You are on page 1of 39

TI:TM HIU V MNG BAO CHITOSAN TRONG BO QUN RAU QU

GVHD Lp

: ThS. Dng Vn Trng : HTP6ALT 10325441 10330771 10312451 10366921


TP.HCM, ngy 22 thng 1 nm 2012

Nhm SV : Hong Trung Ngha Lm Th Y Lnh L c Minh Nguyn Hong Ln

Li m u Hin nay bn cnh vic thu hoch cc loi rau qu vn chng ta cn quan tm hn ht l lm sao bo qun chng, gi hon ton cht lng bn trong Trong vic bo qun cc loi rau qu ti rt kh khn, cng vi xu hng hin nay l con ngi hng n s dng cc sn phm, ch phm t nhin, thn thin vi mi trng, an ton cho ngi s dng. y l iu m c rt nhiu nghin cu cng nh ng dng vo thc t, chng ta tm ra mt phng php khc thay th cho cch bo qun hin nay, gim vic con ngi tip xc s dng cc ha cht, v ph hp vi xu hng tiu dng an ton thc phm trn th gii. Trong nhng nm gn y cc c quan nghin cu Khoa hc Nng nghip nc ta lin tc cho ra i nhiu ch phm c tc dng bo qun rau ti a li hiu qu s dng v kinh t cao: Gim c t l h hao, tng thi gian bo qun nhm ko di thi gian thu hoch v tiu th. Hu ht cc ch phm ny u c ngun gc sinh hc, n gin, d s dng, sn phm c bo qun bng cc ch phm ny hon ton khng c hi, an ton cho ngi sn xut ln ngi s dng. Rau qu ni chung l mt loi sn phm thc phm c tnh thi v. chnh v th p ng cho lu thng, tng tr v s dng th vn quan trng nht chnh l ko di thi gian s dng ca chng. Yu cu c bn trong bo qun l gi c trng thi t nhin mt cch tt nht, tnh cht ca rau qu khng b bin i trong thi gian bo qun. Rau qu l mt mi trng sng m lun sy ra rt nhiu bin i c l, ha hc , sinh hc. v ang tn ti nhiu bin php bo qun rau qu: bin php ha hc, sinh hc, vt l. V cho ti nay th vic s dng nhit thp bo qun vn t ra chin u th. Chitossan l mt hp cht sinh hc c tnh u vit rt ph hp cho vic bo qun rau qu, ngoi kh nng khng vi sinh vt, chitossan cn c kh nng hn ch qu trnh h hp hiu kh t nhin ca rau qu v th tri cy s c bo qun lu hn v trng thi t nhin bin i t hn- iu ny c nhiu ti chng minh bng thc nghim. Vic kt hp bo qun lnh cng vi s dng chitossan bo qun tri cy s mang li hiu qu cao hn thi gian bo qun di hn, c tnh t nhin bin i t hn.

Chitosan cn c kh nng kt hp vi cc cht bo qun khc (axit benzoic, benzoat..) chnh v th hiu qu bo qun s tng ln. Hiu c vn trn do nhm tm hiu v mng bao sinh hc Chitosan v ng dng ca chng trong vic bo qun rau qu hin nay. TP.HCM, ngy 22 thng 1 nm 2012 Nhm sinh vin.

MC LC 3.2.thc nghim cho bo qun:.................................................................................31

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

CHNG I:TNG QUAN V CHITOSAN: 1.1.Lch s pht hin Chitosan: Chitin c Bracannot pht hin ln u tin vo nm 1811 trong cn dch chit ca mt loi nm v t tn l fungine ghi nh ngun gc tm ra n. Nm 1823 Odier phn lp c mt cht t b cnh cng v ng gi l chitin hay chitine c ngha l lp v. Nhng khng pht hin s c mt ca Nit. Cui cng c Bracannot v Odier u cho rng cu trc ca chitin ging cu trc ca xenluloza Nm 1929 Karrer un si chitin 24h trong dung dch KOH 5% v un tip 50 pht 160C vi kim bo ha ng thu c sn phm c phn ng mu c trng vi thuc th, cht chnh l Chitosan [1]. Vic nghin cu v dng tn ti, cu trc, tnh cht l ho ng dng ca chitosan c cng b t nhng nm 30 ca th k XX. Nhng nc thnh cng trong lnh vc nghin cu sn xut chitosan l: Nht, M, Trung Quc, n , Php. Nht Bn l nc u tin trn th gii nm 1973 sn xut 20 tn/nm. V n nay ln ti 700 tn/nm, M sn xut trn 300 tn/nm. Theo Know nm 1991 th th trng c nhiu trin vng ca chitin, chitosan l Nht Bn, M, Anh, c. Nht c coi l nc dn u v cng ngh sn xut v bun bn chitin, chitosan. Ngi ta c tnh sn lng chitosan s t ti 118000 tn/nm; trong Nht, M l nc sn xut chnh [2]. Vit Nam, vic nghin cu v sn xut chitin, chitosan v ng dng ca chng trong sn xut phc v i sng l mt vn tng i mi m nc ta. Vo nhng nm 1978-1980, trng i hc Thy sn Nha Trang cng b qui trnh sn xut chitosan ca tc gi Minh Phng m u bc ngot quan trng trong vic nghin cu, tuy nhin cha c ng dng no thc t trong sn xut [3] 1.2. Ngun gc: Chitin c xem l polymer t nhin quan trng th hai ca th gii, c nhiu th hai th gii (ch sau xenlulo). L mt polymer ng vt c tch chit v bin tnh t v cc loi gip xc (tm, cua, hn, trai, s, mai mc, a bin), mng t bo nm h Zygemycetes, cc sinh khi nm mc, mt s loi to Chitin c mt trong v cc loi gip xc, mng t bo nm thuc h Zygemycetes c trong sinh khi nm mc, v mt vi loi to . Cn chitosan chnh l sn phm bin tnh ca chitin . Chitosan c trong v tm. nc ta, sn phm tm ng lnh chim sn lng ln nht trong cc sn phm ng lnh. Chnh v vy, v tm ph liu l ngun nguyn liu t nhin rt di do, r tin, c sn quanh nm, nn rt thun tin cho vic cung cp chitin v chitosan .
HTP06ALT 1

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

Cc cng trnh nghin cu ca nhiu nh khoa hc trn th gii chng minh, trong v tm c cha 27% cht Chitin, t cht Chitin ny, h c th chit tch thnh cht Chitosan ng dng cho nhiu ngnh kinh t: ho dc, m phm v c bit trong ngnh dc phm, cht Chitosan h tr c lc trong vic bo ch ra rt nhiu sn phm thuc cha c nhiu loi bnh khc nhau.[4] 1.3 Cng thc cu to: 1.3.1. Cu trc ha hc ca chitin Chitosan cu to bi cc n v glucosamine. Chitin c mt rt ph bin ng vt bc thp, c bit c nhiu gip xc, to. Thnh phn ny thng c nhiu trong bt tm, lm nh hng n tiu ha thc n, c bit l tiu ha protein ca ng vt thy sinh. Chitin l polisaccarit mch thng, c th xem nh l dn xut ca xenluloz, trong nhm (-OH) nguyn t C(2) c thay th bng nhm axetyl amino (-NHCOCH3) (cu trc I). Nh vy chitin l poli (N-axetyl-2-amino-2-deoxi--D-glucopyranoz) lin kt vi nhau bi cc lin kt b-(C-1-4) glicozit. Trong cc mt xch ca chitin cng c nh s nh ca glucoz:

Hnh 1: Cu trc ho hc ca chitin Ph thuc vo ngun gc c im tng vng, chitin xut hin vi hai loi cu trc c trng, gi l dng v dng . S khc nhau gia hai dng ny c nhn bit bng cc phng php ph nghim nh ph hng ngoi, ph NMR chp trng thi rn kt hp vi XRD. Mt dng th ba km ph bin hn l -chitin, nhng xut pht t cc s liu phn tch, ngi ta vn cho rng dng th ba ch l mt loi khc trong cu trc ca chitin. -chitin ph bin nht trong t nhin, n c mt trong v tm, trong cc loi nhuyn th thc n ca c voi, trong dy chng (tendon) v v ca tm hm v cua cng nh trong biu b ca cc loi cn trng Him hn l dng -chitin, c tm ra trong protein

HTP06ALT

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

ca mc ng [5]

chitin

chitin

chitin

Hnh 2: Sp xp cc mch trong phn t chitin 1.3.2. Cu trc ho hc ca chitosan v mt vi dn xut: Chitosan l dn xut axetyl ho ca chitin, trong nhm (NH2) thay th nhm (COCH3) v tr C(2). Chitosan c cu to t cc mt xch D-glucozamin lin kt vi nhau bi cc lin kt b-(1-4)-glicozit, do vy chitosan c th gi l poly -(1-4)-2amino-2-deoxi-D-glucoz hoc l poly -(1-4)-D- glucozamin (cu trc III).

