Professional Documents
Culture Documents
MC LC
PHN I :K THUT PHN NG ........................................................................................4 I II PHN LOI CC PHN NG HO HC .................................................................4 CC KHI NIM C BN CA QU TRNH CHUYN HO HO HC ......... 5 II.1 CC KHI NIM C BN ....................................................................................5 II.1.a Phn loi h........................................................................................................5 II.1.b Phng trnh t lng .........................................................................................5 II.1.c Bc phn ng ()..............................................................................................6 II.1.d Hiu sut chuyn ho Xi.....................................................................................6 II.1.e chn la (Si) ca cht tham gia phn ng Ai chuyn ho thnh sn phm 7 Ai II.1.f Hiu sut tnh cho tng sn phm (Ri)...................................................................7 II.2 NG HO HC ..................................................................................................11 II.2.a Vn tc phn ng ho hc................................................................................11 II.2.b Phng trnh ng hc.....................................................................................12 II.2.c Mt s v d ......................................................................................................13 II.3 NHIT NG HA HC.....................................................................................15 II.3.a Nhng nguyn l c bn ca nhit ng hc ...................................................15 II.3.b Phng trnh trng thi....................................................................................15 II.3.c Nhit phn ng .................................................................................................16 II.3.d Cn bng ho hc.............................................................................................17 PHN II : THIT B PHN NG .......................................................................................20 I I CNG...................................................................................................................20 I.1 PHN LOI THIT B PHN NG ...................................................................20 I.1.a Theo pha ca h....................................................................................................20 I.1.b iu kin tin hnh qu trnh ...............................................................................20 I.1.c Theo iu kin thy ng......................................................................................20 I.2 PHN LOI CC THIT B PHN NG THEO PHNG THC LM VIC 21 I.2.a Thit b phn ng gin on : ..............................................................................21 I.2.b Thit b phn ng lin tc : ..................................................................................21 I.2.c Thit b phn ng bn lin tc : ...........................................................................22 I.3 NHIM V THIT K THIT B PHN NG .................................................22 I.4 CN BNG VT CHT V CN BNG NHIT TNG QUT..................... 22 I.4.a Cn bng vt cht.................................................................................................22 I.4.b Cn bng nhit .....................................................................................................23 II M T MT S DNG THIT B PHN NG NG TH C BN............... 23 II.1 THIT B PHN NG LIN TC ....................................................................................23 II.1.a Thit b phn ng dng ng : ...........................................................................23
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
2 II.1.b Thit b phn ng dng khuy trn l tng ....................................................26 II.1.c Thit b phn ng nhiu ngn (tag) ..............................................................29 II.2 THIT B PHN NG GIN ON..................................................................................30 II.2.a Thit b phn ng khuy trn hot ng gin on :.......................................30 III P DNG PHNG TRNH THIT K...............................................................33 III.1 SO SNH CC THIT B PHN NG N .....................................................33 III.1.a Thit b phn ng khuy trn hot ng n nh v thit b phn ng dng ng vi phn ng bc mt v bc hai......................................................................................33 III.1.b nh hng ca s bin i t l nng ban u ca tc cht trong phn ng bc hai 35 III.2 H NHIU THIT B PHN NG......................................................................38 III.2.a Thit b phn ng dng ng mc ni tip v / hoc mc song song ................ 38 III.2.b Thit b phn ng khuy trn bng nhau mc ni tip (thit b phn ng nhiu ngn) 39 IV IV.1 IV.2 IV.3 V HIU NG NHIT .............................................................................................42 KHI NIM V HIU NG NHIT ............................................................42 THIT B PHN NG KHUY TRN HOT NG N NH ................... 43 THIT B PHN NG DNG NG....................................................................44
THIT K H PHN NG D TH ..........................................................................46 V.1 PHN LOI H PHN NG D TH.................................................................46 V.1.a Phn ng kh - rn : .........................................................................................46 V.1.b Phn ng lng - rn : .......................................................................................46 V.1.c Phn ng kh - lng - rn .................................................................................46 V.1.d Phn ng lng - lng ........................................................................................46 V.1.e Phn ng kh - lng ..........................................................................................46 V.2 P DNG VO THIT K...................................................................................46 V.3 PHN NG XC TC RN.................................................................................47 V.3.a Khi nim v cht xc tc.................................................................................47 V.3.b C ch ca phn ng h kh vi cht xc tc rn (2 pha)................................52 V.3.c Thit b phn ng xc tc rn mt pha lu th (kh hoc lng) .......................54 V.3.d Thit b phn ng xc tc rn nhiu pha..........................................................60 V.4 PHN NG RN - LU CHT KHONG XUC TAC ...............................................................63 V.4.a i cng .........................................................................................................63 V.4.b M hnh phn ng.............................................................................................64 V.4.c Vn tc phn ng theo m hnh li cha chuyn ha ......................................65
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
M U
Thit b phn ng l cc thit b trng tm ca a s cc qu trnh bin i ha hc. Ngi ta nh ngha thit b phn ng l thit b m trong xy ra cc phn ng ha hc, ngha l cc thit b chuyn ha cc cht tham gia phn ng thnh cc sn phm ha hc. Ni dung ch yu ca gio trnh ny l i su vo c ch cc qu trnh phn ng, quy lut v ng dng quy lut gii quyt mt s vn cng ngh, c bit l cc qu trnh phn ng thng gp trong cng ngh ha hc cc hp cht v c v hu c. Sau , chng ta s kho st cc loi thit b phn ng khc nhau c s dng trong lnh vc lc - ho du cng nh s nghin cu nguyn l hot ng v phng php thit k cc loi thit b phn ng ny (s a ra cc trng hp tnh ton c th) . Nhng phn ng xy ra trong thit b phn ng khng ch l nhng phn ng ha hc tun theo nhng nh lut v bin i cht thun tu m cn bao gm nhiu qu trnh khc cng xy ra v tc ng qua li ln nhau. Mi qu trnh phn ng u c km theo qu trnh thu nhit hoc to nhit (nhit ha hc). Nhit ha hc ny lm thay i nhit ca phn ng, do nh hng n tc phn ng v cht lng sn phm. Do yu cu v cht lng sn phm cng nh trnh sinh ra nhiu cc phn ng ph to ra cc sn phm khng mong mun, mi phn ng cn thc hin mt ch nhit nht nh v nh vy i hi phi c qu trnh trao i nhit. i vi nhng phn ng d th, qu trnh trao i vt cht gia cc pha cng tun theo c ch ca qu trnh chuyn khi v do cng nh hng n tc phn ng. Ngoi ra, ch thu ng lc trong thit b cng nh hng n qu trnh phn ng. Nh vy, cc qu trnh xy ra trong thit b phn ng l qu trnh tng hp bao gm qu trnh thu lc, truyn nhit, chuyn khi v phn ng ha hc. Gio trnh ny c ging dy sau mn ho l v ho cng. V vy, nm vng cc kin thc cn thit ca mn hc, chng ta cn phi n li cc ni dung c lin quan v : Nhit ng ha hc ng ha hc Thu lc hc Cc qu trnh chuyn khi Cc qu trnh trao i nhit
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
