C M NANG AN TON SINH H C PHNG TH NGHI M

Xu t b n l n th 3

T ch c Y t Th gi i Geneva 2004

Hi u nh Th c s Ph m V n H u, Vi n V sinh D ch t Ty Nguyn Th c s Nguy n Th Thu H ng, i h c Qu c gia H N i C nhn L Minh Tm, T ng c c Tiu chu n - o l ng - Ch t l

ng

Ng

i d ch

Th c s Ph m V n H u, Vi n V sinh D ch t Ty Nguyn Th c s Bi V n Tr ng, Vi n V sinh D ch t Ty Nguyn Cng v i s tham gia c a * K s Phan Th Thanh Th o, C nhn V Th Thu Ngn, Th c s Hong Th Minh Th o v C nhn V nh Chim Vi n V sinh D ch t Ty Nguyn * K s L ng Th M , Chi nhnh pha Nam, Trung tm Nhi t i Vi t Nga v C nhn Nguy n Th Qu, H i Y t Cng c ng Vi t Nam.

Cu n sch ny do T ch c Y t Th gi i xu t b n n m 2004 d Laboratory Biosafety Manual, xu t b n l n th ba. T ch c y t th gi i 2004

i tiu

T ng gim c T ch c Y t Th gi i cho php Vi n V sinh D ch t Ty Nguyn b n quy n d ch ra ti ng Vi t Nam v ch u trch nhi m duy nh t i v i b n d ch ny.

ii

Danh m c nh ng n ph m xu t b n c a T ch c Y t Th gi i T ch c Y t Th gi i. C m nang an ton sinh h c phng th nghi m - Xu t b n l n th 3 1. Ng n ng a cc nguy hi m sinh h c - ph ng php 2. Phng th nghi m - Cc tiu chu n 3. Nhi m trng phng th nghi m - phng ch ng v ki m sot 4. C m nang I. Tiu ISBN 92 4 154650 6 (Phn lo i LC/NLM: QY 25) WHO/CDS/CSR/LYO/2004.11

n ph m ny c h tr theo h p ng c p php/ h p tc s U50/CCU012445-08 c a Trung tm phng v ch ng b nh (CDC), Atlanta, GA, Hoa K . N i dung n ph m l c a ring tc gi , khng i di n cho quan i m chnh th c c a CDC.

T ch c y t th gi i, 2004 Gi b n quy n. Cc n ph m c a T ch c Y t Th gi i c th nh n c B ph n Ti p th v Phn ph i, T ch c Y t Th gi i, 20 Avenue Appia, 1211 Geneva 27, Th y S ( i n tho i: +41 22 791 2476; fax: +41 22 791 4857; email: bookorders@who.int). Yu c u ti b n ho c d ch cc n ph m c a T ch c Y t Th gi i - dng trong kinh doanh hay phn ph i mi n ph - ph i cg it i b ph n xu t b n theo a ch nu trn (fax: +41 22 791 4806; email: permissions@who.int). Cc t li u trnh by trong n ph m ny khng nh m th hi n b t k quan i m no c a T ch c Y t Th gi i lin quan n tnh php l c a b t k qu c gia, lnh th , thnh ph , khu v c ho c c a c quan ch c n ng no c ng nh lin quan n s phn chia bin gi i, ranh gi i. Cc ng g ch ch m trn b n minh ho cho cc ng bin gi i m t cch t ng i nn c th v n cn nh ng ki n ch a hon ton ng v i nh n nh ny. Vi c c p n m t s cng ty c th hay s n ph m c a nh s n xu t no khng ng ngh a r ng T ch c Y t Th gi i nh gi cao v ti n c v i s u tin h n nh ng cng ty hay s n ph m khc c cng tnh ch t. T t c cc s n ph m c ng k c quy n u c phn bi t b ng ch ci vi t hoa u tin trong tn s n ph m , ngo i tr do m t s l i chnh t trong n ph m ny. T ch c Y t Th gi i khng b o m r ng thng tin trong n ph m l y v chnh xc c ng nh khng ch u trch nhi m php l cho b t k thi t h i no do vi c s d ng n ph m ny.

iii

M cl c
L i nhm bin d ch ...................................................................................... viii L i ni u ................................................................................................... viii

L i c m n ....................................................................................................... x 1. Nguyn t c chung ....................................................................................... 1 Gi i thi u ...................................................................................................... 1 PH N I. H ng d n an ton sinh h c .............................................................. 5 2. nh gi nguy c vi sinh v t ...................................................................... 7 M u v t c thng tin h n ch ....................................................................... 8 nh gi nguy c v vi sinh v t bi n i gen .............................................. 8 3. Phng th nghi m c b n - An ton sinh h c c p 1 v 2 ......................... 9 Tiu chu n th c hnh ................................................................................... 9 Thi t k v cc ti n nghi phng th nghi m ............................................... 12 Trang thi t b phng th nghi m ................................................................. 14 Gim st s c kh e v y t ........................................................................... 16 o t o ....................................................................................................... 16 X l ch t th i ............................................................................................ 17 An ton ha h c, l a, i n, b c x v trang thi t b ................................... 19 4. Phng th nghi m ki m sot - An ton sinh h c c p 3 .......................... 20 Tiu chu n th c hnh ................................................................................. 20 Thi t k v ti n nghi phng th nghi m ...................................................... 21 Trang thi t b phng th nghi m ................................................................. 22 Gim st v y t v s c kh e ...................................................................... 22 5. Phng th nghi m ki m sot t i a - An ton sinh h c c p 4 ................ 25 Tiu chu n th c hnh ................................................................................. 25 Thi t k v trang thi t b c a phng th nghi m ......................................... 25 6. C s ng v t th nghi m ....................................................................... 28 C s ng v t An ton sinh h c c p 1 ................................................... 29 C s ng v t An ton sinh h c c p 2 ................................................... 29 C s ng v t An ton sinh h c c p 3 ................................................... 30 C s ng v t An ton sinh h c c p 4 ................................................... 31 ng v t khng x ng s ng ...................................................................... 32 7. H ng d n ki m nh phng th nghi m/c s ...................................... 33 8. H ng d n c p gi y ch ng nh n phng th nghi m/c s ................... 36

iv

PH N II. An ninh sinh h c phng th nghi m ............................................... 47 9. Khi ni m v an ninh sinh h c phng th nghi m ................................. 49 PH N III. Trang thi t b phng th nghi m .................................................. 10. T an ton sinh h c ................................................................................ T an ton sinh h c c p I ............................................................................ T an ton sinh h c c p II .......................................................................... T an ton sinh h c c p III ......................................................................... N i kh c a t an ton sinh h c .................................................................. L a ch n t an ton sinh h c ...................................................................... S d ng t an ton sinh h c trong phng th nghi m ................................. 11. Trang thi t b an ton ............................................................................ T m cch ly b ng mng m m p su t m ................................................... D ng c h tr ht ...................................................................................... My tr n, my l c, my nghi n v my siu m ........................................ Que c y chuy n dng m t l n .................................................................... L vi t (Microincinerators) ..................................................................... Trang thi t b v qu n o b o h c nhn ................................................... PH N IV. K thu t vi sinh v t an ton .......................................................... 12. K thu t phng th nghi m .................................................................... An ton x l m u trong phng th nghi m ............................................... S d ng pi-pt v d ng c h tr ht m u ................................................. Trnh r i vi v t li u nhi m trng .............................................................. S d ng t an ton sinh h c ....................................................................... Trnh nu t ph i v cc v t nhi m trng dnh vo da v m t ................. Trnh cc v t nhi m trng m ph i .......................................................... Tch huy t thanh ........................................................................................ S d ng my ly tm .................................................................................... S d ng my tr n, my l c, my nghi n v my siu m .......................... S d ng my nghi n m ............................................................................. B o d ng v s d ng t l nh v t ng .................................................. M ng thu c ch a v t nhi m trng ng kh .......................................... B o qu n ng ch a v t li u nhi m trng .................................................... Phng ng a chu n kh i m u mu d ch ti t, m, v cc d ch c th khc .. Phng ng a cc v t ch a prion ................................................................... 13. K ho ch d phng v qui trnh x l kh n c p ................................. K ho ch d phng ..................................................................................... Cc qui trnh x l kh n c p cho phng th nghi m vi sinh v t ................. 14. Kh trng v ti t trng .......................................................................... nh ngh a .................................................................................................. 51 53 53 55 58 58 59 59 63 63 65 66 66 66 66 69 71 71 71 72 72 73 73 74 74 75 75 76 76 76 76 78 80 80 81 84 84

Lm s ch v t li u phng th nghi m ........................................................... Ha ch t di t trng ..................................................................................... Kh khu n mi tr ng c c b .................................................................... Kh nhi m t an ton sinh h c ................................................................... R a tay/kh nhi m tay ............................................................................... Kh trng v ti t trng b ng nhi t ............................................................. H p kh trng ............................................................................................. Thiu h y .................................................................................................... Th i b ........................................................................................................ 15. Gi i thi u v v n chuy n v t li u nhi m trng .................................... Quy nh v n chuy n qu c t ..................................................................... H th ng ng gi ba l p c b n ............................................................... Qui trnh lau chi v .............................................................................. PH N V. Gi i thi u v cng ngh sinh h c ................................................. 16. An ton sinh h c v cng ngh DNA ti t h p ................................. nh gi an ton sinh h c i v i cc h th ng th hi n sinh h c ........... nh gi an ton sinh h c i v i cc vc t th hi n ............................. Nh ng vc t vi rt cho chuy n gen ......................................................... ng v t chuy n gien v ng v t "khc th ng " .................................. Th c v t chuy n gen ................................................................................ nh gi nguy c i v i sinh v t bi n i gen ....................................... Cc quan tm khc .................................................................................... PH N VI. An ton ho ch t, chy n v i n ............................................. 17. Cc ho ch t nguy hi m ....................................................................... Ngu n ph i nhi m .................................................................................... B o qu n ho ch t .................................................................................... Cc quy nh chung i v i nh ng ho ch t k nhau .............................. nh h ng c h i c a ho ch t .............................................................. Ha ch t gy n ........................................................................................ Ha ch t b ........................................................................................... Kh nn v kh ha l ng ........................................................................... 18. Cc m i nguy khc trong phng th nghi m ...................................... Nguy c v h a ho n ................................................................................ Cc nguy hi m v i n ............................................................................. Ti ng n .................................................................................................... Phng x ion .............................................................................................

85 85 90 91 91 92 92 94 95 96 96 97 97

101 103 103 104 104 104 105 105 106 109 111 111 111 111 111 112 112 113 114 114 115 115 115

PH N VII. T ch c v o t o an ton ........................................................ 119 19. Chuyn vin v y ban an ton sinh h c ............................................ 121 Chuyn vin an ton sinh h c..................................................................... 125 vi

y ban an ton sinh h c ............................................................................. 125 20. An ton cho nhn vin h tr .............................................................. 124 Cc d ch v b o tr nh lm vi c v my mc .......................................... 124 Cc d ch v d n d p v sinh (trong phng th nghi m) ........................... 124 21. Ch ng trnh o t o ........................................................................... 125 PH N VIII. B ng ki m tnh an ton ............................................................ 127 22. B ng ki m tnh an ton ........................................................................ 129 C s v t ch t phng th nghi m ............................................................... 129 Ph ng ti n b o qu n ............................................................................... 130 V sinh v cc ti n nghi cho nhn vin .................................................... 130 S i m v thng gi ................................................................................ 130 nh sng ................................................................................................... 130 Cc d ch v ............................................................................................... 131 An ninh sinh h c phng th nghi m ......................................................... 131 Phng v ch a chy .................................................................................. 131 B o qu n dung d ch d chy ..................................................................... 132 Kh nn v kh ha l ng ........................................................................... 133 Nguy hi m v i n .................................................................................... 133 B o h c nhn ......................................................................................... 133 An ton v s c kh e cho nhn vin .......................................................... 134 Trang thi t b phng th nghi m ............................................................... 135 V t li u nhi m trng ................................................................................. 135 Ha ch t v ch t phng x ........................................................................ 136 PH N IX. Ti li u tham kh o, ph l c v b ng ch d n ........................... 137 Ti li u tham kh o ...................................................................................... 139 PH L C 1 S c u ban u ..................................................................... 142

PH L C 2 Tim phng cho nhn vin ................................................... 143 PH L C 3 Cc trung tm h p tc v an ton sinh h c c a T ch c Y t Th gi i ........................................................................................................ 144 PH L C 4 An ton trang thi t b ........................................................... 145 PH L C 5 Ho ch t: Nguy c v cch phng ng a ............................. 149

vii

L i nhm bin d ch

"C m nang an ton sinh h c phng th nghi m" c a T ch c Y t Th gi i ti b n l n th 3, n m 2004 l m t ti li u r t c n thi t v h u ch cho cn b chuyn mn lm vi c trong phng th nghi m, nh ng ng i tr gip c ng nh cn b qu n l phng th nghi m. Trong giai o n hi n nay, nhi u b nh truy n nhi m ang n i ln thnh v n th i s trn ton c u nh SARS, cm g, Ebola, AIDS ... cng v i s giao l u kinh t , x h i trong xu th h i nh p ton c u th v n an ton sinh h c ni chung v trong phng th nghi m c n c bi t quan tm h n. c s h tr v khch l c a V n phng T ch c Y t Th gi i, khu v c Ty Thi Bnh D ng v V n phng T ch c Y t Th gi i t i Vi t Nam, chng ti t ch c bin d ch ti li u ny t nguyn b n ti ng Anh sang ti ng Vi t cung c p cho cc cn b cng tc t i cc phng th nghi m. Mong r ng ti li u s gip ch cho cng tc an ton sinh h c trong phng th nghi m. Trn tr ng c m n B Y t v Vi n V sinh D ch t Ty Nguyn ng vin, gip v t o i u ki n thu n l i cho cng vi c bin d ch ti li u. Xin c m n V n phng T ch c Y t Th gi i c p b n quy n ti ng Vi t Nam, V n phng T ch c Y t Th gi i, khu v c Ty Thi Bnh D ng v V n phng T ch c Y t Th gi i t i Vi t Nam h tr ti chnh cho cng tc xu t b n n ph m ny. Cc d ch gi c g ng bin d ch y cc n i dung t nguyn b n v Vi t ha cc thu t ng chuyn ngnh d a trn cc t i n chuyn ngnh hi n hnh. Tuy nhin, do h n ch v th i gian, trnh v l nh v c an ton sinh h c phng xt nghi m cn m i m n c ta, nn ch c r ng b n d ch s khng trnh kh i nh ng i u thi u st. Xin trn tr ng ghi nh n v c m n nh ng ki n gp v b sung c a qu v v cc b n ng nghi p. Thay m t cc d ch gi Th c s Ph m V n H u Vi n V sinh D ch t Ty Nguyn

viii

L i ni

t lu, T ch c Y t Th gi i nh n bi t r ng cng tc an ton, t bi t l an ton sinh h c l v n quan tr ng ton c u. T ch c Y t Th gi i xu t b n l n u n ph m C m nang an ton sinh h c vo n m 1983. n ph m khuy n khch cc qu c gia ch p nh n v p d ng nh ng khi ni m c b n trong an ton sinh h c v pht tri n thnh tiu chu n th c hnh c a qu c gia trong thao tc th c hnh an ton cc vi sinh v t gy b nh trong phng th nghi m. T n m 1983, nhi u qu c gia s d ng h ng d n chuyn mn trong n ph m ny ban hnh cc tiu chu n th c hnh nh v y. C m nang c xu t b n l n th 2 vo n m 1993. T ch c Y t Th gi i ti p t c th hi n vai tr tin phong trn tr ng qu c t trong l nh v c an ton sinh h c thng qua n ph m ny b ng cch nh n m nh v n an ninh v an ton sinh h c m chng ta ang i ph trong thin nin k ny. L n xu t b n th ba nh n m nh t m quan tr ng c a trch nhi m c nhn. Cc ch ng m i c thm vo nh nh gi r i ro, s d ng an ton k thu t ti t h p DNA v v n chuy n v t li u nhi m trng. Nh ng s ki n trn th gi i g n y b c l nh ng m i e d a m i m vi c l m d ng v th i ra cc tc nhn v c t vi sinh v t gy ra i v i s c kh e c ng ng . Do , l n xu t b n ny c ng gi i thi u khi ni m v an ninh sinh h c - s b o v ti s n vi sinh v t kh i b tr m c p, m t mt ho c chuy n i, d n n vi c s d ng khng ng gy nguy hi m cho s c kh e c ng ng. L n xu t b n ny c ng bao g m thng tin an ton trong ti li u "An ton trong ch m sc s c kh e phng th nghi m" (1) c a T ch c Y t Th gi i n m 1997. n ph m c m nang an ton sinh h c phng th nghi m, xu t b n l n th 3 c a T ch c Y t Th gi i l m t ti li u tham kh o h u ch h ng d n cc qu c gia ch p thu n thch th c ny tri n khai v a ra cc tiu chu n th c hnh qu c gia gn gi ti s n vi sinh v t, ng th i b o m cho m c ch lm sng, nghin c u v d ch t h c.

Ti n s A. Asamoa-Baah Ph t ng gim c Phng ch ng b nh truy n nhi m T ch c Y t Th gi i Geneva, Th y S

ix

L ic m n
Xin c by t lng bi t n n cc nh chuyn mn sau y c nh ng ng gp qu bu n ph m C m nang an ton sinh h c phng th nghi m, xu t b n l n th ba ny c hon thnh. Ti n s W. Emmett Barkley, Vi n Y h c Howard Hughes, Chevy Chase, MD, USA Ti n s Murray L. Cohen, Trung tm phng v ch ng b nh, Atlanta, GA, Hoa K (ngh h u) Ti n s Ingegerd Kallings, Vi n ki m sot b nh truy n nhi m Th y i n, Stockholm, Th y i n B Mary Ellen Kennedy, C v n v An ton Sinh h c, Ashton, Ontario, Canada. B Margery Kennett, Phng th nghi m chu n th c b nh truy n nhi m Victorian, b c Melbourne, Australia (ngh h u) Ti n s Richard Knudsen, V n phng An ton v S c kh e, Trung tm phng v ch ng b nh, Atlanta, GA, Hoa K . Ti n s Nicoletta Previsani, Ch ng trnh an ton sinh h c, T ch c Y t Th gi i, Geneva, Th y s . Ti n s Jonathan Richmond, V n phng An ton v S c kh e, Trung tm phng v ch ng b nh, Atlanta, GA, USA (ngh h u) Ti n s Syed A. Sattar, Khoa Y, Tr ng i h c T ng h p Ottawa, Ottawa, Ontario, Canada. n v An ton v S c kh e Ngh nghi p, V n Ti n s Deborah E. Wilson, phng d ch v nghin c u, Vi n S c kh e qu c gia, B s c kh e v d ch v con ng i, Washington, DC, Hoa k . Ti n s Riccardo Wittek, Vi n Sinh v t h c ng v t, Tr ng i h c T ng h p Lausanne, Lausanne, Th y S . Xin trn tr ng c m n s gip c a: B Maureen Best, V n phng An ninh phng th nghi m, T ch c s c kh e Canada, Ottawa, Canada. Ti n s Mike Catton, Phng th nghi m chu n th c b nh truy n nhi m Victorian, B c Melbourne, Australia. Ti n s Shanna Nesby, V n phng S c kh e v An ton, Trung tm phng v ch ng b nh, Atlanta, GA, Hoa k . Ti n s Stefan Wagener, Trung tm khoa h c v con ng i v s c kh e ng v t, Winnipeg, Canada. Nhm bin so n v i m sch c ng c m n cc nh chuyn mn c nh ng ng gp qu bu cho ti li u C m nang an ton sinh h c phng th nghi m trong l n xu t b n th nh t v th hai c ng nh n ph m An ton trong cc phng th nghi m ch m sc s c kh e c a T ch c Y t Th gi i n m 1977 (1).

1. Nguyn t c chung

Gi i thi u
Cc tham chi u trong ti li u ny c thi t l p theo m i nguy hi m t ng i c a vi sinh v t gy nhi m trng theo nhm nguy c (nhm nguy c 1, 2, 3 v 4 c a T ch c Y t Th gi i). Phn lo i nhm nguy c ny ch p d ng cho cng vi c trong phng th nghi m. B ng 1 d i y m t cc nhm nguy c . B ng 1. Phn lo i cc vi sinh v t gy nhi m trng theo nhm nguy c Nhm nguy c 1 (Khng c ho c c nguy c th p i v i c nhn v c ng ng) Cc vi sinh v t th ng khng c kh n ng gy b nh cho ng i hay ng v t. Nhm nguy c 2 (C nguy c t ng i v i c nhn v nguy c th p i v i c ng ng) Cc tc nhn c th gy b nh cho ng i ho c ng v t, nh ng th ng khng ph i l m i nguy hi m cho nhn vin phng th nghi m, c ng ng, v t nui hay mi tr ng. Ph i nhi m phng th nghi m c th gy ra nhi m trng nghim tr ng, nh ng c bi n php phng ng a, i u tr h u hi u v nguy c lan truy n trong c ng ng th p. Nhm nguy c 3 (C nguy c cao i v i c nhn v nguy c th p i v i c ng ng) Cc tc nhn th ng gy b nh nghim tr ng cho ng i ho c ng v t nh ng khng lan truy n t ng i sang ng i. C cc bi n php phng ng a v i u tr h u hi u. Nhm nguy c 4 (C nguy c cao i v i c nhn v c ng ng) Tc nhn th ng gy b nh nghim tr ng cho ng i ho c ng v t v c th lan truy n tr c ti p ho c gin ti p nhanh chng t ng i sang ng i. Ch a c cc bi n php phng ng a v i u tr h u hi u. Trang thi t b phng th nghi m c thi t k cc m c c b n - an ton sinh h c c p 1 v an ton sinh h c c p 2, ki m sot an ton sinh h c c p 3 v ki m sot t i a an ton sinh h c c p 4. Thi t k c p an ton sinh h c d a trn nhi u y u t nh c i m thi t k , c u trc, ph ng ti n ng n ch n, trang thi t b , tiu chu n th c hnh v qu trnh ho t ng c n c khi lm vi c v i cc tc nhn theo cc nhm nguy c a d ng. B ng 2 nu ln nh ng khng ch ra m i lin h gi a cc nhm nguy c v i c p an ton sinh h c c a cc phng th nghi m lm vi c v cc vi sinh v t trong m i nhm nguy c . Cc qu c gia (khu v c) c n nu ra s phn lo i cc vi sinh v t c a qu c gia (khu v c) mnh theo nhm nguy c xem xt n:
1

B ng 2. M i lin quan gi a cc nhm nguy c v i c hnh v trang thi t b an ton sinh h c C P TIU CHU N LO I NHM AN PHNG TH C HNH NGUY TON XT PHNG XT C SINH NGHI M NGHI M H C GMT 1 C b n - Nghin An ton c u v sinh h c gi ng d y c b n c p1 2 C b n - D ch v GMT v c thm An ton ch m sc o qu n b o h v sinh h c s c kho cc bi n bo nguy ban u; c hi m sinh h c c p2 s ch n on; nghin c u 3 Ki m sot D ch v Nh c p 2 v - An ton ch n on c thm o qu n sinh h c c bi t, b o h c bi t, c p3 nghin c u ki m sot l i vo, lu ng kh nh h ng. 4 Ki m sot n v c Nh c p 3 v c t i a - An b nh ph m thm l i vo kha ton sinh nguy hi m kh, t m tr c khi ra, lo i b ch t h cc p4 th i chuyn d ng.

, tiu chu n th c

THI T B AN TON Khng c g, bn lm th nghi m thng th ng Bn lm th nghi m thng th ng c ng thm BSC khi c nguy c t o kh dung.

BSC v/ho c d ng c c b n cho t t c cc ho t ng.

BSC c p 3 ho c qu n o b o h p l c d ng cng v i BSC c p 2, n i h p hai n p (g n vo thnh n i), khng kh cl c

BSC: t an ton sinh h c; GMT: k thu t vi sinh v t an ton (xem ph n IV c a c m nang ny)

1. Tnh gy b nh c a sinh v t. 2. Ph ng th c lan truy n v v t ch c a vi sinh v t. Nh ng y u t ny c th b nh h ng b i tnh mi n d ch hi n c c a c ng ng trong vng, m t v s di chuy n c a cc qu n th v t ch , s hi n di n c a cc trung gian truy n b nh thch h p v tiu chu n c a v sinh mi tr ng. 3. Cc bi n php phng ch ng hi u qu s n c t i ch nh phng ng a b ng tim phng ho c s d ng huy t thanh (mi n d ch th ng), cc bi n php v sinh nh v sinh n c u ng v th c n, ki m sot ngu n ng v t ho c cc ng v t chn t. 4. Cc bi n php i u tr hi u qu s n c t i ch nh mi n d ch th ng, tim v c xin sau khi ph i nhi m v dng khng sinh, khng vi rt v ha tr li u, c n 2

quan tm n kh n ng xu t hi n cc ch ng khng thu c. Vi c xc nh m t tc nhn thu c c p an ton sinh h c no ph i c d a trn vi c nh gi nguy c . N s nh gi nhm nguy c ny c ng nh cc y u t khc trong vi c thi t l p c p an ton sinh h c thch h p. V d m t tc nhn c ch nh vo nhm nguy c 2 th ti n hnh cng vi c an ton, cc ph ng ti n, trang thi t b , tiu chu n th c hnh v quy trnh ni chung c yu c u m c an ton sinh h c c p 2. Tuy nhin, n u th nghi m c th yu c u t o ra kh dung nhi u th an ton sinh h c c p 3 c th thch h p h n c cm c an ton c n thi t m b o ki m sot c kh dung n i lm vi c c a phng th nghi m. Do vi c xc nh m t cng vi c c th c p an ton sinh h c no c c n c vo quy t nh chuyn mn d a trn vi c nh gi nguy c h n l vi c t nh gi c a m t c p an ton sinh phng th nghi m theo quy nh nhm nguy c c th c a tc nhn c th c hi n (xem Ch ng 2). B ng 3. Tm t t cc yu c u trang thi t b cho c p an ton sinh h c C P AN TON SINH H C 1 2 3 4 a Phng th nghi m bi t l p Khng Khng C C Phng c th khp kn ti t trng Khng Khng C C Thng gi - H ng kh vo trong Khng Nn c C C - H th ng thng gi c i u khi n Khng Nn c C C b C - B l c kh th i HEPA Khng Khng C/khng L i vo c a 2 l p Khng Khng C C Kha kh Khng Khng Khng C Kha kh c vi t m Khng Khng Khng C Phng chu n b Khng Khng C Phng chu n b c vi t m Khng Khng C/khng c C X l n c th i Khng Khng C/khng c C N ih p - T i ch C C C C - Trong phng th nghi m Khng Khng Nn c C -2c a Khng Khng Nn c C T an ton sinh h c Khng Nn c C C Kh n ng ki m sot an ton cho Khng Khng Nn c C nhn vin d
a

Cch ly ho t ng v mi tr ng v i giao thng chung. Ty thu c vo v tr c a c a ng kh thot ra (xem ch ng 4) c Ph thu c vo tc nhn s d ng trong phng th nghi m. d V d nh c a s , h th ng truy n hnh cp, lin l c hai chi u.
b

Do , vi c quy nh m t c p an ton sinh h c c n quan tm n sinh v t (tc nhn gy b nh) s d ng, thi t b s n c c ng nh cc tiu chu n th c hnh v thi t b v cc quy trnh c n thi t ti n hnh cng vi c trong phng th nghi m m t cch an ton.
3

PH N I

ng d n an ton sinh h c

2. nh gi nguy c vi sinh v t

V n c t li c a th c hnh an ton sinh h c l vi c nh gi nguy c vi sinh v t. Trong khi cc cng c h tr nh gi nguy c c a m t qu trnh ho c th c nghi m cho tr c r t s n c th vi c quan tr ng nh t l s phn on chuyn nghi p. Vi c nh gi nguy c nn c ti n hnh b i nh ng ng i hi u bi t v nh ng c i m ring c a vi sinh ang nghin c u, thi t b v qu trnh c dng, m u ng v t v cc thi t b l u gi c ng nh c s v t ch t s n c. Ng i ph trch phng th nghi m ho c ng i gim st chnh ph i c trch nhi m m b o vi c nh gi m c nguy hi m y v ng th i gian. Bn c nh ph i lm vi c ch t ch v i y ban an ton v chuyn vin v an ton sinh h c m b o ch c ch n l nh ng thi t b v ph ng ti n v t ch t ph h p lun s n sng h tr cng vi c. Vi c nh gi nguy c c n c ti n hnh nh k v b sung khi c n thi t, c tnh n cc s li u m i c nh h ng n c p nguy c v cc thng tin m i c lin quan khc trong cc ti li u khoa h c. M t ph ng ti n h u hi u nh t cho vi c nh gi m c nguy h i l vi c li t k cc nhm vi sinh v t c kh n ng gy c h i (xem ph l c 1). Tuy nhin, vi c xem xt n gi n ch d a trn nhm nguy c c a m t tc nhn c th khng ti n hnh nh gi nguy c . C n xem xt h p l n m t s y u t khc nh : 1. Kh n ng gy b nh c a tc nhn v li u nhi m trng 2. H u qu ti m tng c a ph i nhi m 3. ng ly nhi m t nhin 4. Cc ng ly nhi m khc do thao tc t phng th nghi m (nh tim truy n, ly truy n qua khng kh, tiu ha) 5. Tnh b n v ng c a tc nhn trong mi tr ng 6. t p trung c a cc ch t v kh i l ng cc v t li u c th gy ra l i ho c ly nhi m trong khi thao tc 7. S hi n di n c a cc v t ch ph h p (ng i ho c ng v t) 8. Thng tin v cc nghin c u ng v t, cc bo co v nhi m trng m c ph i trong phng th nghi m hay cc bo co lm sng 9. Cc y u t bi t tr c c a phng th nghi m (ti ng n, kh dung, l c ly tm ...) 10. Ho t ng pht sinh b t k c a sinh v t m c th gia t ng gi i h n v t ch c a tc nhn ho c thay th tnh nh y c m bi t c a tc nhn, cc ph ng cch i u tr hi u qu (xem Ch ng 16) 11. C s n t i ch cc ph ng ti n can thi p ho c phng ng a hi u qu Trn c s c a thng tin xc nh c khi nh gi nguy c c th c xc an ton sinh h c h p l v i cc cng vi c, l a ch n nh ng thi t nh m t c p

b b o h c nhn, pht tri n nh ng quy chu n thao tc k t h p v i nh ng bi n php an ton khc nh m b o m an ton cao nh t trong cng vi c.

M u v t c thng tin h n ch
Qu trnh nh gi m c nguy hi m c miu t trn ch c ti n hnh thu n l i trong i u ki n c y thng tin. Tuy nhin, trong th c t c nhi u tr ng h p chng ta khng c thng tin th c hi n cc nh gi v m c nguy hi m nh v i cc m u th c nghi m ho c cc m u trong nghin c u d ch t t i c s . V i nh ng tr ng h p nh v y, ng i ta ch tr ng hng u n vi c ti p c n m u v t. 1. Lun tun theo cc tiu chu n v b o v , d bo, s d ng nh ng ph ng ti n ng n ch n nh g ng tay, o b o v , knh b o v m t khi thu th p m u b nh ph m. 2. X l m u v t ph i c yu c u t i thi u m c an ton sinh h c c p 2. 3. Vi c v n chuy n m u th nghi m ph i tun theo quy nh c a qu c gia v/ho c qu c t . Cc thng tin khc tr gip xc nh nguy c trong vi c x l cc m u v t ph m th nghi m: 1. S li u/thng tin y h c v b nh nhn 2. S li u d ch t h c (t su t sinh, t su t t , chu trnh ly nhi m v cc s li u i u tra khc v cc v d ch.) 3. Thng tin v v tr a l n i b t ngu n m m b nh. Trong cc tr ng h p c v d ch khng r nguyn nhn, cc h ng d n c bi t b i cc c quan c th m quy n v/ho c T ch c Y t th gi i c th c a ra v ng trn m ng internet (nh tr ng h p v tnh tr ng vim ng h h p c p SARS - n m 2003) ch r cc m u v t nn c g i v n chuy n nh th no v nn c phn tch m c an ton sinh h c no.

nh gi nguy c v vi sinh v t bi n
Vi c nh gi nguy c v sinh v t bi n trong ch ng 16.

i gen
i gen (GMOs) s c trnh by chi ti t

3. Phng th nghi m c b n An ton sinh h c c p 1 v 2

M c ch c a c m nang ny l a ra cc h ng d n v khuy n co v cc vi sinh v t thu c nhm nguy c 1 - 4. Cc h ng d n v v khuy n co ny c xem l yu c u t i thi u g n li n v i nh ng phng th nghi m cc c p an ton sinh h c. M c d c nh ng c nh bo c th l khng c n thi t cho m t s vi sinh v t thu c nhm nguy c 1 nh ng l i r t c gi tr cho m c ch o t o nng cao k thu t vi sinh v t an ton (GMT). Phng th nghi m dng ch n on v ch m sc s c kh e (trong l nh v c y t cng c ng, lm sng, hay t i b nh vi n) ph i c thi t k v i m c an ton sinh h c t c p 2 tr ln. V khng c m t phng th nghi m no c th ki m sot tuy t i c cc m u nh n c nn nhn vin lm vi c t i cc phng th nghi m c th b ph i nhi m v i cc sinh v t nhm nguy c cao h n d tnh. Nguy c ny c n ph i c nh n th c m t cch r rng trong qu trnh ln k ho ch c ng nh chnh sch v an ton. T i m t s qu c gia, phng th nghi m lm sng c ng c yu c u v an ton. Nh ng c nh bo chu n c n c ph duy t v th c hi n trn ton c u. Nh ng h ng d n cho cc phng th nghi m c b n (an ton sinh h c c p 1 v 2) c trnh by y l ton di n v chi ti t ng th i l c s cho cc phng th nghi m m i c p an ton. H ng d n cho cc phng th nghi m c p an ton sinh h c cao h n (c p 3 v c p 4) c trnh by hai ch ng sau y (ch ng 4 v ch ng 5) l cc h ng d n c b n c thay i, b sung v thi t k thm lm vi c v i cc tc nhn nguy h i h n.

Tiu chu n th c hnh

Tiu chu n ny l danh sch cc quy trnh v tiu chu n th c hnh phng th nghi m c n thi t nh t trong k thu t vi sinh v t an ton c b n. T i nhi u phng th nghi m v ch ng trnh phng th nghi m c p qu c gia, tiu chu n ny c s d ng thi t l p cc quy trnh v thao tc an ton. M i phng th nghi m nn a ra nguyn t c v n hnh hay an ton ring lo i tr hay lm gi m thi u cc nguy h i . K thu t vi sinh v t an ton l n n t ng c a an ton trong phng th nghi m. Nh ng thi t b chuyn d ng trong phng th nghi m ch l nh ng h tr c n thi t ch khng th thay th c cc quy t c thao tc h p l. Cc khi ni m quan tr ng nh t l: ng vo 1. Cc d u hi u v bi u t ng c nh bo qu c t v nguy hi m sinh h c (BIOHAZARD) ph i c t ngay c a cc phng th nghi m lm vi c v i cc vi sinh v t thu c nhm nguy c 2 tr ln (hnh 1).
9

Hnh 1. Bi n bo an ton sinh h c

c a phng th nghi m

BIOHAZARD
KHNG C NHI M V , C M VO
C p S S Ch i n tho i trong tr

an ton sinh h c: ______________________________ ng h p kh n c p: ________________ i n tho i nh ring: _________

i u tra vin ch u trch nhi m: _________________________ i n tho i c quan: _______ S

i u tra vin ch u trch nhi m c tn trn c quy n cho php vo.

2. Ch nh ng ng i c trch nhi m m i c php ra vo khu v c lm vi c. 3. Lun ng c a phng th nghi m. 4. Khng cho php tr em vo khu v c lm vi c. 5. Ch c nh ng ng i c trch nhi m c bi t m i c ra vo khu v c nui ng v t th nghi m. 6. Ch a vo nh ng ng v t c n cho cng vi c c a phng th nghi m. B o h c nhn 1. Ph i m c o chong, o khoc ho c ng ph c c a phng th nghi m trong su t th i gian lm vi c trong phng th nghi m. 2. Ph i eo g ng tay trong t t c cc qu trnh ti p xc tr c ti p ho c tnh c v i mu, d ch c th v cc ch t c kh n ng gy nhi m trng khc ho c ng v t nhi m b nh. Sau khi s d ng, tho b g ng tay ng cch v ph i r a tay. 3. Nhn vin ph i r a tay sau khi thao tc v i v t li u v ng v t b nhi m trng v tr c khi ra kh i khu v c lm vi c c a phng th nghi m. 4. Lun eo knh b o h , m t n ho c cc thi t b b o h khc khng b cc dung d ch nhi m trng b n vo m t v m t c ng nh trnh c cc v t c s c p l n v tia c c tm nhn t o. 10

WHO 04.64

5. C m m c qu n o b o h phng th nghi m bn ngoi phng th nghi m nh nh n, phng gi i kht, v n phng, th vi n, phng nhn vin v phng v sinh. 6. Khng c mang giy, dp h m i trong phng th nghi m. 7. C m n u ng, ht thu c, dng m ph m v eo hay tho knh p trng trong khu v c lm vi c c a phng th nghi m. 8. C m n hay th c u ng trong khu v c lm vi c c a phng th nghi m. 9. Qu n o b o h m c khng c chung ng n ng ho c t treo qu n o thng th ng. Quy trnh 1. Tuy t i c m ht pi-pt b ng mi ng. 2. Khng ng m b t k v t g trong mi ng. Khng dng n c b t dn nhn. 3. T t c cc thao tc c n c th c hi n theo ph ng php lm gi m t i thi u vi c t o cc gi t hay kh dung. 4. H n ch t i a vi c dng kim tim v b m tim d i da. Khng c dng kim tim v b m tim d i da thay th pi-pt ho c vo b t k m c ch khc ngoi m c ch tim truy n hay ht d ch t ng v t th nghi m. 5. Khi b trn, v , r i vi hay c kh n ng ph i nhi m v i v t li u nhi m trng ph i bo co cho ng i ph trch phng th nghi m. C n l p bin b n v l u l i cc s c ny. 6. Quy trnh x l s c ph i c l p thnh v n b n v th c hi n nghim tc. 7. Ph i kh trng cc dung d ch nhi m trng (b ng ha ch t hay v t l) tr c khi th i ra h th ng c ng rnh. C th yu c u m t h th ng x l ring ty thu c vo vi c nh gi nguy c c a tc nhn ang c thao tc. 8. Gi y t ghi chp a ra ngoi c n c b o v kh i b nhi m khi ang trong phng th nghi m. Khu v c lm vi c c a phng th nghi m 1. Phng th nghi m c n ph i ng n n p, s ch s v ch nh ng g c n thi t cho cng vi c. 2. Vo cu i m i ngy lm vi c, cc m t bn, gh ph i c kh nhi m sau khi lm cc v t li u nguy hi m. 3. T t c cc v t li u, v t ph m v mi tr ng nui c y nhi m trng ph i c kh trng tr c khi th i b ho c r a s ch s d ng l i. 4. ng gi v v n chuy n ph i tun theo quy nh qu c gia v/ho c qu c t . 5. Khi m c a s c n ph i c l i ch ng cn trng. Qu n l an ton sinh h c 1. Trch nhi m c a tr ng phng th nghi m (ng i c trch nhi m tr c ti p v phng th nghi m) l b o m xy d ng v thng qua k ho ch qu n l an ton sinh h c v ti li u v lm vi c ho c v an ton.