Hnh 3: Cu trc chitosan (poly b-(1-4)-D- glucozamin) Cng thc phn t: (C6H11O4N)n Phn t lng: Mchitosan =(161,07)n Tuy nhin trn thc t thng c mt xch chitin an xen trong mch cao phn t chitosan (khong 10%). V vy cng thc chnh xc ca chitosan c th hin nh sau:

CH2OH O H H OH H H

O H m

CH2OH O H H OH H H

O H n

NH2

N HCOCH 3

Hnh 4: cng thc cu to ca chitosan


HTP06ALT 3

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

Trong t l m/n ph thuc vo mc deacetyl ha ch phm ny cn c tn l PDP: Poly- - (1 4) D- glucosamin Hay cn gi l Poly- - (1- 4) 2 amino 2- desoxy D- glucosa Di y l cng thc cu to ca cc dn xut: Dn xut N,O- Cacboxymetylchitin:

Hnh 5: Dn xut N,O-

Cacboxymetylchitin

Dn xut N,O-cacbonxymetylchitosan:

Hnh 6: Dn xut N,O-cacbonxymetylchitosan Dn xut: N,O-axylchitosan:

HTP06ALT

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

Hnh 7: Dn xut: N,O-axylchitosan Dn xut N-metylchitosan:

Hnh 8: Dn xut N-metylchitosan So snh cu trc chitin, chitosan, xenluloza:

Hnh 9: Cu trc 1:Chitin , 2: Chitosan , 3: Xenluloza. 1.3.3. deaxetyl ha- DD (Degree of deaxetylation): L t l thay th nhm (-NHCOCH3) bng nhm (-NH2) trong phn t Chitin

HTP06ALT

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

Hnh 10: Qu trnh deaxetyl ho Nu: DD < 50%_ chitin DD 50%_ chitosan Cc phng php xc nh: Da vo ph cnh hng t ht nhn proton (H-NMR) Ph hng ngoi IR Chng ct chitin,chitosan vi axit photphoric Phn ng to mu vi ninhidrin Xc nh theo Nit 1.4.Tnh cht vt l ca chitosan: -L mt cht rn, xp, nh, hnh vy, c th xay nh theo cc kch c khc nhau. -Chitosan c tnh kim nh. C mu trng hay vng nht, khng mi v, khng tan trong nc, dung dch kim v axt m c nhng tan trong axt long (Ph=6), to dung dch keo trong, c kh nng to mng tt.

HTP06ALT

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

Khi ho tan trong dung dch acid acetic long s to thnh dung dch keo dng, nh m keo chitosan khng b kt ta khi c mt ca mt s ion kim loi nng nh: Pb 3+, Hg+, - Nhit nng chy 309- 311oC. - Trng lng phn t trung bnh: 10.000- 500.000 Dalton (Li, 1997- Onsoyen v Skaugrud, 1990) ty loi. Loi PDP c trng lng phn t trung bnh (M) t 200.000 n 400.000 hay c dng nhiu nht trong y t v thc phm. [4] - Chitosan l mt polymer mang in tch dng nn c xem l mt polycationic (pH<6,5), c kh nng bm dnh trn b mt c in tch m nh protein, aminopolysaccharide (alginate), acid bo v phospholipid nh s c mt ca nhm amino (NH2) - Chitosan thng mi t nht phi c mc DD (degree of deacetylation) hn 70% - Chitosan c tnh cht c hc tt, khng c, d to mng, c th t phn hu sinh hc, c tnh ho hp sinh hc cao vi c th.

Hnh 11. cu to ca Chitin v Chitosan 1.5.Tnh cht ho hc ca chitin/chitosan: - Trong phn t chitin/chitosan c cha cc nhm chc -OH, -NHCOCH3 trong cc mt xch N-axetyl-D-glucozamin v nhm OH, nhm -NH2 trong cc mt xch Dglucozamin c ngha chng va l ancol va l amin, va l amit. Phn ng ho hc c th xy ra v tr nhm chc to ra dn xut th O-, dn xut th N-, hoc dn xut th O-, N. - Mt khc chitin/chitosan l nhng polime m cc monome c ni vi nhau bi cc lin kt -(1-4)-glicozit; cc lin kt ny rt d b ct t bi cc cht ho hc nh: axit, baz, tc nhn oxy-ha v cc enzim thu phn 1.5.1.Cc phn ng ca nhm OH: -Dn xut sunfat.
HTP06ALT 7

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

-Dn xut O-axyl cu chitin/chitosan. -Dn xut Otosyl ho chitin/chitosan. 1.5.2. Phn ng v tr N: -Phn ng N-axetyl ho chitosan. -Dn xut N-sunfat chitosan. -Dn xut N-glycochitosan (N-hidrroxy-etylchitosan) -Dn xut acroleylen chitossan. -Dn xut acroleylchitosa 1.5.3. Phn ng xy ra ti v tr O, N: - Dn xut O,Ncacboxymetylchitosan. - Dn xut N,O-cacboxychitosan. - Phn ng ct t lin kt -(1-4) glicozit - Chitosan phn ng vi acid m c to mui kh tan. - Chitosan tc dng vi It trong mi trng H2SO4 cho phn ng ln mu tm. y l phn ng dng trong phn tch nh tnh chitosan 1.5.4.Kh nng hp ph to phc vi cc ion kim loi chuyn tip ca chitosan: - Trong phn t chitin/chitosan v mt s dn xut ca chitin c cha cc nhm chc m trong cc nguyn t Oxi v Nit ca nhm chc cn cp electron cha s dng, do chng c kh nng to phc, phi tr vi hu ht cc kim loi nng v cc kim loi chuyn tip nh: Hg2+, Cd2+, Zn2+, Cu2+,Ni2+,Co2+.... Tu nhm chc trn mch polime m thnh phn v cu trc ca phc khc nhau. - V d: vi phc Ni(II) vi chitin c cu trc bt din vi s phi tr bng 6, cn phc Ni(II) vi chitosan c cu trc t din vi s phi tr bng 4.

HTP06ALT

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

trong 1.5.5.Phn ng c trng khc ca chitosan:

l mng polime

Hnh 12: Phc ca chitosan vi kim loi Phn ng Van-Wisselingh: chitosan tc dng vi Lugol to dung dch mu nu trong mi trng axit sunfuric c mu tm Phn ng Alternative: tc dng vi axit sunfuric to tinh th hnh cu chitosan sunfat lm mt mu dung dch fucsin 1% Kh amin nh: Ba(BrO)2, AgNO3, N2O2. Ct mch bi axit, enzim, bc x Chitosan phn ng vi acid m c to mui kh tan. Chitosan tc dng vi It trong mi trng H2SO4 cho phn ng ln mu tm. y l phn ng dng trong phn tch nh tnh chitosan 1.6.Tnh cht sinh hc ca chitosan: - Vt liu Chitosan c ngun gc t nhin, khng c, dng an ton cho ngi. - Chng c tnh ha hp sinh hc cao vi c th, c kh nng t phn hu sinh hc. - Chitosan c nhiu tc dng sinh hc a dng nh: c kh nng ht nc, gi m, tnh khng nm, tnh khng khun vi nhiu chng loi khc nhau, kch thch s pht trin tng sinh ca t bo, c kh nng nui dng t bo trong iu kin ngho dinh dng, tc dng cm mu, chng sng u. Ngoi ra cn c tc dng lm gim cholesterol v lipid mu, lm to vi ng mch v h huyt p , iu tr thn mn tnh , chng ri lon ni tit . - Vi kh nng thc y hot ng ca cc peptide- insulin, kch thch vic tit ra insulin tuyn tu nn dng iu tr bnh tiu ng . - Nhiu cng trnh cng b kh nng khng t bin , kch thch lm tng cng h thng min dch c th, khi phc bch cu, hn ch s pht trin cc t bo u, ung th, HIV/ AIDS . - Chng tia t ngoi, chng nga . -Chitosan khng nhng c ch cc vi khun gram dng, gram m m c nm men v nm mc. Kh nng khng khun ca chitosan ph thuc mt vi yu t nh loi
HTP06ALT 9

