Tiu lun ti chnh tin t: LI NI U: C ch th trng rung ln hi chung cnh bo bao s i thay ca nn kinh t Vit Nam trong nhng

g thp nin gn y. Trong nn kinh t th trng hot ng y si ng v cnh tranh gay gt thu c li nhun cao v ng vng trn thng trng, cc nh kinh t cng nh cc doanh nghin phi nhanh chng tip cn, nm bt nhng vn ca nn kinh t mi. Bn cnh bao vn cn c kinh doanh cn l nhng vn ni cm khc trong kinh t. Mt trong nhng vn ni cm y l lm pht. Lm pht nh mt cn bnh ca nn kinh t th trng, n l mt vn ht sc phc tp i hi s u t ln v thi gian tr tu mi c th mong mun t c kt qu kh quan. Chng lm pht khng ch l vic ca cc nh doanh nghip m cn l nhim v ca chnh ph. Lm pht nh hng ton b n nn kinh t quc dn, n i sng x hi, c bitT gii lao ng nc ta hin nay, chng lm pht gi vng nn kinh t pht trin n nh, cn i l mt mc tiu rt quan trng trong pht trin kinh t x hi, nng cao i sn li nhn dn. Trong thi gian gn y, vn lm pht c nhiu ngi quan tm, nghin cu v xut cc phng n khc. t lu tin giy xut hin v chng bao lu sau din ra tnh trng gim gi tin v dn n lm pht. Nt c trng ni bt ca thc trng nn kinh t khi c lm pht, gi c ca hu ht cc hng h| % raj|gPao v sc mua ca ng tin ngy cng gim nhanh. Nhn li lch s lm pht, t cui th k 19 n cui th k 20 nc ta lm pht din ra nghim trng v ko di m ngun gc ca n l do hu qu nng n ca chin tranh, c cu kinh t bt hp l ko di. Lm pht ph v ton b nn kinh t, phng hi n tt c cc mi quan h kinh t trong nn kinh t- x hi. Bi vit ny vi ti: " Lm pht Vit Nam" Xut pht t vn nghin cu lm pht l cn thit, cp bch, c bit thy c tm quan trng ca lm pht. V vy, vi lc lng kin thc cn hn ch, em thit ngh nghin cu ti ny cng l mt phng php hiu n mt cch thu o hn, su sc hn

NI DUNG CHNG I: L LUN CHUNG V LM PHT I/nh ngha lm pht: Lm pht l vn khng my xa l, hu ht qung i qun chng u c th chng kin hay tri qua thi k lm pht nhng mc khc nhau. Nhng

hiu chnh xc lm pht l g khng phi d. Ngay c cc nh kinh t hc cng c rt nhiu quan im khc nhau v nh ngha lm pht. - Quan nim c in cho rng "Lm pht l pht hnh tin vt qu s lng tin cn thit trong lu thng". Tuy nhin nh ngha ny khng gii thch c hin tng lm pht chi ph y (xut hin trn th gii t nhng nm 70 hoc Vit nam nm 2005) do loi lm pht ny vn c th xy ra trong khi cung tin tng nnh. Nu ch coi l lm pht khi s tng gi l kt qu ca vic tng mnh cung tin th s dn n coi thng cc nguy c lm pht c th xy ra. - Mt quan im ph bin khc cho rng: Lm pht l hin tng tng ln ca mc gi chung (mc gi bnh qun, mc gi tng hp) theo thi gian. Tuy nhin khng phi mi s tng ln ca mc gi u ng lo ngi. Nu gi c ch tng tm thi,trong ngn hn, chng hn nh dp gn Tt Nguyn n Vit nam, sau li gim xung th l kt qu ca nhng bin ng cung cu tm thi, nhiu khi c tc dng tch cc hn l tiu cc ti nn kinh t. Nhng trng hp nh vy m coi l lm pht th s dn n s cng iu hoa nguy c lm pht. Cc nh kinh t hc theo trng phi trng tin hin i, ng u l Milton Friedman nh ngha "lm pht l hin tng gi c tng nhanh v lin tc trong mt thi gian di". Theo trng phi ny, s tng ln ca mc gi chung mi ch phn nh hnh thc biu hin ca lm pht, bn cht ca lm pht c th hin tnh cht ca s tng gi : l s tng gi vi tc cao v ko di. Chnh s tng gi cao v lin tc t thi gian ny n thi gian khc mi to ra nhng tc ng c th ca lm pht. Cng v vy, ci gi l t l tng gi hng thng m chng ta c th nghe trn i, bo hay v tuyn ch cho bit mc gi c thay i bao nhiu phn trm so vi thng trc ch cha c coi l biu hin ca lm pht. c th ch l s thay i xy ra duy nht mt ln hoc ch l tm thi ch khng ko di. Ch khi no t l tng gi vn duy tr cao trong thi gian di th mi c coi l biu hin ca lm pht cao. - nh ngha ny cng c cc nh kinh t hc theo trng phi Keynes ng h. nh ngha ny cng c bit thch hp vi cc nh iu hnh chnh sch tin t v Ngn hng trung ng ch c th iu chnh gi c trong di hn ch khng th iu chnh trong ngn hn. Nhng c gng iu chnh gi c trong ngn hn thng qua cc cng c ca chnh sch tin t s ch lm cho din bin gi c thm phc tp. - II/ Phn loi lm pht: - 1/ Lm pht va phi: cn gi l lm pht mt con s, c t l lm pht di 10% mt nm. Lm pht va phi lm cho gi c bin ng tng i. Trong thi k ny nn kinh t hot ng bnh thng, i sng ca ngi lao ng n

nh. S n nh c biu hin: gi c tng ln chm, li sut tin gi khng cao, khng xy ra vi tnh trng mua bn v tch tr hng ha vi s lng ln... C th ni lm pht va phi to tm l an tm cho ngi lao ng ch trng ch vo thu nhp. Trong thi gian ny cc hng kinh doanh c khon thu nhp n nh, t ri ro nn sn sng u t cho sn xut, kinh doanh. - 2/ Lm pht phi m: lm pht xy ra khi gi c tng tng i nhanh vi t l 2 hoc 3 con s mt nm. mc phi m, lm pht lm cho gi c chung tng ln nhanh chng, gy bin ng ln v kinh t, cc hp ng c ch s ha. Lc ny ngi dn tch tr hng ha, vng bc, bt ng sn v khng bao gi cho vay tin mc li sut bnh thng. Loi ny khi tr nn vng chc s gy ra nhng bin dng kinh t nghim trng. - 3/ Siu lm pht: xy ra khi lm pht t bin tng ln vi tc cao vt xa lm pht phi m, n nh mt cn bnh cht ngi, tc lu thng tin t tng kinh khng, gi c tng nhanh khng n nh, tin lng thc t b gim mnh, tin t mt gi nhanh chng, thng tin khng cn chnh xc, cc yu t th trng bin dng v hot ng kinh doanh lm vo tnh trng ri lon. Tuy nhin, siu lm pht rt t khi xy ra. Lch s ca lm pht cng ch ra rng, lm pht cc nc ang pht trin thng din ra trong thi gian di, v vy hiu qu ca n phc tp v trm trng hn. V vy cc nh kinh t chia lm pht thnh 3 loi. Lm pht kinh nin ko di trn 3 nm vi t l lm pht di 50% mt nm ; siu lm pht ko di trn mt nm vi t l lm pht trn 200% mt nm. CHNG II THC TRNG LM PHT VIT NAM HIN NAY I/ Lch s ca lm pht Vit Nam: Cu chuyn lm pht Vit Nam khng phi l mi. tng c thi k t l lm pht ln n 3 ch s i tin v lm pht nm 1986 gi l lm pht nm 1986 v l nm c t l tng cao nht, nhng lm pht thc s xut hin t nhiu nm trc . Ch s gi tiu dng (CPI) t 1981-1985 ln lt tng l: 70%, 95%, 50%, 65% v 92%. Ch c iu lc khng ai tha nhn c lm pht trong nn kinh t x hi ch ngha, khng ai dm a vn ra phn tch, bn lun cng khai. Khng c gii php tng th no c a ra trong mt thi gian di cho n khi xy ra cuc i tin vo nm 1985.C l c quan nim cho rng i tin s khi phc li gi tr ng bc Vit Nam v lm pht s chm dt nn mi c qui nh "Sc mua ca

