You are on page 1of 45

VIN THM TRONG NGHIN CiU TI NGUYN V MI TRNG

Hin nay vin thm v ang tr nn mt phng php nghin cu rt c hiu qu bi nhng u th vn c ca n m nhng ngun t liu v phng php nghin cu thng thng khng th c c. l nhng tnh cht c bn sau: Tnh cht cp nht thng tin (existing data) ca mt vng hay ton lnh th trong cng mt thi gian. Tnh cht a thi k ca t liu (mutiltemporal data). Tnh cht phong ph ca thng tin a ph (mutilspetral data) vi cc di ph ngy cng m rng. Tnh cht a dng ca nhiu tng, nhiu dng thng tin nh hng khng (aerial photograph), tn hiu ph hng khng (spectral signaturers), hnh nh chp t v tr (mutil type of data), ton cnh satellites image, space photograph,... Tnh cht a dng ca t liu: bng t, phim, nh, (print), a t,... ^ S pht trin ca k thut v phng tin ci tin v nng cao cht lng, tnh nng v to sn phm ca tng cng on x l thng tin (input, processing, output,... ) ^ S kt hp ca x l thng tin vin thm vi x l thng tin a l ^ (GIS ),thngtin lin lc t v tr telecommunication, nh v theo v tinh (GPS), o to t xa (teleeducation),.. Bn cnh , nhng tin b v s pht trin ca khoa hc a l cho php m rng nhng hng p dng mi ca vin thm, c bit trong hng a l ng dng v cng ngy cng th hin tnh hiu qu khi vn dng trong thc tin ca nhiu lnh vc khc nhau ca a l nh: nghin cu, nh gi cc loi ti nguyn, nghin cu mi trng v bin ng mi trng, nghin cu h sinh thi, t chc lnh th v qun l mi trng.

Chng XIII : VIN THM TRONG NGHIN CU CC TAI BIN T NHIN.

ng t, trt l, hot ng ni la, qu trnh ngp lt, chy rng l nhng hin tng tai bin t nhin git hi hng nghin ngi v lm thit hi hng t dola hng nm. Thit hi tng t nh s hao ph cho s tng dn s hng nm v lun l mi him ho cho nhng ngi dn sng cc vng . S dng vin thm cho php b sung mt phng php nghin cu hu hiu nhm ngn nga cc tai bin . I. NGHIN CU NG T.

ng t thng pht sinh cc vng m v tri t yu v c cc t gy ang hot ng. Vin thm gp phn d on ng t bng vic pht hin ra cc t gy (Active

faults), c bit l trong giai on Holosen (t 1000 nm li y). Vic xc nh cc t gy ny c lin quan i vic nghin cu cc du hiu gin tip a mo, a hnh, ng thi c lin quan n mt vi thng s a vt l. Nhng thng tin c th c pht hin trn t liu LANDSAT, SPOT,... vi nhng di sng khc nhau. Tt nhin, vic chp nh hng ngoi, nh Rada s cung cp thm nhiu thng tin chnh xc v cc chuyn ng tn kin to v d bo ng t. II. NGHIN CU TRT L T.

Trt l t xut hin trn mt t v c di y bin vng c nn vt cht khng n nh. Hin tng trt l t thc ra kh phn bit trn nh, sng nu phn tch k nh a ph v c bit l nh my bay th c th d dng pht hin bng s thay i mu sc, cao v hnh dng cc khi trt. Hin tng trt l t vng ni cng d dng pht hin trn nh v tinh song cng d nhm ln vi cc hot ng canh tc trn sn dc (shifting cultivation). III. NGHIN CU S LN T.

y cng l mt hin tng tai bin quan trng cc nghin cu k v n cng gy ra nhng hu qu nghim trng. Nguyn nhn ca s ln t c th l: Cc t gy a cht c tc ng vo cc thnh to a cht tr. Cc t gy t bin ( fault scarps ). S ln h ca cc t gy vng. S khc bit ca mng li thu vn cc pha khc nhau ca t gy. Do s tng m v mt pha ca t gy. Cc d thng v thc vt. Cc hot ng cct ngm.

Nhng thng tin c th xc nh bng vic phn tch nh my bay, nh v tinh cc loi, nh hng ngoi nhit, nh Rada.

Hnh 13.1. Mi lin quan ca t gy T vi ng t min Nam California ( 19121974 ) ( Ailen, 1975 )

Hnh 13.2. Anh LANDSAT vng trung tm Alaska ( band 5 chp 1972 ) v kt qu phn tch v cc tm ng t qua o c Hnh 13.3. Anh LANDSAT ca t gy Chaman vng Ty Bc Pakistan. IV. NGHIN CU CC TAI BIT KHC. Qu trnh sa mc ho. Hot ng ni la. Ngp lt. Chy than di mt t.

Nhng vn tai bin ni trn u c th pht hin c bng vic phn tch t liu vin thm cc loi ( nh my bay n ph, a ph, nh TM, SPOT, RADA,... ). Song trong phm vi hn ch ca cc cun sch v cng xut pht t thc t ngun t liu Vit Nam, tc gi hy vng s c cp n trong quy m ca tng chuyn c th.

Hnh 13.4. Anh phn loi thnh phn chnh v s v s sa mc ho.

BI 7 : VIN THM TRONG NGHIN CU A CHT

I. ON C NH NGHIN CU KIN TO. Hn 50% ton b thng tin l a cht c phn tch t chp nh v tr l thuc v kin to. Xt trong mi lin quan n t l nh v c im kin to ca vng th s phn trm cn tng ln. Cc vn ngin cu kin to ca cu trc tri t t v tr c th hin trong mt s cng trnh ngin cu trong v ngoi nc (Abroximop,1974; Atamomov v nnk,1974; Buzova v nnk, 1973; Dolivo- Dobrovolxki, 1973; Makrov v nnk,1971; Xakhatov, 1973; Ckriatin, 1973; Trfonov, 1973; Trifonov, 1973, 1974; Suls, 1973, 1974; Iakovkev,1974). Chp nh tri ^ t vi

mc bao qut khc nhau cho kh nng d on y mt s cu trc kin to khc nhau: vng v i kin to phc np li v phc np lm; vng h xung v vng nng ln cng cc cu to nh hn khc, nhn thy rt r trn nh v tr, nhng cu trc un np v nhng t gy ph hu, cc t gy st xung, dch xa, chuyn dch chuyn n, ph chm v cc vn khc. Bn cnh , cc nh cn em n nhng thng tin v c im a mo, ngun gc ca s ph hu . Nhim v chnh khi on c nghin cu kin to l xc nh tnh cht lin tc, iu kin th nm ca , nhng biu hin ca chng trn t liu vin thm, nghin cu cc cu trc un np v nt gy, lm sng t s pht trin ca chng trong qu trnh a cht. on c kin to c th t c kt qu tt trong cc iu kin sau: 1. L tt, t b che ph cho php nu c nhng vn cn thit ti thiu c th ni suy t nhng yu t cu to nm ko di xm nhp v cu trc ca cc lp bn trong. 2. S khc nhau ca thnh phn vt cht cc v s biu hin tt trong a hnh. S c mt ca nhng tng c trng trong nh v c biu hin r v s phn ct a hnh, 3. S phn ct b gim dn v trong iu kin thnh to nn a hnh cu kin to c bit. on c kin to bt u vi vic xc nh cc yu t th nm ca . iucn thit cho phng php nh lng l cn c vo c s phn tch mi tng quan gia hng v hnh dng vt l ca lp. vng ni, khi mt ct ca chng bao gm lin tc cc lp c dy khc nhau th nhim v thit lp cc yu t th nm c n gin ha trong trng hp quan st c cc dng lp c tit din tam gic, dng hnh trn, dng hnh thang, cc vt l ca cc lp cng to thnh nhng du hiu c bit trn nh. Khi nghin cu kin to c bit l tn kin to th vic on c a mo ng vai tr cho php lm sng t mi quan h gia cc t gy ph hu khc nhau, gia cc cu trc un np vi a hnh, thu vn v mt khc l vi c tnh ca s xm thc chia ct a hnh. C l, a s cc nh v tr, nh v tinh c s dng hin nay u c mc cao qut khu vc, nh chng m c th gii quyt c cc vn c bn ca kin to khu vc. s Nghin cu cc tp hp v cc tng cu trc. ^ Nghin cu cc t gy ph hu. ^ Nghin cu cc dng un np. Thit lp nn cc c im pht trin ca vng hay cc cu trc ln. ^ Xc nh cc cu trc su. S phn chia cc tng v tp hp cu to theo nh v tinh lp v trm tch ca min nn v un np th c tin tng ln hn c. Mng un np v bin cht th phn bit khng c r. Da vo mc khc nhau cu s phn d ta c th phn bit c trn nh cc tp hp v cc tng cu to khc nhau, gii hn bi cc ng vin xc nh v cc biu hin cu c th nm chnh hp hay bt chnh hp. Hnh dng cc vi i hnh v s sp xp c tnh cht xc nh ca hay cu cc thnh h c th cho cc mu nh tng i r nt, cn cc i hnh c trung bnh th c nhng biu hin c trng ring v hnh dng, cu trc nh. Ngoi ra, mi tp hp trong 1 tng c th a n 1 kiu kin to c trng, biu hin trong

quy lut phn b v nh hng cu cc dng un np hoc biu hin trong iu kin th nm cu v cc t gy ph hy. Cc du hiu c trng c bn cho php tin hnh phn chia cc cu to cu min nn v ngay c trn nh ton cu, cn cu to ca vng i mng th phn chia c trn nh khu vc t l nh. S nghin cu cc t gy ph hy cho 1 khi lng thng tin i cht ln nht khai thc t nh v tr. Cc du hiu c bn cu cc t gy ph hy l s tn ti cc dch chuyn nhn thy cu t hay cu cc dng i hnh theo gii hn ln cu s tip xc cc cu to i cht khc nhau.Biu hin trnnh l nhng lineament vi t gy th hin r rng di dng ng thng. a s cc t gy, khe nt cng c biu hin r trong i hnh di dng cc bc rnh, thng ph hp vi tnh nh hng cu hnh dng mng li thy vn, lm cho chng ph hp vi vic c thm thc vt phong ph v kh nng cha nc tng ln. Nh nhn r v tt, nh v tr th hin kh nng quan st nhng khong cch ln cu t gy hoc l cc dch chuyn tch xa vi bin ln trong phm vi cu i cu trc i cht. Tt c nhng iu c thc hn da vo phn tch cc du hiu thng tin a dng cu cc loi hnh nh thu t v tr. Anh v tinh cho php xc nh cc t gy ph hu da vo cc dng lineament c quan h n ranh gii cc ng phn chia mt cch khng chc chn th cc t gy b ph hu c gi l ng d kin hnh hc. Nhng trong vng l tt, i khi xc nh c c tui v th nm ca chng. i vi vic xc nh cc kiu ng lc hc a cht ca cc i ph hu chuyn dch, cn thit phi quan tm n s lin tc v a tng ca mt ct. Cc biu hin rt r cc t gy cho php phn tch kiu, dng cca chng trong nn a cht. S x dch li gn nhau, trc tin l ca dng ng thng hay l t un cong, iu gii thch c s san bng trong khi dch chuyn cc a tng, cng nh s dch chuyn ca nhng mt nghing thng ng.

