cht khng huyt thanh nht nh. Du hiu sinh ha ca nhng s khc bit ny th khng r rng. Mt loi toxin th 3 c sn xut bi chng STEC c ngun gc t ln. Mc d Stx2e c trnh t homology tng t vi Stx2 nhng c nhng s khc bit ln, c bit l tiu on v B, Stx2e gn vo b mt nhng th th khc hn so vi Stx2. Stx2 l c t cytotoxic ca t bo Vero ch khng phi ca t bo Hela. Hin nay vic sn xut Stx2e ng vai tr nh th no trong cc bnh ngi vn cha c bit r. Chc nng ca nhng toxin ny nh l cht c ch tng hp protein. Hot ng RNA N-glycosidase ca chng dn n s phn ct ca ui adenin c bit c trong RNA ribosom 28S ca tiu n v ribosom 60S. C Stx1 v Stx2 c tc ng manh, c th gy c t bo ch vi vi picogram toxin. Hot ng sinh ha ca chng c th chng minh trong vi dng t bo chng han nh t bo Vero v t bo Hela, nhng t bo ny biu hin bn mt th th ca toxin (receptor ca toxin), nhng dng t bo khng c th th (recepor) c kh nng khng sinh. Hin nay vai tr chnh xc ca nhng c t ny trong qu trnh gy ra bnh tiu chy vn cha r rng. Mc d hng lot m hnh ng vt c m t c th s dng nhiu m hnh phn phi toxin, nhng khng m hnh no c tt c cc c tnh ca cc bnh nhim trng ngi v c bit khng c chng no nhn i tc nhn gy bnh m c tm thy HUS. Tuy nhiu bng chng cho thy rng i vi c t parent, c t Shiga , c c t enterotoxic v cytotoxic c chim gi bi cng mt phn t,va nhng c tnh ca chng cng c biu hin cc ging khc trong dng Stx. Mi quan h ca cc hot ng sinh ha vi cc biu
Trang 29

hin lm sng ca bnh dch t v bnh l c chng minh trong cc nghin cu tim chng phng nga bnh bng cch s dng chng Shigella dysenteriae 1 t bin khng c toxin. Bn tm tt bng chng t mt vi m hinh ng vt khc nhau bng cch s dng cc loi vi khun khc nhau a ra gi l s biu hin Stx bi chng Ecoli dch t chu trch nhim cho vic xut huyt bnh dch t do sn xut cc yu t gy c trong nhng chng ny. Qu trnh pht sinh bnh thay i HUS bao gm t bo ni m bi tn thng, c bit trong ni mc cu thn. Ngi ta gi nh rng hu qu ca h thng c t t toxin lm gii phng kh t ng tiu ha vi nhng nh hng nghim trng n cc t bo ni m. Phn ln vic ng h gi nh ny c th do s thiu s gii thch r rng chng hn nh s xm nhp ca vi khun hay t l hng t bo thit lp s lin h gia bnh nhim trng dng rut vi tn thng trong ni m thn. Cc khng th trung tnh vi Stx1 c chng minh t nhng bnh nhn va mi khi bnh HUS hay TTP, mc d iu ny c th do bm v hp thu nhanh chng trn loi t bo biu hin b mt th th cho c t. Tim cht c vo cc ng vt th nghim cho thy s hp thu nhanh chng vo cc m m thng khng b nh hng (v d nh c bp) trong HUS. c t Shiga c chng minh l trc tip gy c t bo n cc t bo ni m tnh mch trung tm ca con ngi (244,245) c nui trc tip trong thi gian ngn.T bo ni m pht trin c chng minh l c quan h i khng Stx so vi cc t bo Vero, mt s khc bit c th c quy cho mc thp ca Gb3 trong mng t bo ni m (246). Cc mc gy c t bo c th c th hin trn cc t bo ni m khng c tng cng bi lipopolysaccharide; s gia tng iu , va phi trong c t t bo c xem xt vi vic b sung yu t hoi t khi u ti t hp ca con ngi. Do , phn ln dn chng ch yu l gin tip cho thy rng c t quan trng trong s pht sinh bnh ca HUS, nhng trnh t bnh sinh l ca mt s s trng hp dn n bnh v mao mch ngoi rut vn cn ang c lm sng t. Hot ng kho st thng thng ti mt vng l vai tr ca cytokine dn xut ch HUS. Mt s nghin cu ghi nhn mc trong huyt thanh ca IL6 bnh nhn HUS (247249); bnh nhn HUS cho thy mc cao hn ca IL-10 v IL-IRa so vi bnh nhn vim i trng xut huyt (249). Mc cytokine ca n mt mnh chng li nhng ci khc trong t hp, phc hp vi nhng tc
Trang 30