Theo cc tiu chun sp xp khc nhau, c th c cc loi phn ng khc nhau. Bng1 : Cc loi phn ng Tiu chun phn loi Loi phn ng ha hc C ch phn ng iu kin thc hin phn ng phn ng mt chiu phn ng hai chiu (thun nghch) phn ng song song : phn ng ni tip phn ng n gin (qu trnh bin i ha hc ch xy ra theo mt loi trao i nguyn t) phn ng phc tp (ng thi xy ra nhiu phn ng) phn ng n phn t phn ng hai, a phn t phn ng bc 1, bc 2 , ... phn ng bc s nguyn, bc phn s phn ng ng tch, ng nhit, ng p, on nhit, a bin nhit (l phn ng c trao i nhit vi mi trng xung quanh nhng khng t c ch ng nhit, nhit ca hn hp phn ng thay i theo thi gian v khng gian) phn ng gin on, lin tc, bn lin tc phn ng ng th : phn ng xy ra trong h ng nht, cc cu t tham gia trong h cng mt trng thi pha (kh, lng) phn ng d th : phn ng xy ra trong h khng ng nht, cc cu t tham gia phn ng trng thi t hai pha tr ln (h 2 pha nh : kh-rn, lng-rn, kh-lng, h 3 pha : kh-lng-rn)
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
II
V d : Ta c phn ng n gin :
Phng trnh t lng c biu din theo cng thc chung sau :
A
ij
=0
i=1S; j=1R
vi :
Ngi ta qui c : i vi cc cht tham gia phn ng : i vi cc sn phm : i vi cc cht tr, dung mi, xc tc : ij < 0 ij > 0 ij = 0
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
6 Phng trnh t lng cng l mt dng ca phng trnh cn bng vt cht 3H2 + N2 2NH3 M khi lng nguyn t : MH = 1, MN = 14, MNH3 = 17 Phng trnh t lng cho phn ng ny c dng : -3H2 -1N2 + 2NH3 = 0 Trong : H2 = -3, N2 = -1, NH3 = 2 Vy : -3 (2 1) -1 (2 14) + 2 (2 17) = 0
II.1.c Bc phn ng ()
Bc phn ng l t s gia s mol thay i ca cu t bt k trong hn hp sn phm ca phn ng v h s t lng tng ng ca cu t Mi phn ng u c c trng bi bc phn ng j i vi h kn : Trong : nio ni i vi h m : Trong : Fio Fi
j =
n io n i ij
(mol)
j =
Xi =
i vi h h :
n io n i 100 n io
(% )
Xi =
(%)
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
7 Nu l phn ng thun nghch : phn ng s kt thc trng thi cn bng ha hc, khi n ni : X i = io n io
II.1.e chn la (Si) ca cht tham gia phn ng Ai chuyn ho thnh sn phm Ai
Chnh bng hiu sut chuyn ha ca Ai thnh Ai
SA
/ A i'
vi : h s t lng ca cht tham gia phn ng Ai : h s t lng ca cht to thnh sau phn ng Ai
2- chn la ca qu trnh to ra sn phm xng : S= Lu lng khi lng xng tao thanh trong dong san phm Lu lng khi lng cua nguyn liu cn - Lng cn con lai trong dong san phm ra
V d 2 :
Cho 2 phn ng :
= C 3= + C 4 C 7
2C 3=
C6
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
8 Nng ca cc cu t dng vo v dng ra ca thit b phn ng c xc nh theo bng sau : Dng vo (mol) Dng ra (mol) C3 C4 C6 C7 1- Phng trnh t lng :
= =
A1 A2 A3 A4
100 100 10 5
20 80 40 25 =0
A
ij
1 =
2 =
25 5 = 20 (mol) 1
40 10 = 30 (mol) 1 100 20 = 80% 100 100 80 = 20% 100 40 10 2 = 75% 100 20 1 25 5 1 = 25% 100 20 1
3- Hiu sut chuyn ha : Hiu sut chuyn ha ca C3= : Hiu sut chuyn ha ca C4= : 4- chn la : chn la chuyn ha t C3= sang C6 : chn la chuyn ha t C3= sang C7 :
V d 3 :
Xt qu trnh chuyn ha ha hc mt nguyn liu nng :
A. S vi qu trnh tch sn phm nh L v trung bnh M trc khi hi lu phn ln lng nguyn liu nng khng chuyn ha :
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
H=100
L=45
M=45
H=29
H=39 H=10
chuyn ha ring phn ca H : Xp = (129 - 39)/129 chuyn ha ton phn ca H : Xg = (100 - 10)/100 chn la chuyn ha t H sang M : SH/M = 45/(129 - 29) = 45/(100 - 10) = 50% chn la chuyn ha t H sang L : SH/L = 45/(129 - 29) = 45/(100 - 10) = 50% Hiu sut ring phn ca M so vi H : Rp = Xp x SH/M Hay : Rp = 45/129 = 70% x 50% = 35% = 35% = 90% x 50% = 45% = 45% = 70% x 50% = 35% = 35% = 90% x 50% = 45% = 45% = 90% = 70%
B. S vi qu trnh tch sn phm nh L trc khi hi lu phn ln lng sn phm trung bnh v nng khng chuyn ha
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
10
H=100
L=92
H=40 M=40
H=4 M=4
chuyn ha ring phn ca H : Xp = (136 - 40)/136 chuyn ha ton phn ca H : Xg = (100 - 4)/100 = 96% chn la chuyn ha t H sang L : SH/L = 92/(100 - 4) = 95.8% = 4/96 = 4,2% chn la chuyn ha t H sang M : SH/M = (40-36) /(136-40) Hiu sut ring phn ca L so vi H : Rp = Xp x SH/L Hay : Rp = 92/136 = 70.6% x 95.8%= 67.6% = 67.6% = 96% x 95.8% = 92% = 92% = 70.6%
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
11
Ta xt cc trng hp tng qut sau : vi h ng nht : vn tc phn ng tnh theo cu t i bng bin thin v lng ca cu t i, trong mt n v thi gian, trong mt n v th tch :
( ri ) =
-
1 dn i V dt
kmol i th nguyn : 3 m h
vi h khng ng nht : (ngha l phn ng xy ra trn b mt phn chia pha vi din tch tip xc S hoc vi khi lng W mt cu t no tham gia phn ng) vn tc phn ng tnh theo cu t i bng bin thin v lng ca cu t i, trong mt n v thi gian, trn mt n v din tch tip xc pha :
( ri ) = 1 dn i
S dt
kmol i th nguyn : 2 m h
kmol i th nguyn : kg h
( ri ) =
1 dn i W dt
II.2.a.2 Trng hp phn ng tin hnh trong dng chy lin tc : Cng nh vy, nhng i vi mt n nguyn th tch dV, hoc din tch dS hoc khi lng dW trong dng chy. vi h ng nht : vn tc phn ng tnh theo cu t i bng bin thin v tc lu lng ca i Ni ng vi mt n nguyn th tch VR h phn ng:
( ri ) = dN i
-
dVR
kmol i th nguyn : 3 m h
vi h khng ng nht : vn tc phn ng tnh theo cu t i bng bin thin v tc lu lng ca i : Ni ng vi mt n v din tch tip xc pha S hoc mt n v khi lng W ca i :
( ri ) = dN i
dS
kmol i th nguyn : 2 m h
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
12
hoc :
( ri ) = dN i
dW
kmol i th nguyn : kg h
Phng trnh ng hc xc nh mi lin h gia vn tc phn ng vi nng cc cu t tham gia phn ng trong iu kin cc thng s khc l khng i thi im xc nh vn tc phn ng.
( ri ) = k j (Ci )
i =1,S
i, j
(mol/m s)
3
j - s th t ca phn ng (j = 1 R) R - tng s phn ng i - s th t ca cu t S - tng s cu t Ci - nng ca cu t i, mol/m3 - bc phn ng theo cu t i k - hng s vn tc phn ng
k = k 0 .e
E 1 1 R T0 T
hay : ln k = ln k 0 +
E 1 1 R T0 T
Vi : E - nng lng hot ho ca phn ng, J/mol R - hng s kh l tng, = 8,31 J/mol.K To, T - tnh bng K Lu : C nhiu thng s c trng cho nng ca mt cu t trong h. C nhng thng s trc tip th hin nng hoc cng c th c trng cho nng bng nhng i lng t l thun vi nng cc cu t. Vi pha lng : c th tnh nng theo : Phn trm khi lng : mi % ; Phn trm th tch : vi % ; S mol trong mt n v th tch : Ci % (kmol/m3).
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
13 Phn trm th tch : yi % ; Phn trm mol : Ci % ; p sut ring phn pi ca cu t i trong hn hp kh (i vi kh l tng) ; fugacit fi (fi = .pi) (i vi kh thc).
Trong : a, b, c, d, a, b, c, d - bc ca phn ng ln lt theo cu t A, B, C, D i vi cc phn ng thun v nghch. Chng khng nht thit l cc h s ca phng trnh t lng v khng nht thit phi l s nguyn. Ch trong trng hp cc phn ng n gin, bc phn ng mi trng vi h s t lng. Tng i s cc bc phn ng theo cc cu t chnh l bc tng qut ca phn ng : n=a+b+c+d
II.2.c Mt s v d V d 1 :
Ta c phn ng mt chiu h kh ng nht : A + B C phng trnh ng hc c dng : (-rA) = k.CA2.CB Bit tc lu lng cc dng nguyn liu v sn phm : vi A l FAo kmol/h, vi B l FBo kmol/h, FCo= 0. Hy vit phng trnh ng hc v dng hm ca hiu sut chuyn ha theo A (xA) nu lu lng th tch ban u ca dng nguyn liu l Vo m3/h, trong nng ca A tnh theo th tch bng 50%.
V d 2 :
Thc hin phn ng h kh ng nht : A B + C 500oC v 10 atm, phng trnh ng hc c dng : (-rA) = k.CA3/2 nu dng nguyn liu c 80% A v 20% kh tr (nng tnh theo % th tch). Hy vit phng trnh ng hc v dng hm ca xA.
V d 3 :
Cung cp mt dng nguyn liu A c nng CAo = 100 mmol/l, dng kh vi tc lu lng khc nhau vo mt thit b (xem bng) thc hin phn ng h kh ng nht trong iu kin ng p, ng nhit :
K thut - Thit b phn ng ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
14 2A R Th tch thit b l 0,1 lt ; xc nh nng ca A u ra thit b phn ng ta c bng: Tc lu lng NA, l/h Nng CAf, mmol/l 30 85,7 9 66,7 3,6 50 1,5 33,1
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
15
II.3 NHIT NG HA HC
Nhit ng ha hc da trn nhng nguyn l c bn ca nhit ng hc i su vo hai vn : quan h gia bin i cht v bin i nng lng trong h phn ng xc nh chiu ca phn ng v trng thi cn bng ca h
T cho php xc nh 2 vn cn thit cho vic thit k l nhit phn ng v mc chuyn ha.
U = Q + W
Trong :
i vi h m : Ch rng : -
H = Q + W
Trong :
H - Enthalpie ca h
i vi h kn s bin thin nng lng c tnh gia trng thi u v trng thi cui ; i vi h m s bin thin nng lng c tnh gia trng thi vo v trng thi ra ca h
II.3.a.2 Nguyn l II
dS e =
Vi : S - Entropie v
Q T
dS = dSe + dSi
Entropie c coi l thc o trng thi trt t ca h, h cng trt t th Entropie cng nh. Trong trng thi vt l l tng nh trng thi vt rn dng tinh th khng c cng bc nhit bt k im no th Entropie ca h t gi tr cc tiu bng 0.
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
16 T - nhit , K v - th tch ca mt mol kh iu kin P, T R - hng s kh l tng R = 8,314 J/mol.K = 1,9 Cal/mol.K = 83,145 bar.cm2/mol.K = 82,058 atm.cm3/mol.K i vi hn hp kh l tng c m cu t :
m
PV = RT n i
i =1
Trong :
V - th tch ca hn hp kh ni - s mol ca cu t i
A
ij
=0
H R , T =
i =1,S
ij
h T (Ai )
h T( A i )
P M h T( A i ) = ( H 0 ) T + ( h 0 h 0 ) + 0T + h T + h T f T T
( H )
0T
0 f T 0
: bin thin enthalpie tiu chun v cu to nhit To ; : bin thin enthalpie tiu chun v thay i nhit t To n T ;
h 0 h 00 T T
: bin thin enthalpie tiu chun v thay i trng thi ; Trong iu kin phn ng tng ng vi qu trnh ngng t (ho hi), nng chy th y chnh l nhit ngng t (nhit ho hi) hay nhit nng chy.
