BU I XUA N HA I

AI S0 TUYFN TNH
NANC CA0
IUU HA NH N0 I B0
CA N TH0 2008
1
2
Nuc luc
Chuong I. RU T C0 N N0 T T0A N TU TUYF N TNH 5
1. Ia t va n dc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b
2. 1r} rc ng va vc c to rc ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
J. Ia thu c da c trung cu a mo t toa n tu tuyc n tnh . . . . . . 9
4. 1oa n tu chc o ho a duo c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
b. No t va u ng du ng cu a su chc o ho a . . . . . . . . . . . . 14
b. 1am ga c ho a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
7. Ia thu c trc t tc u. I}nh ly Hamlton - Callcy . . . . . . . 27
8. o dc ca n ba n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . J1
9. Ia thu c to tc u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jb
10. Ia ng tam ga c kho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . J8
11. Ia ng chnh ta c Jordan . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4J
a ta p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . bJ
J
Chuong II. KH0 NC CIAN FUCIID 57
1. 1ch vo huo ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b7
2. Ia ng ru t go n Causs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b9
J. Chua n cu a vc c to . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . bb
4. Su tru c gao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b8
b. Co so tru c gao va co so tru c chua n . . . . . . . . . . . . 72
b. Na tra n cu a da ng song tuyc n tnh . . . . . . . . . . . . 7b
7. Nho m tru c gao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
8. Nho m O(2, R) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8J
9. Nho m O(3, R) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8b
10. Chc o ho a toa n tu tu lc n ho p trong kho ng gan Lucld . 90
a ta p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9J
4
Chuong I
RUT C0N N0T T0AN TU
TUYFN TNH
1. at van de
Ca su V la kho ng gan vc c to n chc u trc n truo ng K va B =
(e
1
, . . . , e
n
) la mo t co so duo c sa p cu a V . Nc u f la mo t toa n tu tuyc n
tnh trong kho ng gan V thi ma tra n bc u dc n f trong co so B duo c
ky hc u la A = [f]
B
. Ca su B

= (e

1
, . . . , e

n
) la mo t co so kha c cu a
V , A

= [f]
B
va P = (B B

) la ma tra n chuyc n co so tu B sang

B

thi A va A

lc n hc vo nhau bo co ng thu c
A

= P
1
AP.
b
1rong chuong na y chu ng ta nghc n cu u va n dc tim kc m trong
kho ng gan vc c to V mo t co so B sao cho trong do ma tra n cu a toa n
tu f co da ng dao }/a o o/a / co thc duo c. Cu thc hon, ta sc tim
kc m B sao cho trong do ma tra n cu a f co da ng chc o, hoa c co thc la
da ng tam ga c cha ng ha n.
|nh ngha 1.1. 1a no toa n tu tuyc n tnh f End
K
(V ) c/e c /c a
daa c nc u to n ta co so B = (e
1
, . . . , e
n
) sao cho [f]
B
la ma tra n chc o.
|nh ngha 1.2. 1a no toa n tu tuyc n tnh f End
K
(V ) /am }/a c
/c a daa c nc u to n ta co so B = (e
1
, . . . , e
n
) sao cho [f]
B
la ma tra n
tam ga c (trc n hoa c duo ).
\a n dc ru t go n mo t toa n tu tuyc n tnh dua vc ca c buo c sau:
1) 1im dc u kc n dc mo t toa n tu tuyc n tnh chc o ho a duo c (tuong
u ng, tam ga c ho a duo c).
2) Nc u to an tu f chc o ho a duo c (hay tam ga c ho a duo c) , ha y
tim mo t co so sao cho trong do ma tra n cu a f co da ng chc o (tuong
u ng, da ng tam ga c).
Ro ra ng ta cu ng co thc tc p ca n va n dc na y tho ng qua ngo n ngu
ma tra n. Cu thc nhu sau:
1) Io vo ma tra n A M
n
(K), tim dc u kc n dc to n ta ma tra n
kha ngh}ch P sao cho A

= P
1
AP la ma tra n chc o (tuong u ng, ma
tra n tam ga c).
2) 1im P va A

.
b
2. Tr| rieng va vec to rieng
|nh ngha 2.1. Cho f End
K
(V ). 1a no vc c to v V la mo t
vc c to rc ng cu a f nc u:
() v ,= 0;
() 1o n ta K sao cho f(v) = v.
Kh do ta no la mo t /r/ r/e o} //a /r/ da c /rao} cu a f, va v la
ce c /a r/e o} //a ce c /a da c /rao} u ng vo tr} rc ng .
Nha n xe t.
1) 1hco d}nh nghia, mo vc c to rc ng dc u kha c 0. 1uy nhc n,
tr} rc ng co thc ba ng 0. 1ha t va y, nc u kerf ,= 0 thi mo vc c to
0 ,= v Kerf dc u la vc c to rc ng u ng vo tr} rc ng = 0.
2) Nc u v la mo t vc c to rc ng u ng vo tr} rc ng thi 0 ,= K, v
cu ng la mo t vc c to rc ng u ng vo tr} rc ng .
\a y, ca c vc c to rc ng cu a f chi co thc la :
- Ca c vc c to kha c 0 cu a Kerf;
- Ca c vc c to kho ng do phuong duo ta c do ng cu a f.
Ngoa ra, do nha n xc t 2) nc n nc u D la mo t duo ng tha ng snh ra
bo mo t vc c to rc ng cu a f thi D ba t bc n duo ta c do ng cu a f.
V du 1.
Cho V la kho ng gan ca c vc c to tu do trong kho ng gan 3 chc u
tho ng thuo ng, la mo t ma t pha ng va D la mo t duo ng tha ng ca t
vo vc c to chi phuong w. Co f la phc p chc u xuo ng ma t phaa ng
song song vo duo ng tha ng D. Kh do , v ta dc u co f(v) = v,
nghia la v la vc c to rc ng cu a f u ng vo tr} rc ng = 1. No vc c to
7
kha c 0 cu a D la vc c to rc ng cu a f u ng vo tr} rc ng = 0. Ngo a ra,
ba t ky mo t vc c to kha c 0 na o kha c cu a V cu ng dc u do phuong duo
ta c do ng cu a f. \a y, 0 va 1 la ca c tr} rc ng duy nha t cu a f.
V du 2.
1rong ma t pha ng xc t f la mo t phc p quay mo t go c quanh ta m
O. Nc u ,= k, k Z thi mo vc c to kha c 0 dc u do phuong, do ng
tho cu ng kho ng co vc c to kha c 0 na o bc n tha nh vc c to 0. \a y f
kho ng co ca c vc c to rc ng.
V du 3.
Cho k K va a nh xa
V V
v kv
la phc p v} tu hc so k.
I}nh ly duo da y cho tha y tnh cha t quan tro ng cu a vc c nghc n
cu u ca c vc c to rc ng.
|nh ly 2.2. Tca o /a /ae o //o/ f End
K
(V ) c/e c /c a daa c ///
ca c// /// /c o /a / mc / ca sa ca a V }c m /ca o ca c ce c /a r/e o} ca a f.
Chu ng minh. Nc u B = (e
1
, . . . , e
n
) la mo t co so go m toa n ca c vc c
to rc ng cu a f thi
f(v
1
) =
1
v
1
, . . . , f(v
n
) =
n
v
n
.
Kh do
[f]
B
= diag(
1
, . . . ,
n
).
Nguo c la , ga su B la mo t co so cu a V trong do ma tra n cu a f co
da ng chc o [f]
B
= diag(
1
, . . . ,
n
). Kh do , f(v
1
) =
1
v
1
, . . . , f(v
n
) =

n
v
n
, nghia la v
1
, . . . , v
n
dc u la ca c vc c to rc ng cu a f.
8
3. a thuc dac trung cua mot toan tu
tuyen tnh
Ca su f End
K
(V ) va la mo t tr} rc ng cu a f. Kh do , to n ta
0 ,= v V sao cho f(v) = v, nghia la (f Id
V
)v = 0. Nc u B la
mo t co so duo c sa p cu a V thi
[f Id
V
]
B
[v]
B
= 0.
Io v ,= 0 nc n [v]
B
,= 0. 1u do suy ra det[f Id
V
]
B
= 0.
Nc u da t A = [f]
B
thi tu do suy ra tho a [A I
n
[ = 0. Ia t
P
f
() = [A I
n
[. Nc u B

la mo t co so duo c sa p kha c cu a V va
A

= [f]
B
thi to n ta ma tra n kha ngh}ch P (P chnh la ma tra n
chuyc n co so tu B sang B

) sao cho A

= P
1
AP. 1u do ta co
[A

I
n
[ = [P
1
AP I
n
[ = [P
1
(AI
n
)P[ = [A I
n
[.
\a y, P
f
() chi phu thuo c va o f ma kho ng phu thuo c va o vc c
cho n co so cu a V . 1a go P
f
() la da //a c da c /rao} cu a to an tu f.
1u nhu ng pha n tch no trc n ta nha n tha y ra ng, dc tim tr} da c trung
cu a toa n tu f ta chi vc c cho n mo t co so B na o do cu a V , xa c d}nh
ma tra n A = [f]
B
, sau do ga phuong trinh da so [AI
n
[ dc tim
ta t ca ca c nghc m na m trong truo ng K cu a no .
|nh ngha 3.1. Ca su da thu c da c trung P
f
() co ca c nghc m

1
, . . . ,
p
K, vo k
i
la bo cu a
i
. Kh do ta vc t
Sp
K
(f) =
1
, . . . ,
1
. .
k
1
, . . . ,
p
, . . . ,
p
. .
kp

9
va go no la p/c cu a toa n tu f. Nc u A la ma tra n bc u dc n f trong
mo t co so duo c sa p na o do cu a V thi ta co thc vc t Sp
K
(A) thay vi
vc t Sp
K
(f).
Ca n thc t luu y ra ng pho cu a toa n tu tuyc n tnh phu thuo c va o
truo ng co so K. 1ha t va y, nc u A =
_
2 1
5 2
_
thi P
A
() =
2
+1.
Kh do Sp
R
(A) = , nhung Sp
C
(A) = i. 1uy nhc n, kh na o
kho ng thc co gi ga y nha m la n thi ta sc du ng ca c ky hc u don ga n la
Sp(f), Sp(A) thay cho Sp
K
(f), Sp
K
(A).
V du 4. Cho
f : R
3
R
3
f(x
1
, x
2
) = (x
1
+ 2x
2
, x
1
+ 4x
2
)
Na tra n cu a f trong co so chnh ta c la A =
_
1 2
1 4
_
, suy ra
P
f
() = ( 2)( 3). \a y, Sp(f) = 2, 3.
4. Toan tu cheo hoa duoc
|nh ngha 4.1. Cho f End
K
(V ). Nc u la mo t tr} rc ng cu a f
thi
E() := v V [f(v) = v
10
la mo t kho ng gan con cu a V va ta go no la //c o} }/ao cco r/e o}
cu a V a o} ca / /r/ r/e o} .
Ne nh de 4.2. C/c
1
, . . . ,
p
/a ca c /r/ r/e o} //a c o/aa ca a f
End
K
(V ). K// dc E(
1
) +. . . + E(
p
) /a mc / /c o} /ra c //e p.
Chu ng minh. 1a sc chu ng mnh ba ng qu na p thco p. Kh p = 1
thi kho ng co gi dc chu ng mnh. Ca su p 1 va dc u kha ng d}nh la
du ng do vo p. 1a ca n chu ng mnh
(E(
1
) +. . . + E(
p
)) E(
p+1
) = 0.
Ca su v = v
1
+ . . . + v
p
E(
p+1
), trong do v
k
E(
k
), k
1, k. Kh do f(v) =
1
v
1
+. . .+
p
v
p
=
p+1
v =
p+1
(v
1
+. . .+v
p
).
1u do suy ra
(
1

p+1
)v
1
+ . . . + (
p

p+1
)v
p
= 0.
1u ga thc t qu na p suy ra (
k

p+1
)v
k
= 0, k 1, p. Nhung

k
,=
p+1
, k 1, p, nc n tu do suy ra v
k
= 0, k 1, p, kc o thco
v = 0.
He qua 4.3. Tca o /a f c/e c /c a daa c oe a ca c// oe a V /a /c o} /ra c
//e p ca a ca c //c o} }/ao cco r/e o} ca a oc . Nc / c//o/ va c /ao, }/a
sa
1
, . . . ,
p
/a ca c /r/ r/e o} //a c o/aa ca a f. K// dc . f c/e c /c a
daa c oe a ca c// oe a V = E(
1
) . . . E(
p
).
Chu ng minh. Ca su V = E(
1
). . .E(
p
). Kh do , nc u B
1
, . . . , B
p
tuong u ng la ca c co so cu a E(
1
), . . . , E(
p
) thi B = (B
1
, . . . , B
p
) la
co so cu a V . 1u do , a p du ng I}nh ly 2.2 suy ra f chc o ho a duo c.
Nguo c la , ga su f chc o ho a duo c. Kh do , cu ng thco I}nh ly 2.2,
to n ta mo t co so B cu a V go m toa n nhu ng vc c to rc ng cu a f. Ca
su
B = v
1
, . . . , v
n
1
. .
E(
1
)
, . . . , w
1
, . . . , w
np
. .
E(p)
.
11
Kh do , ro ra ng dimE(
1
) +. . . +dimE(
p
) = dimV. 1u do suy
ra
V = E(
1
) . . . E(
p
).
0ua Hc qua no trc n ta tha y ra ng so chc u cu a ca c kho ng gan
con rc ng do ng mo t va tro quan tro ng trong ba toa n chc o ho a mo t
toa n tu tuyc n tnh. Io do kha o sa t ca c so chc u na y la mo t vc c ca n
thc t.
Ne nh de 4.4. C/c f End
K
(V ). Ne a /a mc / /r/ r/e o} bc / m ca a
f /// dimE() m.
Chu ng minh. Ca su dimE() > m va v
1
, . . . , v
m
, v
m+1
la ca c vc c
to do c la p tuyc n tnh cu a E(). o tu c ho ca c vc c to na y tha nh mo t
co so B cu a V :
B = (v
1
, . . . , v
m
, v
m+1
, w
m+2
, . . . , w
n
).
Kh do
[f]
B
=

O
.
.
.
O
A
O B

.
1u do suy ra
P
f
(t) = det

t O
.
.
.
O t
A
O B tI
nm1

12
= ( t)
m+1
det(B tI
nm1
).
Suy ra la tr} rc ng bo kho ng nho hon m+ 1 va ta co mo t ma u
thua n.
a y go ta da co du dc u kc n dc chu ng mnh d}nh ly chnh vc su
chc o ho a mo t toa n tu tuyc n tnh.
|nh ly 4.5. Tca o /a /ae o //o/ f End
K
(V ) c/e c /c a daa c ///
ca c// /// ca c d/e a //e o daa / da daa c //c a ma o.
// P
f
() p/a o ra /re o K, o}//a /a P
f
() cc //e p/a o //c/ //a o/
da o}
P
f
() = (1)
n
(
1
)
m
1
. . . (
p
)
mp
, (1)
ca /
1
, . . . ,
p
K ca m
1
+. . . +m
p
= n.
/// i 1, p, dimE(
i
) = m
i
.
Chu ng minh. Nc u ca c dc u kc n () va () duo c tho a ma n thi V =
E(
1
) . . . E(
p
). Io do , thco Hc qua 4.J, f chc o ho a duo c.
Nguo c la , ga su f chc o ho a duo c. Nc u P
f
() kho ng pha n ra trc n
K thi no co da ng
P
f
() = Q()(
1
)
m
1
. . . (
s
)
ms
,
vo m
1
+ . . . +m
s
< n. 1hco Nc nh dc 4.4, ta co
dimE(
1
) +. . . + dimE(
s
) m
1
+. . . + m
s
< n,
kc o thco f kho ng chc o ho a duo c. \a y P
f
() pha pha n ra trc n K,
nghia la no co da ng (1).
Nc u to n ta j sao cho dimE(
j
) < m
j
thi
dimE(
1
) + . . . +dimE(
p
) m
1
+. . . + m
p
< n,
cu ng ma u thua n vo tnh chc o ho a duo c cu a f. \a y dc u kc n ()
cu ng pha tho a ma n.
1J
He qua 4.6. Ne a f cc n /r/ r/e o} //a c o/aa /// f c/e c /c a daa c.
5. Not vai ung dung cua su cheo hoa
5.1. Tnh lu y thu a cu a ma tra n
Cho A M
n
(K). Ca su A chc o ho a duo c trc n K. Kh do to n
ta mo t ma tra n kha ngh}ch P M
n
(K) sao cho A

= P
1
AP la
mo t ma tra n chc o. Ca su A

= diag(
1
, . . . ,
n
) va ta ca n tnh A
k
.
1a co A = PA

P
1
. 1u do suy ra
A
k
= (PA

P
1
)
k
= PA
k
P
1
= Pdiag(
k
1
, . . . ,
k
n
)P
1
.
V du 5. Cho A =
_
1 1
2 4
_
. 1a tnh duo c da thu c da c trung cu a
A la P
A
() = ( 2)( 3). Ca c kho ng gan con rc ng cu a A la :
E(2) = u = (1, 1)) va E(3) = v = (1, 2)).
\a y P =
_
1 1
1 2
_
la ma tra n la m chc o A va mo t da ng chc o
cu a A la
A