ng ca Stx vo c hai bnh trong v ngoi ng rut l hin nay khng r rng. ng nh d on bi s tng ng vi cc gen gy bnh tiu chy khc E.coli, cc thuc tnh dnh cht ca E.coli O157: H7 rt quan trng trong vic to iu kin thun li cho s hnh thnh E.coli. E.coli O157: H7 cho thy mt kiu hnh A / E nh cc chng EPEC c in, khng c g ng ngc nhin khi n c ngun gc t EPEC kiu huyt thanh t tin O55: H7.Cc c s phn t cho A / E trong chng O157 c lm sng t (250) vi vic xc nh v gii trnh t cht ng ng eae trong E.coli O157: H7. IntiminO157 protein c m ha bi gen eaeO157 c chui phn k ln nht ca n t intimin EPEC C-terminal cui, n lin kt vi b mt receptor ca t bo biu m.iu ny c tng quan vi cc v tr khc nhau ca vi sinh vt ng rut cho cc tc nhn gy bnh - EPEC ch yu tp trung rut non, trong khi E.coli O157: H7 tp trung rut gi (250). Trnh t cho ton b LEE ca E.coli O157: H7 gn y c xc nh v so snh vi EPEC (251). Bi v gen c chia s hon ton, nn t l ca s phn k l ln nht i vi nhng th c lin quan vi vi khun: s tng tc vt ch, trong khi cc trnh t di truyn cho cc gen lin quan n cc chc nng khc c nh gi bo ton cao. Kiu a hnh ca trnh t gen ny c bit c lin quan n tc nhn gy bnh s tng tc vt ch c ghi nhn nh mt chin lc tin ha ca cc tc nhn gy bnh nh Borrrelia burgdorferi v Streptococcus pyogenes (251)

VI. ENTEROAGGREGATIVE E.coli

A. Cc kha cnh lch s Enteroaggregative E.coli (EAEC) c m t tng i mi v c phn gy tranh ci, l nguyn nhn gy ra tiu chy. Vic pht hin ra chng minh ha cho s quan st bi Pasteur: "chance favors the prepared mind". Cch y hai mi nm, mt dng c bit c lin quan vi HEp 2 cells c m t cho EPEC (43). S dng xt nghim ny, cc nh nghin cu c nh m t kiu hnh c lin quan ca E.coli phn lp t ngi b tiu chy, ghi nhn rng c mt vi s phn lp th hin hnh dng khc nhau ring bit c lin quan HEp 2 cells hn so vi khi quan st chng EPEC (252.253). S lin quan EPEC c hnh dung nh tp hp ca vi khun mt vng no trn b mt HEp 2 cells, hin din nh mt microcolony . Phn bit r rng m hnh ny l mt m giu ca vi khun
Trang 31