11

2. Gim st vin phng th nghi m (bo co cho ph trch phng th nghi m) ph i b o m vi c t p hu n th ng xuyn v an ton phng th nghi m. 3. Nhn vin c n ph i hi u r v nh ng nguy hi m c bi t v ph i c cc ti li u v lm vi c ho c v an ton v tun th theo cc thao tc v quy trnh chu n. Gim st vin phng th nghi m ph i b o m t t c nhn vin n m c quy nh ny. Trong phng th nghi m lun s n c cc ti li u v quy trnh lm vi c v k thu t an ton. 4. C n ph i c ch ng trnh ki m sot cc loi g m nh m v cn trng. 5. C n ph i khm s c kh e, gim st v i u tr cho t t c nhn vin trong tr ng h p c n thi t. C n l u gi l i s khm s c kh e v b nh n.

Thi t k v cc trang thi t b phng th nghi m

Vi c thi t k phng th nghi m v ch nh lo i cng vi c xc nh cho n c n c bi t ch n nh ng i u ki n nh h ng n v n an ton nh sau: 1. Thao tc t o ra h t kh dung. 2. Lm vi c v i l ng l n v/ho c n ng cao cc vi sinh v t. 3. Qu ng nhn vin v qu nhi u trang thi t b . 4. ng v t g m nh m v ng v t chn t xm nh p. 5. Ng i khng c trch nhi m vo phng th nghi m 6. Cc thao tc: s d ng m u v thu c th ring bi t. V d v thi t k phng th nghi m an ton sinh h c c p 1 v 2 c minh h a trong hnh 2 v 3. c i m thi t k 1. Khng gian c n r ng th c hi n an ton cc cng vi c c ng nh lau chi v b o d ng trong phng th nghi m . 2. T ng, tr n nh v sn nh c n ph i b ng ph ng, d lau chi, khng th m n c v ch ng c ha ch t v ch t di t khu n th ng dng trong phng th nghi m. Sn nh khng tr n, tr t. 3. M t bn th nghi m ph i khng th m n c v khng v i ch t kh khu n, axit, ki m, dung mi h u c v ch u nhi t. 4. nh sng v a cho cc ho t ng. C n trnh nh sng ph n chi u ho c qu chi. 5. c c n ch c ch n. C n c khng gian gi a v d i cc bn th nghi m, khoang t v trang thi t b d lau chi. 6. Ph i c khng gian r ng c t gi cc c c n s d ng ngay, nh v y trnh c tnh tr ng l n x n trn bn th nghi m v l i i l i. Trong tr ng h p ph i c t gi lu di, c n b tr thm kho ng khng gian t i m t v tr thu n l i bn ngoi phng th nghi m.

12

Hnh 2. Phng th nghi m an ton sinh h c c p 1 i n hnh (hnh do CUH2A, Princeton, NJ, Hoa k cung c p) 7. C n c khng gian v i u ki n thao tc an ton v c t gi cc dung mi, ch t phng x c ng nh kh nn v kh ha l ng. 8. T ng qu n o th ng v dng c nhn ph i t bn ngoi khu v c lm vi c c a phng th nghi m. 9. Ti n nghi ph c v n u ng v ngh ng i ph i b tr bn ngoi khu v c lm vi c c a phng th nghi m. 10. B n n c r a tay nn c vi n c ch y v c n b tr m i phng th nghi m v nn g n c a ra vo. 11. C a ra vo nn c knh trong su t, c phn lo i ch u nhi t thch h p v t ng l t t nh t. 12. V i phng th nghi m an ton sinh h c c p 2, c n c n i h p ti t trng ho c ph ng ti n khc kh trng g n phng th nghi m. 13. H th ng an ton c n bao g m ph ng ti n c u h a, x l s c i n kh n c p, vi x n c v r a m t kh n c p. 14. Phng ho c khu v c s c u ban u c trang b thch h p v s n sng cho s d ng. (xem ph l c 1). 15. Trong k ho ch u t trang thi t b m i c n l u n h th ng thng kh c h c h ng lu ng kh vo trong phng m khng c ti lun chuy n. N u
13

khng c thng kh c h c th nn m cc c a s c l i ch ng ng v t chn t. 16. C n ph i c h th ng c p n c s ch ng tin c y. Khng c n i h th ng n c c a phng th nghi m v i h th ng cung c p n c sinh ho t v c n c thi t b ch ng ch y ng c b o v h th ng n c cng c ng. 17. C n c m t h th ng i n n nh v y c ng nh i n chi u sng kh n c p thot ra an ton. Nn c my pht i n tnh tr ng s n sng ho t ng h tr cho cc trang thi t b thi t y u nh t m, t an ton sinh h c, t l nh ... v thng gi cho chu ng nui ng v t. 18. C n c h th ng cung c p kh t y v lin t c. Duy tr t t vi c n p kh l i u b t bu c. 19. Phng th nghi m v chu ng nh t ng v t i khi l m c tiu c a nh ng k tr m. C n ph i quan tm n an ton chy n v an ninh con ng i. C a ra vo ch c ch n, c a s c song v qu n l nghim ng t cha kha l i u b t bu c. Cc bi n php khc c n c quan tm v p d ng thch h p t ng c ng an ninh (xem ch ng 9).

Trang thi t b phng th nghi m

Cng v i quy trnh v thao tc an ton, s d ng thi t b an ton s gip lm gi m nguy c khi ti p xc v i cc m i nguy hi m sinh h c. Ph n ny c p n cc nguyn t c c b n lin quan n trang thi t b thch h p cho phng th nghi m cc c p an ton sinh h c. Yu c u trang thi t b thch h p cho cc c p an ton sinh h c cao h n c c p trong cc ch ng lin quan. Tr ng phng th nghi m sau khi th o lu n v i chuyn vin an ton sinh h c v y ban an ton (n u c) c n m b o cc thi t b c cung c p l thch h p v c s d ng ng. Thi t b c l a ch n c n l u n m t s nguyn t c chung nh sau: 1. c thi t k phng ng a ho c h n ch s ti p xc gi a nhn vin xt nghi m v v t li u nhi m trng. 2. c lm b ng v t li u khng th m n c, ch ng n mn v t cc yu c u v c u trc. 3. C u trc khng rung, khng c c nh s c v cc ph n di ng ph i cb ov . 4. c thi t k , xy d ng v l p t sao cho thu n ti n cho vi c v n hnh, b o d ng, lau chi, kh trng v nh gi ch ng nh n. N u c th nn trnh dng v t li u b ng th y tinh v cc v t li u d v khc. Chi ti t thi t k v c i m xy d ng c n c tham kh o m b o thi t b c cc c tnh an ton (xem ch ng 10 v 11). t

14

Hnh 3. Phng th nghi m an ton sinh h c c p 2 (Hnh do CUH2A, Princeton, NJ, Hoa k cung c p). Cc b c c th t o ra kh dung c th c hi n trong t an ton sinh h c. ng c a v treo bi n bo nguy hi m ph h p. Tch ring ch t th i nhi m v ch t th i thng th ng. Trang thi t b an ton sinh h c c n thi t 1. S d ng cc h tr pi-pt, trnh ht m u b ng mi ng. Hi n nay c nhi u lo i pi-pt khc nhau. 2. T an ton sinh h c c s d ng khi: - Thao tc v i cc v t li u nhi m trng. Cc v t li u ny c th ly tm trong phng th nghi m m n u s d ng nt an ton b t ch t ng ng dung d ch khi ly tm v th c hi n thao tc m v ng n p trong t an ton sinh h c. - T ng nguy c ly nhi m theo ng khng kh. - Th c hi n cc thao tc c kh n ng t o ra kh dung nhi u nh ly tm, nghi n, bo ch , tr n ho c l c m nh hay m cc h p ch a v t li u nhi m trng c p su t bn trong khc bn ngoi, nh thu c vo m i ng v t v l y m nhi m trng t ng v t v tr ng. 3. Que c y chuy n b ng nh a dng m t l n. t que c y chuy n b ng i n c th s d ng trong t an ton sinh h c lm gi m t o kh dung. 4. L v ng nghi m c n p xoy.
15

5. N i h p ho c cc thi t b thch h p khc kh trng cc v t li u nhi m trng. 6. N u c, nn s d ng pi-pt Pasteur nh a dng m t l n, trnh dng lo i th y tinh. 7. Cc thi t b nh l h p v t an ton sinh h c ph i c th m nh b ng cc ph ng php thch h p tr c khi a vo s d ng. Vi c c p gi y ch ng nh n l i ph i th c hi n th ng xuyn theo h ng d n c a nh s n xu t (xem ch ng 7).

Gim st s c kh e v y t
Ng i s d ng lao ng thng qua tr ng phng xt nghi m ch u trch nhi m b o m gim st s c kh e thch ng cho nhn vin phng th nghi m. M c tiu c a gim st l theo di cc b nh ngh nghi p m c ph i. Cc ho t ng thch h p t c m c tiu ny l: 1. T o mi n d ch ch ng hay th ng khi c ch nh (xem ph l c 2). 2. S d ng cc ph ng ti n pht hi n s m cc nhi m trng m c ph i t i phng th nghi m. 3. Chuy n nh ng ng i c tnh nh y c m cao (v d : ph n c thai hay ng i b t n th ng mi n d ch) ra kh i cng vi c c m c nguy hi m cao trong phng th nghi m. 4. Cung c p cc thi t b v cc quy trnh b o h c nhn hi u qu . H ng d n gim st nhn vin phng th nghi m thao tc v i cc vi sinh v t m c an ton sinh h c c p 1 Cc b ng ch ng tr c y cho th y r ng thao tc v i cc vi sinh v t c p ny th ng khng gy b nh cho ng i v ng v t. Tuy nhin, t t nh t l t t c cc nhn vin phng th nghi m c n ki m tra s c kh e tr c khi tuy n d ng v ghi l i ti n s b nh t t. C n quan tm n vi c bo co ngay tnh tr ng b nh t t v cc tai n n phng th nghi m v t t c cc nhn vin nn bi t t m quan tr ng c a vi c duy tr GMT. H ng d n gim st nhn vin phng th nghi m thao tc v i cc vi sinh v t m c an ton sinh h c c p 2 1. C n ph i ki m tra s c kh e tr c khi tuy n d ng v b tr cng tc. Nn l u l i ti n s b nh t t v ch vo vi c th c hi n nh gi s c kh e ngh nghi p. 2. Ph trch phng th nghi m nn gi cc ti li u v ngy ngh m v ngh vi c. 3. Ph n tu i sinh c n c c nh bo cc nguy c thai nhi b ph i nhi m ngh nghi p v i m t s vi sinh v t, v d vi rt rubella. Th c hi n chi ti t cc b c khc nhau b o v bo thai, ty thu c vo lo i vi sinh v t m ph n c th ph i nhi m.

o t o
Sai st do ng i v k thu t khng an ton c th gy t n h i n s an ton cho nhn vin phng th nghi m. Do , nhn vin phng th nghi m c th c v an 16

ton c ng nh hi u bi t t t v nh n bi t v ki m sot cc nguy hi m phng th nghi m l cha kha phng ng a cc tai n n, s c v nhi m trng m c ph i phng th nghi m. V v y, ti p t c o t o v cc bi n php an ton l c n thi t. Ch ng trnh an ton hi u qu nn b t u t tr ng phng th nghi m, ng i c n ph i m b o r ng cc thao tc v quy trnh an ton c a vo ch ng trnh o t o c b n cho nhn vin. o t o cc bi n php an ton ph i l m t ph n trong cng vi c gi i thi u phng th nghi m cho nhn vin m i. Nhn vin ph i c gi i thi u v tiu chu n th c hnh v cc h ng d n bao g m h ng d n s d ng ho c k thu t an ton. Ph i c cc bi n php m b o r ng nhn vin c v hi u c cc h ng d n nh gi y cam k t. Gim st vin phng th nghi m ng vai tr then ch t trong vi c o t o nhn vin v k thu t th c hnh an ton. Cc chuyn vin an ton sinh h c c th h tr thm trong o t o (xem ch ng 21). o t o nhn vin ph i lun bao g m thng tin v cc bi n php an ton cho nh ng quy trnh nguy hi m cao m t t c nhn vin phng th nghi m th ng g p ph i: 1. Nguy c ht ph i (t c l t o ra kh dung) khi s d ng que c y, c y trn a th ch, ht pi-pt, nhu m tiu b n, m mi tr ng, l y m u mu/huy t thanh, ly tm ... 2. Nguy c nu t ph i khi thao tc m u, nhu m tiu b n v c y. 3. Nguy c ph i nhi m qua da khi s d ng b m tim v kim. 4. B c n v co khi thao tc v i ng v t. 5. Thao tc v i mu v cc b nh ph m ti m tng nguy hi m khc. 6. Kh trng v th i b cc v t li u nhi m trng

X l ch t th i
Ch t th i l t t c cc v t li u c n th i b . Trong phng th nghi m, vi c kh trng cc ch t th i v th i b chng sau ny c lin quan ch t ch v i nhau. Trong khi s d ng hng ngy, ch m t s t v t li u nhi m trng th c s c n th i b ho c tiu h y. H u h t cc v t li u th y tinh, d ng c v o qu n b o h s c s d ng l i ho c ti sinh. Nguyn t c hng u l t t c cc v t li u nhi m trng ph i c kh trng, thanh trng ho c thiu h y trong phng th nghi m. Cc cu h i quan tr ng nh t c t ra tr c khi th i b b t k v t g ho c ch t li u g ra kh i phng th nghi m m c lin quan n cc vi sinh v t ho c m ng v t c kh n ng gy nhi m trng l: 1. D ng c ho c v t li u c kh nhi m ho c kh trng hi u qu b ng quy trnh ph h p ch a? 2. N u ch a, chng c ng gi b ng ph ng cch thch h p thiu h y t i ch ngay ho c chuy n sang ph ng cch khc c kh n ng thiu h y?

17

3. Vi c th i b cc d ng c ho c v t li u kh nhi m c lin quan n b t k nguy hi m sinh h c ho c nguy hi m khc v i ng i th c hi n quy trnh th i b tr c ti p ho c ng i c th n ti p xc v i cc v t th i b ngoi phng th nghi m hay khng? Kh nhi m H p ti t trng l ph ng php c u tin cho t t c cc qu trnh kh nhi m. c t trong h p nh ti nh a t ng Cc v t li u kh nhi m ho c th i b c n h p c m ha mu theo n i dung cng vi c l thanh trng hay thiu h y. C th s d ng cc ph ng php thay th ch khi ph ng php ny lo i tr c v/ho c di t c vi sinh v t (thng tin chi ti t, xem ch ng 14) Quy trnh thao tc v th i b cc v t li u v ch t th i nhi m C n c m t h th ng chuyn bi t dng cho v t li u nhi m trng v cc d ng c ch a. Ph i tun theo cc quy nh c a qu c gia v qu c t . Cc m c bao g m: 1. Ch t th i khng nhi m trng c th s d ng l i ho c ti sinh ho c th i b nh cc ch t th i sinh ho t hng ngy thng th ng. 2. V t s c nh n nhi m (nhi m trng) nh kim tim d i da, dao m , dao v m nh th y tinh v ph i thu nh t l i trong h p ch a ch ng ch c th ng c n p y v x l nh v t li u nhi m trng. 3. Kh nhi m cc v t li u nhi m b ng h p ti t trng v sau r a s ch ti s d ng ho c ti sinh. 4. Kh nhi m cc v t li u nhi m b ng h p ti t trng v th i b . 5. Tr c ti p thiu h y cc v t li u nhi m. V t s c nh n Sau khi s d ng, khng y n p kim tim l i m b cong kim ho c l y n ra kh i b m tim v t t c trong h p ch a ch t th i b s c nh n. Sau khi s d ng b m kim tim dng m t l n c ho c khng c kim c n trong h p ch a ch t th i s c nh n v thiu h y, h p ti t trng tr c khi thiu h y n u c n. Cc d ng c ch a ch t th i s c nh n ph i c ch c n ng ch ng m th ng v khng c ng y qu. Khi ng n ba ph n t , c n c t vo ch ch t th i nhi m trng v thiu h y v h p ti t trng tr c khi thiu n u phng th nghi m yu c u. Cc d ng c ch a ch t th i s c nh n khng c th i ra bi rc. H p kh trng v ti s d ng cc v t li u nhi m (c kh n ng gy nhi m trng) Khng c g ng r a b t k cc v t li u nhi m (c th gy nhi m trng) no h p kh trng v ti s d ng. B t k vi c lm s ch hay s a ch a no u ph i c th c hi n sau khi h p kh trng ho c ti t trng.

18

H y b cc v t li u nhi m (c kh n ng gy nhi m trng) Ngoi cc d ng c s c nh n c n c x l nh quy trnh trn, t t c d ng c nhi m (c kh n ng gy nhi m trng) c n ph i c h p ti t trng trong nh ng thng kn, v d nh cc ti nh a t ng h p m ha theo mu, c th h p c, tr c khi h y b . Sau khi h p kh trng, c th t v t li u trong h p v n chuy n n l thiu h y. N u c th , v t li u dng trong nh ng ho t ng ch m sc s c kh e khng c v t ra bi rc, th m ch c khi c kh nhi m. N u c s n m t l thiu h y ngay trong khu v c phng th nghi m th c th khng c n l h p: ch t th i nhi m c n c trong d ng c ch a c thi t k ring (ti m ha theo mu) v v n chuy n tr c ti p t i l thiu h y. D ng c ch a dng nhi u l n c n ch ng d r v c n p y v a kht. Chng c n c kh trng v r a s ch tr c khi a tr l i phng th nghi m s d ng. Lo i thng, bnh ho c l ng ch t th i khng v (nh nh a) c a chu ng h n v nn t t i cc n i lm vi c. V t li u th i b c n c ngm hon ton trong ch t kh trng v i th i gian thch h p, ty theo lo i ha ch t kh trng s d ng (xem ch ng 14). Cc d ng c ch a ch t th i c n kh nhi m v r a s ch tr c khi s d ng l i. Thiu h y cc ch t th i nhi m ph i c s th a nh n c a c quan ch c n ng v nhi m khng kh v y t cng c ng c ng nh nhn vin an ton sinh h c phng th nghi m (xem m c thiu h y ch ng 14).

An ton ha h c, l a, i n, b c x v trang thi t b

Th t b i trong vi c khng ch cc sinh v t gy b nh c th l k t qu gin ti p c a nh ng tai n n do ha h c, l a, i n ho c ch t phng x . Do , duy tr cc tiu chu n cao v cng tc an ton trong nh ng l nh v c ny b t k phng th nghi m vi sinh v t no l i u r t c n thi t. Nh ng quy t c v th ng quy ny c th c hi n b i cc c quan ch c n ng a ph ng ho c c p qu c gia, nh ng n i c ng c n c huy ng h tr khi c n thi t. Nh ng nguy hi m v ha h c, l a, i n v phng x c xem xt chi ti t h n ph n VI c a c m nang ny (Ch ng 17 v 18). Thng tin chi ti t c p n an ton thi t b c trnh by trong ch ng 11.

19

4. Phng th nghi m ki m sot An ton sinh h c c p 3

Phng th nghi m ki m sot - an ton sinh h c c p 3 c thi t k lm vi c v i vi sinh v t nhm nguy c 3 v nhm nguy c 2 nh ng m c t p trung vi sinh v t cao h n v c nguy c t ng s nguy hi m khi lan to kh dung. M c an ton sinh h c c p 3 i h i m t ch ng trnh thao tc v an ton cao h n so v im c an ton sinh h c phng th nghi m c p 1 v 2 ( trnh by trong ch ng 3). Nh ng h ng d n trong ch ng ny l ph n b sung vo nh ng h ng d n chohai lo i phng th nghi m c b n (c p 1v 2), v do ph i c p d ng tr c cc h ng d n cho phng th nghi m c m c an ton sinh h c c p 3. Nh ng thay i v b sung c b n l: 1. Tiu chu n th c hnh 2. Thi t k v thi t b phng th nghi m 3. Gim st y t v s c kho Nh ng phng th nghi m thu c m c ny c n c li t k v ng k v i nh ng t ch c s c kho ph h p ho c c p qu c gia.

Tiu chu n th c hnh

p d ng t t c nh ng quy t c c a phng th nghi m c b n c p 1 v 2 v m t s i m sau: 1. Tn hi u c nh bo nguy hi m sinh h c (hnh 1) t c a ra vo phng th nghi m ph i ghi r m c an ton sinh h c c a phng th nghi m, tn ng i gim st c quy n ki m sot vi c ra vo phng th nghi m c ng nh nh ng i u ki n c bi t khi vo phng th nghi m, v d nh t o mi n d ch. 2. Qu n o b o h phng th nghi m ph i l nh ng lo i qu n o c bi t: lo i kn pha tr c, o di c bao ph hon ton, qu n o c th c r a, c che u, khi c n thi t c th c giy kn m i ho c lo i giy ring bi t. Khng nn s d ng qu n o ci khuy pha tr c v tay o khng ph h t cnh tay. Khng m c qu n o trong phng th nghi m ra kh i phng v qu n o ny ph i c kh nhi m tr c khi em i l/s y. Thay th ng ph c b ng qu n o chuyn d ng cho phng th nghi m khi lm vi c v i m t s tc nhn (v d tc nhn trong nng nghi p hay ng v t gy b nh). 3. Thao tc m b t c lo i v t li u c kh n ng gy ly nhi m no c ng ph i c ti n hnh trong t an ton sinh h c ho c thi t b ng n ch n khc (xem ch ng 10).4. M t s thao tc trong phng th nghi m ho c lm vi c v i ng v t nhi m 20

m t s b nh no c th c n nh ng thi t b b o v h th ng h h p (xem ch ng 11).

Thi t k v ti n nghi phng th nghi m

p d ng thi t k v trang thi t b nh i v i cc phng th nghi m c b n an ton sinh h c c p 1 v 2 v m t s thay i nh sau: 1. Ph i tch ring phng th nghi m ra kh i khu v c c nhi u ng i qua l i trong to nh. C th t phng th nghi m cu i hnh lang, ho c xy m t vch ng n v c a ho c i qua phng ch vo phng th nghi m (v d l i vo 2 c a ho c phng th nghi m c b n an ton sinh h c c p 2), m t m t khu v c chuyn d ng c thi t k duy tr s khc bi t p su t gi a phng th nghi m v khng gian ln c n. Phng ch nn c cc v t ng qu n o s ch v b n ring bi t v phng t m hoa sen. 2. C a phng ch c th ng t ng v kho lin ng trong m t th i i m ch m t c a m . C th c m t t m panel d pv thot hi m khi kh n c p. 3. B m t t ng, sn nh v tr n nh ph i ch ng th m n c v d lau chi. Nh ng ch m thng qua cc b m t ny (v d cc ng d n ch c n ng) ph i c hn kn l i thu n ti n cho vi c kh nhi m. 4. Phng th nghi m ph i c th b t kn kh nhi m. Cc h th ng ng kh ph i c l p t cho php vi c ng n ch n b ng kh. 5. Cc c a s ph i ng ch t, c th b t kn kh v kh v . 6. B tr c a ra vo cc b n r a c vi n c t ng. 7. Ph i c h th ng thng gi c ki m sot duy tr h ng lu ng kh vo phng th nghi m. Nn l p t thi t b ki m sot tr c gic c ho c khng c chung bo ng nhn vin c th b t k lc no c ng bi t ch c l lu ng kh c h ng thch h p vo phng th nghi m ang c duy tr. 8. H th ng thng kh ph i c xy d ng sao cho khng kh t phng th nghi m khng c hon l u n cc khu v c khc trong cng to nh. Khng kh c th c l c hi u n ng cao (HEPA), hon l u v ti s d ng trong phng th nghi m. Khi khng kh t phng th nghi m (khng ph i t t an ton sinh h c) c th i ra bn ngoi to nh, n ph i c phn tn xa kh i khu v c to nh v n i l y khng kh vo. Ty vo tc nhn c s d ng, khng kh ny c th c th i ra qua h th ng l c HEPA. H th ng ki m sot nng, thng h i v i u ha nhi t (HVAC) c th cl p t ng n ng a p l c d ng lin t c trong phng th nghi m. Ph i quan tm n vi c l p t chung bo ng r rng thng bo cho nhn vin v l i c a h th ng HVAC. 9. T t c cc b l c HEPA ph i cl p t c th kh nhi m v ki m tra kh. 10. T an ton sinh h c ph i c t trnh l i i l i, c a v cc h th ng thng h i (xem ch ng 10).
21

11. Kh t t an ton sinh h c c p I v II (xem ch ng 10) th i ra ngoi qua b l c HEPA theo h ng trnh giao thoa v i kh vo cn b ng kh trong t ho c h th ng th i c a to nh. 12. Ph i c n i h p kh nhi m cc ch t th i nhi m trong phng th nghi m. N u ch t th i nhi m trng ph i a ra ngoi phng th nghi m kh nhi m v lo i b th ph i c v n chuy n trong cc thng ch a kn, khng d v v r r theo cc quy nh ph h p c a qu c gia ho c qu c t . 13. H th ng cung c p n c ph i c l p cc thi t b ch ng ch y ng c. Cc o n ng chn khng ph i c b o v b ng ng xi-phng ch a dung d ch kh trng v b l c HEPA ho c cc thi t b t ng t . B m chn khng khc nn c b o v thch h p b ng cc b ng cc ng xi-phng v b l c. 14. Cc quy trnh thi t k c s h t ng v v n hnh phng th nghi m An ton sinh h c c p 3 ph i c th hi n b ng v n b n. Hnh 4 l m t v d v m hnh thi t k phng th nghi m An ton sinh h c c p 3.

Trang thi t b phng th nghi m

Cc nguyn t c l a ch n trang thi t b phng th nghi m bao g m cc t an ton sinh h c (xem ch ng 10) gi ng nh phng th nghi m c b n An ton sinh h c c p 2. Tuy nhin, m c an ton sinh h c c p 3, cc v t li u c nguy c ly nhi m ph i c kh nhi m ngay trong t an ton sinh h c ho c thi t b ng n ch n c b n khc. C n quan tm n cc thi t b nh my ly tm, lo i my c n cc thi t b ng n ch n h tr nh cc chn an ton hay roto ng n ch n. M t s my ly tm v trang thi t b khc nh thi t b phn lo i t bo s d ng v i t bo b ly nhi m c th c n thm h th ng thng h i trong phng c b l c HEPA ng n ch n hi u qu .

Gim st v y t v s c kh e
M c ch c a ch ng trnh theo di y t v s c kh e cho cc phng th nghi m c b n An ton sinh h c c p 1 v 2 c ng c p d ng i v i cc phng th nghi m an ton sinh h c c p 3, ngo i tr cc i m thay i nh sau: 1. Vi c ki m tra y t cho cc nhn vin trong phng th nghi m an ton sinh h c c p 3 l b t bu c. C n ghi l i chi ti t v b nh s v s c kh e ngh nghi p. 2. Sau khi nh gi lm sng thch ng, ng i c ki m tra c pht th y t (v d trong hnh 5) cho bi t ng i ny ang lm vi c phng th nghi m an ton sinh h c c p 3. Th c dn nh, c th cho vo v v lun c mang theo. Tn c a ng i lin l c ph i c ng i ng cho vi t vo th nh ng c th vi t tn ph trch phng th nghi m, c v n y t v/ho c chuyn vin an ton sinh h c.

22

Hnh 4. Phng th nghi m an ton sinh h c c p 3 i n hnh (M hnh do CUH2A, princeton, NJ, Hoa K cung c p) Phng th nghi m c tch kh i l i i l i chung v i qua m t phng ch (c l i vo 2 l p c a ho c phng th nghi m c b n an ton sinh h c c p 2) ho c m t phng kn kh. Phng c m t n i h p kh nhi m ch t th i tr c khi lo i b . C b n n c v i vi t ng. Lu ng kh h ng vo trong v t t c cc thao tc v i cc v t li u nhi m trng c th c hi n trong t an ton sinh h c.

23

A. M t tr

c th

GI Y KI M TRA B NH T T
nh c a i mang th

Tn

ng

DNH CHO NG I LAO NG Th ny l ti s n c a ring b n. Trong tr ng h p m s t khng r nguyn nhn, hy trnh th ny cho bc s v thng bo cho m t ng i trong danh sch d i y theo th t u tin. Bc s i n tho i c quan: i n tho i nh ring: Bc s i n tho i c quan: i n tho i nh ring:

A. M t sau th

DNH CHO BC S Ng i mang th ny lm vi c t i : l n i c cc tc nhn gy b nh nh vi rt, vi khu n, Ricketsia, ng v t nguyn sinh ho c giun sn. Trong tr ng h p s t khng r nguyn nhn, xin thng bo cho ng i tuy n d ng v cc tc nhn m b nh nhn ny c th b ph i nhi m. Tn phng th nghi m: a ch :

i n tho i:

Hnh 5: M u th y t tham kh o

24

5. Phng th nghi m ki m sot t i a An ton sinh h c c p 4

Phng th nghi m ki m sot t i a An ton sinh h c c p 4 c thi t k lm vi c v i cc vi sinh v t Nhm nguy c 4. Tr c khi phng th nghi m lo i ny c xy d ng v a vo ho t ng, cc ho t ng t v n nn c t ng c ng v i cc t ch c c kinh nghi m trong ho t ng t ng t . Phng th nghi m ny nn n m d i s ki m sot c a cc c quan y t ph h p ho c c p qu c gia. Thng tin d i y ch c tnh ch t h ng d n. Cc qu c gia ho c t ch c c nh pht tri n phng th nghi m an ton sinh h c c p 4 c n lin l c v i Ch ng trnh an ton sinh h c c a T ch c Y t th gi i c thm thng tin. 1

Tiu chu n th c hnh

p d ng tiu chu n th c hnh cho m c an ton sinh h c c p 3 v m t s i m c b sung d i y: 1. C n p d ng qui t c hai ng i, do khng c nhn no lm vi c m t mnh. y l qui t c c bi t quan tr ng 2. Ph i thay ton b qu n o v giy dp tr c khi ra vo phng th nghi m. 3. Nhn vin ph i c o t o v cc qui trnh c p c u c b n trong tr ng h p c ng i ch n th ng ho c au m. 4. M t ph ng php thng tin lin l c thng th ng v trong tr ng h p kh n c p ph i c thi t l p gi a nhn vin lm vi c trong phng th nghi m v nhn vin h tr bn ngoi phng th nghi m.

Thi t k v trang thi t b c a phng th nghi m

Phng th nghi m ki m sot t i a - an ton sinh h c c p 4 c cc c i m gi ng v i phng th nghi m ki m sot - an ton sinh h c c p 3 v c thm m t s c i m d i y:

Ch ng trnh an ton sinh h c, Khoa Gim st v Phng ch ng b nh truy n nhi m, T ch c Y t Th gi i, 20 Avenue Appia, 1211 Geneva 27, Th y S . (http://www.who.int/csr/).

25

1. Ki m sot c b n. Ph i c m t h th ng ki m sot c b n hi u qu , bao g m m t ho c nhi u th sau: - Phng th nghi m v i t an ton sinh h c c p III/phng th nghi m ca-bin III. Ph i i qua t nh t hai c a tr c khi vo cc phng t cc t an ton sinh h c c p III. Trong c u trc phng th nghi m ny, t an ton sinh h c c p III t o ra s ng n ch n c b n. Nh t thi t ph i c phng t m cho nhn vin v i cc phng thay bn trong v bn ngoi. V t li u v d ng c khng mang vo trong phng ca-bin qua khu v c thay ph i c ki m sot qua phng phun s ng ho c n i h p 2 c a. Khi c a bn ngoi c ng an ton, nhn vin trong phng th nghi m c th m c a bn trong l y v t li u. Cc cnh c a phng phun s ng ho c n i h p c kha lin ng c a bn ngoi khng th m c tr khi n i h p ti n hnh xong m t qu trnh v khu n ho c qu trnh phun s ng kh nhi m k t thc (xem ch ng 10). - Phng th nghi m yu c u m c b o h . Ph i m c b o h c thi t b h h p c l p l khc bi t chnh v yu c u thi t k v trang b gi a m t phng th nghi m an ton sinh h c c p 4 v i t an ton sinh h c c p 3. Cc bu ng trong phng th nghi m yu c u m c b oh c b tr cho nhn vin i qua khu v c thay v kh khu n tr c khi vo khu v c thao tc cc v t li u nhi m trng. Ph i c phng t m kh khu n b o h cho nhn vin khi r i kh i khu v c phng th nghi m. C ng nn c m t phng t m cho t ng nhn vin v i cc phng thay bn trong v bn ngoi. Nhn vin khi vo khu v c ny ph i m c m t b qu n o li n thn cung c p kh, p l c d ng, c b l c HEPA. Khng kh trong o ph i c cung c p b i m t h th ng c ngu n kh c l p c kh n ng cung c p thm 100% l ng kh trong tr ng h p kh n c p. L i vo phng th nghi m ph i m c b o h i qua m t phng kha kh c c a kn kh. C n c m t h th ng c nh bo ph h p cho nhn vin lm vi c trong phng th nghi m s d ng trong tr ng h p h th ng my mc c s c hay x y ra tr c tr c v kh (xem ch ng 10). 2. Ki m sot l i ra vo. Phng th nghi m ki m sot t i a an ton sinh h c c p 4 ph i c b tr m t ta nh ring bi t ho c m t khu v c c m t r rng trong m t ta nh an ton. Nhn vin v trang thi t b ra vo ph i qua m t phng kha kh ho c h th ng ring bi t. Khi vo nhn vin ph i thay ton b qu n o v tr c khi ra ph i t m r a s ch s r i m c qu n o bnh th ng. 3. Ki m sot h th ng khng kh. p l c m ph i c duy tr trong phng. C kh vo v ra ph i c l c b ng b l c HEPA. C s khc bi t ng k v h th ng thng kh trong phng th nghi m ca-bin III v phng th nghi m yu c u m c b oh . Phng th nghi m ca-bin III. Kh c p cho t an ton sinh h c c p III c th l y t ngay trong phng thng qua b l c HEPA l p trn t ho c tr c ti p thng qua h th ng cung c p kh. T ph i lun ho t ng p l c m i v i mi tr ng xung quanh phng th nghi m. C n l p t m t h th ng thng kh khng tu n hon ring. b o h . Ph i c cc h th ng bu ng c p Phng th nghi m yu c u m c 26

v th i kh chuyn bi t. Cc b ph n c p v th i c a h th ng thng kh c cn b ng t o cho h ng dng kh i t n i nguy hi m th p n n i nguy hi m cao. Ph i c qu t th i kh d m b o thi t b lun d i p l c m. Ph i theo di p su t khc nhau trong khu v c phng th nghi m v gi a phng th nghi m v i khu v c xung quanh. Ph i ki m sot dng kh trong cc b ph n c p v th i kh c a h th ng thng kh v ph i c m t h th ng ki m sot thch h p ng n ch n t ng p su t trong phng th nghi m. Ph i c h th ng c p kh qua b l c HEPA cho khu v c ph i m c b o h , bu ng t m kh nhi m v phng kha kh kh nhi m. Kh th i t phng th nghi m ph i c i qua hai b l c HEPA. Ho c sau khi qua hai h th ng l c HEPA, kh th i c th ti tu n hon nh ng ch trong phng th nghi m. Trong b t c tr ng h p no, kh th i c a phng th nghi m an ton sinh h c c p 4 c ng khng c ti tu n hon n cc khu v c khc.Ph i h t s c c n tr ng n u s d ng khng kh tu n hon trong phng th nghi m. Ph i xem xt lo i nghin c u, trang thi t b , ha ch t v cc v t li u khc c s d ng trong phng th nghi m c ng nh m u ng v t trong cc nghin c u. T t c b l c HEPA c n ph i c ki m tra v ch ng nh n hng n m. V i b c c a b l c HEPA c thi t k cho php kh nhi m t i ch tr c khi tho ra. Ho c c th tho b l c trong m t h p kn kh sau kh nhi m v/ho c thiu h y. 4. Kh nhi m ch t th i l ng. T t c ch t th i l ng t khu v c ph i m c b o h , phng kh nhi m, phng t m kh nhi m, ho c t an ton sinh h c c p III ph i c kh trng. Ph ng php u tin l x l b ng nhi t. M t s ch t th i l ng i h i ph i trung ha pH tr c kh th i ra ngoi. N c th i t phng t m c a nhn vin v nh v sinh c th th i tr c ti p ra h th ng c ng m khng c n x l. 5. V khu n ch t th i v v t li u. Ph i c n i h p hai c a khu v c phng th nghi m. Ph i c cc ph ng php kh nhi m khc cho thi t b v cc v t d ng khng th ti t trng b ng h i c. 6. M u v t, v t li u v ng v t ph i vo qua c ng kha kh. 7. Ph i c ng dy i n chuyn d ng v ngu n i n ring trong tr ng h p kh n c p. 8. H th ng c ng rnh ng n ch n ph i c l p t. Do tnh ph c t p cao c a ch t o, l p t v xy d ng cc thi t b an ton sinh h c c p 4, c trong ca-bin hay trong khu v c ph i m c b o h , vi c trnh by cc thi t b nh v y d i d ng s khng th th c hi n c. Do tnh ph c t p cao c a cng vi c trong phng th nghi m an ton sinh h c c p 4 m t c m nang lm vi c chi ti t ring bi t c n c xy d ng v th nghi m qua o t o. Ngoi ra, ph i t ra m t ch ng trnh kh n c p (xem ch ng 13). Chu n b ch ng trnh ny c n h p tc tch c c v i c quan y t a ph ng v qu c gia. Nn c s tham gia c a cc d ch v kh n c p khc nh phng chy, c nh st, b nh vi n.

27

6. C s

ng v t th nghi m

Nh ng ng i s d ng ng v t cho m c ch ch n on hay th c nghi m c n ch v ph ng di n o c l trnh gy au n hay kh ch u khng c n thi t cho ng v t. ng v t ph i nh t trong phng s ch s , tho i mi v c cung c p th c n v n c u ng. Sau khi k t thc th c nghi m, ng v t ph i c ix m t cch nhn o. Chu ng nui ng v t nn t khu v c ring, cch bi t m b o an ton. Trong tr ng h p chu ng nui n i li n v i phng th nghi m th c n ph i thi t k sao cho cch bi t v i khu v c chung c a phng th nghi m thu n ti n cho cng vi c kh trng v ti t trng. B ng 4. Cc m c ki m sot c s ng v t: tm t t tiu chu n th c hnh v trang thi t b an ton NHM M C CC TIU CHU N TH C HNH PHNG TH NGHI M V NGUY KI M TRANG THI T B AN TON C SOT 1 2 ABSL-1 ABSL-2 H n ch ng i vo, c qu n o v g ng tay b o h . Nh ABSL-1 c ng thm: bi n bo nguy hi m sinh h c. BSC c p 1 ho c 2 i v i cc ho t ng t o ra kh dung. Kh nhi m trng ch t th i v l ng tr c khi r a. Nh ABSL-2 c ng thm: h n ch ng i vo. BSC v qu n o b o h c bi t cho t t c cc ho t ng. Nh ABSL-3 c ng thm: h n ch nghim ng t ng i vo. Thay qu n o tr c khi vo. BSC c p 3 ho c qu n o p l c d ng. T m tr c khi ra. T t c cc ch t th i ra ph i c kh nhi m .
ng v t. BSC: T an ton sinh h c

ABSL-3

4
ABSL: C p

ABSL-4

an ton sinh h c c s

C ng nh phng th nghi m, thi t k c a c s ng v t d a theo s nh gi nguy c v nhm nguy c c a vi sinh v t c kh o st nh c a c s ng v t cc m c an ton sinh h c c p 1, 2, 3 ho c 4. i v i tc nhn c dng trong phng th nghi m ng v t, c n xem xt cc y u t sau y: 1. ng lan truy n thng th ng 2. Th tch v n ng c dng 3. ng tim truy n 28

4. Cc tc nhn c th th i ra c khng v theo ng no i v i ng v t c dng trong phng th nghi m ng v t, c n xem xt cc y u t sau y: 1. c i m t nhin (v d tnh hung d v kh n ng c n, co) 2. c tnh n i v ngo i k sinh t nhin 3. Cc b nh d m c ph i 4. Kh n ng gieo r c cc d ng nguyn Gi ng nh phng th nghi m, cc yu c u v c i m thi t k , trang thi t b v phng ng a gia t ng nghim ng t theo c p an ton sinh h c cho ng v t. Nh ng i u ny c m t d i y v c tm t t b ng 4. Cc tiu chu n c a c p th p h n c b sung h ng d n thnh tiu chu n c a c p cao h n.