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

chitosan s dng ( deacetyl, khi lng phn t), pH mi trng, nhit , s c mt ca mt s thnh phn thc phm. Kh nng khng khun ca chitosan v dn xut ca n c nghin cu bi mt s tc gi, trong c ch khng khun cng c gii thch trong mt s trng hp. Mc d cha c mt gii thch y cho kh nng khng khun i vi tt c cc i tng vi sinh vt, nhng hu ht u cho rng kh nng khng khun lin quan n mc hp ph chitosan ln b mt t bo. Trong , chitosan hp ph ln b mt vi khun gram m tt hn vi khun gram dng. Mt s c ch c gii thch nh sau: +Nh tc dng ca nhng nhm NH 3+ trong chitosan ln cc v tr mang in m trn mng t bo vi sinh vt, dn ti s thay i tnh thm ca mng t bo.Qu trnh trao i cht qua mng t bo b nh hng. Lc ny, vi sinh vt khng th nhn cc cht dinh dng c bn cho s pht trin bnh thng nh glucose dn n mt cn bng gia bn trong v bn ngoi mng t bo. Cui cng dn n s cht ca t bo. +Chitosan c th ngn cn s pht trin ca vi khun do c kh nng ly i cc ion kim loi quan trng nh Cu2+, Co2+, Cd+ ca t bo vi khun nh hot ng ca cc nhm amino trong chitosan c th tc dng vi cc nhm anion ca b mt thnh t bo. Nh vy vi sinh vt s b c ch pht trin do s mt cn bng lin quan n cc ion quan trng [6]. + in tch dng ca nhng nhm NH3+ ca glucosamine monomer pH< 6.3 tc ng ln cc in tch m thnh t bo ca vi khun, dn n s r r cc phn t bn trong mng t bo. ng thi gy ra s tng tc gia sn phm ca qu trnh thu phn c kh nng khuch tn bn trong t bo vi sinh vt vi AND dn n s c ch mARN v s tng hp protein t bo. + Chitosan c kh nng ph hu mng t bo thng qua tng tc ca nhng nhm NH3+ vi nhng nhm phosphoryl ca thnh phn phospholipid ca mng t bo vi khun. - C tc dng lm gim ng k s lng vi sinh vt tng s trn b mt thc phm. Vi hm lng 1,5% gim s lng vi sinh vt trn b mt cam l 93%, trn b mt qut l 96%, trn b mt c chua l 98% v.v. - Ngoi ra, Chitosan cn c tc dng lm gim cholesterol v lipid mu, lm to vi ng mch v h huyt p, iu tr thn mn tnh, chng ri lon ni tit.
HTP06ALT 10

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

- Chitosan l cht thn m c kh nng hp thu du m rt cao c th hp thu n gp 68 ln trng lng ca n. Chitosan nh phn t c in tch dng nn c kh nng gn kt vi in tch m ca lipid v acid mt to thnh nhng cht c phn t ln khng b tc dng bi cc men tiu ha v do khng b hp thu vo c th m c thi ra ngoi theo phn qua lm gim mc cholesterol nht l LDL-cholesterol, acid uric trong mu nn c th gip ta trnh cc nguy c bnh tim mch, bnh gt, kim sot c tng huyt p v gim cn. - Vi kh nng thc y hot ng ca cc peptide- insulin, kch thch vic tit ra insulin tuyn tu nn Chitosan dng iu tr bnh tiu ng. Nhiu cng trnh cng b kh nng khng t bin, kch thch lm tng cng h thng min dch c th, khi phc bch cu, hn ch s pht trin cc t bo u, ung th, HIV/ AIDS. - Chng tia t ngoi, chng nga. 1.7..c tnh ca chitasan: dng trong y t v thc phm, c nhiu cng trnh nghin cu v c tnh ca Chitosan v a ra cc kt lun sau: - Chitosan hu nh khng c, khng gy c trn xc vt thc nghim v ngi, khng gy c tnh trng din [3]. - Chitosan l vt liu ho hp sinh hc cao, n l cht mang l tng trong h thng vn ti thuc, khng nhng s dng cho ng ung, tim tnh mch, tim bp, tim di da, m cn ng dng an ton trong ghp m. - Dng Chitosan vi trng lng phn t thp tim tnh mch, khng thy c tch ly gan. Loi Chitosan c DD =50 %, c kh nng phn hu sinh hc cao, sau khi tim vo bng chut, n c thi tr d dng, nhanh chng qua thn v nc tiu, Chitosan khng phn b ti gan v l lch . - Nhng li im ca Chitosan: tnh cht c hc tt, khng c, d to mng, c th t phn hy sinh hc, ho hp sinh hc khng nhng i vi ng vt m cn i vi cc m thc vt, l vt liu y sinh tt lm mau lin vt thng. - Chitosan khng c hoc c tnh rt thp trn xc vt thc nghim v n c th c s dng an ton trn c th ngi dng trong y t v thc phm, c nhiu cng trnh nghin cu v c tnh ca Chitosan - Ngay t nm 1968, K.Arai v cng s xc nh Chitosan hu nh khng c
HTP06ALT 11

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

(almost non- toxic ), ch s LD 50 =16g / kg cn nng c th , khng gy c trn xc vt thc nghim v ngi, khng gy c tnh 1.8.Tc dng sinh hc a dng : + Tnh khng nm . + Tnh khng khun vi nhiu chng loi khc nhau . + Kch thch s pht trin tng sinh ca t bo . + C kh nng nui dng t bo trong iu kin ngho dinh dng . + Tc dng cm mu + Chng sng u 1.9.Sn xut chitosan: 1.9.1.Nguyn liu: Ngun nguyn liu phong ph nht sn xut chitosan l t ph liu ca ngnh thy sn: t v cc loi gip xc (tm, cua, hn, trai, s, mai mc, a bin ,....) Chitosan c trong v tm. nc ta c b bin di, lng thy sn ln, c tnh hng nm Vit Nam c khong 30.000 tn v tm ph thi t cc nh my tm ng lnh, ch ring tnh Bc Liu mi ngy thi ra 35 tn u v v tm (theo Nguyn Ngc T-Bo co ti hi ngh bng ton quc ln th 3). Tr lng chitin trong thin nhin c tnh 100 t tn/ nm nhng lng tiu th ch c 1100-1300 tn/nm. iu ny chng t nguyn liu khai thc l rt di do [19]. Sn phm tm ng lnh chim sn lng ln nht trong cc sn phm ng lnh. Chnh v vy, v tm ph liu l ngun nguyn liu t nhin rt di do, r tin, c sn quanh nm, nn rt thun tin cho vic cung cp chitin v chitosan. Cc cng trnh nghin cu ca nhiu nh khoa hc trn th gii chng minh, trong v tm c cha 27% cht Chitin, t cht Chitin ny, h c th chit tch thnh cht Chitosan Sn lng nh bt cc loi gip xc trn th gii l: 6 triu tn/nm to ra ngun ph liu n nh l nguyn liu cho sn xut chitosan Trong nm 2007, sn lng thy sn c nc c t 3,9 triu tn trong khai thc t 1,95 triu tn, nui trng 1,95 triu tn. D kin, nm 2008, tng sn lng thy sn s t 4,1 triu tn, trong nui trng l 2,15 triu tn, khai thc 1,95 triu tn Ngy nay, ngh nui tm v ch bin ng lnh nhiu nc trn th gii ang pht trin v nht l Vit Nam. Song song vi n, mi nm li c hng triu tn v tm b vt b, nhng bn trong n li cha c mt kho tng qu bu cht Chitosan- hu dng cho nhiu ngnh kinh t.

HTP06ALT

12

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

STT 1 2 3 4 5 6 7 8

Phn loi u tm V tm V tm ph thi hn hp V tm hm Cng cua tuyt Chn cua tuyt Mai mc ng a bin

Hm lng chitin theo trng lng (%) 11 27 12-18 37 24 32 30-35 34-49

Bng 1: Hm lng chitin trong v mt s ng vt gip xc (Theo: Chitosan-Its productinal and potential Zakaria M.B) 1.9.2.Quy trnh sn xut Chitasan: Nguyn tc chung ca vic sn xut Chitosan: Cng ngh sn xut Chitosan da trn nguyn tc loi b mui calcium, protein v cc tp cht khc c trong v tm, cua Chitosan l cht rn, xp, nh, c th xay nh khch thc khc nhau.C mu trng hay vng nht.khng mi v, khng tan trong nc, dung dch kim v acid m c.Nhng tan trong acid long (PH= 6-6.5) to dung dch keo trong, c kh nng to mng tt, nhit nng chy 3090C 3110C.Trng lng phn t trung bnh 10.000-500.000 dalton ty loi Chitosan l mt polyamine n c xem nh l mt polymer cationic c kh nng cho cc kim loi bm vo cc b mt in tch m v to ra phc cht vi kim loi kt ta , noh72 vo nhng bin i ca nhm OH qua phn t copolymer v kh nng to nhm NH2 Trn mi mc xch ca phn t chitosan c 3 nhm chc, cc nhm chc ny c kh nng kt hp vi cht khc to ra cc dn xut c li khc nhau ca chitosan (Ocaylchitosan, N-acetylchitosan, N-phatylchitosan) Trong ph thi thy sn (v tm, u tm, mai mc,v cua) c cha ch yu l: protein, chitin v cht khong trong chitin chim khong 14-35%. Nh vy mun thu c chitin ta cn loi b protein v khong cht sau deaxetyl ha chitin thu c chitosan. [4]
HTP06ALT 13

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

Nguyn liu X l Loi khong Tch protein Chitin Deacetyl ha Chitosa n

Hnh13 : S sn xut chitosan Nguyn liu: V tm, cua, mc..t cc nh my ng lnh c thu gom v s l s b bng cch r sch, sy kh v nghin nh. Loi b protein: Protein c loi b bng nhiu bin php khc nhau, c th loi b bng phng php sinh hc (dng enzim), hoc bng phng php ha hc (dng kim hoc axit),c hc. + Dng phng php sinh hc: Trong phng php ny ngi ta c th dng cc ch phm enzim proteaza hoc hin nay ngi ta ang nghin cu s dng cc chng vi vt phn hy protein. u im ca phng php sinh hc l sch, gim chi ph, to nhng cht thi hu c d phn hy nhng lng protein tch ra khng trit
HTP06ALT 14