ng tin mi bng 10 ln sc mua ca ng tin c" (Quyt nh 01/HBT-T ngy 13/9/1985). Nhng sau i tin, CPI nm 1985 tng n 92%, nm 1986 ln ti 775%, nn kinh t bc vo thi k lm pht d di vi t l tng 3 ch s ko di trong 2 nm tip theo. Phi n cui nm 1988 v qua nm 1989, nhiu bin php v tin t nhm kim sot lm pht mi c a ra. Mt trong nhng quyt nh quan trng ghi nhn c lc l vic ln u tin mnh tay ni lng t gi USD/VND vo cui nm 1988 v tip tc c ch linh hot n nm 1991, trc khi bc vo giai on ng bng t gi t nm 1992. Trc thng 12/1988, t gi do ngn hng Vietcombank cng b thng thp hn th trng t do hng chc ln. Cc cng ty xut khu ln trnh vic a ngoi t vo ngn hng bng cch nhp khu hng ha quay vng. Vo thng 12/1987, Vietcombank cng b t gi ngoi t l 3.000 ng/USD. y l bc tng vt so vi t gi 368,2 ng cng b t u nm, tuy vn cn thp hn mc gi 4.300 ng th trng t do. Trong cc thng tip theo, t gi c iu chnh vi bin chnh lch khong 10% so vi gi th trng. S thay i t gi c tc ng rt mnh n cn cn thng mi. Nu ch xt trong khu vc giao dch bng USD, xut khu trong giai on t 1989 n 1992 bnh qun tng 50% mi nm. T l nhp siu so vi xut khu lp tc gim mnh t 47,6% trong nm 1986 xung gn nh cn bng vo nm 1989 v thm ch c xut siu vo nm 1990. n cn st tn dng u thp k 1990. Nm 1989, vi c ch rt thong trong vic thnh lp qu tn dng, hng lot qu tn dng ra i huy ng vn, cho vay lng vng, sau mt thi gian th b. Li sut tit kim nm 1989 cc k cao, c lc ln n hn 12%/thng cng vi c ch rt thong. Li sut cho vay u nm 1989 l 10,5%/thng, cui nm gim xung cn xp x 4%/thng v duy tr mc trn di 3%/thng trong cc nm t 90 n 92. Tnh hnh kinh t x hi vo lc cng cn ht sc gay gt, mc d lm pht gim mnh so cc nm 86-88. T gi VND/USD tng vt ln trn 13.000 VND/USD trong thng cui nm 1991, gim t ngt cn 11.000 VND/USD n nm 1992, sau v c neo gi mc thp trong sut nhiu nm t 1992 n 1996 trong khong t 10.500 n 11.000 VND/USD. Tnh trng l li, n nn m khng c c ch ph sn lm cho hng lot cng ty ang hot ng ht sc khn n. Chnh ph ra quyt nh lp Ban thanh ton cng n quc gia thanh ton cho nhng kt qu khng ng k. Ni lc ca nn kinh t b thng tn nghim trng. Tng trng kinh t ca VN t 1992 n 1996 t n 9% nm, nhng t 1997 th gim dn. Mt s bo co cho rng do nh hng ca khng hong kinh t chu . l cch l gii m ngay t lc cng khng c sc thuyt phc. Du n ca chnh sch t gi, tin t cc nm ln hn l nh hng t cuc khng hong kinh t khu vc. Chnh l c ch cng nhc cng vi t gi ng ni t cao lm mt i c hi ca t nc khi m dng FDI th gii ang hng mnh vo

Thm ht thng mi do t gi v cng c gii quyt bi t gi: Kt qu k diu ca c ch t gi nm 1997. ng ni t b nh gicao cng vi t gi b c nh cng trong khong thi gian di t 1992 n 1996 thc y nhp khu t. Do vy, thm ht thng mi lin tc tng ln n nh cao hn 45% vo nm 1995. Nm 1997, ln u tin c ch x cng ca t gi c iu chnh v kt qu tht k diu. Lin tc trong 4 nm thm ht thng mi gim mnh ch cn -1% vo nm 2000. Cc nm 1999-2000 ch s gi ch tng 0,1% v -0,6%. Tng trng ca GDP cng thp: 4,8% nm 1999 v 6,7% nm 2000. Gii php c a ra lc ny l kch cu tng trng thng qua gia tng chi tiu cng v u tca cc doanh nghip nh nc. Chi tiu ca Nh nc (so vi GDP) tng t 5% nm 2000 ln trn 8% t sau nm 2005. T l vn u t/GDP

cng tng ln n 34% nm 2000 v n 40% t nm 2004 n nay (2007). T y cc nhn t lm pht c nui dng.

Tc tng trng GDP thng k qua cc nm v c tnh cho 2008

n hm nay lm pht quay tr li. Nm 2004 xut hin nhng du hiu ca cuc lm pht mi v c xc nhn li vo nm 2005 nhng khng c nhng gii php thoa ng. Thm ch n gia nm 2007 du hiu tr nn r rng hn th mt lnh o Ngn hng Nh nc vn tuyn b mnh m lm pht khng th n mc hai con s". Nu nhn li trong vng 3 thp qua, tnh chu k ca nn kinh t bc l r hn: c 10 nm lp li mt ln. Suy thoi din ra vo cc nm x7, x8 sau khi t c nh tng trng trong cc nm x4, x5, x. Tuy nhin, n nay liu chng ta c kinh nghim khng b cun theo chu k? Kim chng v chnh sch t lm pht v hu lm pht nm 86 n nay, cho thy nhng lc kh khn nht th c nhiu ting ni v c s lng nghe hn, xut hin nhng ci cch mnh m. Nhng vo nhng lc nn kinh t t c tc tng trng cao dn th nhiu quyt nh c a ra rt bt ng, t c tham vn, ting ni ng gp cng t xut hin. Phi chng y l cn bnh c hu khng th vt qua? II/Thc trng ca nn kinh t Vit Nam khi xy ra lm pht:

Cuc chin chng lm pht ca nn kinh t Vit Nam gip pht hin hai vn : Mt v c cu v mt v iu hnh kinh t v m. v c cu, nn kinh t ca chng ta ang i mt vi mt vn nghim trng v sung dng ti nguyn. Sung dng ti nguyn khng hiu qu lm lng ph ng vn, lng ph nhn lc, lng ph ti nguyn thin nhin trong mt thi gian di. H s ICOR cao (4,5) cho thy nn kinh t Vit Nam l mt trong nhng nn kinh t c u t kp lu qu nht trong khu vc, v c nng lc cnh tranh rt thp. Nhng h qu tip theo ca n cng ngy cng l r nh thm ht cn cn thng mi ngy cng nghim trng (ch ring nm thng u nm 2008, con s ny ln n 14,4 t USD), khim ht ngn sch lun c duy tr mc 5% GDP trong nhiu nm, v kt qu tt nhin ca n l tc lm pht ca nn kinh t ngy cng gia tng (theo mt c lng ng tin cy, nu loi tr tc ng tng gi ca th trng th gii nh gi du v gi lng thc, tc lm pht do tc ng ni ti ca nn kinh t m ch yu xut pht t vn s dng ti nguyn khng hiu qu, ln n t 8- 10%/nm). Tuy nhin, gii quyt vn c cu l mt vic lm lu di, i hi mt quyt tm chnh tr rt cao. Bi ton v c cu l bi ton khng th c li gii mt sm mt chiu, nhng l mt bi ton phi kin tr gii quyt ngay t by gi, v rng l bi ton sinh t, quyt nh tng lai pht trin v cng thnh hay khng ca nn kinh t Vit Nam. v iu hnh kinh t v m, chng ta ang gp phi cc vn trong chnh sch ngn sch v chnh sch tin t. Nu mc tiu ca chnh sch ngn sch vn l duy tr mt mc khim ht ln n 5%/GDP tip tc trong thi gian di, nhng n lc kim sot lm pht nhm n nh kinh t v m s rt kh thnh cng. Mc tiu cn bng ngn sch cn phi l mt mc tiu c hng ti k t by gi. Nhng n lc chng lm pht trc ht phi c th hin bi mt quyt tm t pha Chnh ph, c th ha bi cc hnh ng tit kim ngn sch: tinh gin b my hnh chnh, tit kim cng chi, gim u t cng. Tt c nhng iu s gip cho vic sung dng ti nguyn quc gia tr nn hiu qu hn, ng thi khuyn khch pht trin u t t nhn trong v ngoi nc ngay trong cc lnh vc cn ngun vn ln nh xy dng c s h tng. Mt ngn sch cn bng s c tc dng tch cc hai mt: gim thiu tc lm pht v tng cng hiu qu ca vic sung dng ti nguyn. v chnh sch tin t, chng ta ang lng tng gii quyt bi ton li sut v t gi. S lng tng ny ang gy kh khn cho h thng ngn hng v cc doanh nghip. iu ng quan tm hn l n lm xi mn nim tin v tm l lc quan c trc y ca cc nh u t trong v ngoi nc. Mt nm trc y, k vng lc quan l ng lc thc y u t v s tng trng ca cc th trng: th trng lao ng, th trng hng ha, th trng bt ng sn, th trng chng khon. Tm l lc quan thi qu c th to ra s tng trng bong bng ca mt s

th trng nhng mt thi lc quan vn lun lun cn thit duy tr khng nhng s tng trng kinh t m c s n nh: III/ Nguyn nhn gy lm pht Vit Nam: Lm pht bn cnh vic lm mo m gi c, n cn lm si mn tit kim v khng khuyn khch u t, hn ch tng trng kinh t, gy ra nhng bt n chnh tr v x hi. Chnh v vy, lm pht c xem nh mt cn bnh nguy him buc chnh ph cc nc phi kim ch n bng mi gii php. Do vy, lm pht c xu hng gim t cui nhng nm ca thp k 80 tr li y, nht l i vi nhng nn kinh t mi ni (xem bng sau): Gia on Tt c cc th trng mi ni Cc nc chu 1971-80 22,8 10,2 1981-85 1986-90 1991-95 52,7 8,3 188,3 6,5 93,4 8,6 19962000 23,1 6,8 20012006 5,8 3,2