C s

ng v t An ton sinh h c c p 1

C p ny ph h p cho vi c l u gi h u h t cc l ng v t qua ki m d ch (ngo i tr loi ng v t linh tr ng khng ph i l con ng i c n c ki n c a c quan ch c n ng c p qu c gia) v nh ng ng v t tim phng v i cc tc nhn thu c nhm nguy c 1. Ph i th c hi n k thu t vi sinh an ton (GMT). Lnh o c s ph i thi t l p ra cc chnh sch, quy trnh v i u kho n quy nh trong t t c cc ho t ng, k c vi c i vo khu v c nh t ng v t. Ch ng trnh gim st y t thch h p cho nhn vin c ng ph i c xy d ng. Ph i chu n b v thng qua ti li u h ng d n ho t ng ho c ti li u v an ton.

C s

ng v t An ton sinh h c c p 2

C p ny ph h p lm vi c v i ng v t tim phng v i cc vi sinh v t thu c Nhm nguy c 2. C n th c hi n nh ng bi n php phng ng a an ton sau y: 1. t t t c cc yu c u i v i c s ng v t - an ton sinh h c c p 1. 2. C bi n bo nguy hi m sinh h c (xem hnh 1) cc c a ra vo v t i nh ng n i thch h p. 3. C s ph i c thi t k thu n l i cho vi c lau chi v s p x p. 4. C a ph i c m vo trong v t ng. 5. C y thi t b s i, thng h i v nh sng. 6. N u c thi t b thng gi c h c th lu ng kh ph i th i vo bn trong. Kh th i c th i ra ngoi v khng c ti lun chuy n n b t k n i no trong ta nh. 7. Ch nh ng ng i c trch nhi m m i c php vo. 8. Khng a vo cc ng v t khng s d ng cho vi c th c nghi m. 9. C n c ch ng trnh ki m sot ng v t g m nh m v chn t. 10. N u c c a s , ph i m b o an ninh, khng ph c v n u c th m c th ph i l p t t m ch n ch ng ng v t chn t.
29

11. Cc b m t lm vi c ph i c kh trng b ng ch t kh trng hi u qu sau khi s d ng (xem ch ng 14). 12. Ph i c t an ton sinh h c (c p I ho c II) ho c l ng cch ly v i b cung c p kh chuyn d ng v b l c HEPA cho nh ng cng vi c c th t o ra kh dung. 13. C s n n i h p t i ch ho c g n v i c s ng v t. 14. V t li u lt cho ng v t ph i c lo i b theo cch lm gi m thi u vi c t o kh dung hay b i. 15. T t c cc v t li u th i v lt ph i c kh trng tr c khi lo i b . 16. N u c th th h n ch vi c s d ng cc v t li u s c nh n. Lun b cc v t li u s c nh n vo cc ch a chuyn d ng ch ng ch c th ng c n p v x l nh v t nhi m trng. c v n chuy n an ton trong cc ch a 17. Cc v t li u h p ho c t ph i ng kn. 18. L ng nh t ng v t ph i c kh trng sau khi s d ng. 19. Xc ng v t ph i c t. 20. Ph i m c qu n o v trang thi t b b o h khi trong c s ng v t v khi ra ngoi th c i ra. 21. Ph i c thi t b r a tay. Nhn vin ph i r a tay tr c khi ra kh i c s ng v t. 22. T t c cc ch n th ng, d l r t nh , ph i c x l thch h p, bo co v ghi chp l i. 23. Nghim c m n, u ng, ht thu c v s d ng m ph m trong c s . 24. T t c cn b nhn vin ph i c t p hu n y .

C s

ng v t An ton sinh h c c p 3

C p ny ph h p lm vi c v i ng v t c tim phng v i cc vi sinh v t thu c Nhm nguy c 3 ho c ch nh khi nh gi nguy c . T t c cc h th ng, tiu chu n th c hnh v quy trnh ph i c xem xt v ch ng nh n l i hng n m. C n th c hi n nh ng bi n php phng ng a an ton sau y: 1. t t t c cc yu c u c a c s ng v t - an ton sinh h c c p 1 v 2. 2. Ki m sot nghim ng t ng i vo. 3. C s ph i cch bi t v i khu v c phng th nghi m v nh nui ng v t khc b ng m t b c a kp t o thnh m t phng chu n b . 4. Phng chu n b ph i c thi t b r a tay. 5. Phng chu n b nn c vi sen. 6. Ph i c b ph n thng gi c h c m b o lu ng khng kh lin t c t t c cc phng. Kh th i ph i qua h th ng l c HEPA tr c khi th i ra ngoi v khng c thi t k phng trnh lu ng kh o c ti lun chuy n. H th ng ph i ng c v t o p l c d ng b t k n i no trong nh nui ng v t. 30

7. Ph i c s n n i h p v tr thu n l i i v i nh nui ng v t c ch t nguy hi m sinh h c. Ch t th i nhi m trng nn c h p ti t trng tr c khi chuy n n n i khc trong c s ng v t. 8. C s n l thiu t i ch ho c thi t b thay th theo quy nh c a c quan ch c n ng c th m quy n. 9. ng v t b nhi m vi sinh v t thu c Nhm nguy c 3 ph i c nh t trong l ng v tr cch ly ho c trong phng. L ng ph i c thi t b thng gi t sau. 10. H n ch t i a b i trong . 11. T t c qu n o b o h ph i c kh trng tr c khi gi t. 12. C a s ph i ng v b t kn, khng ph c. 13. Nn tim phng thch h p cho nhn vin.

C s

ng v t An ton sinh h c c p 4

Cng vi c trong c s ng v t ny th ng s lin k t v i cng vi c trong phng th nghi m bi t l p t i a - an ton sinh h c c p 4. Ph i p d ng hi ha cc quy t c v quy nh c p qu c gia v a ph ng khi th c hi n c hai cng vi c ny. N u cng vi c c ti n hnh trong m t phng th nghi m yu c u m c qu n o b o h th cc quy trnh v tiu chu n th c hnh b sung ph i c p d ng tr c nh ng g c m t d i y (xem ch ng 5). 1. t t t c cc yu c u c a c s ng v t - an ton sinh h c c p 1, 2 v 3. 2. Ki m sot nghim ng t ng i vo. Ch nh ng nhn vin c gim c c quan cho php m i c vo. 3. Khng lm vi c t ng ng i ring r : ph i p d ng nguyn t c hai ng i. 4. Nhn vin ph i c o t o m c cao nh t nh cc nh vi sinh v t v quen v i nh ng nguy hi m ngh nghi p v c s phng ng a c n thi t. 5. Khu v c nh nui ng v t nhi m cc vi sinh v t thu c nhm nguy c 4 ph i duy tr cc tiu chu n ng n ch n c m t v p d ng cho phng th nghi m bi t l p tuy t i- an ton sinh h c c p 4. 6. Ph i vo c s qua m t phng chu n b kha kh, pha s ch c a phng chu n b ph i cch bi t v i pha h n ch b ng ti n nghi t m r a v thay c. 7. Khi vo lm vi c, nhn vin ph i c i b th ng ph c v thay b ng qu n o b o h c bi t. Khi lm vi c xong ph i c i b qu n o b o h thanh h p ti t trng v t m r a tr c khi ra. 8. C s ph i c thng gi b ng h th ng l c th i HEPA c thi t k m b o p l c m (lu ng kh h ng vo trong). 9. H th ng thng gi ph i c thi t k ch ng lu ng kh o ng c v p l c d ng. 10. Ph i c n i h i hai c a c n p s ch t m t phng bn ngoi phng bi t l p trao i v t li u. 11. Ph i c 1 kha kh ring c m t s ch t trong m t phng bn ngoi phng
31

bi t l p trao i cc v t li u khng h p c. 12. T t c cc thao tc v i ng v t b nhi m vi sinh v t thu c nhm nguy c 4 ph i c th c hi n trong i u ki n bi t l p t i a - An ton sinh h c c p 4. 13. T t c cc ng v t ph i c nh t ring r . 14. T t c ch t th i v v t li u lt ph i c h p ti t trng tr c khi lo i b . 15. Ph i c gim st y t cho nhn vin.

ng v t khng x

ng s ng

Nh v i ng v t c x ng s ng, c p an ton sinh h c c a c s ng v t khng x ng s ng c ng do nhm nguy c c a cc tc nhn theo i u tra ho c nh gi nguy c quy t nh. Nh ng phng ng a b sung sau y l c n thi t i v i m t s ng v t chn t, c bi t l cn trng bay: 1. ng v t khng x ng s ng nhi m v khng nhi m trng c n c phng ring bi t. 2. Phng c th b t kn l i xng khi. 3. Lun c bnh phun di t cn trng 4. C n c thi t b "lm l nh" lm gi m ho t ng c a ng v t khng x ng s ng khi c n thi t. 5. L i vo ph i qua phng chu n b c b y cn trng v l i ch n ng v t chn t c a ra vo. 6. T t c cc ng thng kh v c a s c th m c n c l i ch n ng v t chn t. 7. L i ch n ch u r a v c a c ng khng c kh. 8. T t c cc ch t th i c n c kh trng b ng cch h p v m t s ng v t khng x ng s ng khng b ch t kh trng tiu di t. 9. Ki m tra s l ng u trng v ng v t chn t bay, b, nh y tr ng thnh. 10. D ng c ch a b cht v m t c n t trn khay d u. 11. Cc loi cn trng bi t bay nhi m ho c c nguy c nhi m trng ph i c nh t trong l ng c l i kp. 12. Cc loi chn t nhi m ho c c nguy c nhi m trng ph i c nh t trong phng an ton sinh h c ho c cch ly. 13. Cc loi chn t nhi m ho c c nguy c nhi m trng c th c thao tc trn khay l nh. Xem thng tin chi ti t cc ti li u tham kh o (36).

32

7. H

ng d n ki m

nh phng th nghi m/c s

Th m nh phng th nghi m/c s c th c xc nh l vi c xem xt l i m t cch h th ng v cc qui trnh v n b n th hi n cc thnh ph n c u trc phng th nghi m, h th ng ho c/v cc thnh ph n c a h th ng c l p t, ki m tra, th nghi m ch c n ng v th m tra t cc tiu chu n t ng ng c p qu c gia ho c qu c t . Cc tiu chu n thi t k c a h th ng ta nh t ng ng v thi t k v n hnh tun theo nh ng yu c u ny. Ni m t cch khc, cc phng th nghi m c thi t k theo cc m c an ton sinh h c c p 1 - 4 s c nh ng khc bi t v i h i ph c t p th m nh t ng d n. i u ki n kh h u v a l nh cc ng t o n a ch t ho c nng, l nh hay m qu cao c ng c th nh h ng n thi t k v v th i h i vi c th m nh phng th nghi m. Tr c khi hon thnh qu trnh ki m nh, cc thnh ph n c u trc thch h p v h th ng h tr s c th nghi m cc i u ki n v n hnh khc nhau v cc ph ng th c ho t ng khng nh mong i v cc thnh ph n ny s c ph chu n. Qu trnh th m nh v tiu chu n ch p nh n c nn c xc l p s m, t t nh t l trong giai o n l p ch ng trnh c a d n xy d ng ho c nng c p. Khi c bi t s m trong qu trnh vi t n u t th cc ki n trc s , k s , chuyn vin y t v an ton c ng nh c b n nh t l ng i s d ng phng th nghi m hi u yu c u th c hi n c a phng th nghi m c th v thi t l p vi c th hi n ng b phng th nghi m v/ho c c s . Qui trnh th m nh cung c p cho c quan v c ng ng dn c xung quanh tin c y cao h n v h th ng c u trc, i n, my mc, b m, h th ng kh trng v ki m sot c ng nh h th ng c nh bo v an ninh s c ho t ng theo thi t k m b o cho vi c ki m sot b t k nh ng vi sinh v t no c kh n ng gy nguy hi m c x l trong m t phng th nghi m ho c c s ng v t c th . Cc ho t ng ki m nh th ng b t u trong giai o n l p ch ng trnh c a d n v xuyn su t trong qu trnh xy d ng phng xt nghi m/c s v th i gian b o hnh sau . Th i gian b o hnh th ng ko di kho ng 1 n m sau khi s d ng. Nhn vin ki m nh c ngh v n hi n di n v c l p v i cc nh thi t k , k s v cng ty xy d ng c lin quan trong vi c thi t k v xy d ng. Nhn vin ki m nh lm vi c v i t cch l ng i ng h cho vi c xy d ng ho c nng c p phng th nghi m c a c quan v nn c xem l m t thnh vin c a nhm thi t k ; c n thi t c nhn vin ny trong giai o n l p ch ng trnh c a d n. Trong m t s tr ng h p, nhn vin trong c quan c ng c th chnh l nhn vin thi t k l p t. Trong tr ng h p c s phng th nghi m kh ph c t p (an ton sinh h c c p 3 ho c 4), c quan c n thu nhn vin thi t k l p t bn ngoi c kinh nghi m v thnh cng trong cng tc ki m nh phng th nghi m c m c an ton sinh h c ph c t p v cc c s ng v t . Khi s d ng nhn vin ki m nh c l p c quan v n nn l thnh vin c a nhm ki m nh.
33

Ng i ta ngh r ng ngoi chuyn vin ki m nh, nhn vin an ton sinh h c c a c quan, chuyn vin d n, qu n l ch ng trnh v ng i i di n c a nhm ho t ng v b o d ng l cc thnh vin c a nhm. D i y l danh m c cc thnh ph n v h th ng c a phng th nghi m c th c bao g m trong m t k ho ch th m nh ki m tra ch c n ng, tu thu c vo c p ki m sot c a c s c n xy d ng ho c nng c p. Danh m c ny ch a hon ton y . Hi n nhin l k ho ch th m nh th c s s ph n nh tnh ph c t p c a phng th nghi m c thi t k . 1. H th ng t ng ha ta nh bao g m s lin k t v i cc khu v c i u khi n v gim st t xa. 2. H th ng pht hi n v gim st i n. 3. Kha an ton b ng i n v thi t b pht hi n g n. 4. H th ng l s i, thng gi (cung c p v th i kh) v i u ha khng kh (HVAC). 5. H th ng l c kh hi u n ng cao (HEPA). 6. H th ng kh nhi m HEPA. 7. Ki m sot h th ng th i kh v HVAC cng kha lin ng (interlock) ki m sot. 8. B gi m m kn kh. 9. H th ng t l nh phng th nghi m. 10. H th ng h i n c v un si. 11. H th ng pht hi n, ki m sot v bo chy. 12. Thi t b ch ng dng n c ch y ng c vo phng th nghi m. 13. H th ng n c x l (v d : n c th m th u ng c, n c c t). 14. H th ng trung ho v x l ch t th i l ng. 15. H th ng b m kh i ng d n n c. 16. H th ng kh nhi m ha ch t. 17. H th ng kh t trong phng th nghi m y t . 18. H th ng kh th . 19. H th ng d ch v v kh c . 20. Vi c ki m tra p su t phn t ng c a phng th nghi m v khu v c ph tr . 21. H th ng m ng LAN v h th ng s li u my vi tnh. 22. H th ng i n thng th ng. 23. H th ng i n trong tr ng h p kh n c p. 24. H th ng i n c dng lin t c. 25. H th ng n hi u trong tr ng h p kh n c p. 26. Nh ng t m ch n nh sng. 27. Mi ng ch n d n i n v my mc. 34

28. H th ng i n tho i. 29. Kho lin ng ki m sot c a kn kh. 30. Mi ng ch n c a kn kh. 31. Mi ng ch n c a s v quan st. 32. Ch ng ng i v t ch ng xm nh p 33. Ki m tra tnh v ng ch c ng nh t trong c u trc: tr n, vch t ng v sn nh b tng. 34. Ki m tra h th ng bao b c xung quanh: tr n, vch v sn. 35. Phng th nghi m an ton sinh h c c p 4 c kh n ng cch ly b ng ki m sot p su t. 36. T an ton sinh h c. 37. N i h p. 38. H th ng ni-t l ng v tn hi u bo ng. 39. H th ng pht hi n n c (ch ng h n trong tr ng h p c n c ch y trn trong vng ki m sot). 40. H th ng vi sen v ho ch t b sung kh khu n. 41. H th ng trung ho v r a s ch bu ng thang my. 42. X l ch t th i.

35

8. H ng d n c p gi y ch ng nh n phng th nghi m/c s

Phng th nghi m l mi tr ng n ng ng v ph c t p. Cc phng xt nghi m lm sng v nghin c u y sinh h c ngy ny ph i thch ng nhanh chng v i nhu c u v p l c ngy cng t ng c a y t cng c ng. M t v d cho i u ny l nhu c u bu c cc phng th nghi m i u ch nh cc u tin p ng v i thch th c v b nh bng pht v ti bng pht. m b o s i u ch nh v duy tr c ti n hnh nhanh chng v theo cch ph h p v an ton, t t c cc nghin c u c ch ng nh n th ng xuyn. Vi c sinh h c v phng th nghi m lm sng c n ch ng nh n phng th nghi m gip m b o r ng: 1. Ki m sot my mc thch h p v ho t ng ng theo thi t k . 2. a i m xy d ng ph h p v qu n l hnh chnh chuyn v l tn ph h p. 3. Thi t b b o h c nhn ph h p v i cng vi c th c hi n. 4. Kh nhi m ch t th i v v t li u c quan tm ng m c v cc quy trnh qu n l ch t th i ph h p. 5. Quy trnh thch h p cho an ton phng th nghi m ni chung, bao g m an ton v con ng i, i n v ha ch t. Ch ng nh n phng th nghi m khc v i cc ho t ng ki m nh phng th nghi m (ch ng 7) nhi u ph ng di n quan tr ng. Ch ng nh n phng th nghi m l ki m tra m t cch h th ng t t c cc c i m v quy trnh an ton trong phng th nghi m (ki m sot my mc, trang thi t b b o h lao ng v qu n l hnh chnh). Th c hnh an ton sinh h c v cc qui trnh c ng c ki m tra. Ch ng nh n phng th nghi m l m t ho t ng m b o ch t l ng v an ton lin t c v c n c ti n hnh nh k . Cc chuyn gia c o t o y v an ton v y t ho c cc chuyn gia an ton sinh h c c th ti n hnh cc ho t ng ch ng nh n phng th nghi m. C quan c th giao vi c cho ng i c cc k n ng thnh th o theo yu c u ti n hnh nh gi, i u tra v thanh tra (cc thu t ng ny c th s d ng hon i nhau) k t h p v i qu trnh c p gi y ch ng nh n. Tuy nhin, c quan c th cn nh c tuy n d ng ho c c yu c u tuy n m t n v th ba cung ng cc d ch v ny. Nghin c u y sinh h c v c s phng th nghi m lm sng c th pht tri n cc cng c nh gi, kh o st v thanh tra gip m b o tnh nh t qun trong qu trnh c p gi y ch ng nh n. Nh ng cng c ny nn linh ho t cho php s khc nhau v nhn s v th t c gi a hai phng th nghi m b t bu c cng ti n hnh m t ki u cng vi c trong khi v n cng lc a ra m t ph ng php nh t qun trong c quan. Ph i th n tr ng m b o r ng cc cng c ny c ch s 36

d ng b i cc nhn vin c o t o thch h p v cng c ny khng c dng thay th cho nh gi an ton sinh h c chuyn nghi p. V d v cc cng c nh v y c nu ln trong cc b ng 5 - 7. Nh ng pht hi n trong nh gi, kh o st v thanh tra nn c th o lu n v i nhn vin v qu n l phng th nghi m. Trong m t phng th nghi m, c n ch n m t c nhn ch u trch nhi m m b o th c hi n hnh ng s a ch a t t c cc thi u st nh n th y c trong su t qu trnh nh gi. Khng nn hon t t vi c ch ng nh n phng th nghi m v khng nn cng b phng th nghi m ch c n ng ho t ng cho n khi cc thi u st c x tr thch h p. Tnh ph c t p c a v n hnh phng th nghi m an ton sinh h c c p 4 n m ngoi ph m vi c a c m nang ny. bi t thm thng tin chi ti t , xin lin l c ch ng trnh An ton Sinh h c c a T ch c Y t Th gi i 1 (Xem thm ph l c 3).

T ch c Y t Th gi i, Ch ng trnh An ton Sinh h c, Khoa Gim st v Phng ch ng b nh ly truy n. T ch c Y t Th gi i, 20 Avenue Appia, 1211 Geneva 27, Th y S (http://www.who.int/csr/).

37

B ng 5. An ton sinh h c phng th nghi m c b n - c p 1: i u tra an ton phng th nghi m a i m: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Th i gian: . . . . . . . . . . . . . . . . . Ng i ph trch phng th nghi m: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . KHO N M C KI M TRA (GHI KHNG C GHI C KHNG VO TH I GIAN KI M TRA) D LI U CH C p Phng th nghi m an Bi n bo ng: tia c c tm, tia la-de, ton ch t phng x sinh C v th c hi n cc h ng d n an h c: ton sinh h c thch h p nh Thi t b phng th nghi m dn nhn km ng (nguy hi m sinh h c, phng x , bi u c ...) m u Thi t k phng th nghi m i u tra D lau d n c p n c c tm b t ln cng v i kha an ton lin ng sinh Cc gi ng ch c ch n h c M t bn lm vi c khng th m n c v ch u c a-xt, ki m, dung mi h u c v nhi t nh sng v a ph i Khng gian c t c v cs d ng thch h p Bnh kh T t c cc bnh kh an ton y n p bnh kh d tr Ch kh nguy hi m v ng t trong phng thng thong C bnh h t kh ho c qu y Ho ch t Ho ch t d chy l u gi trong phng ch t d chy Ha ch t t o peroxide ghi 2 th i gian (nh n v m l ha ch t) S p x p ho ch t ng Ha ch t nguy hi m trn t m m t Ha ch t trn sn nh L ch a ha ch t m n p T t c dung d ch dn nhn ng 38

ang dng nhi t k th y ngn T l nh/t ng/phng l nh C th c ph m cho ng i Ch t d chy trong phng an ton/ch ng chy n Dn nhn bnh ch a ch t gy ung th , ch t phng x v/ho c nguy hi m sinh h c Phng l nh c l i thot hi m Thi t b i n C c m i n r i i n n i t v c cc c c thch h p Ch ti p i n g n b n r a tay, d i vi sen Thi t b c h th ng dy b h ho c h ng Ch ti p i n ho c c m r i qu t i c m r i trn sn nh. C u ch ng quy cch Ch n i i n g n ngu n n c t tiu chu n a ph ng ng i n C dy i n n i t trong L s i di ng Thi t b b o h c nhn C s n thi t b r a m t trong phng th nghi m C s n vi sen an ton C s n thi t b b o h c nhn (g ng tay, o chong, knh b o h , ) Ng i lm vi c dng b o h ng cch Cc lo i o chong ngoi c a phng th nghi m, g ng tay v cc b o h c nhn khc khng c m c bn ngoi phng th nghi m Thi t b b o h c nhn s n c khi lm vi c v i t m Qu n l ch t th i C d u hi u x l ch t th i khng ng B ch t th i vo cc v t ch a ph

39

h p Bnh ch a ha ch t eo th , dn nhn, ghi th i gian v y n p Thao tc v l u gi bnh ch a ha ch t ng cch S d ng v h y h p ch a v t s c nh n ng cch Khng c rc trn sn nh Quy trnh x l ch t th i c dn trong phng th nghi m C ch ng trnh an ton v s c kh e ngh nghi p Thng bo nguy hi m B ov ng h h p m b o kh n ng nghe Ki m tra nh l ng formaldehyde. Ki m tra nh l ng Ethylene oxide Ki m tra nh l ng kh gy m Ki m sot c kh chung Lu ng kh t phng th nghi m khng i n khu v c chung, hnh lang v khu v c lm vi c Dng ch u r a v ng n c lm ng thng C b n r a tay Ph n my mc ph i nhi m (rng r c, bnh r ng) ng ht kh c thi t b l c v gi b i trn bn th nghi m N c th i c nguy c ch y ng c vo h th ng cung c p n c s ch H th ng n c l c trong i u ki n t t Ch ng trnh ki m sot ng v t g m nh m v ng v t chn t ch ng v hi u qu Tiu chu n th c hnh v quy trnh chung Th c ph m bn ngoi phng th nghi m. L vi sng dn nhn Ch dng cho phng th nghi m, khng dng

40

ch bi n th c n n, u ng, ht thu c v/ho c trang i m trong phng th nghi m V t ch a th y tinh c p su t c gi ho c che ch n (v d : ng ht chn khng) C m ht pi-pt b ng mi ng S n c v s d ng thi t b ht pi-pt c h c Qu n o b o h trong phng th nghi m v qu n o th ng ring S p x p trong phng th nghi m trn sn V t ch a b ng th y tinh nh C c nh bo tr n tr t T m lt s ch ht n c tr i trn b m t lm vi c X l th y tinh v b ng d ng c c h c (qut v h t, k p ) Phng chy tr n c ch ng chy v khng c n tr L thng t ng, tr n nh , sn nh ng dy ho c ng ng c n tr ng m c a Chi u r ng t i thi u c a l i i trong phng th nghi m l 1m v t trn mng n ho c ng d n kh C nhi u v t d chy trong phng th nghi m Bnh n c nng c nhi t h ng nh. C b i u ch nh t ng khi n c t ho c qu nng Lm b ng v t li u kh chy Ch k thanh tra: ........................................ Th i gian thanh tra: ........................

41

B ng 6. Phng th nghi m c b n - An ton sinh h c c p 2: i u tra an ton phng th nghi m. Phi u ny c s d ng cng v i phi u i u tra an ton sinh h c c p 1.

a i m: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Th i gian: . . . . . . . . . . . . . . . . . Ph trch phng th nghi m: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . KHNG M C KI M TRA (C GHI C KHNG C D GHI CH TH I GIAN KI M TRA) LI U Th i gian: T an ton sinh h c Gi y ch ng nh n trong vng a i m: m tn m M tt c lau chi b ng ch t Nhn: kh trng thch h p lc b t u v k t thc cng vi c L i pha tr c v b l c kh Lo i: th i thng su t S d ng ng n l a h bn trong S s-ri: t ng ng chn khng c b l c v ng ch U kh khu n T an ton sinh h c b nh h ng b i khng kh trong phng ho c v tr t t S d ng t khi c nguy c t o kh dung Phng th nghi m Ch nh ng ng i c php m i c vo Ch nh ng ng i am hi u cc nguy c m i c vo Bi n bo nguy hi m sinh h c" treo ph h p c a phng th nghi m Thng tin trn bi n bo chnh xc v c p nh t. Bi n bo d c v khng h h ng. T t c c a ra vo u ng Kh nhi m 42

Dng ch t kh nhi m c hi u Bo co cho gim st vin phng th nghi m m i v v s c lin quan n v t li u nhi m trng S d ng ch t kh nhi m khi x l s c r i Kh trng b m t lm vi c tr c v sau m i l n lm vi c, hng ngy v sau khi c r i Thao tc v i ch t th i nhi m S d ng v t ch a ch t nhi m trng ng cch V t ch a khng y trn Bnh ch a c dn nhn v ng ng cch Nguyn v t li u nui c y v ch t th i theo quy nh c kh nhi m ng cch tr c khi th i b V t li u kh nhi m ngoi phng th nghi m c v n chuyn trong bnh ch a khng r r , ch c ch n v y n p kn theo quy nh c a a ph ng Ch t th i h n h p c kh nhi m vi sinh tr c khi th i b nh ch t phng x hay ha h c B o v nhn vin Nhn vin phng th nghi m c nh c nh vi c xt nghi m/tim phng ph h p v i tc nhn c thao tc Lin h cc d ch v y t ph h p nh gi, gim st v i u tr cc ph i nhi m ngh nghi p eo g ng tay khi thao tc v i v t li u nhi m trng ho c thi t b nhi m eo m t n khi lm vi c v i v t
43

li u nhi m trng ngoi t an ton sinh h c R a tay sau khi tho g ng tay, lm vi c v i tc nhn nhi m trng, tr c khi r i phng th nghi m C s n khng sinh cho s c u ban u Th c hnh S d ng t an ton sinh h c khi c kh n ng t o kh dung nhi m trng ho c x y ra v ng b n C m nang an ton sinh h c c chu n b v thng qua Nhn vin c, xem xt l i v lm theo h ng d n v tiu chu n th c hnh v thao tc, bao g m c s tay an ton v v n hnh (yu c u hng n m i v i t t c nhn vin) Thao tc gi m thi u t i a vi c t o kh dung v v ng b n Dng b m tim t kha/dng m t l n khi lm vi c v i tc nhn nhi m trng Chn v r-to c a my ly tm ch m trong t an ton sinh h c V t li u nhi m trng ngoi t an ton sinh h c c v n chuy n trong bnh ch a ng quy nh v n chuy n c a a ph ng Ti n nghi C b n r a tay g n l i ra c a phng th nghi m
Ch k thanh tra: ........................................ Th i gian thanh tra: ........................

44

B ng 7. Phng th nghi m bi t l p - An ton sinh h c c p 3: Ki m tra an ton phng th nghi m. Phi u ny c s d ng cng v i phi u gim nh an ton sinh h c c p 1 v 2

a i m: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Th i gian: . . . . . . . . . . . . . . . . . Ng i ph trch phng th nghi m: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . M C KI M TRA (C GHI KHNG C C KHNG GHI CH TH I GIAN KI M TRA) D LI U Ti n nghi Phng th nghi m cch bi t v i n i i l i chung c a ta nh. L i vo phng th nghi m i qua phng chu n b c c a t ng. M i th a vo phng th nghi m u c b t kn ho c c th b t kn kh nhi m. Kh trong phng c th i ra m t chi u v cch xa khu ng ng i H th ng thng gi c ki m sot theo di h ng dng kh B o v nhn vin M c o chong kn pha tr c trong phng th nghi m Ch m c b o h phng th nghi m trong khu v c phng th nghi m B n r a tay i u khi n b ng chn, khu u tay ho c t ng B o v tay eo g ng tay 2 l p khi thao tc v i v t li u nhi m trng, thi t b v b m t lm vi c c nguy c nhi m trng B ov ng h h p T t c nhn vin eo thi t b b o v h h p trong phng th nghi m khi kh dung khng c ki m sot an ton trong t an ton sinh h c
45

Tiu chu n th c hnh B o v mng nh y khi lm vi c v i v t li u nhi m trng ngoi t an ton sinh h c C c v n cho nhn vin v nh ng nguy hi m c bi t v i cc tc nhn Yu c u nhn vin c v lm theo t t c cc h ng d n v tiu chu n th c hnh v thao tc trong s tay ho t ng v an ton Hng n m nhn vin c o t o b sung v nh ng thay i c a quy trnh T t c cc ch t th i nhi m c h p thanh trng tr c khi th i b
Ch k thanh tra: ........................................ Th i gian thanh tra: ........................

46

PH N II

An ninh sinh h c phng th nghi m

47

48

9. Khi ni m v an ninh sinh h c phng th nghi m

C m nang an ton sinh h c phng th nghi m tr c y bao g m nh ng h ng d n an ton sinh h c kinh i n. L n xu t b n ny nh n m nh vo m c ch th c hnh an ton cc thao tc vi sinh h c, trang thi t b ki m sot thch h p, thi t k c s ph h p, v n hnh, b o du ng v ch tr ng n qu n l nh m h n ch t i a nguy c th ng tch ho c b nh t t cho nhn vin. Th c hi n nh ng khuy n co ny c ng lm h n ch nguy c cho c ng ng v cho mi tr ng xung quanh. Hi n nay, vi c m r ng nh ng ph ng php an ton sinh h c kinh i n b ng cc bi n php an ninh sinh h c phng th nghi m tr nn c n thi t. Nh ng s ki n mang tnh ton c u x y ra trong th i gian g n y nu b t ln nhu c u c n ph i b o v phng th nghi m v v t li u bn trong kh i b nh h ng x u nh gy nguy hi m cho con ng i, gia sc, cy tr ng ho c mi tr ng. Tr c khi xc nh nhu c u an ninh sinh h c phng th nghi m c a m t c s , i u quan tr ng l ph i hi u c s khc nhau gi a an ninh sinh h c v an ton sinh h c. Thu t ng An ton sinh h c dng m t nh ng nguyn t c, k thu t v tiu chu n th c hnh v ki m sot phng ng a nh ng ph i nhi m khng mong mu n v i m m b nh v c t ho c s gi i phng ng u nhin c a chng. An ninh sinh h c l nh ng bi n php an ninh cho t ch c hay c nhn c thi t l p ra ng n ch n s m t mt, nh c p, l m d ng, nh tro ho c c tnh phng thch m m b nh v c t . Tiu chu n th c hnh an ton sinh h c hi u qu l c s c a cc ho t ng an ninh sinh h c phng th nghi m. Thng qua vi c nh gi cc nguy c , c coi l m t ph n c a ch ng trnh an ton sinh h c trong c quan, chng ta s thu th p c nh ng thng tin v nh ng lo i sinh v t ang hi n h u, n i chng t n t i, nh ng nhn vin ph i ti p c n v thng tin v nh ng ng i c trch nhi m v chng. C th d a trn nh ng thng tin ny nh gi li u m t c quan ang s h u cc v t li u sinh h c m nh ng i t ng mu n s d ng v i m c ch x u mu n c hay khng. C n xy d ng nh ng tiu chu n qu c gia xc nh v nh n m nh trch nhi m lin t c c a cc n c v cc t ch c b o v cc m u v t, m m b nh v c t kh i b l m d ng. Ch ng trnh an ninh sinh h c phng th nghi m ph i c chu n b v ng d ng cho t ng c s theo yu c u, lo i cng vi c th nghi m th c hi n v i u ki n t i ch c a c s . Do , nh ng ho t ng an ninh sinh h c phng th nghi m c n th hi n cc nhu c u c n thi t khc nhau c a c quan v c a ra b i h i ng khoa h c, i u tra vin chnh, chuyn vin an ton sinh h c, nhn vin khoa h c phng th nghi m, nhn vin b o tr, qu n l hnh chnh, chuyn vin cng ngh thng tin, cc c quan hnh php v nhn vin an ninh khi c n thi t.
49

Cc bi n php an ninh sinh h c c n c d a trn m t ch ng trnh t ng th c trch nhi m gi i trnh v m m b nh v c t , bao g m nh ng thng tin c p nh t v a i m l u gi , thng tin v ng i ti p xc, h ng d n s d ng, ti li u v vi c di chuy n trong v gi a cc c s c ng nh b t ho t ho c th i b chng. c thi t l p xc nh, bo co, T ng t , m t quy nh an ninh sinh h c c n i u tra v x l nh ng vi ph m v an ninh sinh h c trong phng th nghi m bao g m c s khng th ng nh t gi a cc k t qu ki m k. S tham gia, vai tr v trch nhi m c a c quan ch c n ng v y t cng c ng v an ninh c n ph i c xc nh r rng trong nh ng tr ng h p vi ph m an ninh sinh h c. Khc v i an ton sinh h c, t p hu n v an ninh sinh h c ph i tri n khai cho t t c cc nhn vin. Kha t p hu n nh v y gip nhn vin hi u r s c n thi t ph i b o v cc v t li u v l c s c a nh ng qui nh v cc bi n php an ninh sinh h c c th , c ng nh bao g m s xem xt l i nh ng tiu chu n qu c gia c lin quan v nh ng qui nh c th t i t ng c quan. Nh ng qui nh m t vai tr v trch nhi m v an ninh sinh h c c a nhn vin trong tr ng h p c vi ph m an ninh sinh h c x y ra c ng c n c gi i thi u trong t p hu n. S ph h p v ngh nghi p v o c trong lm vi c v i m m b nh nguy hi m c a t t c cc nhn vin th ng xuyn ti p c n v i vi sinh v t nh y c m c ng l tr ng tm c a cc ho t ng hi u qu v an ninh sinh h c phng th nghi m. Tm l i, c ng nh nh ng k thu t v khu n v cc tiu chu n th c hnh v an ton vi sinh h c khc, b o v an ninh sinh h c phng th nghi m c n c coi l m t cng vi c th ng k c a phng th nghi m. Cc bi n php an ninh sinh h c khng nn c n tr vi c chia s hi u qu v t li u, m u xt nghi m lm sng v d ch t c ng nh nh ng thng tin c n thi t cho gim st lm sng hay y t cng c ng. Cch qu n l an ninh t t khng nn can thi p qu m c vo nh ng ho t ng hng ngy c a cc nhn vin khoa h c ho c gy tr ng i cho cc ho t ng nghin c u. S ti p c n h p php v i nh ng nghin c u quan tr ng v cc m u xt nghi m lm sng c n ph i c duy tr. nh gi s ph h p c a nhn vin, t p hu n chuyn bi t v an ninh sinh h c v th c hi n nghim ng t qui trnh b o v m m b nh l ph ng ti n hi u qu t ng c ng an ninh sinh h c phng th nghi m. T t c nh ng n l c ph i c thi t l p v duy tr thng qua vi c nh gi th ng xuyn cc nguy c c ng nh cc hi m h a, xem xt th ng xuyn v c p nh t cc quy trnh. Vi c ki m tra s ch p hnh nh ng qui nh cng v i h ng d n r rng v vai tr, trch nhi m v cc bi n php x l c n th ng nh t v i cc ch ng trnh v tiu chu n qu c gia v an ninh sinh h c phng th nghi m.

50

PH N III

Trang thi t b phng th nghi m

51

52

10. T an ton sinh h c

T an ton sinh h c (BSC) c thi t k b o v ng i v n hnh, mi tr ng phng th nghi m c ng nh nguyn v t li u lm vi c kh i b ph i nhi m v i kh dung v h t nhi m trng c t o ra khi thao tc cc v t li u ch a cc tc nhn d ly nhi m nh nui c y s b , l u gi v ch n on cc m u xt nghi m. Cc h t kh dung c t o ra b i cc thao tc v i dung d ch l ng ho c h i c nh l c, rt, khu y, nh gi t dung d ch ln trn m t m t ph ng, ho c vo trong m t dung d ch khc. Cc ho t ng th nghi m khc c ng c th t o ra kh dung nhi m trng nh nui c y trn th ch, tim vo cc bnh nui c y t bo b ng pi-pt, s d ng lo i pi-pt a knh pha ch huy n ph cc tc nhn nhi m trng vo cc a nui c y, qu trnh khu y tr n v ng nh t cc v t li u nhi m trng, ly tm cc dung d ch nhi m trng ho c lm vi c v i cc ng v t. Cc h t kh dung c ng knh nh h n 5 m v gi t nh c ng knh 5 - 100 m khng th nhn th y b ng m t th ng. Nhn vin phng th nghi m th ng khng th c c r ng cc thnh ph n c t o ra v c th b ht ph i ho c c th gy nhi m khu n cho cc v t li u trn b m t lm vi c. Khi s d ng thch h p, t an ton sinh h c ch ng t hi u qu cao trong vi c lm gi m nhi m trng m c ph i t i phng th nghi m v nhi m trng cho khi nui c y v b ph i nhi m ki u kh dung. T an ton sinh h c cn b o v mi tr ng. Qua nhi u n m, m u thi t k c b n c a t an ton sinh h c tr i qua m t s thay i. M t thay i l n l thm b l c khng kh hi u n ng cao (HEPA) vo trong h th ng th i kh. B l c gi l i 99,97% cc ph n t c ng knh 0,3 m v 99,99% cc ph n t c ng knh nh h n ho c to h n. i u ny cho php b l c HEPA gi l i m t cch hi u qu t t c tc nhn nhi m trng bi t v m b o r ng ch c kh th i khng cn vi trng m i c th i ra kh i t . Thay i th hai trong m u thi t k l b l c HEPA t tr c ti p trn b m t lm vi c, cho php b o v cc v t li u trn b m t kh i s nhi m b n. Nt c tr ng ny c coi nh chnh l b o v s n ph m. Nh ng khi ni m thi t k c b n ny d n t i s pht tri n t ng b c c a ba c p t an ton sinh h c. Ki u b o v c a m i lo i t c trnh by b ng 8. Ghi ch: T c dng kh th i theo chi u ngang v d c (tr m lm vi c khng kh s ch) khng ph i v khng nn s d ng nh t an ton sinh h c.