hnh dng gch xp chng ln nhau, c trn b mt t bo, cng nh trn thy tinh c che ph bi ming giy nh m HEp 2 cells c lin quan (254). S xut hin ny c hnh thnh bng cch "aggregative adherence" (AA), v cc chng E.coli th hin kiu hnh ny c gi l enteroadherentaggregative E.coli hoc enteroaggregative E.coli (EAEC).Tp hp cht tham gia c th phn bit c t s tham gia khuch tn (DA), sau , cc t bo vi khun nm ri rc trn b mt ca HEp 2 cells, v khng c m khi quan st thy trn thy tinh c che ph bi ming nh (15). Cc nghin cu bnh dch hc sau phn lp c nhiu EAEC thch hp t ngi b tiu chy so vi cc trng hp khng c triu chng, mc d tn s xut hin thay i ng k theo v tr a l (xem di y). Bi v cc cht c quan h cht ch vi E.coli b khuch tn, khi quan st thy c s mu thun so vi tn s phn lp DAEC t ngi c triu chng so vi cc trng hp khng c triu chng (254), v DAEC cha hon ton c chp nhn nh mt loi xc nh v ring bit ca gen gy bnh tiu chy E.coli. Mc d EAEC ban u c ngh l mt loi ca EPEC, nhng do h tr hn cho vic phn loi EAEC c xem nh l mt loi ring bit t EPEC bao gm vic thiu huyt thanh ph hp gia hai nhm v cc chng EAEC m tnh khi c th nghim vi u d EAF. EAEC gy ra tiu chy c hai mi trng tha tht v bng pht nh trong cc nghin cu tnh nguyn (255). Nh vy, phn chnh ca dn chng pht trin h tr vic xem xt ca EAEC nh l mt chng ca E.coli gy bnh tiu chy trong mt tp hp nhiu chng ring bit t EPEC, ETEC, EIEC, v EHEC. B. c im ca cc EAEC

1. Nhm huyt thanh

Xc nh nhm huyt thanh khng phi l c s cho s ch nh phn lp cc loi EAEC. Tuy nhin, nhng c trng v kiu huyt thanh ca EAEC bao gm O3: H2, O15: H18, O44: H18, O86: NM, O77: H18, O111: H21, O127: H2, v O nontypable: H10 (15). Nh lu , cc kiu huyt thanh khng chng cho vi cc loi EPEC.

2. Xc nh

Trang 32

Vi cc loi khc ca gen gy bnh tiu chy E.coli, khng c tnh trng kiu hnh hoc hnh thi, phn bit EAEC trn s phn lp rut s cp. Cc tiu chun quan trng cho loi EAEC l minh chng trong xt nghim ca m hnh AA c trng HEp-2 adherence. iu kin nui cy khc nhau c s dng cho vic chun b cy vi khun cng nh vic thc hin xt nghim c lin quan n n (256). Mt u d DNA c pht trin t 1.0kb ca mt plasmid ln t mt chng EAEC (257). Gn 90% cc chng c xc nh l EAEC bng cch HEp-2 cell adherence lai vi u d DNA ny khi phn lp thu c Chile hay Nam n (257,258); tuy nhin, mt vi chng ng k t Brazil, cng c xc nh trn c s ca HEp-2 cell adherence, lai vi u d DNA (259). Hin nay, u d DNA dng tnh l mt cng c hu ch cho vic phn loi cc chng EAEC , tuy nhin, cc chng c u d m tnh biu hin kiu hnh AA trong HEp-2 adherence vn cn c kh nng phn loi lm chng EAEC. Hin nay ang thc hin nghin cu dch t hc xc nh s khc bit v kh nng gy bnh gia EAEC u d dng tnh v u d m tnh. 3. Biu hin lm sng Tiu chy nc, khng vim thng xut hin hu ht cc biu hin lm sng thng thy trong dch bng pht v trong cc nghin cu tnh nguyn. Sau ny, tiu chy cng c ghi nhn l cht nhy. Mt s nghin cu c lin quan EAEC vi tiu chy ko di (259.260). EAEC cng c bo co l nguyn nhn gy ra tiu chy mt bnh nhn b nhim HIV Hoa K (261). EAEC c pht hin thng xuyn hn trong phn ca tr em b nhim HIV Zaire vi tiu chy (41%) so vi tr em khng b nhim HIV v khng tiu chy (tng ng ln lt l 30% v 28%) (262). C. Dch t hc EAEC c phn lp nh l tc nhn gy bnh tiu chy c nhng nc pht trin cng nh ang pht trin.T l phn lp c s khc nhau gia cc a im(15,256), nhng v c bn EAEC c phn tn rng ri v mt a l. Dch bng pht EAEC c m t c nhng nc pht trin cng nh ang pht trin, v bao gm c nhng ngi khe mnh v nhng ngi b suy dinh dng. Trong cc ngin cu v bnh tiu chy tr em n v Brazil, EAEC l tc nhn gy bnh ni bt
Trang 33

