Mt s kin v xc nh ni dung mn hc T php quc t ti Vit Nam

L TH NAM GIANG* * ThS. Lut hc, H Lut TP. H Ch Minh 1. t vn T php quc t hay cn gi l Lut xung t122 gi mt vai tr ht sc quan trng trong vic iu chnh cc quan h dn s c yu t nc ngoi, t thc y qu trnh hp tc quc t. Ti Vit Nam hin nay, T php quc t c hiu vi t cch l mt ngnh lut c lp v l mt b mn khoa hc php l c lp.123 Theo quan im ca Vit Nam, T php quc t c i tng iu chnh l cc quan h dn s theo ngha rng (quan h mang bn cht dn s) c yu t nc ngoi.124 Thc ra, chng ta ng h quan im c tha nhn rng ri v c th hin trong rt nhiu gio trnh T php quc t ti Lin bang Nga (v trc y l Lin x)125. Lin quan cht ch ti vic xc nh i tng iu chnh ca T php quc t l vic xc nh ni dung nghin cu ca T php quc t. Tuy nhin, y l vn c tranh lun nhiu nht trong lch s hnh thnh v pht trin ca T php quc t vi rt nhiu quan im khc nhau m cho n gi, khoa hc T php quc t cc nc vn cha a ra c quan im thng nht. Bi vit ny cp trc ht n phm vi iu chnh ca T php quc t ca mt s nc trn th gii v ca Vit Nam, tip bn lun v vic xc nh ni dung ging dy mn hc T php quc t ti cc trng i hc Vit Nam hin nay cn c theo cc gio trnh l ti liu chnh thc ca mn hc ny ti cc trng. 2. Phm vi iu chnh ca T php quc t mt s nc Anh, M, B, Singapore, c v mt s nc khc, T php quc t c nghin cu di gc lut xung t (v cc nc ny T php quc t c gi vi tn gi ph bin l Lut xung t) trong tp trung vo ba vn c bn l xc nh thm quyn ca ta n cc nc ny trong vic gii quyt cc tranh chp t c yu t nc ngoi; vn la chn php lut p dng cho cc tranh chp trn (choice of law), sau l vn v cng nhn v thi hnh bn n, quyt nh ca ta n nc ngoi, quyt nh ca trng ti nc ngoi. Cng cn nhn mnh l cc vn trn c nghin cu trong tt c cc quan h php lut t nh quan h ti sn, quan h hp ng, v bi thng thit hi ngoi hp ng (torts), quan h hn nhn gia nh, quan h ph sn...126. Php, vn u tin m t php quc t quan tm l quc tch, sau l quy ch php l ca ngi nc ngoi ti Php. Cc vn ny c nhn nhn nh l cc quy phm thc cht ca Php quy nh cc vn nh iu kin c quc tch Php, vn xut nhp cnh, c tr ca ngi nc ngoi, cc quyn v ngha v ca h. Sau l vn xung t php lut v xc nh thm