T an ton sinh h c c p I
Hnh 6 cho th y s c a m t t an ton sinh h c c p I. Khng kh trong phng c ht vo qua khe h pha tr c t c t i thi u 0,38 m/s, i qua m t bn lm vi c v thot ra ngoi qua ng th i kh. Dng kh ko cc ph n t kh dung t o ra trn m t bn lm vi c i t h ng nhn vin phng th nghi m vo ng th i

53

kh. Khe h pha tr c cho php tay c a ng i lm vi c ti p xc v i b m t lm vi c bn trong t trong khi quan st b m t lm vi c qua c a knh. C a s c ng c th nng ln hon ton, cho php ti p xc v i b m t lm vi c lm v sinh ho c cho cc m c ch khc. B ng 8. Ch n t an ton sinh h c theo m c b o v c n thi t IT NG B O V CH N T AN TON SINH H C B o v nhn vin, vi sinh v t trong nhm C p I, c p II, c p III nguy c 1 - 3 B o v nhn vin, vi sinh v t trong nhm C p III nguy c 4, phng th nghi m dng t g ng tay B o v nhn vin, vi sinh v t trong nhm C p I, c p II nguy c 4, phng th nghi m yu c u s d ng b oh B o v s n ph m C p II, ch ch n c p III khi dng kh phn t ng B o v ch t phng x d bay h i/ ch t C p IIB1, c p IIA2 thng kh ra bn ha h c v i s l ng t ngoi B o v ch t phng x d bay h i/ ha C p I, c p IIB2, c p III h c

Hnh 6. S t an ton sinh h c c p I A: khe h pha tr c. B: khung knh tr t. C: b l c kh th i HEPA. D: l i thot gi. 54

Khng kh t trong t an ton sinh h c i qua b l c HEPA: (a) th i ra phng th nghi m r i sau th i ra ngoi to nh qua ng x kh. (b) th i ra theo ng x kh c a to nh ho c (c) tr c ti p ra bn ngoi. B l c HEPA c th t trong h th ng thng gi c a t an ton sinh h c ho c trong ng th i kh c a to nh. M t s t an ton sinh h c c p I yu c u trang b qu t ht, m t s khc d a vo h th ng qu t ht chung c a ta nh. T an ton sinh h c c p I l t c cng nh n u tin v v i thi t k n gi n, n v n c s d ng m t cch ph bi n trn ton th gi i. N c u i m l b o v c mi tr ng v c nhn v c ng c th c dng lm vi c v i cc ch t c ha h c d bay h i v ch t c phng x . B i v khng kh trong phng khng c kh trng th i qua b m t lm vi c qua khe c a tr c do v y n khng c coi l b o v t t cho s n ph m.

T an ton sinh h c c p II
Khi vi c nui c y m v t bo nhn nui vi rt v cho cc m c ch khc t ng ln th khng c khng kh ch a kh trng i qua m t bn lm vi c. Thi t k c a t an ton sinh h c c p II khng ch b o v cho c nhn m cn b o v v t li u trn m t bn lm vi c kh i khng kh nhi m b n trong phng. T an ton sinh h c c p II (C 4 lo i A1, A2, B1 v B2) khc v i t an ton sinh h c c p I l ch cho php khng kh i qua b l c HEPA (v trng) th i qua m t bn lm vi c. T an ton sinh h c c p II c s d ng lm vi c v i cc tc nhn trong nhm nguy c 2 v 3. T an ton sinh h c c p II c ng c th c s d ng lm vi c v i cc tc nhn trong nhm nguy c 4 khi s d ng b o h p l c d ng. T an ton sinh h c c p IIA1 T an ton sinh h c c p II lo i A1 c gi i thi u hnh 7. M t qu t ht bn trong ht khng kh trong phng (khng kh vo) t khe h pha tr c qua t v i vo t m l i l c vo pha tr c. T c dng khng kh ny ph i t t i thi u 0,38 m/s t i b m t khe h pha tr c. Khng kh c p sau i qua b l c HEPA tr c khi th i th ng xu ng b m t lm vi c. Khi dng khng kh th i xu ng cch b m t lm vi c kho ng 6 - 18 cm, chng "chia ra", m t n a i qua t m l i thot kh pha tr c v n a cn l i i qua t m l i thot kh pha sau. M i kh dung c t o ra trn b m t lm vi c ngay l p t c b dng khng kh ny gi l i v a qua cc t m l i pha tr c ho c pha sau do b o v s n ph m m c cao nh t. Khng kh sau c th i qua b thng gi pha sau vo kho ng tr ng gi a ci l c kh c p v ci l c kh th i t trn nc t . Ty thu c vo kch th c t ng i c a cc t m l c ny m kho ng 70% khng kh tu n hon tr l i qua t m l c kh c p HEPA vo khu v c lm vi c, 30% cn l i i qua t m l c kh th i HEPA ra ngoi. Khng kh th i ra t t an ton sinh h c c p IIA1 c th c ti tu n hon l i trong phng ho c c th c th i ra ngoi qua m t ng n i v i m t ng d n chuyn d ng ho c qua h th ng th i kh c a ta nh.
55

Hnh 7. S t an ton sinh h c c p IIA1 A: khe h pha tr c. B: khung knh tr t. C: b l c kh th i HEPA. D: l i thot gi. E: b l c c p kh HEPA. F: my th i gi Vi c tu n hon kh th i vo phng c u i m l ti t ki m chi ph nhin li u cho ta nh b i v khng kh b t nng hay lm l nh khng c a ra ngoi mi tr ng. Vi c n i v i h th ng thot kh theo ng ng c ng cho php s d ng m t s t an ton sinh h c v i cc ch t c ha h c d bay h i c ho t tnh phng x (b ng 8). T an ton sinh h c c p II lo i A2 thng kh v i bn ngoi, lo i B1 v B2 T an ton sinh h c c p IIA2 thng kh v i bn ngoi, c p IIB1 (hnh 8) v c p IIB2 c nh ng thay i so v i c p IIA1. Cc c i m c a chng v cc lo i t an ton sinh h c c p I v III c trnh by trong b ng 9. Nh ng thay i ny cho php s d ng t an ton sinh h c cho cc m c ch ring bi t (xem b ng 8). Cc kh vo qua khe c a t an ton sinh h c ny khc nhau m t s i m: t c tr c; l ng kh c tu n hon qua b m t lm vi c v thot ra kh i t ; h th ng thot kh xc nh khng kh t t thot ra phng hay ra ngoi qua h th ng thot kh chuyn d ng hay qua h th ng thot kh c a ta nh; s phn b p su t (t c ng ng b nhi m b n sinh h c v ng kh vo c p su t m ho c c ng ng b nhi m b n sinh h c v b bao quanh b i ng ng v ng kh vo c p su t m hay khng). C th tham kh o thm cc m t hon ch nh v t an ton sinh h c c p IIA v IIB trong cc ti li u s (7) v (8) c ng nh trong ti li u gi i thi u c a nh s n xu t. 56

Hnh 8. S trnh by t an ton sinh h c c p IIB1 A: khe h pha tr c. B: khung knh tr t. C: b l c kh th i HEPA. D: b l c kh c p HEPA. E: ng kh th i p su t m. F: my th i gi. G: B l c HEPA cung c p kh. Yu c u n i ng th i kh t t n h th ng th i kh c a ta nh. B ng 9. S khc nhau gi a cc t an ton sinh h c c p I, II v III L u l ng (%) T an ton sinh T c H th ng th i kh h c kh Ti tu n hon Th i C pIa C p IIA1 C p IIA2 thng kh v i bn ngoi C p IIB1 a C p IIB2 a C p III a 0,36 0,38 0,51 0,51 0,51 0,51 NA 0 70 70 30 0 0 100 30 30 70 100 100 Kn kh Th i vo phng ho c ng n i Th i vo phng ho c ng n i Kn kh Kn kh Kn kh
ng

NA: Khng p d ng. a T t c cc ng ng b nhi m b n sinh h c c p su t m ho c bao quanh b i kh vo v ng ng c p su t m.

57

T an ton sinh h c c p III

Lo i ny b o v t i a cho nhn vin v s d ng cho cc tc nhn nhm nguy c 4 (hnh 9). M i ra vo u c b t "kn kh". Khng kh c p c l c qua b l c HEPA v kh th i i qua hai b l c HEPA. Dng kh c duy tr b i h th ng th i kh chuyn d ng bn ngoi t . H th ng ny duy tr p su t m bn trong t (kho ng 124,5 Pa). Ti p xc b m t lm vi c b ng g ng tay cao su dy treo c a t . T an ton sinh h c c p III c n m t h p hai n p c th c ti t trng v c m t b l c th i HEPA. T an ton sinh h c c p III c th cn i v i m t n i h p hai c a ti t trng t t c cc v t li u a vo ho c a ra kh i t . C th x p vi h p g ng tay vo nhau m r ng b m t lm vi c. T an ton sinh h c c p III ph h p v i cc phng th nghi m an ton sinh h c c p 3 v 4.

N i kh c a t an ton sinh h c
M t ng n i m ho c mi che c thi t k s d ng v i cc lo i t an ton sinh h c c p IIA1 v IIA2 thng kh v i bn ngoi. ng n i l p trn ng th i kh c a t , ht kh t trong t vo ng th i kh c a ta nh. M t khe h nh , th ng c ng knh 2,5 cm, n m gi a ng m v ng th i kh c a t cho php ht kh trong phng vo h th ng thot kh c a ta nh. Cng su t thot kh c a ta nh ph i ht c kh trong phng v kh th i c a t . ng n i ph i tho ra c ho c c thi t k ti n ki m tra ho t ng c a t . Ni chung, hi u su t c a t an ton sinh h c c ng n i khng b nh h ng nhi u b i s dao ng c a dng kh trong ta nh.

Hnh 9. S trnh by t an ton sinh h c c p III (t g ng tay) A: c ng g ng tay cho cc g ng tay di n cnh tay. B: khung knh tr t. C: b l c kh th i HEPA kp. D: b l c kh c p HEPA. E: N i h p hai y ho c h p hai n p. F: Bnh ch a ha ch t. Yu c u n i ng th i kh t t n h th ng th i kh 58

ring c a ta nh. T an ton sinh h c c p IIB1 v IIB2 c g n ng kn, t c l c n i ch c ch n v i h th ng th i kh c a ta nh ho c t t nh t l v i m t h th ng ng thot kh chuyn d ng. H th ng thot kh c a ta nh ph i t ng yu c u v dng kh c a nh s n xu t c v th tch v p su t t nh. Vi c ch ng nh n t an ton sinh h c c n i kn kh m t nhi u th i gian h n t ti tu n hon khng kh vo phng hay t c n i b ng ng m.

L a ch n t an ton sinh h c
T an ton sinh h c nn c l a ch n tr c h t theo m c ch b o v : b o v s n ph m, b o v c nhn tr c cc vi sinh v t nhm nguy c 1-4, b o v c nhn tr c s ph i nhi m cc ha ch t c d bay h i v c ho t tnh phng x ho c c hai. B ng 8 cho bi t ki u t an ton sinh h c no nn dng cho m i m c ch b o v . Khng nn dng t an ton sinh h c ti tu n hon khng kh vo phng, t c l t an ton sinh h c c p I khng n i v i h th ng th i kh c a ta nh, ho c t an ton sinh h c c p IIA1 ho c c p IIA2 cho cc ha ch t c ho c d bay h i. T an ton sinh h c c p IIB1 cho php lm vi c v i l ng r t nh ha ch t d bay h i v cc ch t phng x . Khi mu n lm vi c v i m t l ng ng k ha ch t d bay h i v cc ch t phng x th c n dng t an ton sinh h c c p IIB2, cn g i l t th i kh hon ton.

S d ng t an ton sinh h c trong phng th nghi m

V tr T c dng kh qua khe c a tr c vo t an ton sinh h c kho ng 0,45 m/s. t c ny tnh nguyn v n c a h ng dng kh r t mong manh v d b ph v b i cc dng kh t o ra do ng i i l i g n t an ton sinh h c ho c m c a s , m van c p khng kh, ng v m c a. M t cch l t ng l t t an ton sinh h c v tr xa l i i l i v c kh n ng lm nhi u dng kh. Khi c th nn m t kho ng tr ng 30 cm pha sau v hai bn t ti n b o d ng. C n m t kho ng tr ng 30 - 35 cm trn nc t o c chnh xc t c dng kh i qua b l c kh th i v thay b l c kh th i. Ng i v n hnh

S d ng t an ton sinh h c khng ng c th lm gi m ng k tc d ng b o v c a chng. Khi a tay vo c ng nh rt tay ra kh i t , ng i v n hnh c n c n th n duy tr tnh nguyn v n c a dng kh vo qua khe h pha tr c. C n a tay v v rt tay ra ch m ch m, vung gc v i khe h . Sau khi a tay vo t ph i ch kho ng 1 pht t i u ch nh v qut kh b m t cnh tay v bn tay r i m i thao tc v i cc v t li u bn trong t . C ng c n gi m thi u s l n chuy n ng qua khe h pha tr c b ng cch t t t c cc v t d ng c n thi t vo trong t tr c khi b t u thao tc.
59

S p x p v t li u Khng gi y t , thi t b ho c cc v t d ng khc ch n l i vo pha tr c t . V t li u t vo trong t ph i c kh nhi m b m t b ng c n 700. C th th c hi n cng vi c trn cc t m kh n ht n c t m dung d ch kh trng ht cc m nh r i vi v v ng b n. T t c cc v t li u c n t su trong t , v pha mp sau c a b m t lm vi c, sao cho thu n ti n m khng ch n t m l i pha sau. Thi t b t o kh dung ph i t su trong t . Cc v t li u c kch th c l n nh ti nguy hi m sinh h c, khay ng pi-pt th i v bnh ng ch t th i ph i t v m t pha trong t . Cc thao tc c n theo h ng t n i s ch n n i b nhi m b n qua b m t lm vi c. Khng nn ti ng v t li u nguy hi m sinh h c v khay ng pi-pt c th h p thanh trng ngoi t . Nh ng chuy n ng ra vo th ng xuyn c n s d ng nh ng v t ch a ny lm ph v ro c n khng kh c a t v c th gy nguy h i n s b o v cho c c nhn v s n ph m. V n hnh v b o tr H u h t cc t an ton sinh h c c thi t k cho php v n hnh 24 gi /ngy v cc nh i u tra pht hi n r ng v n hnh lin t c gip ki m sot m c b i v cc v t li u d ng h t trong phng th nghi m. T an ton sinh h c IIA1 v IIA2 th i kh ra phng ho c n i v i cc ng th i kh chuyn d ng qua ng m c th t t i khi khng s d ng. Cc lo i khc nh t IIB1 v BII2 c l p t ng kn ph i lun c dng kh th i qua gip duy tr cn b ng khng kh trong phng. Cc t c n c kh i ng t i thi u 5 pht tr c khi b t u lm vi c v sau khi hon t t cng vi c t lm s ch t c l th i gian th i khng kh nhi m b n ra ngoi. S a ch a t an ton sinh h c nn c th c hi n b i th k thu t c trnh . B t c s c no khi v n hnh t c n ph i c bo co v s a ch a tr c khi s d ng t tr l i. n c c tm n c c tm khng c n thi t trong t an ton sinh h c. N u s d ng th ph i lau s ch hng tu n lo i b b i b n c th lm h n ch hi u l c di t khu n c a n. Khi ch ng nh n l i t ph i ki m tra c ng nh sng t ngo i ch c ch n l s pht x nh sng cn t yu c u. Ph i t t n c c tm khi c ng i trong phng b o v m t v da kh i s ph i nhi m khng c n thi t. Ng n l a n c n Ng n l a n c n c n trnh xa mi tr ng khng c vi trng t o ra bn trong t an ton sinh h c. Chng ph v dng kh v c th gy nguy hi m khi s d ng cc ch t bay h i, d chy. Tri t khu n vng c y vi khu n b ng nung i n ho c vi nhi t ti n l i v thch h p h n b ng ng n l a n c n.

60

S r i Nn dn m t b n h ng d n x l r i trong phng th nghi m, m i ng i s d ng phng th nghi m c n c v hi u n. Ph i thu d n ngay v t li u nguy hi m sinh h c r i trong t , trong khi t ti p t c ch y. C n s d ng ch t kh nhi m c hi u qu v theo h ng lm gi m thi u s t o kh dung. T t c cc v t li u c ti p xc v i ch t r i ph i t y u v/ho c h p kh trng. Ch ng nh n Tnh nguyn v n v ho t ng ch c n ng c a m i t an ton sinh h c ph i c ch ng nh n theo tiu chu n qu c gia ho c qu c t t i th i i m b t u s d ng v nh k sau b i cc nh chuyn mn c n ng l c, theo h ng d n c a nh s n xu t. nh gi hi u qu phng ng a c a t bao g m ki m tra tnh nguyn v n c a t , s r r c a b l c HEPA, m t s l c t c dng kh th i xu ng, t c b m t, t l thng gi/p su t m, d ng c a dng kh v chung c ng nh kha lin ng. C th ki m tra thm s r r i n, c ng nh sng, c ng n v rung. Th c hi n cc ki m tra ny i h i thi t b , k n c c tm, n ng, o t o c bi t v r t c n cc chuyn gia c trnh . Lau chi v kh khu n T t c cc v t d ng trong t an ton sinh h c c n kh nhi m b m t v a ra kh i t khi cng vi c hon t t v mi tr ng cn l i sau khi nui c y c th l m t c h i cho vi trng pht tri n. B m t pha trong t ph i kh nhi m tr c v sau m i l n s d ng. B m t lm vi c v m t trong c a t ph i lau s ch b ng m t ch t kh khu n di t t t c vi sinh v t c th c trong t . Cu i ngy lm vi c, kh nhi m b m t l n cu i cng ph i bao g m vi c lau s ch b m t lm vi c, cc m t bn, pha sau v pha trong t m knh. Dung d ch t y ho c c n 70% di t sinh v t ch nn dng nh ng n i c hi u qu . Sau khi s d ng cc ch t t y s ch c tnh n mn nh ch t t y tr ng c n lau l i b ng n c v trng. Nn t ti p t c ch y. N u khng, c n cho t ch y trong 5 pht khng kh trong t tr c khi t t. lm s ch

Kh nhi m T an ton sinh h c ph i kh nhi m tr c khi thay b l c v tr c khi chuy n i. Ph ng php kh nhi m thng d ng nh t l phun h i formaldehyt. Vi c kh nhi m t an ton sinh h c c n do m t chuyn gia c n ng l c th c hi n. Trang b b o h c nhn C n m c o qu n b o h c nhn b t c khi no s d ng t an ton sinh h c. C th m c o chong phng th nghi m khi th c hi n cc cng vi c m c an ton sinh h c c p 1 v 2. o chong ng pha sau v kn pha tr c b o v t t h n v c n c s d ng m c an ton sinh h c c p 3 v 4 (khng k phng th nghi m
61

ph i mang b o h ). G ng tay c n ko trm ngoi h n l eo vo trong c tay o chong. C th m c o c tay co dn b o v c tay ng i lm vi c. M t s thao tc c th b t bu c ph i eo m t n v knh b o h . Chung bo ng T an ton sinh h c c th trang b m t trong hai lo i chung bo ng. Chung bo ng knh tr t ch c trn cc lo i t c knh tr t. Chung bo ng cho bi t ng i v n hnh di chuy n knh tr t n v tr khng thch h p, c n chuy n n v ng v tr. Chung bo ng dng kh cho bi t ki u dng kh bnh th ng trong t b ph v v ang gy nguy hi m cho ng i v n hnh ho c s n ph m. Khi chung ny bo ng ph i d ng cng vi c ngay v thng bo ngay cho gim st vin phng th nghi m. S tay h ng d n c a nh s n xu t s cung c p thm cc thng tin chi ti t. T p hu n cch s d ng t an ton sinh h c c n c p n n i dung ny. Thng tin b sung L a ch n ng lo i, l p t v s d ng ng cch t an ton sinh h c c ng nh ki m nh ho t ng c a n hng n m l qu trnh ph c t p. Qu trnh ny c n c ti n hnh d i s gim st c a gim st vin v chuyn gia an ton sinh h c c kinh nghi m v c o t o k l ng. Cc chuyn gia ny ph i r t quen thu c v i cc ti li u c lin quan li t k trong ph n ti li u tham kh o v c o t o v t t c cc v n c a t an ton sinh h c. Nh ng ng i v n hnh ph i c o t o m t cch chnh quy v s d ng v v n hnh t an ton sinh h c. Thng tin chi ti t, xem cc ti li u tham kh o s (5) v (7-16) v ch ng 11.

62

11. Trang thi t b an ton

Kh dung l ngu n truy n nhi m quan tr ng nn ph i c n th n gi m thi u s hnh thnh v pht tn c a chng. Cc kh dung nguy hi m c th c t o ra b i nhi u ho t ng th nghi m nh pha tr n, nghi n, l c, khu y, siu m v ly tm cc v t li u nhi m trng. Th m ch ngay c khi s d ng thi t b an ton th t t h n h t l ti n hnh cc ho t ng ny trong t an ton sinh h c t chu n khi i u ki n cho php. T an ton sinh h c v vi c s d ng c ng nh ki m tra c th o lu n ch ng 10. L i ch b o v c a cc thi t b an ton khng c b o m, tr khi ng i v n hnh c o t o v s d ng ng k thu t. Thi t b ph i c ki m tra th ng xuyn b o m lun trong tnh tr ng an ton. B ng 10 a ra danh m c cc thi t b an ton c thi t k lo i tr ho c gi m thi u m t s nguy hi m v phc th o ng n g n cc c tnh an ton. Cc chi ti t su h n c a thi t b c gi i thi u trong cc trang ti p theo. Thng tin thm v cch s d ng c trnh by ch ng 12. Thng tin v thi t b v cc ho t l c 4. ng c th gy nguy hi m c trnh by ph

T m cch ly b ng mng m m p su t m
T m cch ly b ng mng m m p su t m l m t thi t b ng n ch n c b n t b o v t i a kh i cc v t li u sinh h c nguy hi m. N c th t trn m t b di ng. Kho ng khng gian lm vi c c bao kn hon ton trong m t mng polyvinylclorua (PVC) trong su t treo trn m t khung thp. p su t bn trong t m cch ly c duy tr th p h n p su t kh quy n. Khng kh i vo qua b l c HEPA v kh th i ra qua 2 b l c HEPA do khng c n l p ng th i kh. Thi t b cch ly ny c th l p l ng h p, knh hi n vi v cc thi t b phng th nghi m khc nh my ly tm, chu ng ng v t, t s y b ng nhi t V t li u a vo ho c mang ra ngoi mng cch ly m khng c lm h i n an ninh vi sinh h c. Thao tc c th c hi n v i g ng tay dng m t l n v di qua ng tay o. M t p su t k c l p t theo di p su t c a mng. T m cch ly b ng mng m m c s d ng khi thao tc v i cc sinh v t c nguy c cao (Nhm nguy c 3 v 4) nh ng n i khng th ho c khng thch h p l p t ho c duy tr cc t an ton sinh h c thng th ng.

63

B ng 10. Thi t b an ton sinh h c THI T B M I NGUY T an ton sinh h c -C pI Kh dung v s v ng b n

C TNH AN TON

- C p II

- C p III

T m cch ly b ng mng m m p su t m T m ch n v ng b n D ng c h tr ht

Dng kh i vo t i thi u (t c b m t) t i l i vo lm vi c. L c kh th i thch h p Khng b o v s n ph m Kh dung v s v ng Dng kh i vo t i thi u (t c b n b m t) t i l i vo lm vi c. L c kh th i thch h p B o v s n ph m. Kh dung v s v ng Ng n ch n t i a b n B o v s n ph m n u c dng kh phn t ng Kh dung v s v ng Ng n ch n t i a b n V ng b n ha ch t T o thnh t m ch n gi a ng i v n hnh v cng vi c D s d ng Ki m sot nhi m u ht c a pi-pt, b o v ph ng ti n tr gip, ng i s d ng v kho ng chn khng pi-pt C th v khu n c Kh ng ch r r u pi-pt

L vi t, th y tinh, que c y dng m t l n

Nguy hi m do ht b ng mi ng, nh nu t ph i tc nhn gy b nh, ht ph i kh dung t o ra do ht, dung d ch ho c gi t r ra t pi-pet, u ht c a pi-pt nhi m b n S v ng b n t que Thao tc trong ng b ng knh c y chuy n ho c b ng g m. t b ng kh ho c i n H y c, khng c n t nng Kh dung, r i r r v

V t ch a ch ng r r ng v v n chuy n v t li u nhi m trng em i kh trng trong c s Bnh ch a v t s c, nh n

Thi t k c n p ho c v ch ng r r B n C th h p thanh trng

Gy th

ng tch

C th h p thanh trng Ch c ch n, ch ng th ng

64

V t ch a chuy n gi a cc phng th nghi m, cc c quan N i h p thanh trng, c ho c t ng

Chai l c n p v n B ov khng ng chn

Ch c ch n H p khng th m n c ch ng trn V t li u nhi m trng Thi t k c ch p nh n. (t o x l an ton V trng b ng s c nng hi u tr c khi th i b qu . ho c ti s d ng) Kh dung v s v ng Ng n ch n hi u qu b n nhi m h th ng B l c ki u v n phng kh chn khng phng dung l t qua (kch th c h t th nghi m do kh 0,45 m) dung ho c dung d ch Bnh eo c ch a ch t kh b trng thch h p. C th dng nt cao su t ng nt l i khi bnh y C th h p ton b thi t b

Phng thch vi sinh v t

D ng c h tr ht
Lun dng d ng c h tr pi-pt cho qu trnh ht. Tuy t i c m ht b ng mi ng. Dng cc d ng c h tr ht l r t quan tr ng. Cc nguy hi m th ng g p nh t khi ht l do vi c ht b ng mi ng. Vi c ht b ng mi ng v nu t vo b ng cc v t li u nguy hi m l nguyn nhn c a nhi u nhi m trng lin quan n phng th nghi m. M m b nh c ng c th vo trong mi ng n u ngn tay b nhi m b n t ln u ht c a pi-pt. M t nguy hi m t g p h n l ht ph i kh dung sinh ra do ht. Nt bng khng l c vi khu n hi u qu p su t m ho c d ng v cc ph n t c th b ht xuyn qua n. Ng i ta c th ht m nh khi ci nt c nht ch t, d n n vi c ht ph i ci nt, kh dung v th m tr c dung d ch. Dng cc d ng c h tr ht s ng n ng a c vi c nu t cc m m b nh vo b ng. Kh dung c ng c th c t o ra khi ch t l ng nh gi t t pi-pt ln b m t lm vi c, khi c y l s ha h p ht v th i lun phin nhau v khi gi t cu i cng c th i ra kh i pi-pt. Vi c ht ph i kh dung t o ra trong qu trnh s d ng pi-pt c th phng trnh c b ng cch th c hi n trong t an ton sinh h c. D ng c h tr pi-pt ph i c l a ch n c n th n. Thi t k v s d ng ph i ti n lau chi v ti t trng v khng t o ra thm nguy c nhi m trng. Ph i s d ng cc u pi-pt c nt (ch ng kh dung) khi thao tc v i cc vi sinh v t v nui c y t bo. Khng c s d ng cc pi-pt b gy ho c b b u ht v chng lm h ng cc u c a qu bp v gy nguy hi m.

65

My tr n, my l c, my nghi n v my siu m
My tr n dng trong gia nh khng kn v phng thch kh dung. Ch nn dng nh ng thi t b c thi t k cho phng th nghi m. Chng c t o ra gi m thi u ho c phng nh ng phng thch nh v y. My tr n ki u nhu ng tiu ha hi n dng c cho c th tch nh v th tch l n c ng c th t o ra kh dung. My tr n s d ng v i cc vi sinh v t Nhm nguy c 3 lun ph i vo v m l i trong t an ton sinh h c. My siu m c th phng thch kh dung. Chng ph i v n hnh trong t an ton sinh h c ho c ph i che ch n xung quanh khi s d ng. Cc t m ch n v pha ngoi c a my siu m c n kh nhi m sau khi s d ng.

Que c y chuy n dng m t l n

u i th s xo tr th i b m c a que c y chuy n dng m t l n l khng ph i kh trng v do c d ng trong cc t an ton sinh h c n i m n Bunsen v vi l t s lm n dng kh. Que c y ny ph i t vo trong ch t t y u sau khi s d ng v nh ch t th i nhi m b n (xem ch ng 3).

L vi

t (Microincinerators)

Cc l vi t b ng kh ho c i n c t m ch n b ng knh borosilicate ho c b ng g m lm gi m thi u s v ng b n v pht tn c a v t li u nhi m trng khi kh trng que c y chuy n. Tuy nhin, l vi t c th lm xo tr n dng kh v do ph i t pha sau c a b m t lm vi c trong t an ton sinh h c.

Trang thi t b v qu n o b o h c nhn

Thi t b v qu n o b o h c nhn c th ng vai tr nh m t ro ch n gi m thi u nguy c ph i nhi m v i kh dung, s v ng b n v cc tim nhi m b t th ng. Vi c l a ch n qu n o v thi t b ph thu c vo b n ch t cng vi c th c hi n. Ph i m c qu n o b o h khi lm vi c trong phng th nghi m. Tr c khi ra kh i phng th nghi m ph i c i qu n o b o h v r a tay. B ng 11 tm t t m t s thi t b b o h c nhn dng trong phng th nghi m v nh ng b o v m chng t o ra. T p d , o li n qu n, o chong, o khoc phng th nghi m o khoc phng th nghi m t t nh t l ph i ci khuy kn. Tuy nhin o chong di tay m pha sau, ho c o li n qu n b o v t t h n o khoc phng th nghi m v c u tin h n trong phng th nghi m vi sinh v khi lm vi c t i t an ton sinh h c. T p d c th m c bn ngoi o khoc ho c o chong nh ng n i c n thi t b o v t t h n ch ng l i cc ha ch t ho c cc v t li u sinh h c nh mu hay ch t nui c y. Nn c d ch v gi t l ngay/g n c s . o khoc, o chong, o li n qu n, t p d phng th nghi m khng c m c bn ngoi khu v c phng th nghi m.

66

Knh b o h , knh an ton, m t n Vi c l a ch n thi t b b o v m t v m t kh i cc v t v ng b n v va ch m ty thu c vo ho t ng th c hi n. Knh th ng ho c knh thu c c th c lm b ng khung c bi t, lo i cong ho c ch n hai bn, dng ch t ch ng v , cho php l p m t knh t pha tr c (knh an ton). Knh an ton, k c lo i ch n hai bn, khng b o v t t khi x y ra s c v ng b n. C n eo knh b o h phng cs c v ng b n v va ch m bn ngoi knh thu c v knh p trng (nh ng lo i khng ch ng c s nguy hi m c a ha ch t v vi sinh v t). Knh che m t (l i trai) ph i c lm b ng nh a t ng h p ch ng v , che kn ton m t v eo ng ch b ng dy quanh u ho c l i trai. Knh b o h , knh an ton ho c m t n khng c eo bn ngoi khu v c phng th nghi m. B ng 11. Trang thi t b TRANG THI T B o khoc, o chong di, o li n qu n cho phng th nghi m T p d b ng nh a t ng h p Giy dp Knh b o h b o h c nhn M I NGUY nhi m o qu n C TNH AN TON M pha sau M c ngoi o qu n th ng Ch ng th m n c

nhi m o qu n

Knh eo m t an ton B ov m t M t n phng c

G ng tay

Va ch m v v ng Kn ngn chn b n Va ch m v v ng M t knh ch ng va ch m (ph i b n c quang h c chnh xc ho c eo ngoi knh thu c) Ch n bn Va ch m M t knh ch ng va ch m (ph i c quang h c chnh xc) Ch n bn Va ch m v v ng Che ton b m t b n D tho khi c s c Ht ph i kh dung C cc lo i: s d ng m t l n, l c kh n a m t ho c c m t, l c kh trang b m trm u ho c kn m t v m t n cung c p kh Ti p xc tr c ti p vi Lo i latex, vinyl ho c nitrile sinh v t chu n y v vi sinh v t, dng m tl n B o v tay V tc t L i

67

M t n phng c S d ng m t n phng c khi th c hi n cc qu trnh c m i nguy hi m cao (nh vi c lau d n cc v t li u nhi m trng b ). Vi c l a ch n m t n phng c ph thu c vo lo i nguy hi m. Lun c m t n phng c v i thi t b l c c th thay i b o v kh i kh, h i n c, h t b i v vi sinh v t. i u c n l u l b l c ph i v a kht v i m t n . c c s b o v t t nh t th m t n phng c c ng ph i v a v i t ng ng i v c n c ki m tra. M t n phng c t ng n ch n y v i ngu n c p khng kh bn trong s b o v hon ton. ch n ng lo i m t n c n c s gp c a ng i c trnh ph h p nh cc nh chuyn mn v v sinh lao ng. Kh u trang ph u thu t ch c thi t k b o v b nh nhn ch khng thch h p lm m t n phng c cho nhn vin. M t s m t n phng c dng m t l n (ISO 13.340.30) c thi t k b o v trnh ph i nhi m cc tc nhn sinh h c. Khng c eo m t n phng c bn ngoi khu v c phng th nghi m. G ng tay Bn tay c th b nhi m khi th c hi n cc qu trnh th nghi m, c ng c th b t n th ng do nh ng v t s c nh n. G ng tay ph u thu t t tiu chu n dng m t l n lm b ng h t nh a latex, vinyl hay nitrile, t ch t l ng v m t vi sinh h c s d ng r ng ri cho cc cng vi c trong phng th nghi m ni chung v thao tc v i tc nhn nhi m trng, mu v d ch c th . C th dng g ng tay lo i ti s d ng nh ng ph i ch r a, tho, lau chi v kh trng ng cch. Tho g ng tay v r a k bn tay sau khi c m n m v t li u nhi m trng, lm vi c trong t an ton sinh h c v tr c khi r i phng th nghi m. Lo i g ng tay dng m t l n sau khi s d ng xong ph i th i b cng v i cc ch t th i nhi m trng c a phng th nghi m. Ph n ng d ng nh ch ng vim da v m n c m nhanh c ghi nh n phng th nghi m c ng nh b i nh ng nhn vin khc s d ng g ng tay nh a latex, nh t l lo i c ph b t. C n c s n lo i g ng tay s y kh thay th . Nn dng g ng tay c l i thp khng r khi c nguy c ph i nhi m v i cc d ng c s c nh n v d nh trong khm xt t thi. Lo i g ng tay ny phng c cc v t c t nh ng khng phng c t n th ng do b m chch. khng cs d ng g ng tay bn ngoi khu v c phng th nghi m. bi t thm chi ti t, xem cc ti li u tham kh o s (12), (17) v (18).

68

PH N IV

K thu t vi sinh v t an ton

69

70

12. K thu t phng th nghi m

Sai st do con ng i, y u km v k thu t trong phng th nghi m v s d ng thi t b khng ng l nguyn nhn chnh gy ra cc t n th ng v nhi m trng do cng vi c. Ch ng ny cung c p tm t t cc ph ng php k thu t nh m trnh ho c gi m thi u nh ng v n th ng g p nh t trong th c t .

An ton x l m u trong phng th nghi m

Thu th p, v n chuy n v thao tc m u trong phng th nghi m khng ng quy cch l nguy c ly nhi m cho ng i th c hi n. V t ch a m u V t ch a m u c th b ng th y tinh ho c t t nh t l nh a t ng h p. V t ch a c n b n v khng c r r khi y n p ho c nt chai ng cch. Khng m u dnh ngoi v t ch a. V t ch a c n dn nhn chnh xc d nh n bi t. Nh ng yu c u c a m u hay cc phi u ghi c i m k thu t khng c dn ngoi v t ch a m c n ring ra, t t nh t l trong phong b ch ng th m n c. V n chuy n m u trong phng th nghi m trnh v lm r r ho c m u nn dng v t ch a th hai l cc h p c rnh v n kn v cc h p ng m u lun th ng ng. V t ch a th hai ny c th b ng kim lo i ho c nh a t ng h p, c th h p c ho c ch u c tc ng c a ha ch t t y r a v n p c n c m t mi ng m kn. C n di t trng m t cch th ng xuyn. Nh n m u Cc phng th nghi m ph i nh n s l m t khu v c ring bi t cho vi c ny. M gi m u Nh ng ng i nh n v m m u c n ph i c ki n th c v cc nguy c ti m n i v i s c kh e v c n c o t o th c hi n cc phng ng a c b n (2), c bi t khi x l cc v t ch a b v ho c r r . Cc v t ch a m u quan tr ng nn m trong t an ton sinh h c v c s n cc ch t di t trng. ng m u l n nn thi t k m t phng ho c

S d ng pi-pt v d ng c h tr ht m u
1. Lun s d ng m t d ng c h tr ht m u. C m ht m u b ng mi ng. 2. T t c pi-pt c n c nt bng khng th m gi m lm nhi m b n cc thi t b ht..
71

3. Khng bao gi c th i khng kh vo trong ch t l ng c ch a cc tc nhn nhi m trng. 4. Khng nn tr n cc m u nhi m trng b ng cch ht v th i lun phin qua m t pi-pt. 5. Khng c dng pi-pt th i m nh vo ch t l ng. 6. Dng pi-pt hai v ch t t h n cc lo i khc v n khng yu c u th i gi t cu i cng. 7. Pi-pt nhi m trng c n ngm chm hon ton trong m t ch t di t trng thch h p trong m t v t ch a khng d v v i m t kho ng th i gian thch h p tr c khi th i b . 8. Nn t v t ch a pi-pt th i b bn trong t an ton sinh h c. 9. Khng c dng b m kim tim d i da ht. 10. C th dng pi-pt lm d ng c m l c vch ng n, trnh dng b m kim tim d i da. 11. trnh lm r i cc v t li u nhi m trng t pi-pt c n t m t v t li u ht th m trn b m t lm vi c v sau khi s d ng c n h y b nh ch t th i nhi m trng.