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

+ Phng php ha hc: Protein thng c loi b bng axit HCl long hay s dng dung dch kin NaOH, KOH 5% Phng php ny c u in hn v tch c trit protein song li to ra nhiu cht thi kh x l, tn nng lng, khng n nh v lm thay i khi lng phn t chitin do mch b ct ngu nhin dn n thay i nht. Trong cng nghip hin nay phng php ha hc vn c s dng rng ri v ph bin hn c + Phng php c hc: Nguyn liu c sy kh v nghin sau khi tch tp cht, sau dng qut gi phn loi, phn protein nng hn c tch ra khi hn hp u im ca phng php ny l c th thu c lng protein ti s dng vo vic khc nhng nhc im chnh l tch khng chit nn chitin thu c c tinh khit khng cao Loi mui v c v tp cht: Mui v c (ch yu l CaCO3) thng c loi ra bng vic s dng axit HCl long c kt hp un si 120C trong khong 1-2 gi . Deaxetyl ha: Sau khi tch tp cht, cht v c, protein ta thu c chitin S dng dung dch NaOH c deaxetyl ha chitin thu c chitosan, ty thuc vo mc deaxetyl m ta thu c cc ch phm chitosan c DD khc nhau, qu trnh ny c khng ch bng nng NaOH (15M), nhit (150C) v thi gian 1-1,5 gi [8] 1.9.3.Mt s c s ang nghin cu v sn xut chitin-chitosan Vit Nam: - Trung tm ch bin trng i hc thy sn Nha Trang: sn xut chitin cht lng cao. - Vin khoa hc Vit Nam kt hp vi x nghip hy sn H Ni: sn xut chitin ng dng trong nng nghip. - Trung tm cng ngh sinh hc v sinh hc thy sn phi hp vi i hc y dc thnh ph H Ch Minh, phn vin khoa hc Vit Nam, vin khoa hc nng nghip Vit Nam. 1.10. ng dng ca chitosan: Chitosan c ng dng nhiu trong cc lnh vc: - Trong y t: nguyn liu thuc cha bnh, t dc, vt liu y sinh - Trong m phm: kem dng da, kem chng tia t ngoi UV
HTP06ALT 15

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

- Trong thc phm: bo qun rau qu, tri cy, ph gia thc phm - Trong cng nghip: x l nc thi, nc sinh hot - Trong nng nghip: lm phn bn cho rau sch 1.10.1. Cc ng dng ca Chitosan trong cng ngh thc phm: Trong cng ngh thc phm, vt liu Chitosan c dng bo qun ng gi thc n, bo qun hoa qu ti v n to mng sinh hc khng c. Ngi ta to mng Chitosan trn qu ti bo qun qu o, qu l, qu kiwi, da chut, t chung, du ty, c chua, qu vi, xoi, nho,... L mt polyme dng an ton cho ngi, li c hot tnh sinh hc a dng, Chitosan c a vo thnh phn trong thc n: sa chua, bnh ko, nc ngt, ... Nht bn c nhng sn phm n king c cha Chitosan lm gim cholesterol v lipid mu, gim cn nng, chng bo ph, dng trnh nguy c mc bnh tim mch, tiu ng (bnh m, khoai ty chin, dm, nc chm...) c bn rng ri trn th trng . C quan bo v mi trng ca M (USEPA) cho php Chitosan khng nhng c dng lm thnh phn thc n, m cn dng c trong vic tinh ch nc ung. Nm 1983, B thuc v thc phm M (USFDA) chp nhn Chitosan c dng lm cht ph gia trong thc phm v dc phm.[2] Chitosan chnh thc c T chc y t th gii (WHO) cho php dng trong y hc v thc phm [9] N-cacboxymetyl chitosan cn c dng nh antioxidant bo qun thc phm do chng c kh nng kt hp vi kim loi (Fe) l nhng cht xc tc ca qu trnh i ha du m, ngn cho cc sn phm cha du m khi b i ha. Cc ng dng ca Chitosan trong cng ngh thc phm - L sn phm thay th hn the. Chitosan l cht ph gia bo qun tt cho gi v bnh cun nhit phng v bo qun tt n 26 ngy T= 8 oC Trong ch bin bo qun gi th lng Chitosan c dng tt nht l 2,5g/kg tht v c a vo giai on xay nhuyn cng vi mui v gia v trc khi cho nc mm ca quy trnh sn xut gi truyn thng. Trong ch bin bo qun bnh cun th lng Chitosan c dng tt nht l 24g dung dch 3,5% cho 1kg bt nc v c a vo giai on trc khi trng bnh Sn phm gi v bnh cun c ph gia Chitosan gi thnh ph hp vi an ton sc kho. - Vt liu Chitosan c dng : + Bo qun ng gi thc n , + bo qun hoa qu ti v n to mng sinh hc khng c . Ngi ta to mng PDP trn qu ti bo qun qu o, qu l, qu kiwi, da chut, t chung, du ty,
HTP06ALT 16

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

c chua, qu vi, Xoi, nho ... V bc thc phm bng mng Chitosan c php s dng Canada v M t lu . - L mt polyme dng an ton cho ngi, li c hot tnh sinh hc a dng, Chitosan c a vo thnh phn trong thc n : sa chua, bnh ko, nc ngt, ... - Sn phm n king c cha Chitosan lm : + Gim cholesterol v lipid mu. + Gim cn nng. + Chng bo ph. + Dng trnh nguy c mc bnh tim mch, tiu ng ( bnh m, khoai ty chin, dm, nc chm...) c bn rng ri trn th trng . - Liu php y hc iu tr bnh bo ph c xut l ch n king vi cc thc n c Chitosan v axit ascorbic ( vitamin C) cho kt qu gim cn tt . - ng dng quan trng trong gi xc xch v... thy sn T trc n nay, vic bo qun cc loi thc phm ti sng giu m, d h hng nh tht, c... trong iu kin kh hu nng m ca nc ta l mt trong nhng vn v ang c cc nh sn xut, ch bin v cc nh khoa hc quan tm, nn sau khi v bc chitosan t v tm c hon thnh, cc nh nghin cu ngh ngay n vic dng mng bc chitosan t v tm ny lm v bc xc xch. + Cc v bc ny khi cho hn hp nguyn liu xc xch vo th dng my nhi quay tay. Khi nhi hn hp nguyn liu vo v bc xong th buc li hai u. Do trong thnh phn c nhng cht ph gia nn lp chitosan ny kt dnh cc mao mch ca v tm li vi nhau, vi p lc ca my nhi tay, v bc khng b nt, m tip tc bm st vo nguyn liu bn trong to thnh nhng hnh xc xch xinh xn. Ngoi vic gip cho sn phm xc xch c hnh dng p, lp v mng chitosan ny cn c tc dng c bit l khng lm mt mu v mi c trng ca hn hp nguyn liu xc xch. + S dng v bc chitosan bo qun thy sn ti v kh. i vi c ti cc tc gi tin hnh x l ly rut, mang ( nguyn con hoc fil...) ri ra. Sau , nhng c x l vo dung dch chitosan c pha sn cc nng 0,5%, 1%, 15%, 2%, 2,5% ty theo ln ca tng loi c. Sau c ro trong t mt khong 10 pht gip mng chitosan c nh hnh ri cho vo t cp ng... Sau 18 ting ng h c th tin hnh r ng. C l nguyn liu c c lng lo, nhiu nc. Trong qu trnh cp ng chm (nhit -25oC) s xy ra hin tng mt nc, lm cho trng lng ca c gim. Mt khc, do mi trng trong t cp ng l khng kh lnh v kh nn nc khuch tn t c tht c ra b mt ca c v t b mt ca c ra mi trng bn ngoi rt ln. Tuy nhin khi s dng mng bao chitosan t v tm th khc phc c hin tng ny, chng t vic s dng mng bao chitosan bao ph b mt ca c l rt hiu qu. c bit khi cho c vo nc v nu chn, dung dch chitosan khng lm thay i mi v ca sn phm. Cn i vi thy sn kh nh c kh v c mc... th tin hnh pha dung dch chitosan 2% trong dung dch axit acetic 1,5%. Sau nhng c v mc vo dung dch c pha, lm kh bng cch sy nhit 30oC c qut gi. Sn phm thu c c th bo qun tt nhit bnh thng... Ty theo m ca c v mc m sn phm c thi gian bo qun khc nhau, m cng thp thi gian bo qun cng di. Vi m 26-30%, c kh bo qun c 83 ngy, mc kh gi c 85 ngy cn m 41 - 45% th c kh gi c 17 ngy, mc kh c 19 ngy [10] Tm li, ch phm Chitosan c dng trong thc phm Dng bo qun thc phm, hoa qu, rau ti...
HTP06ALT 17

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

Lc trong cc loi nc qu p, bia, ru vang, nc gii kht... L thnh phn b dng a vo thc phm, thc n, bnh ko, nc gii kht. Dng lm thuc b dng c th (functional food, functional drug) gim cholesterol mu, lipid mu, h huyt p, gim cn nng, chng bo ph, tng cng min dch c th, iu tr bnh tiu ng, phng chng u v ung th. L ph gia khng c bo qun thc phm khi thiu thi.