ca bnh cp tnh. Brazin, tiu chy ko di thng xuyn hn do EAEC hn l vi tc nhn gy bnh khc. Tm quan trng ca vic pht hin ny s l c s tng quan cho vic khng tiu chy. Gn y, mt quan st th v nhng cc k ng lo ngi c ghi nhn l s kt hp ca nhim trng EAEC vi s chm pht trin(267), v iu ny c ghi nhn ngay c i vi trng hp khng c triu chng b nhim trng. Nhng d kin ny cho thy t l mc bnh do nhim trng EAEC ln hn nhiu hn so vi cc nh gi ch da trn t l mc tiu chy cp tnh. D. Gy bnh Hin nay, cha c g l y v vic pht sinh bnh EAEC. Hu ht cc nghin cu cho n nay ch l nghin cu kiu hnh AA v c s di truyn ca n. Mt cu trc fimbrial c thit k tp hp fimbriae I (AAF/1) c lin quan c xc nh, n xut hin lm trung gian HEp-2 cells (268). Sn sinh cht nhy qu mc c xc nh trong cc m hnh ng vt v cc nghin cu th nghim, v vai tr ca cht nhy d tha l bao quanh gn u vi khun n nim mc c cng nhn. Mt s mc ph hy nim mc c lu trong cc mu khm nghim t thi, v cc nh hng ca c t t bo trn m ly t rut v cc dng t bo c ghi nhn bi mt vi, nhng khng phi tt c chng EAEC. Cht ng ng ca c t n nh nhit c tm thy trong cc chng EAEC v c ch nh EAST1 (296). Ch mt na EAEC xut hin c cht tit c t ny, n cng c mt s chng EHEC. S dng bng chng c sn ny,Nataro v Kaper xut m hnh ba giai on m u ca pht sinh bnh EAEC. Ban u, tham gia n cc t bo biu m ng rut l qua trung gian ca AAF hoc cc yu t khc, sau sn xut nng cao cht nhy entraps vi khun gn b mt t bo, do cho php cung cp cc cht c c kt qu ph hy nim mc.

VII. Vai tr ca thc phm v nc trong vic vn chuyn vi khun E.coli tiu chy:
Trang 34

ETEC ch yu ly truyn qua thc phm v nc b nhim, cn truyn t ngi ny sang ngi khc l rt him. iu ny c th l do vic hp th vi khun tng i ln (108) to ra bnh (68). n cc loi thc phm khng ti v nc b nhim c th dn n vic hp th mt lng ln vi khun, y l cch thc t c trong ETEC c lin quan n s ly lan tiu chy (271). Cc loi c coi l c nguy c nhim ETEC cao bao gm rau sng, chng hn nh salad, nc khng c un si, v (272). Nhng quan st ny dn n cc cu chm ngn lt v, un si, nu chin hoc qun n y chnh l bin php phng nga tiu chy ly lan. iu kin mi trng thun li cho php sn sinh enterotoxin trong thc phm hu nh khng bao gi t c, v do , n phi c t khng c v l phng thc quan trng b bnh (273). N lc xc nh ngun ly nhim trong cc trng hp mc bnh tiu chy ETEC rt thnh cng. Bangkok, cc chng ETEC khc nhau c phn lp t cc loi thc phm ch so vi vic phn lp tr em (274), v ETEC ca cng mt nhm huyt thanh ca bnh nhn c pht hin trong ch vi hai mu thc phm v 2 mu nc trong cc nghin cu kt hp ca hn 100 h gia nh (275-278). Vi nhng kh khn trong nghin cu nh vy, nhng kt qu ny khng nn c thc hin ngn chn s ly truyn do thc phm b nhim trng ETEC khng thng xuyn trong mt thit lp c th. Khi EPEC lin quan n s bng pht ca bnh tiu chy ngi ln nh c c m t, c s ly truyn qua thc phm v qua ng nc c ghi nhn ( 28279). Cc nghin cu th nghim ngi ln cho thy rng vic nui cy vi sinh vt cn thit sn sinh bnh l kh cao, 108 vi sinh vt, n c xem xt thng qua thc phm b i nhim hoc nc. Tuy nhin, vi nhng a tr th sn sinh ra bnh mc hp thu vi sinh vt c th thp hn. Pht hin ny khng c gii thch bi s nhim trng lm sng khng r chng han nh i vi ngi ln c lin quan n cc trng hp tiu chy EPEC khng c chng minh vi nhng chng ny. Tt c nhng pht hin ny c th c khc phc