Trnh r i vi v t li u nhi m trng

1. trnh r i vi, vng c y chuy n vi sinh v t nn c ng knh 2- 3 mm v hon ton khp kn. Cn vng c y khng c di h n 6 cm gi m s dao ng. Trnh nguy c b n tung te v t li u nhi m trng trn ng n l a n Bunsen b ng cch s d ng l nung i n nh c bao quanh ti t trng vng c y chuy n. Lo i vng c y chuy n dng m t l n th thch h p h n. C n c n th n khi lm kh cc m u m trnh sinh kh dung. Nh ng m u v t v vi khu n c y th i b c n thanh trng ho c/v v t b nn t trong cc v t ch a khng r r , nh ti ng ch t th i c a phng th nghi m. Mi ng ti c n bu c ch t (c th b ng dy n i h p) tr c khi v t vo thng ch a ch t th i. Khu v c lm vi c c n t y trng b ng ch t t y thch h p vo cu i m i bu i lm vi c. bi t thm thng tin, xem thm ti li u tham kh o s (12).

2.

3. 4.

5.
6.

S d ng t an ton sinh h c
1. Cch s d ng v h n ch c a t an ton sinh h c nn c gi i thch cho t t c nh ng ng i c th s d ng (xem ch ng 10) v i s tham kh o cc tiu chu n qu c gia v ti li u c lin quan. Vi t thnh th ng qui hay pht cho nhn vin s tay s d ng ho c s tay an ton. C th , c n bi t r l t an ton sinh h c khng b o v ng i lm vi c kh i nh ng v hay k thu t y u. 2. Khng s d ng t an ton sinh h c tr khi n ang ho t ng t t. 72

3. Khng m knh quan st khi ang s d ng t an ton sinh h c. 4. D ng c v v t li u trong t ph i gi m c t i thi u. Lu ng khng kh b ph n thng gi pha sau khng b c n tr . 5. Khng dng n Bunsen trong t an ton sinh h c. S c nng s lm i h ng dng kh v c th lm h ng b l c. C th dng l vi t i n t nh ng vng c y chuy n v trng dng m t l n th t t h n. 6. M i vi c c n ti n hnh gi a ho c ph n sau c a b m t lm vi c v c th nhn th y c qua knh quan st. 7. H n ch i l i pha sau ng i ang v n hnh t . 8. Ng i v n hnh t khng nn c ng cnh tay nhi u v s lm nhi u dng kh. 9. Khng gi y ghi ch, ng ht hay cc v t li u khc lm t c ngh n l i kh v s lm ph v dng kh, c th gy ra nhi m khu n v t li u v ph i nhi m cho ng i lm vi c. 10. B m t t c n lau chi b ng m t ch t t y trng thch h p sau khi hon thnh cng vi c vo cu i ngy lm vi c. 11. Qu t gi c a t ph i ch y t nh t 5 pht tr c khi lm vi c v sau khi cng vi c hon thnh. 12. Khng gi y t lm vi c trong t . bi t thm chi ti t, xem ch ng 10.

Trnh nu t ph i v

cc v t nhi m trng dnh vo da v m t

1. Nh ng gi t v h t l n ( ng knh >5m ) sinh ra trong khi thao tc vi sinh s nhanh chng bm dnh ln m t lm vi c v tay ng i thao tc. Nn mang g ng tay dng m t l n. Nhn vin phng th nghi m nn trnh ch m tay vo mi ng, m t, m t. 2. Khng n, u ng v tr th c ph m trong phng th nghi m. 3. Khng ng m bt, bt ch, k o cao su trong phng th nghi m. 4. Khng s d ng m ph m trong phng th nghi m. 5. C n che ho c dng cch khc b o v m t, m t v mi ng trong b t c ho t ng no c th gy v ng b n cc v t c nguy c nhi m khu n.

Trnh cc v t nhi m trng m ph i

1. C n c n th n theo ng tiu chu n th c hnh trnh b th y tinh v ho c s t lm t n th ng. N u c th , nn thay th d ng c th y tinh b ng nh a t ng h p. 2. T n th ng c th do cc v t s c nh n nh kim tim d i da, pipet Pasteur ( ng ti t trng) th y tinh hay m nh v th y tinh m ph i. 3. C th lm gi m nh ng t n th ng do kim tim b ng cch (a) h n ch t i a vi c s d ng b m kim tim (v d c th s d ng cc thi t b m l c vch ng n n gi n s n c v pi-pt thay cho b m v kim tim); ho c (b) s d ng cc thi t b s c nh n an ton khi c n ph i dng b m v kim tim.
73

4. Khng bao gi y n p kim tim. Nh ng v t d ng dng m t l n nn v t b trong v t ch a chuyn d ng ch ng th m/ch ng th ng c n p y. 5. Dng pi-pt Pasteur b ng nh a t ng h p thay cho pi-pt b ng th y tinh.

Tch huy t thanh

1. Ch nh ng nhn vin c o t o t t m i th c hi n cng vi c ny. 2. C n eo g ng tay v cc thi t b b o v m t v nim m c. 3. Ch c th trnh hay gi i h n ch s v ng b n v sinh kh dung b ng thao tc k thu t th nghi m t t. Mu v huy t thanh ph i ht c n th n, khng r t. C m ht b ng mi ng. 4. Sau khi s d ng, ngm chm hon ton pi-pt trong ch t di t trng ph h p v i m t th i gian h p l tr c khi v t b ho c r a v thanh trng ti s d ng. 5. Nh ng ng ng m u th i cn mu ng ... ( b thay n p) nn t vo v t ch a thch h p khng r r thanh trng v/ho c thiu h y. 6. Nn c s n ch t t y trng thch h p lm s ch cc v t v r i vi (xem ch ng 14).

S d ng my ly tm
Th c hi n chnh xc v m t k thu t l i u tin quy t c a an ton vi sinh trong vi c s d ng my ly tm phng th nghi m. 2. My ly tm c n s d ng theo h ng d n c a nh s n xu t. 3. My ly tm c n t cao cho php ng i lm vi c th y r bn trong bt t tr c quay v thng ng ly tm. 4. ng nghi m ly tm v v t ng m u dng trong my ly tm nn lm b ng th y tinh dy, t t nh t l nh a t ng h p v nn ki m tra l i tr c khi dng. 5. ng nghi m v v t ng m u lun y kn n p (nn dng ng nghi m c n p v n) ly tm. 6. Thng t ng nghi m ph i s p x p, dn u, b t kn v m ra trong t an ton sinh h c. 7. Thng t ng nghi m v tr c quay nn x p thnh t ng i theo tr ng l ng, ng nghi m t cn b ng. 8. H ng d n c a nh s n xu t nn qui nh kho ng cch t m t ch t l ng n mp ng nghi m. 9. Nn s d ng n c c t hay c n (propanol, 70%) cn b ng nh ng thng ng ng nghi m tr ng. Khng nn s d ng dung d ch mu i hay hypochlorite v chng n mn kim lo i. 10. Ph i s d ng thng c n p y (chn an ton) i v i cc vi sinh v t Nhm nguy c 3 v 4. 11. Khi s d ng my ly tm c roto nghing, ph i ch khng cc ng nghi m qu y trnh b trn. 74 1.

12. C n ki m tra h ng ngy nh ng v t mu hay v t b n ngang m c roto ph n bn trong bt c a my ly tm. N u c v t mu hay v t b n th c n nh gi l i cc qui trnh thao tc. 13. C n ki m tra h ng ngy nh ng d u hi u n mn v r n n t nh c a roto v thng ng ng nghi m. 14. Gi ng ng nghi m, roto v bt c a my ly tm c n t y trng sau m i l n s d ng. 15. Sau khi s d ng, nn p thng ng ng nghi m cho kh. 16. Nh ng h t nhi m khu n lan truy n trong khng kh c th pht tn khi s d ng my ly tm. Cc h t ny di chuy n v i v n t c r t l n khi n dng kh c a t an ton sinh h c khng th gi chng l i n u my ly tm c t trong t an ton sinh h c c p I hay c p II truy n th ng m pha tr c. My ly tm kn t trong t an ton c p III ng n ch n kh dung pht tn r ng ri. Tuy nhin, thao tc s d ng my ly tm t t v ng nghi m c n p an ton gip b o v h u hi u kh i kh dung nhi m trng v cc h t phn tn.

S d ng my tr n, my l c, my nghi n v my siu m
1. Khng nn s d ng my tr n cho gia nh trong phng th nghi m v n c th r r ho c t o ra kh dung. My tr n v my tr n ki u nhu ng tiu ha cho phng th nghi m an ton h n. 2. N p v chn hay chai l c n trong tnh tr ng t t v khng r n n t hay mo m. Nt y c n v a kht v nh ng mi ng m c n trong tnh tr ng t t. 3. My tr n m u, my l c v my siu m ho t ng sinh ra p su t trong ng. Kh dung ch a v t nhi m khu n c th thot ra t khe gi a n p y v ng. Nn s d ng ng lm b ng nh a t ng h p, c bi t l b ng polytetrafluoroethylene (PTFE), v th y tinh c th v , phng thch v t nhi m khu n v c th lm t n th ng ng i thao tc. 4. My tr n m u, my l c v my siu m ang s d ng c n ph m t bao nh a t ng h p trong su t v ch c ch n. V bao c n t y trng sau khi s d ng. N u c th , nn v n hnh cc lo i my trong v nh a t ng h p trong t an ton sinh h c. 5. Cu i qu trnh thao tc, cc v t ch a m u nn m trong t an ton sinh h c. 6. B o v thnh gic cho ng i s d ng my siu m.

S d ng my nghi n m
1. Nn eo g ng v dng v t li u ht n c c m my nghi n m b ng th y tinh. My nghi n m b ng nh a t ng h p (PTFE) th an ton. 2. My nghi n m nn v n hnh v m trong t an ton sinh h c.

75

B od

ng v s d ng t l nh v t

ng

1. Nn r ng v lau chi nh k t l nh, t ng nhanh v t ng carbon dioxide r n ( kh) v v t b nh ng ng thu c tim, ng nghi m vv... b v . Khi lau chi, c n eo b o h m t v g ng tay cao su lo i b n. Sau khi lau chi, m t trong c a t c n kh trng. 2. T t c nh ng v t ch a m u trong t l nh v.v... nn dn nhn r rng v i tn khoa h c c a ch t, ngy c t gi v tn ng i c t gi . Nh ng v t khng c nhn v h t h n nn thanh trng v v t b . 3. Ph i gi b n ki m k nh ng v t trong t ng. 4. Khng b o qu n dung d ch d chy trong t l nh tr t ch ng n . Ghi ch v tc ng ny nn dn trn cnh t l nh.

ng thu c ch a v t nhi m trng ng kh

C n th n tr ng khi m cc ng thu c ch a nh ng v t li u ng kh v m t t v t li u bn trong ng c th pht tn ra khng kh d i i u ki n p su t trong ng th p v s a vo t ng t c a dng kh trong khng kh. ng thu c lun c n m trong t an ton sinh h c theo nh ng qui trnh sau: 1. u tin kh khu n m t ngoi ng. 2. Gi a thnh d u trn ng v pha n a c nt bng ho c nt gi y, n u c. 3. Gi ng thu c b ng nt bng c th m c n t i v tr b ng b o v tay. 4. G b ph n u ng m t cch nh nhng v x l nh v i v t b nhi m khu n. 5. N u nt v n cn trn ng, g b n b ng k p v khu n. 6. Thm dung d ch t o d ch huy n ph vo ng m t cch ch m ri trnh t o b t.

B o qu n ng ch a v t li u nhi m trng
Khng bao gi c nhng ng thu c ch a v t li u nhi m trng vo nit l ng v ng thu c n t ho c khng b t kn c th v ho c n khi di chuy n. N u ng thu c c n c b o qu n nhi t th p th nn c t gi th kh pha trn ni t l ng. N u khng, v t nhi m trng c n gi trong t ng l nh nhanh c h c ho c trn kh. Nhn vin phng th nghi m nn mang b o v m t v tay khi l y ng thu c ra kh i n i b o qu n l nh. M t ngoi ng thu c l u gi theo ph ng cch ny nn kh trng khi l y ng ra kh i n i b o qu n.

Phng ng a chu n kh i m u mu d ch ti t, m, v d ch c th khc

Phng ng a chu n (bao g m cc bi n php phng ng a chung (19) c a ra nh m lm gi m nguy c lan truy n vi sinh v t t c ngu n nhi m trng xc nh v ch a xc nh (2). Thu th p, dn nhn v v n chuy n m u 1. Lun tun th cc phng ng a chu n (2); eo g ng tay trong t t c cc qui trnh. 76

2. Nn nhn vin c o t o thu th p m u mu b nh nhn v ng v t. 3. i v i l y mu t nh m ch, nn dng d ng c ht chn khng an ton thay cho b m v kim tim thng th ng, d ng c ny cho php l y mu tr c ti p vo ng nghi m v n chuy n c n p y v/ho c ng nghi m nui c y, v t h y kim sau khi dng. 4. Cc ng nghi m nn t trong v t ch a thch h p v n chuy n n phng th nghi m (xem ch ng 15 v yu c u v n chuy n) v trong cc c s phng th nghi m (xem ph n V n chuy n m u trong cc c s phng th nghi m c a ch ng ny). Phi u yu c u nn t ring trong ti ho c phong b khng th m n c. 5. Ng i nh n m u khng nn m cc ti ny. M m u v cc ng ng m u 1. Nn m cc ng ng m u trong t an ton sinh h c. 2. Ph i eo g ng tay. Nn dng v t b o v m t v nim m c (knh b o h ho c m t n ). 3. Nn eo t p d b ng nh a t ng h p ngoi qu n o b o h . 4. Cc nt chai c n gi b ng m t m nh gi y ho c g c trnh v ng b n. Th y tinh v "v t s c nh n" 1. N u c th , nn dng nh a t ng h p thay cho th y tinh. Ch dng lo i th y tinh phng th nghi m (borosilicate) v ph i v t b b t c v t d ng no b n t ho c v . 2. Khng c dng kim tim d i da nh pi-pt (xem ph n Trnh b cc v t li u nhi m khu n m ph i ch ng ny). Tiu b n v b nh ph m soi knh hi n vi C nh v nhu m m u mu, m v phn soi b ng knh hi n vi khng di t c t t c cc vi sinh v t ho c vi rt c a m u b nh ph m. Cc tiu b n v b nh ph m ny nn thao tc b ng k p, l u gi ng cch v kh khu n v/ho c thanh trng tr c khi v t b . Thi t b t ng (my siu m, my tr n xoy) 1. Thi t b c n khp kn trnh nh gi t v kh dung. 2. Nh ng v t r i vi c n b vo bnh kn kh trng v/ho c h y b . 3. Thi t b c n t y trng vo cu i m i bu i lm vi c theo h ng d n c a nh s n xu t. M 1. Nn dng Formalin c nh m u. 2. C n trnh xa khu v c ng b ng. Khi c n thi t, my lm l nh nn c che ch n v ng i thao tc nn mang m t n . kh trng, t ng nhi t c a thi t b ln t nh t 20 0C.

77

Kh trng Nn dng dung d ch hypochlorit v cc ha ch t kh trng m nh kh nhi m. Dung d ch Hypochlorit chu n b s n ch a 1 g clorine/l s d ng thng th ng v 5 g/l kh trng v t mu. Glutaraldehyde c th s d ng kh khu n b m t (xem ch ng 14).

Phng ng a cc v t ch a prion
Prion (c ng c xem l vi rt ch m) c lin quan t i b nh vim no x p truy n nhi m (TSEs), ng ch l b nh Creutzfeldt-Jakob (CJD; bao g m d ng bi n th m i), h i ch ng Gerstmann-Strussler-Scheinker, ch ng m t ng c tnh c tnh gia nh v kuru ng i; Scrapie c u v d; b nh b in (BSE) gia sc v m t s b nh vim no truy n nhi m khc h u, nai v ch n vizon. M c d CJD ly truy n sang ng i nh ng ch a c b ng ch ng cho th y cc b nh ly nhi m lin quan t i phng th nghi m. Tuy nhin, th c hi n m t vi phng ng a m t cch th n tr ng trong khi thao tc nh ng v t li u nhi m trng hay c nguy c ly nhi m cho con ng i v ng v t l i u quan tr ng. L a ch n c p an ton sinh h c khi lm vi c v i cc v t li u lin quan t i b nh vim no x p truy n nhi m (TSEs) s ph thu c vo tnh ch t t nhin c a nhn t v cc m u nghin c u v nn t d i s c v n c a nh ng nh ch c trch qu c gia. S t p trung cao c a prion c tm th y trong m c a h th n kinh trung tm. Nh ng nghin c u ng v t c ng cho th y n c ng t p trung nhi u lch, vng i th , h ch b ch huy t v ph i. Nh ng nghin c u g n y ch ra r ng prion trong l i v m c x ng c ng xu t hi n nguy c nhi m trng ti m n (2023). B t ho t hon ton prion l i u kh t c. i u quan tr ng c n nh n m nh l nn s d ng d ng c dng m t l n n u c th v s d ng nh ng v t che ph dng m t l n b o v b m t lm vi c c a t an ton sinh h c. Nhn vin phng th nghi m ph i th n tr ng trnh nu t ph i cc v t li u nhi m trng ho c b chng m vo da. C n th c hi n nh ng phng ng a sau y v qu trnh kh trng v ti t trng phng th nghi m thng th ng khng tiu di t c vi sinh v t. 1. T t nh t l s d ng thi t b chuyn d ng, t c l khng s d ng chung v i nh ng phng th nghi m khc. 2. Ph i dng qu n o b o h phng th nghi m (o chong v t p d ) v g ng tay s d ng m t l n. (Cc nh b nh l h c c n s d ng g ng tay c m t l i thp gi a cc g ng tay cao su). 3. R t c n dng b ng nh a t ng h p s d ng m t l n - lo i c th x l v v t b nh ch t th i kh. 4. Khng nn s d ng my x l m v n kh t y trng. Nn s d ng chai l v c c Bse (b ng nh a t ng h p) thay th . 5. T t c cc thao tc b ng tay ph i th c hi n trong t an ton sinh h c.

78

6. Th t th n tr ng khi lm vi c trnh t o kh dung, nu t ph i ch t nhi m trng, b c t v m th ng da. 7. M cc nh b ng Formalin nn c xem l cn ly nhi m, ngay c khi ngm formalin trong m t th i gian di. 8. V c n b n, m u gi i ph u b nh l ch a prion b b t ho t sau khi ngm axit formic trong vng 1 gi (24), (25). 9. Cc v t th i b nh g ng tay, o chong v t p d dng m t l n c n kh trng b ng h i n c 134137 0C trong 18 pht i v i chu k n, hay 3 pht m t i v i 6 chu k lin ti p, sau m i thiu. 10. Cc thi t b dng l i nh g ng tay m t l i b ng thp ph i thu th p l i di t trng. 11. Nh ng ch t th i l ng nhi m prion nn x l b ng hypochlorite natri ch a chlorine 20 g/l (2%) (n ng cu i cng) trong 1 gi . 12. Ti n trnh ha h i Paraformaldehyde khng lm gi m chu n prion v prion c s c khng i v i tia c c tm. Tuy nhin, c n ti p t c kh trng t b ng ph ng php chu n (kh formaldehyde) b t ho t nh ng nhn t khc n u c. 13. T an ton sinh h c v nh ng b m t khc nhi m prion c th kh trng b ng hypochlorite natri ch a chlorine 20 g/l (2%) (n ng cu i cng) trong 1 gi . 14. Sau khi tho ra, b l c kh hi u n ng cao (HEPA) nn thiu nhi t th p nh t l 1000 0C. Tr c khi thiu c n th c hi n cc b c: a. Dng bnh x t phun vo m t ph i nhi m c a mng l c tr c khi v tb . b. "Gi kn" mng l c HEPA khi v t b v c. B mng l c ra kh i khng gian lm vi c khng lm nhi m trng ng thng kh c a t . 15. D ng c c n ngm hon ton trong hypochlorite natri ch a chlorine 20 g/l (2%) trong 1 gi v sau r a k l i b ng n c s ch tr c khi thanh trng. 16. D ng c khng th thanh trng c th lau chi nhi u l n b ng hypochlorite natri ch a chlorine 20 g/l (2%) trn 1 gi . C n r a ng cch lo i b hypochlorite natri cn st l i. bi t thm thng tin v thao tc v i cc ch t khc th ng, xem cc ph l c (12), (26) v (27).

79

13. K ho ch d phng v qui trnh x l kh n c p

Cc phng th nghi m lm vi c v i vi sinh v t nhi m trng nn xy d ng s phng ng a an ton thch h p i v i m i nguy hi m c a sinh v t v ng v t c thao tc. T t c cc phng th nghi m v c s nh t ng v t c n c k ho ch d phng nh ng r i ro khi lm vi c ho c l u gi cc vi sinh v t thu c nhm nguy c 3 ho c 4 (phng th nghi m ki m sot- an ton sinh h c c p 3 v ng n ch n t i a - an ton sinh h c c p 4). Nh ng nh ch c trch v s c kh e t i a ph ng v/ho c qu c gia nn tham gia vo vi c xy d ng k ho ch s n sng ng ph v i tnh tr ng kh n c p.

K ho ch d phng
K ho ch d phng c n a ra cc ho t ng sau: ng t v 1. Phng ng a nh ng th m h a thin nhin nh h a ho n, l l t, chy n . 2. nh gi cc nguy c nguy hi m sinh h c. 3. Ki m sot v kh trng cc ph i nhi m b t ng . 4. S tn kh n c p ng i v ng v t kh i cc khu nh. 5. X tr c p c u cho nh ng ng i b ph i nhi m v t n th ng. 6. Gim st y khoa i v i nh ng ng i b ph i nhi m. 7. Khm v i u tr cho nh ng ng i b ph i nhi m. 8. i u tra d ch t h c. 9. Ti p t c cc ho t ng sau tai n n. Khi xy d ng k ho ch ny c n quan tm nh ng v n sau:

1. Xc nh cc vi sinh v t nguy c cao. 2. V tr c a nh ng khu v c nguy hi m cao nh phng th nghi m, khu v c l u gi , cc c s th nghi m ng v t. 3. Xc nh c nhn v c ng ng c nguy c b ly nhi m. 4. Xc nh nh ng ng i c trnh nhi m v nhi m v c a h nh chuyn vin an ton sinh h c, nhn vin an ton, ng i qu n l y t c a a ph ng, th y thu c lm sng, nh vi sinh v t h c, bc s th y, nh d ch t h c, cc c quan cng an v phng chy ch a chy. 5. Danh sch cc c s cch ly v i u tr cho ng i b ph i nhi m v nhi m trng. 6. Ph ng ti n v n chuy n ng i b ph i nhi m v b nhi m trng. 80

7. Danh m c ngu n huy t thanh mi n d ch, v c xin, thu c, trang thi t b v v t t chuyn d ng. 8. Cung c p trang thi t b kh n c p nh qu n o b o h , ch t kh trng, cc b th nghi m ha h c v sinh v t h c, thi t b v v t t kh nhi m.

Cc qui trnh x l kh n c p cho phng th nghi m vi sinh v t

T n th ng do b m, v t c t v tr y da Nh ng ng i b t n th ng nn c i qu n o b o h , r a tay v lau chi nh ng vng b t n th ng, s d ng m t ch t kh trng da thch h p v yu c u ch m sc y t theo m c c n thi t. C n bo co nguyn nhn c a t n th ng c ng nh cc tc nhn lin quan v l u gi h s y khoa y v chnh xc. Nu t ph i nh ng v t li u c nguy c nhi m trng C i b qu n o b o h v yu c u ch m sc y t . Xc nh v t li u nu t ph i, bo co tnh hu ng tai n n v l u gi h s y khoa y v chnh xc. Phng thch kh dung c nguy c nhi m trng (ngoi t an ton sinh h c) T t c m i ng i nn r i kh i khu v c b nhi m ngay l p t c v nh ng ng i b ph i nhi m nn c x l theo cc h ng d n y t . Thng bo ngay cho gim st vin phng th nghi m v chuyn vin an ton sinh h c. Khng vo phng trong kho ng th i gian thch h p (trong 1gi ) cho kh dung cu n i xa v nh ng h t n ng l ng xu ng. N u phng th nghi m khng c h th ng th i kh trung tm th sau m t th i gian di h n (kho ng 24 gi ) m i c vo phng. Dn bi n bo c m vo. Sau m t th i gian h p l, nn ti p t c kh trng d i s gim st c a nhn vin an ton sinh h c. Mang qu n o b o h thch h p v m t n b o v h h p. V v t ch a v ch t nhi m khu n V t ch a ch t nhi m khu n v v cc ch t nhi m khu n b c n bao ph b ng v i hay kh n gi y. Sau ch t kh trng ln v m t kho ng th i gian thch h p. Sau c th d n v i hay kh n gi y v v t li u b v i, nn dng k p g p m nh v th y tinh. C n lau chi khu v c nhi m khu n b ng ch t kh trng. D ng c h t rc dng d n s ch nh ng v t li u b v c n thanh trng ho c ngm trong ch t t y trng thch h p. B v i, kh n gi y v gi lau vo thng ch a ch t th i nhi m khu n. Lun mang g ng tay trong t t c cc qu trnh . C n sao chp l i n i dung cc m u phi u c a phng th nghi m, cc n i dung vi t hay in b nhi m trng v v t b b n chnh vo thng ch a ch t th i nhi m trng. ng ch a v t li u c nguy c nhi m trng trong my ly tm khng c thng ng kn N u nghi ng hay x y ra v trong khi my ang ch y, t t ng c v yn my (kho ng 30 pht) n nh. N u pht hi n v sau khi my ng ng th thay n p ngay l p t c v v n ng my (kho ng 30 pht). Trong c 2 tnh hu ng
81

trn c n bo ngay cho chuyn vin an ton sinh h c. Khi c n thi t nn eo g ng tay ch c ch n (cao su dy) bn ngoi g ng tay s d ng m t l n trong cc ho t ng sau . Nn dng k p c ho c khng c bng nh t m nh v th y tinh. T t c ng nghi m v , m nh th y tinh, thng ng ng nghi m, tr c quay v roto nn ngm ch t kh trng khng n mn c tc d ng v i vi sinh v t lin quan (xem ch ng 14). Cc ng nghi m y n p khng b v c n ngm ch t kh trng trong v t ch a ring v ti s d ng. Bt c a my ly tm c n lau chi v i cng m t ch t kh trng n ng thch h p sau lau l i r i r a b ng n c v lau kh. T t c v t li u dng lau s ch c n x l nh ch t th i nhi m khu n. V ng nghi m trong thng ng kn (thng an ton) T t c cc thao tc x p ng nghi m vo v l y ra kh i thng ng ng nghi m kn c a my ly tm c n th c hi n trong t an ton sinh h c. N u nghi ng c v trong thng an ton, c n tho n p thng ra v h p thanh trng ho c kh trng thng b ng ha ch t. H a ho n v th m h a thin nhin Khi xy d ng cc k ho ch s n sng ng ph kh n c p c n c s tham gia c a phng chy ch a chy v cc c quan khc. H nn c bi t tr c nh ng phng no ch a v t li u nhi m khu n ti m n. S p x p cho cc c quan ny th m phng th nghi m lm quen v i n i dung v cch b tr c a phng l r t c n thi t. Sau th m h a thin nhin, cc t ch c ng ph kh n c p c a qu c gia v a ph ng c n c c nh bo v nh ng nguy c bn trong v/ho c g n cc khu nh th nghi m. Cc t ch c ny ch nn vo phng th nghi m khi c ng i c a phng th nghi m i cng. Nh ng v t nhi m khu n c n thu nh t vo cc h p khng r r hay cc ti dy dng m t l n. T n d ng ph th i hay khng c n do nhn vin an ton sinh h c quy t nh theo quy nh c a a ph ng. Cc t ch c ng ph kh n c p: ti p xc ai Nh ng s i n tho i v a ch sau y c n lm vi c. t nh ng n i d th y trong c s

1. Chnh c quan ho c phng th nghi m (ng i g i n ho c ng i c g i c th khng bi t a ch v v tr c th ). 2. Lnh o c quan ho c phng th nghi m. 3. Gim st vin phng th nghi m. 4. Chuyn gia an ton sinh h c. 5. C quan phng chy ch a chy. 6. B nh vi n/d ch v xe c u th ng/nhn vin y t (tn chuyn khoa, khoa v/ho c nhn vin y t , n u c th ). 7. C nh st. 8. Nhn vin y t . 82

9. K thu t vin chuyn trch. 10. Cc c quan c p n c, kh v i n. Trang thi t b c p c u Ph i c s n cc trang thi t b c p c u sau: 1. B trang thi t b s c u bao g m c thu c gi i hi u. 2. Bnh ch a chy thch h p, ch n m n ch a chy. Nh ng ph t ng n i. ng ti n sau c ng c n c nh ng c th thay

c thng th

ng v

i theo hon c nh c a

1. Qu n o b o h y (m t b o li n qu n, g ng tay v trm u i v i nh ng r i ro lin quan t i nh ng vi sinh v t thu c nhm nguy c 3 v 4) 2. M t n phng c ton m t v i h p l c h t v ha ch t ph h p. 3. Thi t b kh trng phng nh bnh x t v my phun h i formaldehyde. 4. Cn c u th ng. 5. Cc d ng c nh ba, ru, c l, tu c n - vt, thang, dy th ng. 6. Thi t b v b ng thng bo phn nh ranh gi i khu v c nguy hi m. bi t thm thng tin, xem cc ti li u tham kh o s (12) v (28).

83

14. Kh trng v ti t trng

Ki n th c c b n v kh trng v ti t trng r t quan tr ng i v i an ton sinh h c trong phng th nghi m.Nh ng v t nhi m b n nghim tr ng khng th kh trng ho c di t trng nhanh chng nn hi u bi t nh ng nguyn t c c b n v lau chi tr c khi kh trng c ng quan tr ng khng km. V m t ny, nh ng nguyn t c c b n sau c p d ng i v i t t c cc lo i vi sinh v t gy b nh bi t. Yu c u kh nhi m c th s ph thu c vo lo i th c nghi m v nh ng tnh ch t t nhin c a tc nhn nhi m trng thao tc. Nh ng thng tin chung nu ra y c th s d ng xy d ng nh ng quy trnh chung c ng nh c th gi i quy t cc nguy hi m sinh h c m t phng th nghi m c th . Th i gian ti p xc v i ch t kh trng l khc nhau ty thu c vo v t li u v nh s n xu t. V v y, t t c nh ng khuy n co trong s d ng ch t kh trng c n theo quy nh c th c a nh s n xu t.

nh ngh a
C nhi u thu t ng khc nhau v s kh trng (disinfection) v di t trng (sterilization). Nh ng thu t ng sau y kh ph bi n trong an ton sinh h c: Khng sinh (antimicrobial) - tc nhn di t vi sinh v t hay c ch s pht tri n v s nhn ln c a chng. Ch t t y trng (antiseptic) - M t ch t ki m ch s pht sinh v pht tri n c a vi sinh v t m khng c n tiu di t chng. Ch t t y trng th ng c s d ng v i b m t c th . Ch t h y di t (biocide) - m t thu t ng chung cho b t k ch t no c th di t sinh v t. Ha ch t di t trng (chemical germicide) - M t ha ch t hay h n h p cc ha ch t dng di t vi sinh v t. S kh nhi m (decontamination) Cc qu trnh lo i b ho c/v di t vi sinh v t. Thu t ng ny c ng c ng c s d ng lo i b hay trung ha nh ng ha ch t nguy hi m v ch t phng x . Ch t kh trng (disinfectant) - l ha ch t hay h n h p cc ha ch t dng di t vi sinh v t nh ng khng tri t v i bo t . Ch t kh trng th ng cs d ng cho b m t v t ho c c v t. S kh trng (disinfection) - ph ng ti n ha h c hay l h c dng di t vi sinh v t, nh ng khng tri t v i bo t . Ch t di t trng (microbicide) l ha ch t hay h n h p cc ha ch t dng di t vi sinh v t. Thu t ng c ng th ng dng thay th cho ch t h y di t, "ha ch t 84

di t trng" hay "khng sinh". Ch t di t bo t (sporocide) l m t ha ch t hay h n h p ha ch t c dng di t vi sinh v t v bo t . S ti t trng (sterilization) - l qu trnh di t v/ho c lo i b t t c cc vi sinh v t v bo t .

Lm s ch v t li u phng th nghi m
Lm s ch l lo i b b i, ch t h u c v thu c nhu m. Lm s ch bao g m qut, ht b i, lau kh b i, r a hay lau chi b ng n c ch a x phng hay ch t t y. B i, ch t b n hay ch t h u c c th che ch cho vi sinh v t v gy c n tr ho t ng tiu di t vi sinh v t c a ch t kh khu n (Ch t st trng, ha ch t di t trng v ch t kh trng). Lau chi tr c l c n thi t t c s kh trng ho c ti t trng t t. Nhi u s n ph m di t trng ch pht huy ho t tnh trn nh ng v t lau chi. Ph i c n th n khi lau chi tr c trnh ph i nhi m nh ng nhn t nhi m trng. Ph i dng cc v t li u t ng thch ha h c v i ch t di t trng p d ng sau . Vi c s d ng cng m t ch t st trng lau chi v ti t trng l kh ph bi n.

Ha ch t di t trng
Nhi u lo i ha ch t c s d ng nh l ch t kh trng v/ho c ch t st trng. Do s gia t ng lin t c v s l ng v ch ng lo i cc s n ph m trn th tr ng, c n ph i l a ch n c n th n cng th c cho cc m c ch ring bi t. Nhi u ch t ha h c st trng nhanh v t t h n nhi t cao. Trong cng th i gian, nhi t cao c th lm cho ha ch t ha h i v phn h y nhanh h n. C n ph i c n th n c bi t khi s d ng v c t gi nh ng ch t ha h c vng nhi t i, n i m th i h n s d ng c a chng c th gi m do nhi t xung quanh cao. Nhi u ch t di t trng c th gy h i cho ng i ho c mi tr ng. Chng nn c l a ch n, l u gi , thao tc, s d ng v v t b th n tr ng theo h ng d n c a nh s n xu t. an ton cho con ng i, c n mang g ng tay, o chong v thi t b b o v m t khi chu n b pha ha ch t di t trng. Ha ch t di t trng th ng khng c n cho lau chi th ng xuyn sn, t ng, thi t b v c. Tuy nhin, chng c th thch h p s d ng trong m t s tr ng h p phng ch ng d ch. S d ng ng ha ch t di t trng s gp ph n lm an ton n i lm vi c trong khi gi m nguy c c a tc nhn nhi m trng. Trong ch ng m c c th , nn h n ch s d ng l ng ha ch t di t trng ti t ki m, d ki m sot l ng t n kho v h n ch nhi m mi tr ng. D i y m t nh ng lo i ha ch t di t trng thng d ng, v i nh ng thng tin chung v ng d ng v kha c nh an ton. N u khng c t l khc, n ng c a ch t di t trng c tnh b ng tr ng l ng/th tch. B ng 12 tm t t n ng c n thi t c a h p ch t gi i phng clo.

85

B ng12. N ng

c n thi t c a h p ch t gi i phng clo TNH TR NG S CH a 0.1% (1 g/l) 20 ml/l 1,4 g/l 1,7 g/l 1 vin cho 1 lt TNH TR NG B N b 0.5% (5 g/l) 100 ml/l 7,0 g/l 8,5 g/l 4 vin cho 1 lt

Clo s n c theo yu c u Dung d ch Natri hypochlorite (5% clo) Canxi Hypochlorite (70% clo) B t Natri dichloroisocyanurate (60% clo) Vin Natri dichloroisocyanurate (m i vin ch a 1,5 g clo) Chloramine (25% Clo) c
a b

Sau khi d n d p kh i l ng v t li u l n. Cc v t li u ch y trn nh mu ho c sau khi d n d p kh i l c Xem ph n trnh by v chloramines.

ng v t li u l n.

Clo (natri hypochlorite) Clo l m t ha ch t oxy ha tc ng nhanh, di t trng ph r ng v c nhi u n i. N th ng c bn nh ch t t y tr ng - m t dung d ch c a natri hypochlorite (NaOCl) c th pha v i n c cung c p clo cc n ng khc nhau. Clo, nh t l ch t t y tr ng, c tnh ki m cao v c th n mn kim lo i. Ho t tnh c a n gi m ng k b i ch t h u c (protein). L u gi ch t t y tr ng d ng kh hay dung d ch trong v t ch a h , c bi t nhi t cao, lm gi m kh n ng di t trng do clo b phng thch. C n thay dung d ch t y tr ng sau bao lu ph thu c vo n ng ban u c a n, vo lo i (c hay khng c n p) v kch c v t ch a, t n su t v c tnh s d ng c ng nh i u ki n xung quanh. H ng d n chung l cc dung mi nh n ch t h u c th ng xuyn c n thay t nh t m t l n/ngy v n u t th ng xuyn h n c th n m t tu n. Ch t t y u trong phng th nghi m dng ph bi n cho nhi u m c ch c n c n ng 1g clo/l. M t dung d ch m nh ch a 5 g clo/l s d ng x l khi lm cc ch t nguy hi m sinh h c v khi c l ng l n ch t h u c . Dung d ch natri hypochlorite nh ch t t y tr ng s d ng cho sinh ho t ch a 50 g clo/l v do c n pha v i t l 1:50 hay 1:10 t c n ng cu i cng l 1 g/l hay 5 g/l. Dung d ch ch t t y tr ng cng nghi p c n ng hypochlorite natri kho ng 120 g/l c n pha ph h p t c nh ng n ng trn. H t ho c vin canxi hypochlorite (CaClO) 2) th ng ch a kho ng 70% clo. Dung d ch pha t vin hay h t ch a 1,4 g/l v 7,0 g/l s c 1,0 g v 5 g clo /l. Ch t t y tr ng khng c dng nh ch t kh trng, nh ng c ng c th dng nh m t ch t t y nhi u cng d ng v ngm cc v t li u phi kim b nhi m. Trong tnh tr ng kh n c p, ch t t y tr ng c ng c th s d ng kh trng n c u ng v i n ng cu i cng l 12 mg/l clo. 86

Kh clo r t c. Do , ch t t y tr ng ph i c t gi v ch s d ng nh ng khu v c c h th ng thng gi t t. Ngoi ra, khng c pha tr n ch t t y tr ng v i axit phng ng a th i kh clo nhanh. Nhi u s n ph m c a clo c th gy h i cho ng i v mi tr ng, v th nn trnh s d ng b a bi cc ch t t y trng c g c clo, c bi t l ch t t y tr ng. Natri dichloroisocyanurate Natri dichloroisocyanurate (NaDCC) d ng b t ch a 60% clo. Dung d ch pha NaDCC b t v i n ng 1,7 g/l v 8,5 g/l ch a 1 g/l ho c 5 g/l clo. M i vin NaDCC th ng ch a kho ng 1,5 g clo. M t hay b n vin ha tan trong 1 lt n c t o thnh dung d ch c n ng mong mu n l 1 g/l hay 5 g/l. NaDCC d ng b t hay vin th c t gi d dng v an ton. NaDCC r n c th dng x l khi lm mu hay nh ng ch t l ng sinh h c nguy hi m khc v kho ng 10 pht tr c khi lo i b . Sau c th lm s ch k h n khu v c b nh h ng. Chloramines B t Chloramines ch a kho ng 25% clo. Chloramines phng thch clo ch m h n so v i hypochlorites. V th n ng chloramines ban u c yu c u cao t hi u qu t ng ng v i hypochlorites. M t khc, dung d ch chloramine khng b b t ho t b i ch t h u c cng m c ho t ng v i dung d ch hypochlorite v n ng 20 g/l c ngh cho c tnh tr ng s ch v b n. Dung d ch Chloramine g n nh khng mi. Tuy nhin, nh ng v t ngm chloramine ph i r a k lo i b c n bm c a cc tc nhn l n dnh vo chloramine-T (natri tosylchloramide ). Clo dioxide Clo dioxide (ClO2) l m t ch t di t trng, kh nhi m v v xy ha tc ng nhanh v m nh, th ng c ghi nh n l ho t ng m t n ng th p h n so v i clo dng t y tr ng. Clo dioxide khng b n v l m t ch t kh v tr i qua s phn hu thnh kh clo (Cl2), oxy (O2) v gi i phng nhi t. Tuy nhin, clo dioxide c th ha tan trong n c v n nh trong dung d ch n c. C th i u ch Clo dioxide theo hai cch: (1) pht sinh t i ch b ng cch tr n hai ch t ring bi t, hydrochloric axit (HCl) v natri chlorite (NaClO2) v (2) d ng n nh ho t ho t i ch khi c n. Trong cc ch t h y di t xy ha, clo dioxide l ch t oxy ho ch n l c nh t. Ozone v clo ph n ng m nh h n clo dioxide v chng s b ph hu b i ph n l n h p ch t h u c . Tuy nhin clo dioxide ch ph n ng v i nh ng h p ch t ngho l u hu nh, amin b c 2 v 3 c ng nh cc h p ch t h u c ph n ng v kh cao khc. V th c th c c m t ph n t n d b n v ng v i m t li u l ng clo dioxide th p h n clo hay ozone. N u c t o ra m t cch h p l, nh tnh ch n l c, clo dioxide c th hi u qu h n ozone hay clo trong nh ng tr ng

87

h pl

ng ch t h u c l n.