Hnh 14. Hnh so snh gia vic khng dng (tri) v dng (phi) mng bao chitosan trong bo qun du ty [11] 1.10.2 ng dng trong y hc: Chitosan cn c kh nng chng vim cp trn m lnh. Bng cu thng kiu mi, k thut cao, c thnh phn cu to bi cht Chitosan. So vi cc loi bng thng, tc cm mu, tnh st khun v thi gian lnh m khi s dng loi bng ny c hiu qu hn gp nhiu ln. - V t lu, mt s chuyn gia Trung tm Huyt hc thuc Vin Hn lm Y hc Nga cng pht hin, Chitosan c th ngn chn s pht trin ca chng nhi mu c tim v bnh t qu. - Nh vo tnh u vit ca Chitosan, cng vi c tnh khng c, hp vi c th, t tiu hu c, nn Chitosan c ng dng rng ri v c hiu qu trong k ngh bo ch dc phm + Lm thuc cha bng. + Gim au. + Thuc h cholesterol. + Thuc cha bnh d dy. + Chng ng t mu. + Tng sc khng. + Cha xng khp. - C tc dng h tr iu tr bnh ung th. - Thuc kem Pokysan c tc dng khng khun, khng nm, c bit l chng nm Candila albicans, khng gy d ng v tc dng ph, c kh nng cm mu, chng xng u, kch thch ti to biu m v t bo da lm mau lin cc vt thng, vt bng,
HTP06ALT 18

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

chng ln da non v gim bt au n cho ngi bnh. ng dng vt liu chitin/chitosan t d phm ca ngnh ch bin thy, hi sn (v tm, cua, mai mc) ca tp th cn b khoa hc n Phng Plyme dc phm (Vin Ha hc-Vin Khoa hc v Cng ngh Vit Nam). Thuc c th nghim lm sng trn 500 bnh nhn bng nng v bng su ti Vin bng Quc gia v cc bnh vin khc Vit Nam vi hiu qu tt ngang thuc bng nhp ngoi ca M v n nhng gi r hn nhiu. Cng trnh ny c nhn Huy chng vng ti Hi ch quc t hng cng nghip Vit Nam nm 2001, c cp bng c quyn gii php hu ch nm 2003, Huy chng ng ti Hi ch sng to quc t Seoul 12/2004, gii thng FAWICH ti nng sng to n v Bng danh d ca Tng Lin on Lao ng Vit Nam. Cng ngh sn xut thuc ny cng c cho bn ch cng ngh TECHMARK Vit Nam nm 2003. Ph Gio s, Tin s Nguyn Th Ngc T T Chitosan, ngi ta bo ch ra nhiu loi thuc iu tr cc bnh nh: nhim x, cha bng, gim au, thuc h cholesterol, cha bnh d dy, ng t mu v cha c c bnh ung th. c bit ti Vit Nam, Vin Vacxin Nha Trang thu gom hng ngn tn v tm c thi ra t cc nh my ch bin ng lnh ti a phng nghin cu v sn xut ra 2 sn phm Chitosan cha bo ph v Glusivac iu tr thoi ho khp. Hai loi thuc ny c B Y t cp php lu hnh ton quc vo u thng 6/2005. 1.10.3.ng dng trong cc lnh vc khc: Chitin/chitosan v cc dn xut ca chng c nhiu c tnh qu bu nh: c hot tnh khng nm, khng khun, c kh nng t phn hu sinh hc cao, khng gy d ng, khng gy c hi cho ngi v gia sc, c kh nng to phc vi mt s kim loi chuyn tip nh: Cu(II), Ni(II), Co... Do vy chitin v mt s dn xut ca chng c ng dng rng ri trong nhiu lnh vc: Trong lnh vc x l nc thi v bo v mi trng, dc hc v y hc, nng nghip, cng nghip, cng ngh sinh hc, m phm, cng ngh giy,dt 1.10.3.1. X l nc: T trc ti nay , nc ta cht keo t c s dng lng trong nc sinh hot l nhm sunfat (thng gi l phn n) hoc nhm kali, nhm amon sunfat (thng gi chung l phn kp) hoc dung dch phn nc (thng thng l dung dch (phn nhm st). Nhm phng chng mt s bnh tt, bnh dch ngi ta cn s dng mt s ha cht khc nh clo (clo lng, nc javen, bt ty) c tc dng dit khun; vi hiu chnh pH; natri silicofluorua chng bnh su rng; polyacrylat hon thin qu trnh lng trong nc... ng dng nhng tin b k thut vo sn xut cc ha cht c hiu qu x l nc tt hn cc loi phn n, phn kp truyn thng s dng hng trm nm nay. -Vt liu hp ph sinh hc mi v kh nng x l kim loi t nc thi Nc thi ca hot ng khai thc m, m kim loi, nh my in, ch to thit b in v c bit l hot ng ca cc t hp nhin liu ht nhn, cc c s quc phng, v.v... c cha cc kim loi c c tnh cao nh crm, caimi, ch, thy ngn, niken, ng cn c x l trc khi thi. Kt ta ha hc, oxy ha - kh, lc c hc, trao i ion, tch mng, hp ph trn vt liu than l nhng phng php c s dng rng ri tch
HTP06ALT 19

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

cc kim loi nng khi dng thi. Hp ph sinh hc l phng php s dng cc vt liu sinh hc tch kim loi hay cc hp cht v cc ht khi dung dch. Trong nhng nm gn y, phng php ny c nh gi l mt trong nhng phng php hiu qu v c kinh t v k thut loi b cc kim loi gy nhim bn ngun nc mt v nhiu loi nc thi cng nghip. Olin v Bailey a ra 12 loi cht hp ph c kh nng tch kim loi khi cc dng thi vi chi ph thp. Trong s 12 loi ny, chitosan c dung lng hp ph cao nht i vi kim loi. Chitosan c kh nng hp ph tt cc kim loi nng. Do c tnh ca nhm amino t do trong cu trc chitosan c to thnh khi deacetyl ha chitin, cc phc chelat ca n lm cho kh nng hp ph kim loi tng gp 5 n 6 ln so vi chitin. Khi ghp mt s nhm chc vo khung cu trc ca chitosan s lm tng kh nng hp ph kim loi ca chitosan ln nhiu ln. to iu kin tt cho qu trnh chuyn khi, ng thi tng dung lng hp ph kim loi ca chitosan,bin tnh chitosan hp ph kim loi nng trn mng li lin kt mch thng v cho nhau. Kt qu l to ra c nhiu loi chitosan bin tnh c dung lng hp ph kim loi cao. - Volesky, Holan, Wase v Foster cng nghin cu mt s cht hp ph sinh hc v kh nng gi cc nguyn t phng x nh urani, thori. H nhn thy kh nng ng dng rng ln ca cc loi cht hp ph sinh hc trn c s chitosan bin tnh v vy chng c tp trung nghin cu, pht trin v thng mi ha . Cc cht hp ph sinh hc dng t nhin thng mm, trong dung dch nc c xu hng kt t hoc to gel. Hn na, dng t nhin mng li ca chng thc t khng c kh nng hp ph. S di chuyn ca kim loi nhim bn vo mng li giam gi ng vai tr rt quan trng trong qu trnh ch to vt liu hp ph sinh hc. Cn thit phi cung cp s h tr vt l v tng cng s thm nhp ca mng giam gi kim loi ca cht hp ph sinh hc trn cc loi gi th khi chun b vt liu hp ph sinh hc. Nhiu vt liu hp ph sinh hc vi cc loi mng chitosan bin tnh trn cc gi th khc nhau c nghin cu cho mc ch ny. Mt nhm tc gi thuc Phng nghin cu k thut cng trnh ca qun i M kt hp cng Trung tm nghin cu & Qun l cht thi ca y ban Qun l Ti nguyn Thin nhin v Trng i hc Tng hp Illinois kt hp nghin cu mt loi vt liu hp ph sinh hc vi mng chitosan trn nhm oxit. - Vt liu mng chitosan bin tnh trn gi th composit s - nhm oxit t 153,8 mg Cr6+/g (vi nng ban u ca Cr6+ u 1000mg/l). nh hng ca cu trc l, phn b kch thc l xp v gi tr pH ti dung lng hp ph rt r rt. Ni chung, vt liu c b mt ring 80 - 105 m2/g vi kch thc ht 100 - 150 micron l thch hp. gi tr pH thp, dung lng hp ph tng. S c mt nng cao ca ion sunfat v clorua s lm gim kh nng hp ph kim loi. CHNG II:NG DNG MNG BAO CHITOSAN TRONG BO QUN RAU QU 2.1. Thc trng trong vic bo qun rau qu hin nay: Hin nay, nc ta ch c mt s doanh nghip ln v cc siu th c phng thc tn tr tri cy nhit lnh. Cn li, a s cc va thu mua tri cy cng nh nng dn u thu hoch v bn tri cy theo tp qun, khng c qui trnh bo qun sau thu hoch.
HTP06ALT 20