Trang 35

nu cht tim chng cao nh xy ra mt vi thc phm v cc dch v ng dn nc. Cc phng thc chnh xc ca vic truyn nhim ca tiu chy EPEC tr em l khng r rng. Mt lng ln cc vi sinh vt EPEC c tm thy trong phn ca tr b ly nhim, v mi trng xung quanh nhng a tr ny tr nn b nhim nng (30). iu ny a ra kh nng rng EPEC c th c truyn thng qua mt tuyn ng trong khng kh tr nh vi vic hp th vi sinh vt sau khi ht vo. Bi v mt bin php d dng nhn bit EIEC trong phng th nghim vi sinh hc lm sng khng tm ra,m thng tin truyn nhn ra hu ht t cc dch. Hu nh tt c cc dch t thc phm, d vy ch c mt dch Hungary c bo co (281). Nghin cu tnh nguyn cho thy cht chng ca 108 sinh vt l thit yu gy ra bnh ngi ln (68), s pht hin vi vic truyn qua thc phm l ph hp. Vic truyn t ngi ny sang ngi khc cng c nhn thy (136), khng ngc nhin khi bit c s ging nhau ca EIEC vi Shigella. Con ngi c th l h cha chnh ca sinh vt; bng chng quan trng l gi thit s thiu c lp EIEC t ng vt v s lin kt cc dch vi thc phm b nhim bnh hoc nc b nhim, (119). Thc phm truyn E.coli O157:H7 c chng minh lp li nhiu ln k t khi pht hin ban u vo nm 1982, trong bnh hamburger tht cha c nu chn (156). Trong mt xem li gn nh k l ca qu kh, cng mt kch bn ny c lp i lp li mt thp k sau trong mt dch ln ca E.coli O157:H7 nhim t bnh hamburger cha c nu chn t mt nh hng thc n nhanh (218). Phn ln cc dch vi E.coli O157:H7 vi phng tin ly truyn l do tht b b nhim (ch yu l bnh hamburger), mc d t hn mt na ca tt c cc dch c ngun c bit n. Tiu th tht b cha chn c chng minh l mt yu t c nguy c gy bnh trong trng hp kim sot cc nghin cu v trng hp l t.(282-283). Sa cha tit trng cng truyn E.coli O157:H7 nhim trng trong nhiu vng dch c M v Anh. Thng thng cc bnh t sn phm ca b c th kim sot s ngn chn c hu ht
Trang 36