Hnh 8.1. Anh Landsat ca vng ni Aridondack ( M ) v s phn tch h thng lineament ( FLOY ). S ph chm v st xung ca nhng mt nghing trong iu kin phn ct ca a hnh c th biu hin trn hnh nh di dng cc ng un cong hay ng phng. Cc t gy c c biu hin trong a hnh v to nn nhng dng ta nh s phn lp trn nh my bay. Nh vy s dch chuyn dc ca my phay chm v phay thun biu hin bng s st ln hay s ph chm ln nhau, a s chng c nm dc theo tit din ngang, cn vng nn th ngc li, chng thng c nhng biu hin khng bng phn dng ch chi. V rng s dch chuyn nh hng theo mt t gy l v tr ca chng trong cu to chng c s lin quan cht ch vi nhau nn c th xc nh cc kiu t gy khc nhau da vo vic phn tch mi quan h v mt khng gian gia chng v mi quan h vi cc np un. Nh vy, phay chm thng chim v tr dc theo mi quan h vi cc cu to np un, cn phay thun li c v tr ct ngang np un, nhng phay ngang li c v tr cho so vi cc np un. Trong mi quan h vi cc t gy cng xut hin mt s du hiu v mt c im a mo v s phn b khng gian ca cc np un. V du: phay chm cu to nn cc np un ng t, cn nhng dng np un ct l

phay thun, cc phay ngang np un thng c s b tr theo tuyn. Phn ln nhng t gy ph hu quan st c r trong nh c tr u pht trin trong giai on mi nht, iu c th hin qua cc yu t hnh dng khc nhau ca a hnh, mng li thu vn,... t gy cc giai on c th c s pht trin tch cc phn chia cc c cc thnh phn thch hc khc nhau hoc c phn d khc nhau, chng cng c th c phn nh mt cch r rng trn nh v tr. S phn chia c im cc kiu t gy vng c c mt s pht trin ln trong quan h vi nh v tr, n cho php lm sng t mt s lng ln cc cu trc vng. a s trong , cc th xm nhp hay tp hp ni la thng c ph knh bng lp v trm tch v c hon chnh bng nhng chuyn ng mi nht. Nhng biu hin ca chng trn nh v tr thng l nhng hnh ovan hp. Mt s lng ng k v cc vn cu trc vng c A.B.DolivoDobrovolxki la chn phn tch v tng hp trong nhng nm gn y trong mt s cng trnh nghin cu. Trn nh v tr l ra nhng nh tuyt p quan st c nhng dng un np. Trong vng a mng cho php nghin cu s nh hng ca nhng un np thng ng, s nh hng cc i kin to trong mng, c im khng gian ba chiu ca cc du hiu a cht . Vic th hin cc c im pht trin ca vng hay vng khc hoc mt cu to ln bt k no trong iu kin l tt, th c th nhn bit c nhng thng tin v hnh dng, cu to biu hin ca chng trong nhng tp hp thch hc a tng c tui khc nhau v tnh ton c nhng thng s v thnh h v dy d kin. l nhng bng chng nu ln c im ca nhng giai on pht trin nghin cu. giai on tn kin to th c c nhng thng tin kh chnh xc v cc chuyn ng nng h, dch chuyn,... Hnh S.2. Anh Landsat ghp ni mt phn lnh th ng Dng. Vic xc nh kh nng nghin cu cc cu trc su nh nh v tr mi giai on khi u. Hin nay c mt quy lut c nhiu nh nghin cu xc nh l: cng vi s tng ln v mc bao qut ca hnh nh th s xm nhp t c t v tr v cc cu to ln c th phn tch c r, song xc nh su ca chng phi nh s tr gip ca phng php a vt l mi a ra cc thng s chnh xc II. GII ON CC YU T CU TO V CU TRC A CHT. Nhiu nh khoa hc quan tm n vic gii on cc yu t kin to v cu trc a cht. Thng k cho thy khong hn 50% cc thng tin v a cht phn tch c t nh v tinh l thuc v kin to v cu trc. 1. Nhn bit cc yu t cu trc a cht. C th gii on trn nh c cu trc np li, np lm, cc hin tn gun np ca t ,... trong cc iu kin sau: S khc nhau ca thnh phn vt cht trong cc v s khc bit thng th hin ln a hnh, gip cho ngi gii on phn tch c cc cu trc. V d: s xen k lin tc ca cc

tng ct kt, phin st,.. s to nn hnh nh r rng ca s phn lp, phn tng ttrn nh v tinh. Lp v phong ho che ph khng dy lm v c nhng im l tt, c th theo di trn nh s khng lin tc ca chng m o v v khi qut ho, c cc cu trc a cht. Do hn ch v mt t l v kh nng lp th, vic xc nh cc yu t cu trc trn nh v tinh t l nh cn da vo cc thng tin khc c lin quan n nh: mi quan h v mt a tng, hng dc c bn ca cc lp t , hnh dng v mc ph hu, ngoi ra cang cn phi da vo mt s thng tin chi tit trn nh my bay hoc ti liu kho st thc t kim tra. Cu trc vm thng c mng li thu vn dng ng tm vi cc dng nhnh c xu hng chy song song bao quanh vng trung tm v cc nhnh hai phi i din ca vm thng c xu hng to thnh ng thng l s chi phi ca cc khe t gy. Cc cu trc m thng c mng li thu vn dng hng tm c trng cho mt np un b xm thc mnh phn trung tm, hoc c th l mt vng h thp do kin to hay mt bn trng. l cc du hiu rt quan trong nghin cu cc bn cha du kh ( cu trc dng ) hoc cc bn cha nc c p vng ng bng. Ngoi ra, h thng t gy vng l mt du hiu quan trong nghin cu cc cu trc a cht v cc chuyn ng kin to,...

2. Nghin cu cc h thng t gy, khe nt ln, cc yu t dng tuyn (lineament ) a. Khi nim Trong vin thm thut ng lineament c s dng miu t cc yu t dng tuyn c th phn tch c trn nh. Nhiu nh khoa hc quan tm v t ra nhng khi nm khc nhau nh: khi nm tuyn ca Hobbs (1904-1912), Oleany, Friedman, Pohn (1976) a ra khi nim dng tuyn nguyn thu v dng tuyn ng dng. Tuy nhin, v mt ng dng c th hiu khi nim lineament l cc yu t tnh vi nhiu quy m khc nhau. lineanemt c th l khi nim trong nghin cu cu to ca song cng c th l khi nim rng hn, v a hnh, a mo hoc lin quan n cc vn kin to. V vy, lineament c th l c im ca i tng hoc ca tp hp nhiu i tng. V mt kch thc, cc yu t tuyn tnh c th l rt nh t vi chc mt n hng trm km. V mt hnh thi, dng tuyn c th l nhng ng nt rt r rng hoc rt m nht. V mt bn cht yu t tuyn tnh c th ch l nhng khe nt ln hot nhng t gy nng, song cng c th l nhng t gy su c bin rt ln: di hng trm km v rng t vi chc mt n vi km. Tt nhin, trn thc t, lineament cn l du hiu ca rt nhiu yu t s dng t (hay hin trng b mt t) nh: ng st kinh o, cu ng sn bay,... Hnh 8.3. Lineament phn tch hnh nh Landsat MSS (t l 1/1.000.000) b. Cc yu t dng tuyn trn nh. Th hin trn nh cc yu t nh v cc yu t a k thut: - Tone nh: + Dng tuyn gia bin gii ca cc vng c tone nh tng phn khc nhau. + Di ngc li vi i c tone nh tng phn. - Cu trc nh: L dng tuyn trong tng i c tone nh v cu to ng nht. a hnh:

+ ng sng ni hoc thung lng. + Nhng on thng khng bnh thng ca ng b bin, ca dng sng . + S sp xp thng hng ca cc h nc. + S sp xp thng hng ca tng phn cc thung lng. + i p v ca a hnh trong cc di a hnh ng nht. + Ranh gii thng gia hai kiu a hnh: ni v i, i v ng bng. + Du hiu v s dng t. S phn b dng tuyn ca cc h m. S phn b dng tuyn ca cc hin tng s dng t c bit, khng ging nhng con ng c nng thng Th hin v mt hnh hc: Dng tuyn ko di lin tc. Dng tuyn ko di khng lin tc. Hp nhiu c im r nt hoc khng r nt. Dng un vng (cu trc vng,...) .

c. Bn cht ca cc yu t dng tuyn. - Rt nhiu yu t dng tuyn c khng ch bi cc t gy c schuyn dch. - S th hin cc yu t dng tuyn kch thc nh thng l nhng khe nt ln hoc t gy t chuyn dch. - S th hin ca cc yu t dng tuyn trn nh cng t r nt mt cch trc quan th cng th hin mi quan h cht n cc gy nt su, t gy m v chnh l du hin rt thun li cho vic tm kim nc di t. d. Mt cc yu t dng tuyn. S dng cc phng php phn tch bng mt hoc x l s, bn thng c cng mt c thnh lp di dng phn chia thnh cc cp khc nhau ca gi tr di cc yu t dng tuyn (hay khe nt ln)trn 1cm2 bn (hay ng vi 1km2 trn thc t- vi t l bn 1/100.000). Cng thc chung tnh : L cm K=---------- (--------) ( 8.1 ) S cm2 Trong : K - gi tr mt L - di cc lineament S - din tch III NHN BIT CC LOI TRN NH, THNH LP BN THCH HC Xy dng bn thch hc l mt ni dung quan trng ca vin thm. Trn nh v tinh, do mc khi qut cao m khng th xc nh chnh xc ho nhng yu cu phn tch v thnh phn vt cht v a tng, tuy nhin c th phn tch t nh v tinh nhng yu t c bn ca s phn i, cc nhm bao gm mt tp hp cc loi c ngun gc v thnh phn tng t nhau. Da vo nhng du hin gii on c th phn bit cc nhm c bn iu kin

nhit i nh sau: 1. trm tch. Trn nh v tinh, trm tch c phn bit bi cu to dng di, tonn do cc lp k tip nhau, cc tng c thnh phn thch hc v cng khc nhau, tuy nhin c im ny cng c bin cht. Trong nhng trng hp , bin cht c tone nh sm hn. Mt du hiu khc ht sc quan trng phn bit trm tch l mng li thu vn hnh cnh cy vi mt cao hn hoc mt s dng mng li thu vn c trng khc nhau dng vung gc, dng song song.
Bng 8.1. Du T hiu nhn bit trn nh v tinh ca cc loi Ty nguyn.

Cc loi trm tch b ri trm tch gn kt mc ma

Tone Mu trn FCC Cu trc nh Sng Sng Sng Hng trng Hng nht sm Mn Loang l Th Dng vn no

Mng li thu vn Dng song song Cnh cy Hnh cnh cy Cnh cy rm, ta tia hoc ng tm, hng tm Dng song song, vung gc

Bng Khng Nh di Tng mng Mng

Thm thc vt thng gp Canh tc t trng Cy bi rng cc loi Rng cc loi C, cy bi, rng rng l,tre na, cy cng nghip Rng thng xanh

Phn tro bazan

Sm

sm

bin cht

Xm

sm

Dng th

Vt nh song song

cacbonat l dng c bit cu trm tch, ph bin l vi v lmit. Trn nh chng c mu sc tng i sng. Mt du hiu c bit nhn bit cc cacbonat l mng li thy vn n, ngoi ra cacbonat thng c cu trc nh dng vt m rt r. Nhng c im l kt qu cu hot ng cact to nn. Nhn trn din rng vng tp trung cacbonat lun th hin r nhng cu trc v kin to i tng nh t gy, hng un np, tuyn phn b, ... st (cc Argilit, st bt kt) thng chng phn b i hnh m, do c cng thp, d b b ri. Chng thng cha nhiu nc v cc vt liu hu c tng mt nn nhn chung chng thng c tone nh sm, mng li thy vn hnh cnh cy c mt cao, hnh t. Trong trng hp i hnh cao, vng kh hu kh hn, tone nh cu st li tr nn rt sng (do m thp v phn x cao cu vt cht st giu nhm).

Hnh 8.4 nh v tinh LANDSAT band 7 vng Lm ng -Bnh Thun chp ngy 24/02/1973 Hnh S.5 s thch hc vng Lm ng-Bnh thun phn tch t nh 8.4 (Nguyn Ngc Thch). Cc vn gn kt (cui kt, ct kt). Cc ny c cng gn ging nh cacbonat nhng khng b qu trnh cact ph hy mnh nn chng thng to cc dng i hnh hon chnh vi s phn ct khng ln v thng c h thng khe nt r rng, cu to nh th v c s phn lp. Mt khc, cc qu trnh hot ng ngoi sinh nh trt t, phong ha v tng tch to nn nhng hnh dng c th bn ngoi cho cc i hnh c nn l cui kt, cat1 kt. V d, nhng hin tng trt l t v cc nn phng vt thng xuyn xut hin vng phn b cu cui kt, ct kt nn cu trc nh loang l trn nh band 5 hoc trn nh tng hp mu gi. Cc vn ( nh MSS ) ( ct, bt, cui, tng,...)a s cc trng hp chng cTone nh sng, mng li x thc t c trng do kh nng thm lc nc tt. a hnh thng dng trn hoc ni cao cht t. Nhn trn nh, cc vn b ri thng tp hp thnh cc dng a hnh c trng nh roi ct, bi bi, nn phng vt. Tu theo c im v v tr phn b trn nh m c th phn bit cc i tng nh: bi tch, sn tch, l tch, h tch,gi tch v c mt s loi trung gian.

