Hin trng thu hoch, bo qun qu cacao ca Vit nam, nhng vn cn quan tm

Th.S Phan Thanh Bnh Phng SH v CNSH Vin KHKT NLN Ty Nguyn t vn : Hin nay gi thu mua ht cacao trn th trng ang tng mnh (giao ng t 56.000/kg-59.000/kg ht ln men), do ngi dn cng ang quan tm pht trin loi cy ny. c bit l vng Ty nguyn, ni c mt din tch ln c ph gi ci cn loi b nhng cha c phng n trng cy thay th c hiu qu. Cy cacao l mt phng n kh d nht cho cc din tch ny. Theo bo co ca ban iu phi chng trnh cacao quc gia, n nm 2009 tng din tch ca cao ca Vit nam l 9.683 ha vi 1.315 ha trng thun (1.100cy/ha) v 8.368 ha trng xen (600 cy/ha). Trong c 4.750 ha ang cho thu hoch, bnh qun nng sut ban u khong 2,1 t ha. Cc tnh c din tch ln hin nay nh Bn Tre (3.916 ha trng xen) Tin Giang (1.245ha trng xen), kLk (1.830ha trng thun), Bnh Phc (1.300ha trng thun)(ngun TT Khuyn nng Quc gia). Vic thu hoch v bo qun tri cacao hin nay ca Vit Nam ang cn t pht theo kinh nghim v s hc hi thng qua ngi thn v bn b. S lng nng dn trng cacao c i tp hun v cc k thut trng, s ch v ch bin ht cacao cn hn ch, tp trung cho cc c s thu mua, cc h c din tch lnc bit l cc h (c s) ti cc vng su, vng xa (ni ng i cn kh khn) th cc bin php KHKT cho cy cacao vn cha n c tn tay ngi nng dn. Nm 2009 chng ti tin hnh iu tra 6 tnh c trng cacao ca Vit Nam (Bn tre, Tin Giang, B ra Vng Tu, Bnh Phc, Dak Nng, Daklak) hiu r thm cc phng php thu hoch, s ch, bo qun, s dng thit b trong qu trnh s ch ht cacao, t xc nh nhng im trng yu cn phi c ch . Sau y l mt vi kt qu chnh v thu hoch v bo qun qu t cc vng iu tra. Hin trng thu hoch v bo qun qu cacao Vit Nam (kt qu iu tra 2009) Cc phng php xc nh chn, thu hoch s tc ng ti c qu trnh s ch ht cacao. Nu xc nh chn khng ng s nh hng ln ti qu trnh bo qun qu, n qu trnh ln men (do hm lng dch cm nhy cao, cc cht trong dch nhy cha chuyn ha thnh ng, qu kh tch, d b bnh, thi trong qu trnh bo qun). Nu phng php thu hoch khng m bo th s tc ng n sn lng ca v tip theo, tc ng n qu trnh bo qun qu.

Bng 1: Phng php xc nh chn v thu hoch qu ti cc c s Ch tiu, phng php PP quan st PP g + quan st Thu hoch bng dao Thu hoch bng ko ct cnh T l (%) 78 22 66 34

Kt qu bng 1 cho chng ta thy cc c s ch yu s dng 2 phng php chnh: phng php quan st v phng php g + quan st xc nh chn. Phng php quan st (78%) s xc nh chnh xc chn ln men, tuy nhin c mt s h nng dn v c s s dng thm phng php g (22%) khi phng php quan st khng xc nh c qu chn hay cha. S dng phng php g cn phi c kinh nghim mi c c chnh xc cao, tuy nhin nu s dng phng php ny th cc qu c chn nh vy s kh khn hn trong qu trnh ln men, t l thu hi thp hn, cht lng ht cui cng khng m bo. Do cng hn ch s dng phng php ny cng tt bi phng php ny ch c li cho ngi bn qu (qu c trng lng cao hn khi cha chn) m khng c li cho ngi s ch sn phm v cht lng ht cacao kh ca chng. C 2 phng php thu hoch chnh c s dng l bng dao (66%) v bng ko ct cnh (34%). Mi phng php c trng cho tng vng nht nh. Phng php s dng dao ch yu ti cc vng Min Ty v Min ng Nam B vi truyn thng dng dao cht da. Phng php s dng ko ct cnh th hu nh ch xut hin ti vng Bnh Phc v Ty Nguyn, ni ch yu dng ko ct cnh to hnh, to tn cho cy c ph. S dng dao v ko ct cnh u cho kt qu tt sau khi s dng nh: khng lm h hng qu, khng lm hng m hoa, khng lm hng qu. Sn phm khi s dng phng php nhn bit v thu hoch qu l cht lng qu cacao, t cht lng s tc ng n t l thu hi ht kh so vi qu ti sau khi s ch (bng 2) Bng 2: Cht lng qu cacao khi thu hoch v t l thu hi Vng Min ty Nam b Ty nguyn Min ng Nam b T l qu chn khi thu hoch (%) 100 96 98 T l qu cha chn (%) 0 4 2 T l thu hi (%) 9.1 7.1 8.3