P hT M hT
V d 1 :
Tnh nhit phn ng chuyn ha isopropanol thnh acton (phn ng dhyhro ho isopropanol) : CH3-CHOH-CH3
K thut - Thit b phn ng
CH3-CO-CH3
H2
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
17 (Lng 298K) Bit : Nhit ho hi ca isopropanol 298 K, p sut tuyt i 1 bar l : 45396 J/mol ; Nhit cu to ca actone v isopropanol 298 K ln lt l : -217150 v 272295 J/mol Cp = a + bT + cT2 + dT3 (tnh bng cal/mol K) Cu t CH3-CHOH-CH3 CH3-CO-CH3 H2 a + 0,794 +1,625 + 6,952 b 102 + 8,502 + 6,661 - 0,046 c 105 - 5,016 - 3,737 + 0,096 d 108 + 1,159 + 0,831 - 0,021 (Kh 433K) (Kh 433K)
V d 2 :
Oxyde thylne c sn xut bng cch oxy ha trc tip thylne vi cht xc tc (bc v cht mang thch hp) trong dng khng kh. Gi s dng nhp liu vo thit b phn ng 200 oC v cha 5% mol thylne, 95% mol khng kh. Nu nhit dng ra khng vt qu 260 oC th hiu sut chuyn ha thylne thnh oxyde thylne l 50% v 40% thylne b chy hon ton thnh dioxyde carbon. Hi phi rt bt nhit ra mi trng ngoi l bao nhiu cho mi mol thylne nhit khng vt qu nhit gii hn ? Bit : Nhit dung ring mol trung bnh ca thylne l 18 cal/g mol oC nhit gia 25 v 200oC l 19 cal/g moloC nhit gia 25 v 260oC, tng t cho oxyde thylne l 20 v 21 cal/g moloC ; Nhit cu to 25oC ca thylne l 12496 cal / mol ; ca oxyde thylne l 12190 cal / mol ; ca nc l -57 798 cal / mol, ca CO2 l - 94 052 cal / mol Ap sut thc hin phn ng bng p sut kh quyn.
II.3.d Cn bng ho hc
Xt phn ng thun nghch n gin : A + B C + D Vn tc phn ng thun : Vn tc phn ng nghch : iu kin cn bng : (-rth ) = k1 CA CB (rng ) = k2 CC CD (-rth ) + (rng ) = 0
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
18
Hay :
k1 CC C D = k 2 CA CB k1 CC C D = k 2 CA CB
Khi phn ng trng thi cn bng, nhit v p sut ca h s khng thay i v s bin i nng lng t do bng khng. T , ta c mi lin h gia s bin i nng lng t do chun Fo v hng s cn bng KC : Fo = - RTlnKC S bin i nng lng t do chun Fo l hiu s gia nng lng t do ca sn phm v tc cht iu kin chun. trng thi chun c chn sao cho tnh nng lng t do n gin nht Phng trnh Vant Hoff biu din s bin thin ca hng s cn bng theo nhit :
0 d(ln K ) H r ,T = dT RT 2
0
vi :
H 0 R
Qua phng trnh Vant Hoff, ta thy K gim theo s tng nhit ca phn ng to nhit, cn i vi phn ng thu nhit, K gim khi nhit gim. Khi Hor c lp vi nhit trong khong nhit t T1 n T2, ta c th vit phng trnh Vant Hoff nh sau :
ln
Hoc tnh theo cng thc :
KT
KT
H 0 ,T 1 1 R = R T2 T1
0
ln K T =
H R ,To RT
a b c 2 ln T + T +C T+ 6R 2R R
V d :
Hng s cn bng cho phn ng hydrat ho thylne thnh thanol trong pha hi 145oC l KC = 6,8.10-2 v 320oC l KC = 1,9.10-3 . Tm biu thc tng qut tnh KC theo nhit . Bit gi tr ca a, b, c trong cng thc tnh Cp ca thanol, thylne v nc l : a thanol thylne nc 6,990 2,830 7,256 b (10-2) 3,9741 2,8601 0,2298 c (10-6) 11,926 8,726 0,283
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
19
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
20
I CNG
Theo trng thi pha : thit b phn ng pha lin tc hoc pha phn tn
Theo ch chuyn ng :
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
THC LM VIC
Tu thuc vo phng thc lm vic, ngi ta chia thit b phn ng thnh 3 loi :
Nhc im :
Phm vi ng dng : -
Nhc im :
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
22 Chi ph u t cao, trc ht l do i hi phi trang b cc thit b t ng iu khin m bo tnh n nh ca qu trnh Tnh linh ng thp, t c kh nng thc hin cc phn ng khc nhau, to cc sn phm khc nhau
Phm vi ng dng : thit b phn ng lin tc c s dng thch hp cho cc qu trnh sn xut vi nng sut ln, cht lng sn phm m bo
Thit k ti u da trn nguyn liu, chi ph ban u, chi ph vn hnh v gi tr thng mi ca sn phm cui cng
QUT
I.4.a Cn bng vt cht
Cn bng vt cht cho mt tc cht c vit di dng tng qut c th p dng cho bt k mt dng thit b phn ng no. Trong mt phn t th tch V v mt phn t thi gian t, cn bng vt cht dng tng qut l :
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
23 Lng tc cht nhp vo phn t th tch Lng tc cht ri khi phn t th tch Lng tc cht phn ng trong phn t th tch Lng tc cht = cn li trong phn t th tch (III-1)
Hai s hng u tin biu din khi lng tc cht vo v ra khi phn t th tch trong khong thi gian t ; S hng th ba ph thuc vo vn tc phn ng trong phn t th tch V v c dng r.V.t vi r - phng trnh vn tc phn ng ha hc khi khng c tr lc vt l (gradient nhit hoc nng ) S hng th t biu din lng tc cht cn li trong phn t th tch V sau khong thi gian t phn ng ; phng trnh (5-1) c th tnh theo khi lng hoc theo mol.
Dng ca phng trnh (III-1) v (III-2) ph thuc vo loi thit b phn ng v phng php vn hnh. Trong nhiu trng hp, mt hoc nhiu s hng ca phng trnh trn s khng c. Quan trng hn l kh nng gii cc phng trnh cn ph thuc vo cc gi thit v iu kin khuy trn hay khuych tn trong thit b phn ng. iu ny gii thch ngha ca vic phn loi thit b phn ng thnh 2 dng chnh : dng khuy trn v dng ng.
II
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
24 Do thit b dng ny thng hot ng trng thi n nh, khng c s khuy trn theo phng dc trc nn tnh cht ca dng chy thay i t im ny n im khc ch do qu trnh phn ng. V vy, ngi ta gi thit rng trong thit b dng ny, tnh cht ca cc phn t trn cng mt tit din l nh nhau v khng thay i theo thi gian ; Chng ta c s n gin ca thit b phn ng dng ng nh hnh v bn di. T c th biu din s ph thuc ca nng tc cht c xt vo chiu di ca thit b phn ng l mt ng cong lin tc v gim dn t u vo n u ra ca thit b.
Tc cht
Sn phm
xAo
Thit b phn ng dng ny thng s dng 1 trong 3 loi tng xc tc sau : tng xc tc c nh, di ng v ko theo. V phng din ng hc, chng ta c th m t thit b phn ng dng ng theo s sau : CAo FAo xAo= 0 vo CAf FAf xAf vf
FA xA
xA
dV
dx
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
25 Phng trnh (III-1) v (III-2) c th c vit cho mt n nguyn th tch V : Lng tc cht ri khi phn t th tch Lng tc cht phn ng trong phn t th tch Lng tc cht = cn li trong phn t th tch (III-1)
i vi phng trnh (III-1) : S hng th nht l FAo.(1 - xA ).t ; Nu chuyn ha khi ra khi phn t th tch l xA + xA th s hng th hai l : FAo.(1 - xA - xA).t ; S hng th ba l (- rA ). V. t ; S hng th t bng 0 v qu trnh trng thi n nh.
Vy phng trnh (5-1) c vit l : FAo.(1 - xA ).t FAo.(1 - xA - xA).t (- rA ). V. t = 0 Hay : FAo. xA (- rA ). V = 0
dx A ( rA ) = dV FA
0
V FAo l lu lng ban u ca tc cht nn khng i, ly tch phn theo xA t xA1 n xA2 ta c :
x dx A V = FA x ( rA )
A2 0 A1
(VI - 1)
V d 1 :
Phn ng phn hy pha kh ng th 650oC : 4PH3 (k) P4 (k) + 6H2 (k) y la phn ng bc mt vi phng trnh vn tc l : ( rPH3 ) = (10 h-1 ) CPH3 Tm th tch bnh phn ng dng ng hot ng 650oC v 4,6 at t chuyn ha l 80% vi lu lng dng nguyn liu phosphin tinh cht ban u l 2 kmol/h.
V d 2 :
Xc nh th tch thit b phn ng dng ng sn xut 30 000 tn thylne/ nm t qu trnh nhit phn (pyrolyse) tane nguyn cht. Bit :
K thut - Thit b phn ng ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
26 Phn ng bc mt, khng thun nghch ; chuyn ha t 80% ; Thit b phn ng ng nhit vn hnh 1100oC v 6 at ; 1000K, hng s vn tc k = 0,072 s-1 v nng lng hot ho ca phn ng l 82 kcal/gmol.