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

iu ny gy nh hng khng nh n cht lng sn phm v hiu qu kinh t. Thi gian gn y vn ny c cc nh vn rt quan tm v c bit cc cng trnh nghin cu bo qun tri cy sau thu hoch cng ang cho nhng kt qu kh quan Vn bo qun tri cy xut khu: Sn phm tri cy ca nc ta, c bit tri cy ca cc tnh ng Bng Sng Cu Long c nhiu li th v chng loi, sn lng v cht lng ca tri cy min nhit i nhng vic bo qun xut khu vo cc th trng ln nh Nht, M, EU cha ngang tm vi sn lng thu hoch hng nm. C nhiu nguyn nhn trong vn ny, trong vic bo qun cha c u t v cng ngh v h thng thit b bo qun mt cch tng xng vi doanh nghip c thng hiu tri cy xut khu. Ti th trng trong nc t nhiu nm nay gi bn tri cy vo thi im thu hoch r thng bp bnh, do sn phm cng chng loi nhiu vo thi im thu hoch, bnh qun khong 2 thng/v, lm cho vic iu tit tiu th sn phm gp nhiu kh khn, sn phm tri cy c tiu th dng ti l ch yu ti a phng v trong nc, nn thng gy ng, sn phm thng b h hng. Trong thc t sn phm tri cy thng c thu hoch thm ch khi cha n thi im thu hoch, a s tri cy thng khng qua khu kim tra cht lng v v sinh an ton thc phmTrong ch mt s lng tri ti tiu chun phm cp c phn loi bo qu kho lnh c nhit v m thch hp cho tng loi tri. ng ch , hin do nc ta c rt t cc kho bo qun nn ch ph bo qun trong cc khu thu hi, bao gi v vn chuyn lnh xut khu rt cao. y cng l nguyn nhn hn ch vic ng dng cc tin b k thut v bo qun sn phm cc trung tm pht trin cy n qu trong c nc. 2.2.C s khoa hc ng dng chitosan trong bo qun tri cy, rau qu: 2.2.1..Cc qu trnh xy ra khi bo qun rau qu ti: Qu trnh bin i vt l: S bay hi nc: Trong rau qu th phn chim nhiu nht l nc t 65-95% ty thuc vo tng loi qu. Sau khi thu hi rau qu b mt hm lng nc trong sut qu trnh bo qun do tham gia vo qu trnh h hp hoc bay hi vo mi trng. y l nguyn nhn chnh
HTP06ALT 21

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

lm cho rau qu b hao ht khi lng so vi ban u. S mt nc cn lm tng kh nng nhy cm vi s bin i nhit v kt qu l lm tng cng h hp ca qu. Khi rau qu mt i 5-10% khi lng chng s b ho v h hng nhanh chng. Do s chnh lch m gia qu v mi trng. Tc bay hi ph thuc vo: Cu to v hnh thi ca m che ch: nu phn v cu to bi t bo cng, chc,nguyn vn s lm gim tc mt nc iu kin mi trng: nhit cng cao, m khng kh cng thp th tc bay hi nc cng nhanh Tc chuyn ng ca khng kh: cng cao th nc bay hi cng nhiu S gim khi lng t nhin: Nguyn nhn l trong qu trnh bo qun qu b mt nc v mt cht kh do h hp. Qu trnh ha hc: ng: B gim ng k do h hp, tuy nhin nhng loi qu m khi thu hi hm lng ng cha cao th trong thi gian bo qun dng c th tng ln do tinh bt chuyn ha thnh. Tinh bt: C th tng hoc gi ty thuc vo tng loi rau qu. Nu tinh bt t ti hn th trong qu trnh bo qun hm lng tinh bt s gim (v d: chui xanh) cn nu chua cao th trong bo qun li tng do tinh bt c tng hp (v d: u non) Protopectin: C th b phn gii thnh pectin ha tan lm yu cc lin kt v qu b mm ra. Cc axit hu c: Hm lng axit hu c gim dn lm chua ca rau qu gim Cc vitamin: Gim i rt nhanh do tc ng ca emzim ni bo v s oxi ha Cc cht mu: (clorofil, carotenoit,flavonoit) di tc dng ca oxi khng kh s b chuyn ha lm bin i mu sc t nhin ca qu, mt s cht mu mi c tng hp. Lng chlorophill b mt i thay vo l s tng ln ca cc cu t mang mu khc nh carotenoid (to cho qu c mu vng, da cam v mu ). Cc qu trnh ny u c s tham gia ca enzim. Cc hp cht phenon: polyphenon b oxi ha bi men PPO to thnh flobafin c mu nu lm mt mu sc ti ca qu khi bo qun. Qu trnh h hp

HTP06ALT

22

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

Trong qu trnh sinh trng v pht trin ca qu lun lun xy ra cc qu trnh ng ha v d ha: khi qu bt u pht trin v cn ang trn cy th ch yu xy ra qu trnh ng ha l ch yu, l qu trnh tng hp cc cht hu c cho qu nh tinh bt, ng, cht khong.qu ngy cng pht trin y cho ti khi chn: kch thc qu tng ln, mu sc qu thay i r rng Khi qu c thu hi vn xy ra qu trnh sng ca rau qu nhng lc ny trong rau qu ch yu xy ra qu trnh d ha: l qu trnh s dng cc cht hu c c sn duy tr s sng ca qu. Trong rt nhiu nhng bin i xy ra sau khi thu hi rau qu th h hp l ch yu. H hp s dng tinh bt hoc ng v cc hp cht khc. Di tc dng ca oxi khng kh, cc mch hidrocacbon b b gy v sn phm thu c l CO2 v nc. Phn ng ny ta ra nng lng di dng nhit. Khi lng oxi trong khng kh c cung cp y th qu trnh trn xy ra rt mnh m v bin thin theo tng thi k bo qun. V kt qu ca cc qu trnh ny l rau qu ngy cng b bin i su sc cho ti khi hng hn. Cng trong qu trnh ny c nhng phn ng lm tng cht lng ca rau qu nh s chuyn thnh ng ca tinh bt Qu trnh ny l h hp hiu kh: c s tham gia ca oxi khng kh, sn phm ca qu trnh l CO2, H2O v nhit. Tiu biu l phn ng: C6H12O6 + 6O2 = 6CO2 + 6H2O + 673 KCal Khi oxi trong mi trng gim xung khon thp hn 2 % th qu trnh ln men s thay th cho qu trnh h hp hiu kh. Qu trnh h hp ym kh ny to ra mt lng ln cc cht trung gian trong ng k nht l qu trnh bin i ng thnh ru v kh cacbonic. Chnh nhng sn phm trung gian ny lm qu trnh h hng ca qu xy ra nhanh hn bng vic lm bin i mu sc, mi v v trng thi qu mt cc su sc.Tiu biu l phn ng: C6H12O6 2C2H5OH +2CO2 +28 Kcal Nh vy khi s thng kh trong khi bo qun km s lm tng nng kh CO2 , nhit xung quanh qu v to mi trng thun li cho h hp ym kh v cc vi sinh vt pht trin, kt qu l qu s b h hong nhanh chng. V vy vic m bo s thng kh mt cc thch hp trnh h hp ym kh v m bo h hp hiu kh xy ra thch hp l rt quan trng v c ngha quyt nh n cht lng ca qu trnh bo qun.
HTP06ALT 23

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

Nhng loi qu c qu trnh h hp tng ln rt nhanh chng v sau li gim xung gi l h hp t bin (Climacteric), v d nh c chua v xoi. Cn nhng loi qu m trong sut qu trnh bo qun s h hp lun gim th cng h hp khng c im t bin (non-climacteric) nh to, nho Kh etylen to ra trong sut qu trnh h hp l nguyn nhn quan trng thc y qu trnh chn ca qu. Etylen l mt hormone thc vt t nhin lin quan n qu trnh sinh trng, pht trin, chn v s lo ha ca thc vt. Ngi ta cho rng phytohormone ny thc y qu trnh chn ca rt nhiu loi qu nh: chui, da, c chua, xoi, da hu v u . N c to ra nhiu nng khc nhau ph thuc vo nhiu loi qu. Nhng khi nng ethylene t t 0,1 n 1,0 ppm (phn triu) th bt u xy ra qu trnh chn ca qu vng nhit i. Sn phm ethylene trong qu l tn hiu cho hot ng ca nhiu loi enzyme khc nhau dn n nhng thay i sinh l nh: qu c s thay i mu sc t xanh sang , trng thi qu chuyn sang mm v c mi v khc nhau. Nh vy trong qu trng bo qun qu cn phi hn ch h hp trnh tn tht cht kh ng thi phi tuyt i trnh h hp ym kh. y l mt bi ton ti u quan trng quyt nh ln ti cht lng bo qun 2.2.2.S h hng trong qu trnh bo qun: - Do vi sinh vt: Vi sinh vt thm nhp t mi trng - Do h hp - Do s bay hi nc - Do hoy ng ca enzym - Do s t bin i cc cht - Do tc ng c hc - Do tc ng ca nhng ha cht bo v thc vt. 2.3.Yu cu ca mt bao b sinh hc: Bao b sinh hc l sn phm t nguyn liu t nhin.Bao b t vt liu sinh hc phi p ng c cc tiu chun nh: - Tnh chng thm - c quang sinh hc - Tnh co gin - C th ng du v in n d dng
HTP06ALT 24