Trm tch sng sui ( bi tch v l tch ) c phn bit bi mu xm hoc sng ng nht vi cu trc dng dng chy, hnh qut. Bi tch thng c cu trc dng di v phn b hai bn dng sng, mng li thu vn thng c dng bn tc . Trm tch bn st do h m to nn thng tn ti a hnh bng phng c tone nh xm v mng li thu vn hnh cnh cy vi mt cao. Cc trm b ri thnh to do gi thng c hnh dng c bit: dng vt chi vi tone nh rt sng band 7, c nh tng hp mu gi, chng c mu sng hoc (do cy trng quanh khu dn c ), d dng phn bit chng trn nh cn c vo vic phn b dc i ven bin. Cc du hiu ny phn bit rt r trn nh vng ng bng sng Hng, ng bng sng Cu long hoc cc nh ven bin min Trung. 2. Cc macma xm nhp. Trn nh macma xm nhp c du hiu d phn bit l cu trc khi hnh vm, mng li thu vn hnh cnh cy tha. macma thng to thng to cc a hnh g gh th vi h thng khe nt phn ct nhiu hng. Do c im , cc khi macma thng c cu trc th vi tng mng ti xen cc mng sng do bng cc nh ni to nn. a hnh ni v nm trong kh hu nhit i m, thng cc macma c lp phong ho dy nn lp ph rng pht trin kh tt, do trn nh tng hp mu gi, mu ca lp ph rng c th hin kh m. Cn c vo mc m nhy ca tone nh m c th phn loi cc macma theo nhm chnh axit, trung tnh, baz hoc siu baz. Tuy nhin rt kh phn bit gia macma xm nhp vi phn tro c cng thnh phn nh ( nh granit vi ryolit, diorit vi bazan ).

Hnh S. 3. phn tro. Thng thng ch phn bit r phn tro bazan, c bt l phn tro bazan tr. Chng thng d pht hin d trn nh nh cc c im sau: v tr phn b ca chng thng nm xung quanh ming ni la tt, cu to dng vm, dng dng chyhoc dng di, cu trc nh cng rt in hnh vi dng vn no. Mng li thu vn dng ng tm, dng hng tm dng to tia. Mu ca ni la thng xm hoc ti ( v d, bazan vng Ty nguyn ), mu ti c lin quan n khong vt sm mu c trong . Cc phn tro khc thng kh phn bit hn, song cng cn c vo mu ti v cu trc dng vm, vi mng li thu vn to tia phn bit chng vi nhng loi khc.

Hnh S.?. phn tro Ty nguyn nh v tinh Landsat 4. bin cht. Cc bin cht thng kh phn bit vi cc trm tch hoc macma vqu trnh bin cht lm san phng cc c im ring ca , lm cho chng c nhng nt tng t nhau. c im chung ca bin cht trn nh l c h thng t gy v khe nt r nt, thng l theo hng nht nh hoc an cho nhau. H thng khe nt v lineament c mt cao, to cho ngi gii on thy khi nim v s phn phin, phn lp. bin cht thng c tone nh xm, ring i vi quaczit, nh li c mu sng, cu trc nh thng gh gh to cm gic v cc nh sc nhn trn a hnh, kh ging vi c im trn nh ca khi granit. Mut trong nhng c im c th phn bit c l s phn b ca cc bin cht thng c lin quan cht ch vi cc cu trc a cht. i khi c hai mch ln cng d pht hin trn vng c bin cht c mu sng hoc ti khc bit so vi bin cht xung quanh.

Hnh 8.8. bin cht - Sa dip thch trn nh v tinh. III. ON C D ON TM KIM KHONG SN.

Hin nay, vi mc ch d on, tm kim khong sn c t , da vo kh nng th hin trn nh v tr nhng du hiu gin tip, c th xc nh cc cu trc kin to khng ch cc c im qung ho. Trn c s thng k cc ti liu xut bn th thy r rng khong 50% khong sn sng qung nm ni giao nhau ca cc t gy ph hu ln v a s chng iu c lin quan n cc thnh to macma. Cn trong nhng nm v sau ny, ngi ta chng minh c mi quan h gia cc tp hp ni la hnh trn lnvi vic xc nh cc loi qungc ngun gc nhit dch. c bit khi tim kim du m v kh t, cc yu t c kim tra l s c mt ca cc vm nng ln, s phc tp ho bi cu to a phng v s gii hn bi cc t gy. Hu ht cc i tng a cht khng ch s phn b phn ln cc khong sn c t u d on c tt trn nh v tr v da vo vic phn tch tt c cc yu t , la chn c nhng s lin quan ti u gia chng vi khong sn ta s thc hin c d on v chn phng hng tm kim mt cch c hiu qu nht. M, khi nghin cu kh nng ca cc du hiu trc tip trn nh v tr v cc khong sn c ch, ngi ta tin hnh chp nh t cc phng tin bay ngoi v tr v t my bay, trn i oxy ho ca cc khong sng a kimvng bang Arizont, vic chp nh v tr thc hin trn phim mu cho nhng kt qu c bit x l gm cc i mu c trng cho php vch ranh gii chng mt cch r rng v mt s i phn b ca khong sn vng. Nh vy, on c nh v tr d on tim kim khong sn c ch ch yu da trn s phn tch ngun gc sinh khong vi mc ch lm sng t tnh cht quy lut ca s thnh to cc khong sn c ch. Cc nh v tr cho php nghin cu cc quy lut trn hai loi bnh : khu vc v a phng. Nhim v trc tin l xc nh cc c im sinh khong chung ca nhng lnh th rng ln, phn vng sinh khong v xc nh tnh sinh khong, cc i sinh khong ln c trin vng. Mc ch sinh khong a phng l xc nh cc v tr nh hng n cc thnh to qung, xc nh cc vng khng ch khong sng v s b nh gi khi lng ca chng. gii quyt cc nhim v ny, phi i n nh gi mt s cc yu t, trong nh s dng nh v tr c th lm sng to cc vn sau: 1. Cc yu t kin to hoc cc cu to khng ch qung ( yu t kin to v cc t gy ph hu ). 2. Cc yu t ca v phong ho. 3. Cc yu t ca lp ph. 4. Cc yu t a hnh ( c bit i vi cc khong sn ngoi sinh ). 5. Cc yu t thch hc a tng ( c macma v trm tch ). Khi nghin cu cc cha qung phi xem xt mi lin quan n vic xc nh iu kin thch hc a tng to qung cng nh lin quan n cc hot ng macma. Song hn nay, khng phi tt c cc loi u gii on c trn nh v tr nn vic u tin vn l phi lm sng t cc cu to khng ch qung, cc th xm nhp cha qung v cc i tip xc cha

qung, tip sau l lm chi tit ho cc thng tin c lin quan n kh nng cha qung. 1. Cc yu t cu kin to. on c cu kin to, ngoi vic phc v cho nghin cu sinh khongcn cho php a n nhng c s mi cho vic khoanh vng cc i cu to sinh khoing, trn c s phn vng kin to. Hin nay, nh phn tch nh v tr c th gii quyt cc nhim v sau: Kim tra vic tn ti cc vng cu to sinh khong da vo vic phn tch cc ti liu mi nhn c t v tr. - Quan st cc i sinh khong quan trng c lin quan n cc t gy su v Thu nhn cc thng tin y v s k tc ca cc i v cc im giao nhau ca cc i cu trc bn trong - Nghin cu ng lc hc ca cc chuyn ng kin to xy ra t trc khi thit lp nn bnh cu to hin nay v khng phc li nh c cc i cu to sinh khong. V d: hin nay, ngi ta thit lp c quan h sinh thnh trc tip ca cc t gy su trong i Anpi vi cc khong sng thu ngn. 2. Cc yu t macma. Ngun gc sinh khong ca nhng vng v nhng tnh sinh khong lnc xc nh da vo c im hot ng macma, kin to. gii quyt nhm v ny, bng vic phn tch hnh nh v tr c th xc nh mi lin quan c kh nng cha qung v hnh dng, ln, cu trc ca cc th xm nhp. Phng php ch yu l o v thnh to macma cng vi vic thit lp cc quan h cu trc v v tr ca chng trong cu to ca vng. Vic khai thc khng phi ch l nhng th xm nhp b bc tri m phi lm sng t mi quan h khng gian gia cc thn qung vi cc thnh to macma. ng ch hn c l cn th hin c r cc tp hp phn tro, ni la khng b xm thc bc tri, chng c th xc nh nh phng php vin thm (trc ht l gii on bng mt) .

Hnh 8.9. Phn tch d bo bn du kh trn nh v tinh da vo cu trc a tng 3. Cc yu t thch hc, a tng. R rng mt vi kiu sinh thnh ca khong sn c lin quan cht ch vivic xc nh cc tp hp thch hc - a tng. V d vi thnh h Diaba- thch anh s tp hp c khng sng

Pirit- ng. Quczit tin Cambri th thng lin quan n qung st. cacbonat xm nhp th thng lin quan n khong sng Scacn. Cc thnh to a cht ny th hin mt cch hon ton chnh xc v chng c th c p dng trong thc t d on tm kim c dng ny hay dng khc ca khong sn c ch, tt nhin l c b xung bng cc tr s ti u ca cc yu t khc: cc trng a vt l, lineament,... Ngoi yu t nu trn th cc yu t khc s c cp nhng chuyn mn su hn nh: a thc vt, a mo ng dng. IV. ON C NGHIN CU A MO. on c vi mc ch nghin cu a mo trn c s nghin cu hnhdng hnh c th hin tt trn nh v tr. Kh nng s dng rng ri nh v tr phn vng a mo v o v bn a mo c trnh by trong cc nghin cu ca B.V.Vinogratdop, 1970, 1971; A.A.Grigoriev, Fvobber, 1969; G.T.Verxrappen v R.A.Fuidam, 1970. Nhim v ch yu ca nghin cu a mo l: 1. Nghin cu cc c im bn ngoi ca a hnh ( iu kin, v tr, nh hng, kch thc v cc vn khc ). Nghin cu ngun gc ca nhng dng v nhng kiu a hnh ring bit. 2. Nghin cu c im pht trin ca nhng dng v kiu a hnh ring bit. 3. Nghin cu nh hng a cht ca cc yu t thnh to a hnh n dng thnh to v cc kiu a hnh. 4. Nghin cu s phn b a l ca cc yu t ring bit cng nh nhng kiu a hnh trong phn vi khu vc v a phng lin quan n s phn vng kh hu. Phn ln cc nhim v c gii quyt nh kh nng phn tch t liu vin thm. V mc chi tit c lin quan n t l v phn gii ca nh c th. Cc dng vi a hnh c th phn on c trn nh t l ln. Kt qu on c t c tt trn cc nh bao ph chnh mt vng nhng c chp trong nhng iu kin kh nhau v nhng cao khc nhau, thi gian chiu sng khc nhau v phng tin chp nh khc nhau. Du hiu on quang trng nht c dn ra u tin l ln, v tr sp xp trong mi quan h gia cc i tng khc nhau, cc hnh dng, mu v m nht ca nh. Nhng du hiu c trn nh l nhng thng bo v cc kiu a hnh, l nhng hnh nh trc tip hoc gin tip chng minh cho ngun gc, lch s pht trin v ph hp vi vic xc nh cc i t nhin ca chng. Vi nh my bay, hiu ng lp th cho php phn bit chi tit cc dng v yu t a hnh. Trn nh c th phn bit c cc dng a hnh Fluvi, ven bin v ven h, ven sng, a hnh ngm di nc, a hnh cact, bng h, a hnh m ly, a hnh trng lc. Hnh 8.10. anh v tinh Landsat band 5 vng ng bng Bc b chp ngy 29/12/1975.