= P
1
AP =
_
2 0
0 3
_
.
\i A = PA

P
1
nc n vo mo so tu nhc n n ta co A
n
= PA
n
P
1
.
14
Io A

la ma tra n chc o nc n dc da ng tnh duo c A

n
=
_
2
n
0
0 3
n
_
.
1c p thco, tnh duo c P
1
=
_
2 1
1 1
_
. Io do
A
n
= PA
n
P
1
=
_
2
n+1
3
n
2
n
3
n
2
n+1
+ 2.3
n
2
n
+ 2.3
n
_
.
5.2. Tm mo t he da y so tho a co ng thu c truy ho i
1a mnh ho a y tuo ng tho ng qua mo t v du sau da y:
V du 6. Ca su ca c da y so thu c (u
n
)
nZ
+ va (v
n
)
nZ
+ tho a ca c
co ng thu c truy ho
_
u
n+1
= u
n
v
n
v
n+1
= 2u
n
+ 4v
n
vo
_
u
0
= 2
v
0
= 1
.
Ha y tim co ng thu c tnh ca c so ha ng to ng qua t (phu thuo c n) u
n
va v
n
.
Ia t
X
n
=
_
u
n
v
n
_
va A =
_
1 1
2 4
_
.
1b
Co ng thu c trc n duo c vc t la nhu sau:
X
n+1
= AX
n
vo X
0
=
_
2
1
_
.
1u do tnh duo c
X
n
= A
n
X
0
.
\o A
n
da duo c tnh ba ng co ng thu c pha trc n ta co
_
u
n
v
n
_
=
_
2
n+1
3
n
2
n
3
n
2
n+1
+ 2.3
n
2
n
+ 2.3
n
__
2
1
_
=
_
2
n+2
2.3
n
+ 2
n
3
n
2
n+2
+ 4.3
n
2
n
+ 2.3
n
_
.
\a y
_
u
n
= 5.2
n
3
n+1
v
n
= 5.2
n
+ 6.3
n
.
5.3. Cia i he phuong trnh vi pha n tuye n tnh he so ha ng
Hc phuong trinh v pha n tuyc n tnh hc so ha ng co da ng sau da y:

dx
1
dt
= a
11
x
1
+ a
12
x
2
+. . . + a
1n
x
n
;
dx
2
dt
= a
21
x
1
+ a
22
x
2
+. . . + a
2n
x
n
;
.......................................................
dx
n
dt
= a
n1
x
1
+a
n2
x
2
+ . . . +a
nn
x
n
,
1b
trong do mo a
ij
dc u la so thu c va mo x
i
dc u la ha m thu c kha v
trc n R. Hc no trc n co thc duo c vc t la duo da ng ma tra n nhu sau:
dX
dt
= AX, vo A = (a
ij
), X =

x
1
x
2
.
.
.
x
n

.
1a go A la ma tra n cu a hc phuong trinh v pha n da cho. Ca su
A chc o ho a duo c, nghia la to n ta ma tra n chc o A

va ma tra n kha
ngh}ch P sao cho
A

= P
1
AP.
Xc t A nhu ma tra n cu a toa n tu tuyc n tnh f : R
n
R
n
trong
co so chnh ta c B
0
. Kh do to n ta mo t co so B = (u
1
, u
2
, . . . , u
n
)
go m toa n ca c vc c to rc ng cu a f sao cho ma tra n cu a f trong B la
A

. \o x = (x
1
, x
2
, . . . , x
n
) R
n
thi to a do X cu a x trong co so
chnh ta c B
0
va X

trong co so B co mo lc n hc sau:
X

= P
1
X,
trong do P = (B
0
B) la ma tra n chuyc n co so . 1u do ta co
dX

dt
= P
1
dX
dt
.
Luu y ra ng do A la ma tra n vo ca c hc so ha ng nc n P cu ng la
ma tra n vo ca c hc so ha ng. 1u ca c co ng thu c trc n, nha n duo c
dX

dt
= A

.
17
\i A

la ma tra n chc o nc n hc trc n duo c ga mo t ca ch dc da ng dc

tim ra nghc m X

. Cuo cu ng nghc m X cu a hc phuong trinh ban

da u duo c tnh thco co ng thu c:
X = PX

.
1o m la , nc u A la ma tra n chc o ho a duo c thi hc phuong trinh v
pha n da cho co thc duo c ga qua ca c buo c sau:
1. Chc o ho a ma tra n A, nghia la tim ma tra n kha ngh}ch P sao
cho A

= P
1
AP la ma tra n chc o.
2. Ca hc
dX

dt
= A

.
J. 1im X bo co ng thu c X = PX

.
a y go ta sc mnh ho a ba ng mo t v du sau:
V du 7. Ca hc phuong trinh v pha n

dx
dt
= x y;
dy
dt
= 2x + 4y.
Na tra n cu a hc la A =
_
1 1
2 4
_
. Ia y la ma tra n da duo c xc t
trong \ du 1.b. 1a da bc t A chc o ho a duo c, P =
_
1 1
1 2
_
la m
18
chc o A va
A

= P
1
AP =
_
2 0
0 3
_
.
\c t la hc
dX

dt
= A

tha nh hc

dx

dt
= 2x

;
dy

dt
= 3y

.
Nghc m cu a hc na y la
_
x

= C
1
e
2t
y

= C
2
e
3t
, trong do C
1
va C
2
la ca c
ha ng so . 1u do
X =
_
x
y
_
= PX

=
_
1 1
1 2
__
x

_
=
_
x

+ 2y

_
.
Suy ra
_
x = C
1
e
2t
C
2
e
3t
;
y = C
1
e
2t
+ 2C
2
e
3t
.
5.4. Da y Fihonacii
1
1
Ibonac (1170-12b0) con duoc go la Lconardo dc Pza, mot thuong ga nguo
Y no tcng bo ncm dam mc toan hoc.
19
Ia y so sau da y duo c go la da l/bcoac//:
0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, . . .
No so ha ng trong da y Ibonac (kc tu so ha ng thu ba) ba ng to ng
cu a ha so ha ng du ng ngay truo c no :
F
k+2
= F
k+1
+ F
k
, k 0, F
0
= 0, F
1
= 1.
1a co thc da t ca u ho la la m thc na o dc tnh so ha ng du lo n (thu
1000 cha ng ha n) trong da y Ibonac ma kho ng pha tnh la n luo t tu
ca c so F
0
= 0, F
1
= 1:
Ia t u
k
:=
_
F
k+1
F
k
_
va A =
_
1 1
1 0
_
. Kh do
u
k+1
= Au
k
.
1u do suy ra
u
k
= A
k
u
0
, vo u
0
=
_
1
0
_
.
\a n dc da n dc n vc c tnh A
k
. Ia thu c da c trung f
A
() =
2
1
co ca c nghc m kha c nhau la

1
=
1 +

5
2
,
2
=
1

5
2
.
20
Io do A chc o ho a duo c va mo t da ng chc o cu a A la
D = P
1
AP =
_

1
0
0
2
_
, vo P =
_

1

2
1 1
_
.
1a co
P
1
=
1

2
_
1
2
1
1
_
.
1u ca c co ng thu c trc n ta tnh duo c
_
F
k+1
F
k
_
= u
k
= A
k
u
0
=
1

1

2
_

k+1
1

k+2
2

k
1

k
2
_
.
1u do suy ra
F
k
=
1

5
__
1 +

5
2
_
k

_
1

5
2
_
k
_
.
Co ng thu c cuo cu ng ro ra ng co thc ta o ra mo t ba t ngo thu v} vi
ca c so Ibonac vo n la ca c so nguyc n nhung chu ng la duo c bc u dc n
qua ca c pha n so va ca c ca n ba c ha. 1a t nhc n chu ng pha duo c ga n
uo c thco mo t ca ch na o do dc cuo cu ng nha n duo c nhu ng so nguyc n.
Nha n xc t ra ng
1

5
_
1

5
2
_
k
<
1
2
, vo k = 1000,
21
do do F
1000
ba ng so nguyc n lo n nha t bc thua
1

5
_
1 +

5
2
_
1000
. Ro
ra ng da y la mo t so ra t lo n, va F
1001
co n lo n hon nu a. \i pha n tha p
pha n cu a so na y la qua nho so vo pha n nguyc n (la so Ibonac) nc n
ti so F
1001
/F
1000
ca n pha ra t ga n vo ga tr}
1 +

5
2
1, 618.
Con so 1, 618 duo c nhu ng nguo Hy La p co da go la // /e ca o}
vi ho cho ra ng nhu ng hinh chu nha t co ti lc ca c ca nh ba ng 1, 618 : 1
la nhu ng hinh dc p nha t. 1o ga y A4 ma nga y nay chu ng ta dang su
du ng chnh la hinh chu nha t co ti lc va ng nhu va y.
6. Tam giac hoa
Nc u mo t ma tra n vuo ng A chc o ho a duo c thi , nhu chu ng ta da
tha y o mu c truo c, no co thc co kha nhc u u ng du ng thu v}. 1uy nhc n,
kho ng pha ma tra n vuo ng na o cu ng chc o ho a duo c. I}nh ly 4.b cho
chu ng ta mo t dc u kc n ca n va du dc mo t toa n tu tuyc n tnh trong
kho ng gan vc c to hu u ha n chc u (hay mo t ma tra n vuo ng) chc o ho a
duo c. \a y, chu ng ta pha la m gi nc u A kho ng chc o ho a duo c: 1o n ta
nhu ng da ng ru t go n kha c cu a ma tra n vuo ng (hay cu a toa n tu tuyc n
tnh) ma nhu ng u ng du ng cu a chu ng cu ng ra t da ng duo c quan ta m.
1rong mu c na y chu ng ta sc xcm xc t mo t su ru t go n nhu va y, duo c
go la su /am }/a c /c a.
|nh ngha 6.1. Cho ma tra n vuo ng A = (a
ij
). 1a no A la ma
22
/ra o /am }/a c /re o nc u a
ij
= 0, i > j va A la ma /ra o /am }/a c daa /
nc u a
ij
= 0, i < j.
Ne nh de 6.2. Hc / ma /ra o /am }/a c /re o de a dc o} da o} ca / mc / ma
/ra o /am }/a c daa /.
Chu ng minh. Ca su A la ma tra n tam ga c trc n va f End(K
n
)
sao cho ma tra n cu a f trong co so chnh ta c B
0
= (e
1
, . . . , e
n
) la A.
Xc t co so B = (e
n
, . . . , e
1
). 1a tha y ma tra n A

cu a f trong co so B
la ma tra n tam ga c duo va A do ng da ng vo A

.
a toa n da t ra la kh na o thi ma tra n A M
n
(K) do ng da ng vo
mo t ma tra n tam ga c: Io Nc nh dc b.2 nc n ta chi ca n xc t kh na o
ma tra n A do ng da ng vo mo t ma tra n tam ga c trc n. 1hco ngo n ngu
cu a ca c tu do ng ca u tuyc n tnh thi va n dc da t ra la kh na o mo t tu
do ng ca u tuyc n tnh duo c bc u dc n ba ng mo t ma tra n tam ga c trc n
trong mo t co so na o do .
|nh ly 6.3. f End(K
n
) /am }/a c /c a daa c /// ca c// /// da //a c
da c /rao} ca a f p/a o ra /re o K.
Chu ng minh. Ca su f tam ga c ho a duo c va B = (e
1
, . . . , e
n
) la mo t
co so cu a V = K
n
sao cho [f]
B
=

.
.
.
0

.
1u do ta co
P
f
() = det

a
11

.
.
.
0 a
nn

= (a
11
) . . . (a
nn
),
2J
nghia la P
f
() pha n ra trc n K.
Nguo c la , ga su P
f
() pha n ra trc n K. 1a chu ng mnh ba ng qu
na p ra ng toa n tu f tam ga c ho a duo c.
Nc u n = 1 thi kho ng co gi dc chu ng mnh. \a y, ga su n > 1 va
kha ng d}nh du ng vo n = 1. Co
1
K la mo t nghc m na o do cu a
P
f
() va u
1
la mo t vc c to rc ng u ng vo tr} rc ng
1
. o tu c (u
1
) dc
co mo t co so c = (u
1
, u
2
, . . . , u
n
) cu a V . 1a co
A = [f]
C
=

1
b
2
. . . b
n
0
.
.
. B
0

,
vo B la ma tra n vuo ng ca p n 1. Xc t kho ng gan con W =
u
2
, . . . , e
n
) va g : W W sao cho ma tra n cu a g trong co so
(u
2
, . . . , u
n
) la B. 1a co
P
f
() = det(AI
n
) = (
1
)det(B I
n1
) = (
1
)P
g
().
\i P
f
() pha n ra trc n K nc n P
g
() cu ng pha n ra trc n K, do
do thco ga thc t qu na p ma tra n B tam ga c ho a duo c. \a y to n ta
mo t co so (e
2
, . . . , e
n
) cu a W sao cho ma tra n cu a g trong do la ma
tra n tam ga c trc n. Kh do ma tra n cu a f trong co so (u
1
, e
2
, . . . , e
n
)
cu ng co da ng tam ga c trc n.
He qua 6.4. Hc / ma /ra o A M
n
(C) de a /am }/a c /c a daa c.
Nha n xe t.
1) Nc u ma tra n A do ng da ng vo ma tra n tam ga c A

thi trc n
duo ng chc o chnh cu a A

chi toa n la ca c tr} rc ng cu a A.

24
2) No ma tra n A M
n
(R) dc u tam ga c ho a duo c trc n trc n
truo ng so phu c C.
He qua 6.5. C/c A M
n
(R) ca SpA =
1
, . . . ,
n
C. K// dc
/a cc
Tr(A) =
1
+. . . +
n
ca detA =
1
. . .
n
.
Chu ng minh. Io ca c ma tra n do ng da ng dc u co cu ng vc t va cu ng
d}nh thu c nc n nhu ng dc u ca n chu ng mnh la hc n nhc n.
V du 8. Na tra n A =

4 0 2
0 1 0
5 1 3

co da thu c da c trung
P
A
() = ( +2)(1 )
2
nc n thco I}nh ly b.J, A tam ga c ho a duo c
trc n R. Xcm A nhu ma tra n bc u dc n tu do ng ca u tuyc n tnh f trong
co so chnh ta c. Kh do to n ta mo t co so B = (u
1
, u
2
, u
3
) sao cho
ma tra n cu a f trong B co da ng tam ga c trc n
[f]
B
=

1 a b
0 1 c
0 0 2

.
1a sc tnh ca c vc c to u
1
, u
2
va u
3
. Nha n xc t ra ng u
1
chnh la vc c
to rc ng u ng vo tr} rc ng
1
= 1. 1a co
A I
3
=

5 0 2
0 0 0
5 1 2

5 0 2
0 0 0
0 1 0

.
2b
Cho x
3
= 0 suy ra x
1
= 2. \a y co thc la y u
1
= (2, 0, 5).
1nh u
2
:
1a co f(u
2
) = au
1
+ u
2
=(f Id)(u
2
) = au
1
. Io do

5 0 2
0 0 0
5 1 2

x
1
x
2
x
3

= a

2
0
5

.
Ca hc phuong trinh trc n:

5 0 2 2a
0 0 0 0
5 1 2 5a

5 0 2 2a
0 1 0 3a
0 0 0 0

.
Cho a = 1, x
3
= 4 = x
1
= 2, x
2
= 3. Co thc la y u
2
=
(2, 3, 4).
1nh u
3
: 1a bc t ra ng to n ta vc c to rc ng v u ng vo tr} rc ng

2
= 2, nghia la f(v) = 2v. 1a co thc cho n u
3
= v, b = c = 0.
1a co
A+2I
3
=

2 0 2
0 3 0
5 1 5

1 0 1
0 1 0
5 1 5

1 0 1
0 1 0
0 0 0

.
Io do co thc la y u
3
= (1, 0, 1). Kc m tra dc da ng u
1
, u
2
, u
3
do c
la p tuyc n tnh, do do chu ng ta o tha nh mo t co so cu a R
3
. 1rong co
2b
so B ma tra n bc u dc n cu a f la
A

1 1 0
0 1 0
0 0 2

.
Na tra n chuyc n tu co so chnh ta c sang co so B la
P =

2 2 1
0 3 0
5 4 1

.
Cuo cu ng ta co A

= P
1
AP.
7. a thuc triet tieu. |nh ly Hamilton
- Calley
Cho V la mo t kho ng gan vc c to trc n truo ng K va Q K[t]:
Q(t) = a
m
t
m
+a
m1
t
m1
+. . . + a
1
t +a
0
.
Nc u f End
K
(V ) thi ta ky hc u Q(f) la mo t tu do ng ca u tuyc n
tnh cu a V xa c d}nh bo
Q(f) = a
m
f
m
+a
m1
f
m1
+ . . . +a
1
f + a
0
Id
V
.
27
Nha n xe t. Nc u P, Q K[t] thi
P(f) Q(f) = Q(f) P(f), f End
K
(V ).
|nh ngha 7.1. Cho f End
K
(V ) va Q(t) K[t]. 1a no Q(t)
la da //a c /r/e / //e a toa n tu f nc u Q(f) = 0.
Ne nh de 7.2. C/a sa Q(t) /a da //a c /r/e / //e a /ca o /a f ca /a mc /
/r/ r/e o} ca a f. K// dc /a o}//e m ca a Q(t).
Chu ng minh. Co v la mo t vc c to rc ng cu a f u ng vo tr} rc ng .
Kh do f
k
(v) =
k
v, k N. Ca su
Q(t) = a
m
t
m
+ a
m1
t
m1
+. . . + a
1
t + a
0
la da thu c trc t tc u f. Kh do ta co
a
m
f
m
+a
m1
f
m1
+ . . . +a
1
f + a
0
Id
V
= 0
=(a
m
f
m
+ a
m1
f
m1
+. . . + a
1
f +a
0
Id
V
)v = 0
=(a
m

m
+a
m1

m1
+ . . . +a
1
+a
0
)v = 0.
Io v ,= 0 nc n tu do suy ra
a
m

m
+ a
m1

m1
+ . . . +a
1
+a
0
= 0 hay Q() = 0.
A p du ng mc nh dc vu a chu ng mnh ta tha y ra ng nc u toa n tu f
tho a f
2
= f thi ca c ga tr} rc ng cu a f chi co thc la 0 hoa c 1. Nc u
f
3
= f thi ca c tr} rc ng cu a f chi co thc la 0, 1 hoa c 1.
1uy nhc n, cu ng ca n thc t luu y ra ng kho ng pha ta t ca ca c nghc m
cu a Q(t) dc u la tr} rc ng cu a f. \ du , nc u f = Id
V
thi da thu c
Q(t) = t
2
t trc t tc u f nhung 0 kho ng pha la tr} rc ng cu a f.
Ca u ho da u tc n ma ta co thc da t ra la : Pha cha ng do vo
mo toa n tu tuyc n tnh f End
K
(V ) dc u to n ta mo t da thu c
28
0 ,= Q(t) K[t] trc t tc u f: Ca u tra lo la kha ng d}nh. 1ha t va y, nc u
dim
K
(V ) = n thi End
K
(V )