a- Lin tc
b- Gin on
c- Bn lin tc
c c trng bng qu trnh khuy trn l hon ton, do hn hp phn ng ng nht v nhit v thnh phn trong tt c cc phn ca thit b v ging dng ra ca sn phm. iu ny c ngha l phn t th tch V trong cc phng trnh cn bng c th c ly l th tch V ca ton thit b. Ngi ta gi thit rng u vo ca thit b phn ng, nng ca tc cht gim mt cch t ngt v ng bng nng ca mi im trong ton th tch ca thit b v nng ca dng sn phm ra. Ta c th biu din s thay i nng ca tc cht t u vo n u ra ca thit b l mt ng gp khc nh sau : Nng ca tc cht CAo
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
27 II.1.b.1 Thit b phn ng khuy trn hot ng n nh : Xt trng hp n gin ch c mt dng nhp liu v mt dng sn phm v tnh cht ca cc dng ny khng thay i theo thi gian, nh vy : Hai s hng u trong phng trnh cn bng l khng i : Lng tc cht nhp vo th tch V ca thit b phn ng l FAo(1-xAo).t v lng tc cht ra khi thit b phn ng l FAo (1-xAf).t ; V hn hp phn ng trong bnh c nhit v thnh phn ng nht, nn vn tc phn ng l khng i v c xc nh vi nhit v thnh phn ca dng sn phm v bng (-rA ).V.t ; V thit b phn ng hot ng lin tc v n nh nn khng c s tch t tc cht trong thit b, v vy s hng th t bng 0 ;
Vy phng trnh vt cht vit cho thit b phn ng khuy trn hot ng n nh trong khong thi gian t l : FAo(1-xAo).t FAo (1-xAf).t (-rA ).V.t = 0
Hay : trong :
x x Ao V V = = Af ( rA )f FA CA
0 0
(IV - 2)
xAo v xAf - chuyn ha ca tc cht trc khi vo thit b v sau khi ra khi thit b ; v - lu lng ca dng nguyn liu (l/h)
Nu dng nguyn liu cha cu t A hon ton cha chuyn ha, ngha l xAo = 0 th :
x Af V = ( rA )f FA
0
(IV - 3)
xc nh nhit ca dng sn phm nhm tnh vn tc phn ng, ta tnh phng trnh cn bng nhit cho ton th tch hn hp phn ng V. Mun vy, trc ht ta chn trng thi chun (nhit , p sut, thnh phn) tnh enthalpie. Gi s enthalpie (J/kg) so vi trng thi chun ca dng nguyn liu l Ho v ca dng sn phm l Hf. Gi m l tng lu lng ca dng nguyn liu (kg/s) (cng chnh bng tng lu lng ca dng sn phm). Do vy, s hng th nht v th hai ca phng trnh cn bng nhit s l m.Ho.t v m.Hf.t ; S hng th ba l nhit trao i vi mi trng bn ngoi c biu din theo nhit mi trng ngoi Tn, nhit ca hn hp phn ng Tf, h s truyn nhit tng qut K v din tch b mt truyn nhit S vi biu thc : K.S (Tn Tf). t S hng th t bng 0. m.Ho.t m.Hf.t + K.S (Tn Tf). t = 0
Vy phng trnh cn bng nhit l : m (Ho Hf.) + K.S (Tn Tf) = 0 (IV-4)
Hay :
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
28
Nhit phn ng HR v vn tc phn ng (- rA) khng xut hin trc tip trong (IV-4) nhng nh hng ca cc i lng ny c phn nh trong s sai bit v enthalpie gia dng nguyn liu v dng sn phm theo cng thc : Hf H0 = Cp (Tf To) + (xAf xAo). HR. FAo / m , kJ/kg (IV-5)
Thay (xAf xAo) t phng trnh (IV-2 ) vo (IV-5 ), ta c : Hf H0 = Cp (Tf To) + (- rA). HR. V / m Kt hp (IV-4) v (IV-5), ta c : (IV-7) (IV-6)
(IV-8)
xB = 75%
V d 2 :
T s liu thc nghim sau y, tm phng trnh vn tc ph hp cho phn ng phn hy pha kh : A R + S xy ra ng nhit, ng p trong thit b phn ng khuy trn hot ng n nh : Th nghim s 1 0,423 2 5,10 0,63 3 13,5 0,75 4 44,0 0,88 5 192 0,96
V , ph v
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
29
Nu s ngn tng n v cc th th tch vi ca mi ngn s gim n ti thiu sao cho tng th tch l khng i. Lc , s bin thin nng ca tc cht gia hai ngn lin tip nhau l rt b v ta c th v mt ng lin tc thay cho ng gp khc biu din s bin thin nng ca tc cht t ngn u n ngn cui. Do , dng thit b phn ng ny c xem l dng trung gian gia thit b phn ng dng ng v dng khuy trn lin tc. S : CAo
CAf
CAo
CAf
Ngn 1
Ngn 2
Ngn 3
Ngn 4
Ta s xt dng thit b phn ng ny trong phn nhiu bnh phn ng khuy trn lin tc.
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
30
II.2 Thit b phn ng gin on II.2.a Thit b phn ng khuy trn hot ng gin on :
c im : Trong qu trnh hot ng gin on khng c dng vo v dng ra ; Cc tnh cht ca hn hp phn ng s thay i : nng ca tc cht gim dn v chuyn ha tng dn theo thi gian . Nng tc cht
xAo
xAf
Thi gian phn ng V vy, trong phng trnh cn bng vt cht : Hai s hng u tin bng khng ; Lng cht tham gia phn ng trong khong thi gian t l (-rA).V.t ; Gi NA l s mol A tch lu trong hn hp phn ng trong khong thi gian t ; (-rA).V.t = NA Ta chia c hai v cho t v ly gii hn khi t 0 :
( rA ) V =
( rA ) V =
dN A dt
d N A (1 x A )
0
dt
0
] = N
A0
dx A dt
( rA ) V = N A
Sp xp li v ly tch phn, ta c :
dx A dt
xA
0
(IV - 9)
t = NA
( r ) V
0 A
dx A
(IV - 10)
y l phng trnh tng qut xc nh thi gian cn thit t chuyn ha ca tc cht l xA trong qu trnh ng nhit hoc khng ng nhit. Th tch ca hn hp phn
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
31 ng v vn tc phn ng vn nm trong du tch phn bi v ni chung c hai i lng ny thay i theo thi gian. Nu th tch ca hn hp phn ng khng i ta c :
t=
NA
dx A ( r ) = C A V 0 A
0
xA
xA
0
C dx A dC A = ( r ) C ( r ) 0 A A
A Ao
(IV - 11)
t = NA
xA
0
dx A ( r ) V (1 + x ) = C A 0 A 0 A A
xA
0
( r )(1 +
0 A
dx A
A xA )
(IV - 12)
Cc phng trnh (IV-9), (IV-10), (IV-11), (IV-12) u c th p dng cho c trng hp ng nhit v khng ng nhit. Trong trng hp khng ng nhit, ta phi thit lp phng trnh cn bng nhit. Trong trng hp ny : Hai s hng u ca phng trnh bng khng ; Nhit trao i vi mi trng bn ngoi : K.S.(Tn Tf). t ; Nhit tch t trong hn hp phn ng c biu din bng s bin i nng lng theo thi gian do s bin i thnh phn v nhit ca hn hp : Nhit tch t t s bin i thnh phn l do nhit phn ng v c tnh bng : (HoR).(-rA).V.t ; Nhit tch t t s bin i nhit T (trong khong thi gian t ) l m.Cp.T vi m - khi lng ca hn hp phn ng Cp - nhit dung ring ca hn hp phn ng Vy phng trnh cn bng nhit c vit l : K.S.(Tn Tf).t = (HoR).(-rA).V.t + m.Cp.T Ta chia c hai v cho t v ly gii hn khi t 0 , ta c :
m.C P .
dT = ( rA ).H 0 .V + K.S.(Tn Tf ) R dt
(IV - 13)
V d :
ng C.E. Lees v D.F.Othmer nghin cu phn ng to ester acetat butyl trong mt bnh phn ng hot ng gin on 100oC vi cht xc tc l acide sulfuric. Dng nguyn liu ban u cha 4,97 mol butanol / mol acide acetic. Phng trnh vn tc iu kin trn c xc nh l : (-rA) = k CA2 vi : (-rA) CA - vn tc phn ng , mol/ml.ph - nng ca acide acetic, mol/ml
Hng s vn tc phn ng iu kin trn l k =17,4 ml/mol.ph ; Khi lng ring 100oC ca :
K thut - Thit b phn ng ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
32 Acide acetic Butanol Ester acetat butyl = 0,958 g/ml = 0,742 g/ml = 0,796 g/ml
Mc du khi lng ring ca hn hp phn ng thay i theo chuyn ha nhng do s dng lng tha butanol nn s thay i ny b. Do , gi s khi lng ring ca hn hp phn ng khng i v bng 0,75 g/ml. a- Tnh thi gian cn thit t chuyn ha ca tc cht gii hn l 50% ; b- Xc nh khi lng hn hp nguyn liu ban u cn np vo bnh phn ng t nng sut trung bnh thu ester l 100 kg/h v xc nh th tch bnh phn ng. Bit rng thi gian gin on gia hai m l 30 pht.
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
33
III
thc hin mt phn ng theo nhng iu kin cho trc, chng ta c th dng nhiu loi thit b phn ng khc nhau nh : thit b phn ng dng ng, thit b phn ng khuy trn hot ng lin tc hoc gin on hoc h nhiu thit b phn ng mc ni tip hoc song song. Hai thng s thit k nh hng n tnh kinh t ca qu trnh l th tch ca thit b phn ng v hiu sut thu cc sn phm. Vi mt thit b phn ng c kt cu v th tch thch hp s cho hiu sut thu sn phm chnh cc i, ng thi hn ch lng sn phm ph l cc tiu. Trong chng ny, ta s so snh cc phng n thit k thit b phn ng khc nhau cho thit b n hoc cho h nhiu thit b phn ng.
III.1 SO SNH CC THIT B PHN NG N III.1.a Thit b phn ng khuy trn hot ng n nh v thit b phn ng dng ng vi phn ng bc mt v bc hai
Dng phng trnh vn tc tng qut :
( rA ) =
1 dN A n = kC A V dt
vi n bin i bt k t 0 3 Vi hai dng thit b phn ng ny, chuyn ha l hm ca lu lng nguyn liu, thnh phn nguyn liu, bc phn ng v h s bin i th tch. Ta tnh thi gian lu i vi thit b phn ng khuy trn hot ng n nh :
kh =
A dx A 1 V C Ao .V = = = C Ao = n ( rA ) k .C Ao1 v FAo 0
(1 + x A )n dx A (1 x )n 0 A
(.C ) (.C )
n 1 Ao kh n 1 Ao
(1 + x A )n C n .V Ao x A . F (1 x A ) kh Ao kh = = x n n C Ao .V (1 + x A ) dx A n F Ao 0 (1 x A )
A
(V - 1)
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
34
(.C ) (.C )
n 1 Ao kh n 1 Ao
xA n (1 x A ) kh = x 1 dx A n 0 (1 x A )
A
Ly tch phn, vi n 1 :
(.C ) (.C )
n 1 Ao kh n 1 Ao
xA n (1 x A ) kh = 1 (1 x A )n 1 1 n
(V - 2 )
vi n = 1 :
(.C ) (.C )
n 1 Ao kh n 1 Ao
xA 1 x A kh = ln (1 x A )
Phng trnh (V-1) v (V-2) c biu din bng th trn hnh (4-1). Vi cng nng nguyn liu ban u CAo v lu lng nguyn liu FAo, tung ca gin s cho ta trc tip t s th tch ca hai dng thit b phn ng trn.