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

- Khng nhit v ha cht - n nh, thn thin vi mi trng c gi thnh cnhn tranh hn na bao b phi ph hp vi quy nh v bao b thc phm, tng tc gia bao b v thc phm, m bo an ton v sinh cht lng v an ton thc phm 2.4.u im ca mng chitosan: D phn hu sinh hc V tm ph liu l ngun nguyn liu t nhin rt di do, r tin, c sn quanh nm, nn rt thun tin cho vic cung cp chitin v chitosan Tn dng ph thi trong ch bin thy sn bo qun thc phm nc ta. Thnh cng ny cn gp phn rt ln trong vic gii quyt tnh trng nhim mi trng do cc cht thi t v tm gy ra. 2.4.1.u in ca chitosan trong bo qun tri cy: - C kh nng to mng do, dai: nng thch hp chitosan c kh nng to mng kh dai, kh x rch, c bn tng ng vi mt s cht do vn dng lm bao gi. - C kh nng khng nm, khng khun cao - Trnh mt m ca qu khi bo qun lnh - Hn ch oxi cung cp, gim h hp hiu kh v trnh ym kh - Lm chm li qu trnh b thm ca rau qu: Rau qu sau khi thu hoch s dn dn b thm, lm gim cht lng v gi tr. Rau qu b thm l do qu trnh oxi ho to ra cc sn phm polyme ha ca orthoquinon. Nh bao gi bng mng chitosan m c ch c hot tnh oxy ha ca cc polyphenol, lm thnh phn ca anthocyamin, flavonoid v s tng lng cc hp cht phenol t bin i, gi cho rau qu ti lu hn. - C kh nng kt hp vi cc cht bo qun khc (axit benzoic) - D phn hy sinh hc v thn thin vi mi trng - C kh nng hp ph mu m khng hp ph mi, hp ph mt s kim loi nng -Chitosan c kh nng to mng, gi m, khng khun, khng nm, trnh ym kh, gim s h hp v h hng t nhin ca qu -C kh nng kt hp vi cc ha cht bo qun khc.

HTP06ALT

25

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

- C th s dng chitosan vi nng 1,5-2% bo qun gi ti mt s loi qu, tuy nhin cn nghin cu kt hp vi cc ph gia v iu kin bao gi d hiu qu bo qun c cao hn. -Kt hp vi bo qun lnh tng thi gian bo qun v gi c tnh cht ca qu -Chitosan c kh nng lm tng thi gian bo qun m khng nh hng nhiu ti cht lng sn phm. Phn hu sinh hc d hn chitin. Chitosan v cc dn xut ca chng u c tnh khng khun, nh c ch hot ng ca mt s loi vi khun nh E.Coli, dit c mt s loi nm hi du ty, c rt, u v c tc dng tt trong bo qun cc loi rau qu c v cng bn ngoi Khi dng mng chitosan, d dng iu chnh m, thong khng kh cho thc phm (Nu dng bao gi bng PE th mc cung cp oxy b hn ch, nc s b ngng ng to mi trng cho nm mc pht trin) Mng chitosan cng kh dai, kh x rch, c bn tng ng vi mt s cht do vn c dng lm bao gi. Mng chitosan lm chm li qu trnh b thm ca rau qu. Rau qu sau khi thu hoch s dn dn b thm, lm gim cht lng v gi tr. Rau qu b thm l do qu trnh ln men to ra cc sn phm polyme ha ca oquinon. Nh bao gi bng mng chitosan m c ch c hot tnh oxy ha ca cc polyphenol, lm thnh phn ca anthocyamin, flavonoid v tng lng cc hp cht phenol t bin i, gi cho rau qu ti lu hn.

HTP06ALT

26

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu

GVHD:Th.s Dng Vn Trng

Hnh15.Hnh Chui mau b mc khi bo qun bng cch thng thng (tri) Chui ti lu nh s dng ch phm sinh hc chitosan bo qun(phi) 2.5.Cch to mng bc chitosan: Chitosan c nghin nh bng my gia tng b mt tip xc. Pha dung dch chitosan 3% trong dung dch axit axetic 1,5%. Sau b sung cht ph gia PEG - EG 10% (t l 1:1) vo v trn u, yn mt lc loi bt kh. Sau em hn hp thu c qut u ln mt ng inox c nung nng nhit 64-65oC (ng inox c nng nhit bng hi nc). kh mng trong vng 35 pht ri tch mng. Lc ny ngi ta thu c mt v bng c mu vng ng, khng mi v, l lp mng chitosan c nhng tnh nng mi u vit

HTP06ALT

27

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu Trng

GVHD:Th.s Dng Vn

CHNG III: MT S NGHIN CU THC NGHIM KHC V MNG BAO CHITOSAN TRONG VIC BO QUN. 3.1.Cc nghin cu t c: c rt nhiu nghin cu v vic ng dng chitosan bo qun tri cy, mt s nghin cu thu c nhng thnh cng nht nh Sau y l mt s nghin cu tiu biu: 3.1.1.Cc nghin cu trong nc: Qui trnh nghin cu bo qun xoi c S Khoa hc v Cng ngh TP Cn Th nghim thu u nm 2007. Nng trng Sng Hu ni nghin cu hin c 150.000 cy xoi ct Ha Lc, trung bnh, mi h c 80-100 cy. Vi sn lng hng nm ln n c hng nghn tn xoi sn phm. Xoi Ct Ha Lc c v mng nn kh bo qun lu v vn chuyn xa, gy kh khn cho vic xut khu. Tin s Ton cng cc cng s nghin cu khc phc hn ch trn bng cch x l chn nc nng ngn bnh thn th v rui c tri. Bin php ny gip m bo sn phm t cht lng theo yu cu kim dch thc vt cho cy n tri. Sau , tri c nhng vo dung dch Chitosan, to nn mt lp mng bao ph mng c tc dng chng mt m, gim hao ht trng lng v ko di thi gian tn tr. Qua cc th nghim, xoi c tn tr tt nht l nhit lnh t 10-12 0C. Kt lun: Qua qu trnh x l v tn tr, tri xoi c bo qun tt nht trong 4 tun, thm ch c kh nng ko di 6 tun, c th vn chuyn v phn phi i xa. Qua nhiu nghin cu cc nh khoa hc a ra qui trnh bo qun tri qut ng vi thi gian tn tr n 8 tun. l bo qun tri bng cch bao mng Chitosan nng 0,25% kt hp vi bao Polyethylene (PE) c 5 l vi ng knh mi l 1 mm v ghp m li bng my p. Sau , bo qun nhit 12 C. Vi phng php ny, phm cht bn trong tri nh: hm lng ng, hm lng vitamin C... lun n nh, t l hao ht trng lng thp, mu sc v tri ng u v p.

HTP06ALT

28

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu Trng

GVHD:Th.s Dng Vn

ti: Nghin cu s dng cc hot cht sinh hc bin thay th cc cht c hi trong bo qun nng thy sn sau thu hoch v ch bin thc phm ca PGS. TS Trn th Luyn Khoa Ch Bin, Trng i Hc Nha Trang a ra mt s kt lun sau: Ln du tin cc dn liu khoa hc c a ra trn c s nghin cu mt cch chi tit y v kh nng bo qun nng thy sn ca chitosan, COS (chitosanolygosacharide) trn cc i tng c , cam, qut, c chua, hnh tm v da qu, tht heo, tht b, c ngn, v xc xch Qua nghin cu ca Chu Vn Minh v cng s thuc Vin Ho hc cc hp cht t nhin, Trung tm Khoa hc T nhin v Cng ngh Quc gia iu ch c ch phm BQ-1 vi nguyn liu chnh l chitosan c tc dng bo qun qu ti (c chua, nho vi, chui,) rt tt. Ch phm ny c tc dng chng mc, chng s ph hu ca mt s nm men, vi sinh vt gram m trn cc loi hoa qu. Mi y nht, ti i hc Thy sn Nha Trang, cc kt qu nghin cu ca cc nh khoa hc Trn Th Luyn, Nguyn Trng Bch cho thy chitosan c th kt hp vi cc ph liu tinh bt h ha, sorbitol v PVA (polyvinyl acetate) to mng bao c c tnh c l kh tt (mm do v bn t cao) c kh nng p ng yu cu bao gi thc phm. ng thi khi s dng mng bao chitosan to thnh bao gi tht b ti, kt qu cng cho thy mng bao chitosan lm gim ng k nng vi sinh vt tng s trn b mt tht b khi bo qun nhit 0-5C [3]. Ti trng ai hoc Cng Nghip Thnh Ph H Ch Minh cng c th nghim v bo qun trng g bng Chitosan.bng cch kho st mu sc ca qu trng sau thi gian bo qun v s hao ht trng lng V kt lun nh sau: trong 5 ngy u bo qun hao ht khi lng trng c to mng (nng chitosan 1%; 1,5% v 2%) khng c s khc bit ln vi trng khng to mng chitosan. Nng chitosan to mng cng khng nh hng ln n hao ht khi lng trng trong khong thi gian ny. iu ny c th c gii thch: do trong thi gian u, khi mng bao t nhin ca v trng cha b phn hy nn cn kh nng khng vi sinh vt, hn ch s trao i kh v nc vi mi
HTP06ALT 29