Ngun: IFM-Thng k ti ti chnh quc t v d kin ca cn b Qu. C rt nhiu nguyn nhn dn n lm pht gia tng: Nh s bin ng bt thng v gi c ca mt s mt hng nhin liu, lng thc, thc phm do nhng c sc tiu cc ca cung - v d nh s bt n chnh tr trn th gii va qua lm tng gi du, hoc c sc t bin ca cu - v d nh nhu cu thp tng t ngt ca Trung Quc v.v, cn c nhng nguyn nhn t yu t tin t. Trng phi tin t m in hnh l Milton Friedman nhn nh rng "lm pht l mt hin tng tin t ". Nhn nh ny c rt ra trn c s cc chng c thc nghim nghin cu v s tng trng tin t ko di gn vi s gia tng lm pht (lm pht v s tng trng tin t ti M la tinh 1980-1990 v siu lm pht c 1921-1923 v.v). Ben cnh , nhng phn tch quan im lm pht ca trng phi Keynes cho thy rng, s gia tng lm pht c th xut pht do nhng c sc v cung hoc cu, nhng nu cung tin khng tng theo hay khng thay i th ch trong mt thi gian ngn, kt qu rng ca c sc cung (cu) s lm dch chuyn c ng tng cung ln ng tng cu v a mc gi v mc ban u. Do vy nhng c sc v cung (cu) khng phi l ngun gc ca lm pht cao (nhng l ngun gc lm tng mc gi trong ngn hn). Trong cc nguyn nhn dn n lm pht do yu t tin t, theo tng kt ca IMF thng xut pht t chnh sch ti kha v chnh sch tin t (CSTT): S thm ht ngn sch ko di c b p bng vic in tin, v/hoc s chi tiu qu mc v tht thot ln trong xy dng c bn ca chnh ph s l nguyn nhn gy

ra lm pht, hoc CSTT qu ni lng, dn ti tng cung tin, tng u t tn dng qu mc v.v. cng l nguyn nhn gy lm pht. Do vy, kim sot lm pht mc mc tiu lun i hi s phi hp rt cht ch trong iu hnh CSTT v chnh sch ti kha. Xt trong gic iu hnh CSTT kim sot lm pht (lm pht c coi l mc tiu cui cng ca CSTT), ty iu kin kinh t, mc pht trin ca th trng tin t, kh nng iu tit tin t ca Ngn hng Trung ng (NHTW) m NHTW cc nc s dng cc cng c khc nhau kim sot lm pht. Thc t hin nay cho thy, i vi nhng nc pht trin, l nhng nc c th trng tin t, th trng vn pht trin, c bit l nhng nc theo ui khun kh CSTT hng ti mc tiu lm pht (Inlation targeting), NHTW thng khng quan tm n s gia tng ca cung tin (Money supply-M2), m ch quan tm n s thay i ca li sut c nh hng nh th no n s gia tng lm pht, qua h iu chnh li sut ch o ca NHTW nhm t c lm pht mc tiu. Nhng i vi nhng nc ang pht trin, th trng ti chnh pht trin mc thp, th vic kim sot lm pht thng thc hin thng qua vic kim sot cung tin. ng trn gic cung tin l nhn t tc ng lm gia tng lm pht, th kim sot c cung tin cn kim sot c nhng nhn t lm tng cung tin. Xt v mt l thuyt M2=k.MB (tin cung ng ca NHTW), c ngha l M2 tng ln khi NHTW pht hnh tin cho nn kinh t v/ hoc h s to tin tng ln. Ni mt cch c th hn (qua bng cn i tin t ton ngnh), khi MB tng ln s lm tng v/hoc tn dng nn kinh t, ti sn c ngoi t, cho vay chnh ph rng, qua lm tng M2. i vi nn kinh te b la hoa, M2 tng ln ngoi nhn t do MB tng ln, cn do ngun ngoi t huy ng trong dn tng hoc dng vn u t nc ngoi vo nhiu. Do vy, i vi nn kinh t la hoa, NHTW kim sot M2 s gp nhiu kh khn hn nhiu so vi nn kinh t khng b la hoa. Tnh hnh gi c v lm pht Vit Nam thi gian qua, c bit l nhng bin ng bt thng trong nm 2004 y ch s gi hng tiu dng (CPI) ln 9,5% (trong khi ch s ny ca nm 2003 l 3%), vt xa con s 5% theo k hoch ra, buc cng lun phi ln ting. gii ta nhng bc xc ca dn chng v cc nh sn xut kinh doanh, c nhiu bui ta m, cuc hi tho c t chc v c cc phng tin thng tin i chng loan ti. Qua tot ra nhiu vn cn tranh ci v quan im v lm pht, nguyn nhn ca lm pht, cch tnh ch s lm pht, cc gii php nhm khc phc lm pht. Di y l cc nguyn nhn lm pht Vit Nam hin nay. Lm pht l mt ch tiu kinh t v m c v tr quan trng hng u trong iu hnh chnh sch ca mi mt quc gia. y cng l mt ttrong hai mc tiu m Ngn hng Trung ng cc nc u hng ti. Khi nim chung v lm pht c khoa hc kinh t a ra l s tng gi chung theo thi gian, khi mt bng

chung v gi c hng tiu dng trn th trng tng ln. Cn lm pht tin t hoc lm pht gi c c gi theo cch nhn nhn gc nguyn nhn ca lm pht. Theo l thuyt kinh t hc hin i, lm pht do ba nguyn nhn: cu ko, chi ph y v qu tha mc tin cung ng trong lu thng. Tuy nhin trong thc t, lm pht gia tng cn do mt s nguyn nhn na, th d: Tm l ca dn chng, s mt cn i trong c cu u t... Lm pht tin t c hiu l mc tin cung ng cho lu thng vt qu mc cn thit, biu hin l s mt gi ca ng bn t. Lm pht gi c c hiu l gi c hng ha v dch v ni chung tng ln do cu ln hn cung (cu ko), hoc do chi ph sn xut hng ha v dch v tng ln (chi ph y). Trong thc t hai loi lm pht ni trn t khi xy ra cng mt lc, m thng hoc l lm pht gi c, hoc l lm pht tin t. Nguyn nhn lm pht Vit Nam hin nay Trn c s nghin cu v bin ng ca gi c v lm pht Vit Nam, chng ti cho rng lm pht Vit Nam thi gian qua (c bit l nm 2004) l do nhng nguyn nhn sau: 1. v phng php tnh : Phng php tnh ch s CPI ca cc nc khc vi Vit Nam. Mt l, cc nc thng loi tr gi lng thc, du m ra khi tnh ton...; Hai l, gi la gi giao dch mua bun, bn bun trn th trng hng ha ca cc nh kinh doanh, cn gi bn l cho ngi tiu dng i vi nhiu mt hng th vn n nh; Ba l, cc mt hng chim t trng nh trong cc nhm hng ha v dch v tnh CPI. Vit Nam theo phng php tnh CPI hin nay, gi c ca nhm hng lng thc, thc phm chim quyn s ln nht, ti 47,9% trong r hng ha tnh CPI. Trong cc nm trc y, mc d nhiu nhm mt hng khc c bin ng tng ng k, nhng nhm mt hng lng thc, thc phm, nht l gi la go, gi cao su, c ph, ht iu, tht ln, rau hoa qu bin ng tht thng. Trong cc nm 1991, 1993, 1994, 1998, ... gi lng thc v thc phm tng rt cao, km theo l ch s gi chung cng tng cao. Ngc li, trong cc nm 1997, 1999, 2000, ... cc mt hng lng thc, thc phm c gi bn gim thp, kh tiu th, nn lm cho CPI mc rt thp, thm ch l m. Nhng nm 2004 nhm mt hng ny tng ti 15%; trong gi lng thc tng 12,5% v gi thc phm tng 16,8%, tc ng mnh lm gia tng cao ch s CPI ni chung. Do nu loi bt c s tng gi t bin gy nhng c sc trong tnh ton, th r rng ch s lm pht khng cao nh cng b. 2.iu tit v m km: Mt thc t cn phi tha nhn l iu tit v m ca chng ta trc nhng bin ng bt thng c t trong v ngoi nc nhm bnh n th trng trong nc l cn nhiu bt cp. Th d, n khi gi thuc tn dc leo thang hng ngy v c bn mc rt cao, gy ri lon th trng thuc cha bnh, lc chng ta

mi ngh n vn d tr quc gia v thuc tn dc; Cc quyt nh qun l c a ra iu tit th trng thng l chm tr, v th hiu qu iu tit km. Th d: vic iu chnh gim thu thp, phi thp mc du c kin ngh t thng 1/2004 nhng n thng 3/2004 mi c thc hin, vo lc ny gi phi thp tng ln 480-500 USD/tn v gi thp xy dng tng ln ti 500-520 USD/tan. Do vy cc doanh nghip khi nhp khu ti thi im ny kh c kh nng cnh tranh vi cc doanh nghip nhp phi thp trc ; Tnh trng c quyn, u c trc li vn cn ph bin dn n thao tng, gy ri lon th trng; Cng do qun l km dn n tnh trng tham nhng, lng ph trong u t xy dng c bn l rt ln. H ly tt yu ca nhng tnh trng trn l th trng trong nc thm ri lon; Khi ch s lm pht gia tng nhanh chng trong nhng thng u nm 2004, mc d tng phng tin thanh ton trong nn kinh t l ph hp vi cc ch s kinh t v m (s c phn tch phn di y), nhng di sc p ca d lun, Ngn hng Nh nc Vit Nam li thc hin mt chnh sch tin t tht cht nhm gim mc cung ng tin t. Nh vy Ngn hng Nh nc khc phc bt hp l ny bng mt bt hp l khc. H qu ca n l y li sut ln cao, tng chi ph u t, hn ch u t, km hm sn xut v tng tht nghip. 3. Cung ng tin t ca Ngn hng Nh nc: Tng phng tin thanh ton, bao gm tin mt trong lu thng, tin gi ti ngn hng thng mi v t chc tn dng (ni v ngoi t). Nhn t ny v nguyn l l thng tc ng c tr, tc l tng phng tin thanh ton tng ln trong k ny, th nh hng ca n pht sinh k sau, trong ngn hn l 6 thng, trung v di hn thng l t nm tr ln. Trong 14 nm qua, mc tng tng phng tin thanh ton bnh qun 23%-26%/nm, ph hp vi tc tng trng kinh t v khng thy tc ng r rt v lm pht, cng nh gim pht. Nm 1999 tng phng tin thanh ton tng cao nht, ti 39,25%, nhng cc nm 1999, 2000 v 2001 tc tng ch s CPI mc thp, thm ch nm 2000 cn gim 0,6%. Cc nm 1994, 1995, 1998, ch s CPI tng cao, nhng cc nm v nm trc tc tng tng phng tin thanh ton vn mc trung bnh nhiu nm. Nm 1998, tng phng tin thanh ton tng thp nht, ch c 20,33%, nhng CPI li tng ti 9,2%. Trong 6 thng u nm nay tng phng tin thanh ton tng 7,26%, thp hn mc tng cng k nm 2003 l 8,28%. Song ch s tng gi trong 6 thng u nm 2004 l 7,2%. Cn trong nm 2004, tng phng tin thanh ton, tc tng trng vn huy ng v tng d n cho vay, ... u thp hn mc cng k nm ngoi, nhng CPI l 9,5%. Tt nhin nh ni trn l c tr v mt thi gian, thng t 6 thng n nm. Nh vy c th khng nh, lm pht Vit Nam trong hn 14 nm qua ni chung v nm 2004 ni ring khng phi l lm pht tin t. 4. Do cu ko:

Trong nhng nm qua, pht trin nn kinh t theo c ch th trng, hng ha v dch v trn th trng trong nc di do, a dng v phong ph. Do hu nh khng c tnh trng khan him hng ha trn th trng dn ti tng gi mt hay mt s mt hng no . Song trong nm 2004, do nh hng ca dch cm gia cm xy ra trn din rng v ko di, lm gim mnh ngun cung sn phm gia cm, trong khi nhu cu thc phm tip tc tng ln, lm cho gi c mt hng gia cm ni ring tng t bin. ng thi nhu cu ca ngi tiu dng c chuyn sang cc mt hng thc phm khc nn lm cho nhm hng thc phm ni chung tng cao, ti 16,8% trong 9 thng u nm 2004. Mt khc, do bin ng mnh ca bt ng sn t cui nm 1999, do vy nhu cu xy dng tng cao, dn n gi c ca vt liu xy dng, st thp, cc mt hng trang tr ni tht ng lot tng ln. Mt din bin khc cng xt t nhn t cu ko, c th thy do gi xut khu go ca Vit Nam c ci thin v khi lng go xut khu tng, th trngxut khu thy sn n nh v c m rng. Do gi ca cc mt hng lng thc, thy hi sn tng ln. 5.Do chi ph y: Nhn t ny ch yu l do gi c cc mt hng m Vit Nam nhp khu trn th trng th gii tng ln, tp trung l gi xng du, phi thp, nguyn liu nha, phn m Ur, bt giy, thuc cha bnh, vt phm y t..., lm cho gi bn l trong nc cng tng ln. Ch ring mt hng xng du trong nm 2004 c iu chnh tng 4 ln. Tnh hnh lm cho chi ph ca mt lot lnh vc tng ln, nht l giao thng vn ti. Gi cc vn chuyn hng khng tng 8%, vn ti ng st tng 10% nhm thc hin chnh sch ha ng gi v gia ngi Vit Nam v ngi nc ngoi, ... Bn cnh chi ph xng du, phn bn, thuc tr su, ... ca ngi nng dn cng tng cao. Gi st thp tng lm cho ngnh xy dng v c kh ch to tng chi ph. Nguyn liu nha v bt giy tng... cng lm cho chi ph ca mt lot ngnh sn xut v mt lot sn phm phi tng gi bn ln. c bit l s bin ng ln ca th trng bt ng sn t nm 1999 n nay, h ly ca n l v cng ln. ng nh cc ngun tin nhn ri trong nn kinh t c bit l trong dn c phi c tp trung u t pht trin sn xut th nay mi ngi li dn ht tin kinh doanh bt ng sn gy ri lon th trng ny, y gi bt ng sn tng hng chc ln. Do vy gi thu mt bng sn xut, thu ca hng kinh doanh cng tng ln tng ng, y chi ph sn xut ln cao. 6. Do tm l dn chng: Khi th trng bt ng sn Vit Nam ang ri lon, gi c mt s mt hng ang leo thang hng ngy, gy tm l bt n trong dn chng th tip (u nm 2004) B Ni v cng b d kin tng lng mi (thc t tng t 1/10/2004) kch thch tm l tng tiu dng ca dn chng, lm cho gi c cc mt hng tiu dng tng nhanh t u nm (thng thng l tng vo cui nm). Mt khc khi

dn chng ang lo s s st gi ca ng tin Vit Nam th NHNN Vit Nam li pht hnh thm loi tin mnh gi 100.000 ng mi vo lu thng (gp i mnh gi ln nht trc ). Vo cui nm 2003, NHNN Vit Nam li a tip loi tin polyme mi vi cc mnh gi 50.000, 500.000, 100.000 vo lu thng. c bit l ng tin vi mnh gi 500.000 (ln gp 10 ln so vi ng tin c mnh gi ln nht trc ) tip tc tc ng xu n tm l ca dn chng. Dn chng cho rng NHNN Vit Nam ang a thm vo lu thng mt khi lng tin rt ln v v vy gi tr ng tin Vit Nam s gim mnh. Do dn chng cng c xu hng chuyn t ti sn tin t VN sang cc ti sn ti chnh khc v cng khuyn khch tm l tiu dng. Kt qu l gi c cc mt hng trong nn kinh tip tc gia tng. Nh vy qua nghin cu v din bin ch s tng gi hng tiu dng ni chung v din bin lm pht ni ring trong hn 14 nm qua, cng nh ring nm 2004 c th khng nh, lm pht nc ta l lm pht gi c. Nguyn nhn ch yu l do chi ph y, qun l v m km, c mt yu t nh l cu ko v yu t tm l dn chng. CHNG III: GII PHP CHO TNH HNH LM PHT VIT NAM HIN NAY Chnh ph nht tr iu chnh mc tiu chng lm pht v mc tng trng trong nm 2008 thch hp trong tnh hnh mi v nu 5 gii php cn tp trung ch o v iu hnh nhm kim ch lm pht, n nh kinh t v m, m bo an sinh x hi v duy tr tim nng tng trng ca nn kinh t. I/ iu hnh chnh sach tin t, tn dng: Chnh ph tip tc iu hnh chnh sch tin t, tn dng theo nguyn tc th trng mt cch cht ch, ch ng v linh hot, bo m mc tiu chng lm pht, n nh kinh t v m, bo m huy ng cc ngun vn phc v pht trin kinh t. Thi gian gn y bo ch lin tc a tin v vic Ngn hng Nh nc thc hin chnh sch tin t tht cht, NHTM tng li sut tin gi, sit cht cho vay... vi mc tiu chung l km ch lm pht, n nh kinh t. Tuy nhin ci gi phi tr cho vic thc hin nhng chnh sch ny khng r cht no. Bi vit ca PGS-TS Trn Ngc Th - ThS H Quc Tun ng trn Thi bo Kinh T Si Gn di y trao i v nhng ci gi m kinh t Vit Nam phi tr khi thc hin mc tiu km ch lm pht. Ngn hng Nh nc (NHNN) va a ra quyt nh 346/Q-NHNN v vic pht hnh tn phiu NHNN bng tin ng di hnh thc bt buc i vi cc t chc tn dng. y r rng l mt bin php nm trong gi gii php tht cht

tin t chng lm pht ca Chnh ph, bn cnh cc bi thuc tng d tr bt buc, iu chnh cc loi li sut c bn, li sut ti cp vn... c tin hnh. Trong iu kin nn kinh t th gii ang ri vo tnh trng lm pht cao v ng trc nguy c suy thoi ton cu, ngn hng trung ng nhiu nc phi ng gia la chn kh khn l tng li sut kim ch lm pht hay gim li sut kch thch kinh t, NHNN la chn quan im tht cht tin t. Nhn vo ng thi ca cc nc trn th gii v chnh sch li sut v rng hn l chnh sch tin t, chng ta c th thy rng Vit Nam ang i theo hng i ca nhng nc ang c tc tng trng tng i n nh nh Hn Quc, Trung Quc v c l u tin chng lm pht ch khng i theo con ng ct gim li sut ca M hay vi nc ASEAN khc nh Thi Lan, Phillipines v Indonesia l chp nhn lm pht chng suy thoi. Nguyn nhn NHNN quyt lit chng lm pht cng khng kh hiu. T nm ngoi, p lc t pha d lun v vn lm pht khng nh, v nhiu kin ngh hy sinh tng trng chng lm pht. Mt khc, trong cc thng u nm, t l lm pht tng hn 14% so vi cng k nm ngoi, t 2,38% trong thng 1; ng thi hu qu ca cc t rt m min Bc v dch cm gia cm bng pht ang to p lc tng gi khng nh trong cc thng tip theo. Nh vy, chng lm pht bng mi gi gn nh l mc tiu m Chnh ph ang u tin nht. Vy nhng h qu ca vic tht cht tin t chng lm pht l g? Tht cht tin t s "tip thm nng lng" cho cuc ua tng li sut Ngay t thng 1-2008, tnh hnh vn tin ng ca cc ngn hng thng mi cng thng, ngay t u nm mi, li sut lin ngn hng c lc ln n 25%. Nhiu ngn hng lin tc iu chnh li sut theo hng tng ln, c ni iu chnh biu li sut 2-3 ln trong mt thng. Nh vy, quyt nh rt tin ra khi lu thng bng tn phiu s tip thm nng lng cho cuc ua tng li sut ca ngn hng. Nhn mt kha cnh no , cuc ua ny s khin nhiu ngi bt u quan tm tr li vi vic em tin i gi ngn hng v li sut tin ng tng cao trong khi th trng chng khon u nm khng c tn hiu tt cn th trng bt ng sn th ang b nh gi l qu nng v b c quan qun l "theo di" qu k. Tuy nhin, nu li sut huy ng ca ngn hng tng th li sut u ra kh m ng yn. Nh vy, chi ph vay mn cho sn xut kinh doanh s tng ln. y c hai tnh hung c th xy ra. Mt l doanh nghip chuyn ht phn chi ph tng thm ny vo gi bn v nh vy, gi c khng nhng khng gim m tng thm, khin mc tiu gim lm pht bng tht cht tin t khng th thc hin. Vic doanh nghip c th chuyn chi ph vay mn vo gi c hay khng ph thuc vo k vng lm pht ca ngi dn v kh nng c cc ngun hng thay th trn th trng. Vi quyt tm chng lm pht ca Nh nc v vic nn kinh t chng ta ang m ca t do thng mi sau WTO, kh nng xy ra tnh hung ny khng ln. Tuy nhin, khng v th m ta c th xem thng, khng gim st k cc khu