Hnh 4.1:
So snh hot ng ca TBPU khuy trn hot ng n nh v TBPU dng ng cho phn ng bc n. Vi cng iu kin np liu, trc tung cho gi tr t s Vkh/V
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
35
( rA ) = ( rB ) = k .C A .C B
Hnh (4-1) cho php ta so snh th tch ca hai loi thit b khi nng ban u ca hai tc cht bng nhau. Tuy nhin trong thc t, nng ban u ca hai tc cht thng khng bng nhau. T l ti u ph thuc vo cc yu t nh : chi ph phn tch sn phm ra khi tc cht cha phn ng, chi ph hi lu tc cht, ... Vi M = CBo / CAo > 1 v = 0 , thi gian lu ca tc cht trong thit b phn ng dng ng l :
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
36
C .V M 1 = Ao F Ao C .V M =1 = Ao F Ao
M xA 1 = kC .(M 1) ln M (1 x ) Ao A x 1 = A kC 1 x Ao A
Hnh (4-2 ) cho ta so snh s hot ng ca thit b phn ng dng ng vi cc gi tr khc nhau ca CAo, FAo, M v xA vi = 0.
(C Ao )M 1 (C Ao )M =1
Hnh 4.2:
TBPU khuy trn hot ng gin on hoc TBPU dng ng. p dng cho phn ng bc 2: A+BSn phm; (-rA)=kCACB, =0, chu nh hng bi t s M=CB0/CA0.Vi cng CA0, NA0, trc tung cho gi tr t s VM1/VM=1 hay M1/ M=1
C .V M 1 = Ao F Ao C .V M =1 = Ao F Ao
xA = kC .(1 x )(M x ) Ao A A xA = kC (1 x )2 Ao
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
37 Hnh (4-3 ) cho ta so snh s hot ng ca thit b phn ng dng khuy trn, hot ng n nh vi cc gi tr khc nhau ca CAo, FAo, M v xA vi = 0. Vi cng iu kin FAo v CAo, tung ca hai hnh (4-2) v (4-3) cho ta t s ca hai loi thit b.
Hnh 4.3:
TBPU khuy trn hot ng n nh - p dng cho phn ng bc 2: A + B Sn phm (-rA)=kCACB, =0 chu nh hng bi t s M=CBo/CAo. Vi cng CAo, NAo trc tung cho gi tr t s VM1/VM=1 hay M1/ M=1
V d :
Phn ng pha lng : A + B sn phm vi phng trnh vn tc l : (-rA ) = (500 l/mol.ph ) CA.CB c thc hin trong thit b phn ng dng ng vn hnh trong cc iu kin sau : th tch thit b : V = 0,1 l ; lu lng th tch ca nguyn liu : v = 0,05 l/ph ; nng ca tc cht trong nguyn liu : CBo = CAo = 0,01 mol/l
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
38 Hy : a- Xc nh chuyn ha ca tc cht ? b- Vi cng vn tc v chuyn ha, tm th tch ca thit b dng khuy trn, hot ng n nh ? c- Vi cng vn tc, tnh chuyn ha c th t c trong thit b b dng khuy trn c cng th tch vi thit b dng ng ? Khi thay i dng t l nng ban u ca tc cht trong nguyn liu : CBo = 0,015 mol/l v CAo = 0,010 mol/l, hy tnh : d- Vi cng lu lng nguyn liu np vo, tm chuyn ha ca A trong thit b dng ng ban u ? e- Vi cng chuyn ha ban u, tm t l tng nng sut ng vi dng nguyn liu mi ? f- Tm lu lng nguyn liu cn thit np vo cho thit b phn ng dng khuy trn, hot ng n nh c V = 100 l, chuyn ha ca tc cht gii hn l 99% ?
III.2 H NHIU THIT B PHN NG III.2.a Thit b phn ng dng ng mc ni tip v / hoc mc song song
III.2.a.1 Mc ni tip Xt j thit b phn ng dng ng mc ni tip v gi x1, x2, ...,xj l chuyn ha ca tc cht A khi ri khi thit b phn ng 1, 2, ..., j. T cn bng vt cht da trn lu lng mol ca A vo thit b phn ng u tin, ta vit c cho thit b phn ng th i :
i Vi dx A = FAo x A ( rA ) i 1
xA
Vi j thit b mc ni tip :
j V1 + V2 + ... + V j V V = i = FAo i =1 FAo FAo
a A2 dx A dx A dx A = + + .... + ( rA ) x A1 ( rA ) ( rA ) x Aj 1 x Ao = 0
x A1
x Aj
( r )
0
A
dx A
Nh vy, vi j thit b phn ng dng ng mc ni tip c tng th tch l V s cho chuyn ha ng bng chuyn ha trong mt thit b phn ng dng ng c th tch V.
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
39
III.2.b Thit b phn ng khuy trn bng nhau mc ni tip (thit b phn ng nhiu ngn)
Xt j bnh phn ng khuy trn bng nhau mc ni tip. Gi s = 0
III.2.b.1 i vi phn ng bc mt
Phng trnh cn bng vt cht cho bnh phn ng th i vit cho cu t A l :
i =
C Ao .Vi Vi C Ao ( x Ai x Ai 1 ) = = ( rA ) FAo v C C C Ao 1 Ai 1 Ai 1 C Ao C Ai 1 C Ai C Ao i = = kC Ai kC Ai C Ai 1 = 1 + ki C Ai
hay
Vi thi gian lu l ging nhau cho tt c j bnh phn ng khuy trn c th tch Vi bng nhau. Do :
C Aj 1 C Ao C C 1 j = = Ao A1 ..... = (1 + ki ) C Aj 1 x Aj C A1 C A2 C Aj
Vit cho c h vi j bnh phn ng khuy trn : j ,kh j = j.i = k C 1/ j Ao 1 C Aj
T cc phng trnh trn, ta c th so snh hiu qu hot ng ca j bnh phn ng khuy trn mc ni tip vi mt thit b dng ng hoc mt bnh khuy trn ring l. Kt qu c trnh by trn hnh (4-7) cho phn ng bc mt v khi lng ring ca h bin i khng ng k ( = 0 )
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
40
Hnh 4.7:
So snh s hot ng ca TBPU dng ng vi N bnh khuy trn bng nhau, mc ni tip cho phn ng bc mt: A R, = 0. Vi cng iu kin np liu, tung cho VNkhtr/V
III.2.b.2 i vi phn ng bc hai Vi phn ng bc hai loi hai phn t (M = 1), chng minh tng t nh trn cho j bnh khuy trn mc ni tip :
C Aj =
1 2 k i
1 + 1 + 2 1 + 2 1 + 4C k Ao i
Hnh 4.8 :
So snh s hot ng ca TBPU dng ng vi N bnh khuy trn bng nhau, mc ni tip cho phn ng bc hai: 2A R, A + B R, CAo = CBo .Vi cng iu kin np liu, tung cho VNkhtr/V
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
41
V d :
Mt bnh phn ng dng khuy trn c chuyn ha l 90% tc cht A thnh sn phm theo phn ng bc hai. Ta d nh thay bnh ny bng hai bnh c tng th tch bng th tch bnh trc. a- Vi cng chuyn ha 90%, nng sut s tng bao nhiu ? b- Nu gi nguyn nng sut nh trng hp mt bnh, chuyn ha s tng bao nhiu ? c- Gi s ta mc ni tip bnh th nht vi mt bnh th hai c cng th tch. Vi cng chuyn ha, nng sut s tng bao nhiu ? d- Vi cng nng sut, chuyn ha tng bao nhiu ?
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
42
IV
HIU NG NHIT
xc nh iu kin ti u cho vic thc hin mt phn ng, ta xt s nh hng ca loi thit b v th tch thit b n chuyn ha. Sau y, ta s xt nh hng ca nhit n qu trnh phn ng. u tin, ta cn bit nhit nh hng nh th no n hiu sut, vn tc phn ng v s phn phi sn phm. T gip ta xc nh khong bin thin nhit ti u : theo thi gian i vi thit b phn ng hot ng gin on theo chiu di i vi thit b phn ng dng ng hoc t thit b phn ng ny sang thit b phn ng khc trong h thng cc thit b phn ng mc ni tip
Tc phn ng
a- Thu nhit
Tc phn ng
a- To nhit
chuyn ho
chuyn ho
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
43
NH
Thit b phn ng khuy trn hot ng n nh nn nhit khng i vn tc phn ng l hng s. Kt hp gii 3 phng trnh : vn tc phn ng, cn bng vt cht v cn bng nhit, ta s xc nh c nhit v thnh phn ca hn hp phn ng khi ra khi thit b phn ng.
xA =
vi =
k 1 + k
(6-1)
vi E - nng lng hot ho Cn bng nhit cho qu trnh on nhit i vi thit b phn ng khuy trn : x Af = m(Tf T0 )C p FA 0 ( H r ) (6-3)
Thng th nhit phn ng thay i rt t theo nhit nn phng trnh (6-3) gn nh biu din mi quan h tuyn tnh gia xA v Tf - T0. Vi mt thit b phn ng v phn ng cho trc, nhit lm vic v chuyn ha ca dng sn phm ra c xc nh bng cch gii ng thi cc phng trnh (6-2) v (6-3). Li gii c th cho cng lc 3 giao im A, B, C nh trn hnh 6-2 Chng ta bit rng iu kin lm vic n nh khng th c nhng nhit khc nhau. Gi s nhit u thp hn nhit ti A, T1 chng hn. chuyn ha theo (6-2) c xc nh l xA1. Nng lng to ra ti xA1 s lm tng nhit n T2. chuyn ha tng ng vi T2 s l xA2 theo (6-2). Qu trnh un nng hn hp ny xy ra cho n khi t n im A. Nu nhit ban u cao hn im A v nm gia A v B, vn tc phn ng qu nh t n iu kin n nh, do hn hp phn ng s ngui v im A. Nu nhit ban u cao hn im B v nm gia B v C, qu trnh s din bin tng t nh trng hp nhit ban u thp hn im A hn hp t n im C. Nu nhit ban u cao hn im C, hn hp phn ng s b lm ngui tr v im C.