Formaldehyde Formaldehyde (HCHO) l m t ch t kh di t t t c cc lo i vi sinh v t v bo t nhi t trn 20 0C. Tuy nhin, n khng c tc d ng v i prion. Ho t tnh c a formaldehyde t ng i ch m v c n m t ng i kho ng 70%. N c bn trn th tr ng nh h p ch t cao phn t r n, paraformaldehyde, d ng bng ho c vin, hay nh formalin, m t dung d ch kh trong n c n ng kho ng 370 g/l (37%), ch a ch t n nh methanol (100 ml/l). C hai d ng c un nng gi i phng kh kh nhi m v kh trng cc th tch khp knh nh t v phng an ton sinh h c (xem ph n kh kh n mi tr ng kn trong ch ng ny). Formaldehyde (5% formalin trong n c) c th s d ng nh m t ch t kh nhi m l ng. Formaldehyde b nghi ng l ch t gy ung th . y l kh gy kch ng, nguy hi m, c mi h ng v h i c a n c th kch thch m t v mng nh y. V th ph i c t gi v s d ng trong t c y ho c khu v c c h th ng thng gi t t. Ph i tun th cc quy nh an ton ha ch t qu c gia. Glutaraldehyde Gi ng nh formaldehyde, glutaraldehyde (OHC(CH2)3CHO) c ng c ho t tnh di t khu n, bo t , n m v vi rt ch a v khng ch a lipid. N khng n mn v c ho t tnh nhanh h n formaldehyde. Tuy nhin, n m t nhi u gi di t bo t . Glutaraldehyde th ng c cung c p d i d ng dung d ch c n ng kho ng 20 g/l (2%) v m t s s n ph m c th c n c ho t ha (lm ki m ha) tr c khi s d ng b ng cch thm h p ch t bicarbonate vo. Dung d ch c th ti s d ng trong kho ng 1 4 tu n ty thu c vo cng th c, lo i v t n su t s d ng n. M t s que th ch cho k t qu th v m c ho t ng c a glutaraldehyde trong dung d ch ang s d ng. Dung d ch Glutaraldehyde nn th i b khi tr nn v n c. Glutaraldehyde c, gy kch ng da v nim m c nh y. Ph i trnh ti p xc v i n. Ph i dng trong t thao tc ho c khu v c thng gi t t. Khng nn dng phun s ng hay x l kh nhi m b m t mi tr ng. Ph i tun th cc quy nh an ton ha ch t qu c gia. H p ch t Phenolic Cc h p ch t Phenolic l m t nhm nhi u ch t, thu c nh ng ch t u tin s d ng di t khu n. Tuy nhin, nh ng quan tm h n n an ton g n y h n ch vi c s d ng chng. Chng c ho t tnh tiu di t vi khu n ang sinh tr ng v vi rt ch a lipid v i cng th c thch h p c ng nh th hi n ho t tnh ch ng mycobacteria nh ng khng di t c bo t v ho t tnh ch ng l i vi rt khng ch a lipid c a chng th thay i. Nhi u s n ph m phenolic th ng dng kh nhi m b m t mi tr ng v m t vi lo i nh triclosan v chloroxylenol l nh ng ch t di t khu n s d ng ph bi n h n. 88

Triclosan l s n ph m ph bi n dng r a tay. Ho t tnh chnh c a n l ch ng l i vi khu n ang sinh tr ng, an ton i v i da v nim m c nh y. Tuy nhin, theo cc nghin c u trong phng th nghi m, vi khu n khng v i triclosan n ng th p c ng c kh n ng khng l i m t vi lo i khng sinh. ngh a c a pht hi n ny trong l nh v c kh trng v n ch a c bi t n. M t s h p ch t phenolic nh y c m v i n c c ng v c th b b t ho t b i n c ng v do c n ph i pha long b ng n c c t ho c n c kh ion. c

Cc h p ch t Phenolic khng c khuyn dng cho b m t ti p xc v i th c ph m v khu v c c tr nh . Chng c th h p th qua cao su v c th ng m qua da. Ph i tun th cc quy nh an ton ha ch t qu c gia. H p ch t ammonium b c 4 Nhi u d ng c a h p ch t ammonium b c 4 s d ng d i d ng h n h p v th ng k t h p v i nh ng ch t t y trng khc nh r u. Chng c tc d ng t t i v i m t vi vi khu n ang sinh tr ng v vi rt c ch a lipid. M t s lo i nh t nh (nh benzalkonium chloride) s d ng nh ch t kh trng. Tc d ng t y trng c a m t vi lo i h p ch t ammonium b c 4 gi m ng k b i h p ch t h u c , n c c ng v ch t t y anionic. Do khi s d ng nh ng h p ch t ammonium b c 4 kh trng c n th n tr ng trong l a ch n tc nhn lau chi tr c kh trng. Vi khu n nguy hi m c th pht tri n trong dung d ch h p ch t ammonium b c 4. V nh ng h p ch t ny phn h y ch m nn chng s t n d lu trong mi tr ng. Alcohols (c n) Ethanol (ethyl alcohol, C2 H5OH) v 2-propanol (isopropyl alcohol, (CH3)2CHOH) c c tnh kh trng t ng t nhau. Chng c kh n ng di t vi khu n ang sinh tr ng, n m, vi rt c lipid nh ng khng di t c bo t . Ho t tnh c a chng trn virut ch a lipid thay i. t hi u qu cao nh t nn s d ng n ng kho ng 70% (v/v) trong n c: n ng cao hay th p h n c th khng c tc d ng di t khu n. M t u i m l n c a dung d ch c n l chng khng l u l i trn nh ng v t c x l. H n h p v i cc tc nhn khc c hi u qu h n c n n l , v d h n h p c n 70% (v/v) v i 100 g formaldehyde/l v c n ch a 2 g clo/l. C n 70% (v/v) c th bi trn da, b m t lm vi c trong phng th nghi m v t an ton sinh h c v ngm nh ng b ph n nh c a d ng c ph u thu t. V ethanol c th lm kh da, n th ng c pha v i ph gia lm m m. N c r a tay ch a c n c khuyn dng kh trng tay b b n nh trong nh ng tr ng h p khng thu n ti n ho c khng th r a tay ng cch. Tuy nhin, ph i ch r ng ethanol khng c tc d ng v i bo t v c ng khng th di t t t c nh ng lo i virut khng ch a lipid. C m s d ng c n g n ng n l a n c n v n d bay h i v d chy. Cc dung d ch lm vi c nn c t gi trong bnh ch a ph h p trnh b c h i c n. C n c th lm c ng cao su v phn h y m t s lo i keo nh t nh. Vi c ki m k v c t

89

gi ethanol ph h p trong phng th nghi m r t quan tr ng nh m trnh s d ng n cho cc m c ch khc ngoi vi c t y trng. Cc chai ng dung d ch c n c n dn nhn r rng trnh h p kh trng. Iodine (I t) v iodophors Ho t tnh c a nh ng ch t kh nhi m ny c ng t ng t nh c a clo, m c d chng c th t b h n ch h n b i cc ch t h u c . I t c th nhu m mu v i v b m t mi tr ng v nhn chung n th ng khng ph h p s d ng nh ch t kh nhi m. M c khc, iodophors v dung d ch c n i t l ch t st trng t t. Polyvidone-iodine l m t ch t kh trng ng tin c y v an ton i v i da tr c ph u thu t v r a tay tr c khi m . Ch t st trng c ngu n g c i t th ng khng thch h p s d ng cho d ng c y khoa / nha khoa. Khng nn s d ng i t cho nhm v ng. I t c th gy c. Nh ng s n ph m h u c c g c i t ph i c t gi 10 0C trnh s pht tri n c a vi sinh v t nguy hi m ti m tng. nhi t 4

Hydrogen peroxide (oxy gi) v peracids Gi ng nh clo, oxy gi (H2O2) v peracid l nh ng ch t oxy ha m nh v c kh n ng di t khu n ph r ng. Chng c ng an ton cho con ng i v mi tr ng h n clo. Oxy gi c cung c p ho c d ng dung d ch 3% c th s d ng ngay ho c d ng dung d ch 30% pha long v i th tch n c g p 510 l n th tch c a n. Tuy nhin, dung d ch 36% oxy gi n c ho t ng t ng i ch m v ch c n tc d ng nh ch t t y trng. Cc s n ph m hi n nay c nh ng ph gia khc nh oxy gi , t ng ho t tnh di t trng v lm gi m ho t tnh n mn. Oxy gi c th dng kh nhi m b m t lm vi c c a phng th nghi m v t an ton sinh h c. Dung d ch m c c th thch h p kh trng d ng c y khoa/nha khoa khng ch u nhi t. S d ng nhi t ho b c h i oxy gi ho c peracetic axit (CH3COOOH) kh nhi m d ng c ph u thu t/ y khoa khng ch u nhi t i h i ph i c thi t b chuyn d ng. Oxy gi v peracids c th n mn cc kim lo i nh nhm, ng, ng thau, k m c ng nh c th lm phai mu v i, da, tc, v nim m c nh y. Nh ng v t d ng c x l b ng oxy gi v peracids ph i r a k tr c khi cho ti p xc v i m t v nim m c nh y. Nn c t gi n i trnh nh sng v nhi t cao.

Kh khu n mi tr

ng c c b

Kh nhi m khng gian phng th nghi m, v t v thi t b trong phng c n ph i h p dung d ch v kh. B m t c th kh b ng cch s d ng dung d ch natri hypochlorite (NaOCl). Dung d ch ch a 1 g clo/l c th thch h p v sinh mi tr ng chung, nh ng x l cc tr ng h p nguy c cao c n m t dung d ch

90

m nh h n (5 g/l). kh nhi m mi tr ng, dung d ch ch a 3% hydrogen peroxide (H2O2) c th thay th cho dung d ch t y tr ng. C th kh nhi m phng v thi t b b ng xng h i formaldehyde t o ra khi t nng paraformaldehyde hay un si formalin. l m t qu trnh r t nguy hi m i h i ph i o t o k cho nhn vin. T t c nh ng ch h trong phng (nh c a s , c a ra vo ...) nn b t kn b ng b ng dnh hay v t t ng t tr c khi t o ra formaldehyde. Xng h i nn ti n hnh nhi t t i thi u 210C v m t ng i l 70%. (xem ph n Kh nhi m t an ton sinh h c trong ch ng ny). Cc khu v c xng h i xong ph i thng gi hon ton tr c khi cho php nhn vin vo. Nh ng ng i ph i vo tr c khi thng gi ph i mang m t n phng c thch h p. C th s d ng ammonium bicarbonate th kh trung ha formaldehyde. Xng h i nh ng khu v c nh b ng h i hydrogen peroxide c ng hi u qu nh ng yu c u ph i c thi t b chuyn bi t t o h i.

Kh nhi m t an ton sinh h c

kh nhi m t an ton sinh h c c p I hay c p II c n c s n cc thi t b pht sinh c l p, tu n hon v trung ha kh formaldehyde. M t cch khc l dng m t l ng paraformaldehyde thch h p (n ng cu i cng c a paraformaldehyde trong khng kh l 0,8%) t trong m t ci ch o trn m t a i n nng. t m t ci ch o khc ch a ammonium bicarbonate nhi u h n paraformaldehyde 10% trn m t ci a nng th hai vo t . C m dy i n c a a nng bn ngoi c a t c th i u khi n ho t ng c a ch o t bn ngoi b ng cch c m hay rt phch i n khi c n thi t. N u m t ng i th p h n 70% th nn t trong t m t bnh ch a n c nng h tr c khi ng kn c a tr c t v b ng kn (v d b ng b ng n i ng). V i nh ng t m nh a t ng h p n ng th nn vi n khe h pha tr c v l thng gi pha sau m b o kh khng th r r vo phng. L dy i n qua ph n ng kn pha tr c c ng ph i b t kn. a c a ch o paraformaldehyde c c m i n vo. N c rt i n khi paraformaldehyde bay h i h t. yn t trong t nh t 6 gi . Sau c m i n ch o th hai v c th ha h i ammonium bicarbonate. Ti p theo, rt i n v b t r i t t qu t gi c a t hai l n m i l n t t kho ng 2 giy cho php kh ammonium bicarbonate tu n hon. yn t trong kho ng 30 pht tr c khi m ph n ng kn pha tr c (hay t m nh a t ng h p) v tho t m b t l thng h i ra. C n lau s ch b m t t lo i b nh ng g cn l i tr c khi s d ng.

R a tay/kh nhi m tay

Nn mang g ng tay thch h p b t c khi no thao tc v i v t li u nguy hi m sinh h c. Tuy nhin, i u khng th thay th yu c u r a tay th ng xuyn v ng cch i v i nhn vin phng th nghi m. Ph i r a tay sau khi thao tc v i v t
91

li u v

ng v t nguy hi m sinh h c v tr

c khi r i phng th nghi m.

Th ng th kh nhi m tay b ng cch r a k v i x phng thng th ng v n c l nh ng trong cc tnh hu ng nguy hi m cao th c n dng x phng di t khu n. Nn xoa tay k b ng x phng, ch r a t nh t trong 10 giy, r a l i b ng n c s ch v lau kh b ng kh n gi y hay v i s ch (n u c th , nn s d ng my s y kh tay b ng khng kh nng). Nn s d ng vi r a i u khi n b ng khu u tay ho c chn. Nh ng n i khng c th nn dng kh n gi y hay v i ng vi trnh ti nhi m tay r a. Nh c p trn, tay b n t c th i u ki n r a tay thch h p. c kh khu n b ng c n khi khng c

Kh trng v ti t trng b ng nhi t

Nhi t l m t trong nh ng tc nhn v t l ph bi n nh t s d ng kh trng cc tc nhn gy b nh. Nhi t kh hon ton khng n mn, dng x l nhi u 0 v t d ng c a phng th nghi m c th ch u c nhi t 160 C ho c cao h n trong vng 24 gi . t hay thiu (xem d i y) c ng l m t hnh th c c a nhi t kh. Nhi t m hi u qu nh t khi s d ng d i hnh th c h p thanh trng. un si khng di t c t t c vi sinh v t v/ho c m m b nh, nh ng c th s d ng kh trng b c u khi cc ph ng php khc (kh trng hay kh nhi m b ng ha ch t, h p thanh trng) khng thch h p hay khng th th c hi n ho c khng c. Nh ng v t kh trng ph i thao tc v c t gi n khi s d ng. duy tr tnh tr ng v trng cho

H p kh trng
H i n c bo ha d i p su t (h p thanh trng) l bi n php v trng v t li u phng th nghi m hi u qu v ng tin c y nh t. Th ng th nh ng chu trnh sau s m b o vi c v trng nh ng v t t ng cch trong n i h p. 1. Gi 2. Gi 3. Gi 4. Gi D nhi t nhi t nhi t nhi t 1340C trong 3 pht. 1260C trong 10 pht. 1210C trong 15 pht. 1150C trong 25 pht.

i y l nh ng m u n i h p thanh trng khc nhau.

N i h p chn khng. Hnh 10 minh h a c u trc chung c a m t n i h p chn khng. H i n c i vo khoang p su t v chi m ch c a dng kh n ng i xu ng v thng qua cc van trong ng d n c a khoang, g n v i b l c HEPA.

92

Hnh 10. N i h p chn khng. N i h p ti n chn khng. Thi t b ny cho php th i b khng kh kh i khoang tr c khi h i n c vo. Kh th i ra ngoi qua m t van g n v i b l c HEPA. Cu i chu k , h i n c t ng th i ra ngoi. N i h p ny c th v n hnh 1340C v v th chu k v trng c a n c th gi m c 3 pht. N r t l t ng cho nh ng v t x p, nh ng khng th s d ng x l ch t l ng. N i h p p su t b ng nhi t. Ch nn s d ng lo i ny khi khng c n i h p chn khng. V t li u a vo lo i n i ny t pha trn v t nng b ng kh, i n ho c nh ng lo i nhin li u khc. H i n c sinh ra b ng cch un nng n c y thng v khng kh i ln qua m t l thng h i. Khi t t c khng kh c lo i b , ng van trn l thng h i v gi m nhi t. p su t v nhi t gia t ng cho n khi van an ton m ra m c t tr c. y l lc b t u duy tr. cu i c a chu k , ng ng un v cho php gi m nhi t xu ng 800C hay th p h n tr c khi m n p. X p v t li u vo n i h p Nn x p v t li u l ng l o trong khoang h i n c xuyn qua v kh th i ra d dng. Ti ng cho php h i n c vo n cc v t li u bn trong. c

Phng ng a trong s d ng n i h p kh trng Cc qui t c sau y c th gi m n m c t i thi u nh ng nguy c pht sinh trong v n hnh n i p su t. 1. Trch nhi m khi v n hnh v b o qu n th
93

ng xuyn c n phn cng cho

nh ng nhn vin qua o t o. 2. M t ch ng trnh b o d ng phng ng a nn bao g m ki m tra th ng xuyn khoang, nh ng ch b t c a, t t c ng h o v do nhn vin n ng l c qu n l. 3. H i n c nn bo ha v khng c nh ng ch t ha h c (v d nh cc ch t c ch n mn) c th lm h ng nh ng v t c v trng. 4. T t c v t li u h p thanh trng nn ng trong nh ng v t ch a m khng kh di chuy n nhanh v truy n nhi t t t. C n v t li u l ng l o bn trong khoang n i h p h i n c c u kh p. 5. i v i n i h p thanh trng khng c g n kha an ton lin ng, phng n p b m ra khi c p su t cao trong khoang n i h p th nn ng van chnh nhi t xu ng d i 800C r i m i m n p n i h p. cao

6. Nn t c ch x kh ch m khi h p thanh trng dung d ch v nhi t c th lm chng si trn ra. 7. Ng i v n hnh nn mang g ng tay v m t n thch h p n i h p, ngay c khi nhi t h th p d i 800C.

b o v khi m

8. Khi ki m tra th ng xuyn hi u su t c a n i h p, nn t d ng c ch th sinh h c hay c p nhi t i n gi a cc v t c h p thanh trng. Trong tr ng h p x u nh t, vi c gim st th ng xuyn b ng c p nhi t i n v thi t b ghi l r t c n thi t xc nh chu k v n hnh thch h p. 9. Mng l c tho n ngy. c c a khoang (n u c) nn tho ra v lau s ch hng

10. Ph i c n th n m b o van x c a n i h p p su t khng b ngh n do gi y v.v trong v t c h p thanh trng.

Thiu h y
Thiu h y l cch hi u qu (xem ch ng 3) x l xc ng v t c ng nh cc ch t th i trong gi i ph u hay t phng th nghi m, c th khng c n kh trng tr c (xem ch ng 3). Ch thiu h y v t li u nhi m trng thay cho h p kh trng khi l thiu t d i s qu n l c a phng th nghi m. Thiu h y ng cch c n c ph ng ti n i u khi n nhi t hi u qu v m t khoang t th hai. Nhi u l thiu, c bi t l nh ng l ch c m t phng t, khng ph h p x l v t li u, xc ng v t v nh a t ng h p nhi m trng. Nh ng v t li u ny c th khng phn h y hon ton v kh th i ra t ng khi ch a vi sinh v t, ha ch t c h i v khi c th gy nhi m khng kh. Tuy nhin, c nhi u c u hnh an ton cho bu ng t. Nhi t l t ng trong bu ng 0 u tin c n m c t i thi u l 800 C v phng th hai l 10000C. V t li u em thiu, ngay c khi kh nhi m tr c, nn chuy n n l thiu trong nh ng ti ng, t t nh t l b ng nh a t ng h p. Ng i v n hnh l thiu 94

c n bi t nh ng h ng d n thch h p v s p x p cc v t li u thiu v i u khi n nhi t . C ng nn l u r ng hi u qu v n hnh m t l thiu ph thu c l n vo s s p x p thch h p cc v t li u trong ch t th i c x l. Hi n ang c nh ng b n kho n v kh n ng t n t i nh ng nh h ng tiu c c n mi tr ng c a nh ng l thiu hi n c v c nh ng l ang c xu t. Ng i ta v n ti p t c n l c lm ra nh ng l thiu ti t ki m n ng l ng v thn thi n h n v i mi tr ng.

Th i b
Th i b ch t th i phng th nghi m v y t l v n thu c v nh ng quy nh khc nhau c a a ph ng, qu c gia v qu c t , v nh ng qui nh m i nh t ph i c tham kh o tr c khi thi t k v th c hi n m t ch ng trnh ng gi, v n chuy n v v t b nh ng ch t th i c hi m h a sinh h c. Ni chung, a ph ng c th x l v th i b tro t l thiu nh ch t th i sinh ho t. Ch t th i h p kh trng c th thiu ngoi phng th nghi m ho c chn l p nh ng khu v c c c p php (xem ch ng 3). bi t thm thng tin, xem cc ti li u tham kh o s (13) v (2939).

95

15. Gi i thi u v v n chuy n v t li u nhi m trng

V n chuy n v t li u nhi m trng ho c c nguy c nhi m trng ty thu c vo nh ng quy nh nghim ng t c a qu c gia v qu c t . Nh ng quy nh m t vi c s d ng h p l v t li u ng gi c ng nh nh ng yu c u chuyn ch khc. Nhn vin phng th nghi m ph i v n chuy n ch t nhi m trng theo nh ng i u l v n chuy n thch h p. S th c hi n ng nh ng qui t c s : 1. Gi m nguy c x y ra h h ng v r r cc gi hng, v do 2. Gi m nh ng ph i nhi m c th gy ra nhi m trng 3. C i thi n hi u qu vi c giao gi hng.

Quy

nh v n chuy n qu c t

Quy nh v n chuy n v t li u nhi m trng (b ng b t k ph ng ti n v n chuy n no) d a trn Quy nh v v n chuy n hng ha nguy hi m (40) c a Lin hi p qu c. Nh ng khuy n ngh ny c xy d ng b i H i ng Chuyn gia v V n chuy n Hng ha nguy hi m c a Lin hi p qu c (UNCETDG). tr thnh nh ng rng bu c v m t php l, cc c quan quy n l c ph i a nh ng quy nh v n chuy n hng ha nguy hi m thnh nh ng i u l qu c gia v qu c t , v d nh H ng d n k thu t v v n chuy n hng ha an ton b ng ng khng (41) c a T ch c Hng khng Dn d ng Qu c t (ICAO) i v i v n chuy n b ng my bay v Hi p nh v v n chuy n hng ha nguy hi m b ng ng b c a Chu u (ADR) (42). Hng n m, H i v n chuy n hng khng qu c t (IATA) pht hnh H ng d n v n chuy n ch t nhi m khu n (43). H ng d n c a IATA ph i theo H ng d n k thu t c a ICAO nh l m t tiu chu n t i thi u, nh ng c th p t thm gi i h n. Nh ng h ng d n c a IATA ph i c tun th khi hng ha c chuyn ch b i thnh vin c a IATA. V Quy nh m u c a lin h p qu c v v n chuy n hng ha nguy hi m l m t t p h p cc khuy n ngh tch c c v nh ng v n m i c b sung hai n m m t l n, ng i c c ti p c n nh ng pht hnh m i nh t c a nh ng quy nh m u c a qu c gia v qu c t c nh ng thng tin i u ch nh c th p d ng c. T ch c Y t Th gi i ng vai tr l t v n cho UNCETDG. Nh ng thay i ch y u i v i nh ng quy nh v n chuy n lin quan n v n chuy n ch t nhi m trng c gi i thi u trong phin b n th 13 (2003) c a Nh ng quy nh chu n (40) c a Lin hi p qu c. Nh ng h ng d n trn c s nh ng s a i b sung c T ch c Y t Th gi i (44). Nh ng quy nh chu n c a qu c t khng nh m thay th b t c quy nh no c a a ph ng v qu c gia. Tuy nhin, n u khng c quy nh qu c gia th nn th c hi n theo nh ng quy nh chu n c a qu c t . 96

i u quan tr ng c n l u l v n chuy n qu c t v cc ch t nhi m trng c ng tun theo cc quy nh xu t/nh p kh u qu c gia.

H th ng ng gi ba l p c b n
Hnh 11 minh h a h th ng ng gi ba l p - s ch n l a i v i vi c v n chuy n cc ch t nhi m trng v nhi m trng ti m tng. H th ng ng gi ny bao g m ba l p: v t ch a u tin, bao b th hai v bao b ngoi cng. V t ch a u tin ch a ng m u v t ph i kn n c, khng r r v c nhn ng v i n i dung bn trong. V t ch a u tin gi trong v t li u c kh n ng th m n c l n ht t t c ch t l ng trong tr ng h p c v hay r r . Bao b th hai kn n c v khng r r dng gi v b o v ti/cc ti th nh t. C th t cc v t ch a u tin bao nhi u l p trong m t ti ring r th hai. C qui nh v gi i h n th tch v/ho c kh i l ng i v i ng gi v t li u nhi m trng. Bao b th ba b o v bao b th hai kh i b h h i do cc tc nhn v t l trong khi v n chuy n. Phi u d li u v v t m u, th tn v nh ng thng tin khc xc nh hay m t v t m u v xc nh ng i g i v ng i nh n c ng nh t t c cc ti li u khc theo yu c u c ng ph i c cung c p theo nh ng quy nh m i nh t. Qui nh chu n c a Lin h p qu c qui nh s d ng hai h th ng ng gi ba l p khc nhau. H th ng ng gp ba l p c b n p d ng trong v n chuy n nhi u v t li u nhi m trng. Tuy nhin, cc sinh v t c nguy c cao ph i v n chuy n theo nh ng yu c u nghim ng t h n. bi t thm chi ti t v cc cch ng gi khc nhau ty theo v t li u v n chuy n nn tham kh o nh ng quy nh chu n c a qu c gia v/ho c qu c t .

Qui trnh lau chi

Trong tr ng h p v t li u nhi m trng ho c c nguy c nhi m trng b v th nn p d ng quy trnh lau chi sau y: 1. Mang g ng tay v qu n o b o h , bao g m m t n b o v m t v m t n u c yu c u. 2. Ph ch t ra b ng v i hay kh n gi y ng n ch n chng. 3. ch t t y trng thch h p ln kh n gi y v khu v c ngay xung quanh (thng th ng, dung d ch t y tr ng 5% l thch h p, nh ng i v i nh ng v trn my bay th nn s d ng ch t t y trng ammonium b c 4.) 4. ch t t y trng theo vng trn b t u t mp ngoi c a vng b v v h ng v pha trung tm. 5. Sau m t kho ng th i gian thch h p (kho ng 30 pht), d n s ch v t li u . N u c v th y tinh hay c nh ng v t s c nh n, s d ng h t rc hay m t t m cc tng c ng thu nh t v t li u v vo trong m t v t ch a ch ng th ng th i b .

97

Hnh 11. V d v h th ng ng gi 3 l p (hnh minh h a do IATA, Montreal, Canada cung c p) 6. Lau chi v kh trng vng b v (n u c n, l p l i b c 2- 5). 7. B cc v t li u nhi m b n vo v t ch a ch t th i s d ng m t l n, ch ng 98

th ng v r r . 8. Sau khi hon t t kh khu n, bo co ng c kh khu n.

i c th m quy n l v tr

99

100

PH N V

Gi i thi u v cng ngh sinh h c

101

102

16. An ton sinh h c v cng ngh DNA ti t h p

Cng ngh DNA ti t h p lin quan t i vi c t ng h p v t li u di truy n t cc ngu n khc nhau t o ra cc sinh v t bi n i gen (GMOs) m tr c y ch a t n t i trong t nhin. Ban u, cc nh sinh h c phn t c m t m i quan tm chung l nh ng c tnh khng th on tr c v khng mong mu n c a cc sinh v t ny c th gy ra m t m i nguy sinh h c n u chng thot ra kh i phng th nghi m. M i quan tm ny tr thnh tiu i m c a m t h i ngh khoa h c c t ch c t i Asilomar, CA, Hoa K vo n m 1975 (45). T i h i ngh , v n an ton c th o lu n v nh ng h ng d n u tin v cng ngh DNA ti t h p c a ra. Nh ng kinh nghi m nghin c u trong h n 25 n m sau ch ng minh r ng k thu t gen c th th c hi n an ton h n khi ti n hnh nh gi nguy c h p l v s d ng cc bi n php an ton th a ng. u tin, cng ngh DNA ti t h p ho c k thu t gen c s d ng phn o n DNA v tnh trong v t ch nhi m khu n tm nhanh cc s n ph m gen c hi u cho cc nghin c u su h n. Phn t DNA ti t h p c ng c s d ng t o ra cc sinh v t bi n i gen nh ng v t chuy n gen v ng v t khc th ng c ng nh th c v t chuy n gen. Cng ngh DNA ti t h p c m t tc ng to l n i v i y, sinh h c v th m ch s c nh h ng l n h n khi m hi n c chu i nucleotide c a ton b b gen ng i. M i ngn gen m hi n nay ch a bi t ch c n ng s c nghin c u b ng cng ngh DNA ti t h p. Li u php gen c th tr thnh cch i u tr thng th ng cho m t s b nh v nh ng vc t m i cho chuy n gen c kh n ng c sng ch s d ng k thu t di truy n h c. ng th i, th c v t chuy n gen t o thnh b ng cng ngh DNA ti t h p c th ng vai tr ngy cng quan tr ng trong n n nng nghi p hi n i. Nh ng cu c th nghi m lin quan t i xy d ng hay s d ng sinh v t chuy n gen nn c ki m sot sau khi ti n hnh nh gi nguy c an ton sinh h c. M m b nh v b t c m i nguy hi m ti m tng no lin quan t i nh ng sinh v t c th c c i m ch a c xc nh. c tnh c a c th cho, b n ch t c a chu i DNA c chuy n, c i m cu c th nh n v c i m cu mi tr ng c ng c n c nh gi. Nh ng y u t ny gip xc nh m c an ton sinh h c yu c u thao tc c th bi n i gen t o thnh an ton v xc nh h th ng ng n ch n v t l v sinh h c nn s d ng.

nh gi an ton sinh h c

i v i cc h th ng th hi n sinh h c

H th ng th hi n sinh h c bao g m cc vc t v cc t bo v t ch . Ph i tho mn m t s tiu chu n c th s d ng chng hi u qu v an ton. M t v d v h th ng th hi n sinh h c l plasmid pUC18. Th ng s d ng nh m t vc t
103

n dng k t h p v i cc t bo Escherichia coli K12, plasmid pUC18 c gi i trnh t gen hon ton. T t c cc gen p ng cho vi c bi u hi n cc vi khu n khc c lo i b kh i ti n plasmid pBR322. E. coli K12 l m t ch ng khng gy b nh v khng th t n t i trong ru t c a ng i v ng v t kh e m nh. Cc th nghi m k thu t gen thng th ng c th th c hi n an ton trong E. coli K12/pUC18 m c An ton sinh h c c p 1, cung c p thm cc s n ph m bi u hi n DNA ngo i lai khng i h i cc m c an ton sinh h c cao h n.

nh gi an ton sinh h c

i v i cc vc t th hi n

Nh ng c p an ton sinh h c cao h n c th c yu c u khi: 1. S bi u hi n c a o n DNA c ngu n g c t sinh v t gy b nh c th gia t ng c tnh cu sinh v t bi n i gen. 2. Xc nh nh ng o n DNA thm vo khng c c tnh t t (nh trong lc chu n b th vi n b gen DNA t cc vi sinh v t gy b nh). 3. Nh ng s n ph m gen c ho t tnh d c l ti m tng. 4. Nh ng s n ph m gen m ho c t .

Nh ng vc t vi rt cho chuy n gen

Nh ng vc t vi rt nh vc t adenovirus s d ng chuy n gen n nh ng t bo khc. Nh ng vc t thi u m t s gen sao b n vi rt v nhn ln trong nh ng dng t bo c khi m khuy t . S l u gi nh ng vc t c th nhi m nh ng vi rt sao chp thnh th o do nh ng tr ng h p ti t h p ng u nhin t g p khi cc dng t bo nhn ln ho c c th do i u ki n thi u tinh khi t sinh ra. Nh ng vc t nn thao tc cng m c an ton sinh h c v i adenovirus b m sinh ra chng.

ng v t chuy n gien v

ng v t "khc th

ng "

Nh ng ng v t mang c i m di truy n ngo i lai ( ng v t chuy n gen) nn thao tc trong nh ng m c ng n ch n ph h p v i c i m c a s n ph m c a gen ngo i lai. Nh ng ng v t lo i b c m c ch nh ng gen c tr ng ( ng v t l ) th ng khng b c l nh ng m i nguy sinh h c c th . V d v ng v t chuy n gen g m c nh ng ng v t c th quan i v i nh ng vi rt m thng th ng khng th gy nhi m cho ng v t . N u nh ng ng v t chuy n gen thot ra kh i phng th nghi m v truy n thng tin di truy n n qu n th ng v t hoang d i th v m t l thuy t, m t ngu n ng v t v i vi rt c tr ng c th pht sinh. Kh n ng ny i v i poliovirus c th o lu n v c bi t lin quan trong hon c nh thanh ton b nh b i li t. Chu t chuy n gen bi u hi n th quan c a vi rt gy b nh b i li t ng i pht sinh t nh ng phng th nghi m khc nhau d nhi m vi rt gy b nh b i li t b ng nhi u con ng tim truy n khc nhau v 104

k t qu l b nh bi u hi n v c ph ng di n lm sng v m b nh h c gi ng v i b nh b i li t ng i. Tuy nhin, ki u m u c a chu t khc v i ng i ch s sao chp b my tiu ha c a poliovirus lan truy n theo ng tiu ha th ho c khng y ho c khng x y ra. V th r t kh c kh n ng vi c truy n thng tin di truy n t chu t chuy n gen sang loi hoang d i t o ra m t ngu n v t ch m i i v i poliovirus. Tuy nhin v d ch ra r ng i v i m i dng m i c a ng v t chuy n gen, c n ti n hnh nh ng nghin c u su h n xc nh nh ng con ng m ng v t c th b nhi m, l ng ch t tim truy n c n c gy nhi m v quy m pht tn c a vi rt b i ng v t nhi m trng. Thm vo , t t c bi n php nn c th c thi m b o ng n ch n chnh xc chu t chuy n gen th quan.

Th c v t chuy n gen
Th c v t chuy n gen th hi n kh n ng ch u ng c v i thu c di t c hay khng v i cn trng l m t v n gy tranh lu n l n hi n nay nhi n n i trn th gi i. Cc th o lu n t p trung vo nh ng ch an ton th c ph m c a nh ng th c v t v nh ng h u qu lu di v sinh thi h c c a vi c nui tr ng chng. Nh ng gen bi u hi n th c v t chuy n gen m c ngu n g c t ng v t hay ng i s d ng pht tri n cc s n ph m ch a b nh v dinh d ng. nh gi nguy c c n xc nh m c an ton sinh h c thch h p cho s n xu t nh ng th c v t .

nh gi nguy c

i v i sinh v t bi n

i gen
i gen c n quan tm n c

nh gi nguy c lm vi c v i sinh v t bi n i m c a sinh v t cho v sinh v t nh n. V d v nh ng c i m c n quan tm g m c: Nguy hi m tr c ti p t gen cho (sinh v t cho)

Vi c nh gi l c n thi t trong tr ng h p s n ph m c a gen cho bi t r c tnh sinh h c hay d c tnh c th lm t ng c tnh, v d nh : 1. ct 2. Cytokines 3. Hormones 4. Cc y u t i u ti t bi u hi n gen 5. Cc y u t c tnh hay tc nhn lm gia t ng c tnh. 6. Nh ng o n gen gy b nh ung th 7. Kh n ng khng v i khng sinh 8. Ch t gy d ng. Vi c nh gi nh ng tr ng h p ny c n bao g m c tnh m c bi u th i h i t c ho t tnh sinh h c hay d c tnh.
105

Nguy hi m lin quan t i c th nh n/v t ch 1. Tnh nh y c m c a v t ch 2. Tc nhn gy bnh c a dng v t ch , bao g m t c a s n ph m 3. S thay i c a lo i v t ch 4. Tnh tr ng mi n d ch c a c th nh n 5. H u qu c a ph i nhi m Nguy hi m t s thay i c a nh ng c tnh, tnh ly nhi m v c

c i m gy b nh ang t n t i

Nhi u s thay i khng lin quan n nh ng gen m s n ph m c th y r l c h i, nh ng nhi u nh h ng b t l i c th gia t ng do s thay i nh ng c i m gy b nh ho c khng gy b nh t n t i. S thay i c a nh ng gen bnh th ng c th thay i kh n ng gy b nh. Trong n l c xc nh nh ng m i nguy hi m ti m tng , c n quan tm n nh ng i m sau (danh sch ny khng bao qut ton b ). 1. C hay khng s gia t ng tnh ly nhi m hay kh n ng gy b nh? 2. C th kh c ph c m i t bi n b t l c bn trong c th nh n nh m t k t qu c a s chn gen ngo i lai? 3. Gen ngo i lai m ha m t y u t quy t nh kh n ng gy b nh t sinh v t khc? 4. N u DNA ngo i lai c m t y u t quy t nh kh n ng gy b nh, c on c gen ny c th gp ph n pht sinh b nh c a sinh v t bi n i gen khng ? 5. C s n cch x l khng? 6. Tnh nh y c m c a sinh v t bi n i gen i v i khng sinh hay nh ng hnh th c i u tr khc s b nh h ng nh l m t h u qu c a bi n i gen? 7. C th th c hi n c vi c thanh ton sinh v t chuy n gen khng?

Cc quan tm khc
S d ng nguyn v n ng v t ho c th c v t cho m c ch th c nghi m u i h i ph i th n tr ng. Ng i nghin c u ph i tun theo nh ng qui nh, gi i h n v yu c u khi lm vi c v i nh ng sinh v t bi n i gen cc qu c gia v c quan s t i. Cc qu c gia c th c cc c quan ch c n ng xy d ng nh ng h ng d n v lm vi c v i sinh v t bi n i gen v c th gip cc nh khoa h c phn lo i cng vi c c p an ton sinh h c thch h p. Trong m t s tr ng h p, s phn lo i c th khc nhau gi a cc qu c gia ho c cc qu c gia c th quy t nh phn lo i cng vi c m t m c th p h n ho c cao h n khi s n c thng tin m i v m t h th ng vc t /v t ch c bi t. 106

nh gi nguy c l m t quy trnh n ng ng lin quan n nh ng pht tri n m i v s ti n b c a khoa h c. Th c hi n nh gi nguy c thch h p s mb o r ng nh ng l i ch c a k thu t DNA ti t h p v n c th ng d ng cho nhn lo i trong nhi u n m t i. bi t thm thng tin xem ti li u tham kh o s (17) v (46 - 48).