trong qu trnh lu thng hng ha, trnh tnh trng hng r m doanh nghip vn thch bn gi mc v ngi dn vn ang trong tnh trng lo s tng gi. Cn trong tnh hung th hai, l chi ph sn xut kinh doanh tng ln, m doanh nghip khng th chuyn phn chi ph ny vo gi bn th h s chu nhiu kh khn, c th dn n thua l, v gim quy m kinh doanh. iu ny to p lc ln tng trng v vic lm. To p lc ln tng trng v vic l: Trong tnh hnh cc nh phn tch v t chc quc t u iu chnh d bo tc tng trng ca cc nn kinh t ch cht nh M, Nht, chu u v cc ngi khng l mi ni chu nh Trung Quc v n theo hng gim i, chng ta d dng nhn ra kinh t ton cu ang i chm li v trong vng xoy suy gim tng trng (c l cn hi sm dng t suy thoi ko di). Trc tnh hnh nh vy, quyt nh tht cht tin t, nh bn trn, s to p lc tng li sut ngn hng, tng chi ph vay mn cho sn xut kinh doanh trong tnh hnh nn kinh t cn nhiu vn pht trin (h s ICOR ca nn kinh t cn qu cao nn duy tr tng trng th phi nhiu vn vo), c th l s st gim ng k trong t l tng trng kinh t. Trung Quc sau khi thc hin nhiu bin php tht cht tin t b iu chnh gim d bo tng trng t hai con s cn 9,6%, cn tng trng Vit Nam sau khi tht cht tin t s b nh hng ra sao? M tng trng khng cao th s to sc p ln vic lm v thu nhp ca ngi dn. y cng l vn x hi khng nh. Tr l n i cho thu ht vn mn tip Trong iu kin th trng chng khon u nm 2008 vn cha my khi sc, lin tc cc quy nh tht cht tin t s to ra cm gic cho nh u t l NHNN ang "hy sinh th trng chng khon" chng lm pht. iu ny c kh nng s lm xi mn hn na nim tin ca nh u t vo trin vng ca th trng ny trong nm nay. Vi mt th trng c xy dng trn nim tin, nim tin b st gim th th trng kh m pht trin khe mnh, s khng to ra t sut sinh li cao na. M th trng khng to ra t sut sinh li cao th nh u t nc ngoi s khng cn cm thy th trng Vit Nam hp dn na. Chng ta khng nn ch quan cho rng nu th trng chng khon gim gi v mc hp dn th nh u t nc ngoi s thch tham gia vo Vit Nam nhiu hn. Mt s nghin cu trong cc nm 2000, 2001 cc nc ang pht trin cho thy cc nh u t nc ngoi l nhng ngi mua bn da trn kt qu tt p (positive eedback trader), ngha l tham gia vo mt th trng khi n to ra t sut sinh li hp dn trong qu kh, v thot khi n khi n to ra t sut sinh li khng cao. Nhn li qu trnh von nc ngoi vo th trng chng khon nc ta, r rng vn vo nhiu trong nhng nm gn y khi chng ta tr thnh "ngi sao ang ln", cn trc , trong nhng nm trc 2002, nhiu qu u t ri khi Vit Nam sau nhng giai on th trng ri vo trng thi trm

lng. l chng ta cha tnh n yu t c bn l nu kinh t suy gim tng trng, chi ph vay mn ca doanh nghip tng cao, th liu ci nhn ca nh u t nc ngoi i vi trin vng di hn ca chng ta s b bo mn t nhiu. ng Vit Nam s tip tc ln gi Li sut tin ng (VND) c y ln cao trong tnh hnh li sut la M (USD) trn th gii ang gim s to p lc gim gi ln ng USD so vi VND. Cho d li sut USD trong nc hin kh cao so vi th gii, nhng tnh ra vn thp hn li sut VND kh nhiu, v tc tng li sut VND trong thi gian sp ti nhiu kh nng s nhanh hn nhiu do mc cng thng vn tin ng n mc bo ng nhiu ngn hng. p lc tng gi VND chc chn s gy nh hng khng nh cho xut khu, vn ang ng trc nguy c b nh hng xu t tnh hnh suy thoi nhiu nc pht trin. ng trc tnh hnh ny, c th NHNN s tip tc b buc phi mua USD vo, v nh vy li tng cung tin ra nn kinh t. Ri trung ha lng cung tin tng ln ny, NHNN s li phi tip tc pht hnh tn phiu, tri phiu? Vy chng ta ang i vo mt vng lun qun? l cha k chng ta cn n bi hc ca Trung Quc trong bi ton "trung ha" ny: mua ngoi t vo trong lc li sut ngoi t thp, cn phi bn tri phiu, tn phiu vi li sut "hp l", th kt qu l khong chnh lch li sut l m, khin NHNN b "l nng". Vi iu kin hin ti, khi m khong h li sut USD-VND tr nn qu ln, liu NHNN c kh nng ng vng trc sc p phi b p khong l do chnh sch "trung ha" ny? nh gi chung T nhng nh gi trn, chng ta c th nhn ra rng thc hin tht cht tin t cng ng ngha vi chp nhn ri ro suy gim tng trng, ng tin tng gi, th trng vn pht trin chm li v b l c hi thu ht vn u t gin tip. Chp nhn mt ri ro ln nh vy, sn sng tr gi khng nh ch v chng ta mun kim ch lm pht tng trng tht s mang li li ch cho i b phn ngi dn.Tuy nhin phn tch chnh sach ny, chng ta c th nhn thy nhng ri ro c th khin cho n khng mang li li ch tht s m ch mang tnh ngn hn v khng ton vn. Trong bi vit theo, chng ti s cp n nhng iu kin m bo chnh sch hin ti mang li hiu qu v sut mt s gii php t ph. II/ Gim thm ht ngn sch nh nc: Hai l tng thu gn lin vi tht cht, tit kim chi tiu, nng cao hiu qu s dng ngun vn ngn sch nh nc, hn ch bi chi ngn sch. Th tng yu cu h thng chnh tr phi gng mu thc hin tit kim 10% chi thng xuyn; ct gim cc khon chi cha tht cn thit; thc hin cc bin php tit kim xng, du; r sot v gim cc hng mc, cng trnh cha tht bc thit, ng thi ku gi nhn dn thc hnh tit kim tiu dng. Gim thm ht ngn sch khi phc s n nh v m