= M
n
(K), suy ra dim
K
(End
K
(V )) =
n
2
. Io do ca c pha n tu Id
V
, f, f
2
, . . . , f
n
2
phu thuo c tuyc n tnh trong
End
K
(V ), suy ra to n ta ca c pha n tu a
0
, a
1
, a
2
, . . . , a
n
2 K, kho ng
pha ta t ca dc u ba ng 0 sao cho
a
0
Id
V
+a
1
f +a
2
f
2
+ . . . +a
n
2 f
n
2
= 0.
\a y Q(t) = a
0
+ a
1
t +a
2
t
2
+ . . . + a
n
2t
n
2
la da thu c trc t tc u f.
I}nh ly Hamlton - Callcy ma ta sc chu ng mnh duo da y cho tha y
da thu c da c trung cu a f la da thu c trc t tc u f.
|nh ly 7.3. /Hamlton - Callcy) Ne a f End
K
(V ) /// da //a c da c
/rao} P
f
() /r/e / //e a f, o}//a /a P
f
(f) = 0.
Chu ng minh. Co K la bao do ng da so cu a K. 1ruo c hc t ta chu ng
mnh cho truo ng ho p f End
K
(V ). 1rong truo ng ho p na y f tam
ga c ho a duo c. Ca su B = (e 1, . . . , e
n
) la mo t co so cu a V sao
cho trong do ma tra n bc u dc n f co da ng tam ga c trc n:
[f]
B
=

1

.
.
.
0
n

.
Kh do ta co
P
f
() = (
1
) . . . (
n
).
1a ca n chu ng mnh
P
f
(f) = (
1
Id
V
f) . . . (
n
Id
V
f) = 0.
29
i 1, n, da t
g
i
= (
1
Id
V
f) . . . (
i
Id
V
f).
1a sc chu ng mnh ba ng qu na p thco i ra ng g
i
(e
1
) = . . . =
g
i
(e
i
) = 0. Kh do , vo i = n ta sc co dc u ca n pha chu ng mnh.
\o i = 1 ta co
g
1
(e
1
) = (
1
Id
V
f)e
1
=
1
e
1
f(e
1
) = 0.
Ca su i > 1 va
g
i1
(e
1
) = . . . = g
i1
(e
i1
) = 0.
1a co
g
i
= g
i1
(
i
Id
V
f) = (
i
Id
V
f)g
i1
.
Io do
g
i
(e
1
) = . . . = g
i
(e
i1
) = 0.
Xc t g
i
(e
i
). 1a co
f(e
i
) = a
1
e
1
+ . . . +a
i1
e
i1
+
i
e
i
,
vo a
1
, . . . , a
i1
la nhu ng pha n tu na o do thuo c K. 1u do suy ra
g
i
(e
i
) = g
i1
(
i
Id
V
f)(e
i
)
= g
i1
(
i
e
i
(a
1
e
1
+ . . . +a
i1
e
i1
+
i
e
i
))
= a
1
g
i1
(e
1
) . . . a
i1
g
i1
(e
i1
) = 0.
1a da chu ng mnh P
f
(f) = 0 hay P
A
(A) = 0, A M
n
(K).
a y go , nc u A M
n
(K) thi ta xcm A nhu mo t ma tra n trc n K va
a p du ng dc u vu a chu ng mnh ta sc co P
A
(A) = 0.
J0
8. Bo de can han
Bo de 8.1. C/c f End
K
(V ) ca Q(t) = Q
1
(t) . . . Q
p
(t), /rco} dc
Q
1
, . . . , Q
p
/a o/a o} da //a c o}ae o /c ca o} o/aa. K// dc .
Ne a Q(t) /r/e / //e a f /// V = KerQ
1
(f) . . . KerQ
p
(f).
Chu ng minh. 1a sc chu ng mnh ba ng qu na p thco p.
Nc u p = 1 thi Q(t) = Q
1
(t), do do nc u Q(f) = 0 thi Q
1
(f) = 0
va V = KerQ
1
(f).
Traa o} /a p p = 2: Ca su Q(t) = Q
1
(t)Q
2
(t), trong do Q
1
va Q
2
la
nhu ng da thu c nguyc n to cu ng nhau. Kh do , to n ta nhu ng da thu c
U
1
va U
2
sao cho
U
1
Q
1
+U
2
Q
2
= 1.
1u do suy ra
U
1
(f)Q
1
(f) + U
2
(f)Q
2
(f) = Id
V
.
Io do x V , ta co
x = U
1
(f)Q
1
(f)(x) + U
2
(f)Q
2
(f)(x) (1),
kc o thco
V = Im(U
1
(f)Q
1
(f)) + Im(U
2
(f)Q
2
(f)).
\i Q
2
(f)Q
1
(f) = 0 nc n Q
2
(f)U
1
(f)Q
1
(f) = 0, suy ra
Im(U
1
(f)Q
1
(f)) KerQ
2
(f).
J1
Ho an to an tuong tu , ta co
Im(U
2
(f)Q
2
(f)) KerQ
1
(f).
Io do V = KerQ
1
(f) +KerQ
2
(f).
Ca su x KerQ
1
(f) Q
2
(f). 1u (1) suy ra ngay x = 0. \a y
V = KerQ
1
(f) KerQ
2
(f).
Traa o} /a p p > 2: 1a co
Q(t) = (Q
1
(t) . . . Q
p1
(t))Q
p
(t).
Ia t Q

(t) = Q
1
(t) . . . Q
p1
(t), ta co Q

(t) va Q
p
(t) la nhu ng da
thu c nguyc n to cu ng nhau. 1hco truo ng ho p p = 2 ta co
V = KerQ

(f) KerQ
p
(f).
Ia t W = KerQ

(f) va f = f[
W
. 1a chu ng mnh f End
K
(W).
1ha t va y, x W, ta co f(x) = f(x). Io x W nc n Q

(f)(x) = 0,
suy ra Q

(f)f(x) = fQ

(f)(x) = 0, nghia la f(x) KerQ

(f).
Ngo a ra, do f = f[
W
nc n Q

(f) = 0. \a y, a p du ng ga thc t qu
na p, nha n duo c
W = KerQ
1
(f) . . . KerQ
p1
(f).
Nhung i 1, p 1 ta co
KerQ
i
(f) = x W[Q
i
(f)(x) = 0
~x W[Q
i
(f)(x) = 0
~KerQ
i
(f).
\a y
V = KerQ
1
(f) . . . KerQ
p1
(f) KerQ
p
(f).
J2
He qua 8.2. C/c f /a mc / /ca o /a /ae o //o/ /rco} //c o} }/ao ce c
/a n c//e a V /re o K ca }/a sa da //a c da c /rao} P
f
() p/a o ra /re o
K.
P
f
() = (1)
n
(
1
)

1
. . . (
p
)
p
,
i
,=
j
, i ,= j.
K// dc
V = Ker(f
1
Id)

1
. . . Ker(f
p
Id)
p
.
|nh ngha 8.3. Cho f la mo t toa n tu tuyc n tnh trong kho ng gan
vc c to n chc u V trc n K va ga su da thu c da c trung P
f
() pha n ra
trc n K. 1a go
N(
i
) := Ker(f
i
Id)

i
la //c o} }/ao cco da c /rao}, u ng vo tr} da c trung
i
.
1hco Hc qua 8.2, nc u da thu c da c trung pha n ra trc n K thi V
pha n tch tha nh to ng tru c tc p cu a ca c kho ng gan con da c trung.
Nha n xe t. 1) Kho ng gan con rc ng luo n na m trong kho ng gan con
da c trung (u ng vo cu ng mo t tr} da c trung):
E() N().
1ha t va y, nc u x E() thi (f Id)x = 0, suy ra (f Id)

x =
0 ( la so bo cu a ) hay x N().
2) Kho ng gan con da c trung la ba t bc n do vo f, nghia la
f(N()) N().
1ha t va y, ga su x N(). Kh do
JJ
(f Id)

x = 0 =f (f Id)

x = 0
=(f Id)

f(x) = 0 =f(x) N().

Ic kc t thu c mu c na y, duo da y ta sc xc t mo t u ng du ng cu a o dc
ca n ba n.
Ca su f End
K
(V ) sao cho f
2
= f. Kh do Q(t) = t(t 1) la
da thu c trc t tc u f. \a y, thco o dc 8.1, V = Kerf Ker(f Id).
1a tha y V la to ng tru c tc p cu a ca c kho ng gan con rc ng cu a f nc n
f chc o ho a duo c.
Iuo da y la mo t kc t qua to ng qua t hon v du chu ng ta vu a xc t.
|nh ly 8.4. Tca o /a /ae o //o/ f c/e c /c a daa c /// ca c// /// /c o
/a / mc / da //a c p/a o ra /re o K, cc /ca o o}//e m dao ca /r/e / //e a f.
Chu ng minh. Ca su f chc o ho a duo c. Kh do to n ta mo t co so
B = (v
1
, . . . , v
n
) go m toa n ca c vc c to rc ng cu a f. Co
1
, . . . ,
p
la
ca c tr} rc ng do mo t kha c nhau cu a f. Kh do , v B to n ta mo t

j
, 1 j p sao cho (f
j
Id)v = 0. 1u do suy ra
(f
1
Id) . . . (f
p
Id)v = 0.
\a y da thu c Q(t) = (t
1
) . . . (t
p
) pha n ra trc n K, chi co
toa n nghc m don va trc t tc u f.
Nguo c la , ga su
Q(t) = (t
1
) . . . (t
p
),
i
,=
j
, i ,= j
va Q(t) trc t tc u f. Kh do thco o dc 8.1
V = Ker(f
1
Id) . . . Ker(f
p
Id)
= E(
1
) . . . E(
p
),
suy ra f chc o ho a duo c.
J4
9. a thuc toi tie u
|nh ngha 9.1. Ia thu c don kho ba c nho nha t trc t tc u toa n tu
tuyc n tnh f duo c go la da //a c /c / //e a cu a f va ky hc u la m
f
.
Ne nh de 9.2. a //a c Q(t) K[t] /r/e / //e a f /// ca c// /// Q c//a
/e / c/c m
f
/rco} K[t].
Chu ng minh. Ca su Q(f) = 0. Cha Q cho m
f
:
Q(t) = P(t).m
f
+ R(t), deg(R) < deg(m
f
)
(thco qu uo c, da thu c 0 co ba c ). \i Q(f) = 0 nc n suy ra
R(f) = 0, kc o thco R(t) = 0 do d}nh nghia da thu c to tc u. Io do
Q(t) = P(t).m
f
.
Nguo c la , nc u Q(t) = P(t).m
f
thi Q(f) = P(f)m
f
(f) = 0,
nghia la Q(t) trc t tc u f.
He qua 9.3. m
f
/a aa c ca a P
f
.
Chu ng minh. A p du ng I}nh ly Hamlton-Callcy va Nc nh dc 9.2.
He qua 9.4. a //a c /c / //e a /a da o/a /.
Chu ng minh. Ca su m
1
va m
2
la ha da thu c to tc u cu a toa n tu f.
Kh do , thco Nc nh dc 9.2, m
1
[m
2
va m
2
[m
1
. Io m
1
va m
2
dc u la
ca c da thu c don kho nc n tu do suy ra m
1
= m
2
.
Ne nh de 9.5. Ta p o}//e m ca a m
f
/ra o} ca / /a p o}//e m ca a P
f
.
Nc / ca c/ //a c, oe a P
f
p/a o ra /re o bac dc o} da / sc K ca a K //a o/
P
f
= (1)
n
(t
1
)

1
. . . (t
p
)
p
,
i
,=
j
, i ,= j
Jb
///
m
f
= (t
1
)

1
. . . (t
p
)
p
, 1
i

i
, i.
Chu ng minh. 1u Hc qua 9.J suy ra mo nghc m cu a m
f
dc u la
nghc m cu a P
f
. 1u Nc nh dc 7.2 suy ra mo nghc m cu a P
f
dc u la
nghc m cu a m
f
.
V du 9.
1) A =

0 1 2
1 0 2
1 2 0

.
1a co P
A
(t) = (t + 1)(t + 2)(t 3). A p du ng Nc nh dc 9.b suy
ra m
A
(t) = (t + 1)(t + 2)(t 3).
2) A =

1 1 1
1 1 1
1 1 1

.
1a co P
A
(t) = (t 1)(t + 2)
2
. A p du ng Nc nh dc 9.b suy ra
m
A
(t) =
_
(t 1)(t + 2)
(t 1)(t + 2)
2
.
1a co (A I
3
)(A+ 2I
3
) = 0. \a y m
A
(t) = (t 1)(t + 2).
|nh ly 9.6. Tca o /a /ae o //o/ f c/e c /c a daa c oe a ca c// oe a da
Jb
//a c /c / //e a ca a oc p/a o ra /re o K ca /a / ca ca c o}//e m ca a oc
de a /a o}//e m dao.
Chu ng minh. Ic u kc n du la du ng do I}nh ly 8.4. Nguo c la , ga su
f chc o ho a duo c. Kh do
P
f
= (1)
n
(t
1
)

1
. . . (t
p
)
p
,
i
,=
j
, i ,= j.
1hco chu ng mnh I}nh ly 8.4 da thu c Q(t) = (t
1
) . . . (t
p
)
trc t tc u f. A p du ng Nc nh dc 9.b suy ra m
f
= Q(t).
V du 10.
1) Xc t ma tra n A =

1 1 1
1 1 1
1 1 1

. Ia thu c to tc u cu a A
la m
A
(t) = (t 1)(t 2). 1hco I}nh ly 9.b, A chc o ho a duo c.
2) Na tra n A =

3 2 2
1 0 1
1 1 0

co da thu c da c trung P
A
(t) =
(t 1)
3
nc n
m
A
(t) =

t 1
(t 1)
2
(t 1)
3
.
1hco I}nh ly 9.b, A chc o ho a duo c m
A
(t) = t 1
A I
3
= 0. Io A ,= I
3
nc n tu do suy ra A kho ng chc o ho a duo c.
J7
J) Na tra n A =

3 1 1
2 0 1
1 1 2

co da thu c da c trung la P
A
(t) =
(t 1)(t 2)
2
, do do
m
A
(t) =
_
(t 1)(t 2)
(t 1)(t 2)
2
.
1hco I}nh ly 9.b, ta co
A chc o ho a duo c m
A
(t) = (t1)(t2) (AI
3
)(A2I
3
) = 0.
Nhung ba ng ca ch tnh toa n tru c tc p ta tha y ra ng
(A I
3
)(A2I
3
) ,= 0,
do do A kho ng chc o ho a duo c.
10. Dang tam giac khoi
1rong mu c b ta da bc t nc u da thu c da c trung cu a toa n tu f trong
kho ng gan vc c to hu u ha n chc u pha n ra trc n truo ng co so K thi f
tam ga c ho a duo c, nghia la to n ta mo t co so cu a V sao cho trong do
ma tra n bc u dc n f co da ng tam ga c (trc n hoa c duo ). No chung,
dc u na y cu ng da cho chu ng ta nhu ng u ng du ng kha to t. 1rong mu c
na y chu ng ta tc p tu c vc c ru t go n toa n tu f sao cho co thc to t hon
nu a. Chnh xa c hon, nc u da thu c da c trung cu a f pha n ra trc n K thi
ta co thc dua f vc da ng tam ga c kho .
J8
Bo de 10.1. C/c V = V
1
V
2
. . . V
p
, /rco} dc V
i
/a ca c //c o}
}/ao cco ba / b/e o dc / ca / f. K// dc , oe a B
1
, B
2
, . . . , B
p
/aao} a o}
/a ca c ca sa ca a V
1
, V
2
, . . . , V
p
/// ma /ra o ca a f /rco} ca sa B =
(B
1
, B
2
, . . . , B
p
) /a
[f]
B
=

M
1
0
M
2
.
.
.
0 M
p

=: diag(M
1
, M
2
, . . . , M
n
),
/rco} dc M
i
/a ma /ra o ca a /a o c/e ca a f /e o V
i
.
Chu ng minh. Ca su B
1
= (u
1
, . . . , u
n
1
), . . . , B
p
= (v
1
, . . . , v
np
). \i
f(V
i
) V
i
, i nc n ta co

f(u
1
) = a
11
u
1
+ . . . +a
n
1
1
u
n
1
;
...............................................
f(u
n
1
) = a
1n
1
u
1
+ . . . +a
n
1
n
1
..................................................

f(v
1
) = b
11
v
1
+. . . + b
np1
v
np
;
..............................................
f(v
np
) = b
1np
v
1
+ . . . +b
npnp.
Io do
[f]
B
= diag(M
1
, M
2
, . . . , M
p
).
J9
|nh ly 10.2. /Ru t go n theo da ng tam gia c kho i) C/c f /a mc / /ca o
/a /ae o //o/ /re o //c o} }/ao ce c /a n c//e a /re o /raa o} K. C/a sa
da //a c da c /rao} ca a f p/a o ra /re o K.
P
f
() = (1)
n
(
1
)