Hnh 8.11. Bn a mo phn tch t nh 8.10. ( V thnh, L c An). Dng hnh Fluvi. Cc lu vc sng trn nh c c im l: nh th mnh nh si ch hoc Rng hn l nhng di bng mnh. Trong vng kh ro, cc lu vc sng c th hin bng mu ti hn so vi cc hoang mc xung quanh , do ngyn nhn chng c m cao hn v thc vt dy hn. Cc bt thm, theo m, trn cc nh thy r vi tr trung gian gia lng sng v b gc t on c c cc bt sng di dng lm chm hay cc ng ngt on. Trong vng lng sng c bn th c mu sng hn vi khong khng gian xung quanh, b thc vt ph: band 5 v sm hn band 7. Cc tam gic chu n nhn c r rng da theo hnh dng tam gic c bit v tn ti cc du vt tn mn ca lng sng c ban u. Trong vng kh hu kh ro tam gic chu gm c nh ti hn so vi khng gian xung quanh, gip ta nhn bit c r rng. Cc dng nc chy lin tc thng c xc nhn bi cc ng c mu sc ti hn so vi t xung quanh. Trn vi, phin st v cc hnh dng lu vc sng thng sng sa, cc dng chy lin tc nhn bit c da vo nhng ng vin mu en ca mt nghing b che ti. Cc nn phng vt v ng bng Proluvi kh c nhng dng chy lin tc hoc khng lin tc trn nh c nhng c im l hay c hnh qut v to nn cc ng bng tch t trc ni vi c im l c mu sng xm, cu to thnh mng, di, ven chn ni. Cc dng a hnh ven bin v ven h. Cc ng bng ven bin cu to bi cc trm tch ct, trn nh v tr c biu hin bng nhng di mu xm sng cc g ct ln ven h th nhn bit c di dng nhng di ng ko di nh hng theo b. Cc di sng hp phn b theo dc ng mp chnh l biu hin ca doi ct v bi ct cc ch li ra b bo mn c nhn bit r nh nhng du hiu ng dy hoc hay gin on c ko theo nhng ng tng i ngang ( hnh 8.12 ). Cc a hnh ngm, cc ct ngm v bi ct c th hin bng mu sc sng hn cc lu vc v khe hm chy dc theo ng k tc ca cc con sng ln lun biu hin di dng nhng dng vn c, trn nh l nhng di c mu sng hn. Hin tng ta quan st c r trn nh ca sng Kolorado cc hnh dng thy r rng, l cc o san h v cc m tiu san h bao quanh cc doi ct hoc ngm. Rtn nh Spot ca vng sng Bch ng, sng Hng cng thy rt r cc a hnh ngm nh bi triu, lch triu ngm, doi ct ngm,... a hnh cact-xuffozi Cc a hnh Kaxtop-xuffozi ho c biu hin di dng nhng m hnh ovan nh xm ti. Cc biu hin l ca thnh to kast ( h phiu st). Chng c th c nhng khc nhau v c bn trn nh a phng v chi tit. Cc dng a hnh bng h. Mc on gii cc vng ni cao trn nh v rt l rt tt bi v phn ct v su chia ct ca n rt ln. Cc lu vc nghuyn thu c nhn bit da vo gii hn cc ng thng song song, to nn nhng hnh dng t g gh ca bng cng vi din tch h b co hp li, i khi thy cc bng dng cui. Cc dng a hnh gi to.

Trn nh en trng, ct c mu xm sng, cn trn nh mu th ct li c mu vng. a s cc biu hin mu sc u ch ra c v thnh phn khang vt. Ct thch anh v ct thch cao c phn bit bi mu sng n mu trng v gii on c tt nhng lun ct ( xem hnh 8.12 ). Cc a hnh cn ct gh gh, xp ti, cn li lim g gh th on c c km hn song cng c th d dng pht hin trn nh v tinh band 7 hoc nh t hp mu gi. Cc dng a hnh trng lc. Cc mt nh hnh ovan-st l n c c di dng hnh ovan b ko di, c chn mu xm, xm sng trn nn xm ti ca mt t bnh thng. Khi nh c cht lng tt v phn gii cao c th lm r nhng th t c ln da vo tp hp nhng mt trc ri rc cng vi nhng hnh dng g gh khng nht nh ca cc khi t l st. y dc theo nhng bt di chn ni quan st c nhng khi b tt theo b mt ca st hoc cc khi l trng lc cc a hnh dc. Hnh S.12. Cc di ct ven bin vng Qung in ( Tha thin-Hu ). T l l/200.000. V. ON C NGHIN CU A CHT THU VN.

1. Khi qut chung. Kh nng s dng v tr phn vng thu vn v tim kim nc c nh gi mt cch khch quan nht trong cc cng trnh ca C.H.Voxokova v I.K.Abroximov. H da vo tp hp ca cng vic gii on nh v tr. Vic on c gii a cht vn cn c vo vic xc nh qu trnh c quan h mt thit l: du hiu nhn bit trn nh ca cc biu tng v nhng biu hin mi trng t nhinc lin quan n nc di t. Vic gii thch iu kin a cht thu vnca cc thnh to t nhin c cn c vo cc biu hin ca s lin h gia cc hp phn on c c, vi iu kin a cht thu vn. Vic p dng phng php vin thm nghin cu a cht thu vn cng gp kh khn, trc tin l gii thch v cc iu kin t nhin ca i tng nghin cu l nc ngm. Trn nh khng c cc hnh nh trc tip th tt nhin khng th c cc du hiu on c trc tip. gii on nc ngm trn nh v tr, cn phi c tp hp cc du hiu gin tip biu th cho nc ngm. Kh nng ch da vo mi quan h cht ch gia nc ngm v cc n v a hnh, chng c th l biu hin trc tip hoc gin tip cho cc du hiu on c, kt hp vic s dng mi quan h bn trong a hnh. V vy, trong nhng dng bn ng dng vin thm trong nghin cu CTV l bn a mo- a cht thu vn hay cn gi l bn a thu hnh thi (Hydrogeomorphologocal map ). Giai on u tin ca vic on c a cht thu vn l nhn bit cc i tng trn nh v cc biu hin c lin quan trc tip vi nc ngm ( ngun nc, v tr ng li ca nc ngm, kaxt, hin tng nc chui xung t, cc ng dn nhn to,..); ng thi ph xt mi lin quan n cc hp phn t nhin quy nh cho ch a cht thu vn, a hnh, thc vt, dng t v cc vn khc. Cc biu hin thu vn nhn bit c trn nh chnh l da vo s nghin cu cc du hiu on c ca chng. Trong qu trnh ny, cn lin h vi cc ti liu thc t xc nh r mi quan h ca cc hp phn i vi kh nng cha nc ngm. Giai an th hai ca on c a cht thu vn l phn tch mi quan h v s ph

thuc gi cc yu t on c c trn nh v cc phn t nhin v cc hp phn t nhin v vi cc du hiu thu vn, cc du hiu nc ngm. S phn tch ny c mc ch thit lpmt s tp hp cc tham s a thu vn nh: su, th nm ca nc ngm, mc khong ho ca nc ngm, xc nh cc tnh cht tng hp ca t , xc nh phm vi cp nc v v tr chui xung, hng chuyn ng ca nc ngm. gii quyt nhim v ny, phi lin quan ti nhiu nghin cu v a cht hnh hc, a mo hc, thc vt hoc l v tp hp cc du hiu thu vn cc dng khc nhau. Nh vy, phn tch t liu vin thm c th cho nhng ti liu trc tip hoc gin tip thit lp cc bn d on thu vn ( hnh 8.14 ).

Hnh 8.13. Bn tim nng nc ngm phm tch t nh v tinh.

Hnh 8.14. S quy trnh s dng phng php vin thm thnh lp bn a cht thu vn. p ng yu cu p dng chp nh v tr vo thc tin o v bn a cht thu vn th vi cc nh chuyn mn, v nhim v trc tip l: nng cao chnh xc, mc chi tit v hon chnh vic on c a cht, a mo, thc vt v iu v cc ti liu on c ring bit trn nh. gii quyt nhim v ny cn phi c mt s my o nh lp th cc kiu, my on c, on c tnh ton, o c v truyn v. Tt nhin nhng thit b s gup cho vic gii

on thm nhiu thng tin chnh xc. Khu quan trng nht ca vic xy dng bn tim kim nc ngm bng phng php vin thm l khu tng hp phn tch kt qu ca cc hp phn. Xc nh mi lin quan ca cc hp phn t nhin vi kh nng tng tr, vn chuyn nc ngm trong t nhin, t nhng kt qu, a ra sn phm cui cng l cc loi bn a cht thu vn. 2. Nhng nguyn tc c bn xy dng bn a cht thu vn bng phng php vin thm. ^ Mc phong ph, ng thi v thnh phn ca nc di t trong t nhin c chi phi bi hnh thi cu trc, thnh phn vt cht lp ph a hnh. Nhng th t nhin c trng cho mi quan h l cc n v a thu hnh thi ( a mo- a cht thu vn ). s Cc n v a thu hnh thi tn ti mt cch khch quan v c lin h thng nht trong mt lnh th v bn a thu hnh thi l mt sn phm c th nhm th hin nhng c im c bn ca nc di t trong t nhin. Cu to ca cc n v a thu hnh thi l a hnh v cc hp phn t nhin ca n. s a hnh l mt yu t t nhin ht sc quan trng trong vic gi nc di ty l s khc bit v bn cht gia bn a hnh v bn a thu hnh thi. Nghin cu v phn loi a hnh nh gi ti nguyn nc di t phi xem xt n c hnh dng, cu tr c n trong khng gian 3 chiu. Tt nhin, yu t hnh thi l du hiu ht sc quan trng trong nghin cu a hnh. La chn s phn lo trn c s phi hp ca nguyn tc ngun gc-hnh thi v kin trc- hnh thi. Theo nguyn tc phn loi ny, t l nghin cu trung bnh, vng ni phi Bc nc ta c chia ra hn 60 kiu a hnh thuc cc phc h: ni cao, ni trung bnh, ni thp, i ng bng v thung lng. T cao tuyt i 1500m ( ni trung bnh ) tr xung c 50 kiu. Cc ch tiu phn loi a hnh theo nguyn tc ny l: i kh hu, cao tuyt i cu trc kin to, thch hc, hnh thi, lp ph th nhng, thm thc vt, cc qu trnh gnoi sinh, thu vn b mt v s c mt ca cc yu t khc ( mt khi chng c nghi i vi nghin cu nc di t ). Phng php p dng: Nghin cu a hnh. phc v cho vic nh gi ti nguyn nc di t ca a hnh, cn nghin cu c im nc di t trong cc a hnh sau: - Trong cc khi ni c ngun gc kin to (cu trc khi tng, cu trc thun, cu trc nghch, cu trc ngang, cu trc n nghing, cu trc un np, cu rc vm xm nhp). - Trong cc vm phn tro bazan. - Trong cc a hnh vi. - Trong cc a hnh b chi phi bi t gy kin to. - Trong cc a hnh ng bng nghing trc ni (pediment). - Trong cc thung lng sng, ng bng di ni. - Trong cc ng bng ph sa. - Trong cc cn ct ven bin. Nhng chi tiu nh gi ti nguyn nc di t ca a hnh c a ra l: - Quy m phn b trong khng gian 3 chiu. - su tng i ca b mt nc ngm. - Kh nng cung cp nc cc cng trnh khai thc. - Xc xut pht hin nc ngm bng cc cng trnh ( khoan, o ).

Mc xut hin trn b mt. Tnh cht ca nc ngm.