107

108

PH N VI

An ton ho ch t, chy n v i n

109

110

17. Cc ho ch t nguy hi m

Nhn vin lm vi c trong phng th nghi m vi sinh v t khng nh ng b ph i nhi m m m b nh vi sinh v t m cn v i cc nguy c ho h c khc. i u quan tr ng l h ph i c nh ng ki n th c c n thi t v c tnh c a nh ng lo i ho ch t ny, nh ng con ng ph i nhi m v nh ng m i nguy hi m c th x y ra khi thao tc b ng tay v b o qu n (xem ph l c 5). D li u an ton nguyn v t li u c cc nh s n xu t v/ho c hay thng tin v cc ho ch t nguy hi m khc u t nh cung ng a ra. Cc phng th nghi m c s d ng nh ng ha ch t nguy hi m c n tm hi u nh ng thng tin ny v d nh thng tin trong s tay an ton hay s tay s d ng.

Ngu n ph i nhi m
Ph i nhi m v i nh ng ho ch t nguy hi m c th x y do: 1. Ht ph i 2. Ti p xc 3. Nu t ph i 4. B kim chm 5. B thm nh p qua vng da h

B o qu n ho ch t
Ch nn trong phng th nghi m nh ng ha ch t c n thi t dng th ng ngy, s cn l i nn l u gi trong phng ho c nh ng t ng nh c thi t k chuyn bi t. Ho ch t khng nn b o qu n theo th t an-pha-b.

Cc quy

nh chung

i v i nh ng ho ch t k nhau

trnh chy v/ho c gy n , nh ng ch t c t bn tri b ng 13 nn b o qu n v s d ng sao cho chng khng c ti p xc v i nh ng ch t t ng ng c t bn ph i c a b ng.

nh h

ng

c h i c a ho ch t

M t s ho ch t nh h ng b t l i n s c kho nh ng ng i ch m ho c ht ph i h i c a chng. Ngoi nh ng c tnh ph bi n, m t s ho ch t c bi t l c nh ng nh h ng c h i r t khc nhau. H h h p, mu, ph i, gan, c t v d dy, ru t, c ng nh m v cc b ph n khc u c th b nh h ng khng t t c ho c b t n th ng m t cch nghim tr ng. C ng c nh ng ha ch t khc bi t n nh l tc nhn gy ung th ho c qui thai.

111

B ng 13: Quy nh chung i v i nh ng ho ch t k nhau. HA CH T NH NG HA CH T K Cc kim lo i ki m nh Na, K, Cs, CO2, hydrocacbon c clo ho, Li n c Cc Halogens Axit acetic, hydrogen sulfide, aniline, cc hydrocarbon, axit sulfuric Ammoni, acetylene, cc hydrocarbon Cc ch t xy ho nh axit chromic, axit nitric, peroxides, permanganates

H i c a m t s dung mi r t c khi ht ph i. Ngoi nh ng cc c tnh nghim tr ng h n l u trn th s ph i nhi m c th gy ra nh ng h u qu v s c kh e khng th y ngay c nh ng c th k n nh ng tri u ch ng nh s thi u k t h p trn c th , u o i hay cc tri u ch ng t ng t d n n cc nguy c b tai n n. Ko di hay l p l i s ph i nhi m dung mi l ng c ha tan nhi u ch t h u c c th lm h h i da. i u ny c th do tc ng tiu m , nh ng cc tri u ch ng khc nh d ng v n mn c ng xu t hi n. bi t thm thng tin chi ti t v c tnh c a ha ch t, xem ph l c 5

Ha ch t gy n
Cc azide th ng dng kh khu n khng c php ti p xc v i ng ho c ch (ch ng h n trong cc ng d n ch t th i hay ng n c), v chng c th gy n d d i ngay c khi b tc ng nh . te dng lm gi v kh tinh th r t khng n nh v c kh n ng gy n r t cao. Axit perchloric n u dng s y vn, g ch hay v i s n v gy chy. Axit Picric v Picrate s n khi b nng v va ch m.

Ha ch t b
H u h t cc nh s n xu t ha ch t phng th nghi m u pht hnh b ng miu t cc bi n php x l ha ch t b . Cc b ng ny cng b d ng c x l ha ch t c ng c bn trn th tr ng. Cc b ng thch h p c n c treo m t n i d th y trong phng th nghi m. Cc thi t b sau y c n ph i c: 1. B d ng c x l khi ha ch t b . 2. Qu n o b o v , ch ng h n g ng tay cao su dy, qu n li n ng hay ng cao su, kh u trang. 3. X ng v d ng c h t rc. 4. K p nh t th y tinh v . 5. Cy lau, v i v kh n gi y. 6. X, ch u. 7. B t Na2CO3 ho c NaHCO3 trung ha axit v cc ha ch t n mn. 112

8. Ct ( r c ln ki m b 9. B t gi t khng chy. Khi lm 1. 2. 3. 4.

).

cc ha ch t quan tr ng c n ph i th c hi n cc vi c sau y:

Thng bo n chuyn vin an ton ch u trch nhi m. S tn nh ng ng i khng c n thi t kh i khu v c. Ch n nh ng ng i c th b nhi m. N u ch t ra l ch t d chy th hy d p ngay nh ng ng n l a ang chy, kha kh trong phng v cc khu v c ln c n, m c a s (n u c th ) v t t cc thi t b c th pht ra tia l a i n. 5. Trnh ht ph i h i c a ch t b . 6. Xy d ng h th ng thng h i kh thot ra n u vi c l an ton. 7. B o m c cc thi t b c n thi t d n d p ng . n l u gi kh nn v kh ha l ng c trong b ng 14.

Kh nn v kh ha l ng
Thng tin lin quan B ng 14. L u gi kh nn v kh ha l ng BNH CH A THNG TIN B O QU N Bnh kh nn v bnh C n c nh (ch ng h n c t xch) vo t ng ho c gh kh ha l ng a,b b ng c kh i b v tnh x d ch. Ph i y n p v t ln xe y tay khi di chuy n. C n b o qu n v i s l ng l n trong m t n i thch h p kho ng cch thch h p t phng th nghi m. Khu v c ny c n kha v d nh n bi t. Khng nn b o qu n g n ch t phng x , ng n l a m , nh ng ngu n nhi t khc, cc thi t b nh l a hay nh sng tr c ti p. Bnh kh nh , dng Khng c t. m t l n a,b
a

Nn kha van p su t cao chnh khi khng s d ng bnh kh v trong phng khng c ng i Nn c thng bo ngoi c a phng c s d ng hay ch a bnh kh d chy.

bi t thm chi ti t, xem cc ti li u tham kh o s (1), (49 - 51) v ph l c 5.

113

18. Cc m i nguy khc trong phng th nghi m

Nhn vin phng th nghi m c th i m t v i nh ng m i nguy hi m t cc d ng n ng l ng nh l a, i n, phng x v ti ng n. Ch ng ny trnh by cc thng tin c b n v t ng m i nguy hi m .

Nguy c v h a ho n
S h p tc ch t ch gi a chuyn vin an ton v nhn vin ch a chy a ph ng l r t c n thi t. Ngoi nh ng nguy hi m ha ch t, th kh n ng phn tn nh ng v t li u truy n nhi m khi chy c ng ph i c xem xt. i u ny quy t nh nn d p t t hay kh ng ch ng n l a l t t nh t. S gip c a nhn vin c u h a a ph ng trong vi c o t o cc nhn vin phng th nghi m v phng ch ng chy, nh ng hnh ng kh n c p khi x y ra chy v vi c s d ng cc d ng c c u h a l nh ng vi c c n quan tm. Cc tn hi u bo chy, ch d n v l i thot hi m c n dn trong m i phng c ng nh cc hnh lang, i s nh. 1. M ch i n qu t i 2. t b o tr cc thi t b b m t ho c r t km 3. i n, ch ng h n kh n ng cch i n c a cc cp i n nh ng v tr d th y

Cc nguyn nhn gy chy ph bi n trong phng th nghi m l:

ng d n kh ho c dy i n qu di ng phng th nghi m

4. B t cc thi t b khng c n thi t 5. Cc thi t b khng thch h p cho mi tr 6. Ng n l a h 7. ng kh h ng 8. X l v b o qu n nh ng v t li u d n ho c d b t l a khng ng cch 9. Tch bi t nh ng ha ch t k nhau khng ng cch 10. Cc thi t b c th pht ra tia l a i n g n nh ng ch t v kh d b t l a ng x ng 11. H th ng thng kh khng ng quy cch v khng t

Cc thi t b c u h a c n t g n c a ra vo v nh ng v tr thu n l i hnh lang v l i i. Cc thi t b ny g m c vi r ng, x (ct ho c n c) v bnh c u h a. Bnh c u h a nn ki m tra v b o tr th ng xuyn v cn th i h n s d ng. Cc lo i bnh c u h a v cch s d ng trnh by b ng 15.

114

B ng 15. Cc lo i bnh c u h a v cch s d ng LO I DNG CHO N c Gi y, g , v i L a i n, kh v dung d ch d chy Dung d ch v kh d chy, kim lo i ki m, i n Dung d ch d chy

Bnh ch a chy Carbon dioxide (CO2) B t kh

KHNG DNG CHO Chy i n, chy dung d ch d chy v kim lo i nng ch y Kim lo i ki m, gi y Thi t b v d ng c c th ti s d ng, v mu i chy r t kh lm s ch L a i n

B t

Thng tin chi ti t, xem ti li u tham kh o (49)

Cc nguy hi m v

i n

Vi c ki m tra v kh o st th ng xuyn t t c cc thi t b i n, k c h th ng n i t l r t c n thi t. B ng t m ch v h th ng n i t c n l p t ng vo cc m ch i n c a phng th nghi m. B ng t m ch khng b o v con ng i m ch b ov ng dy kh i b qu t i v do phng chy. H th ng n i t l b o v con ng i kh i b i n gi t. T t c thi t b i n phng th nghi m nn n i t/n i mt, thu n l i nh t l dng phch ba ch c. T t c thi t b i n v h th ng ng dy i n c n tun th cc tiu chu n v quy nh v an ton i n qu c gia.

Ti ng n
Nh ng ti ng n qu m c gy h u qu m theo th i gian. M t s thi t b phng th nghi m nh h th ng laser c ng nh nh ng n i nui nh t ng v t c th sinh ra ti ng n ng k nh h ng n ng i lao ng. Kh o st o ti ng n c th ti n hnh xc nh nh ng nguy h i do ti ng n. Nh ng n i c s li u c nh bo c n xem xt n cc bi n php ki m sot nh lm hng ro bao quanh thi t b gy n ho c gi a khu v c gy n v i khu v c lm vi c khc. nh ng n i khng th lm gi m c ti ng n v n i nhn vin phng th nghi m th ng xuyn ch u ng ti ng n qu m c, c n thi t l p ch ng trnh b o v thnh gic bao g m vi c s d ng nh ng thi t b b o v c quan thnh gic khi lm vi c trong mi tr ng c ti ng n nguy h i v m t ch ng trnh theo di y t xc nh h u qu c a ti ng n i v i nhn vin.

Phng x ion
B o v phng x lin quan n vi c b o v con ng i kh i nh ng tc ng c h i

115

c a phng x ion bao g m: 1. Cc h u qu trn thn th , ch ng h n nh cc tri u ch ng lm sng quan st c cc c nhn b ph i nhi m. Cc h u qu trn thn th bao g m ung th do phng x nh b nh b ch c u, cc ung th x ng, ph i v da v i giai o n kh i pht x y ra nhi u n m sau khi b chi u x . Cc h u qu t nghim tr ng h n nh t n th ng da nh , r ng tc, thi u mu, t n th ng h th ng d dy-ru t v c th y tinh th . 2. Cc nh h ng di truy n nh cc tri u ch ng xu t hi n th h con chu c a nh ng ng i b ph i nhi m. nh h ng di truy n c a ph i nhi m v i phng x n tuy n sinh d c bao g m t n th ng nhi m s c th ho c t bi n gen. S chi u x vo t bo m m trong tuy n sinh d c v i l ng phng x cao c th c ng l nguyn nhn gy ch t t bo, k t qu l lm gi m kh n ng sinh s n trn c gi ng c v gi ng ci ho c lm thay i kinh nguy t ph n . S ph i nhi m c a bo thai ang pht tri n, c bi t trong kho ng t 8-15 tu n c a thai k c th t ng nguy c d t t b m sinh, suy gi m tinh th n ho c ung th do phng x gy ra sau ny. Cc nguyn t c b o v kh i phng x ion h n ch cc tc h i c a phng x ion th vi c s d ng ng v phng x nn c ki m sot v tun theo cc tiu chu n qu c gia thch ng. B o v phng x c n c th c hi n theo b n nguyn t c sau y: 1. H n ch t i a th i gian b ph i nhi m. 2. Gi kho ng cch t i a v i ngu n phng x . 3. Che ch n ngu n phng x 4. Thay th vi c s d ng k thu t radionuclides b ng non-radiometric. Cc ho t ng c b o v g m c nh ng y u t sau y: 1. Th i gian: C th lm gi m th i gian ph i nhi m x y ra trong qu trnh i u khi n cc v t li u phng x b ng cch: - Th c hnh cc k thu t m i v ch a quen thu c m khng dng radionuclide cho n khi thnh th o - Lm vi c v i radionuclide m t cch th n tr ng, ng lc v khng v i vng - Ph i b o m r ng t t c cc ngu n phng x ngay sau khi s d ng - Th i b th - H n ch t i a th i gian nghi m c c t l i ch b o qu n

ng xuyn cc ch t th i phng x ra kh i phng th nghi m trong khu v c phng x ho c phng th

- Qu n l th i gian lm vi c v l p k ho ch cho nh ng thao tc c a phng th nghi m lin quan n v t li u phng x Th i gian trong vng phng x cng t th li u b nhi m cng nh , theo ph 116 ng

trnh sau y: L ng phng x = t c phng x x th i gian v tia X t l ngh ch v i kho ng

2. Kho ng cch: T c phng x cch t m t i m ngu n: T c

i v i tia

phng x = h ng s x 1/ kho ng cch 2

T ng g p i kho ng cch n ngu n phng x s lm gi m s ph i nhi m cn 1/4 trn cng kho ng th i gian. S d ng s tr gip c a thi t b v my mc khc nhau lm t ng kho ng cch gi a ng i v n hnh v ngu n phng x , ch ng h n nh s tr gip c a k p cn di, foc-xp, bn k p v cc d ng c h tr ht t xa. Ch l vi c gia t ng m t kho ng cch nh c th lm gi m ng k t c phng x . 3. Che ch n: t t m ch n ho c t m h p th n ng l ng phng x gi a ngu n phng x v i ng i v n hnh ho c nh ng ng i khc trong phng th nghi m s h n ch s ph i nhi m. S l a ch n v b dy c a t m ch n ph thu c vo kh n ng xuyn qua (lo i v n ng l ng) c a phng x . M t t m ch n b ng acrylic, g ho c kim lo i nh , chi u dy t 1,3 1,5 cm gip ng n ch n h t n ng l ng cao, trong khi t m ch c th c n thi t che ch n cc phng x X v n ng l ng cao. 4. Cc bi n php thay th : khng nn dng cc v t li u m thnh ph n c b n l Radionuclide khi s n c nh ng k thu t khc. Khi khng c v t thay th th nn s d ng nh ng radionuclide c n ng l ng v s c xuyn qua th p nh t. Cc tiu chu n th c hnh an ton khi lm vi c v i radionuclide Cc quy t c khi lm vi c v i cc ch t phng x c n quan tm 1. Khu v c phng x . 2. Khu v c bn th nghi m. 3. Khu v c ch t th i phng x . 4. Ghi chp v ph n ng k p th i. nb nv n :

M t s quy t c quan tr ng nh t bao g m 1. Khu v c phng x - Ch s d ng ch t phng x trong nh ng khu chuyn d ng - Ch cho php cc nhn vin c n thi t c m t - S d ng cc thi t b b o b c nhn nh o khoc phng th nghi m, knh b o v m t v g ng tay dng m t l n - Theo di ng i b ph i nhi m phng x Phng th nghi m s d ng radionuclide nn thi t k n gi n ho s ng n ch n, qut d n v kh nhi m. Khu v c lm vi c v i radionuclide nn t trong m t phng nh g n k v i phng th nghi m chnh ho c trong m t khu v c ring bi t trong phng th nghi m cch ly v i cc ho t ng khc. Cc bi n bo th
117

hi n bi u t ng nguy hi m phng x qu c t nn g n x (hnh 12). 2. Khu v c bn lm vi c

l i i vo khu v c phng

- S d ng khay trn c ng n b ng v t li u h p th dng m t l n - Gi i h n l ng phng x - Ch n ngu n phng x t cc khu v c phng x , bn th nghi m v khu ch t th i phng x Hnh 12. Bi u t phng x qu c t ng nguy hi m

nh d u thng ng phng x v i k hi u phng x bao g m d ng phng x , phng x v th i gian phn tch.

- S d ng ng h o phng x gim st khu v c lm vi c, qu n o v g ng tay b o b sau khi hon thnh cng vi c. - S d ng v t ch a v n chuy n che ch n ng cch. 3. Khu v c ch t th i phng x - Th ng xuyn th i b ch t th i phng x ra kh i khu v c lm vi c. - Duy tr h s ghi chp chnh xc cch s d ng v cch th i b v t li u phng x . - Sng l c cc h s o li u l gi i h n l ng phng x . - Xy d ng v luy n t p th tr ng kh n c p. - D nd pk l ng c a t m ch n nh ng v t li u v t qu

ng xuyn cc k ho ch p ng v i tnh ng i b th ng tr c.

- Trong tnh tr ng kh n c p, gip - Yu c u s gip

ng khu v c b nhi m. c a c quan an ton, n u c.

- Vi t v l u gi cc bo co v tai n n x y ra.

118

PH N VII

T ch c v o t o an ton

119

120

19. Chuyn vin v y ban an ton sinh h c

M i phng th nghi m c n thi t c m t chnh sch an ton ton di n, m t c m nang an ton v ch ng trnh h tr cho vi c th c hi n tri n khai cc ho t ng. Trch nhi m ny thu c v ng i ph trch phng th nghi m ho c gim c c quan, nh ng ng i ny c th y thc m t s nhi m v no cho cc chuyn vin an ton sinh h c ho c nhn vin thch h p. An ton phng th nghi m c ng l trch nhi m c a t t c gim st vin v nhn ng nghi p. Nh ng vin phng th nghi m v s an ton cho chnh h c ng nh ng i lm vi c trong phng th nghi m c mong i th c hi n cng vi c c a mnh m t cch an ton v c n bo co ngay nh ng thao tc, i u ki n khng an ton ho c cc s c cho cc gim st vin phng th nghi m. Cc c nhn trong v ngoi c quan nn ki m tra v an ton nh k .

Chuyn vin an ton sinh h c

Khi c n th ph i b nhi m m t chuyn vin an ton sinh h c m b o ch ng trnh v chnh sch v an ton sinh h c tun th trong kh p phng th nghi m. Chuyn vin an ton sinh h c ti n hnh cc ch ng trnh thay m t cho lnh o c a vi n nghin c u hay phng th nghi m. cc phng th nghi m nh , chuyn vin ny c th l nh vi sinh v t h c ho c nhn vin k thu t c th th c hi n nh ng nhi m v ny v i m t th i l ng c nh. D l m c lin quan n an ton sinh h c nh th no i ch ng n a th ng i c ch nh c ng nn c nh ng kh n ng chuyn mn c n thi t ngh , xem xt v xc nh n cc ho t ng c th tun theo cc ti n trnh an ton sinh h c v ng n ch n sinh v t. chuyn vin ny nn p d ng cc quy t c, qui nh v h ng d n c p qu c gia v qu c t c lin quan c ng nh h tr phng th nghi m trong vi c pht tri n cc thao tc v n hnh chu n m c. Ng i c ch nh ph i l ng i c m t n n t ng k thu t v vi sinh v t, ha sinh v cc ki n th c c b n v v t l v sinh h c. Cc ki n th c v phng th nghi m v th c hnh lm sng c ng nh cc ki n th c v an ton bao g m cc thi t b cch ly v cc nguyn l k thu t c lin quan n thi t k , v n hnh v b o tr c s v t ch t c ng r t c hoan nghnh. Chuyn vin an ton sinh h c c ng nn c k n ng giao ti p t t v i cc nhn vin khc nh i u hnh, k thu t v tr gip. Cc ho t ng c a m t chuyn vin an ton sinh h c bao g m: 1. T v n k thu t v an ton v an ninh sinh h c 2. nh k ki m tra v m t an ton sinh h c trong n i b phng th nghi m v ph ng php k thu t, qui trnh v th ng qui, cc tc nhn sinh h c, v t li u v thi t b . 3. Th o lu n v i nh ng ng i c trch nhi m v s vi ph m cc qui trnh
121

ho c th ng qui an ton sinh h c. 4. Xc minh kh ng nh t t c cc nhn vin c o t o ph h p v an ton sinh h c. 5. Cung c p cc kha o t o th ng xuyn v an ton sinh h c. 6. i u tra v cc v vi c lin quan n kh n ng r r cc ch t gy c ho c nhi m trng, v bo co k t qu v xu t gi i php v i gim c phng th nghi m v y ban an ton sinh h c. 7. K t h p v i nhn vin y t xem xt cc kh n ng nhi m trng m c ph i do phng th nghi m. 8. B o m qu trnh kh trng thch h p trong cc tr ng h p lm cc ch t nhi m khu n. 9. B o m qu n l ch t th i ph h p 10. o m kh trng thch h p t t c d ng c my mc tr c khi mang i s a ch a ho c b o tr. 11. Duy tr th c thi c a c ng ng v v n s c kh e v mi tr ng. 12. Xy d ng cc qui trnh thch h p theo qui nh c a nh n c v vi c xu t/nh p nguyn v t li u ch a cc tc nhn gy b nh ra/vo cc phng th nghi m. 13. Xem xt l i cc kha c nh an ton sinh h c c a t t c cc k ho ch, d th o, v qui trnh v n hnh cho cng vi c nghin c u c lin quan n cc tc nhn truy n nhi m tr c khi tri n khai cc cc h at ng ny. 14. Thnh l p m t h th ng i ph v i cc tnh hu ng kh n c p.

y ban an ton sinh h c

Nn thnh l p m t y ban an ton sinh h c pht tri n cc chnh sch v nguyn t c th c hnh an ton sinh h c. y ban an ton sinh h c c ng c ng xem xt cc c ng nghin c u c lin quan n tc nhn truy n nhi m, s d ng ng v t th nghi m, ADN t h p v cc v t li u chuy n i gen. Cc ch c n ng khc c a y ban c th g m nh gi nguy c , hnh thnh m i cc chnh sch an ton v phn x cc tranh ci v v n lin quan n s an ton. Cc thnh vin c a y ban an ton sinh h c nn ph n nh c cc l nh v c ngh nghi p a d ng c ng nh s am hi u khoa h c c a t ch c.Thnh ph n c a m t ban an ton sinh h c c b n c th g m: 1. Chuyn vin an ton sinh h c 2. Cc nh khoa h c 3. Cn b y t 4. Bc s th y (trong tr ng h p c s d ng ng v t th nghi m) 5. i di n cn b k thu t. 6. i di n cn b ph trch phng th nghi m.

122

y ban ny c n tm ki m l i khuyn c a cc chuyn vin, chuyn gia v an ton cc b ph n khc nhau (v d : an ton phng x , an ton cng nghi p, phng chy vv..) v yu c u tr gip t cc chuyn gia c l p trong cc l nh v c c lin quan khc nhau, cc quan ch c a ph ng v cc c quan th ng tr c qu c gia. Cc thnh vin c a y ban c th gip gi i quy t n u c d th o gy tranh ci ho c nh y c m cn ang c th o lu n.

123

20. An ton cho nhn vin h tr

V n hnh m t phng th nghi m c c thu n l i v an ton ph thu c r t l n vo cc nhn vin h tr v chnh h l nh ng ng i c n c o t o thch h p v s an ton.

Cc d ch v b o tr nh lm vi c v my mc
Cc k s lnh ngh v th k thu t l nh ng ng i b o tr v s a ch a ta nh, c s v thi t b c n c thi t th c t i thi u v b n ch t cng vi c trong phng th nghi m, nguyn t c v qui trnh v an ton. Ki m tra thi t b sau khi s d ng, ch ng h n ki m tra tnh hi u qu c a cc cabin an ton sinh h c sau khi thay th l p t cc b l c m i m i v nn t qu trnh ny d i s gim st c a nhn vin an ton sinh h c. Cc phng th nghi m ho c cc t ch c khng c cc d ch v b o tr k thu t nn t o d ng m i quan h t t v i cc nh cung c p d ch v t i a ph ng h lm quen v i cc thi t b v cng vi c c a m t phng th nghi m. Nhn vin b o tr v nhn vin k thu t ch c vo phng th nghi m an ton sinh h c c p 3 ho c 4 khi c php v c s gim st c a nhn vin an ton sinh h c v/ho c gim st vin phng th nghi m.

Cc d ch v d n d p v sinh (trong phng th nghi m)

Vi c v sinh cc phng th nghi m an ton sinh h c c p 3 hay 4 nn do nhn vin c a phng th nghi m th c hi n. Nhn vin v sinh ch vo phng th nghi m an ton sinh h c c p 3 hay 4 khi c php v c s gim st c a nhn vin nhn vin an ton sinh h c v/ho c gim st vin phng th nghi m.

124

21. Ch

ng trnh o t o

Ch ng trnh o t o th ng xuyn v an ton trong cng vi c l c n thi t duy tr nh n th c v an ton c a nhn vin phng th nghi m v nhn vin h tr . Gim st vin phng th nghi m cng v i s h tr c a chuyn vin an ton sinh h c v cc nhn vin khc ng m t vai tr quan tr ng trong cng tc o t o nhn vin. Hi u qu c a cng tc o t o an ton sinh h c, g m t t c nh ng o t o v an ton v y t , ph thu c vo s cam k t trong cng tc qu n l, cc nhn t lm thc y, o t o t ng x ng cng vi c ban u, s giao ti p t t v quan tr ng h n c l m c ch v cc m c tiu c a t ch c. Nh ng t sau y c cho l quy t nh cho m t ch ng trnh o t o v an ton sinh h c c hi u qu . 1. nh gi nhu c u: Qu trnh ny bao g m vi c nh ngh a cc nhi m v lin quan, th t t m quan tr ng (xt theo t n xu t, tnh c p thi t v tnh ph c t p) v chi ti t cc b c c n thi t hon thnh cng vi c. 2. Thi t l p cc m c tiu o t o: y l cc hnh vi d th y m h c vin mong c th c hi n trong cng vi c sau khi o t o. M c tiu ny c th c xc nh trong nh ng i u ki n m theo cc ho t ng ho c cc thao tc c th c hi n, v yu c u i h i v m c thnh th o. 3. C th ha n i dung v ph ng ti n o t o: N i dung l ki n th c hay k n ng m h c vin c n ph i n m c c th t c cc m c tiu hnh ng. Cc c nhn bi t r cng vi c v nh ng i h i c a cng vi c th ng l ng i xc nh n i dung c a ch ng trnh o t o an ton sinh h c. Nh ng cch ti p c n khc c s d ng c th t p trung vo cc bi t p gi i quy t v n ho c thi t k cc ph ng php h c t p s a cc l i c th g p ph i khi th c hi n. Khng h n m t ph ng php gi ng d y no (bi gi ng, cc h ng d n qua ti vi, my tnh h tr , video t ng tc..) l v t tr i so v i m t ph ng php khc. N ph thu c ch y u vo nhu c u o t o c th , thnh ph n c a nhm c o t o vv... 4. Tnh n s khc bi t trong vi c h c gi a cc h c vin: Vi c o t o hi u qu c n tnh n cc c i m ho c tnh cch c a h c vin. Gi a cc c nhn v nhm c th khc nhau v n ng khi u, trnh v n ha, v n ha, ngn ng ni v trnh cc k n ng tr c o t o. Nh ng nh gi c a h c vin v ch ng trnh o t o trong vi c nng cao thao tc ngh nghi p ho c an ton c nhn c a h c th a ra ph ng php c p d ng. M t s h c vin thch h c b ng cc d ng c tr c quan ho c "c m tay ch vi c" h n; s khc th h c t t t sch v . B t c nhu c u c bi t no c a nhn vin c ng c n c ch r, ch ng h n nh i u ch nh kha h c cho ph h p v i nh ng ng i b khi m thnh. Ngoi vi c tnh n cc y u t ny, ng i thi t k ch ng trnh o t o v s an ton c ng c n ph i
125

tnh

n cc nguyn t c d y h c cho ng

i l n.

5. C th ha cc i u ki n h c t p: Vi c h ng d n (v d nh kha o t o, b ng video, ti li u vv..) khng c mu thu n, gy c n tr ho c khng lin quan g n s thnh th o v k n ng ho c ch s c gi ng d y. V d , n u th m c ch c a bi h c l nng cao kh n ng v cc k thu t gi i quy t v n ph ng cch ti p c n c a bi h c c n thin v t duy/suy lu n h n l dng tr nh h c thu c. H ng d n cung c p i h i hnh vi tch c c v/ho c nh ng ph n h i tch h p (thch c c/chnh xc/tin c y). Thm vo , cc h ng d n cung c p cc c h i th c hnh trong cc i u ki n t ng t v i cng vi c s t ng c ng s chuy n i cc k n ng vo cng vi c th c t . 6. nh gi kha h c: i u ny cung c p thng tin xc nh bi h c c mang l i hi u qu nh hay ch a. Cc nh gi kha h c nhn chung c th hi n d i b n i m sau y: c p Ghi nh n kh n ng nh bi h c ho c/v th hi n c a h v bi h c nh gi cc bi n chuy n trong th c hi n cng vi c Ghi nh n cc k t qu c th theo cc m c tiu v m c ch c a c quan. Ghi nh n cc ph n ng c a h c vin i v i bi gi ng c cung

M t nh gi hon ch nh nh t v m t n l c o t o bao g m nh ng nh gi t m i m t i m trong b n i m nu trn. Ph ng php nh gi t hi u qu nh t l ch xem xt cc ph n ng c a h c vin i v i bi h c v i u ny l i t c lin quan n ph m vi c a bi h c th c th . N khng nn c xem l th c o duy nh t cho tnh hi u qu c a o t o. 7. Xem xt l i qu trnh o t o: Cc nh gi hi m cho bi t m t kha h c l hon ton thnh cng hay th t b i v c r t nhi u cc tiu chu n c dng o l ng k t qu . Thng th ng cc d li u cho th y s hi u bi t, n m b t v p d ng m t s ph n c a bi h c l t t h n so v i cc ph n khc. S khc bi t hay l h ng ki n th c ho c cc n ng l c mong mu n c c t n l c o t o c th ph n nh nhu c u xem xt c n c thm th i gian cho kha h c, cc ph ng php d y thay th ho c cc h ng d n vin c n ng l c h n. T ch c Y t Th gi i cung c p cc cng c khc nhau cho o t o an ton vi sinh h c.

126

PH N VIII

B ng ki m tnh an ton

127

128

22. B ng ki m tnh an ton

M c ch c a b ng ki m ny l h tr nh gi tnh tr ng an ninh v an ton vi sinh v t phng th nghi m c a cc phng th nghi m y - sinh h c.

C s v t ch t phng th nghi m
1. H ng d n tri n khai v ch ng nh n v xy d ng c s v t ch t hay nh gi sau xy d ng c xem xt ch a? 2. Cc c s v t ch t ny p ng nh ng yu c u v xy d ng c a qu c gia v a ph ng, bao g m vi c phng cc th m h a thin nhin n u c n thi t khng? 3. Nhn chung, c s v t ch t thng su t v khng cn c n tr g n a hay ch a? 4. Ta nh s ch s hay ch a? 5. C b t k l i xy d ng no trn n n nh khng? 6. Sn nh v c u thang c ng b v ch ng tr n tr t hay khng? 7. Khng gian lm vi c c m b o cho vi c v n hnh an ton hay khng? 8. Khng gian i l i v hnh lang c thch h p cho vi c i l i v di chuy n cc thi t b l n khng? 9. Bn th nghi m, c v my mc c trong i u ki n t t hay khng? 10. M t bn th nghi m c khng v i dung mi ha tan hay ha ch t n mn khng? 11. M i phng th nghi m c m t b n r a tay hay khng? 12. Ta nh c c xy d ng v b o tr ng n ng a ng v t g m nh m v chn t thm nh p v tr n khng? 13. T t c cc ng kh th i v ng n c nng c c cch ly hay che ch n b o v nhn vin khng? 14. C m t my pht i n c l p cung c p i n trong tr ng h p b m t i n khng? 15. C h n ch nhn vin vo cc khu v c phng th nghi m khng? 16. th c hi n cc nh gi nguy c m b o cc c s v t ch t v thi t b thch h p s n sng h tr cho cng vi c ang c ti n hnh ch a?

129

Ph

ng ti n b o qu n
1. Gi, ph ng ti n b o qu n vv... cs px p m b o khng b tr t, s p hay khng? 2. Cc ph ng ti n b o qu n c b tch t rc, cc v t th v v t li u khng mong mu n d n n nguy c b v p ng, bn l a, n v l ch cho cn trng tr ng khng? 3. T l nh v n i b o qu n c kha khng?

V sinh v cc ti n nghi cho nhn vin

1. Ta nh c c duy tr s ch s , ng n n p v v sinh khng? 2. C s n n c u ng khng? 3. C nh v sinh thch h p v s ch v thi t b v sinh ring bi t cho nam v n khng? 4. C n c nng v l nh c ng nh x phng v kh n lau khng? 5. C phng thay qu n o ring bi t cho nam v n khng? 6. C ch c t qu n o m c th ng (ch ng h n t c kha) cho t ng nhn vin khng? 7. C phng n tr a, v.v.. cho nhn vin khng? 8. Ti ng n m c cho php khng? 9. C m t t ch c thch h p thu gom v x l rc th i c a ton b ta nh khng?

i m v thng gi
1. Nhi t n i lm vi c thch h p ch a? 2. C treo rm vo cc c a s b nh sng m t tr i chi u vo khng? 3. C thng gi thch h p, ch ng h n t nh t ph i l u chuy n ton b khng kh trong phng 6 l n/gi , c bi t trong nh ng phng c thng gi c h c khng? 4. H th ng thng gi c b l c HEPA khng? 5. Thng gi c h c c tr n l n cc dng khng kh trong v xung quanh cc t an ton sinh h c v t phun h i khng?

nh sng
1. nh sng chung c (kho ng 300 - 400 lx) khng? 2. C nh sng cho cng vi c t i bn th nghi m khng ? 3. T t c cc khu v c c nh sng, khng c bng t i ho c nh sng y u gc phng v hnh lang khng? 4. nh n hu nh quang c song song v i bn th nghi m khng? 5. nh n hu nh quanh c cn i mu khng?

130

Cc d ch v
1. Trong m i phng th nghi m c b n r a, n c, i n v ch thot kh lm vi c c an ton khng? 2. C ch ng trnh ki m tra v b o tr thch h p cc c u ch, bng n, cp, ng d n vv.. khng? 3. Cc s su t c c kh c ph c k p th i khng? 4. C cc d ch v k thu t v b o tr n i b cng v i cc k s v th c tay ngh v ki n th c v tnh ch t cng vi c c a phng th nghi m khng ? 5. Nhn vin b o tr v nhn vin k thu t n cc khu v c phng th nghi m khc nhau c b ki m sot v c n c gi y t khng? 6. N u khng c cc d ch v b o tr v k thu t n i b th cc k s v th xy a ph ng ti p xc v lm quen v i thi t b v cng vi c c a phng th nghi m ch a? 7. C d ch v d n d p v sinh khng? 8. Nhn vin v sinh vo cc khu v c phng th nghi m khc nhau c b ki m sot v c n c gi y t khng? 9. D ch v k thu t thng tin c s n v c b o m khng?

An ninh sinh h c phng th nghi m

1. 2. 3. 4. 5. 6. ti n hnh nh gi nh tnh v nguy c xc nh cc nguy c m m t h th ng an ninh c n can thi p ch a? xc nh c cc nguy c v k ho ch i ph t ng ng ch a? Ton b ta nh c c kha an ton khi khng lm vi c khng? C a ra vo v c a s c ch u l c khng? Cc phng ch a v t li u nguy hi m v thi t b t ti n c c kha l i khi khng lm vi c khng? Vi c ti p c n v i cc phng, thi t b v v t li u nh v y c c ki m sot thch h p v c n c gi y t hay khng?

Phng v ch a chy
1. C h th ng bo chy khng? 2. Cc lo i c a ch ng l a c ng quy nh khng? 3. H th ng pht hi n chy c ang ho t ng t t v th ng xuyn c ki m tra khng? 4. C th ti p c n c v i cc tr m ch ng chy khng? 5. T t c cc l i thot hi m c c nh d u r rng, ng quy nh khng? 6. ng n l i thot hi m c c nh d u th y ngay l p t c hay khng? c v thi t 7. T t c cc l i thot hi m khng b c n tr b i v t trang tr, b c ng nh khng kha khi ang lm vi c khng?

131

ng n l i thot hi m c c b tr khng ph i i qua m t khu v c nguy hi m cao khng? 9. T t c cc l i thot hi m c d n n m t khng gian thong khng? 10. T t c cc hnh lang, l i i v khu v c l u thng c c d n s ch v thng su t cho vi c di chuy n c a nhn vin v cc thi t b ch a chy khng? 11. T t c thi t b v d ng c ch a chy c d dng nh n ra b ng m t mu quy nh ph h p khng? 12. Cc bnh ch a chy di ng c c n p y v cn ho t ng t t c ng nh lun t ng n i quy nh khng? 13. Cc bu ng trong phng th nghi m c nguy c chy cao c c trang b bnh ch a chy ph h p v/ho c c ch n ch a chy trong tr ng h p kh n c p khng? 14. N u c m t ch t kh hay dung d ch d chy c s d ng trong phng th h th ng thng gi c h c c chuy n c kh ny i tr c khi chng tch t n m c nguy hi m khng? 15. C nhn vin c o t o ng ph v i tr ng h p c h a ho n khng?

8.