quyn xt x ca ta n quc gia, cui cng l v cng nhn v thi hnh bn n, quyt nh ca ta n nc ngoi, quyt nh ca trng ti nc ngoi.127 B t php quc t c nghin cu nh mt ngnh lut xung t, trong cp ch yu n cc vn v xc nh thm quyn xt x ca ta n i vi cc v vic dn s c yu t nc ngoi v sau l vn la chn php lut v cng nhn v thi hnh bn n, quyt nh ca ta n nc ngoi, quyt nh ca trng ti nc ngoi.128 Ti Lin bang X Vit trc y v hin nay ti Lin bang Nga v mt s nc khc trc y thuc Lin bang X Vit, vi quan im cho rng i tng iu chnh ca T php quc t l cc quan h dn s theo ngha rng c yu t nc ngoi, do ni dung ca T php quc t c nghin cu phm vi rt rng bao gm cc vn lin quan n xung t php lut, n a v php l ca cc ch th ca T php quc t, cc quan h v quyn s hu c yu t nc ngoi, tha k c yu t nc ngoi, quan h hp ng thng mi quc t nh hp ng mua bn hng ha quc t, hp ng vn chuyn hng ha quc t, hp ng lixng, quan h bi thng thit hi ngoi hp ng, quan h thanh ton quc t, quan h quyn tc gi, quyn s hu cng nghip, quan h hn nhn, gia nh c yu t nc ngoi, quan h lao ng c yu t nc ngoi, quan h t tng dn s quc t, trng ti thng mi quc t...129 Nh vy c th thy rng, mc d quan im ca cc nc rt khc nhau trong vic xc nh ni dung nghin cu ca T php quc t nhng c ba vn m cc nc u nhn nhn l thuc ni dung nghin cu ca T php quc t, l: (i) Xc nh thm quyn xt x ca ta n quc gia i vi cc v n, v vic dn s c yu t nc ngoi; (ii) Xc nh lut p dng i vi cc quan h dn s c yu t nc ngoi; (iii) Cng nhn v thi hnh bn n, quyt nh ca ta n nc ngoi, quyt nh ca trng ti nc ngoi.130 3. Phm vi iu chnh ca T php quc t Vit Nam v ni dung mn hc T php quc t ti Vit Nam Ti Vit Nam, vi quan im cho rng i tng iu chnh ca T php quc t l cc quan h dn s theo ngha rng c yu t nc ngoi cho nn ni dung ca T php quc t c nghin cu phm vi rt rng bao gm cc vn lin quan n xung t php lut, n a v php l ca cc ch th ca T php quc t, cc quan h v quyn s hu c yu t nc ngoi, tha k c yu t nc ngoi, quan h hp ng thng mi quc t nh hp ng mua bn hng ha quc t, hp ng vn chuyn hng ha quc t, hp ng lixng, quan h thanh ton quc t, quan h s hu tr tu, quan h hn nhn, gia nh, quan h lao ng c yu t nc ngoi, quan h t tng dn s quc t, trng ti thng mi quc t.131 So snh vi ni dung T php quc t cc nc c th thy rng chng ta ng h quan im ca cc tc gi Lin X trc y v hin nay l Lin Bang Nga. Vic xc nh i tng iu chnh ca T php quc t nh Vit Nam, Lin X trc y v Lin bang Nga hin nay gn lin vi lch s php lut ti cc nc x hi ch ngha, khi m trong mt thi gian di cc ngnh lut t nh lut thng mi, lut s hu tr tu... hu nh khng pht trin m o lut ch