Thng ip ca Th tng Chnh ph ngy 30/3/2008 v vic phn u kim ch lm pht, n nh kinh t v m, bo m an sinh x hi v tng trng bn vng c nhc ti mt cu ni ni ting ca Milton Friedman -Nobel kinh t nm 1976 rng mc d do nhiu nguyn nhn, nhng "lm pht lun c nguyn nhn tin t". Nu nh Milton Friedman ng khi cho rng lm pht u v khi no cng xut pht t nhng nguyn nhn tin t, th mt cu hi t nhin tip theo s l ti sao mt chnh ph li chp nhn chnh sch tin t gy ra lm pht - mt trong nhng iu ti k nht ca iu hnh v m. Thm ht ngn sch, lm pht v mt cn i v m Nhn vo nhng nc tng tri qua lm pht cao s thy rng, lm pht nhng nc ny thng l h qu ca vic in tin nhm ti tr cho thm ht ngn sch. Nh vy, thm ht ngn sch cao v lu di tt yu dn ti vic nh nc buc phi pht hnh thm tin ti tr thm ht, v iu ny n lt n dn ti lm pht. T gc ny nhn li nn kinh t Vit Nam, mc d Lut Ngn sch 1993 khng cho php nh nc in tin ti tr thm ht ngn sch, nhng vi lng tin ng trong lu thng ln nh hin nay (khong 16% GDP) th ch cn duy tr tc in thm tin ng bng tc tng trng kinh t (gi s l 8%) th nh nc cng c thm c 1,3% GDP ti tr cho thm ht ngn sch (cha k n "thu lm pht" cao Vit Nam trong my nm qua). Bn cnh mt s nguyn nhn khch quan khc, th lm pht Vit Nam cn do u t cng v nn hnh chnh cng - dch v cng ca chng ta qu km hiu qu. Chnh s km hiu qu ny, n lt mnh, li lm cho tnh trng thm ht ngn sch cng tr nn trm trng, v "vng xoy i xung" ca kinh t v m s li tip din. Cng cn nhn mnh thm l "dng xoy i xung" ny mt khi c khi ng th rt kh dng li ch ng ni ti kh nng i chiu. V vy, nhm gii php th hai ca Th tng yu cu "ct gim u t cng v chi ph thng xuyn ca cc c quan s dng ngn sch, kim sot cht ch u t ca cc doanh nghip nh nc, c gng gim t l thm ht ngn sch" cn phi c thc hin mt cch trit v nht qun. Nu khng gim c thm ht ngn sch th nhm gii php th nht - tht cht tin t - s b v hiu ha ng k, v v vy khng th t c mc tiu mong mun l kim ch lm pht. Di y s tho lun thm mt s vn lin quan n tnh trng thm ht ngn sch Vit Nam, sau bnh lun mt s bin php nhm tht cht chi tiu cng ca Chnh ph, v cui cng trnh by mt s khuyn ngh v chnh sch. Ti sao cn gim thm ht ngn sch? Thm ht ngn sch Vit Nam hin nay ti mc ng bo ng. Theo s liu chnh thc, thm ht ngn sch ca nc ta hin nay l 5% GDP (bao gm c tin tr n gc v khng bao gm cc khon chi ngoi d ton). Th nhng theo c tnh ca Ngn hng Pht trin chu (ADB) th thm ht ngn sch ca Vit Nam - theo cch tnh quc t, khng bao gm tin tr n gc nhng bao gm cc

khon chi ngoi d ton - ln ti 7% GDP (Hnh 1). Khng nhng th, thm ht ngn sch ca Vit Nam trong my nm tr li y lun c duy tr mc cao, v c bit tng rnnlii trong nm 2007. Vic gia tng thm ht ngn sch s c th dn n gim tit kim ni a, gim u t t nhn, hay gia tng thm ht cn cn ti khon vng lai. Vit Nam, mc d thm ht ngn sch tng t bin trong nm 2007cha lm suy gim tit kim ni a v u t t nhn nhng n lm tng mc thm ht ti khon vng lai, t -0,5% nm 2006 ln ti -8% nm 2007. Thm ht ngn sch cao v ko di cn lm xi mn nim tin i vi nng lc iu hnh v m ca chnh ph. N cng lm tng mc lm pht k vng ca ngi dn v ca cc nh u t v h cho rng Chnh ph trc sau g cng s phi in thm tin ti tr thm ht. Tm li, thm ht ngn sch cao ko di s e da s n nh v m, v do vy, kh nng duy tr tc tng trng nhanh v bn vng ca nn kinh t. Cc bin php gim thm ht ngn sch ca Chnh ph V c t trong bi cnh chng lm pht nn chnh sch ngn sch (hay chnh sch ti kha) ca Chnh ph trong thi gian qua ch hng n mc ch gim chi tiu cng (gm u t cng v chi thng xuyn) v qua gim tng cu. C th l Chnh ph ch th: (i) ct gim ngun u t t ngn sch v tn dng nh nc; (li) R sot v ct b cc hng mc u t km hiu qu ca doanh nghip nh nc (DNNN); (iii) ct gim chi thng xuyn ca b my nh nc cc cp. Tng u t ca Nh nc (t ngn sch, tn dng nh nc v thng qua DNNN) lun chim trn di 50% tng u t ca ton x hi (Hnh 2). V vy, khng nghi ng g, nu Nh nc c th ct gim mt s khon u t km hiu qu v c th t u tin thp th sc p gia tng lm pht chc chn s nh i. Cng tng t nh vy, lm pht cng s c kim ch bt nu cc c quan nh nc c th ct gim chi thng xuyn (chim 56% tng chi ngn sch nm 2007). Mc d chnh sch ct gim chi tiu cng l hon ton ng n, song hiu lc ca nhng bin php c th n u th cn cha chc chn v t nht c bn l do : Th nht, vic ct gim, thm ch gin tin u t cng khng h d dng, nht l khi nhng d n ny c cc c quan lp php cc cp quyt nh; c a vo quy hoch ca cc b, ngnh, a phng, c trin khai; v nht l khi chng gn vi li ch thit thn ca nhng c quan lin quan n d n. Th hai, Nh nc hu nh khng th kim sot cc khon u t ca cc DNNN, mt mt l do chnh sch phn cp trong qun l u t, v mt khc l do mt s tp on ln t thnh lp ngn hng ring. Th ba, vi tc lm pht nh hin nay th ch cn gi c tng mc u t cng theo ng d ton cng c coi l mt thnh tch ng k. Th t, kinh nghim quc t cho thy rng v vic gim chi thng xuyn rt kh khn nn y thng l hng mc cui cng nm trong danh sch ct gim.

Hn th, vi thc t Vit Nam th phm vi chi thng xuyn c th ct gim khng nhiu. u tin l phi tr i qu lng (chim khong 2/3 tng chi thng xuyn), sau phi tr i cc khon ph cp c tnh cht lng, chi chnh sch ch , tin ng nim lin cho cc t chc quc t, cc khon chi thng xuyn c thc hin v.v... Theo c lng ca B trng B K hoch v u t th nu lm tht quyt lit th s gim c khong 3.000 t ng chi hi hp v mua sm xe - tc l gim i rc khoan u 0.8% tn li chi Hu n sch. Gim thm ht ngn sch bng c ch qun l u t cng Chnh sch gim tng cu thng qua tht cht chi tiu cng l ng n, cn thit nhng cha . N lc gim chi tiu cng ca Chnh ph ch thc s c hiu lc nu nh Chnh ph ng thi c c ch m bo nhng khon u t cn li c hiu qu. u tin l phi c c ch qun l u t cng sao cho nhng d n km hiu qu (nh chng trnh 5 triu tn ng hay nh bt xa b) b loi b ngay t u. Sau , phi m bo d n c tin hnh ng tin v khng b tht thot, lng ph (nh d n 112 v cc d n u t xy dng c bn - c c lng l tht thot trung bnh 30%). Mt trong nhng bin php c th c s dng ci thin c ch qun l u t cng l thnh lp mt hi ng thm nh u t cng c lp. Mt nguyn nhn quan trng ca tnh trng tht thot, lng ph trong u t cng l do qu trnh ra quyt nh u t ca chnh quyn a phng v cc b ngnh ch qun chu nh hng ca cc nhm li ch v do vy thiu khch quan. V vy, nhim v ca y ban c lp ny l nh gi, thm nh mt cch ton din v khch quan cc d n c quy m vt qu mt quy m u t nht nh no . Kt lun ca Hi ng thm nh ny sau c cng b rng ri. Tng t nh vy, bo co kim ton cc DNNN v d n u t cng ln cng phi c cng khai. thu hp thm ht ngn sch th song song vi vic gim chi tiu, Chnh ph cng cn ci thin cc ngun thu ngn sch, trnh tnh trng ngn sch ph thuc qu nhiu (ti hn 40%) vo cc ngun thu khng bn vng t du m v thu nhp khu nh hin nay. Ci cch thu, c bit l thu thu nhp c nhn (hin chim 2% tng ngn sch ca Vit Nam trong khi con s ny cc nn kinh t hin i u ln hn 20%) v thu bt ng sn. Tht bt cng v km hiu qu khi nhiu ngi sau mt m tr thnh triu ph nh vo vic Nh nc u t c s h tng (CSHT) ti ni h c bt ng sn, trong khi li khng phi ng gp g cho ngn sch nh nc. p dng thu bt ng sn ng n l mt cch m bo s bn vng cho ngn sch nh nc, ng thi gip Nh nc thc hin c cc chng trnh u t CSHT v quc k dn sinh. Nhng kh khn hin ti ca nn kinh t Vit Nam bt ngun t nhng bt cp trong chnh sch pht trin di hn. Ch trng tng

trng nh vo s lng thng qua u t t, da vo khu vc nh nc vn km hiu qu, ng thi thiu s phi hp ng b trong iu hnh v m a nn kinh t Vit Nam t bi cnh sau khi gia nhp WTO v cng thun li n tnh trng lm pht v bt n v m nh hin nay. Vn cn may l nhng kh khn ca Vit Nam hin nay hon ton c th gii quyt c nu Chnh ph c quyt tm mnh m v chnh sch ng n, trong k lut ti kha l iu kin quan trng nht. Tht cht v nng cao hiu qu ca chi tiu cng, c bit l p t k lut nghim ngt i vi hot ng u t ca cc tp on nh nc l iu kin tin quyt c th khi phc li cn bng v m v gia tng hiu qu, tnh n nh v tng trng cho nn kinh t. Tnh trng kinh t v m ca Vit Nam thay i t bin t nm 2004 Nm 2001 2002 2003 2004 Tng cung tin(M2% thay i) 25.5 17.6 24.9 29.5 Tn dng(% thay i) 21.5 22.2 28.4 41.6 Tng u t x hi (% GDP) 31.2 33.2 35.4 35.6 Thm h ngn sch nh nc(% -4.7 -4.5 -3.3 -4.3 GDP) Ch s gi tiu dung(%CPI) 0.8 4.0 3.0 9.4 III/ Cn i cung cu trong nn kinh t: Ba l Th tng yu cu cc b, ngnh phi chu trch nhim m bo cn i cung cu cc mt hng thit yu phc v i sng v sn xut nh xng, du, go, thuc, xi mng, st, thp, phn bn... gn lin vi kim sot cht ch gi c. Khng nh khng tng gi bn than cho ngnh in, khng tng gi in v gi xng du. Nh nc tip tc b l cho cc mt hng ny nhm n nh gi. \

2005 29.7 31.7 38.9 -4.9 8.4

Lnh o cc B, ngnh cho bit, Chnh ph tip tc thc hin khng tng gi vi nhiu mt hng t nay n cui nm. Cng , nhiu bin php s c p dng m bo cung cu, khng bin ng gi ca nhng mt hng quan trng. Ngun xng du khng thiu Ti bui hp bo sau phin hp thng k ca Chnh ph, chiu 2/7, Th trng B Ti chnh Trn Xun H cho bit, Chnh ph ch o tip tc gi n nh gi c cc mt hng thit yu. Trong , nc sch, in, vn ti cng cng s khng tng gi t nay n cui nm. Cc mt hng khc c iu chnh gi s thc hin iu chnh mc hp l.