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
44 Nh vy, ta nhn thy rng im B khc vi im A v C. Mt sai lch nh ra khi B, h thng s khng tr v B. Trong khi , mt sai lch nh ra khi A v C, h thng s t iu chnh tr v hai im iu kin ti A v C l iu kin hot ng n nh bn, iu kin ti B l iu kin hot ng khng bn.
1.0
ng cn bng vt cht
chuyn ho
B ng cn bng nhit A
xA1 xA2
T1
T2
Nhit T
Hnh 6-2 : S thay i chuyn ha vo nhit trong thit b phn ng khuy trn hot ng on nhit
V d : Cho phn ng pha lng ng th bc mt, thc hin trong mt thit b phn ng khuy trn l tng. Nng ca tc cht trong dng nhp liu l 3 mol/l, lu lng l 60 cm3/s. Khi lng ring v nhit dung ring ca hn hp phn ng xem nh khng i v ln lt l 1g/cm3 v 1cal/g oC. Th tch thit b phn ng l 18 lt. Dng liu ban u khng c sn phm v thit b phn ng hot ng on nhit. Nhit phn ng v vn tc phn ng ln lt l : H r = 50000 cal / mol
mol / cm 3 .s
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
45 Vi phn ng to nhit thun nghch xy ra trong thit b phn ng dng ng : Khi tng nhit s lm tng vn tc phn ng thun nhng ngc li s lm gim chuyn ha ti a c th t c. Do vy, ti nhng im gn u vo thit b phn ng, chuyn ha ca tc cht cn rt b so vi chuyn ha cn bng tng vn tc phn ng, ta s tin hnh nhit cao. Ti nhng im gn u ra ca thit b phn ng, chuyn ha ca tc cht gn t n gi tr ca chuyn ha cn bng s dng nhit thp t c chuyn ha cao nht. Do , trong trng hp ny qu trnh c thc hin vi nhit gim dn t u vo n u ra. gii bi ton trong trng hp ny, ta kt hp gii phng trnh cn bng vt cht v phng trnh cn bng nhit cho thit b phn ng dng ng. Phng trnh cn bng vt cht : V = FAo
xA2
x A1
( r )
A
dx A
Phng trnh cn bng nng lng thu gn : mC P dT = FAo ( H r )dx A Nu (-Hr) v Cp khng i, ly tch phn ta c : T To =
( H r )FAo
mC P
(x A x Ao )
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
46
THIT K H PHN NG D TH
V.1.a Phn ng kh - rn :
c th xem l loi phn ng quan trng nht trong cng nghip ho cht ; Vi pha rn l cht xc tc thng gp trong cc qu trnh ch bin du m nh qu trnh : cracking xc tc, isomer ha, reforming xc tc, ... phn ng vi pha rn l tc cht nh phn ng nung qung FeS, ZnS, ...
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
47 Kh c mt biu thc vn tc no m t y qu trnh phn ng. V c nhiu pha trong hn hp phn ng nn ta phi cp n s di chuyn vt cht t pha ny n pha khc trong biu thc vn tc. Nh vy, ngoi nhng yu t ng ha hc, ta cn phi xt n qu trnh chuyn khi gia cc pha v qu trnh ny thay i theo s pha c mt trong h v bn cht ca pha.
Cht xc tc cho vo h phn ng nhm mc ch tng nhanh vn tc cc phn ng mong mun v gim n mc ti thiu vn tc cc phn ng khng mong mun. Hay ni mt cch khc, cht xc tc c tc dng lm tng cht lng v hiu sut thu cc sn phm mong mun. Thc cht, theo thuyt trng thi chuyn tip, cht xc tc lm gim hng ro nng lng lm cho phn ng ca cc tc cht to sn phm xy ra d dng hn v nhanh hn. Cc tnh cht c bn ca cht xc tc : hot tnh , la chn v n nh ca n. Ngoi ra, cht xc tc cn c mt s c im sau : Cc cht xc tc c cng thc ho hc ging nhau khng m bo l c tnh cht ging nhau, m cn ph thuc vo cu trc vt l hoc tinh th ca chng. C din tch b mt ring kh ln do b mt cht xc tc quyt nh hot tnh ca n ;
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
48
Sn phm
cht xc tc khng tham gia trc tip vo phn ng ha hc m ch c tc dng lin kt mt hoc nhiu cu t to hp cht trung gian khng bn nhng c tnh hot ha cao, d phn ng vi cc cu t khc to sn phm. Sau phn ng, cht xc tc tr li trng thi ban u. Gi s ta xt phn ng : trng hp : A + B C vi cht xc tc c tm hot ha l L, ta c 2
Nu cht xc tc ch lin kt vi mt cu t : (ch mt cu t b hp ph trn tm hot ha) qu trnh phn ng trn xy ra vi s c mt ca cht xc tc qua 3 giai on :
hot ha tm hot ha : phn ng : A + L A* A* + B C*
C+L
V vy, cc yu cu ca mt cht xc tc l : C hot tnh cao, chn la ln v n nh (bn c, bn nhit) ; C b mt ring ln ; D ti sinh ; C gi thnh r.
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
49
Hnh dng v kch thc ca ht xc tc : Ht xc tc c nhiu hnh dng vi nhiu kch thc khc nhau : dng bi cu, dng tr v dng vin con nhng. Nu ht xc tc dng bi cu th s c c trng bng ng knh ca n ; Nu ht xc tc dng tr hoc dng vin nhng th s c c trng bng ng knh v chiu cao H ca n ; Nu dng xc tc vi nhiu dng v kch c khc nhau th ng knh trung bnh ca ht xc tc c nh ngha nh sau : 6 V 6(Tng th tch cua cac hat xuc tac trong mu th) = Tng din tch b mt cua cac hat xuc tac trong mu th S
d1 =
-
Ngi ta cng xc nh c d1 t ng cong phn phi khi lng ht xi = f(ti), vi xi l t s gia khi lng ca cc ht xc tc c kch thc ti v tng khi lng ca cc ht xc tc. Ta c biu thc :
x 100 = i d1 ti
Vi xi l hiu s tung ca ng cong xi = f(ti) tnh t ti-1 n ti.
Bi tp p dng 1 :
Dung ry xac nh kch thc cua mu cht xuc tac cua qua trnh FCC cho kt qua sau : Kch thc nho hn, m % Khi lng tng 98 150 88 100 74 80 68 74 11 40 5 30 2 20 Hay xac nh ng knh trung bnh cua mu hat xuc tac.
Gii :
ti (m)
20 30 40 74
K thut - Thit b phn ng
ti =
t i 1 + t i 2 = 10 = 25 = 35 = 57
xi = % khi lng 2 3 6 57
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
50 80 100 150 > 150 (74 + 80 ) / 2 (80 + 100 ) / 2 (100 + 150 ) / 2 X Tng cng = 77 = 90 = 125 6 14 10 2 100
n g c o n g p h n p h i k h i l n g h a t
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 0 30 60 90 120
x i, %
t i,
150
100 2 3 6 57 6 14 10 2 = + + + + + + + d1 10 25 35 57 77 90 125 X
Vy : Nu bo qua s hang cui cung, ta tnh c :
d 1 = 55m
Bi tp p dng 2 : Hy xc nh ng knh trung bnh ca mu ht xc tc dng tr s dng cho qu trnh HDS bit : = 1,2 mm ; H = 3,6 mm. Gii : 6 V
Ta c : d1 =
M : H = 3
2 3 V = 4 (3 ) = 4 3
S = 2
2 4
7 + ..3 = 2 2
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
C = p .e p + g .(1 e p )
1 ep
ep
Vi : p : khi lng th tch ca ht xc tc (kg/m3) g : khi lng th tch ca pha kh nm gia cc ht xc tc (kg/m3) ep : phn th tch ca cc ht xc tc 1 ep : rng ca tng xc tc M ht xc tc gm nhiu l xp (mao qun), nn khi lng ring ca ht xc tc c tnh theo cng thc :
p = S .(1 q ) + g .q
Vi : S : khi lng ring ca xng ht (kg/m3) q : xp ca ht Nu ta b qua khi lng th tch ca pha kh nm gia cc ht xc tc th : ep = V : 1 q =
Xng ht
C p
hay q = 1
L xp
p S
p S
Bi tp p dng :
Tnh khi lng th tch ca tng xc tc rn cho thit b kh lu hunh cho gasoil, c thnh phn l CoO, Mo2O3 trn cht mang l Alumine. Bit : khi lng ring ca xng ht S = 2231 (kg/m3) ; khi lng th tch ca pha kh nm gia cc ht xc tc : g = 1 (kg/m ) xp ca ht q = 0,5 ; rng ca tng xc tc 1 ep= 0,4
3
Gii :
Khi lng th tch ca ht xc tc : p = (1 - q ) S + g.q = (1 - 0,5) 2231 + 1 0,5 = 1116 (kg/m3)
K thut - Thit b phn ng ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
C D
Qu trnh khuych tn trong tun theo nh lut Fick II, nu ch xt s khuych tn theo trc honh x th bin thin nng ca cu t khuych tn j theo thi gian v chiu di mao qun l :
C j t
= D j.