yu iu chnh cc quan h t l lut dn s. Do , ni dung ca T php quc t c nghin cu rt rng, bao gm tt c nhng vn lin quan n quan h dn s (theo ngha rng ca thut ng ny) c yu t nc ngoi v c cc quan h t tng dn s quc t, trng ti thng mi quc t. Tuy nhin, cn phi nhn nhn rng hin nay khng ch c T php quc t mi iu chnh cc quan h dn s132 c yu t nc ngoi. Lut thng mi quc t cng tham gia vo vic iu chnh cc quan h thng mi quc t c gc quan h thng mi cng v quan h thng mi t. Do c s trng lp v chng cho trong ni dung ging dy ca T php quc t vi Lut thng mi quc t. V trong xu th mi vi vic ban hnh cc b lut hay o lut v s hu tr tu th s hu tr tu cng c th c tha nhn l mt ngnh lut c lp v mt mn khoa hc php l c lp. iu i hi cn phi nghin cu mt cch khoa hc xc nh r ni dung nghin cu ca T php quc t khng trng lp hay ln sn vi cc mn khoa hc php l khc. 4. Mt s xut C nhn ti ng h quan im ca mt s nc cho rng T php quc t ch nn tp trung vo ba vn c bn l xc nh thm quyn ca ta n quc gia trong vic gii quyt cc tranh chp dn s c yu t nc ngoi, vn la chn php lut p dng cho cc tranh chp trn (choice of Law), sau l vn v cng nhn v thi hnh bn n, quyt nh ca ta n nc ngoi, quyt nh ca trng ti nc ngoi. Tuy nhin cn nhn mnh l cc vn trn phi c nghin cu trong tt c cc ch nh c th ca T php quc t nh quan h v ti sn, quan h hp ng, v bi thng thit hi ngoihp ng, hn nhn gia nh... Bn cnh , cn quan tm n quy nh ca php lut Vit Nam v bo v quyn v ngha v ca ngi nc ngoi, c quan t chc nc ngoi, ngi Vit Nam nh c nc ngoi trong cc quan h dn s v cc quan h t tng dn s quc t. T y, xin mnh dn xut: 1. Mt s ni dung hin nay ang c ging dy trong chng trnh T php quc t ca cc trng i hc Vit Nam nh thanh ton quc t, trng ti thng mi quc t (ngoi tr vn cng nhn v thi hnh quyt nh ca trng ti nc ngoi tuy nhin v bn cht vn ny thuc phm vi ca t tng dn s quc t ch khng phi trng ti thng mi quc t) theo quan im c nhn ti cho rng khng nn ging dy trong chng trnh T php quc t m cn c ging dy trong mn Lut thng mi quc t. V hp ng c yu t nc ngoi trong mn hc T php quc t ch nn nghin cu di gc ba vn c bn ca T php quc t nh cp trn, cn ni dung cc iu khon c th ca hp ng mua bn hng ha quc t, hp ng vn chuyn hng ha xut nhp khu bng ng bin,133 hp ng lixng nn nghin cu trong chng trnh mn Lut thng mi quc t. Cn ni dung quyn s hu tr tu c nghin cu trong T php quc t nn c tch thnh mt mn hc ring l Lut quc t v s hu tr tu hoc Lut s hu tr tu. Hin nay mi ch c rt t ti liu v T php quc t ti Vit Nam l tip cn theo hng ny.134 2. Cn nhn nhn rng khng c T php quc t chung cho cc nc m mi nc u c T php quc t ca ring mnh. Do , quan im c nhn ti cho

rng nn tp trung ging dy su vo cc quy nh ca T php quc t Vit Nam cng nh thc tin p dng. iu khng c ngha l chng ta khng nghin cu quy nh ca T php quc t cc nc v y l lnh vc chu s nh hng su sc ca qu trnh quc t ha. iu xut pht t nhiu l do, trong c ba l do quan trng. Th nht, s nh hng ca cc iu c quc t ngy cng c k kt nhiu hn nhm gii quyt cc vn ca T php quc t trong phm vi khu vc v ton cu, v d nh Cng c Rome 1980 v lut p dng cho cc ngha v hp ng, Cng c Lugana v cng c Brussels v cng nhn v thi hnh bn n ca ta n nc ngoi, cng c New York 1958 v cng nhn v thi hnh phn quyt ca trng ti nc ngoi... Th hai, khi xy dng cc quy phm xung t trong php lut quc gia nhm hng dn c quan c thm quyn la chn php lut th cc quy nh ny khng th qu khc bit hay tri ngc vi nhng quy tc c cng ng quc t tha nhn rng ri. Th ba, hiu bit v cc quy tc xung t, v thm quyn xt x dn s quc t ca php lut mt s nc l mt bin php gip chng ta t bo v mnh trong quan h vi cng dn, php nhn cc nc . Tuy nhin vi cch trnh by ca cc gio trnh ti Vit Nam hin nay, khi chng ta tch nhng phn gii thiu quy nh ca T php quc t cc nc v cc ch nh c th nh chuyn dch ri ro, quan h hn nhn gia nh, tha k... thnh cc mc ring bit th c th gy ng nhnl chng ta ang ging dy T php quc t chung ch khng phi T php quc t Vit Nam. Hn na, lm nh th chng ta s c th khng tp trung vo phn tch su nhng vn ca T php quc t Vit Nam. Bn cnh , c l cng cn tng cng hn na vic ging dy bng tnh hung, bng n l nng cao gi tr thc tin cho mn hc ny. Vn bit rng s xc nh rch ri i tng iu chnh ca T php quc t v xc nh mt cch r rng ni dung nghin cu ca T php quc t mt mn hc rt kh v cn nhiu, rt nhiu vn gy tranh ci l vic v cng phc tp, i hi phi c s u t nghim tc, khoa hc. Trn y l mt s kin c nhn c a ra vi mong mun c s trao i, chia x ca nhng ngi lm cng tc nghin cu v ging dy.