1
. . . (
p
)
p
,
i
,=
j
, i ,= j.
K// dc /c o /a / mc / ca sa B = B
1
B
2
. . . B
p
ca a V , /rco} dc
B
i
/a mc / ca sa ca a N(
i
) sac c/c
[f]
B
= diag(M
1
, M
2
, . . . , M
p
),
ca / M
i
/a ma /ra o b/e a d/e o ca a /a o c/e ca a f /e o //c o} }/ao cco
da c /rao} N(
i
) /rco} ca sa B
i
ca M
i
cc da o} /am }/a c /re o.
Chu ng minh. \i N(
i
) ba t bc n do vo f nc n thco Hc qua 8.2 va
o dc 10.1, to n ta mo t co so B = B
1
B
2
. . . B
p
cu a V sao cho
[f]
B
= diag(M
1
, M
2
, . . . , M
p
),
trong do B
i
la mo t co so cu a N(
i
), M
i
= [f
i
]
B
i
, vo f
i
la ha n chc
cu a f lc n N(
i
). Io do ta chi co n ca n chu ng mnh ra ng M
i
tam
ga c ho a duo c va Sp
M
i
=
i
, . . . ,
i
la du .
1hco d}nh nghia, N(
i
) = Ker(f
i
ID)

i
nc n (f
i
Id)

i
x =
0, x N(
i
). \a y (t
i
)

i
la da thu c trc t tc u f
i
, do do da thu c
to tc u cu a f
i
co da ng
m
f
i
(t) = (t
i
)

i
, vo 1
i

i
.
A p du ng Nc nh dc 9.b, suy ra
P
f
i
(t) = (1)

i
(t
i
)

i
, vo
i

i
.
\a y P
f
i
(t) pha n ra trc n K va Sp
f
i
=
i
, . . . ,
i
, kc o thco M
i
tam ga c ho a duo c. 1a co n ca n pha chu ng mnh
i
=
i
, i 1, p.
1hu c va y, ta co
40
P
f
(t) = [M
1
tI[ . . . [M
p
tI[
= P
f
1
(t) . . . P
fp
(t) = (1)
n
(t
1
)

1
. . . (t
p
)
p
.
= (1)
n
(t
1
)

1
. . . (t
p
)
p
.
1u do suy ra
i
=
i
, i 1, p.
V du 11. Cho ma tra n A =

1 1 2 2
0 0 1 1
1 1 1 0
1 1 1 0

. Xcm A nhu
ma tra n cu a toa n tu tuyc n tnh f : R
4
R
4
, trong co so chnh
ta c B
0
= (e
1
, e
2
, e
3
, e
4
). \i P
f
(t) = t
2
(t 1)
2
nc n to n ta co so
B = (u
1
, u
2
, u
3
, u
4
) sao cho trong co so na y ma tra n cu a f co da ng
tam ga c kho
[f]
B
=

1 a 0 0
0 1 0 0
0 0 0 b
0 0 0 0

.
Ic u na y co nghia

f(u
1
) = u
1
f(u
2
) = au
1
+u
2
f(u
3
) = 0
f(u
4
) = bu
3
.
\c c to u
1
la vc c to rc ng cu a f u ng vo tr} rc ng = 1. Co thc la y
u
1
= (0, 0, 1, 1). 1hc u
1
va o co ng thu c (f Id)u
2
= au
1
dc tnh u
2
.
41
a ng ca ch cho a = 1, co thc la y u
2
= (1, 0, 1, 1) (ta kho ng thc la y
a = 0 vi kh do ca c vc c to u
1
va u
2
sc phu thuo c tuyc n tnh). u
3
la
vc c to rc ng u ng vo tr} rc ng = 0 nc n co thc la y u
3
= (1, 1, 0, 0).
1hc u
3
va o co ng thu c f(u
4
) = bu
3
dc tnh u
4
. \o b = 1 co thc tnh
duo c u
4
= (0, 1, 1, 0). Luu y ra ng ta cu ng kho ng thc la y b = 0 vi kh
do ca c vc c to u
3
va u
4
sc phu thuo c tuyc n tnh. \a y
[f]
B
=

1 1 0 0
0 1 0 0
0 0 0 1
0 0 0 0

.
Na tra n chuyc n co so tu B
0
sang B la
P =

0 1 1 0
0 0 1 1
1 1 0 1
1 1 0 0

.
Nhu va y chu ng ta da tha y ra ng nc u mo t ma tra n tam ga c ho a
duo c thi ta co thc la m duo c nhc u hon thc nu a ba ng ca ch dua ma
tra n bc u dc n no vc da ng tam ga c kho . Ic u na y co lo hon trong
ca c u ng du ng. 1hu c va y, nc u do vo mo t ma tra n tam ga c vc c na ng
lc n lu y thu a no chung la kho ng thc duo c. 1uy nhc n, nc u chu ng ta
dua no vc da ng tam ga c kho thi vc c na ng lc n lu y thu a sc dua vc
tnh lu y thu a cu a ca c kho trc n duo ng chc o chnh. \c pha n minh,
mo kho nhu va y dc u la mo t ma tra n tam ga c ma ta t ca ca c pha n tu
na m trc n duo ng chc o chnh dc u ba ng nhau. \a y ba toa n thu c cha t
42
dua vc vc c na ng lc n lu y thu a cu a ma tra n tam ga c da ng
A =

.
.
.
0

.
Pha n tch A = I +N, trong do N =

0
.
.
.
0 0

. 1a chu ng
mnh to n ta p n sao cho N
p
= 0. 1hu c va y, ta co P
N
(t) =
(1)
n
t
n
, nc n m
N
(t) = t
p
, vo p n. Io m
N
(N) = 0 nc n N
p
= 0.
a y go nha n xc t ra ng I va N gao hoa n vo nhau nc n ta dc da ng
tnh duo c A
k
= (I + N)
k
ba ng ca ch kha trc n nh} thu c Ncwton.
11. Dang chnh tac Jordan
Ia ng tam ga c kho no chung da co thc du ng kha to t cho nhu ng
u ng du ng. 1uy nhc n, ta co thc tc n ha nh ru t go n trong tu ng kho
cho dc n kh nha n duo c mo t da ng ma thco mo t nghia na o do la dao
}/a o o/a /. Io chnh la da o} c//o/ /a c Icrdao ma ta sc dc ca p duo
da y.
4J
|nh ngha 11.1. 1a go ma tra n da ng sau da y la mo t //c / Icrdao:
J() =

1 0
.
.
.
.
.
.
.
.
. 1
0

.
Nc u ca p cu a kho ba ng 1 thi ta qu uo c J() = ().
Bo de 11.2. C/a sa J() /a mc / //c / Icrdao ca p n. K// dc /a cc .
// P
J
(t) = (1)
n
(t )
n
.
/// m
J
(t) = (t )
n
.
//// dimE() = 1.
Chu ng minh. a ng ca ch tnh toa n tru c tc p ta tha y ngay nhu ng dc u
ca n chu ng mnh.
|nh ly 11.3. /Jordan) C/c f End
K
(V ) sac c/c P
f
(t) p/a o ra
/re o K.
1 C/a sa f c// cc mc / /r/ da c /rao} ca
P
f
(t) = (1)
n
(t )
n
, m
f
(t) = (t )

, dimE() = .
K// dc , /c o /a / mc / ca sa B ca a V sac c/c
[f]
B
=

J
1
() 0
J
2
()
.
.
.
0 J

()

=:

J(),
44
/rco} dc .
a J
k
() /a //c / Icrdao,
b Ca p ca a //c / /a o o/a / /a ,
c Sc ca c //c / Icrdao /a .
? Ne a f cc ca c /r/ r/e o} //a c o/aa
1
, . . . ,
p
ca
P
f
(t) = (1)
n
(t
1
)

1
. . . (t
p
)
p
/// /c o /a / mc / ca sa B ca a V sac c/c
[f]
B
=

J(
1
) 0

J(
2
)
.
.
.
0

J(
p
)

.
Chu ng minh. 1) Ca su P
f
(t) = (1)
n
(t )
n
. \i P
f
(t) pha n ra
trc n K nc n f tam ga c ho a duo c. Io do to n ta mo t co so B

sao cho
[f]
B
=

.
.
.
0

=: A.
Pha n tch A = I
n
+ N, vo N =

0
.
.
.
0 0

= [u]
B
. Luu
y ra ng f = Id
V
+ u. 1a tha y u la toa n tu lu y lnh, nghia la to n
4b
ta mo t so tu nhc n p sao cho u
p
= 0. \i ma tra n bc u dc n toa n tu
Id
V
trong mo co so dc u la I
n
nc n ba toa n dua vc vc c ru t go n
toa n tu lu y lnh. \a y, ga su u la toa n tu lu y lnh va la ba c lu y lnh
cu a u. Kh do , da thu c to tc u m
u
(t) = t

. Io do , u chc o ho a duo c
= 1 u = 0. \a y, trong nhu ng chu ng mnh sau da y ta
sc ga thc t u ,= 0. \c c chu ng mnh d}nh ly sc duo c thu c hc n tu ng
buo c qua mo t loa t ca c bo dc .
Bo de 11.4. C/c u /a /ca o /a /a //o/ ca / ba c /a //o/ > 1. K//
dc , ca c d/e a //e o daa / da /aao} daao}.
// = n, o}//a /a P
u
(t) = (1)
n
ca m
u
(t) = t
n
.
/// Tc o /a / ce c /a 0 ,= x V sac c/c
(x, u(x), u
2
(x), . . . , u
n1
(x))
/a mc / ca sa ca a V /mc / ca sa o/a ca se daa c }c / /a mc / co so
xyclc, cc o /c ao /a u se daa c }c / /a toa n tu xyclc.
//// Tc o /a / mc / ca sa B ca a V sac c/c [u]
B
= J(0).
Chu ng minh. () = (). Ia t B = (u
n1
(x), . . . , u
2
(x), u(x), x).
1a co
[u]
B
= J(0).
() = (). Ca su B = (e
1
, . . . , e
n
) sao cho [u]
B
= J(0). Kh
do , da t x = e
n
ta co (x, u(x), u
2
(x), . . . , u
n1
(x)) la mo t co so xyclc
cu a V .
() = (). Nc u co () thi thco 11.2, = n.
() = (). Ca su co (). \i u
n1
,= 0 nc n to n ta 0 ,= x V
sao cho u
n1
(x) ,= 0. Ia t
e
n
= x, e
n1
= u(x), . . . , e
1
= u
n1
(x),
4b
ta sc chu ng mnh (e
1
, . . . , e
n
) la mo t co so cu a V . Ca su

n
k=1

k
e
k
=
0, nghia la

n
k=1

k
u
nk
(x) = 0. La y a nh ha vc qua u
n1
, nha n
duo c
n
= 0. 1uong tu nhu thc , ba ng ca ch na y ta la n luo t thu duo c

n1
= 0, . . . , e
1
= 0. \a y B = (e
1
, . . . , e
n
) la mo t co so cu a V . Hon
nu a [u]
B
= J(0).
Nho co o dc 11.4 ba toa n cu a chu ng ta duo c dua vc vc c chu ng
mnh dc u sau da y:
Nc u u la toa n tu lu y lnh thi V la to ng tru c tc p cu a ca c kho ng
gan con ba t bc n do vo u, sao cho ha n chc cu a u lc n mo kho ng
gan con na y la mo t toa n tu xyclc.
Bo de 11.5. K //e a K
p
:= Keru
p
, /a cc da
0 = K
0
K
1
K
2
. . . K
1
K

= V.
Chu ng minh. \i u
p
(x) = 0 =u
p+1
(x) = 0, nc n K
p
K
p+1
. Na t
kha c, nc u to n ta p 1, 1 sao cho K
p
= K
p+1
thi ta co
K
p
= K
p+1
= . . . = K

= V.
Ic u na y da n dc n p la ba c lu y lnh cu a u, la dc u ma u thua n vi p < .
Bo de 11.6. Tc o /a / ca c //c o} }/ao cco M
1
, . . . , M

//c o} /a m
//aa o} //c a ma o ca c d/e a //e o.
// K
p
= K
p1
M
p
, p 1, ;
/// u(M
p
) M
p1
, p 2, p.
Chu ng minh. \o p = , cho n M

la mo t pha n bu na o do cu a
K
1
trong K

= V . Ca su da xa y du ng duo c ca c kho ng gan con

M

, M
1
, . . . , M
p
tho a ma n ca c dc u kc n () va (). 1a sc xa y du ng
47
kho ng gan con M
p1
sao cho no cu ng tho a ma n () va (). 1ruo c
hc t ta kc m tra ca c dc u kc n sau da y:
(a) u(M
p
) K
p1
;
(b) u(M
p
) K
p2
= 0.
Ca su x M
p
. \i M
p
K
p
nc n u
p
(x) = 0, hay u
p1
(u(x)) = 0,
nghia la u(x) K
p1
. 1a da chu ng mnh (a).
a y go , ga su y u(M
p
)K
p2
. Kh do , ta co y = u(x), x M
p
va u
p2
(y) = 0, kc o thco u
p1
(x) = 0, nghia la x K
p1
. \a y,
x K
p1
M
p
= 0, suy ra x = 0, kc o thco y = u(x) = 0. 1a da
chu ng mnh (b). Kc t ho p (a) va (b) ta co
K
p2
u(M
p
) K
p1
.
Io do to n ta G
p1
la pha n bu cu a K
p2
u(M
p
) trong K
p1
,
ngh|ia la
K
p1
= K
p2
u(M
p
) G
p1
.
a y go nc u da t
M
p1
= u(M
p
) G
p1
thi ta tha y M
p1
tho a ca c dc u kc n () va ().
Bo de 11.7. \a / M
1
, M
2
, . . . , M

o/a /rco} 8c de 11.6, /a cc

V = M
1
M
2
M

.
Chu ng minh. 1a co
V = K

= K
1
M

48
= K
2
M
1
M

= . . . ............................
= M
1
+M
2
. . . M

.
1c p thco, ta sc xa y du ng mo t co so cu a V ba ng ca ch xa y du ng
co so cho mo kho ng gan con M
p
, sau do sa p xc p la ca c vc c to co so
ta pha n hoa ch no tha nh ca c co so xyclc cu a ca c kho ng gan con cu a
V . 1rong co so cuo cu ng na y ma tra n bc u dc n f sc co da ng kho
duo ng chc o ma trc n duo ng chc o chnh la ca c kho Jordan. \i mo
kho Jordan chi chu a du ng mo t vc c to rc ng nc n so ca c kho Jordan
du ng ba ng so chc u cu a kho ng gan con rc ng E().
Bo de 11.8. 4 o/ ca a mc / ca sa ca a M
p
/a mc / /c dc c /a p /ae o //o/
/rco} M
p1
.
Chu ng minh. Ca su (v
1
, . . . , v
r
) la mo t co so cu a M
p
va
1
,
r
K
sao cho

1
u(v
1
) + . . . +
r
u(v
r
) = 0.
Kh do , u(
1
v
1
+. . .+
r
v
r
) = 0, hay
1
v
1
+. . .+
r
v
r
Keru =
K
1
K
p1
. 1u do suy ra
1
v
1
+. . . +
r
v
r
M
p
K
p1
= 0, kc o
thco
1
= . . . =
r
= 0.
a y go ta sc la n luo t xa y du ng co so cho M
p
ba t da u tu p = .
1rong M

(ma ta co n ky hc u la G

), la y mo t co so ba t ky na o do .
1c p thco, ba ng qu na p lu ta sc xa y du ng co so trong M
p1
nhu sau:
1a co M
P1
= u(M
p
) G
p1
. La y a nh qua u cu a co so da xa y
du ng trong M
p
ho p vo mo t co so cu a G
p1
ta sc co mo t co so cu a
M
p1
. a ng ca ch na y ta xa y du ng duo c ca c co so B

, B
1
. . . , B
1
tuong u ng cu a M

, M
1
. . . , M
1
:
49
B

= (v
1
, . . . , v
n

)
. .
G

,
B
1
= (u(v
1
), . . . , u(v
n

),
1
, . . . ,
n
1
. .
G
1
),
B
2
= (u
2
(v
1
), . . . , u
2
(v
n

), u(
1
), . . . , u(
n
1
), z
1
, . . . , z
n
2
. .
G
1
),
B
1
= (u
1
(v
1
), . . . , u
1
(v
n

), . . . , x
1
, . . . , x
n
1
. .
G
1
).
\o k 1, va 0 ,= x G
k
, da t
I
k
(x) := x, u(x), . . . , u
k1
(x)).
Bo de 11.9. k 1, /a cc
// dimI
k
(x) = k.
/// I
k
(x) /a //c o} }/ao cco ba / b/e o dc / ca / u.
//// u[
I
k
(x)
/a /ca o /a vc//c.
Chu ng minh. () Ca su
0
,
1
, . . . ,
k1
K sao cho

0
x +
1
u(x) +. . . +
k1
u
k1
(x) = 0.
1a c do ng u
k1
lc n ha vc , nha n duo c
0
u
k1
(x) = 0. Io x ,
K
k1
nc n u
k1
(x) ,= 0, kc o thco
0
= 0. Io do

1
u(x) +. . . +
k1
u
k1
(x) = 0.
b0
1a c do ng u
k2
lc n ha vc , nha n duo c
1
= 0. Cu tc p tu c qua
trinh nhu va y, cuo cu ng ta nha n duo c
0
=
1
= . . . =
k1
= 0.
\a y dimI
k
(x) = 0.
() Hc n nhc n.
() Io d}nh nghia toa n tu xyclc.
0ua ca ch xa y du ng ca c kho ng gan con I
k
(x) ta nha n tha y ra ng
V la to ng tru c tc p cu a ca c kho ng gan con
I

(v
1
), . . . , I

(v
n

), I
1
(
1
), . . . , I
1
(
n
1
), . . . , I
1
(x
1
), . . . , I
1
(x
n
1
).
Nhu va y ma tra n bc u dc n toa n tu f trong co so cu a V nha n
duo c ba ng ca ch ghc p ca c co so xyclc cu a ca c kho ng gan con I
k
(x)
sc co da ng kho duo ng chc o ma mo kho la mo t kho Jordan. 1a da
chu ng mnh Pha n 1) cu a I}nh ly 11.J. Pha n 2) cu a d}nh ly na y duoc
chu ng mnh nhu sau:
1ruo c hc t pha n tch V tha nh to ng tru c tc p cu a ca c kho ng gan
con da c trung, sau do a p du ng Pha n 1) do vo mo kho ng gan con
da c trung. Nhu va y d}nh ly da duo c chu ng mnh hoa n toa n.
V du 12. Cho ma tra n
A =