2C j x 2
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
53 Vi Dj - h s khuych tn ca cu t j
CA0
CA
j
L, x CA - nng ca cu t A trn b mt xc tc L - chiu di mao qun x - hng khuych tn theo chiu di mao qun Qu trnh phn ng kh - rn trn gi l qu trnh hp ph ha hc, c nhng c im sau : Lc hp ph l lc lin kt ha hc Nhit hp ph tng ng bng nhit ha hc (khong t 104 105 kcal/kmol) v c nh hng ln n vn tc phn ng C tnh mt chiu cu t b hp ph trn b mt xc tc tr thnh cht hot ha trung gian v tip tc tham gia vo phn ng ha hc lin kt trn b mt mnh hp ph ha hc xy ra vi tng cu t ring r khi nhit tng th tc qu trnh hp ph ha hc tng ch xy ra tm hot ha Lc hp ph l lc Van der Walls, ch gi li cc phn t b hp ph trn b mt ht xc tc, cu trc phn t ca cc phn t b hp ph khng b thay i Nhit hp ph tng ng bng nhit ngng t v nh hng khng ng k n tc ca qu trnh C tnh thun nghch lin kt trn b mt yu
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
54 qu trnh hp ph hu nh khng ph thuc vo cu trc phn t m ch ph thuc vo ln ca phn t khi nhit tng th tc qu trnh hp ph gim C kh nng hp ph trn ton b mt
V d : Xt qu trnh tng hp amoniac bng phng php hp ph : thng c thc hin nhit v p sut cao c xc tc st. Amoniac c ngha rt ln trong cng nghip ha cht sn xut phn m. Ngi ta gi thit qu trnh trn c thc hin trong cc iu kin sau : H2 v N2 b hp ph di dng nguyn t Amoniac to ra do 2 hp cht trung gian khng bn trng thi hp ph N2 + 2L H2 + 2L N* + H * NH* + H*
2N* 2H*
NH* + L NH2* + L
NH2* + H* NH3 + 2L
Sn phm
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
55 Thit b phn ng on nhit c s dng ngay trong trng hp phn ng l thu nhit hoc to nhit. Lc , tng xc tc s c chia thnh nhiu on d dng trong vic iu chnh nhit ca lu th phn ng. Chng hn, i vi mt phn ng to nhit, ngi ta c th lm gim nhit ca dng lu th ra khi mi on xc tc bng cch cho qua mt thit b trao i nhit hoc cho phun vo mt dng lu th lnh. Dng lu th lnh ny c th l dng lng hoc dng kh, thng thng ngi ta s dng ngay mt trong nhng tc cht lm lnh. Nu gi To : nhit ca dng lu th i vo tng xc tc th nht T1 : nhit ca dng lu th ra khi tng xc tc th nht T2 : nhit ca dng lu th i vo tng xc tc th hai T3 : nhit ca dng lu th ra khi tng xc tc th hai Nh vy, khi dng lu th i qua tng xc tc th nht th s t c chuyn ha x1 v nhit s tng t T0 ln T1. Sau , nh dng lu th lnh hoc qua mt thit b trao i nhit bn ngoi m nhit ca dng lu th s gim t T1 n T2 v i vo tng xc tc th hai. Sau khi i qua tng xc tc th hai th s t c chuyn ha x2 v nhit s tng t T2 ln T3. Nh vy, sau khi qua hai tng xc tc, chuyn ha t c s l : x = x1 + x 2 ng thi chnh nhit gia u vo v u ra mi tng xc tc b hn, m bo cho iu kin vn hnh on nhit ca thit b phn ng.
Lu th lnh
T1 T2
cc tng xc tc
T1 T2
T3
T3
Hnh V-4 : ng biu din s bin thin ca chuyn ha theo nhit ca tng xc tc
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
56 xA x
x1
T0 T2
T 3 T1
nhit
i vi phn ng thu nhit, ngi ta phi tin hnh t nng li dng lu th gia cc tng xc tc. Tu theo nhit vn hnh ca thit b phn ng m s s dng thit b trao i nhit hoc l t nng li dng lu th. C th, trong qu trnh reforming xc tc, ngi ta thng b tr 3 hoc 4 thit b phn ng mc ni tip, c cc l t xen k. Trong trng hp phn ng thu nhit hoc to nhit mnh, ngi ta bt buc phi cp nhit hoc loi bt nhit ngay trong tng xc tc. Cht xc tc s c nhi trong mt h chm ng song song v h chm ng ny c t trong l t, c t trc tip bng cc m t (trong trng hp phn ng thu nhit mnh) hoc chng s c nhng chm trong mt dng lu th lnh (trong trng hp phn ng to nhit mnh). m bo qu trnh trao i nhit bn ngoi ng v trong lng cht xc tc c tt, ngi ta thng thit k h chm ng c 60 mm. i vi phn ng bc 1 (A1 A2 ), gi s h phn ng l on nhit, phng trnh cn bng nhit c vit nh sau :
K A SH K A V C Af = C Ao exp 1 S = C Ao exp 1 S v v
Vi : CAo - nng ca cu t A1 u vo ca thit b phn ng (kmol/m3) CAf - nng ca cu t A1 u ra ca thit b phn ng (kmol/m3) K1 - hng s ng hc ca qu trnh khuych tn ca cu t A1 n b mt ngoi ca ht xc tc ; AS - din tch b mt ring ca ht xc tc, bng t s gia tng din tch b mt ca cc ht xc tc trn th tch ca tng xc tc (m-1) v - lu lng th tch ca hn hp phn ng (m3/s) S - tit din ngang ca tng xc tc (m2) H - chiu cao ca tng xc tc (m) V - th tch ca tng xc tc (m3)
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
57 Trong cng thc trn, thi gian tip xc ca cu t A1 vi cht xc tc c tnh bng : = V/v (s ) Ngi ta a ra mt khi nim mi l vn tc truyn th tch VVH hoc vn tc truyn khi lng PPH :
VVH =
1 lu lng th tch cua nguyn liu (m 3 / h ) = th tch cua tng xuc tac (m 3 )
(h )
-1
PPH = VVH
F C
Vi : F - khi lng th tch ca hn hp phn ng iu kin xc nh VVH C - khi lng th tch ca tng xc tc. Thng thng, ngi ta xc nh VVH iu kin nhit v p sut u vo ca thit b phn ng. Tuy nhin, trong mt s trng hp ngi ta xc nh VVH iu kin chun 15 oC. Trong thc t, t s gia chiu cao H ca tng xc tc trn ng knh ca ht xc tc phi ln hn 50 :
H > 50 dp
Trong trng hp lu th l pha lng th t s ny rt ln, khong 104 ; Tn tht p sut cho php trn mt n v chiu di ca tng xc tc phi < 2500 Pa/ m m bo qu trnh vn hnh ca thit b phn ng. Gi tr ca tn tht p sut qua tng ht xc tc c xc nh bng biu thc ca Ergun :
2 p F VSF p F VSF P =A +B H (1 p )3 d p2 (1 p )3 d p 2
Vi : ep : phn th tch ca cc ht xc tc ; VSF : vn tc b mt ca lu th ; i vi pha lng : VSF 1 cm/s F : nht ng hc ca lu th ; A, B : cc h s ; i vi cc ht xc tc dng bi cu th : A = 150 ; B = 1,75 V.3.c.2 Tng xc tc di ng Cc ht cht xc tc chuyn ng tnh tin trong thit b phn ng dng ng t trn xung di tc dng ca lc trng trng ; Theo chiu chuyn ng ca lu th, ngi ta phn bit : thit b phn ng xui dng : nu lu th chuyn ng t trn xung ; thit b phn ng ngc dng : nu lu th chuyn ng t di ln ; thit b phn ng cho dng : nu lu th chuyn ng theo phng ngang.
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
58 Ta xt ch yu thit b phn ng cho dng, thng c s dng trong qu trnh reforming - xc tc c ti sinh lin tc (rgnratif) : Trong , cht xc tc chuyn ng gia 2 lp li tr ng tm. Nguyn liu s i qua lp li ngoi, xuyn ngang tng xc tc v sn phm c ly ra qua lp li trong. Tn tht p sut qua lp xc tc cng c th c xc nh qua biu thc ca Ergun. Tuy nhin, trong trng hp ny phi xc nh gi tr (1 ep) : rng ca tng xc tc di ng mt cch chnh xc bng thc nghim cho mi loi cht xc tc. S tun hon ca cht xc tc thng c m bo bng thit b nng kh ng thng ng. Khi cht xc tc i xung pha di ca thit b phn ng hoc thit b ti sinh (c mt st c : phase dense) s c a vo b phn nng kh ng (Hnh 7.11). Lc , dng kh th cp s y cc ht xc tc vo ng nng chnh gia, ti y, chng li c dng kh s cp ko ln (c mt long : phase dilue) n bnh cha cht xc tc pha trn. T , chng li chuyn ng xung thit b phn ng di tc dng ca lc trng trng. Nh vy, lu lng cht xc tc tun hon lin tc trong h thng c iu khin bi nng sut ca thit b nng kh ng.
V.3.c.3 Tng xc tc si Trong trng hp ny, tng xc tc trng thi tng si do cc ht cht xc tc c ko ln (bi mt hay nhiu lu th chuyn ng t di ln trn) ri li ri xung di tc dng ca lc trng trng. Theo bn cht ca cc lu th, ngi ta phn bit : Tng si kh - rn ; Tng si lng - rn ; Tng si kh - lng - rn ;
Chuyn ng tng si ca cc ht cht xc tc ch t c khi vn tc chuyn ng t di ln ca lu th vt qu mt gii hn no v c gi l vn tc b mt ti thiu ca lu th (VSF)m : vt qu vn tc ny, tng xc tc trng thi tng si ; b hn vn tc ny, tng xc tc tr v trng thi c nh.
(VSF )m
33,7 F = d pF
3,6 10 5 ( P F ) F d 3 g p 1 + 2 F
1/ 2
Khi cho mt dng lu th i t di ln qua mt tng xc tc rn, ngi ta o tn tht p sut ph thuc vo vn tc b mt VSF ca lu th v thu c mt ng cong nh hnh 7.13. Khi VSF < (VSF)m : Tn tht p sut tng khi VSF tng. Khi VSF > (VSF)m : Tn tht p sut khng i khi VSF tng. Lc , khi lng biu kin ca tng xc tc xem nh khng i Khi VSF = uT : Tn tht p sut gim khi VSF tng, vi uT l vn tc ko theo cc ht xc tc. Lc , lc ko ca lu th s thng lc trng trng v ht cht xc tc s b ko theo dng lu th.