: Mt s kin v xc nh ni dung mn hc T php quc t ti Vit Nam

122 C hai thut ng c s dng rng ri cho tn gi ca ngnh khoa hc php l ny. Thut ng Lut quc t t (Private International Law) c s dng rng ri cc nc Chu u v nhiu nc khc nh Trung Quc, Mng C... Vit Nam trong cc gio trnh cng nh cc cng trnh nghin cu, chng ta thng nht s dng thut ng T php quc t. Thut ng Lut xung t (Conflict of laws) c s dng rng ri ti cc nc nh Hoa K, Anh, Singapore, c, Canada... Xem thm: L Th Nam Giang, T php quc t, Nxb HQG Tp. H Ch Minh 2006, tr. 23-27. 123 Gio trnh T php quc t Khoa Lut - HQG H Ni 2001, tr. 03 v tr. 13.

124 Quan im ny c th hin trong cc gio trnh T php quc t ca mt s trng i hc ca Vit Nam v trong mt s sch tham kho. V d: Gio trnh T php quc t trng H Lut H Ni,1997, tr. 7; Gio trnh T php quc t Khoa Lut - HQG H Ni, 2001, tr. 7; on Nng, Nhng vn l lun c bn v T php quc t, Nxb Chnh tr quc gia, 2001, tr. 9. 125 V d: L.P. Anufrieva, Gio trnh T php quc t, Nxb BEC, Maxcva 2000; M.M. Bungalaxki, Gio trnh T php quc t, Maxcva 1989, tr. 12; M.M. Bungalaxki, Gio trnh T php quc t, Maxcva 1998, tr. 13; L.A. Luns, Gio trnh T php quc t, Maxcva 1970, tr. 10. 126 V d Adrian Briggs, The Conflict Of Law, Oxford University Press 2002; J. G. Collier, Conflict Of Law, 3rd ed, Cambridge University Press 2001; P. M. North and JJ Farcett, Cheshire and Norths Private Internatinaal Law, 12th ed, Butterworth 2002. 127 M. M. Bungalaxki, sd; vn i, Mai Hng Qu, T php quc t Vit Nam, Nxb HQG Tp. H Ch Minh 2006, tr. 21. 128 cng ging dy T php quc t ca GS. Arnaud Nuyts, University of Brussels ti HQG Tp. H Ch Minh thng 01/2001. 129 v d: L.P. Anufrieva, Gio trnh T php quc t, NXB BEC, Maxcva 2000; M.M. Bungalaxki, Gio trnh T php quc t, Maxcva 1989, M.M. Bungalaxki, Gio trnh T php quc t, Maxcva 1998, Skaridob AC, T php quc t, Sant- Peterburg 1998; L.A. Luns, Gio trnh T php quc t, Maxcva 1970. 130 Xem thm: L Th Nam Giang, sd, tr. 14-16. 131 Gio trnh T php quc t Trng H Lut H Ni, 2004; Gio trnh T php quc t Khoa Lut, HQG H Ni, 2001, tr. 7; Nguyn Ngc Lm, cng bi ging T php quc t, 2006. 132 Trong bi vit ny, xin c hiu thut ng dn s theo ngha rng c quy nh ti iu 1 B lut dn s 2005: B lut dn s quy nh a v php l, chun mc php l cho cch ng x ca c nhn, php nhn, ch th khc; quyn, ngha v ca cc ch th v nhn thn v ti sn trong cc quan h dn s, hn nhn v gia nh, kinh doanh, thng mi, lao ng (sau y gi chung l quan h dn s). 133 Trong chng trnh ging dy T php quc t ti trng H Lut TP. H Ch Minh c p dng cho n thi im hin nay th hp ng vn chuyn hng ha xut nhp khu bng ng bin c ging dy thnh mt chng ring vi thi lng 15 tit. 134 V d: Vn i, Mai Hng Qu, sd;