Cc hp phn ca a hnh l du hiu gin tip song cng rt quan trng nh gi ti nguyn nc di t, gm cc c im kh hu nn nham thch, mng li sng, sui, mc p v, mc cact ho, lp ph th nhng, v lp ph thc vt ca a hnh. Tuy nhn, i vi t l trung bnh, nhng du hiu c quan tm hn l: nn nham thch, cu trc, s dp v, mng li thu vn v lp ph tht vt. Nn nham thch. Mc cha nc ca t c th hin qua cc ch tiu: l hng, nt n, cact, tnh cha nc, gi nc, nh nc n hi ( thng qua tnh thm v tnh mao dn ) ca t . Cc ch tiu ny c nh gi gia kt qu nghin cu th nghim nhiu ni trn th gii v cn c vo c th phn cp trin vng v tim nng cha nc di t ca cc loi nh sau: - Cui : trin vng nhiu. - ct : trin vng trung bnh. - Si : trin vng nhiu. - Bt : km trin vng. - Ht ct ln, ht trung: trin vng nhiu. - St : rt km trin vng. - Ct kt : trin vng trung bnh. - Ht ct nh:trin vng nhiu. - vi : trin vng nhiu. - gnai : rt km trin vng. - Bazan : trin vng trung bnh. - st : rt km trin vng. - granit: rt km trin vng. Cu tr ca a hnh c xem xt nh mt yu t ht sc quan trng to nn khng gian lu tr nc di t ca a hnh. Mi cu trc khc nhau to nn trin vng cha nc di t khc nhau. C th: cu trc vm xm nhp: rt km trin vng; np li, vm nng: km trin vng; cu trc n nghing: trin vng trung bnh; cu trc nm ngang: trin vng nhiu; np lm: rt trin vng; cu trc phc np li: km trin vng; phc np lm: trin vng nhiu. H thng t gy v khe nt: s phn loi ca t gy cho php xc nh kh nng lu thng v lu gi nc di t ca chng. Cc t gy chm nghch: rt km trin vng; t gy trc bng: km trin vng; t gy thun: trin vng trung bnh; i p v : trin vng nhiu; t gy tch m: trin vng rt nhiu. V khe nt: cc khe nt c th pht trin sy vo bn trong a hnh ( 80-100m tnh t b mt ): h s mt khe nt v thng s cn thit xc nh trin vng nc di tca a hnh. H s mt khe nt tnh theo cng thc: L a =------------F

Trong : a - h s mt khe nt. L - tng chiu di khe nt. F - din tch nghin cu. v dng mng li thu vn: - Dng vung gc: trin vng trung bnh - Dng li mt co: trin vng nhiu. - Dng bn tc: rt trin vng. - Dng gc cnh: trin vng nhiu - Dng ngc: t trin vng. - Dng song song: trin vng trung bnh. - Dng ta tia: t trin vng. - Dng song song: trin vng trung bnh . - Dng to tia: t trin vng. - Dng ng tm, hng tm: rt trin vng. - Dng b khng ch: trin vng trung bnh. - Dng n: trin vng trung bnh. Ngoi ra, s vng mt ca mng li thu vn hoc mng li thu vn dng nhn to cng c xem xt nh gi mt cch c th. Mt mng li thu vn c o c v tnh ton theo cng thc: L d = -------------- ( km/km2) F Trong : D - mt mng li thu vn. L - chiu di sng sui. F - din tch nghin cu. Gi tr mt d c phn chia ra cc cp khc nhau ng vi cc cp trin vng TNND. Mi lin h l t l thun vng cng v t l nghch vi vng b ri. Ngoi ra c th dng gi tr mt im nt cc khe phi hp nh gi, mc chnh xc s cao hn. vng cng ahy trong i ni chung, gi tr mt khe nt v im nt quan h t l thun vi trin vng cha nc ( dng khe nt )ca a hnh. Thm thc vt: nh hng ca thm thc vt c th hin kh nng chng tht thot ND do bc hn, kh nng lu tr nc ma b sung choND. Ngoi ra, thm thc vt cn c kh nng tng cng s thm mao dn ( theo nh lut Darcy ). Vn ny c nhiu ngi nghin cu n trong lnh vc cn bng nc v thu vn rng trn th gii. Vit nam ch mi c mt vi cng trnh nghin cu trn mt vi trm thc nghim ( Thc ring, Sn ng ). C th rt ra nhng chi tiu c bn v trin vng lin quan n TNND ca thm thc vt l: che ph mt t.

im cu to ca r. c im l cy. Sinh khi ca kiu thm.

T nhng kt qu nghin cu thc nghim Vit nam (trm Thc ring, Sn ng) v trn th gii ( vng kh hu nhit i ) cho php phn chia ra cc nhm kiu thm c mc trin vng TNND khc nhau: Rt trin vng: + Rng thng xanh cy l rng. +Rng hn giao l rng, tre na. + Rng hn giao l rng, l kim . Trin vng nhiu: + Rng l kim khp tn, rng ti sinh. + Rng l rng, na rng l. + Rng trng khp tn. Trin vng trung bnh: + Cy bi, rng trng 2-3 nm. + Cy cng gnhip. + Vn cy n qu. + Cy cng nghip cha nh hnh. Trin vng t: + Cy bi ri rc. + Thm c dng cho chn nui. + C tranh. Trin vng rt t: + Rng mi, trng nng ry.

Cc kiu thm cy trng ngn ngy trng ng bng c xem xt nh du hiu biu th cho trin vng ND (v d: rau rt trin vng). Mng li thu vn. Mng li thu vn ng vai tr nh mt bc tranh th hin li du n ca nhiu qu trnh ni ngoi sinh. Thng qua du hiu mng li thu vn c th xc nh c cc chuyn ng kin to ( c bit l giai on sau cng ), s phong ho vt l, ho hc v cc hot ng xi mn, ra tri b mt a hnh. Nhng yu t cho php nh gi v trin vng TNND ca a hnh. Nhng ch tiu ca MLTV dng nh gi l hnh dng v mt ca MLTV. Cc hp phn t nhin c mi tc ng tng hp ti tim nng ND ca mt nv a hnh. Theo nguyn tc cn bng nc v chu trnh tun hon ca nc trong t nhin, mi n v a hnh s l nhng thc th c lp vi tim nng ND ca ring n (c mt mc phung ph, ng thi v tnh cht ND). Thc t c quan nim l nhng n v a thu hnh thi v bn a thu hnh thi l mt sn phm c th nhm th hin mi quan h tng hp .

Cp loi G1 G2 G3 G4 G5

phn n v a mo Phc h Nhm kiu Kiu Ph kiu Dng

n v CTV Thnh h Phc h Tng

nv THT ( MCTV ) Phc-Thnh h Nhm kiu-Phc h Kiu-Ttng Ph kiutng Dng-i

T l bn Nh Tb Tb Ln Ln

Thc t cc n v l s kt hp ngang hoc cho gia cc cp gn nhau: cng l s khc bit th hin c bn cht ca bn THT. Mi t l bn s c ni dung tng ng v nh vy cc hp phn t nhin c th hin s c mc chi tic khc nhau, ng thi s lng ca cc hp phn c dng tnh ton s khc nhau . V d, bn t l nh dng cc ch tiu cc nhm kiu a hnh, t gy, nn a cht, nhm kiu thm, kiu mng li thu vn (c nhnh sng sui cp cao). Bn t l trung bnh : kiu a, t gy mt khe nt, cc loi , kiu thm, kiu mng li thu vn (c nhnh sng sui cp thp) v mt mng li thu vn. Bn t l ln: dng a hnh, loi t gy, mt khe nt, cc tng v loi , cc qun x thc vt, mng li sng sui (c nhnh cp thp) v mt MLTV. Phng php nghin cu thnh lp bn THT gm c: - Phng php vin thm phn tch bng mt thng v x l s ho vi t liu nh, nh v tinh v bng t. y l phng php ch o. - Phng php GIS v nghin cu nh gi tng hp. - Phng php bn . Trong vic nh gi tng hp, c th p dng cc phng php cho im theo thang (5 hoc 1G im), xc nh trng s xc nh mi tng quan, phng php ma trn im v nh gi theo im tng s. im tng s l kt qu nh gi cui cng cho TNND cu cc n v THT - (M-CTV). im tng s c phn ra cc khong thch hp vi cc cp tim nng ND trong tng vng lnh th. Phng php phn chia khong c p dng theo phng php phn tch Hystogram (biu ct), phn tch chm theo bin hoc n gin hn l theo phng php tnh trung bnh ha. Bng 8.3 STT Cc n THT 01 NXK 02 NKB v im nh gi cho cc hp phn 2,2 1,5 2,0 3,0 2,21 4,74 4,2 3,6 4,1 4,1 2,5 1,5 im hp 17,2 18,5 tng

Bn THT c xy dng theo phng php lp bn chuyn ca UNESCO vi h thng k hiu v mu ph bin.

Cc khoanh vi, nt chi, k hiu s hoc ch th hin cho cc n v THT. Nn mu cht lng th hin cho cc cp TNNND ( - rt ngho; hng-ngho; nu nht - trung bnh; xanh l nht - giu; xanh l thm - rt giu).

Trn bn THT khng thit a tui a cht v tui a hnh khng phi l yu t quan trng nh hng n TNND. H thng ch gii c xy dng theo ma trn m t hoc ma trn nh du. Vic s dng bn ch gii no s tu thuc vo t l nghin cu v mc phc tp ca khu vc nghin cu. Tm li, c th hiu n v THT ( M-CTV ) l mt tng th t nhin c trng cho mt thc th cha ( ND ) c th hin qua cc thc th a mo. Cc n v THT c s ng nht tng i v ngun gc, hnh thi cu kin trc, thnh phn thch hc, lp ph thc vt v thu vn b mt, c cng thnh phn v mc cha ND. Ap dng cc phng php vin thm cho php nhn din v xx nh c cc n v THT cng cc c im ca chng mt cch nhanh chng v chnh xc. VII. VIN THM TRONG TNG TH NGHIN CU A CHT. Nhng gii thiu tm tt v p dng ca vin thm gii quyt mt s nhim v thc tin nh: o v chp nh a cht t v tr, d on tim kim nc ngm v tm kim khong sn c ch,... ni ln nghi ca vin thm vi a cht trong giai on pht trin hin ti v c im ca chng trong tng lai theo phm vi hon thin ca cng ngh v trnh nghin cu. V kh nng nhn c nhng hnh nh vi t l khc nhau, vic thnh lp cc s nh, bnh v bn nh a cht l kh nng thc t lm chi tit ho, lm sng to v kim tra nhng bn thit lp t trc. Vi vic tnh ton phn tch trn cc ti liu mi nhn theo quan im kin to ton cu v da theo cc t liu nh v tr, cho php phi kim tra mt lot cc bn a cht kin to c. iu cn phi c thc hin trn c s phn tch t liu vin thm vi vic s dng cc loi t liu khc nhau nh nh Rada, nh Hng ngoi, kt hp vi t liu a vt. Nh kh nng th hin trn nhng t liu nhn c t v tr, xut mt hng nghin cu mi l s dng nh v tr nghin cu cc cu to su ca tri t. Khng c mt s nghi ng ng k no v kh nng v da vo nhng trin vng thc t khi kt hp vin thm vi vt l v khoan du kh, cc th xm nhp, cc tp hp ni la bazan hoc xc nh s tn ti ca np un ln hay cc t gy su. Xt mi tng quan gia cao tng i ca phn b mt v tri t nghin cu vi kh nng s dng nh chp t v tr trong nghin cu cc cu to su ca v tri t th nh v tr c th c ngha ln trong vic tm kim cc m khong sn c ch nm i t. S cn thit ca vic nghin cu cc qu trnh ng lc hc din ra trn mt t, yu cu phi c mc thng tin chi tit, y , thng xuyn. Chng ch c th nhn c bng chp nh trc tip t v tr, hoc chp nh qut, song do phn gii thp nn khng th cho nhng ti liu cn thit nghin cu nh lng v cc hin tng nh: s b tr tm ng t, cng v tc ca cc chuyn ng kin to hin i v cc biu hin ca chng n s thay i hnh dng qu t, s xm thc t do nc, do gi,... Tuy nhin trn c s x l thng tin vin thm, cho php xc nh nhng xu th v d bo cc hin tng .

Trong thc t, hin nay ch c phn tch t liu vin thm vi bao qut a phng v chi tit mi c th cho ta nhng thng tin thng nht t v tr. Nh s tnh ton v quan st lp th nh my bay, phn tch nh a ph, phn tch nh Rada, nh Hng ngoi cho php gii quyt tng i tron vn mt s nhim v thc t trong a cht. Vic la chn cc my mc ph thuc trc tin vo s ph hp ca cc tham s t liu vin thm vi nhng c tnh k thut ca my. H thng quang hc ca my lp th c phng i ln (v d nh my c chnh xc loi Stereoximplek chnh cao c c l 88mm) th dn n lm gim bao qut, nn cng cn on c s b bng mt vi cc my lc th n gin (Stereskop.). Cc my lc th o nh ni cho php chnh sa nhng sai st trong phm vi ng vin c s, tr s gc nghing ca nh c k n lm cho vic on c a hnh c chnh xc hn. Nh vy, phi c s phi hp lin tc gia vic phn tch cc du hiu trn nh v a hnh, vic chuyn cc ti liu gii on v hiu chnh theo mng li khng ch. Cn thy r mi tng quan gia t l nh v bn a hnh t chuyn cc kt qu gii on bng cc thit b. S khc bit v t l c th lm nhiu ln song thit lp bn a cht th t liu vin thm c s dng c th bt u t loi c t l nh hn 1/2.GGG.GGG. Vic s dng cc my mc lp th thng dng cho php tng thm phn gii on nh lng: xc nh phng v v gc dc, b mt cc t gy ph hy, s thnh to cc dch chuyn, bin phi hp gia i dch chuyn n cc i khc. Nhim v tip theo ca gii on s b l kim tra ngoi thc i v b sung ti liu. Cng vic ny thc hin nh 1 s tuyn l trnh cho php kim tra cc phn din tch ch yu xc nh trn t liu vin thm cc kim tra m c tp trung cc c im on c chnh cho cc i tng ca lnh th nghin cu. Mt din tch m c tp trung cc c im cm phn tch cho cc i tng cu lnh th nghin cu. Lng thng tin trn 1 nh c t l nh hn 1/500.000 th s cha ng 1 khi lng cng tc a cht trong thi gian 1 vi nm nn trong 1 ma thc a c th tin hnh 1 s l trnh kim tra pht hin trn nh v mt a cht. Trn cc din tch cn li khng i c cc l tnh nghin cu th thc hin vic ngoi suy cc ti liu c lm sng t trn din tch poligon ngoi thc a. Khi nghin cu thc a ngi ta s dng knh lp th xch tay, loi phng i 1 vi ln. Cng on cui cng cu vic phn tch on c l tng hp cc ti liu gii on s b, b sung cc ti liu ca gii on o v a cht ngoi thc a lm chnh xc kt qu gii an, chuyn cc ti liu on c nh v tr cn thit ln bn bng mt hoc bng cc my mc iu v. Lin x c, bn nh v tr ln u tin c thnh lp cho lnh th vng trng Tadijikski v min nn nm vng ni Gixxaraski do N.A.Iakovlev v M.M. Nabokov tin hnh nm 1971 v L.B. Taraxenka nm 1975 tin hnh phn trung tm Ajganistan lm bn 1/1.000.000 v 1/500.000 v da theo chnh xc ca cc ng Contour phn tch c nhng iu kin tn ti, tthnh phn v cu trc cu cc thnh to a cht, nhanh chng thnh lp t nh v tr cc bn a cht t l 1/2.000.000 n 1/1.000.000