Kt qu bng 2 cho thy c trng ca cc phng thc mua bn v thc ca ngi dn tng vng th hin t l qu chn khi thu hoch khc nhau. Ty nguyn c t l thp nht (96% qu chn), do c trng bn qu l ch yu nn thu hoch cng xanh th t trng qu cng cao, h khng cn bit c s lin quan gia mc chn v qu trnh ln

men cng nh cht lng qu. Chnh v vy gi bn qu ti Ty Nguyn lun thp hn cc vng khc (3.500 so vi 4.500/kg ca Bn Tre). Vng Min Ty Nam B c t l qu chn cao, l bi ti y cc i l ch mua qu chn, ngi ln men ch ln men qu chn nn bt buc cc h (Cc c s) phi hi qu chn. y l mt gii php cn c nhn rng ra cc vng khc. Ngoi ra cn c nguyn nhn v bo v, phng thc canh tc (trng thun hoc trng xen), vn cy xa nh hay gn nh, ng i li tt hoc xu cng nh hng ti phng thc thu hoch v t l qu chn. T l thu hi ca cc vng ph thuc vo mc hi chn, tui cy, ging...Tuy nhin chng ta thy vng no cng hi c t l xanh cao th t l thu hi cng thp (Ty nguyn 7,1%, so vi Ty Nam B 9,1%). y cng ang l mt vn cn phi c quan tm bi t l thu hi cng cao th nng sut cng cao, cng gim bt cng thu hoch v ch bin, gim chi ph v tng cao cht lng sn phm. Cc phng php v thi gian bo qun qu ti cng nh hng nhiu ti qu trnh ln men v cht lng ca ht kh cui cng (bng 3). Bng 3: Cc phng php, thi gian bo qun qu ti Phng php ng St ng + Phi nng Trong bao Lng bo qun Khng Thi gian 1-5 ngy 6-8 ngy trn 8 - 10 ngy Khng T l (%) 56,1 9,9 2,4 2,4 4,8 24,4 T l (%) 22 26,8 26,8 24,4

C rt nhiu phng php c s dng trong qu trnh bo qun qu ti. Vi mc ch bo qun qu ti nhm gim bt hm lng cm nhy, kch thch mt s phn ng sinh ha trong qu trc khi ln men, tng cng cc hot ng ca vi sinh vt hiu kh trong qu trnh ln men, nn phng php bo qun qu c khuyn co v p dng ti nhiu ni. Theo khuyn co th bo qun trong lng tre hoc g l tt nht, ni bo qun phi thng thong, sch, cch xa vn. Kt qu iu tra cho thy phng php ng chim ti 56,1%, trong khi dng lng ch 4,8% (c l do u t cao, cha thch hp vi h nng dn). c bit ch l c 1 c s phi nng c qu, 24,4% s c s khng cn bo qun. C ti 24,4% s c s khng

cn bo qun bi h cho rng bo qun qu s lm pht sinh nhiu su bnh, lm gim trng lng ca ht kh v kh khn trong qu trnh lu gi. Thi gian bo qun ch yu l t 6 ngy - 8 ngy (26,8%) v trn 8 ngy (26,8% tuy nhin khng c c s no vt qu 10 ngy). y cng l thi gian khuyn co ca cc nh khoa hc v cc nh thu mua ht cacao. Tuy nhin trong qu trnh bo qun qu cn ch ti vic khng c nc lm t qu, nu qu b lm t s to iu kin cho cc vi sinh vt, nm bnh pht trin v gy thi qu. Thi gian lu qu khng c qu di (hn 10 ngy) s lm gim qu hm lng cm nhy, lm tng qu b kh, tng qu b bnh v tng s lng ht khng th ln men c. Ngoi ra c mt s ging cn c ch trong qu trnh bo qun bi kh nng mc mm ca n (TD5). Nu kh nng mc mm mnh th cn phi lu n thi gian bo qun, nn di 5 ngy. Kt lun: Nh vy vn cn quan tm trong thu hoch v bo qun qu l: Thu hoch ng chn, khng thu hoch qu xanh (nn xc nh chn bng s chuyn mu ca qu, khng nn xc nh bng phng php g). Bo qun qu bng cc dng c thong kh (lng, st, sp bng tre na...), trc khi bo qun qu phi c phn loi. Thi gian bo qun ty thuc vo mc chn v kh hu tng vng nhng khng qu 10 ngy.

Hnh 1: Mt s phng php bo qun qu cacao Daklak, thng 1 nm 2010