cc bnh ngi. Vi nhng g c bit v phm vi rng ca E.coli O157:H7, trong bao gm ng vt hoang d nh nai, phng php ny hu nh rt n gin. Cc thc phm khc c truyn bnh bao gm kh tht nai (284) v xc xch (216). Cc nghin cu v cc loi tht bn l khng lin quan vi bnh ngi cho thy E.coli O157:H7 c thu hi t 3,7% tht b, 1,5% tht ln, 2,0% ca tht cu, v 1,5% mu gia cm (285). T l c lp c th khc nhau ty theo khu vc a l nh E.coli O157:H l khng c pht hin trong cc mu tht t Nefoundland, Ontario, Canada (286,287), hay Thi Lan (288). Non-O157 STEC thng xuyn c pht hin trong tht sng (17% trong mt nghin cu) (289). Tuy nhin, phn nhiu ca non-O157 STEC khng chc chn c gy bnh, v c tranh ci v vic gii thch s hin din ca STEC trong thc phm (290,291). Mt pht trin ng lo ngi gn y l trng hp ly truyn ca E.coli O157:H nhim trng bi sn phm ti sng nh rau dip (292), gi c ci (220), mm c linh lng (293), v nc to p ti cha c tit trng hoc ru to (294, 295). Nhng thc phm ny c n m khng ch bin thm, t ra mt vn bi v liu ly nhim v cng thp cho E.coli O157:H. Mm l mt vn c bit bi v qu trnh ny mm trong mt bc khuch i, vi khun trong cc ht c th d dng nhn ln n mc trn 107 cfu/g trong vng 48 gi ny mm. E.coli O157:H c kh nng ng k chu c pH rt thp (<4) (296), v kh nng chu axit ny c th gp phn vo liu ly nhim ca n thp v ko di s sng st trong thc phm axit nh xc xch kh v ru to (216, 297). Ly truyn qua nc ca E.coli O157:H c m t (171,298-300). Mt ln na cho thy liu ly nhim thp, trong mt dch do mt ngun cung cp nc th b nhim mt th trn nh Wyoming, mt s du khch b bnh sau khi s dng ch mt lng nh nc trong thi gian lu tr mt vi gi (300). Mt nghin cu th v t Chile cho rng truyn qua nc c th t quan trng hn truyn t thc n cho tt c cc nhm diarrheagenic E.coli (301). Mc d vic tip cn nc sch v nh v sinh trong nh ti gn 70% h gia nh, t l nhim trng vn cn cao v cho
Trang 37

thy rng s ly truyn qua thc phm c th thng xuyn hn ly truyn qua nc. Vic lm lnh thiu y c quan st l c th gp phn gy bnh bi to iu kin cho vi khun nhn ln trong thc phm trong sut nhng thng ma h khi nhit cao.

VIII. Phn lp t thc phm

N khng phi trong phm vi ca ti ny theo hng cung cp mt bn tm tt ca cc k thut c lp cho diarrheagenic E.coli. Mt s im chung l gi tr nhn mnh y, tuy nhin: Thc phm r rng l khng v trng, v rt nhiu vi khun E.coli c th c mt, lm phc tp thm cc n lc phc hi E.coli t thc n. Mt cch ph v vn ny l vic s dng mt th tc la chn mc tiu cho nhm E.coli trong khi khng khuyn khch s pht trin ca cc sinh vt khc. l c s ca k thut cch ly nh trong vi khun FDA phn tch bng tay, trong s dng bnh tnh 44-450C, cho php s pht trin ca mt s E.coli gy bnh trong khi gim thiu s pht trin ca cc vi khun khc. C mt s vn vi cch tip cn ny: (a) khng phi tt c cc nhm diarrheagenic E.coli c pht hin vi phng php ny, v d nh, the EHEC strain, E.coli O157:H, khng pht trin tt ti 440C; (b) kiu hnh biu hin ca nhng phn ng sinh ha c trng E.coli c th km nhit cao, v (c) plasmid mt mt ng k c th xy ra trong qu trnh tng trng nhit cao. Mt s nhng kh khn ny c khc phc bng cch s dng mt giai on tng trng ban u ti 350C cho php tng trng v hi sinh cc vi sinh vt b thng (303) trc s dng phng tin truyn thng nh tryp-tone phosphate (TP) ti 440C la chn cho E.coli gy bnh. Th tc ny vn khng cho php c lp ca E.coli O157:H. Trong tt c cc diarrheagenic E.coli, ch EHEC kiu huyt thanh O157:H c mt kiu hnh sinh hoa c bit, cho php lm c s cho cc th tc kim tra ban u. kiu huyt thanh ny khng ln men nhanh chng, trong vng 24-28 gi, nhng s dng nt c trng phn bit E.coli O157:H t cc vi khun khc. Doyle v Schoeni pht trin mt phng php c lp trc tip ca E.coli O157:H t cc loi thc phm vi
Trang 38