Chuong IX : VI?N THM TRONG NGHIN C?U S? D?NG ?T V L?P PH? MT T


I. I. M U.

Phng php vin thm c ng dng rt c hiu qu cho vic nghin cu s dng t v lp ph mt t v nhng l do sau: s s Cc nh ca mt vng rng ln c th thu nhn s thay i mt cch rt nhanh chng. s s Cc nh c phn gii thch hp vi vic phn loi cc i tng trong vic quan st o v. s s Anh vin thm c th gii quyt cc cng vic m thng thng quan st trn mt t rt kh khn. s s Phn tch nh nhanh hn v r hn rt nhiu so vi quan st thc a. s s Anh cung cp cc thng tinh m c th b st trong quan st thc a. s s Cc nh c th cung cp mt tp hp cc thng tin ( Multidata ) i chiu so snh cc hin tng c s thay i ln nh: s dng t, lp ph mt t nh: rng, nng nghip, thu vn v pht trin th. Tuy nhin, mt s hn ch ca phn tch nh vin thm l: 1. 1. nhiu dng khc nhau ca s dng t c th khng c phn bit trn nh. 2. 2. Trong phn ln cc nh vin thm th rt nhiu thng tin theo chiu nm ngang b mt i hoc khng r nt, nhng thng tin ny thng rt c gi tr phn loi nhng i tng s dng t. 3. 3. i vi mt vng nh th chi ph cho s nghin cu vin thm tr nn t hn cc phng php truyn thng, v vy s khng kinh t. S phn tch vin thm cn phi c kim tra bng cc thng tin mt t ti cc im in hnh, nh vy, kt qu s tr nn rt chnh xc. II. II. NHNG CNG VIC CN THC HIN.

1. 1. Xc nh h thng phn loi. H thng phn loi cn c xc nh, xy dng c th phn bit c cc i tng hnh ng ( s dng t ). Trong vin thm, h thng phn loi phi ph hp vi kh nng cung cp thng tin ca cc t liu vin thm. Trong vin thm, yu cu ca mt bn phn loi l: a) a) chnh xc ti thiu cho phn bit cc i tng s dng t v lp ph mt t phi t t nht 85% . b) b) chnh xc ca phn tch trong bn phn loi cn phi ging nhau cho mi i tng v thch hp vi kh nng cung cp thng tin ca t liu. c) c) Kt qu phn tch khi dng h thng phn loi cn phi c ging nhau i vi nhng ngi gii on khc nhau. d) d) H thng phn loi c th c p dng cho nhiu vng rng ln. e) e) H thng phn loi c th c s dng khi phn tch cc t liu thu c trong cc thi gian khc nhau. f) f) H thng phn loi cho php dng cc bc phn loi ph m c th s dng cho vic quan st mt t, hoc phn tch t cc t liu vin thm t l ln hn.

g) g) S tng hp ca h thng phn loi phi c thc hin mt cch chi tit. h) h) C th so snh vi ti liu s dng t trong tng lai. i) i) Nhng c im s dng t khc nhau c th nhn bit c . j) j) Theo nguyn tc , vic xc nh h thng phn loi l cng vic u tin rt quan trng khi p dng vin thm xy dng bn s dng t v lp ph mt t. V du: c th tham kho h thng phn loi ca M (theo Anderson v nnk Vn phng quy hoch bang Florida, 1976).

Mc I ( 1) t l nh Phn tch nh v tinh 100. th hay thnh ph

111. Nh n c nh hn n v c tr trong 1ha Cng s nh nc. 166. 112. Nh n c c mt trung bnh 167. Nghi a 113. Nh n c c mt ln 114. Nh mt tng. 170. Khu gii tr th thao. 171. Nh gn. nhiu tng. 115. Sn thp 172. Nh cao tng. th. 116. Cng vin, vn 173. B bi. c hn hp. 117. Khu dn 174. Sn vn ng, trng ua. 120. Khu thng mi v 121. Khu bn hng ho v phc v. 180. Khu hn hp 122. Khu bn bun v phc v. phc v 190. t trng v cc t 191. t khng phtc s phc v kinh doanh 123. Vn phng v trin xy dng gia th. khc 192. Khch sn v nh tr. 124. t s xy dng nhng cha c hng c th. Khu vn ho th thao. 125. 126. Khu hn hp thng mi v dch v.

Mc II ( 2 ) T l trung bnh Phn tch nh v tinh + nh my bay 110. Khu dn c

Mc III ( 3 ) T l ln Phn tch nh my bay

200. t nghip

nng 210. Ma mng v ng 211. Ma mng trng hn tp. 212. Cnh ng. c 130. Nh my cng 131. Cng nghip nh. 213. ng c. nghip 132 Cng nghip nng. 133. Khu dn chuyn. 220. Cy n qu. 221. Nh my ang xy dng. 134. Vn chanh cam. 222. Cy n qu khc. 223. Vn m. gm ton b ng bng ni 140. Giao thng 141. Sn bay (bao 224. Vnkhin). v iu trng im. 225. Vnga (c ng ry v nh iu hnh). 142. Nh nho. 143. Bn xe ca v xe ti. 230. Chung tri gia sc 231. Trm tru, b. 144. Nui kim sot. 232. Ni xecm. 145. Nui gia t ng. 233. Nui ln. 240. S dng nng nghip 241. Nhcanh tc nng nghip lunkh) i. 151. t my nng lng (in v thay 150. Cng trnh cng khc. . 242 t khc. nc. 152. Nh my cng

300. t b hoang 310. t ng c. 160. Cng trnh phc li. 320. t cy bi.

153. C s iu dng. 154. Cc bi rc. 311. Bi c t nhin. 312. ng c trng. 161. Cc c s gio dc (cc trng hc) 162. Tu vin, nh th 321. Bi tha. cp thuc v chm sc sc kho. 163. Ni cung 322. Trm kim sot. 164. Bi tha. 323. C s qun s. 165. Cy bi ven bin. 324. Bi cy mc th sinh.

330. t trng hn tp. 400. t rng

410. Rng thng xanh

411. Thng. 412. Cy g . 413. Cy khc.

420. Rng rng l.

421. G si. 422. Cc g khc. 431. Rng hn giao.

430. Rng hn giao. 440. Rng cht tri cy.

450. Vng rng b chy. 500. Nc

510. Sui v knh. 520. H v h nc. 530. Bn thu nc. 540. Vnh v ca sng. 550. Nc bin.

600. t t

610. t t c thc vt 611. Thng xanh. 612. Rng l. to rng. 613. Cy ngp mn (Mangrove) 620. t t c thc vt 621. Cy thn tho. khng to rng. 622. m ly nc ngt. 623. m ly nc mn. 621. t t khng c thc vt. 631. Vng bi triu. 632. Cc t t khng c thc vt khc.

700. t hoang.

710. H b kh. 720. Bi bin.

Chng X : ^ S DNG K THUT VIN THM IU TRA V THNH LP BN T

I. QUY TRNH IU TRA T BNG PHNG PHP VIN THM. Khi s dng phng php vin thm iu tra t, c th tun theo nhng quy trnh

chung sau y: 1. 1. Trong phng. a. a. Chn nh khu vc nghin cu, lm bn ghp nh, vch cc n v lnhth ch yu ca khu vc ln nh hoc giy bng m. b. b. V ranh gii cc kiu t nhin trong cc n v lnh th t nhin ch yu. i vi trng hp t l nghin cu ln th y l cc n v t nhin cp thp hn. c. c. Nghin cu bng mt thng, bng knh lp th ( i vi nh my bay) ton b nhng nh c th hin cc n v t nhin c vch ra s b. d. d. S b la chn cc vng mu v vch ranh gii cc vng trn nh hoc giy bng m. e. e. Xy dng bn ch gii s b trn c s nghin cu cc vng mu. f. f. Gii on nh theo bn ch gii s b trn. 2. 2. Thc a. - - iu tra nhanh ton b din tch s c nghin cu pht hin. + Quan h gia a hnh vi nh. + Quan h gia t v cc kiu v ph kiu t nhin. - - La chn ln cui cc vng mu trn c s c vng chn trong phng v tin hnh iu tra chi tit cc vng mu xem xt quan h gia cc n v gii on vi n v phn loi t. - - R sot li kt qu gii on nh vi cc vng ngoi din tch vng mu cho ph hp vi ti liu iu tra vng mu. - - La chn tuyn kim tra v tin hnh kim tra thc a ln cui cng bn v ch gii ca bn . - - Hon thin bn v bo co thuyt minh. Nm 1969, Bennema v Gelens gii thiu mt quy trnh iu tra t bng phng php vin thm gm hai nhm sau: a. a. Cho nhm a: Yu cu kim tra thc a ph thuc vo t l nghin cu: - - T l nh: kim tra ton b cc ng ranh gii. - - T l trung bnh: kim tra mt s ng. - - T l ln: kim tra hn ch hoc khng kim tra. b. b. Cho nhm b: (quy trnh iu tra c vng mu) - - Gii on chi tit ton b nh sau khi iu tra vng mu. - - Gii on chi tit ton b nh trc khi iu tra vng mu v s c st li khi iu tra vng mu. II. CC YU T CA T NH HNG N C IM NH. 1. 1. Cc tnh cht ca t nh hng n phn x. Kch thc ht. Orlov (1994) trong nhiu th nghim ch ra rng khi t c ng knh ht tng th phn x ca t s gim. Khi ph v kin trc t th thng thng s lm tng kh nng phn x do b mt phn x tng. Ht th c hnh dng c bit, hnh thnh nn b mt gm rt nhiu l hng trong chnh bn thn ht, s hp th nhiu nh sng hn v lm gim kh nng phn x t.

Thnh phn c gii t. Thnh phn c gii hay l lng cc ht t khc nhau c nh hng ln n phn x nh sng. t cha trn 90% hm lng cht v c ( hu nh khng c cht hu c ) s phn x cao vng sng nhn thy. Mt s kt qu nghin cu ca NRSA khng nh iu . Bng 10.1. Phn x ca nh sng trn cc kiu t. Thnh phn c gii St mu en St bt kh Bt kh Ct bt kh Ct mn phn x % Band 4 Band 5 21 22 41 49 31 44 25 36 23 30 Band 6 19 53 47 37 24 Band 7 25 56 43 43 21

Qua bng trn thy rng, khi thnh phn c gii th hn th phn x nh sng cng gim xung tr loi st mu en, mc du l st, ht mn nhng c mu en nn phn x thp do c nhiu vt liu c mu sm (c cht hu c, cht v c). Mu t. Mu t c quan h cht ch vi phn x nh sng. t c mu thm s phn x nh sng thp hn t c mu hoc sng. Bng 10.2. Cc tnh phn x ca t c mu khc nhau. Loi t t trn granit t en phn x % Band 4 Band 5 13 22 8 11 Band 6 26 14 Band 7 25 15

Vt cht hu c v cc xt kim loi. Vt cht hu c v cc xt kim loi c nh hng n mu t, hn na di cc iu kin canh tc v kh hu khc nhau cc tnh cht ny cng thay i. Hm lng cht hu c nh hng n mu t, nhit , kh nng gi nc v trao i Cation, cu trc t,... thng qua l mt phn x cng thay i Orlov v Obukhov ( 1964 ) tm ra mi quan h gia phn x v hm lng Fe2O3 nh sau: R ( Y )= 84-4,9 . C Trong : C - hm lng Fe2O3 t tnh bng phn trm. R ( Y ) - h s phn x ca loi t Y o bng my o ph. Cu trc t v nhm b mt. L hai yu t c nh hng n phn x. t c b mt gh gh s lm gim phn x. t khng c cu trc phn x nhiu hn t 10-20% so vi t c cu trc tt. Bng 10.3. Cc tnh cht phn x nh sng do cu trc.