Ring vi mt hng xng du, B Ti chnh phi hp vi B Cng Thng trnh Chnh ph l trnh iu chnh gi bn theo mc tiu bo m chng lm pht, ph hp vi kh nng b l, ng thi thc hin h tr cc i tng chnh sch. Cc cng ty kinh doanh xng du u mi trong nhng thng qua vn l v hin c tm ng 95% s l ny. n thi im hin ti, Chnh ph b l 11.000 t ng cho cc doanh nghip kinh doanh ca lnh vc xng du.Cho d gi xng du tng cao, Chnh ph vn ch o nhp khu m bo nhu cu sn xut trong nc v nhu cu s dng ca ngi dn. Trong 6 thng u nm nay, nc ta nhp tng hn so vi 2007 gn 300.000 tn xng du. Chnh Ph khng nh, t nay n cui nm "ngun xng du khng thiu v ngun ngoi t phc v nhp khu mt hng ny cng khng thiu", v xut, nhp khu than, nm 2008, nc ta xut khu khong 20 - 22 triu tn than, gim hn kh nhiu so vi nm 2007 (32 triu tn). Ngoi ra, 6 thng u nm, cc doanh nghip nhp khu phi thp v nhiu gp i nm ngoi, vi gi 750 - 800 USD/tn. Tuy nhin, phi thp nhp v khng bn c, vn nm cng, trong khi gi mt hng ny tng gn 200 USD/tn nn cc doanh nghip xut ra bn ngoi. Trc tnh hnh thp tng gi, B Cng thng s c bin php hn ch xut khu phi thp nhm bnh n th trng trong nc. Ring mui, do thi tit bt li, chi ph u vo tng nn gi mui b y ln hn so vi nm 2007. Chnh ph cho xut 30.000 tn t trong kho d tr cung cp cho th trng. Tuy nhin, theo tnh ton, nm nay nhu cu trong nc khong ,3 triu tn, trong khi lng mui thu hoch c cng vi lng mui trong kho ch t khong triu tn. Chnh v vy, 6 thng cui nm s phi nhp khu thm khong 100 - 150.000 tn. Lin quan n kim sot gi c, i din B Ti chnh thng bo, trong su thng qua, cc c quan thu v hi quan khi kim tra chng bun lu v gian ln thng mi x l 6.012 v vi phm, thu np ngn sch nh nc trn 221 t ng. v t gi hi oi, Ph Thng c Ngn hng nh nc, Nguyn ng Tin nhn nhn, sau mt tun ngn hng thc hin iu chnh bin , t gi hi ti th trng t do gim dn. Ngn hng cng c nhng kim tra, kim sot hot ng mua bn ngoi t, khng vt qu bin cho php. Chnh ph nh gi, ch s gi tiu dng, nhp siu trong 3 thng gn y c nhng chuyn bin tch cc. Th trng chng khon c nhng du hiu tt hn, h thng ngn hng n nh hn v khng c kh nng v, ch s gi tiu dng kh quan (thng 6 l 2,14%, thp nht trong 6 thng) nhng cha vng chc, tnh hnh cn din bin kh lng. Tng trng GDP t 6,5% l kh thp so vi nhng nm gn y, nhng vn cao hn cc nc trong khu vc. Th tng Chnh ph ch o, tip tc y

mnh sn xut kinh doanh duy tr tng trng. Phn u vi tinh thn cao nht gii quyt vn cho cc doanh nghip, nht l vn lu n li. Th tng cng ch o cc B ngnh tch cc, ch ng hn na trong vic tho g kh khn. c bit, cc B trng phi chu trch nhim trc Chnh ph v hot ng ca cc tp on, Tng cng ty thuc b mnh qun l. IV/ n nh gi c th trng: Bn l Th tng yu cu cc b, ngnh, chnh quyn cc a phng, hip hi cc ngnh hng tng cng cc bin php qun l th trng gi c, t chc tt thng mi trong nc, ku gi cc doanh nghip c trch nhim vi t nc khng u c trc li v tng gi cc mt hng. Chnh ph xc nh nguyn tc u tin l t nay n cui nm kim ch lm pht, n nh kinh t v m, to cho nhng nm tip theo, m bo an sinh x hi. V trong vic n nh gi cc mt hng thit yu, Th tng ch o, vi mt hng xng du, trong bt c thi im no, a im no cng phi m bo ngun cung tng th. Trong trng hp c din bin bt thng, Chnh ph s nghin cu bin php hp l gii quyt. iu ny cho thy Chnh ph lun xc nh u tin chng lm pht l mc tiu hng u, nht l i vi xng du - mt hng thit yu hng u ca nn kinh t. Gi tiu dng thng 6/2008 tng 2,14% so vi thng trc, v l thng c mc tng thp nht trong 6 thng u nm nay. Nhp siu trong nhng thng gn y gim nhanh t mc 3,2 t USD trong thng 3, xung mc 1,3 t USD trong thng 6. Vi mt hng than, B Ti chnh ang nghin cu xy dng phng n v l trnh cht ch v gi than trong thi gian ti, trong , quy nh gi bn than cho tng h tiu th ln. ng Hong Th Xun - V trng V chnh sch th trng trong nc - B Cng thng cho bit: B Ti chnh v B Cng thng ang nghin cu mt phng n v l trnh ht sc cht ch trong thi gian ti. in gi gi n nh t nay n ht nm th gi than bn cho in cng phi n nh. l iu ng nhin. Cn than bn cho sn xut xi mng, cho sn xut phn bn, v ngnh sn xut giy cng ang c B Ti chnh tnh ton xy dng l trnh, bc i cho ph hp vi iu kin hin nay, trn c s kim ch tng gi tiu dng v chng lm pht l mc tiu hng u. Theo d bo, gi vt liu xy dng trong thng 7 ny s tng i n nh do ngun cung di do. Ring i vi xi mng, B Xy dng hp bn vi cc doanh nghip, vi Hip hi xi mng quy nh thng nht cch qun l gi bn trn th trng. V trng V qun l vt liu xy dng -B Xy dng, ng Nguyn Quang Cung, cho bit: tng cng ngun cung cho th trng, trong thng 7

ny, s tip tc a cc d n xi mng xy dng mi vo hot ng, m bo ngun cung n nh cho th trng. Theo ng Cung, iu quan trng nht l phi m bo ngun cung n nh. Trong thng 7 ny, s tip tc a nh my xi mng sng Gianh vo hot ng. Lng xi mng do nh my ny sn xut s c a vo th trng pha Nam. Cn v cc bin php qun l th trng vt liu xy dng, cc doanh nghip trong ngnh ang phi hp cht ch gia nh my sn xut v h thng phn phi. Phi cng khai gi bn, bn hng c nim yt gi, lm c s cho qun l th trng d dng kim tra. Cc i l bn hng vt gi tha thun s b cnh co, hoc khng tip tc k hp ng bn hng cho nh my. Mc tiu cui cng l hi ha li ch ca sn xut, nh phn phi v li ch ngi tiu dng. Cn vi mt hng thp, trc ngh mi y ca Hip hi Thp Vit Nam v iu chnh tng gi bn thp xy dng trc vic gi phi thp trn th trng th gii tng cao, quan im ca Chnh ph l cha ng h vic tng gi thp. Trong bi cnh gi c tng mnh v Nh nc ch trng tip tc kim ch lm pht th cc nh sn xut thp cn tnh ton gim chi ph gi thnh nh th no, ct gim chi ph sn xut ra sao, mi c th quyt nh c cho php tng gi hay khng. Hin nay, cc doanh nghip sn xut phn bn ang tip tc thc hin nhiu bin php n nh th trng phn bn. ng Phan nh c - Tng gim c Tng cng ty phn m v ha cht du kh cho bit: a phn cc loi phn bn u tng t 100- 300%, nhng ring phn m ch tng 75%. Chnh v c sn lng chim khong 40% th phn v chnh sch gi ca m ph M nn gi m ca th trng khng tng nhiu nh cc loi phn nhp khu khc. v nhng bin php bnh n gi nm nay ca m Ph M, theo ng Phan nh c: "Chng ti xy dng h thng phn phi trc tip qua 4 cng ty ti min ng Nam B, Ty Nam B, min Trung, Ty Nguyn v min Bc. H thng phn phi ny s gip a sn phm n tay b con nng dn trong thi gian ngn nht, trnh vic mua bn lng vng, mua i bn li lm tng gi, i gi. v lu di, chng ti ang tch cc tm kim cc ngun nhin liu, nguyn liu u vo nh cc m kh nc ngoi u t ra nc ngoi, xy dng nh my phn bn v ha cht nc ngoi . Cng vi cc gii php t Chnh ph, s n lc ca cc doanh nghip trong bnh n gi, nht l vi cc mt hng thit yu, s gp phn thc hin tt mc tiu kim ch lm pht, pht trin kinh t bn vng V/ y mnh xut khu nhp siu: Nm l tm mi cch y mnh xut khu gim nhp siu. Th tng nhn mnh, khng c xut khu th khng c tng trng nn tp trung y mnh xut khu cc mt hng c li th cnh tranh nh thy sn, dt may v da giy... Chnh ph s kim sot quyt lit nhp siu bng c bin php th trng v hnh