 nhy 1,5 sinh vt mi gam, nhng th tc c mt vi bc v c thi gian, cng vic, v cc ti liu chuyn su. Mt phng php trc tip, trong khi n gin thc hin, l mt s bn ghi t nhy, ch c th pht hin 103-104 sinh vt mi gam. Mt phng php kt hp lc mng li v s dng mt khng th n dng c bo co vi nhy 10 sinh vt mi gam v kh nhanh (24 gi) i vi cc mu tiu cc, vi cc mu tch cc i hi phi c thm 2-3 ngy na phn tch. K thut ELISA phn ng cng c bo co vi thi gian thay i hon ton tng t cho cc mu tch cc v tiu cc. Khng kh phng php, tt c cc th tc cch li ni trn cui cng mang li mt hoc nhiu phn lp vi khun E.coli, cn phi c c trng cho cc thuc tnh phn loi chng nh l thnh vin ca EPEC, ETEC, EIEC, hoc EHEC. i vi EPEC, ny i hi Da trn xt nghim PCR-khng c tr ngi vt qua trc khi h c th tr thnh thi quen trong vic thit lp gn nh bt k (312)., mc d k thut mi c pht trin c th khc phc vn ny. ng dng ca h i vi cc mu bnh phm, cc m ca con ngi, v cc mu mi trng b chm li bi cc cht c ch khc nhau hin din trong nhng mu vt. Kim sot cht lng trong kho nghim c chnh n cng nh trong cc PCR mt vn m bo gi tr khoa hc ca kt qu. Tt c cc xt nghim acid nucleic khuch i c gii hn bi thc t rng kt qu cui cng ca h khng mang li tnh kh thi, do hn ch c tnh thm nh subtyping ng mt vai tr ngy cng tng trong iu tra dch t hc. Diarrheagenic E.coli c c bit l c cc phng php pht hin acid nucleic bi v h c c trong nhng tc nhn gy bnh u tin c c s di truyn ca Viru-lence c nh ngha. Nh vy c mt v n o ca n phm describ cc xt nghim PCR pht hin ca h trong thc phm v cc mu lm sng v mi trng. y l qu rng ln c xem xt y. Phng php khuch i axit nucleic chng t l mt phng tin rt hu ch v ng tin cy phn loi diarrheagenic E.coli khi cc nn vn ha c c sn. S dng thng xuyn trn cc mu thc phm
Trang 39

v mi trng lm sng ca n s cn cc loi nghin cu xc nhn cp trc y. Nhng cp v chng iu tra vi cc nghin cu dch t hc tp trung m rng s hiu bit ca chng ta v thch hp sinh thi ca E.coli diarrheagenic v cung cp mt s hiu bit vng chc hn phng chng chin lc c s bnh. iu ny c th l phng tin m theo mt trong nhng thnh tu quan trng nht ca y t cng cng trong th k ny, an ton thc phm (313.314), c thc hin vo thin nin k tip theo.

Danh sch thnh vin nhm 6

Th Phng Tho - 091260197 Nguyn Th Du Hin - 09126058 Nguyn Th nh Chu - 09126015 Nguyn Thy Dung - 08126027 Nguyn Ng Yn Ngc - 09126135 Nguyn Th Anh Th - 09126223 Nguyn Th Thy Hng - 09126053 Mai Th Thy Tnh - 09126231 Ng Th Thm - 09126206

Trang 40

Trang 41