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
59
Chun s Reynolds : Re =
d p (VSF )m F
F
uT =
2 ( P F )gd p
Khi Re < 1 : Xc nh uT theo nh lut Stokes : Khi Re > 103 : Xc nh uT theo nh lut Newton : Khi 1 < Re < 103 : Ap dng cng thc :
18 F
2 uT = 3,1
( P F )gd p
F
69,43 ln (Re ) + 7,99
ln C D = 5,50 +
4 ( P F )gd p C D . F 3
P tng ca tng xc
Tng xc tc si Tng xc tc c nh
Tng xc tc ko theo
(VSF)m
UT
VSF (m/s)
trnh s ko theo nhiu ht xc tc theo cc dng lu th, ta chn vn tc b mt ca dng lu th sao cho : (VSF )m < VSF < uT
Tuy nhin, vn tc b mt ti thiu (VSF)m c tnh trn c s ng knh trung bnh dp ca tng xc tc, trong khi , i vi uT th c tnh trn c s dp l ng knh trung bnh ca cc ht b nht. Trong trng hp thit b phn ng tng xc tc ko theo, ngi ta phi c gng to cho dng lu th mt vn tc b mt VSF ti thiu bng uT tng ng vi ng knh ca cc ht ln nht s c ko theo bi dng lu th.
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
60
Tng xc tc c nh
Kh + Lng
C- H ngc dng Kh
Kh
Lng
Lng
Kh
Lng
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
61
ep L L Lm = 0,47 dp g
3/ 5
L = 1 10
V X G = SG VSL
Vi
G L
2 2 GVSG dh
L .VSL .d p Re L = L
(chun s Weber )
1/ 3
LG = FLG
Va :
Vi : = X G (Re L .We L )
0 , 25
X G , Re L , We L , , , FLG u la cac ai lng khng th nguyn Ta cng tnh c phn th tch ca thit b phn ng b chim ch bi pha lng v pha kh theo biu thc sau : eL = L (1 ep) v eG = (1 L ) (1 ep)
V.3.d.1.2 H xui dng chuyn ng t di ln Khng cn b phn phn phi lng m vn m bo pha lng thm t ton b cc ht xc tc trong tng xc tc ; Ch s dng trong trng hp nng sut nh, c bit i vi cc m hnh thit b phn ng th nghim ; Tn tht p sut cng c tnh nh trng hp trn vi gi thit rng tng xc tc l c nh, cc ht xc tc khng b ko theo bi cc dng lu th i ln.
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
62 b phn ng, trong khu vc phn ng nm phn trn vi nhiu tng xc tc. Nh vy, ngi ta thc hin ng thi qu trnh tch MTBE sn phm v qu trnh chuyn ha isobutne. Theo nguyn tc Le Chatellier, vi mt phn ng thun nghch, khi ta tin hnh loi mt cu t no th cn bng s dch chuyn v pha to thnh cu t ny. y, sn phm MTBE to thnh c tch ra lin tc nh chng ct nn cn bng ca phn ng dch chuyn trit v pha to thnh MTBE nn hiu sut chuyn ha iso-butne rt cao. V.3.d.2 Thit b phn ng ba pha vi tng xc tc si (A lit bouillonnant) S :
Sn phm Kh + Lng
Mc lp xc tc si Tng xc tc si
Kh
Lng
Hai pha lng v kh vo thit b phn ng, i t di ln v to ra trng thi chuyn ng si di dng huyn ph cho cc ht xc tc c ng knh khong 1 5 mm. Sau , hn hp sn phm kh - lng i ra t phn trn ca thit b phn ng m khng ko theo cc ht xc tc. Xc nh vn tc b mt ti thiu ca cc lu th : Ta p dng biu thc c cp n trong phn thit b phn ng tng si xc tc rn 1 lu th, nhng y s bao gm hai i lng tnh cho hai lu th lng v kh.
(VSL )m (VSG )m
33,7 L = d p L 33,7 G = d p G
3 3,6 10 5 ( P L ) L d p g 1 + 2 L
1/ 2
1
1/ 2
3 3,6 10 5 ( P G ) G d p g 1 + 2 G
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
63 Tn tht p sut c tnh n gin da trn p sut tnh : P = (pep + LeL + GeG) Hg Vi H - chiu cao ca tng xc tc si. V eL c xc nh theo cng thc : e L = 1,504(Fr )G Vi Fr - chun s Froude : (Fr )G = We - chun s Weber : We =
0 , 086
2 VSG g .d P
(Fr )L
2 VSL g .d P
VSG . L
0 ,17
(We)0,078 = 1 eP
T ta tnh c tn tht p sut P v nn cng thm gi tr tn tht p sut do a phn phi lng kh.
A (lu cht) + bB (rn) sn phm pha lng (pha kh) /pha rn hoc c hai pha
Chia lm 2 loi :
Nhng phn ng trong ht rn khng thay i kch thc ng k nh : phn ng oxy ha hoc phn ng ngung qung cho oxyt kim loi :
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
64
750 1000 0 C
800 0 C
Ht phn ng mt phn
Thi gian
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
65
Nng tc cht rn
Nng ban u
chuyn ha cao
Nng tc cht rn
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
66 4- Cc sn phm to thnh th kh s khuych tn qua lp tro n b mt ngoi ht rn 5- Cc sn phm to thnh th kh s tip tc khuych tn qua lp phim kh nhp vo trong dng kh M hnh trn y l m hnh tng qut, c nhiu trng hp s thiu mt hoc nhiu giai on trn, chng hn sn phm khng sinh ra sn phm kh hoc phn ng khng thun nghch th giai on 4 v 5 s khng to nn tr lc no cho phn ng. Ngoi ra, ta cn c th n gin ha m hnh bng khi nim giai on kim sot vn tc v cc giai on xy ra lin tip nhau v khng nht thit tr lc ca cc giai on trn u c cng ln. Xt phn ng mt chiu :
n gin vic phn tch m hnh li cha chuyn ha, ta xem ht rn l ht n hnh cu v cc giai on thnh phn c th c xem nh thuc 3 dng tr lc chnh : tr lc do khuych tn qua lp phim kh tr lc do khuych tn qua lp tro tr lc do phn ng
Lp phim kh Tro Li
B mt li cha phn ng B mt ht
Nng tc cht kh
CAK
CAr = CAc
rc
rc
CAk, CAr, CAc - nng tc cht A trong dng kh, ti b mt ht ban u v ti b mt li cha chuyn ha
K thut - Thit b phn ng ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
67 Trong trng hp ny nng ca tc cht ti mt giao tip gia lp phim kh v lp tro lun lun bng 0 : CAk - CAr = CAk = const ti mi thi im Vi phn ng khng thun nghch : CAr = CAc = 0 T phng trnh t lng, ta c : dNB = bdNA, nn biu thc vn tc c th vit l :
( rB ) =
dN A dN B b 1 dN B 1 = = S0 dt 4R 2 dt 4R 2 dt (1) = b k k (C Ak C Ar ) = b k k C Ak = const
4 3 N B = B .Vh = B . rc 3
Vi Vh l th tch ca ht rn hnh cu. Ly vi phn phng trnh trn :
2 dN B = b dN A = B dVh = 4 B rc drc
(2)
(3)
Thay (3) vo (1), ta c biu thc vn tc biu din s bin thin ca bn knh li cha chuyn ha theo thi gian :
2 2 4 B rc drc B .rc drc 1 dN B 1 ( rB ) = = = = b k k C Ak S0 dt dt dt 4R 2 R2
(4)
Sp xp li v ly tch phn :
B
R2
rc
2 rc drc = b k k C Ak dt 0
BR t r = 1 c = 3 b k k C Ak R
V gi xB chuyn ha ca ht rn :
t r = 1 c = xB R
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
68
dN A dC A = 4 r 2 .D Ae dt dr
(5)
Trong , DAe l h s khuych tn ca tc cht kh qua lp tro, m2/s. Thng rt kh xc nh gi tr ca i lng ny v tnh cht ca lp tro rt nhy vi cc tp cht khng tinh khit trong cht rn v s bin i mi trng xung quanh ht. Ly tch phn qua lp tro vi r bin thin t R n rc :
C Ac = 0 dN A rc dr = 4 .D Ae dC A dt R r 2 C Ak = C Ar
dN A dt
1 1 = 4 .D Ae C Ak r R c
(6)
Giai on 2 : trong giai on ny, ta cho kch thc li cha phn ng thay i theo thi gian. Li cng lc cng gim dn kch thc trong khi b dy ca lp tro tng ln, lm gim thng lng khuych tn ca A. Phng trnh vn tc by gi cha 3 bin s : t, NA, rc, do phi kh bt 1 bin theo 2 bin kia trc khi ly tch phn.
Hay
thi
gian
cn
thit
chuyn
ha
no
2 3 BR 2 rc rc t= 1 3 + 2 6 b D A C Ak R R
BR 2 6 b D A C Ak
2
(7)
3
t r r = 1 3 c + 2 c R R
Hay tnh theo chuyn ha xB ca ht rn :
t = 1 3(1 x B )2 / 3 + 2(1 x B )
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
69
1
2 4 rc
dN B b dN A = = b k r C Ak 2 dt dt 4 rc 1
2 4 rc
(8)
2 4 B rc drc dr = B c = b k r C Ak dt dt t
Hay :
B drc = b k r C Ak dt
R 0
rc
t=
B (R rc ) bkr CAk
BR b k r C Ak
(9)
r t = 1 c = 1 (1 x B )1 / 3 R
( rA ) =
b CA 1 dN A = S0 dt 1 R (R rc ) R 2 + + 2 kk rc D Ae rc k r
b CB B
Hay
drc = dt
2 rc
R2 kk
(R rc )rc
R D Ae
1 + kr
(9)
Ta thy rng tr lc thay i theo rc ngha l theo s tin trin ca phn ng. T lc ht rn bt u phn ng cho n khi phn ng hon ton th tr lc trung bnh ca 3 giai on l :
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn
70
CA 1 dN A = k r CA = 1 R 3 S0 dt + + k r 2D Ae k r
(7)
V d :
Nung qung ZnS : 1- Di dng cc ht hnh cu ng knh 2 mm trong mt dng kh cha 8% oxygen 900oC. Phn ng xy ra theo phng trnh sau : 2ZnS + 3O2 2ZnO + 2SO2 gi s phn ng xy ra theo m hnh li cha chuyn ha, tnh thi gian cn thit chuyn ha ton b ht 2- Lp li qu trnh tnh ton trn vi ng knh ht l 0,2 mm Bit : khi lng ring ca ht rn : 4,13 kg/m3 hng s vn tc phn ng : kr = 2 cm/s p sut : 1 at h s khuych tn : DAe = 0,08 cm2/s
ThS. L th Nh
Su t m b i: www.daihoc.com.vn