1 0 0 0
0 1 0 0
1 2 3 1
2 4 4 1

.
1im da ng chnh ta c Jordan cu a A. Xcm A nhu ma tra n bc u dc n
toa n tu tuyc n tnh f End
R
(R
4
). Ha y chi ro co so trong do f co
b1
da ng chnh ta c Jordan da nc u.
Cia i. P
A
() = ( 1)
4
. Io A I
4
,= 0 va (A I
4
)
2
= 0 nc n
m
A
() = ( 1)
2
. 1a tnh duo c dimE(1) = 3. Io do da ng chnh
ta c Jordan cu a A la
A

1 1 0 0
0 1 0 0
0 0 1 0
0 0 0 1

.
Co (u
1
, u
2
, u
3
, u
4
) la co so trong do f co da ng chnh ta c no
trc n. 1a tha y ca c vc c to u
1
, u
3
va u
4
ca n pha cho n sao cho chu ng
ta o tha nh co so cu a kho ng gan con rc ng E(1). Hon nu a u
1
ca n pha
duo c cho n sao cho ta co thc tim duo c u
2
tho a f(u
1
) = u
1
+u
2
. a ng
ca ch tnh toa n tru c tc p ta co thc la y ca c vc c to sau:
u
1
= (0, 0, 1, 2), u
2
= (1, 0, 0, 0), u
3
= (0, 1, 0, 2), u
4
= (1, 0, 0, 1).
V du 13. A =

1 0 0 2
0 2 0 0
0 0 2 3
0 0 0 2

.
1a co P
A
() = ( 1)( 2)
3
, dimE(2) = 2, suy ra N(2) co
ha kho Jordan. Io dimN(2) = 3 nc n N(2) co mo t kho Jordan ca p
1 va mo t kho Jordan ca p 2. 1u do suy ra da thu c to tc u cu a A la
b2
m
A
() = ( 2)
2
. Ia ng chnh ta c Jordan cu a A la
A

1 0 0 0
0 2 0 0
0 0 2 1
0 0 0 2

.
Bai tap
Ba i 1. Cho A, B, C, D M
n
(R), vo CD = DC. Chu ng mnh ra ng
det
_
A B
C D
_
= det(AD BC).
Ba i 2. Cho A, B, C, D M
n
(R) la ca c ma tra n tho a CD = DC.
Chu ng mnh ra ng ma tra n X =
_
A B
C D
_
kha ngh}ch kh va chi
kh Y = AD BC kha ngh}ch.
Ba i 3. Ky hc u K
n
[t] la kho ng gan vc c to go m ca c da thu c cu a K[t]
co ba c n. Cho toa n tu tuyc n tnh
f : R
2
[t] R
2
[t],
duo c xa c d}nh nhu sau:
f(Q) = (2t + 1)Q (t
2
1)Q

, Q R
2
[t].
bJ
Ha y tnh f
n
(a
0
+ a
1
t +a
2
t
2
):
Ba i 4. Cho V la kho ng gan vc c to thu c go m ta t ca ca c ma tra n thu c
ca p 2 co vc t ba ng 0.
(a) 1im mo t co so va so chc u cu a V .
(b) Cho B =
_
1 0
2 3
_
va f : V V duo c d}nh nghia bo
f(X) = XB BX, X V . Chu ng mnh ra ng f la mo t toa n tu
tuyc n tnh trong kho ng gan V va tnh f
n
(A), vo A =
_
a b
c a
_
.
Ba i 5. Ca su Ibonac xa y du ng da y so cu a minh vo F
0
= 1, F
1
= 3
va F
k+2
= F
k+1
+ F
k
, k 0. Ha y tnh ca c so Ibonac mo va
chu ng mnh ra ng ti so F
k+1
/F
k
cu ng da n to ti lc va ng.
Ba i 6. Ha y tim dc u kc n do vo ca c so thu c a, b, c sao cho ma tra n
sau da y chc o ho a duo c:
A =

1 a b
0 2 c
0 0 2

.
Ba i 7. Cho R la truo ng so thu c va f : R
3
R
3
la mo t toa n tu
tuyc n tnh trong kho ng gan vc c to R
3
duo c xa c d}nh bo co ng thu c
f(x
1
, x
2
, x
3
) = (x
1
x
2
+x
3
, 2x
1
+ 3x
2
, 2x
1
+x
2
+ 2x
3
),
do vo mo pha n tu (x
1
, x
2
, x
3
) R
3
.
b4
(a) Chu ng mnh ra ng toa n tu f chc o ho a duo c trc n R va tim mo t
co so cu a R
3
sao cho ma tra n bc u dc n toa n tu f trong co so do la
mo t ma tra n chc o.
(b) \o mo so nguyc n n 2, chu ng mnh ra ng to n ta mo t toa n
tu g : R
3
R
3
sao cho g
n
= f.
Ba i 8. Io vo mo ma tra n duo da y ha y dua vc da ng tam ga c va
chi ro ma tra n kha ngh}ch P la m tam ga c ho a no :
(a) A =

3 1 1
2 0 1
1 1 2

; (b) A =

3 2 2
1 0 1
1 1 0

.
Ba i 9. Ca hc phuong btrinh v pha n
dX
dt
= AX, vo A la ma tra n
trong a 8.
Ba i 10. 1im da thu c to tc u cu a ca c ma tra n trong a 8.
Ba i 11. Ca su toa n tu tuyc n tnh f : R
3
R
3
co ma tra n bc u
dc n trong co so chnh ta c la
A =

1 0 0
1 2 1
1 0 1

.
Ha y tim da thu c to tc u cu a f va pha n tch R
3
tha nh to ng tru c
tc p cu a ca c kho ng gan con da c trung.
Ba i 12. 1im da ng chnh ta c Jordan cu a ca c ma tra n
bb
(a) A =

1 1 0 0
0 1 0 0
1 2 3 1
2 5 4 1

; (b)

1 3 0 3
2 6 0 13
0 3 1 3
1 4 0 8

;
(c) A =

3 1 1 7
9 3 7 1
0 0 4 8
0 0 2 4

; (d) A =

1 1 1 . . . 1
0 1 1 . . . 1
0 0 1 . . . 1
. . . . . . . . . . . . . . .
0 0 0 . . . 1

.
bb
Chuong II
KH0NC CIAN FUCIID
1. Tch vo huong
|nh ngha 1.1. Cho V la kho ng gan vc c to trc n truo ng K. A nh xa
: V V K
duo c go la mo t da o} sco} /ae o //o/ trc n V nc u x, y, z V, ,
K, ta co
() (x +y, z) = (x, z) + (y, z)
() (x, y + z) = (x, y) +(x, z).
|nh ngha 1.2. Cho V la kho ng gan vc c to trc n truo ng so thu c R.
Ia ng song tuyc n tnh , ) : V V R duo c go la mo t //c/ cc
/aa o} trong V nc u no la :
b7
() Io xu ng, nghia la x, y) = y, x), x, y R;
() xa c d}nh duong, nghia la x, x) 0, x V va x, x) =
0 x = 0.
Ca su V la mo t kho ng gan vc c to thu c vo tch vo huo ng. Nc u
V hu u ha n chc u thi ta no V la //c o} }/ao /ac//d; nc u V vo ha n
chc u thi ta no V la //c o} }/ao H//ber/.
V du 14. Cho kho ng gan vc c to V = R
n
, vo x = (x
1
, . . . , x
n
) va
y = (y
1
, . . . , y
n
), d}nh nghia
x, y) := x
1
y
1
+. . . + x
n
y
n
.
Kh do V la kho ng gan Lucld. 1ch vo huo ng vu a d}nh nghia duo c
go la //c/ cc /aa o} c//o/ /a c trong R
n
.
V du 15. \o x = (x
1
, x
2
, x
3
), y = (y
1
, y
2
, y
3
) R
3
d}nh nghia
x, y) := x
1
y
1
+ 2x
2
y
2
+ 3x
3
y
3
+ x
1
y
2
+ x
2
y
1
.
Ia y la mo t a nh xa song tuyc n tnh do xu ng. Hon nu a, nhu ng
tnh to an duo da y cho tha y no co n la a nh xa xa c d}nh duong.
x, x) = x
2
1
+ 2x
2
2
+ 3x
2
3
+ 2x
1
x
2
= x
2
1
+ 2x
1
x
2
+ x
2
2
+x
2
2
+ 3x
2
3
= (x
1
+ x
2
)
2
+x
2
2
+ 3x
2
3
0.
1u do suy ra x, x) = 0 x
1
+ x
2
= x
2
= x
3
= 0 x
1
=
x
2
= x
3
= 0.
V du 16. Xc t kho ng gan vc c to M
2
(R) go m ca c ma tra n vuo ng ca p
2 trc n truo ng so thu c R. A nh xa A, B) := Tr(A

B) la mo t tch vo
huo ng trong M
2
(R).
b8
V du 17. P, Q R[x], d}nh nghia
P, Q) :=
_
1
0
P(x)Q(x)dx.
Hc n nhc n da y la mo t da ng song tuyc n tnh do xu ng trc n R[x].
1a sc chu ng mnh no xa c d}nh duong. 1ha t va y, ta co P, P) =
_
1
0
P(x)
2
dx 0. Ca su P, P) = 0. \i P(x) la mo t ha m lc n tu c va
P(x)
2
0 nc n tu dc u kc n
_
1
0
P(x)
2
dx = 0 suy ra P(x)[
[0,1]
= 0.
Io da thu c P(x) chi co thc co mo t so hu u ha n nghc m nc n tu do
suy ra P(x) 0.
V du 18. Cho W la mo t kho ng gan con cu a kho ng gan vc c to V .
Ca su trong V co tch vo huo ng , )
V
. x, y W, d}nh nghia
x, y)
W
:= x, y)
V
.
Ic tha y da y la mo t tch vo huo ng trong W.
2. Da ng ru t gon Causs
1rong tc t na y ta kha o sa t va n dc la m thc na o dc bc t duo c mo t
da ng song tuyc n tnh do xu ng trc n kho ng gan vc c to V la xa c d}nh
duong hay kho ng. Ic u na y co nghia la la m thc na o dc nha n bc t
b9
mo t a nh xa song tuyc n tnh do xu ng co pha la mo t tch vo huo ng
hay kho ng.
Cho V la kho ng gan vc c to n chc u trc n K vo (e
1
, . . . , e
n
) la
mo t co so cu a V . Ca su la mo t da ng song tuyc n tnh trc n V va
x =

n
i=1
x
i
e
i
, y =

n
i=1
y
i
e
i
la ca c vc c to ba t ky cu a V duo c bc u
dc n tha nh to ho p tuyc n tnh cu a ca c vc c to co so . kh do ta co
(x, y) =
_
n

i=1
x
i
e
i
,
n

i=1
y
i
e
i
_
=
n

i,j=1
x
i
y
j
(e
i
, e
j
).
Nc u da t a
ij
= (e
i
, e
j
) thi ta co
(x, y) =
n

i,j=1
a
ij
x
i
y
j
.
\a y, nc u la mo t da ng song tuyc n tnh trc n V thi trong mo t co
so na o do cu a V bc u thu c cu a duo c vc t duo da ng to ng cu a ca c
don thu c trong do x
i
va y
j
dc u xua t hc n duo da ng lu y thu a ba c nha t.
Ia y la da u hc u dc chu ng ta dc da ng nha n da ng ca c da ng song tuyc n
tnh. \ du (x, y) = x
1
y
1
+2x
2
y
2
x
3
y +x
1
y
3
la da ng song tuyc n
tnh trc n kho ng gan R
3
, trong kh (x, y) = 4x
1
y
2
+ . . . kho ng thc
la da ng song tuyc n tnh duo c.
\c c kc m tra xcm mo t da ng song tuyc n tnh co do xu ng hay
kho ng la mo t vc c dc da ng. 1ha t va y, nc u trong bc u thu c cu a da ng
song tuyc n tnh ta do va tro cu a x va y cho nhau ma kho ng
thay do thi no la da ng song tuyc n tnh do xu ng. 1rong truo ng ho p
nguo c la kho ng do xu ng.
b0
a y go cho K = R va ta ca n kc m tra xcm mo t da ng song
tuyc n tnh do xu ng trc n kho ng gan vc c to thu c co xa c d}nh duong
hay kho ng. Iuo da y la mo t phuong pha p thuo c vc Causs cho phc p
chu ng ta la m duo c dc u do . Luu y la ta da du ng phuong pha p na y
trong kh trinh ba y \ du 2.
Ca su (x, x) duo c vc t duo da ng da thu c
(x, x) = a
11
x
2
1
+ . . . +a
nn
x
2
n
+. . . + a
ij
x
i
x
j
+ . . .
nghia la (x, x) duo c vc t duo da ng mo t da thu c thua n nha t ba c 2
thco ca cc bc n x
1
, . . . , x
n
. 1a go ca c don thu c chu a x
2
i
la ca c dao
//a c cac o} va ca c don thu c chu a x
i
x
j
la ca c dao //a c c/a o/a /.
Ne nh de 2.1. Ne a /a mc / //c/ cc /aa o} /rco} V /// /a / ca ca c /e
sc a
ii
ca a ca c dao //a c cac o} de a /a ca c sc daao}.
Chu ng minh. 1ha t va y, nc u to n ta mo t i 1, n sao cho a
ii
0 thi
a
ii
= (e
i
, e
i
) 0, suy ra kho ng xa c d}nh duong.
1hco mc nh dc vu a chu ng mnh, nc u trong bc u thu c cu a (x, x)
kho ng co du n don thu c vuo ng thi kho ng xa c d}nh duong. 1uy
nhc n, nc u la da ng song tuyc n tnh do xu ng sao cho trong bc u
thu c cu a (x, y) co chu a du n don thu c vuo ng thi ta chua du co so
dc kc t lua n co pha la mo t tch vo huo ng hay kho ng. Causs da
dc xua t mo t phuong pha p cho phc p chu ng ta co thc d dc n mo t kc t
lua n nhu va y. 1hu c cha t cu a phuong pha p Causs la dua bc u thu c cu a
vc da ng to ng cu a nhu ng don thu c vuo ng ba ng ca c phc p bc n do
tuyc n tnh. Ic dc hc u ta sc la m dc u na y tho ng qua mo t v du cu
thc . 1ruo ng ho p to ng qua t cu ng duo c la m hoa n toa n tuong tu nhu
va y.
V du 19. 1rong R
3
xc t da ng song tuyc n tnh do xu ng
(x, y) = x
1
y
1
+ 2x
2
y
2
+ 5x
3
y
3
+x
1
y
2
2x
2
y
3
+x
2
y
1
2x
3
y
2
.
b1
1a co
(x, x) = x
2
1
+ 2x
2
2
+ 5x
2
3
+ 2x
1
x
2
4x
2
x
3
.
1uy (x, x) chu a du 3 so ha ng vuo ng, nhung nhu trc n da no ,
ta chua thc kc t lua n co xa c d}nh duong hay kho ng. Phuong pha p
Causs tra qua ca c buo c sau:
1. Xc t mo t don thu c vuo ng, x
2
1
cha ng ha n. Sa p xc p ta t ca ca c
don thu c co chu a x
1
la vo nhau:
(x, x) = (x
2
1
+ 2x
1
x
2
)
. .
b/e a //a c c/a a x
1
+2x
2
2
+ 5x
2
3
4x
2
x
3
.
2. \c t bc u thu c co chu a x
1
tha nh mo t binh phuong:
(x, x) = (x
1
+x
2
)
2
. .
b/e a //a c c/a a x
1
x
2
..
b/e a //a c //e m ca c
+2x
2
2
+5x
2
3
4x
2
x
3
.
J. \c t tha nh to ng cu a mo t binh phuong va mo t bc u thu c
kho ng chu a x
1
:
(x, x) = (x
1
+x
2
)
2
+ x
2
2
+ 5x
2
3
4x
2
x
3
. .
b/e a //a c //c o} c/a a x
1
.
4. La p la qua trinh nhu trc n do vo bc u thu c kho ng chu a x
1
:
(x, x) = (x
1
+ x
2
)
2
+ x
2
2
4x
2
x
3
. .
b/e a //a c c/a a x
2
+5x
3
.
b2
= (x
1
+x
2
)
2
+ (x
2
2x
3
)
2
. .
b/e a //a c c/a a x
2
4x
3
. .
b/e a //a c //e m ca c
+5x
3
.
1c p tu c la m nhu va y cho dc n kh na o ta t ca ca c don thu c nha n
duo c dc u vuo ng; kh do qua trinh sc kc t thu c:
(x, x) = (x
1
+x
2
)
2
+ (x
2
2x
3
)
2
+x
2
3
.
c u thu c cuo cu ng sc duo c go la da o} ra / }c o Caass cu a (x, x).
Luu y ra ng da ng ru t go n Causs kho ng duy nha t vi thay vi ba t da u
tu x
1
ta co thc ba t da u ba ng ba t ky mo t bc n na o kha c.
a y go ta co thc dc da ng tra lo ca u ho lc u co xa c d}nh duong
hay kho ng. 1ha t va y, ta co
(x, x) = 0 (x
1
+ x
2
)
2
= (x
2
2x
3
)
2
= x
2
3
= 0

x
1
+ x
2
= 0;
x
2
2x
3
= 0;
x
3
= 0.
x
1
= x
2
= x
3
= 0.
\a y xa c d}nh duong, do do no la mo t tch vo huong trong R
3
.
V du 20. 1rong R
3
xc t da ng song tuyc n tnh do xu ng
(x, y) = x
1
y
1
+ 3x
2
y
2
+ 5x
3
y
3
+ 2x
1
y
2
4x
1
y
3
+ 6x
2
y
3
.
1a co
(x, x) = x
2
1
+ 3x
2
2
+ 5x
2
3
+ 2x
1
x
2
4x
1
x
3
+ 6x
2
x
3
= (x
2
1
+ 2x
1
x
2
4x
1
x
3
) + 3x
2
2
+ 5x
2
3
+ 6x
2
x
3
bJ
= [x
1
+ (x
2
2x
3
)]
2
(x
2
2x
3
)
2
+ 3x
2
2
+ 5x
2
3
+ 6x
2
x
3
= (x
1
+ x
2
2x
3
)
2
+ 2x
2
2
+x
2
3
+ 10x
2
x
3
= (x
1
+ x
2
2x
3
)
2
+ (x
3
+ 5x
2
)
2
23x
2
2
.
Ca hc phuong trinh tuyc n tnh
_
x
1
+x
2
2x
3
= 0;
5x
2
+x
3
=