Loi t

phn x % Band 4 Band 5 t bt th b o xi 19 20 44 t bt th khng b o 31 xi

Band 6 21 47

Band 7 20 43

m t. m t nh hng n phn x theo quy lut lng m trong t th sng s gim. Ngay trong vng sng 0.38 n 1.4 din tch t kh s c phn x ln hn t t. Cc kt qu nghin cu ch ra mi quan h gia m t v phn x (bng 10.4). Bng 10.4 Mi quan h gia m t v phn x. m % 4 8 12 16 20 24 32 phn x % t st- bt t ct 20 36 19 26 18 20 16 19 15 1 14 18 14 -

Nhit t. Nhit t l nhn t quan trong, c lin quan n t l mt m , t l phong ho, qu trnh phn ng ho hc, cc hot ng vi sinh vt,... Nhit b mt ca t c th thu nhn bng nhiu loi sensor hng ngoi nhit mi c kh nng ghi nhn mt s iu kin nhit t tng di b mt. Vic gii on cc nh nhit nhn chung l kh v ph thuc vo nhiu iu kin ngoi cnh nh: m khng kh, mc canh tc ma chp nh,... V d vo ma xun th t st lnh hn t ct v th trn nh s m hn, cho nn tuy nhit t l yu t quan trng nhng kh ghi nhn v gii on. 2. 2. Mt s c im ca nh c nh hng n qu trinh gii on t. Kch thc i tng. L c im quan trng nhn dng i tng gii on, khi gii on da vo mi quan h gia kch thc ca cc i tng quyt nh. V d: sng o r rng phi rng hn knh mng trn nh, mc d chng cng thng v c mu nh nhau. Hnh dng ca i tng. Hnh dng ca i tng trn nh cng l mt yu t quan trng gii on nh, mc d do chp t trn cao, hnh dng nh xut hin trn nh khng hon ton ging vi hnh dng thc, nhng nu c kinh nghim gii on s d dng nhn ra. Bng ca i tng. i khi bng ca i tng rt c ch trong qu trnh gii on, cho bit nhiu thng tin v i tng hn chnh bn thn i tng, c bit trong trng hp bn thn i tng b m t

thng tin. Tone nh v s thay i ca tone nh. Chng ta u bit rng trn nh en trng, ni chung l cc vt th mu sm th s en hn cc vt th mu sng. Cc vt th c b mt nhn nh ng nha hoc mu mc du c mu sm nhng trn nh vn sng hn vt th c b mt nhm th. B mt nc c th thay i t en n trng ph thuc vo gc chiu ca mt tri v gc chp ca my nh v th nhn chung vng t t s en hn vng t kh nhng c trng hp s sng mu nh nhau trn nh. S thay i t t hay t ngt ca tone nh cng l cn c tt gii on i tng. Chn hn tone nh thay i t t theo im y l t xi mn di chuyn mt phn trn ca phu din. Cn cc trng hp tone nh thay i t ngt c th do cch s dng t khc nhau. Cu trc nh. Cu trc nh c th nh nghi nh l s sp xp trong khng gian ca cc i tng theo mt trt t no . Cc loi t khc nhau s th hin trn nh theo cu trc khc nhau. t b xi mn khe rnh, cu trc g ni trn nh, cn xi mn b mt th trn nh cu trc s mn hn. V tr i tng trn nh. L yu t nhn dng i tng t. chng hn t ph sa s phi nm gn vng chu th hai bn sng. t thot nc tt phi gn vi tp on cy nht nh, t ng nc i lin vi cc loi cy ch th cho n. Cu to rtn b mt nh. C nghi l cc b mt c bao ph bi cc im c tone khc vi tone chnh ca ton b nh. Rt kh phn bit gia cc im chm by vi b mt tone nh khng phng, tuy nhin bng mi lin h vi cc tnh cht khc th c trng ny cng c s dng tt gii on t. I. CC BC GII ON NH. Theo quy trnh gii on nh nu trong phn I, y trnh by chi tit cc vic gii on nh, l phn quan trng nht trong bt k cng vic no c s dng k thut vin thm. 1. 1. Pht hin v nhn dng i tng. Sau khi chun b nh, bn nh ghp, cng vic u tin l gii on nh l xem xt xem c nhng g trn nh vi tt c cc yu t c lin quan n t. Sau l ghi nhn, xc nh v tr, kch thc, hnh dng i tng v cui cng l nhn dng cc i tng , ton phn hoc tng phn vi tn i tng. 2. 2. Phn tch. Sau khi pht hin ra i tng, nhn dng chng, bc th 2 l phn tch cc i tng , tm ra mi quan h gia chng v cc yu t khc lm chnh xc s phn loi t. C 4 phng php phn tch i tng c xut l: s s Phn tch cu trc. s s Phn tch nhn t. s s Phn tch t nhin. s s Phn tch phng on t bn ngoi. a) a) Phn tch cu trc. III.

Phng php ny c Frosf a ra da trn 3 nguyn tc chnh sau: - - t ging nhau th xut hin trn nh bng nhng cu trc ging nhau. - - t khc nhau xut hin di cc cu trc khc nhau. - - Mt khi cc i tng gii on c kim tra vi cc quan st t ngoi thc a th i tng c th dng nh chi kho m rng phn tch cho vng khc. Phng php ny n gin song km chnh xc. b) Phng php phn tch yu t. L phng php rt quan trng, c nhiu ngi quan tm nghin cu bt u l Buring ( 1960 ) sau l Vink ( 1963 ) b sung v phn tch thm. Nm 1964, Kamphorst a ra 5 nhm yu t rt quan trng gii quyt on t ( bng 10.5 ). Bng 10.5. Nhm cc yu t quan h vi vic gii on t. ( Kamphost- ITC 1964 ). Nhm I Quan h vi Hnh thi lnh th Tn yu t Kiu a hnh Hnh dng chung Sn Mng li ng t thu Mng li lu vc Sng sui Hnh dng thung lng

II

Cc nt c bit ca a hnh trn Tone nh Mu sc Cu trc nh nh Thc vt Thc vt t nhin Cc cy trng c bit S dng t iu kin nc m Cc tng t Tiu v trung a hnh

III

IV

Cc yu t d on

Anh hng ca con ngi

v sng Ho, rnh Ranh ggii ng rng Cu trc khu dn c Giao thng Cc im kho c

Gn y hn, Nenema Gelen ( ITC, 1969 ) a ra 3 nhm cc yu t c lin quan vi vic gii on: > > Cc yu t c bn gm: - - B mt a hnh. - - Thc vt t nhin. - - Cc loi cy trng.

- - m. - - Nc. - - Cc cng trnh nhn to. - - Thm thcvt. > > Cc yu t hn hp: - - Cc ng thot nc. - - Cu trc mng li thot nc. - - S dng t. - - Cc t gy. - - Cc kin trc ca thm thc vt. > > Cc yu t phng on: khng nhn thy trn nh m c th suy ra t cc yu t ca hai nhm trn. - - iu kint thot nc. - - m. - - Cc tng t. - - Cc yu t nh hng n xi mn t. Goosen Deeko (FAC, 1967) tm ra tm quan trng ca cc yu t gii 'on trn trong qu trnh iu tra t nh mt s lin h tng hp ca qu trnh x l h thng thng tin a l. Nhn chung c th thy 5 yu t c quan h cht ch vi vic gii on nh phc v iu tra lp bn l: 1. 1. Kiu lnh th (kiu t nhin-Land type) 2. 2. Hnh thi a hnh (relief form) m. Mc phong ho. Ch m. Cht mn. dc. Vic phn tch cc yu t c kt hp trn bn . Bn ny s c s dng khi kim tra ngoi thc a v chnh xc ho ranh gii cc n v. Phng php phn tch yu t ny c thun li l ngi iu tra khng cn kin thc su v t m ch cn ngi lnh o nhm bin tp li. Tuy nhin, bt li ca n l tn nhiu thi gian v cng sc so vi phng php.

Bng 10.6. Quan h gia yu t phn tch vi kh nng iu tra t. Yu t Kh nng nhn thy Mi quan h vi Mc trng hp vi ranh gii trn nh lp th iu kin t Kiu lnh th a hnh Hnh dng sn iu kin thot nc H thng thot nc nhn to Thc vt t nhin m Mu nh Tnh hnh s dng t Cao Cao Cao Cao Cao Cao Thp Cao Cao Cao Cao Cao Cao Cao Cao Cao Thp Trung bnh Cao Cao Cao Trung bnh Trung bnh Trung bnh Cao Thp Thp

c) c) Phng php phn tch cc yu t t nhin. Phng php ny da trn trnh hiu bit cao mi quan h gia t v t Nhin, v trn s cng nhn cc qu trnh ng ch khng phi l cc yu t tnh. Cc yu t cng nh phng php phn tch yu t nhng cc s dng khc. Nhiu yu t khng cn vch ranh gii trn bn m li c s dng nh l c s vt cht trong mi quan h gia cc thnh phn t nhin ca cnh quan. Mi quan h da trn nguyn tc qu trnh tng tc ca t nhin, nn phng php phn tch ny c coi l phng php phn tch qu trnh hn l phn tch hin tng. Nh vy bng phng php ny, vic nghin cu s phn ra thnh cc n v t nhin cc cp theo t l nghin cu v vic ny c th gii on t nh mt cch tng i thun li.

Bn xy dng t phng php ny s cho php xc nh cc t hp t hoc cc n v phn loi t cp ch yu trong cc n v t nhin. d) d) Phng php phn tch bng ngoi suy. Phng php phn tch ny do Benema v Gelen (ITC, 1969) ngh. Nh chnh tn ca n gi , phng php ny cn bn da da vo cc c im bn ngoi ca lng th, miu t n gin cc thut ng dn gian nh: din mo c im a mo bn ngoi ca lnh th. ng,... V du: Vng t cao, vng gia, ni, i lng sng, sn bn, sn gia, dc

Trong thc tin, nhiu nh nghin cu khi ng dng phng php ny c th gii on rt nhanh cc tm nh vch ra cc ranh gii ca cc kiu t tng i chnh xc v vic chuyn t thut ng ca phng php ny sang thut nh ( c ) khng my kh khn i vi cc nh th nhng c kinh nghim. V th y l phng php cng hay c dng kt hp vi phng php ( c ). Hin nay, ngi ta ang c gng chuyn i cc h thng phn loi ring theo h thng phn loi chung ca FAO-UNESCO v vin thm cng c th p ng c vic thnh lp bn t theo h thng ch tiu . e) e) Phn loi tng i. Cc tm nh c phn tch bng bt k mt trong bn phng php tTrn u a ra ranh gii ca cc n v khc nhau. qu trnh n nh tn ca cc n v lin quan n qu trnh phn loi cc n v. S phn loi ny ta dng cc thut ng tng t nh trn v nh nghi ca i tng. V du:
Yu t phn tch Phn tch sn S dng t Cy n qu Phn tch t nhin

Thut ng tng t Sn cong Sn lm t rng t ng c Thm thp Thm cao Bi bi Nh vy, thng qua 3 pha gii on nh nu trn chng ta s thu c cc kt qu l th hin c cc n v t trn bn v hon thnh c bn quy trnh iu tra t bng phng php vin thm. nng cao chnh xc ca kt qu gii on, cn thc hin cc quy trnh ghi trong phn I. IV S DNG K THUT VIN THM LP BN CC VNG T B THOI HO. i vi cc loi t thoi ho (nhim mn b xi mn,..), k thut vin thm cng c ng dng rng ri nghin cu v t c kt qu.