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu Trng

GVHD:Th.s Dng Vn

trng bo qun. Tuy nhin, khi thi gian bo qun cng di th nh hng ca mng bao n hao ht khi lng trng cng r nt hn. Sau 30 ngy, trng c bo qun bng mng chitosan nng 1,5% ch hao ht 5,312%, trong khi mu i chng ln ti 10,911%. Qua qu trnh kho st vi cc nng chitosan 1%; 1,5% v 2% chitosan th nhm ch ra c nng 1,5% chitosan l ti u nht bo qun cho cht lng qu trng tt nht.[12] 3.1.2.Cc nghin cu nc ngoi: Nhm nghin cu B. Ratanachinakorn, W. KumsiriBuchsapawanich, J. Singto xy dng ch bo qun tri cy bng chitosan, theo nghin cu nng chitosan ph hp l 1-2% - Nhm tc gi: Nurrachman, Purwoko, B. S., Susanto, S., Sutrisno thuc Department of Agronomy, Bogor Agricultural University, Darmaga, Bogor 16680, Indonesia nghin cu ng dng chitosan trong bo qun to v a ra kt lun: s dng chitosan vi nng 0.5, 1.0 v 1.5% v bo qun nhit phng lm gim 1,5% s hao ht khi lng so vi mu khng dng chitosan - Nhm nghin cu: Yoshii Fumiko, Kume Tamikazu, Nht Bn nghin cu bo qun xoi bng chitosan v ch ra rng: sau 15 ngy bo qun nhit thng xoi vn gi c mu sc t nhin, ti v mt i 10% khi lng - Cc tc gi S. Bautista-Baos. M. Hernndez-Lpez, E. Bosquez-Molina C. L. Wilson t Mexico nghin cu tc dng khng nm ca chitosan: nng 1.5%-3% chitosan c kh nng khng nm C. gloeosporioides c trn to m khng nh hng ti nng cht rn tng s v s hao ht khi lng qu trong sut qu trnh bo qun - Svetlana Zivanovic, John R. Mount, Frances A. Draughon, Carl E. Sams n t khoa cng ngh thc phm trng i hc Tennessee nghin cu ng dng chitosan v chitosan c b xung tinh du lm mng bao bo qun du ty v nho: cc tc gi dng chitosan 1% ,chitosan 1% kt hp vi 4% tinh du lm mng bao qu v bo qun nhit 4C, nh gi s pht trin ca nm mc bng phng php
HTP06ALT 30

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu Trng

GVHD:Th.s Dng Vn

nui cy trn canh tng thch Rose Bengal agar trong 3 ngy. Nghin cu a ra mt s kt lun sau: sau 9 ngy bo qun s t bo nm mc m c ln lt l: 4.40, 2.90,v 0 cfu/mL ng vi cc mu khng dng chitosan, c dng chitosan v chitosan kt hp vi tinh du. s pht trin ca nm mc trn du ty sau 18 ngy bo qun l 3.87 cfu/mL gim i nhiu so vi 4,33 cfu/mL khi khng dng chitosan. Khi phn tch hm lng kh etylen thot ra trong qu trnh bo qun thu c cc kt qu sau: Lng kh ethylen gim t 0.187 L/kg.h xung 0.028 and 0.012 L/kg.h khi bo qun bng chitosan v chitosan c kt hp tinh du. Nh vy chitosan c kh nng lm gim v c ch s pht trin ca nm mc, ngoi ra cc qu trnh sinh l ca qu cng gim xung lm qu bo qun c lu hn, chitosan c kh nng dng kt hp vi cc ha cht bo qun khc tng hiu qu bo qun - Nm 1996 cc tc gi Lee SH, No HK, Jeong YH cng b kt qu bc u nghin cu s dng dung dch chitosan trong bo qun trng.. Ngoi ra cn c rt nhiu nghin cu khc thc hin trn cc loi hoa qu khc nhau, i chng cc nhit khc nhau u a ra nhng iu kin bo qun ti u khi s dng chitosan. 3.2.thc nghim cho bo qun: - vi qu bi, khi dng mng bao chitosan th qu bi c th bo qun trong 3 thng, v khng c thay i nhiu nh hng n cht lng bi.Thc nghim ny c mt nhm sinh vin ca trng i Hc Nng Lm nghin cu v chng minh [12] - Vi xoi, cc tc gi khuyn co nn x l tri sau khi ra sch qua nc nng 48-500C trong 5-10 pht ngn nga bnh thn th v rui c tri, sau nhng
GVHD

vo dung dch Chitosan v bo qun nhit lnh 10-120C th s lu Nhm SVTH gi c qu trong 4 tun, thm ch ti 6 tun c th vn chuyn i xa an ton.

ThS Nguyn Th Trm Chu Trn Thanh Hng Phm Vn Quyn V Trng Tng

HTP06ALT

31
th 3.1: Biu din s hao ht khi lng trng theo thi gian

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu Trng

GVHD:Th.s Dng Vn

- Vi cam qut, c bit l tri qut ng Lai Vung ( ng Thp) cc tc gi khuyn co quy trnh bo qun tri bng cch bao mng Chitosan nng 0,25% kt hp vi bao Polyethylene (PE) c c 5 l vi ng knh 1 mm c ghp m bng my p v bo qun nhit lnh 120C c th bo qun c ti 8 tun. 3.3.Cc kt lun c th: * Vi nng chitosan hp l t 1,5 2 % khng nh hng n cht lng cm qun ca qu sau thu hoch, ng thi li c tc dng lm cho trng lng ca qu t b hao ht. T cho thy, c th s dng chitosan hoc chitosan kt hp thm ph liu bo qun gi tui cc loi qu cho hiu qu kh r rng * Cam ti t chn k thut em nhng trong dung dch chitosan 1,5 %, hong kh v bo qun c 25 ngy nhit thng, 36 ngy nhit lnh 8-10 0C, vn t c ti theo tiu chun nguyn liu ch bin. * Qut ti em nhng trong dung dch chitosan 1,5 %, hong kh v bo qun oc 15 ngy nhit thng, 32 ngy nhit lnh 8-10 0C, vn t c ti theo tiu chun nguyn liu ch bin. * Hnh tm c nhng trong dung dch chitosan 1,5 %, hong kh v bo qun c 56 ngy nhit thng, vn t c tiu chun nguyn liu ch bin. * Chitosan c tc dng lm gim ng k s lng vi sinh vt tng s trn b mt thc phm. Vi hm lng 1,5 % gim s lng vi sinh vt trn b mt cam l 93 %, trn b mt qut l 96 %, v.v. * Da qu chn k thut em nhng trong dung dch chitosan 1,5 % c ph liu benzoat natri 0,1 %, hong kh v bo qun c 15 ngy nhit thng v 35 ngy nhit lnh 8-10 0C, vn t c ti theo tiu chun nguyn liu ch bin. Trng hp x l bng olygoglucosamin 1% vi ph liu benzoat natri 0,1 % th gi ti c 12 nhit thng v 40 ngy nhit 8-10 0C .

Ti liu tham kho


HTP06ALT 32

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu Trng

GVHD:Th.s Dng Vn

[1] http://www.chitosan.com.cn/chitosan/news [2]Production of chitosan oligosaccharide. (Sn xut chitosan oligosaccharide v ng dng ca n trong thc phm, dc phm, m phm). [3] PGS-TS Trn Th Luyn; GVC Minh Phng; TS Nguyn Anh Tun. Sn xut cc ch phm k thut v y dc t ph liu thy sn, NXB Nng Nghip [4] Lu Vn Chnh. Tng hp v nghin cu hot tnh sinh hc ca mt s dn xut t chitin. Lun n tin s [5]ng Vn Luyn, ng Mai Hng. Phng php sn xut chitosan, 1992. ( cp cng ngh sn xut biopolyme, c th l cp n phng php thu nhn chitin t v tm ri chuyn ha tip thnh chitosan). [6]Alvarez, Review: Active food packating. Food Sci. Tech Page 97-108 [7]Chu Vn Minh: s dng chitosan lm cht bo qun qu ti Tp ch khoa hc, trang 34, s 4-1996 [8] http://edu.go.vn/e-tap-chi/tin/9/90/6446/chitosan-tong-quan,-nghien-cuu,-ungdung.html [9]Joint FAO/WHO Food standards Progaramme Codex Alimentarius Commission (1994) [10]http://olympiavn.org/forum/index.php?topic=2589.0 [11]http://www.youtube.com/watch?v=Ia4gwKYAdh4

HTP06ALT

33

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu Trng

GVHD:Th.s Dng Vn

[12]http://www.cyberchemvn.com/cyberchemvn/index.php? option=com_content&view=article&id=107:chitosan-tng-quan-nghien-cu-ngdng&catid=36:cong-nghe-va-ung-dung&Itemid=37

HTP06ALT

34

Mng Bao Chitosan Trong Bo Qun Rau Qu Trng

GVHD:Th.s Dng Vn

HTP06ALT

35

You might also like