23x
2
.
Cho x
2
= 1, nha n duo c x
1
= 9 + 2

23, x
3
= 5 +

23. \a y,
vo x = (9 + 2

23, 1, 5 +

23) ,= 0, ta co (x, x) = 0. Io do
kho ng xa c d}nh tch vo huo ng trong R
3
.
1rong \ du 10, da ng ru t go n Causs go m 3 don thu c vuo ng vo
da u co ng (ta no mo t dao //a c cac o} ca / da a cc o} kh hc so cu a no
la so duong). 1rong \ du 11, so ca c don thu c vuo ng cu ng ba ng so
chc u cu a kho ng gan vc c to, nhung kho ng pha ta t ca chu ng dc u la
don thu c vuo ng vo da u co ng. 1rong truo ng ho p da u ta tha y da ng
song tuyc n tnh xa c d}nh duong, co n trong truo ng ho p thu ha thi
kho ng. 1o ng qua t, ta co thc chu ng mnh d}nh ly duo da y.
|nh ly 2.2. C/c V /a //c o} }/ao ce c /a //a c sc c//e a n ca /a mc /
da o} sco} /ae o //o/ dc / va o} /re o V . K// dc , va c d/o/ daao}
oe a ca c// oe a da o} ra / }c o Caass ca a cc n dao //a c cac o} ca /
da a cc o}.
Chu ng minh. Ca su da ng ru t go n Causs cu a co n don thu c vuo ng
vo da u co ng. 1u dc u kc n (x, x) = 0 suy ra suy ra x
1
, . . . , x
n
tho a
mo t hc go m n phuong trinh tuyc n tnh thua n nha t co ma tra n hc c
so o da ng ba c thang (dc u na y tha y ro qua ca c phc p bc n do ma ta
thu c hc n ba ng phuong pha p Causs). No t hc phuong trinh nhu va y
chi co nghc m ta m thuo ng, suy ra x = 0.
b4
Nguo c la , ga su da ng ru t go n Causs co t hon n don thu c vuo ng
hoa c co t nha t mo t don thu c vuo ng vo da u tru . a ng ca ch da nh so
thu tu la nc u ca n thc t, ta co thc ga thc t
(x, x) = a
1

1
(x)
2
+ a
2

2
(x)
2
+ . . . +a
n

n
(x)
2
,
trong do
i
la ca c bc u thu c tuyc n tnh, a
1
> 0 va a
2
0. Xc t hc
phuong trinh tuyc n tnh

_
|a
2
|
a
1

2
(x);

3
(x) = 0;
. . . . . . . . .

n
(x) = 0.
Ia y la hc phuong trinh tuyc n tnh thua n nha t co so ohuong trinh
t hon so a n nc n co nghc m kho ng ta m thuo ng. Io vo nghc m
kho ng ta m thuo ng x ,= 0 nhu va y, ta co (x, x) = 0, do do kho ng
xa c d}nh duong.
3. Chuan cua vec to
|nh ngha 3.1. Cho V la kho ng gan vc c to thu c vo tch vo huo ng
, ). \o mo vc c to x V da t
[[x[[ :=
_
x, x),
va go no la c/aa o cu a x.
bb
Bo de 3.2. /Ba t da ng thu c Cauchy-Schwarz) \a / mc / x, y V /a cc
x, y)
2
[[x[[
2
.[[y[[
2
.
Hao oa a, da a = va ra /// ca c// /// x ca y p/a //ac c /ae o
//o/.
Chu ng minh. Nc u [[x[[ = [[y[[ = 0 thi x = y = 0 va ba t da ng thu c
hc n nhc n duo c tho a ma n.
Ca su [[y[[ ,= 0 va R la mo t so thu c ba t ky . 1a co
[[x + y[[
2
0
=[[x[[
2
+[[y[[
2
+ 2x, y) 0
=
2
.[[y[[
2
+ 2x, y) +[[x[[
2
0.
\c tra cu a ba t da ng thu c sau cu ng la mo t tam thu c ba c ha thco
. Ic tam thu c na y luo n nha n ga tr} kho ng a m do vo mo R
thi dc u kc n ca n va du la bc t so

0, nghia la
x, y)
2
[[x[
2
[[y[[
2
0
hay
x, y)
2
[[x[
2
[[y[[
.
a y go , ga su da u = xa y ra, nghia la x, y)
2
= [[x[
2
[[y[[
2
. Kh
do tam thu c ba c ha no trc n co nghc m kc p, nghia la to n ta R
sao cho

2
.[[y[[
2
+ 2x, y) + [[x[[
2
hay [[x + y[[
2
= 0. 1u do suy ra x + y = 0 hay x va y la ca c vc c
to phu thuo c tuyc n tnh.
Ne nh de 3.3. 4 o/ va
[[ [[ : V R
+
bb
va c d/o/ ba / [[x[[ =
_
x, x) //c a ma o ca c //o/ c/a / saa da .
// [[x[[ = [[.[[x[[, x V, R.
/// [[x[[ = 0 x = 0.
//// [[x + y[[ [[x[[ + [[y[[, x, y V /ba / da o} //a c /am }/a c.
Hao oa a, da a = va ra /// ca c// /// /c o /a / 0 sac c/c y = x
/ca c x = y.
Chu ng minh. 1a co
[[x + y[[
2
= [[x[[
2
+ [[y[[
2
+ 2x, y)
[[x[[
2
+ [[y[[
2
+ 2[x, y)[ (ba t da ng thu c C-S)
[[x[[
2
+ [[y[[
2
+ 2[[x[[.[[y[[ = ([[x[[ +[[y[[)
2
.
Suy ra [[x +y[[ [[x[[ +[[y[[.
Nc u y = x, vo 0 thi ta co
[[x + y[[ = [[x +x[[ = [[(1 + x)x[[ = (1 + )[[x[[
= [[x[[ +.[[x[[ = [[x[[ +[[x[[ = [[x[[ + [[y[[.
Nguo c la , ga su
[[x +y[[ = [[x[[ +[[y[[.
Kh do
[[x + y[[
2
= [[x[[
2
+ [[y[[
2
+ 2x, y)
= [[x[[
2
+[[y[[
2
+ 2[[x[[.[[y[[.
1u do suy ra x, y) = [[x[[.[[y[[, kc o thco x, y)
2
= [[x[[
2
[[y[[
2
.
1hco o dc J.2, x va y phu thuo c tuyc n tnh. Ca su , cha ng ha n x ,= 0
va y = x. Kh do tu ba t da ng thu c C-S ta co n co [x, y)[ = [[x[[.[[y[[,
suy ra x, y) = [x, y)[. 1hay y = x va o da ng thu c cuo cu ng, nha n
duo c .[[x[[ = [[.[[x[[. 1u do suy ra 0.
b7
|nh ngha 3.4. Ca su x va y la ha vc c to kha c kho ng cu aa V . A p
du ng ba t da ng thu c C-S, ta co
[x, y)[
[[x[[.[[y[[
1.
1u do suy ra to n ta duy nha t mo t go c [0, ] sao cho
cos =
x, y)
[[x[[.[[y[[
1.
1a go la }c c (kho ng d}nh huo ng) gu a ca c vc c to x va y.
Cuo cu ng, dc kc t thu c tc t na y, luu y ra ng tch vo huo ng co thc
duo c bc u dc n qua chua n bo co ng thu c duo da y:
x, y) =
1
2
([[x + y[[
2
[[x[[
2
[[y[[
2
).
4. Su truc giao
|nh ngha 4.1. Cho V la mo t kho ng gan vc c to vo tch vo huo ng
, ).
(a) 1a no ca c vc c to x, y V /ra c }/ac vo nhau va vc t x y,
nc u x, y) = 0.
b8
(b) Nc u A V la mo t ta p con kha c cu a V thi ta da t
A

:= x V [x, a) = 0, a A.
Kh do A

la mo t kho ng gan con cu a V va ta go A

la //c o}
}/ao cco ca a V /ra c }/ac vo A.
Ic da ng nha n tha y 0

= V va V

= 0.
a y go ga su V la kho ng gan vc c to trc n truo ng K va V

la
kho ng gan do nga u cu a no . Nc u W la kho ng gan con cu a V thi da t
W
0
:= f V

[f(v) = 0, v W.
Ic tha y W
0
la kho ng gan con cu a V

va ta go no la //o/ /c a /a
cu a W. Hc n nhc n, nc u v
1
, . . . , v
p
la mo t co so cu a W thi
W
0
= f V

[f(v
1
) = . . . = f(v
p
) = 0.
Ne nh de 4.2. Ne a V /a //c o} }/ao ce c /a /a a /a o c//e a /re o K ca
W /a //c o} }/ao cco ca a V ///
dimV = dimW +dimW
0
.
Chu ng minh. Ca su dimV = n va v
1
, . . . , v
p
la mo t co so cu a
W. o tu c thc m ca c vc c to cu a V va o ta p ho p no trc n dc nha n duo c
mo t co so cu a V :
B = v
1
, . . . , v
p
, v
p+1
, . . . , v
n
.
Co B

=
1
, . . . ,
p
,
p+1
, . . . ,
n
la co so do nga u cu a B. 1a
sc chu ng mnh
p+1
, . . . ,
n
la co so cu a W
0
.
b9
k p + 1, n ta co
k
(v
1
) = . . .
k
(v
p
) = 0, suy ra
k
W
0
. Io

p+1
, . . . ,
n
la ca c vc c to do c la p tuyc n tnh nc n ta chi ca n chu ng
mnh chu ng snh ra W
0
la du . \a y, xc t f W
0
va x V . 1a co
x = x
1
v
1
+ . . . +x
p
v
p
+x
p+1
v
p+1
+ . . . +x
n
v
n
.
Kh do f(x) = x
p+1
f(v
p+1
)+. . .+x
n
f(v
n
). Ia t
k
= f(v
k
), k
p + 1, n, ta co
f(x) =
p+1

p+1
(x) + . . . +
n

n
(x).
1u do suy ra f =
p+1

1
+ . . . +
n

n
.
1ro la vo kho ng gan Lucld n chc u V . Nhu trc n da nha n xc t,
V

V . Iuo da y ta sc xa y du ng mo t da ng ca u tu nhc n gu a V va
V

.
Ne nh de 4.3. C/c V /a //c o} }/ao /ac//d ca / //c/ cc /aa o} , ).
4 o/ va
: V V

y (y),
/rco} dc
(y) : V R

x x, y)
/a mc / da o} ca a }/a a V ca V

. Hao oa a, oe a W /a mc / //c o} }/ao

cco ca a V /// (W

) = W
0
.
Chu ng minh. Ic da ng kc m tra la mo t a nh xa tuyc n tnh. Io
dim(V ) = dim(V

) nc n dc chu ng mnh la da ng ca u ta chi ca n

70
chu ng mnh la don ca u la du . \a y, ga su y V sao cho (y) = 0.
Ic u na y co nghia la x, y) = 0, x V . No rc ng, la y x = y ta co
y, y) = 0, kc o thco y = 0. \a y la don ca u, kc o thco la da ng ca u.
1c p thco ta co

1
(W
0
) = y V [ (y) W
0

= y V [ (y)(x) = 0, x W
= y V [ x, y) = 0, x W = W

.
Io la da ng ca u nc n tu do suy ra (W

) = W
0
.
He qua 4.4. Ne a W /a //c o} }/ao cco ca a //c o} }/ao /ac//d V ///
dim(W

= dim(V ) dim(W).
Ne nh de 4.5. Ne a W /a //c o} }/ao cco ca a //c o} }/ao /ac//d V
///
// V = W W

.
/// W

:= (W

= W.
Chu ng minh. () duo c suy ra ngay tu Hc qua 4.4.
() x W, y W

ta co x, y) = 0, suy ra x W

. \a y
W W

. A p du ng Hc qua 4.4, ta co
dim(W

) = dim(V ) dim(W

)
= dim(V ) (dim(V ) dim)(W) = dim(W).
1u do suy ra dim(W

) = dim(W).
5. Co so truc giao va co so truc chuan
71
|nh ngha 5.1. Cho V la kho ng gan Lucld n chc u va B =
(e
1
, . . . , e
n
) la mo t co so cu a V .
() 1a no B la ca sa /ra c }/ac nc u
e
i
, e
j
) = 0, i ,= j.
() 1a no B la ca sa /ra c c/aa o nc u
e
i
, e
j
) =
ij
,
trong do
ij
la ky hc u Kroncckcr.
Hc n nhc n nc u (e
1
, . . . , e
n
) la co so tru c gao thi (
e
1
||e
1
||
, . . . ,
en
||en||
)
la co so tru c chua n.
|nh ly 5.2. Trco} mc / //c o} }/ao /ac//d ba / / /ac o /c o /a / ca c ca
sa /ra c c/aa o.
Chu ng minh. Io nha n xc t pha trc n nc n ta chi ca n chu ng mnh su
to n ta co so tru c gao la du . Ic u na y sc duo c chu ng mnh ba ng qu
na p thco n. Nc u n = 1 thi kho ng co dc u gi dc chu ng mnh. Ca su
dc u kha ng d}nh la du ng cho nhu ng kho ng gan so chc u bc thua n.
Xc t mo t vc c to 0 ,= v V va da t W = v)

. Kh do V = v) W
va dim(W) = n 1. 1hco ga thc t qu na p trong W ta tim duo c co
so tru c gao, cha ng ha n (u
1
, . . . , u
n1
). Ia t u
n
= v, hc n nhc n ta
co mo t co so tru c gao cu a V la (u
1
, . . . , u
n1
, u
n
).
Ca su B = (e
1
, . . . , e
n
) la co so tru c chua n cu a V . \o mo ca p
72
vc c to x =

n
i=1
x
i
e
i
va y =

n
i=1
y
i
e
i
cu a V ta co
x, y) =
n

i=1
x
i
e
i
,
n

i=1
y
i
e
i
) =
n

i,j=1
x
i
y
j
e
i
, e
j
) =
n

i=1
x
i
y
i
.
1u do suy ra hc qua sau da y cu a I}nh ly b.2.
He qua 5.3. 8a o} ca c/ c/c o ca sa /ra c c/aa o B = (e
1
, . . . , e
n
) /rco}
//c o} }/ao /ac//d V /a cc p/e p da o} ca a saa da }/a a V ca //c o}
}/ao /ac//d R
n
ca / //c/ cc /aa o} c//o/ /a c.

B
: V R
n
x =

n
i=1
x
i
e
i
(x
1
, . . . , x
n
).
Qua trnh tru c giao ho a Cram-Schmidt
0ua Hc qua b.J ta tha y ra ng co thc do ng nha t mo t kho ng gan
Lucld n chc u V vo kho ng gan R
n
cu ng tch vo huo ng chnh ta c.
1uy nhc n kh do ca n pha xa y du ng duo c trong V mo t co so tru c
chua n. Iuo da y ta sc mo ta mo t thua t toa n cho phc p nha n duo c
mo t co so tru c gao tu mo t co so ba t ky cu a V (nhu da no pha
trc n, tu mo t co so tru c gao ta dc da ng nha n duo c co so tru c chua n).
No t thua t toa n nhu va y thuo ng duo c go la aa /r/o/ /ra c }/ac /c a
Cram-Sc/m/d/.
|nh ly 5.4. C/c (v
1
, . . . , v
p
) /a mc / /c ca c ce c /a dc c /a p /ae o //o/
ca a //c o} }/ao /ac//d V ca W = v
1
, . . . , v
p
) /a //c o} }/ao cco ca a
V s/o/ ba / ca c ce c /a oc / /re o. K// dc , /a ca c ce c /a v
1
, . . . , v
p
/a cc
//e va da o} mc / ca sa /ra c c/aa o c/c W.
7J
Nc / r/e o}, /a mc / ca sa ba / / ca a V /a cc //e va da o} daa c
mc / ca sa /ra c c/aa o ca a V .
Chu ng minh. Nhu da nha n xc t o trc n, ta chi ca n xa y du ng mo t co
so tru c gao (u
1
, . . . , u
p
) cho W la du .
Ia t u
1
:= v
1
u
2
:= v
2
+ u
1
, vo R sao cho u
2
u
1
.
\o dc u kc n na y ta co
0 = u
2
, u
1
) = v
2
+u
1
, u
1
) = v
2
, u
1
) + u
1
, u
1
).
Io u
1
,= 0 nc n tu do suy ra
=
v
2
, u
1
)
[[u
1
[[
2
.
1c p thco, tim u
3
duo da ng
u
3
= v
3
+u
1
+u
2
, vo , R sao cho u
3
u
1
va u
3
u
2
.
1im nhu sau:
0 = u
3
, u
1
) = v
3
+ u
1
+ u
2
, u
1
)
= v
3
, u
1
) +[[u
1
[[
2
(do u
2
, u
1
) = 0).
1u do suy ra =
v
3
,u
1

||u
1
||
2
. Hoa n toa n tuong tu , nha n duo c
=
v
3
,u
2

||u
2
||
2
.
Ca su da tim duo c ca c vc c to tru c gao u
1
, . . . , u
p1
. 1a sc tim
74
vc c to u
p
duo da ng sau
u
p
= v
p
+
1
u
1
+. . . +
p1
u
p1
.
1u dc u kc n u
p
= u
i
ta tim duo c
i
=
vp,u
i

||u
i
||
2
. Nhu va y ta da
xa y du ng duo c mo t ho ca c vc c to tru c gao (u 1, . . . , u
p
). a y go
ta chi ca n chu ng mnh
u
1
, . . . , u
p
) = v
1
, . . . , v
p
).
1a co u
1
) = v
1
). Ca su 1 < i p 1 va u
1
, . . . , u
i
) =
v
1
, . . . , v
i
). Kh do mo mo t vc c to u
k
(1 k i) dc u la to ho p
tuyc n tnh cu a ca c vc c to v
1
, . . . , v
i
. 1hco ca ch xa y du ng thi u
i+1
la
to ho p tuyc n tnh cu a ca c vc c to v
i+1
, u
1
, . . . , u
i
, do do u
i+1
cu ng la
to ho p tuyc n tnh cu a ca c vc c to v
i+1
, v
1
, . . . , v
i
. 1a da chu ng mnh
u
1
, . . . , u
i+1
) v
1
, . . . , v
i+1
).
Hoa n toa n tuong tu ta cu ng co
v
1
, . . . , v
i+1
) u
1
, . . . , u
i+1
).
V du 21. 1im mo t co so tru c chua n cu a kho ng gan con W cu a R
4
snh ra bo ca c vc c to
v
1
= (1, 1, 0, 0), v
2
= (1, 0, 1, 1), v
3
= (0, 1, 1, 1).
(R
4
la kho ng gan Lucld vo tch vo huo ng chnh ta c).
1ruo c hc t nha n xc t ra ng ca c vc c to v
1
, v
2
, v
3
do c la p tuyc n tnh
nc n chu ng ta o tha nh mo t co so cu a W.
7b
Ia t u
1
:= v
1
u
2
:= v
2
+ u
1
, vo =
v
2
,u
1

||u
1
||
2
=
1
2
. 1u do
u
2
= (1, 0, 1, 1) + (
1
2
)(1, 1, 0, 0) =
1
2
(1, 1, 2, 2).
Nha n xc t ra ng nc u ta thay u
2
bo u