1. 1. iu tra t b nhim mn. gii on vng t b nhim nn, phim v nh cn thit phi la chn k. Cc kiu phim hng ngoi Ektachrome t ra thch hp hn c gii on (Myers et al, 1963; Manchanda, 1981). Trn phim ny, cy trng b nh hng mn s c bng en hn v nu b nhim mn nghim trng s c mu en sm (Crowm, 1979) . i vi cc nh thng thng th din tch c mu trng l ni tch t nhiu mui clorua natri hn ni khc , cng c th l ni tch t phn n

Bi 4: Nghin cu thu vn

I.

NGHIN CU TNG HP LU Vc SNG.

Lu vc sng c chia thnh nhng lp khc nhau v ch thy vn, s phn chia ph thuc vo cc lp thng tin ca mt im nh: thc vt v th nhng, ... Thng qua s phn tch nh v t h s dng chy cho mi lp tng ng c th tnh ton c. Khi lin h vi mt s ti liu thy vng nhng yu t ca dng chy c lin quang n tng vng khc nhau ca khu vc, v c tch ra trn t liu vin thm . Tim nng ca dng chy mt c tnh khi lin h bi cng thc sau: Q=0,0276CIA (11,1) y: Q- cc i ca dng chy mt( Lu lng) m3/s. C- H s dng chy( dng chy /lng ma) th nguyn. Y- Gi tr lng ma trung bnh trong thi giang bng vi thi gian tp trung ma

(cm/h)

A- Din tch lu vc(ha) . Theo tnh ton ca c quan nghin cu t ca M, tr s kinh nghim ca ng cong dng chy(curve number[CN]) c tnh trn c s phn tch t liu vin thm v tr s ny c lin quan n lng ma v h s lu vc. H s lu vc c coi nh h s dng chy, n th hin tim nng dng chy ca tp hp lp ph t v thc vt. Mi lin quan c th hin theo cng thc: ( P-0,2 S)2 Q = -----------P+0,85
( 11.2)

Ring i vi n : ( P-0,1 S)2 25.400 Q = -------- v CN =-------------------P+0,9 254+S ( 11.3)

y: Q- Tng lng dng chy theo ma( cm) P- Tng lng ma ( cm) S-Lng nc ma gi li trn b mt lu vc(cm) CN- H s (C ln quan n th nhng t, lp ph thc vt, lng m bng thc nghim). Nhiu nh nghin cu xc nh h s CN bng vic s dng t liu vin thm h s h hiu la CNs. Ragan v Jacson 1980 phn tch t liu th nhng v so snh vi h lp ph thc vt ca lu vc. Blanchard 1974 so snh phn x trung bng ca lu vc bng t s ca band 5/band 7 tnh gi tr CNs. Khi so snh s thay i ca che ph thc vt c th tnh d bo c tng lng nc chy trong khu vc. II. NGHIN CU DNG CHY SNG.

Nhng c trng ca sng c th o trn t liu vin thm (thng thng nh my bay c chnh xc ph hp vi t l ln). Cc thng s trc lng hnh thi c o v v tnh l: i sng sui, rng lng sng, dc lu vc,h s phn nhnh, h s un khc, nhm ca mt m,... tc ca dng chy c tnh theo cng thc: R2/3S1/2 V = ..---.- ( 11.4) n A R =---------( 11.5) P y: A- din tch mt ct ca sng, sui( m2). P- Chu vi b m t. V- Tc dng chy trung bnh ( m/s) . S- dc thy vc ( mm-1). n- H s nhm ca mt m. Trng hp thc nghim, tc V c th tnh trn c s phn tch cc nh mu vi cc vt chuyn ng c trn nh (Cc con thuyn- theo Oros,1952).

Trong trng hp c cc trm o trn sng, c th i chiu cc t liu thc t vi t liu vin thm, s dng ng cong phn phi nc mt theo mt ct tnh ton, c th xc nh c lu lng dng chy trn sng. III. NGHIN CU CN BNG NC CA LU Vc.

Vic nghin cu cn bng nc trn cc lu vc cho php xc nh qu trnh ng lc thu vn din ra trong phm vi khu vc. Mt s ni dung cn nghin cu tnh cn bng nc l: lng ma lng dng chy mt , m t, dng chy sng sui,... S nghin cu tng qut nh sau: Mi mt thng s ca hng trnh cn bng nc th c tnh ton qua thc nghim, i vi cc thng s trn t liu vin thm t c th lin h tnh ton cho ton b khu vc. IV. TNH TON LNG DNG CHY RN.

Mt trong nhng th nghim c p dng trong x l s t liu nh Landsat l tnh ton h s ph ( Chromaticity Coecents ) v-1I ca1c band 4, 5, 6 t tnh c lng dng chy rn cho mt lu vc ( theo Munday v nnk,1979 ). X-N Y6 Ni

X= N4 &
T6 Ni y: Ni - h s bc x trn band th i. X, Y- ga tr trn cc trc s mu. V X = X + X Y = Y+Y Trong X v Y l h s hiu chnh do kh quyn tng vng trn s mu. Lng ph sa cho mi lu vc c tnh theo cng thc: SYI = EA x V x D x 100/WA y: EA - h s xm thc ca lu vc ph WA - din tch lu vc V - gi tr trng s D - t s phn phi ca dng sng. V khi p dng vin thm c th p dng cng thc: Y ss = a+b ( Z6)1/2 + d ( X5)1/3 ( 11.7 )

y: Z5 = X5/2.8132. Z6 = X6/2.7002 Z7 = ( X7 - 0,5524 )/0.4265 Y ss - tng lng c ( mg/lt ) X5 - gi tr trung bnh trn band 5 X6 gi tr trung bnh trn band 6 X7 - gi tr trung bnh trn band 7. a = 399.850; b = 135.787; c = -0,0115 vd = 321.630. ( Cc h s tnh cho vng Belgal ca n ). V. NHNG NG DNG KH TRONG NGHIN CU THU VN. Xy dng k hoch ti: mt trong nhng nghin cu l xc nh h s yu cu nc cho tng kiu tn l i vi cc nhit khc nhau v tng thi v khc nhau. CWSI = 1 - E/EP. Y ( 1 + rc/ra ) - Y* ( 11.8 ) A + Y ( 1 + rc/ ra ) y: E/EP - t s bc hi thc/bc hi tim nng Y - hng s m Pa 0C'1 rc - sc chu ng ca tn l ( giy/m ) ra - sc chu ng lc hc ( giy/m) A - dc ca ng p sut hi nc Pa 0C'1 v Y* = Y ( 1 + rcp/ra ). Trong rcp - h s chu ng ca l vi bc hi tim nng Ep.rc/ra, c th tnh c khi dng my o nhit khng kh vng tn l. Vic nghin cu h s yu cu nc ca tn l cho php xx nh nhu cu ti theo ma v. Ngoi ra c nhng ng dng khc nh: - Nghin cu hin trng v d bo ngp lt. - Nghin cu s tht thot nc qua kinh dn. - Nghin cu dng chy tr li khi ti.gpq - Nghin cu s mt nc qua p. - Nghin cu su ca mc nc ngm tng nng. - Nghin cu m rng cc bn thu nc nhn to. - Phn hng mc ti ca t, xc nh sn phm ca ma mng theo quan h ( theo Riquier v nnk, 1970; RAO, 1982 ). P=WxDxHxTxOxNxSxCxM y: D - mng li thu vn W - m t H - dy ca t

T - cu trc t O - hm lng cht hu c. N - mc mui tan trong t. S - tng mui C - kh nng bin i tng dy trong t M - ngun cht khong. Xy dng cc n ti tiu Xc nh cc vng nc sch trong t lin v bin ng Xc nh cc v tr xy dng p nc. Khai thc tng hp lu vc. Thit k v tr xy dng cu cng v ng dn Quan trc nh hng ca vic xy dng p. Nghin cu qu trnh din bin ngp lt ( hnh 11.1) . Nghin cu cht lng nc, xc nh cc ngun gy nhim nc. Theo di din bin qu trnh trm tch. - Nghin cu nh hng ca s th ho v cng nghip ho ti ngun nc Nghin cu s nhim nc do du. Nghin cu s nhim do cc nguyn nhn khc. Nghin cu qu trnh sa mc ho. Nghin cu bin ng ng b sng, bin. Nghin cu ng lc hc vng ca sng v qun l i ven bin. Nghin cu thu vn th. Nghin cu mi trng nc: nhit , mui, c,...

Hnh 11.1. Qu trnh din bin ngp lt phn tch t nh v tinh. Tuy nhin, thc hin c cc ni dung ni trn cn thitphi s dng nhiu ngun t liu, kt hp vi nhiu ngun thng tin b sung. Cc t liu vin thm bao gm cc di sng nhn thy, cn hng ngoi, hng ngoi v c sng rada. T liu bao gm c nh my bay v nh v tinh cc loi vi nhiu thi k chp khc nhau. Trong qu trnh phn tch, x l t

liu nh vin thm cn kt hp nhun nhuyn vi kin thc thu vn, kin thc i l v thc nghim. C nh vy kt qu mi m bo mc chnh xc, st vi thc tin, dn dn t nh tnh c th tin ti nh lng ho cc kt qu tnh ton.

Chng XIII : VIN THM TRONG NGHIN CU CC TAI BIN T NHIN.

ng t, trt l, hot ng ni la, qu trnh ngp lt, chy rng l nhng hin tng tai bin t nhin git hi hng nghin ngi v lm thit hi hng t dola hng nm. Thit hi tng t nh s hao ph cho s tng dn s hng nm v lun l mi him ho cho nhng ngi dn sng cc vng . S dng vin thm cho php b sung mt phng php nghin cu hu hiu nhm ngn nga cc tai bin . I. NGHIN CU NG T.

ng t thng pht sinh cc vng m v tri t yu v c cc t gy ang hot ng. Vin thm gp phn d on ng t bng vic pht hin ra cc t gy (Active faults), c bit l trong giai on Holosen (t 1000 nm li y). Vic xc nh cc t gy ny c lin quan i vic nghin cu cc du hiu gin tip a mo, a hnh, ng thi c lin quan n mt vi thng s a vt l. Nhng thng tin c th c pht hin trn t liu LANDSAT, SPOT,... vi nhng di sng khc nhau. Tt nhin, vic chp nh hng ngoi, nh Rada s cung cp thm nhiu thng tin chnh xc v cc chuyn ng tn kin to v d bo ng t. II. NGHIN CU TRT L T.

Trt l t xut hin trn mt t v c di y bin vng c nn vt cht khng n nh. Hin tng trt l t thc ra kh phn bit trn nh, sng nu phn tch k nh a ph v c bit l nh my bay th c th d dng pht hin bng s thay i mu sc, cao v hnh dng cc khi trt. Hin tng trt l t vng ni cng d dng pht hin trn nh v tinh song cng d nhm ln vi cc hot ng canh tc trn sn dc (shifting cultivation). NGHIN CU S LN T. y cng l mt hin tng tai bin quan trng cc nghin cu k v n cng gy ra nhng hu qu nghim trng. Nguyn nhn ca s ln t c th l: Cc t gy a cht c tc ng vo cc thnh to a cht tr. Cc t gy t bin ( fault scarps ). III.

S ln h ca cc t gy vng. - S khc bit ca mng li thu vn cc pha khc nhau ca t gy. Do s tng m v mt pha ca t gy. Cc d thng v thc vt. Cc hot ng cct ngm.

Nhng thng tin c th xc nh bng vic phn tch nh my bay, nh v tinh cc loi, nh hng ngoi nhit, nh Rada.

Hnh 13.1. Mi lin quan ca t gy T vi ng t min Nam California ( 19121974 ) ( Ailen, 1975 ) Hnh 13.2. Anh LANDSAT vng trung tm Alaska ( band 5 chp 1972 ) v kt qu phn tch v cc tm ng t qua o c

Hnh 13.3. Anh LANDSAT ca t gy Chaman vng Ty Bc Pakistan.

IV. -

NGHIN CU CC TAI BIT KHC. Qu trnh sa mc ho. Hot ng ni la. Ngp lt. Chy than di mt t.

Nhng vn tai bin ni trn u c th pht hin c bng vic phn tch t liu vin thm cc loi ( nh my bay n ph, a ph, nh TM, SPOT, RADA,... ). Song trong phm vi hn ch ca cc cun sch v cng xut pht t thc t ngun t liu Vit Nam, tc gi hy vng s c cp n trong quy m ca tng chuyn c th. Hnh 13.4. Anh phn loi thnh phn chnh v s v s sa mc ho.

You might also like