chnh v li ch ca nhn dn v t nc. B Cng thng nghin cu hn ch nhp siu cc mt hng khng thit yu nh t nguyn chic, ph tng xe my... phn u kim sot nhp siu trong nm 2008 tng ng nm ngoi, tin ti cn bng cn cn thng mi./ Trong , 11 t USD l con s nhp siu trong bn thng u nm, chim 60% tng kim ngch xut khu. Do , Th tng yu cu phi y mnh xut khu, trnh mt cn bng cn cn thanh ton. Ngoi ra, Th tng cng ch o B Cng thng, B Nng nghip v Pht trin nng thn tp trung qun l cht vic kim sot gi cc mt hng xng, du, lng thc, thc phm. "B Cng thng kim sot cht ch tnh hnh gi c ti cc a phng, B Cng an phi hp vi cc c quan x l nghim cc trng hp u c, nng gi trc li" - Th tng nhn mnh. B trng cho rng, y mnh xut khu l mt trong nhng bin php trc nht gim nhp siu. Cng vi cc mt hng truyn thng, doanh nghip trong nc cn y mnh sn xut cc mt hng c tim nng nh nng sn thc phm, khong sn; tp trung xut khu cc mt hng ch lc, c th mang li ngun thu ln nh dt may, giy da, g, in-in t, nng-thy sn, nht l cc sn phm cng ngh cao. Bn cnh , pht trin ngnh cng nghip h tr sn xut cc loi my mc, thit b, nguyn ph liu hn ch nhp khu. B trng cho bit, n khong nm 2015, vi vic a vo cc nh my lc du; cc nh my sn xut phi thp c ba min; nh my phn m C Mau, Ninh Bnh v k hoch sn xut t mt vi ca ngnh dt may s ci ng k vic ph thuc nhp khu cc sn phm trn t nc ngoi. B trng thy cn thit phi sm xy dng cc bin php, ro cn k thut p dng cho cc ngnh, cc sn phm ph hp vi quy nh ca WTO, cc hip nh m Vit Nam k kt bo v cc sn phm trong nc. Theo B trng, mc d vy, bc tranh xut khu chung vn c nhng im sang vi vic nhiu mt hang xut khu ch lc tip tc tng trng tt ti hn 20% so vi cng k nm ngoi . "y l kt qu quan trng, c bit c ngha sau nm Vit Nam gia nhp WTO", B trng nhn mnh./.(TTXVN) Vl/Chnh sch t gi hi oi v bin php thu ht USD trong vic gim lm pht: Cc cng c li sut v nghip v th trng m khng thnh cng v gy nn nhiu bin ng kh lng. Lm pht cn phi c mt phng thuc mi iu tr ph hp vi tnh hnh kinh t hin nay. V t gi hi oi l cng c m chng ta cn phi xem xt ti thay i sau mt thi gian di phc v cho tng trng kinh t. Theo phn tch ca IMF, mt trong nhng l do khin lm pht Trung Quc, Malaysia, Thi Lan c duy tr mc tng i thp l nm chnh sch t gi hi oi. Vit Nam c gng duy tr mt ng tin yu trong nhng nm trc y h tr cho xut khu, phc v cho qu trnh tng trng kinh t ca t nc nhng nu tip tc duy tr chnh sch ny trong khi tnh hnh kinh t thay i liu c cn ph hp. Vic c gng "gi chn" t gi hi oi trong giai

on lm pht mc cao hin nay dng nh tr thnh mt bi ton kh tm li gii vi qu trnh iu tit nn kinh t. Ni vy th vic gim t gi hi oi theo st vi th trng hn liu c th c tc ng tch cc i vi nn kinh t hin nay? Cn nh rng, khi t gi gim th ci li u tin l chng ta s nhp khu nguyn, nhin liu vi gi r hn, dn n chi ph sn xut trong nc gim lm cho gi c hng ha trong nc gim. Ci li th hai l xut khu gim, nhp khu tng cng s lm tng tng cung cho nn kinh t trong nc. Tc ng gp ca cc yu t ny c th lm gim lm pht. " Nhng c mt h qu km theo l khi ngi dn s khng nm gi USD, do VND ang tng gi nn h s chuyn i USD sang nm gi VND. Cc ngn hng s phi tng lng VND p ng nhu cu chuyn i USD ca ngi dn trong khi nhu cu VND ca chnh ngn hng vn cha c gii quyt y . Vic ny trc ht s gy bt n trong tm l th trng vn khng thc s n nh, k n l nh hng n tnh thanh khon ca ngn hng cng vi p lc tng lng cung tin trong lu thng. Nh vy, iu chnh t gia hi oi khng thi l cha . Chng ta cn phi thc y cc knh u t thu ht lng USD nhm gim bt tc dng ph ca chnh sch t gi hi oi. Xt trong tnh hnh kinh t nh hin nay, th trng chng khon cha c tn hiu khi sc tt; kinh doanh bt ng sn ang c kim ch dn; lm pht tng cao kh c th o lng c khin ng tin tr nn mt gi, ngay c cc ngn hng cng huy ng vn vi li sut ngn hn cao hn di hn (trc khi Ngn Hng Trung ng qui nh mc li sut trn 12%) phng nga ri ro; trong khi gi vng ang tng gn nh lin tc. Nh u t s chn knh u t no? Nhiu ngi nhn thy rng mua vng tch tr s l mt knh u t an ton hn. Do , khi gim t gi hi oi cc ngn hng cn m thm dch v mua vng trc tip bng USD i vi cc nh u t trong nc, gim chi ph, nhanh chng hn, to iu kin thun li cho thu ht lng USD trong dn chng, gim bt nhu cu VND, iu ny s lm gim bt p lc lm pht v tnh bt n cho nn kinh t. Mt khc, lng USD m cc ngn hng mua vo cng s c c u ra do nhu cu USD ca cc doanh nghip nhp khu hng ha, nguyn, vt liu. Lng USD trong lu thng s gim, Ngn Hng Trung ng s khng lo lng v phi b VND ra mua USD na. gii quyt vn lm pht, mt trong nhng hng m Ngn Hng Trung ng c th tham kho l t gi hi oi gim theo xu hng thc t ca th trng nhng mt chng mc no c gii hn, khng nh hng qu ln n cn cn thng mi. Chng ta phi bit trong giai on ny, mc tiu trc mt ca chng ta l g. Lun lun c s nh i gia li ch v thit hi trong cc chnh sch v m nhng vi tnh trng lm pht cao trong bi cnh hin nay.

Chng ti cho rng cc bin php trn l thch hp, li ch chng ta nhn c l gim lm pht v chi ph sn xut, gim lng USD qu nhiu m nn kinh t cha th hp th ht, n nh tm l ca ngi dn v bo m tnh thanh khon ca ngn hng trong khi ch phi tr mt khon thit hi cho thm ht cn cn thng mi hay gim tc tng trng. Nh vy, nn kinh t vn cn li?

KT LUN Chng ta nhn thc rng qu trnh u tranh chng lm pht khng n gin ngy mt ngy hai. N l cn bnh kinh nin nhng vic xa b lm pht hon ton th ci gi phi tr khng tng xng vi li ch em li. Tnh hnh din bin lm pht v khc phc n ti Vit Nam rt phc tp. Lm pht honh hnh cng khi khi Vit Nam tin hnh ci cch kinh t x hi, xa b bao cp, quan liu. S ci cch khng ng b gia gi c v qun l nn kinh t dn n khng hong trm trng. Thnh cng trong cuc chng lm pht 1989 a nc ta vt ln chnh l s i mi trong nhn thc qun l kinh t ca ng v nh nc ta. Kinh t n nh lm tin c s cho s thnh cng ca cc thnh tu trong lnh vc gio dc, khoa hoc, chnh trnhng thnh tu to ln m chng ta t c trong cng cuc chng lm pht cng khng v th m chng ta ch quan nn lng. Lm pht lun rnh rp v e da chng ta bt c lc no. Chnh v vy ng v nh nc cn phi lun thn trng trong mi bc i ca mnh m bo cho nn kinh t nc ta pht trin vng mnh lm nn tng pht trin khoa hc, gio dc, ui kp s pht trin ca cc nc trong khu vc ni ring v cc nc trn th gii ni chung. iu ny khng ch ca ring ai m mt phn khng nh dnh cho cc nh doanh nghip tr gp phn lm rng danh t nc trong nhiu nm ti ny. Lm pht ang l vn ni cm trong l thuyt Ti chnh- Tin t. Em c gng ti mc cao nht hon thnh n trong kh nng ca mnh. Bi vit ny ch l nhng thu nht bc u mang tnh cht c s cho vic pht trin nhn thc sau ny.

Em hy vng y l cch tip cn c hiu qu trong qu trnh tm hiu nn kinh t ni chung v lm pht ni ring.