2
= u
2
, R thi ca c
vc c to u
1
va u

2
va n tru c gao vo nhau. Io do ta co thc la y u
2
=
(1, 1, 2, 2). a y go tim u
3
duo da ng
u
3
= v
3
+ u
1
+u
2
,
vo =
v
2
,u
1

||u
1
||
2
=
1
2
va =
v
3
,u
2

||u
2
||
2
=
1
10
. Io do u
3
=
2
5
(1, 1, 2, 3). 1uy nhc n ta co thc la y u
3
= (1, 1, 2, 3). 1ru c chua n
ho a co so (u
1
, u
2
, u
3
) ta nha n duo c co so tru c chua n sau cu a W:
(e
1
=
1

2
(1, 1, 0, 0), e
2
=
1

10
(1, 1, 2, 2), e
3
=
1

15
(1, 1, 2, 3)).
6. Na tran cua dang song tuyen tnh
Cho V la kho ng gan vc c to n chc u trc n truo ng K va
: V V K
la mo t da ng song tuyc n tnh trc n V . Ca su B = (e
1
, . . . , e
n
) la mo t
7b
co so cu a V . \o ca c vc c to x =

n
i=1
x
i
e
i
va y =

n
i=1
y
i
e
i
, ta co
(x, y) =
n

i,j=1
x
i
y
j
(e
i
, e
j
).
\a y hoa n toa n xa c d}nh qua ca c ga tr} (e
i
, e
j
). Ia t a
ij
=
(e
i
, e
j
) va go ma tra n vuo ng A = (a
ij
) ca p n la ma tra n bc u dc n
da ng song tuyc n tnh trong co so B. 1a sc du ng ky hc u []
B
dc
chi ma tra n no trc n. \a y
[]
B
= (a
ij
), vo a
ij
= (e
i
, e
j
), 1 i, j n.
\ du , ga su la da ng song tuyc n tnh trc n kho ng gan R
3
va
trong co so chnh ta c B
0
bc u thu c cu a la
(x, y) = 5x
1
y
1
2x
2
y
2
+4x
3
y
3
+7x
1
y
2
+6x
1
y
3
4x
3
y
1
+2x
2
y
3
+8x
3
y
2
.
Kh do ma tra n bc u dc n trong co so chnh ta c la
[]
B
0
=

5 7 6
0 2 2
4 8 4

.
Hc n nhc n la da ng song tuyc n tnh do xu ng kh va chi kh ma
tra n bc u dc n trong mo t co so na o do cu a V (da n dc n ma tra n
bc u dc n trong mo t co so ba t ky ) la ma tra n do xu ng.
Ne nh de 6.1. C/c /a mc / da o} sco} /ae o //o/ /re o V, B =
(e
1
, . . . , e
n
) /a mc / ca sa ca a V, x, y V, A /a ma /ra o b/e a d/e o
77
, X, Y /aao} a o} /a /c a dc ca a x ca y /rco} ca sa B. K// dc
(x, y) = X
T
AY.
Chu ng minh. Ic da ng kc m tra tru c tc p.
Nc u , ) la tch vo huo ng chnh ta c trong R
n
thi
x, y) = x
1
y
1
+ . . . + x
n
y
n
.
1u do suy ra , )
B
0
= I
n
la ma tra n don v} ca p n. 1o ng qua t hon,
ta co tnh cha t sau da y.
Ne nh de 6.2. Trco} //c o} }/ao /ac//d V , ca sa B = (e
1
, . . . , e
n
) /a
/ra c c/aa o oe a ca c// oe a , )
B
= I
n
.
Chu ng minh. B tru c chua n nc u va chi nc u x, y) = x
1
y
1
+. . .+x
n
y
n
.
Nhung dc u cuo cu ng tuong duong vo , )
B
= I
n
.
1rong Nc nh dc b.1 bc u thu c cu a da ng song tuyc n tnh duo c
vc t tho ng qua vc c cho n co so B. Kh do co ng thu c tnh (x, y) la
(x, y) = X
T
AY,
trong do A la ma tra n bc u dc n trong co so B. Nc u ta cho n mo t co
so B

na o kha c thi ma tra n A

bc u dc n trong co so B

ta t nhc n
sc thay do . 1uy nhc n ca c ma tra n A va A

co mo lc n hc ma t thc t
vo nhau.
Ne nh de 6.3. C/c V /a //c o} }/ao ce c /a n c//e a /re o K, B ca B

/a /a/ ca sa ca a V . C/a sa A ca A

/aao} a o} /a ca c ma /ra o b/e a

d/e o /rco} ca c ca sa B ca B

. K// dc
A

= P
T
AP,
78
/rco} dc P /a ma /ra o c/ae o ca sa /a B sao} B

.
Chu ng minh. \o x, y V , go X, X

, Y, Y

la to a do cu a x, y tuong
u ng trong ca c co so B va B

. 1a co X = PX

va Y = PY

. Io do
(x, y) = X
T
AY = (PX

)
T
A(PY

) = X
T
(P
T
AP)Y

.
Na t kha c, (x, y) = X
T
A

, nc n ta co
X
T
(P
T
AP)Y

= X
T
A

Y

, X

, Y

.
1u do suy ra A

= P
T
AP. (Xcm a ta p).
V du 22. Cho (e
1
, e
2
) la co so chnh ta c cu a R
2
. Co A

la ma
tra n bc u dc n tch vo huo ng chnh ta c trong co so B = (e

1
= 2e
1
+
3e
2
, e

2
= 8e
1
+ 5e
2
). Kh do A

= P
T
I
2
P. 1a co P = (B
0

B) =
_
2 8
3 5
_
. 1u do suy ra
A

= P
T
P =
_
2 3
8 5
__
2 8
3 5
_
=
_
13 1
1 89
_
.
\a y, x, y) = 13x

1
y

1
x

1
y

2
x

2
y

1
+ 89x

2
y

2
.
7. Nhom truc giao
Nu c dch cu a tc t na y la nghc n cu u nhu ng toa n tu tuyc n tnh
cu a mo t kho ng gan Lucld ba o toa n chua n cu a ca c vc c to, nghia la
nghc n cu u nhu ng f End
R
(V ) sao cho [[f(x)[[ = [[x[[.
79
|nh ngha 7.1. Cho V la mo t kho ng gan Lucld va f End
R
(V ).
1a no f la mo t /ca o /a /ra c }/ac nc u
f(x), f(y)) = x, y), x, y V.
Ne nh de 7.2. c / ca / /ca o /a /ae o //o/ f End
R
(V ) o/a o} d/e a
//e o daa / da /aao} daao}.
// f(x), f(y)) = x, y), x, y V.
/// [[f(x)[[ = [[x[[, x V .
//// Ne a B = (e
1
, . . . , e
n
) /a mc / ca sa /ra c c/aa o ca A = [f]
B
/// A

A = I
n
= AA

. Nc / r/e o}, A /a ma /ra o //a o}//c/ ca

detA = 1.
Chu ng minh. () = (). Chi vc c cho x = y.
() = (). Su du ng co ng thu c (J) trong $3, ta co
f(x), f(y)) =
1
2
([[f(x) +f(y)[[
2
[[f(x)[[
2
[[f(y)[[
2
)
=
1
2
([[f(x + y)[[
2
[[f(x)[[
2
[[f(y)[[
2
)
=
1
2
([[x + y[[
2
[[x[[
2
[[y[[
2
) = x, y).
() (). 1rong co so tru c chua n B ta co
f(x), f(y)) = x, y), x, y V
(AX)

(AY ) = X

Y, X, Y M
n1
(R)
X

(A

A)Y = X

Y, X, Y M
n1
(R)
80
A

A = I
n
.
Pha n kha ng d}nh co n la cu a () la hc n nhc n.
He qua 7.3. Ne a f /a mc / /ca o /a /ra c }/ac /// detf = 1. Nc /
r/e o}, f /a mc / /a da o} ca a.
Ne nh de 7.4. f End
R
(V ) /a mc / /ca o /a /ra c }/ac /// ca c// ///
oc b/e o mc / ca sa /ra c c/aa o //a o/ mc / ca sa /ra c c/aa o. e f //c a
//o/ c/a / oc / /re o /// d/e a //e o da /a /c o /a / mc / ca sa /ra c c/aa o
sac c/c f b/e o oc //a o/ mc / ca sa /ra c c/aa o.
Chu ng minh. Ca su f la mo t toa n tu tru c gao. 1hco Hc qua
7.J, f la mo t tu da ng ca u, do do f bc n co so tha nh co so . Nc u
B = (e
1
, . . . , e
n
) la co so tru c chua n thi
f(e
i
), f(e
j
)) = e
i
, e
j
)) = )
ij
.
\a y (f(e
1
), . . . , f(e
n
)) cu ng la co so tru c chua n.
Nguo c la , ga su to n ta co so tru c chua n B = (e
1
, . . . , e
n
) sao cho
(f(e
1
), . . . , f(e
n
)) cu ng la co so tru c chua n. Xc t ca c vc c to x, y V :
x =
n

i=1
x
i
e
i
va y =
n

j=1
y
j
e
j
.
Io (e
1
, . . . , e
n
) va (f(e
1
), . . . , f(e
n
)) la ca c co so tru c chua n nc n
ta co
f(x), f(y)) =
n

i=1
x
i
e
i
,
n

j=1
y
j
e
j
)
81
=
n

i,j=1
x
i
y
j
f(e
i
), f(e
j
))
=
n

i,j=1
x
i
y
j

ij
=
n

i=1
x
i
y
i
= x, y).
\a y f la phc p bc n do tru c gao.
|nh ngha 7.5. (a) 1a p ho p
O(n, R) := A M
n
(R) [ A

A = I
n

la mo t nho m do vo phc p nha n va duo c go la o/c m /ra c }/ac.

(b) 1a p ho p
SO(n, R) := A O(n, R) [ detA = 1
la nho m con cu a O(n, R) va duo c go la o/c m /ra c }/ac da c b/e / hay
o/c m ca c p/e p aa.
No ma tra n A O(n, R) duo c go la mo t ma /ra o /ra c }/ac. No
ma tra n tru c gao dc u bc u dc n mo t toa n tu tru c gao trong mo t co
so tru c chua n cu a mo t kho ng gan Lucld.
V du 23. Na tra n
A =
1
3

2 1 2
2 2 1
1 2 2

82
la ma tra n tru c gao. 1a co thc kc m tra dc u na y ba ng ca ch thu c
hc n phc p nha n ma tra n
A

A = I
3
.
Nhung ta cu ng co thc kc m tra ba ng ca ch kha c nhu sau:
Xc t kho ng gan Lucld R
3
vo tch vo huo ng chnh ta c. Ia t u
1
=
1
3
(2, 2, 1), u
2
=
1
3
(1, 2, 2), u
3
=
1
3
(2, 1, 2). 1oa n tu
f : R
3
R
3
tho a f(e
i
) = u
i
, i 1, 2, 3 bc n co so tru c chua n tha nh co so tru c
chua n nc n thco Nc nh dc 7.4, f la toa n tu tru c gao. Na A la ma tra n
bc u dc n f trong co so tru c chua n nc n A la ma tra n tru c gao.
Ne nh de 7.6. Ha /ra o c/ae o ca sa /a mc / ca sa /ra c c/aa o sao}
mc / ca sa /ra c c/aa o /a mc / ma /ra o /ra c }/ac.
Chu ng minh. Ca su B = (e
1
, . . . , e
n
) va B

= (e

1
, . . . , e

n
) la ha co
so tru c chua n. 1o an tu f : R
n
R
n
tho a f(e
i
) = e

i
, i 1, n la
toa n tu tru c gao (thco Nc nh dc 7.4) co ma tra n bc u dc n trong co
so B la ma tra n chuyc n co so tu B sang B

.
8. Nhom O(2, R)
Cho ma tra n A =
_
a b
c d
_
M
2
(R). Ia t u = (a, c), b = (b, d).
1a co thc xcm A nhu ma tra n bc u dc n cu a phc p bc n do tuyc n tnh
8J
f : R
2
R
2
vo f(e
1
) = u va f(e
2
) = v, trong do B
0
= (e
1
, e
2
)
la co so chnh ta c. 1a da bc t A la ma tra n tru c gao kh va chi kh
B = (u, v) la co so tru c chua n. Nhung dc u na y xa y ra kh va chi kh
a, b, c, d tho a hc phuong trinh

a
2
+c
2
= 1;
b
2
+ d
2
= 1;
ab +cd = 0
.
1u phuong trinh thu nha t suy ra to n ta R sao cho
a = cos , c = sin .
1uong tu , tu phuong trinh thu ha suy ra to n ta R sao cho
b = cos , d = sin.
Cuo cu ng ta co
ab + cd = 0 cos cos + sin sin = 0
cos( ) = 0 = (2k + 1)

2
.
1u do suy ra
b = cos( + (2k + 1)

2
) = (1)
k+1
sin ;
d = sin( + (2k + 1)

2
) = (1)
k
cos .
84
\a y, A O(2, R) kh va chi kh
A =
_
cos (1)
k+1
sin
sin (1)
k
cos
_
.
Io detA = (1)
k
nc n A SO(2, R) kh va chi kh k la so cha n.
\a y, to m la ta da chu ng mnh duo c mc nh dc sau da y:
Ne nh de 8.1. C/c A O(2, R). K// dc .
// Ne a A SO(2, R) ///
A =
_
cos sin
sin cos
_
/l/e p aa mc / }c c aao/ /a m O.
/// Ne a A , SO(2, R) ///
_
cos sin
sin cos
_
.
Trco} /raa o} /a p oa A b/e a d/e o mc / /ca o /a f /a /a p oc / ca a
mc / p/e p dc / va o} aa /ra c /c ao/ ca mc / p/e p aa aao/ }c c /c a
dc mc / }c c .
9. Nhom O(3, R)
8b
|nh ly 9.1. C/c A SO(3, R) ca f /a /ca o /a /ra c }/ac /rco}
//c o} }/ao /ac//d R
3
sac c/c A /a ma /ra o b/e a d/e o f /rco} ca sa
/ra c c/aa o B
0
= (e
1
, e
2
, e
3
). K// dc /c o /a / mc / ca sa /ra c c/aa o
B = (u
1
, u
2
, u
3
) ca a R
3
sac c/c
A

= [f]
B
=

cos sin 0
sin cos 0
0 0

,
/rco} dc = 1 oe a detA = 1, o}//a /a oe a A SO(3, R) ca = 1
oe a detA = 1, o}//a /a oe a A , SO(3, R).
Chu ng minh. Nc u A = I
3
thi la y B = B
0
va = 0 ta co dc u ca n
chu ng mnh. Nc u A = I
3
thi la y B = B
0
va = ta cu ng co dc u
ca n chu ng mnh. \a y, tu da y vc sau ta co thc ga thc t A ,= I
3
.
\c c chu ng mnh d}nh ly duo c hoa n tha nh qua mo t so bo dc ma ta
sc la n luo t pha t bc u va chu ng mnh pha duo .
Bo de 9.2. Ne a /a mc / /r/ r/e o} //a c ca a A /// = 1.
Chu ng minh. Ca su v la vc c to rc ng u ng vo tr} rc ng . 1a co
[[f(v)[[ = [[v[[ =
2
[[v[[ = [[v[[ = = 1.
Bo de 9.3. // Ne a detA = 1 /// = 1 /a /r/ r/e o} dao /ca c bc / 3,
/// oe a detA = 1 /// = 1 /a /r/ r/e o} dao /ca c bc / 3.
Chu ng minh. () Ca su detA = 1. Co
1
,
2
,
3
la ta t ca ca c
nghc m cu a da thu c da c trung P
A
() trong truo ng so phu c C. Nc u
ta t ca ca c
i
dc u la ca c so thu c thi thco o dc 9.2,
i
= 1. Nhung
8b
detA =
1

3
= 1 nc n chi co mo t trong ha kha na ng co thc xa y
ra:
1
= 1,
2
=
3
= 1 hoa c
1
=
2
=
3
= 1.
Ca su P
A
() co nghc m phu c, cha ng ha n. Kh do cu ng la
nghc m cu a P
A
(). Io do detA =
1
, trong do
1
la tr} rc ng thu c
cu a A. 1hco o dc 9.2,
1
= 1. \i detA = 1 =
1
va > 0
nc n suy ra
1
= 1.
() 1ruo ng ho p na y duo c chu ng mnh hoa n toa n tuong tu .
Bo de 9.4. Ne a dctA = 1 /// dimE(1) = 1. Ne a dctA = 1 ///
dimE(1) = 1.
Chu ng minh. 1a chi xc t truo ng ho p dctA = 1. 1ruo ng ho p dctA =
1 duo c chu ng mnh ho an toa n tuong tu . \a y, ga su dctA = 1.
Kh do , thco o dc 9.J, = 1 la tr} rc ng don hoa c bo 3. Nc u
dimE(1) = 3 thi E(1) = R
3
, kc o thco A = I
3
, tra vo ga thc t. Ca
su dimE(1) = 2. Kh do = 1 la tr} rc ng bo 3. Co (v
1
, v
2
) la mo t
co so cu a E(1) va 0 ,= E(1)

. 1a co
f(), v
i
) = f(), f(v
i
)) = , v
i
) = 0, i = 1, 2.
Io do f() E(1)

, nghia la f() ). \a y, to n ta R
sao cho f() = , nghia la la tr} rc ng thu c cu a f. Io do , thco
o dc 9.J, = 1 va f() = , nghia la E(1), suy ra = 0 la
dc u ma u thua n. \a y, dimE(1) = 1.
Bo de 9.5. Ne a dctA = 1 //aao} a o}, dctA = 1 /// ma / p/a o}
= E(1)

//aao} a o}, = E(1)

ba / b/e o dc / ca / f ca /a o c/e
f /e o /a mc / p/e p aa.
Chu ng minh. Ca su dctA = 1, E(1) = ) va = E(1)

. x ta
co x, ) = 0, suy ra f(x), f()) = f(x), ) = 0. Io do f(x) ,
nghia la ba t bc n do vo f. Nc u dctA = 1 thi chu ng mnh hoa n
87
toa n tuong tu . a y go da t

f= f[

la ha n chc cu a f lc n ma t pha ng
. Hc n nhc n

f la toa n tu tru c gao trong kho ng gan . 1a chu ng

mnh dct

f= 1. Co (v
1
, v
2
) la co so cu a . Kh do B = (v
1
, v
2
, )
la co so cu a R
3
va
[f]
B
=

a b 0
c d 0
0 0

,
trong do
_
a b
c d
_
= [

f]
(v
1
,v
2
)
.
Nc u dctA = 1 thi E(1), kc o thco = 1. Nc u dctA = 1 thi
E(1), kc o thco = 1. Io do dctA = . Na t kha c,
dctA =

a b 0
c d 0
0 0

a b
c d

a b
c d

dctA.
Io do dctA = 1 hay

f la phc p quay.
Ic n da y ta tha y o dc da duo c chu ng mnh xong. I}nh ly 9.1
nho do cu ng da duo c chu ng mnh hoa n toa n.
1rong ca c chu ng mnh vu a trinh ba y ta nha n tha y ra ng, nc u
dctA = 1 thi f la mo t phc p quay quanh tru c E(1). \i vc t cu a ma
tra n kho ng thay do kh ta thay do co so nc n go c cu a phc p quay
88
duo c xa c d}nh tu co ng thu c
TrA = 2 cos + 1.
Nc u dctA = 1 thi pha n tch ma tra n A nhu sau:
A =

cos sin 0
sin cos 0
0 0 1

1 0 0
0 1 0
0 0 1

cos sin 0
sin cos 0
0 0 1

.
1a tha y f la ho p no cu a mo t phc p quay quanh tru c E(1) mo t
go c va mo t phc p do xu ng tru c gao qua ma t pha ng = E(1)

.
Co c quay duo c xa c d}nh tu co ng thu c
TrA = 2 cos 1.
Nhu ng dc u vu a no o trc n co thc to ng kc t tha nh mo t d}nh ly duo
da y:
|nh ly 9.6. C/c A O(3, R), A,= I
3
. K// dc .
// Ne a dctA = 1 /// A /a ma /ra o b/e a d/e o /rco} ca sa c//o/
/a c ca a R
3
ca a mc / p/e p aa aao/ /ra c E(1) mc / }c c ma }/a
/r/ ca a oc daa c va c d/o/ /a cc o} //a c
TrA = 2 cos + 1.
/// Ne a dctA = 1 /// A /a ma /ra o b/e a d/e o /rco} ca sa c//o/
/a c ca a R
3
ca a /a p oc / mc / p/e p aa aao/ /ra c E(1) mc / }c c
ca mc / p/e p dc / va o} /ra c }/ac aa ma / p/a o} = E(1)

. C/a
/r/ ca a }c c daa c va c d/o/ /a cc o} //a c
TrA = 2 cos 1.
89
No rc ng, nc u trong I}nh ly 9.b, TrA = 1 thi = 0. Kh do A
bc u dc n mo t phc p do xu ng tru c gao qua ma t pha ng E(1)

. No t
phc p do xu ng tru c gao nhu va y duo c go la mo t p/e p p/a o va .
10. Cheo hoa toan tu tu lien hop trong
khong gian Fuclid
1a kc t thu c chuong na y ba ng mo t u ng du ng quan tro ng cu a tch
vo huo ng. Cu thc ta sc chu ng mnh ra ng mo ma tra n do xu ng thu c
dc u chc o ho a duo c trc n R.
|nh ngha 10.1. 1a no toa n tu f trong kho ng gan Lucld V la
mo t /ca o /a dc / va o} hay /ca o /a /a //e o /a p nc u
f(x), y) = x, f(y)), x, y V.
Ic tha y y nghia cu a kha nc m toa n tu do xu ng, ta ha y xc t mo t
co so tru c chua n (e
1
, . . . , e
n
) cu a V . Ca su A la ma tra n cu a f trong
co so no trc n. Ic u kc n nc u trong I}nh nghia 10.1 duo c vc t duo
da ng ma tra n nhu sau:
(AX)
T
Y = X
T
AY, X, Y M
n1
(R)
hay
X
T
A
T
Y = X
T
AY, X, Y M
n1
(R).
Ic u na y da n dc n A
T
= A hay A la ma tra n do xu ng.
\a y f la toa n tu do xu ng kh va ch kh ma tra n bc u dc n f trong
mo t co so tru c chua n (do do trong mo co so tru c chua n) la ma tra n
do xu ng.
90
|nh ly 10.2. C/c f /a /ca o /a dc / va o} /rco} //c o} }/ao /ac//d.
K// dc /a cc o/a o} d/e a saa da .
// Hc / /r/ r/e o} ca a f de a /a sc //a c.
/// f c/e c /c a daa c.
//// Ca c //c o} }/ao cco r/e o} ca a f dc / mc / /ra c }/ac ca / o/aa.
Chu ng minh. () Co A la ma tra n bc u dc n toa n tu f trong mo t co
so tru c chua n. Kh do , thco nha n xc t pha trc n thi A la ma tra n do
xu ng thu c. Xc t da thu c da c trung P
A
(t) va go la mo t nghc m ba t
ky trong C cu a no . Kh do hc phuong trinh tuyc n tnh thua n nha t
(AI
n
)X = 0 (1)
co nghc m kho ng ta m thuo ng X M
n1
(C). Ca su

x
1
x
2
.
.
.
x
n

. Ia t
X =

x
1
x
2
.
.
.
x
n

, trong do x
i
la so phu c lc n ho p cu a x
i
. Kh do
X
T
X =
n

i=1
x
i
x
i
=
n

i=1
[x
i
[
2
> 0.
1a co
AX = X =AX = X =AX = X =AX = X. (2)
91
\i A
T
= A nc n ta co
(AX)
T
X = X
T
A
T
X = X
T
(AX). (3)
Kc t ho p (1), (2) va (J), nha n duo c
(X)
T
X = X
T
(X).
1u do suy ra
(X
T
X) = (X
T
X).
Nhung nhu ta da tha y X
T
X la mo t so thu c duong nc n tu da ng
thu c cuo cu ng suy ra = , nghia la R.
() 1a sc chu ng mnh dc u kha ng d}nh ba ng qu na p thco so chc u
n cu a V ra ng to n ta trong V mo t co so go m toa n ca c vc c to rc ng.
Nc u n = 1 thi kho ng co gi dc chu ng mnh. \a y, ga su n > 1 va dc u
kha ng d}nh du ng do vo nhu ng kho ng gan co so chc u ba ng n 1.
Xc t mo t tr} rc ng cu a f va x la mo t vc c to rc ng u ng vo tr} rc ng .
Ia t H := x)

. Kh do dim(H) = n 1. 1ruo c hc t ta chu ng mnh

H la kho ng gan con ba t bc n do vo f. 1ha t va y, y H, ta co
x, f(y)) = f(x), y) = x, y) = x, y) = 0,
nghia la f(y) H. Io f la kho ng gan con ba t bc n do vo f nc n

f := f[
H
la toa n tu tuyc n tnh trong kho ng gan Lucld H. Hon nu a,
hc n nhc n

f cu ng la toa n tu do xu ng. \a y, thco ga thc t qu na p,
toa n tu

f chc o hoa duo c. Suy ra to n ta mo t co so B cu a H go m toa n
ca c vc c to rc ng cu a

f (cu ng la cu a f). Kh do x B la mo t co so
cu a V go m toa n ca c vc c to rc ng cu a f. \a y f chc o ho a duo c.
() Ca su ,= la ha tr} rc ng kha c nhau cu a f, x la vc c to
rc ng u ng vo , y la vc c to rc ng u ng vo . Kh do
f(x), y) = x, f(y))
92
=x, y) = x, y)
=x, y) = x, y)
=x, y) = 0.
Cuo cu ng luu y ra ng mo t ma tra n phu c do xu ng kho ng nha t
thc t chc o ho a duo c trc n R hoa c tha m ch trc n C. Sau da y la mo t v
du mnh ho a.
V du 24. A =
_
0

_
, vo , C. 1a co
P
A
() = [AI
2
[ =

=
2

2
.
Nc u =
2
+4
2
= 0 (la dc u co thc xa y ra do vo ca c so phu c
va ) thi P
A
() co mo t nghc m kc p =

2
. Kh do P
A
() =
_


2
_
2
. \a y A chc o ho a duo c kh va chi kh m
A
() =

2
.
Nhung kh do m
A
(A) = A

2
I
2
= 0, suy ra A =

2
I
2
la dc u ma u
thua n. \a y A kho ng chc o ho a duo c.
Bai tap
Ba i 1. \o ga tr} na o cu a R ca c da ng song tuyc n tnh duo da y
trc n R la mo t tch vo huo ng:
9J
(a) f(x, y) = x
1
y
1
+ 10x
2
y
2
+ 6x
1
y
2
+x
3
y
3
x
2
y
3
x
3
y
2
.
(b) f(x, y) = 2x
1
y
1
+7x
1
y
2
+7x
2
y
1
+8x
2
y
2
3x
3
y
3
+x
2
y
3
+
x
3
y
2
.
Ba i 2. Cho S la mo t ta p ho p ba t ky . 1a no a nh xa
d : S S R
+
:= x R[x 0
la mo t //ca o} ca c/ /rco} S nc u no tho a ma n ca c tnh cha t:
(a) d(x, y) = 0 x = y;
(b) d(x, y) = d(y, x);
(c) d(x, z) d(x, y) + d(y, z).
1) Chu ng mnh ra ng, nc u V la mo t kho ng gan Lucld thi a nh xa
d : V V R
+
xa c d}nh bo d(u, v) = [[u v[[ la mo t khoa ng ca ch trong V . 1a go
no la //ca o} ca c/ //e o /e / ca / c/aa o.
2) Cu thc ho a khoa ng ca ch na y do vo kho ng gan Lucld R
3
vo
tch vo huo ng chnh ta c.
Ba i 3. Cho W la kho ng gan con cu a kho ng gan Lucld V . Ia t
p
W
: V W la phc p chc u tru c gao tu V xuo ng W.
(a) Chu ng mnh ra ng, nc u v V tho a ma n w = p
W
(v) ,= 0 thi
w la mo t trong nhu ng vc c to cu a W ta o vo v mo t go c nho nha t.
(b) \o v V , //c ao} ca c/ tu v dc n W duo c d}nh nghia nhu
sau:
d(v, W) = inf
wW
d(v, w).
Chu ng mnh ra ng d(v, W) = [[v p
W
(v)[[.
94
Ba i 4. Cho V la kho ng gan Lucld va p
W
la phc p chc u tru c gao
tu V lc n kho ng gan con W. Chu ng mnh ra ng, nc u (u
1
, . . . , u
m
) la
mo t co so tru c chua n cu a W thi
p
W
(v) = v, u
1
)u
1
+. . . +v, u
m
)u
m
.
Ba i 5. \o n 0, xc t tch pha n suy ro ng
I
n
=
1

2
_

x
n
e

x
2
2
dx.
(a) Chu ng mnh ra ng tch pha n na y luo n ho tu va I
2k+1
= 0, k
0.
(b) Chu ng mnh co ng thu c truy ho
I
n
= (n 1)I
n2
, n 2.
A p du ng dc tnh I
2k
.
(c) I}nh nghia a nh xa
, ) : R[x] R[x] R
nhu sau:
P, Q R[x], P, Q) =
1

2
_

x
2
2
P(x)Q(x)dx.
Chu ng mnh ra ng a nh xa no trc n la mo t tch vo huo ng.
9b
(d) Xc t kho ng gan con R
2
[x] cu a R[x]. Ha y tnh khoa ng ca ch tu
x
3
dc n R
2
[x].
Ba i 6. Cho la da ng song tuyc n tnh trc n R
4
ma bc u thu c trong co
so chnh ta c duo c vc t nhu sau:
(x, y) = x
1
y
1
+2x
2
y
2
+4x
3
y
3
+18x
4
y
4
+x
1
y
3
+x
3
y
1
+2x
2
y
4
+2x
4
y
2
+ 6x
3
y
4
+ 6x
4
y
3
.
(a) Chu ng mnh ra ng la mo t tch vo huo ng trong R
4
.
(b) \c t ma tra n bc u dc n trong co so chnh ta c.
(c) Cho W la kho ng gan con cu a R
4
xa c d}nh bo hc phuong
trinh tuyc n tnh thua n nha t
_
x
1
x
2
+ x
3
x
4
= 0;
x
2
2x
4
= 0.
Ha y tim mo t co so cu a W

.
Ba i 7. 1rong kho ng gan Lucldc vo tch trong tho ng thuo ng cho ca c
vc c to u
1
= (2, 1, 2, 4), u
2
= (2, 1, 1, 6), u
3
= (2, 3, 4, 8).
Co W = u
1
, u
2
, u
3
) la kho ng gan con cu a R
4
snh ra bo ca c vc c
to u
1
, u
2
, u
3
va W

la kho ng gan con cu a R

4
tru c gao vo W.
(a) 1im mo t co so cho mo kho ng gan con W va W

.
(b) Cho u = (5, 5, 3, 1) R
4
. 1im hinh chc u tru c gao pr
W
(u)
cu a u xuo ng W va khoa ng ca ch d(u, W) tu u dc n W.
Ba i 8. Cho A O(n, R). Chu ng mnh ra ng, nc u detA = 1 thi mo
pha n tu a
ij
cu a A dc u ba ng pha n bu da so cu a no .
Ba i 9. Cho f la mo t phc p bc n do tru c gao trong kho ng gan Lucld
9b
V .
(a) Chu ng mnh ra ng Ker(f Id
V
) = Im(f Id
V
)

.
(b) Chu ng mnh ra ng, nc u (f Id
V
)
2
= 0 thi f = Id
V
.
Ba i 10. Xa y du ng mo t co so tru c chua n cu a R
3
tu ca c vc c to rc ng
cu a toa n tu f : R
3
R
3
co ma tra n bc u dc n trong co so chnh
ta c la
A =

5 1 2
1 5 2
2 2 2

.
Ba i 11. 1oa n tu f : R
3
R
3
co ma tra n trong co so chnh ta c la
A =
1
3

1 2 2
2 1 2
2 2 1

.
Ha y chu ng mnh ra ng f la toa n tu tru c gao trong kho ng gan
Lucld R
3
vo tch vo huo ng chnh ta c.
97
Ch muc
chua n, bb
co so tru c chua n, 72
co so tru c gao, 72
co so xyclc, 4b
da ng chnh ta c Jordan, 4J
da ng ru t go n Causs, bJ
da ng song tuyc n tnh, b7
da y Ibonac, 20
kho Jordan, 44
kho ng gan con rc ng, 11
kho ng gan con tru c gao, b9
kho ng gan con da c trung, JJ
kho ng gan Lucld, b8
kho ng gan Hlbcrt, b8
lnh ho a tu , b9
ma tra n tam ga c duo , 2J
ma tra n tam ga c trc n, 2J
ma tra n tru c gao, 82
nho m ca c phc p quay, 82
nho m tru c gao, 82
nho m tru c gao da c bc t, 82
phc p pha n xa , 90
qua trinh tru c gao ho a Cram-
Schmdt, 7J
toa n tu tru c gao, 8J
toa n tu tru c gao, 80
toa n tu xyclc, 4b
toa n tu do xu ng, 90
tru c gao, b8
ti lc va ng, 22
tch vo huo ng, b7
tch vo huo ng chnh ta c, b8
I}nh ly Hamlton - Callcy, 29
da thu c to tc u, Jb
da thu c trc t tc u, 28, 29
98