B o qu n dung d ch d chy
1. N i b o qu n ph n l n dung d ch d chy c tch bi t kh i ta nh chnh khng? 2. Khu v c d chy c c c nh bo r rng khng? 3. C h th ng th i kh c h c ho c b ng tr ng l c tch bi t v i h th ng ta nh chnh khng? 4. Cng t c bng n c c b c kn ho c t bn ngoi ta nh khng? 5. Cc bng n bn trong c c che kn trnh h i c a ha ch t chy do tia l a i n khng? 6. Cc dung d ch d chy c c c t gi trong cc bnh ch a thch h p c van, lm b ng cc v t li u ch ng chy khng? 7. Dung d ch trong bnh ch a c ng nh m t ngoi nhn bnh khng? 8. Cc bnh ch a chy v/ho c ch n ch a chy thch h p c c t bn ngoi nh ng g n n i dung d ch d chy khng? 9. C b ng hi u "No smoking" (c m ht thu c) r rng trong v ngoi nh ng n i dung d ch d chy khng? 10. C m t l ng nh cc ch t d chy trong bu ng no c a phng th nghi m khng? 11. Dung d ch c c b o qu n trong cc phng b o qu n ch t d chy c xy d ng ph h p khng? 12. Nh ng phng b o qu n ny c c treo cc bi n hi u Flammable liquid Fire hazard (dung d ch d chy nguy c chy) khng? 13. Nhn vin c c o t o s d ng v v n chuy n dung d ch d chy ng cch khng? 132

Kh nn v kh ha l ng
1. M i bnh kh c c dn nhn ng v i ch t bn trong v ng mu theo quy nh khng? 2. Bnh kh nn v i p su t cao bn trong v cc van x c c ki m tra th ng xuyn khng? 3. Van x c c b o tr th ng xuyn khng? 4. C k t n i d ng c gi m p khi s d ng bnh kh khng? 5. N p b o v c c t ng ch khi khng s d ng ho c ang v n chuy n bnh kh khng? 6. T t c bnh kh nn c c b o m khng th , nh t l khi x y ra th m h a thin nhin khng? 7. Bnh v thng ch a x ng d u, kh t ha l ng c cch xa cc ngu n nhi t khng? 8. Nhn vin c c o t o s d ng v v n chuy n kh nn v ha l ng ng cch khng?

Nguy hi m v

i n

1. T t c cc l p t, thay th , s a i ho c s a ch a v i n c c th c hi n v b o tr ng v i quy nh v an ton i n qu c gia khng? 2. T t c cc ng dy bn trong ta nh c n i t (ngh a l h ba dy) ch a? 3. B ng t i n v i n n i t c l p t t c cc m ch i n c a phng th nghi m ch a? 4. T t c cc thi t b dng i n c ki m nh l thch h p cho phng th nghi m ch a? 5. C dy n i m m n t t c cc thi t b c ng n n m c c th , trong tnh tr ng t t, khng b s n v khng nguy hi m ho c b c t n i khng? 6. M i i n ch c dng cho m t thi t b no khng (khng dng cc thi t b ti p h p khc)?

B o h c nhn
1. b o h c c thi t k v lm t v i ph h p cho t t c nhn vin khi lm vi c, ch ng h n nh o chong, o li n qu n, t p d , g ng tay ... khng? C thm nh ng qu n o b o h khc khi ph i lm vi c v i ha ch t nguy hi m, ch t phng x , ch t gy ung th v d nh g ng tay v t p d cao su i v i ha ch t v cc ch t b ra; g ng tay ch ng nng di chuy n n i h p v l t khng? C knh an ton, knh b o h v t m ch n m t khng? C n i r a m t khng? C phng t m trong tr ng h p kh n c p (thi t b x m nh) khng?

2.

3. 4. 5.

133

6. An ton phng x c tun theo cc tiu chu n qu c gia v qu c t , bao g m vi c cung c p cc my o li u l ng phng x khng? 7. C s n m t n phng c c lm s ch nh k , kh nhi m v l u gi trong i u ki n v sinh s ch s khng? 8. C b l c ph h p v i ng lo i m t n , ch ng h n b l c HEPA l c vi sinh v t, b l c ph h p cho kh ho c h t b i nh khng? 9. Cc m t n phng c c c ki m tra thch h p khng?

An ton v s c kh e cho nhn vin

C d ch v ch m sc s c kh e ngh nghi p khng? C h p y t s c u nh ng v tr quan tr ng khng? C nhn vin s c u n ng l c khng? Nh ng nhn vin s c u ny c c o t o i ph v i cc tr ng h p kh n c p t bi t x y ra trong phng th nghi m khng? Ch ng h n khi ti p xc v i ha ch t n mn, nu t ph i ch t c v cc v t li u truy n nhi m. 5. Nh ng ng i khng ph i l nhn vin phng th nghi m, ch ng h n cc nhn vin v n phng v nhn vin trang tr i c c h ng d n v cc m i nguy hi m ti m tng trong phng th nghi m v v t li u m n ti p xc khng? 6. C dn thng bo v tr d th y cung c p thng tin v v tr c a nhn vin s c u, s i n tho i d ch v c p c u, vv khng? 7. C thng bo cho ph n c thai v h u qu khi h lm vi c v i m t s vi sinh v t, tc nhn gy ung th , tc nhn gy t bi n v gy qui thai khng? 8. C ni v i cc ph n trong tu i mang thai l n u h ang mang thai ho c nghi ng c thai th nn thng bo v i nhn vin khoa h c/y t s p x p ng i thay th khi c n thi t khng? 9. C ch ng trnh ch ng ng a thch h p v i cng vi c cho nhn vin phng th nghi m khng? 10. C s n d ng c th nghi m da v/ho c ch p X quang cho nhn vin lm vi c v i v t li u nhi m vi khu n lao ho c nh ng lo i v t li u khc m c n n cc thi t b khng? 11. H s thch h p v b nh t t v tai n n c c l u khng? 12. C c nh bo v bi n hi u phng ng a tai n n gi m thi u r i ro trong cng vi c khng? 13. Nhn vin c c o t o tun th tiu chu n th c hnh an ton sinh h c thch h p khng? 14. Nhn vin phng th nghi m c c khuy n khch bo co cc tr ng h p ph i nhi m ti m tng khng? 134 1. 2. 3. 4.

Trang thi t b phng th nghi m

1. T t c trang thi t b c ch ng nh n s d ng an ton khng? 2. C quy trnh kh nhi m thi t b tr c khi b o tr khng? 3. T an ton sinh h c v t xng h i c th ng xuyn c ki m tra v b o d ng khng? 4. N i h p v bnh p su t c th ng xuyn c ki m tra hay khng? 5. Cc chn ly tm v roto ly tm c th ng xuyn c ki m tra hay khng? 6. C th ng xuyn thay i b l c HEPA khng? 7. C dng pi-pt thay th cho kim tim d i da khng? 8. C lun th i b d ng c th y tinh b s t v n t khng? 9. C v t ch a an ton cho th y tinh v khng? 10. C dng nh a thay cho th y tinh n u c th khng? 11. C s n v ang s d ng thng ng v t d ng s c nh n ph th i khng?

V t li u nhi m trng
1. M u v t c c ti p nh n trong i u ki n an ton khng? 2. C l u l i h s nh p v t li u khng? 3. M u v t c c m ra trong t an ton sinh h c m t cch c n th n v l u n kh n ng b v ho c r r khng? 4. C mang g ng tay v qu n o b o b khi m cc gi m u v t khng? 5. Nhn vin c c o t o v v n chuy n ch t nhi m trng theo ng i u l hi n hnh c a qu c gia/qu c t khng? 6. Bn th nghi m c s ch s v ng n n p khng? 7. V t li u nhi m trng th i b c c mang i hng ngy ho c th ng xuyn h n v c c th i b m t cch an ton khng? 8. T t c nhn vin c ki n th c v qui trnh x l cc v t li u nui c y v nhi m trng v ho c trn khng? 9. S v n hnh c a my kh trng c c ki m nghi m l ph h p v i cc ch s v ha h c, v t l v sinh h c khng? 10. C qui trnh kh nhi m my ly tm th ng xuyn khng? 11. Chn dng cho my ly tm c c y n p khng? 12. C dng ch t kh trng thch h p khng? S d ng c ng khng? 13. Nhn vin lm vi c trong cc phng th nghi m ki m sot - an ton sinh h c c p 3 v phng th nghi m ki m sot t i a an ton sinh h c c p 4 c c o t o chuyn bi t khng?

135

Ha ch t v ch t phng x
1. Cc ha ch t k nhau c c tch ring khi c t gi ho c thao tc khng? 2. Ha ch t c c dn nhn ng theo tn v cc c nh bo khng? 3. Bi n hi u c nh bo nguy hi m ha ch t c c dn m t cch n i b t khng? 4. C b d ng c dng khi ha ch t b khng? 5. Nhn vin c c o t o x l khi ha ch t b trn khng? 6. Ch t d chy c c b o qu n an ton v ng theo l ng nh trong cc t c cho php khng? 7. C chai l ng ha ch t khng? 8. C chuyn vin v an ton phng x ho c m t c m nang tham kh o thch h p khng? 9. Nhn vin c c o t o lm vi c an ton v i cc v t li u phng x khng? 10. C duy tr vi c ghi chp y v s l ng l u gi trong kho v tnh hnh s d ng cc ch t phng x khng? 11. C t m ch n phng x khng? 12. C theo di s ph i nhi m phng x c a nhn vin khng?

136

PH N IX

Ti li u tham kh o, ph l c v b ng ch d n

137

138

Ti li u tham kh o

1. Safety in health-care laboratories. Geneva, World Health Organization, 1997, (http://whqlibdoc.who.int/hq/1997/WHO_LAB_97.1.pdf ). 2. Garner JS, Hospital Infection Control Practices Advisory Committee. Guideline for isolation precautions in hospitals. American Journal of Infection Control, 1996, 24:24 52, (http:/ /www.cdc.gov/ncidod/hip/isolat/isolat.htm). 3. Hunt GJ, Tabachnick WJ. Handling small arbovirus vectors safely during biosafety level 3 containment: Culicoides variipennis sonorensis (Diptera: Ceratopogonidae) and exotic bluetongue viruses. Journal of Medical Entomology, 1996, 33:271277. 4. National Research Council. Occupational health and safety in the care and use of research animals. Washington, DC, National Academy Press, 1997. 5. Richmond JY, Quimby F. Considerations for working safely with infectious disease agents in research animals. In: Zak O, Sande MA, eds. Handbook of animal models of infection. London, Academic Press, 1999:6974. 6. Biosafety in microbiological and biomedical laboratories, 4th ed. Washington, DC, United States Department of Health and Human Services/Centers for Disease Control and Pre-vention/National Institutes of Health, 1999. 7. Class II (laminar flow) biohazard cabinetry. Ann Arbor, MI, National Sanitation Foundation, 2002 (NSF/ANSI 492002). 8. Richmond JY, McKinney RW. Primary containment for biohazards: selection, installation and use of biological safety cabinet, 2nd ed. Washington, DC, United States Department of Health and Human Services/Centers for Disease Control and Prevention/National Institutes of Health, 2000. 9. Microbiological safety cabinet. Recommendations for information to be exchanged between purchaser, vendor and installer and recommendations for installation. London, British Standards Institution, 1992 (Standard BS 57262:1992). 10. Microbiological safety cabinet. Recommendations for selection, use and maintenance. London, British Standards Institution, 1992 (Standard BS 57264:1992). 11. Biological containment cabinets (Class I and II): installation and field testing. Toronto, Canadian Standards Association, 1995 (Standard Z316.395 (R2000)). 12. Collins CH, Kennedy DA. Laboratory acquired infections: history, incidence, causes and prevention, 4th ed. Oxford, Butterworth-Heinemann, 1999. 13. Health Canada. Laboratory biosafety manual, 2nd ed. Ottawa, Minister of Supply and Services Canada, 1996. 14. Biological safety cabinet biological safety cabinet (Class I) for personnel and environment protection. Sydney, Standards Australia International, 1994 (Standard AS 2252.11994). 15. Biological safety cabinet laminar flow biological safety cabinet (Class II) for personnel, environment and product protection. Sydney, Standards Australia International, 1994 (Standard AS 2252.21994). 16. Standards Australia/Standards New Zealand. Biological safety cabinet installation and use. Sydney, Standards Australia International, 2000 (Standard AS/NZS 2647:2000).

139

17. Advisory Committee on Dangerous Pathogens. Guidance on the use, testing and maintenance of laboratory and animal flexible film isolators. London, Health and Safety Executive, 1990. 18. Standards Australia/Standards New Zealand. Safety in laboratories microbiological aspects and containment facilities. Sydney, Standards Australia International, 2002 (Standard AS/ NZS 2243.3:2002). 19. Centers for Disease Control and Prevention. Recommendations for prevention of HIV transmission in health-care settings. Morbidity and Mortality Weekly Report, 1987, 36 (Suppl. 2):1S18S. 20. Bosque PJ et al. Prions in skeletal muscle. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 2002, 99:38123817. 21. Bartz JC, Kincaid AE, Bessen RA. Rapid prion neuroinvasion following tongue infection. Journal of Virology, 2003, 77:583591. 22. Thomzig A et al. Widespread PrP accumulation in muscles of hamsters orally infected with scrapie. EMBO Reports, 2003, 4:530533. 23. Glatzel M et al. Extraneural pathologic prion protein in sporadic Creutzfeld-Jakob disease. New England Journal of Medicine, 2003, 349:18121820. 24. Brown P, Wolff A, Gajdusek DC. A simple and effective method for inactivating virus infectivity in formalin-fixed tissue samples from patients with Creutzfield-Jakob disease. Neurology, 1990, 40:887890. 25. Taylor DM et al. The effect of formic acid on BSE and scrapie infectivity in fixed and unfixed brain-tissue. Veterinary Microbiology, 1997, 58:167174. 26. Safar J et al. Prions. In: Richmond JY, McKinney RW, eds. Biosafety in microbiological and biomedical laboratories, 4th ed. Washington, DC, United States Department of Health and Human Services, 1999:134143. 27. Bellinger-Kawahara C et al. Purified scrapie prions resist inactivation by UV irradiation. Journal of Virology, 1987, 61:159166. 28. Health Services Advisory Committee. Safe working and the prevention of infection in clinical laboratories. London, HSE Books, 1991. 29. Russell AD, Hugo WB, Ayliffe GAJ. Disinfection, preservation and sterilization, 3rd ed. Oxford, Blackwell Scientific, 1999. 30. Ascenzi JM. Handbook of disinfectants and antiseptics. New York, NY, Marcel Dekker, 1996. 31. Block SS. Disinfection, sterilization & preservation, 5th ed. Philadelphia, PA, Lippincott Williams & Wilkins, 2001. 32. Rutala WA. APIC guideline for selection and use of disinfectants. 1994, 1995, and 1996 APIC Guidelines Committee. Association for Professionals in Infection Control and Epidemiology, INC. American Journal of Infection Control, 1996, 24:313342. 33. Sattar SA, Springthorpe VS, Rochon M. A product based on accelerated and stabilized hydrogen peroxide: evidence for broad-spectrum germicidal activity. Canadian Journal of Infection Control, 1998, 13:123130. 34. Schneider PM. Emerging low temperature sterilization technologies. In: Rutala WA, eds. Disinfection & sterilization in health care. Champlain, NY, Polyscience, 1997:79 92. 35. Springthorpe VS. New chemical germicides. In: Rutala WA, eds. Disinfection & sterilization in health care. Champlain, NY, Polyscience, 1997:273280.
Sc

140

36. Steelman VM. Activity of sterilization processes and disinfectants against prions. In: Rutala WA, eds. Disinfection & sterilization in health care. Champlain, NY, Polyscience, 1997:255 271. 37. Taylor DM. Transmissible degenerative encephalopathies: inactivation of the unconventional causal agents. In: Russell AD, Hugo WB, Ayliffe GAJ, eds. Disinfection, preservation and sterilization, 3rd ed. Oxford, Blackwell Scientific, 1999:222236. 38. Infection control guidelines for hand washing, cleaning, disinfection and sterilization in health care, 2nd ed. Ottawa, Laboratory Centre for Disease Control, Health Canada, 1998. 39. Springthorpe VS, Sattar SA. Chemical disinfection of virus-contaminated surfaces. CRC Critical Reviews in Environmental Control, 1990, 20:169229. 40. Recommendations on the transport of dangerous goods, 13th revised edition, New York and Geneva, United Nations, 2003, (http://www.unece.org/trans/danger/publi/unrec/rev13/ 13files_e.html). 41. Technical instructions for the safe transport of dangerous goods by air, 20032004 Edition. Montreal, International Civil Aviation Organization, 2002. 42. Economic Commission for Europe Inland Transport Committee. Restructured ADR applicable as from 1 January 2003. New York and Geneva, United Nations, 2002, (http:// www.unece.org/trans/danger/publi/adr/adr2003/ContentsE.html). 43. Infectious substances shipping guidelines. Montreal, International Air Transport Association, 2003, (http://www.iata.org/ads/issg.htm). 44. Transport of Infectious Substances. Geneva, World Health Organization, 2004, (http:// www.who.int/csr/resources/publications/WHO_CDS_CSR_LYO_2004_9/en/). 45. Berg P et al. Asilomar conference on recombinant DNA molecules. Science, 1975, 188:991 994. 46. European Council. Council Directive 98/81/EC of 26 October 1998 amending Directive 90/219/EEC on the contained use of genetically modified microorganisms. Official Journal, 1998, L330:1331. 47. OMalley BW Jr et al. Limitations of adenovirus-mediated interleukin-2 gene therapy for oral cancer. Laryngoscope, 1999, 109:389395. 48. World Health Organization. Maintenance and distribution of transgenic mice susceptible to human viruses: memorandum from a WHO meeting. Bulletin of the World Health Organization, 1993, 71:497502. 49. Furr AK. CRC handbook of laboratory safety, 5th ed. Boca Raton, FL, CRC Press, 2000. 50. Lenga RE. The Sigma-Aldrich Library of Chemical Safety Data, 2nd ed. Milwaukee, WI, Aldrich Chemical Company, 1988. 51. Lewis RJ. Saxs dangerous properties of industrial materials, 10th ed. Toronto, John Wiley and Sons, 1999.

141

PH L C 1

S c u ban

S tr v th

c u ban u l k n ng p d ng cc nguyn t c c ch p nh n trong x y t t i th i i m v n i x y ra tai n n. y l ph ng php c chu n y x tr t i ch m t n n nhn cho n khi n n nhn c bc s i u tr ch n ng.

Trang thi t b t i thi u cho s c u ban u l m t h p s c u, thi t b an ton v b o h cho ng i th c hi n s c u ban u v trang thi t b r a m t. H ps c u H p s c u nn lm b ng v t li u ch ng m v ch ng b i. H p nn tr n i b t v d dng nhn th y. Theo quy c qu c t , h p s c u d ng b ng 1 ch th p tr ng trn m t n n xanh l cy. H p s c u bao g m: 1. T ch d n a ra cc h ng d n chung c khc nhau m m t v trng 2. B ng dnh c nhn v trng v i cc kch th 3. B ng km v i mi ng 4. B ng hnh tam gic 5. G c b ng v t th 6. Ch t an ton 7. M t b g c b ng v t th ng v trng 8. M t c m nang s c u ban u chnh th c nh m t n ph m c a H i ch th p qu c t Trang thi t b cho ng i th c hi n s c u ban u bao g m: 1. ng n i dng cho h h p nhn t o mi ng - mi ng ng h p ch y mu. (xem ch c o t o ng 14 trong c m 2. G ng tay v trang thi t b khc nh m trnh ph i nhi m v i mu (1) v 3. Thi t b lau chi trong tr nang ny) ng v trng m tv c nh n

C s n trang thi t b r a m t v nhn vin

s d ng ng cch.

Garner JS, Hospital Infection Control Practices Advisory Committee. Guideline for isolation precautions in hospitals. American Journal of Infection Control, 1996, 24:24 52, (http://www.cdc.gov/ncidod/hip/ isolat/isolat.htm).

142

PH L C 2

Tim phng cho nhn vin

Nh ng nguy c khi lm vi c v i cc tc nhn c th nn c th o lu n chi ti t v i t ng nghin c u vin. Tnh s n c t i ch , tnh tr ng c p php v s ti n ch c a v c xin v/ho c i u tr n i khoa (t c l i u tr khng sinh) trong tr ng h p ph i nhi m c n c nh gi tr c khi b t u lm vi c v i cc tc nhn ny. M t s nhn vin c th c mi n d ch m c ph i tr c khi tim v c xin hay nhi m trng. Khi m t v c xin ho c vi khu n gi m c t no c c p php t i ch v s n c, nn a ra gip sau khi ti n hnh nh gi nguy c c a kh n ng ph i nhi m v khm s c kh e cho t ng ng i. C n c s n cc thi t b theo di lm sng chuyn bi t sau khi tnh c b nhi m trng.

143

PH L C 3

Cc trung tm h p tc v an ton sinh h c c a T ch c Y t Th gi i

Cc c quan v t ch c sau y c th cung c p thng tin v cc kha o t o, s h tr v cc v t li u s n c. Biosafety programme, Department of Communicable Disease Surveillance and Response, World Health Organization, 20 Avenue Appia, 1211 Geneva 27, Switzerland (http://www.who.int/csr/). WHO Collaborating Centre for Biological Safety, Swedish Institute for Infectious Disease Control, Nobels Vg 18, S-171 82 Solna, Sweden (http://www.smittskyddsinstitutet.se/English/english.htm). WHO Collaborating Centre on Biosafety Technology and Consultative Services, Office of Laboratory Security, Health Canada, 100 Colonnade Road, Loc.: 6201A, Ottawa, Ontario, Canada K1A 0K9 (http://www.hc-sc.gc.ca/pphbdgspsp/ols-bsl). WHO Collaborating Centre for Applied Biosafety Programmes and Training, Office of Health and Safety, Centers for Disease Control and Prevention, 1600 Clifton Road, Mailstop F05, Atlanta, GA 30333, USA (http://www.cdc.gov/). WHO Collaborating Centre for Applied Biosafety Programmes and Research, Division of Occupational Health and Safety, Office of Research Services, National Institutes of Health, Department of Health and Human Services, 13/3K04 13 South Drive MSC 5760, Bethesda, MD 20892-5760, USA (http://www.nih.gov/). WHO Collaborating Centre for Biosafety, Victorian Infectious Diseases Reference Laboratory, 10 Wreckyn St, Nth Melbourne, Victoria 3051, Australia. Postal address: Locked Bag 815, PO Carlton Sth, Victoria 3053, Australia (http://www. vidrl.org.au/).

144

PH L C 4

An ton trang thi t b

M t s lo i trang thi t b khi s d ng c th gy ra nguy hi m vi sinh h c. M t s khc c thi t k chuyn bi t phng ho c lm gi m nguy hi m sinh h c (xem ch ng 11 trong c m nang ny). Trang thi t b c th gy ra nguy hi m B ng A4-1 li t k cc thi t b v cch v n hnh c th gy ra nguy hi m v g i cch lo i b ho c h n ch nh ng nguy hi m . B ng A4-1. Cc thi t b v cch v n hnh c th gy ra nguy hi m THI T NGUY CCH LO I B HO C H N CH NGUY HI M B HI M Kim tim B m ph i, Khng y n p kim l i ho c tho r i kim ra. t o kh dung d i da Dng lo i b m tim c kha phng tch r i ho c trn b m v kim tim ho c dng lo i b m tim dng m t l n l lo i m kim tim khng th tch kh i b m tim. S d ng k thu t phng th nghi m an ton, t c l: Ht b m tim c n th n h n ch t i thi u t o b t kh. Trnh dng b m tim tr n dung d ch nhi m trng, n u dng ph i m b o r ng m i kim d i b m t c a dung d ch trong l v trnh b m qu m nh. Bao kim tim v n p trong m t mi ng g c bng lm m b ng dung d ch kh trng thch h p tr c khi rt kim ra kh i h p c n p y b ng cao su. B m m nh dung d ch v b t kh t b m tim vo mi ng g c bng c ch t kh trng thch h p ho c vo m t l nh c bng. S d ng t an ton sinh h c cho t t c cc ho t ng v i ch t nhi m trng. Gi ch t ng v t khi tim ch ng. Dng kim to v ng n ho c ng thng nh vo m i ho c mi ng. S d ng t an ton sinh h c. H p thanh trng sau khi s d ng v b o
145

m th i

b ng cch. Khi th i b b m kim tim dng, khng c tho kim ra tr c khi thanh trng. My tm ly T o kh dung, v ng b n v v ng nghi m S d ng thng c th y n p (chn an ton) ho c roto b t kn. M thng ho c roto sau khi kh dung l ng xu ng (30 pht) ho c trong t an ton sinh h c. L p t b l c HEPA gi a my ly tm v b m chn khng. Duy tr s nh t k cng vi c v gi ho t ng cho m i roto v ch ng trnh duy tr d phng lm gi m nguy c h ng my mc. B ng nghi m vo v l y ra kh i thng ho c roto trong t an ton sinh h c. N , phn tn m b o ai thi c b t xung quanh ch t xc tc v t li u cn nguyn v n. nhi m trng N , phn tn T s y t trong khung dy kim lo i ch c ch n. m nh v th y tinh v v t li u nhi m trng kh My tr n, T o V n hnh v m thi t b trong t an ton sinh h c dung, r r v my Dng lo i thi t k chuyn bi t, ch ng r r t gi v bnh ch a nghi n c a roto v mi ng m hnh ch O ho c dng my m tr n ki u nhu ng tiu ha. L k kh Tr c khi m bt c a my bo ch , i 30 pht kh dung l ng xu ng. Lm l nh ng ng h i kh dung. N u dng my nghi n m b ng tay, gi trong m t mi ng lt b ng v t li u ht n c. ng

My siu T o kh dung, v ng ly tm b n v v ng nghi m

My siu T o kh V n hnh v m thi t b trong t an ton sinh h c m, my dung, t n ho c trong thi t b b t kn. qut siu th ng thnh m b o cch ly ch ng l i sng hi b c ba. gic, vim da m eo g ng tay b o v da ch ng l i tc ng ha ch t c a ch t t y. T o kh Que c y Thao tc trong t an ton sinh h c ho c thi t b dung, v ng ng n ch n c b n chuyn bi t. b n Dng bnh c y tht c c n p v n ch t v t m l c mi ng, n u c n thi t v an ton.

146

T lm kh l nh (My ng kh)

T o kh dung v nhi m b n do ti p xc tr c ti p

Dng b n i vng ch O Dng b l c kh S d ng ph v d ha ch t. b ov

g n kn ton thi t b . ng chn khng. kh nhi m,

ng php thch h p

Cung c p bnh ng ng h i v ng ch U lm m hon ton b ng kim lo i. Ki m tra k l ng t t c nh ng tr y x c b m t c a ng chn khng th y tinh. Ch s d ng th y tinh thi t k cho cc vi c lin quan chn khng. n ch a Vi sinh v t pht tri n. c Cc hnh th c c a Natri azide gy n khi k th pv i m t s kim lo i. m b o th ng xuyn lau chi v kh trng. Khng s d ng Natri azide cho vi c ch ng sinh v t pht tri n.

Ngoi cc nguy hi m vi sinh v t, cc nguy hi m lin quan n thi t b c ng c n c l ng tr c v phng ng a. B ng A4-2 li t k v d v m t s nguyn nhn gy tai n n.

147

B ng A4-2. Cc nguyn nhn chung gy tai n n lin quan n thi t b C CH LO I B HO C H N NGUYN NHN TAI N N CH NGUY HI M Thi t k ho c c u trc khng ng Chy i n Khng c c u ch khi Th c hi n theo tiu chu n qu c cao. trong t m nhi t gia. i n khng c ti p i n gi t t c n th n. S d ng khng ng Tai n n my Bt t khng cn i o t o v h ng d n nhn vin. trn roto. ly tm N t m k Dng sai kh o t o v h ng d n nhn vin. kh S d ng thi t b khng ph h p N phch V n chuy n Nit l ng Dng thi t b c thi t k chuyn khng ng. n c bi t. nng/l nh gia d ng N t l nh Khng ng ha ch t Ch c t gi cc dung mi v chi t nguy hi m trong lo i gia d ng xu t c i m b c chy th p trong t bnh ch ng n /pht tia ch ng n /pht tia l a i n. l a i n. V d : diethyl ether v i n p v n khng kn. Thi u b o d ng thch h p Chy trong L p rp l i cc b ph n o t o v h ng d n nhn vin khng ng trong khi quang k b o d ng.

148

PH L C 5

Ho ch t: Nguy c v cch phng ng a

Ph l c ny li t k nh ng thng tin c b n v an ton v s c kho , cc d li u v cch phng ng a thch h p v i m t s ho ch t th ng dng trong cc phng th nghi m nghin c u hay ph c v cho cng tc ch m sc s c kho . B ng li t k ny khng hon ton y v vi c khng li t k m t lo i ho ch t no khng c ngh a l ho ch t ny khng nguy hi m. T t c cc lo i ho ch t s d ng trong phng th nghi m c n c s d ng c n th n lm gi m t i a nguy c ph i nhi m.

149

B ng A5-1. Ho ch t : Nguy c v cch phng ng a

TC NG N S C KH E Kch thch nh m t v ng h h p. nh h ng n h th n kinh trung ng, ng h h p v th n. C kh n ng gy ung th . CCH PHNG NG A NGUY C CHY R t d chy, h nh p h i/khng kh d n , Nhi t b c 0 chy -39 C, gi i h n chy 4-57%.

TNH CH T V T L Acetaldehyde Kh ho c ch t l ng khng mu, mi cay CH3CHO d ng hoa qu . Nhi t nng ch y 1210C, nhi t si 0 21 C.

HA CH T

Axit acetic CH3CO2H

Tc ng n mn. Gy b ng n ng. H i gy kh ch u. H u qu iv i s c kho c th bi u hi n mu n. Kch thch m nh m t v ng h h p trn. Tc ng n mn. H u qu i v i s c kho c th bi u hi n mu n. D chy. Khi t to h i ho c kh kh ch u ho c c. Nhi t b c chy 490C, gi i h n kh n ng n 2,710,3%. Khng dng ng n l a h v tia l a. Khng ht thu c. Trnh ti p xc v i da v m t.

NH NG HA CH T NGUY C T NG K KHC Khng dng ng n l a h , C th t o thnh cc peroxit d n khi ti p xc tia l a i n, khng ht thu c, khng cho ti p xc v i khng kh. C th b v i cc b m t nng. B o polyme ha do nh h ng qu n trong thng kn, cch c a axit, v t li u ki m khi ly v i ch t oxy ha, ch c m t cc kim lo i trong tr ng thi n nh. S khuy ch tn. Ch t kh m nh, ph n ng r t m nh d ng trong t ht ho c thng gi t t. Mang g ng v i ch t oxy ha, cc ch t h u c khc nhau, halogen, tay cao su, knh v m t n axit sulfuric v cc amine. an ton. Trnh ht ph i. Khi b dnh Ph n ng m nh v i ch t D chy, oxy ho, c th gy n . nhi t b c vo m t, r a ngay b ng chy 400C, n c v a t i c s y t . Mang g ng tay nitril v gi i h n dng d ng c b o v m t. chy 5,4 16%. Ph n ng r t m nh v i n c si, h i n c, ch t oxy ho m nh, r u, amine, ki m m nh v nhi u h p ch t khc. Ph n ng v i nhi u kim lo i khi c n c.

Anhydride acetic (CH3CO)2O

Ch t l ng khng mu, mi h c. Nhi t nng ch y 170C, nhi t si 1180C. Ha l n trong n c. Ch t l ng khng mu, mi gi m c. Nhi t nng ch y 730C, nhi t si 1390C.

150

Aceton CH3COCH3 Kch thch nh m t, m i v h ng. Ht ph i d n t i chong vng, l m v hn m. R t d chy, nhi t b c chy - 180C, gi i h n kh n ng n 2,212,8%. Ph n ng r t m nh v i cc ch t oxy ha (V d nh axt nitric v chrromic) v chloroform trong mi tr ng ki m. Khng t ng h p v i h n h p H2SO4 v HNO3 c. Ph n ng v i cc axit v ki m c n c, t o thnh h i c. Tham gia vo ph n ng v i cc ch t oxy ha m nh. Lm mn m t s lo i nh a, cao su v cc lo i v i b c khc. Khi t chy, phn hu thnh hydrogen cyanide v cc ni t xt. B o qu n trong thng n i thong, trnh xa ngu n l a. Trnh ht ph i h i. S d ng cc thi t b b o v ng h h p v m t.

Ch t l ng bay h i, khng mu, mi h i ng t. Nhi t nng ch y si 950C, nhi t 0 56 C. Tan trong n c. Kch thch ng h h p, m t v da. Ph i nhi m c th d n n co gi t, ng t v nhi m c cyanide. R t d chy, nhi t b c chy 12,80C, gi i h n kh n ng n 3,016%

N i dy ti p t cc thng ch a l n v thng ch a trnh t o nn dng i n.

Acetonitrile CH3CN

Ch t l ng khng mu, c mi th m. Nhi t nng ch y si 460C, nhi t 0 82 C

Acetylene HC=CH C ck d chy, gi i h n chy 2,5-100%.

Ch t kh khng mu, tho ng mi ether ho c t i; v n chuy n d i p su t, d ng dung d ch trong acetone, nhi t nng ch y 810C, th ng hoa -840C.

Gy ng t th nh ,, gy t n th ng da do l nh khi ti p xc

Khng dng ng n l a h , tia l a i n, khng ht thu c, khng cho ti p xc v i cc ch t oxy ha. Ch s d ng nh ng n i khng c ngu n l a. B o qu n trong thng kn, cch ly v i nh ng n i ch a ch t oxy ha. Thao tc n i thng gi. Trnh bm vo da, m t v mng nh y. S d ng m t n v g ng tay. b o v da c n mang g ng tay trnh l nh, knh an ton ho c m t n . Khng ng n l a h , tia l a, khng ht thu c. Thao tc n i c qu t ht gi t i ch , dng lo i thi t b i n v th p sng ch ng n .

Ch t kh m nh, ph n ng r t m nh v i cc ch t oxy ha, fluorine ho c chlorine d i tc ng c a nh sng. Ph n ng v i ng, b c, th y ngn ho c cc mu i c a chng, t o thnh cc h p ch t nh y v i va ch m.

151

Acrolein Ch t l ng khng mu ho c mu vng, mi CH2=CHCHO h c. Nhi t nng ch y 870C, nhi t si 530C.

R t d chy. Khng r i vo da v Nhi t b c m t. Thao tc trong t ht chy - 260C, ho c n i thng gi t t. gi i h n kh n ng n 2,831%

Dung d ch Ammoniac

Gi ng nh kh ammoniac, gi i h n chy 1528%.

Ch t oxy ha, axit, ki m, ammonia, amine. Acrolein ch a c ch d t polyme ha, th ng l v i hydroquinone. Sau th i gian c th t o thnh peroxides nh y v i va ch m. B o qu n trong l ch a c Ph n ng m nh v i cc n p kn. Khi b dnh vo kim lo i n ng nh th y m t c n r a nhanh chng ngn v mu i c a chng, v a n y t . Thao tc t o thnh cc h p ch t gy trong t ht. S d ng g ng chy n . tay cao su ho c nh a v knh an ton lo i ch ng ha ch t.

Anilin C6H5NH2

Auramine 4,4-carbono imidoylbis (N,Ndimethylbenzenamine)

Gy ch y n c m t; kch thch m nh ng h h p, gy ph ph i khi ph i nhi m nhi u. H u qu i v i s c kho c th bi u hi n mu n. Ch t l ng khng mu, Ph h y d n d n m t, h h h p v mi ki m. da khi nu t ph i; D ng kh: Nhi t si - 780C, nhi t nng gy ph ph i khi ph i nhi m nhi u ch y - 330C. Dung d ch 25%: nhi t v i kh v h i. nng ch y - 580C, nhi t si 380C. Tan trong n c. Ch t l ng nh t, khng Xanh tm do t o methaemoglobine mu n mu nu. mu. Kch thch Mi th m c tr ng m t v da. C th c a h p ch t amin. Nhi t nng ch y - ng m qua da, ph i 0 nhi m l p l i ho c 6 C, nhi t si 0 ko di c th gy 185 C. nh y c m. D ng bng ho c b t Gy c khi nu t, ht ph i v dnh mu vng. vo da. C th gy Nhi t nng ch y kch thch m t v 1360C. Khng tan trong n c. da. C kh n ng gy ng th . D chy. Nhi t b c chy 700C, gi i h n kh n ng n 1,211%. B o qu n trong thng kn, Ch t oxy ha m nh, axit m nh. cch xa cc ch t oxy ha. Trnh r i vo m t v da. Thao tc n i c qu t ht gi t i ch ho c eo m t n , g ng tay, m c qu n o b o h , eo knh che m t. Trnh dnh vo da v ht Ch t oxy ha m nh ph i b t. S d ng g ng tay cao su ho c nh a t ng h p v knh an ton. Thao tc trong t ht ho c eo m t n ch ng b i.

152

Benzen C6H6 R t d chy. Nhi t b c chy -110C, gi i h n chy 1,3-8% B o qu n bnh ch a n i thong v cch xa ngu n l a. Thao tc trong t ht ho c l ng ht c thng gi thch h p. S d ng d ng c b o v m t v eo g ng tay b ng nitril ho c PVC. Dng dy ti p t nh m trnh t o dng i n. C th ph n ng r t m nh v i cc ch t oxy ho, bao g m c axit chromic, thu c tm v oxy l ng.

Benzidin 1,1-biphenil4,4-diamine

D chy. Khi Trnh t t c cc ph i nhi m. Khng cho php s d ng chy to h i S d ng thi t b b o v m t ho c c s ki m sot c a c (kh) v da. Thao tc trong t ht lu t php nhi u n c . c qu t thng gi.

Bromine Br2 Khng chy nh ng lm t ng s c chy c a cc ch t khc. Nhi u ph n ng c th gy chy ho c n . un nng lm t ng p su t d n n nguy c chy.

Ch t l ng d bay h i, nh h ng n h khng mu, mi c th n kinh trung tr ng. ng gy chng m t v nh c u khi Nhi t nng ch y 60C, nhi t si 800C. ht ph i, n ng cao c th gy ng t v t vong. C nguy c b thi u mu b t s n, b nh b ch c u, t n th ng gan khi ph i nhi m ko di ho c th ng xuyn. C th ng m qua da. C th ng m qua D ng b t, mu vng da. C th gy ung sng. bng quang. Nn Nhi t nng ch y trnh t t c cc ph i 1280C, nhi t si nhi m. 4000C. Tan nh trong n c, nh ng tan m nh trong cc axit v cc dung mi h u c . Ch t l ng c kh n ng Tc ng n mn. b c khi, mu nu H i c a n ph h y s m, mi h c. Nhi t d n d n m t v nng ch y 7,20C, ng h h p. Ht nhi t si 58,80C. ph i h i gy ph ph i v nh h ng n h th n kinh trung ng, dnh vo m t gy gi m th l c, m t, au v b ng n ng cc m. S d ng trong h th ng khp kn v c thng kh. Mang g ng tay b o v v m c b o h , knh an ton, d ng c che m t, ho c s d ng thi t b b o v m t cng v i my th . Ch t oxy ho m nh, tham gia vo cc ph n ng m nh v i cc ch t d chy v cc ch t kh . Tham gia vo ph n ng m nh v i dung d ch ammonia, cc ch t oxy ho, kim lo i, cc h p ch t h u c v ph t pho. Lm h h ng m t s b m t b ng nh a, cao su v cc ch t li u khc.

153

Mang g ng tay cch ly b o Kim lo i ki m, ki m m nh. v . Ch b o qu n n i thong mt ho c trong thng h .

Khng chy. un nng to h i (ho c kh) kh ch u ho c c h i.

Trnh m i ti p xc. Lm vi c n i thong gi, c qu t ht ho c dng thi t b b o v h h p. Mang g ng tay nitril v qu n o b o h , che m t ho c d ng c b o v m t cng v i thi t b b o v h h p.

Khi ti p xc v i cc b m t nng ho c l a phn hu , t o thnh h i v kh c v n mn (Hydrogen chloride, chlorine, phosgen). Ph n ng v i m t s kim lo i nh nhm, Magi, k m.

Carbon dioxide Ch t r n mu tr ng trong Nguy c gy ng t th 0 n i ch t h p ho c CO2 ( m c, su t -79 C. Th ng hoa nhi t th ng khng thong kh. r n) Ti p xc v i ch t r n kh d n t i t n th ng do l nh. Carbon Ch t l ng khng mu, C th ng m qua da. tetrachloride mi este c tr ng. Ph i nhi m lu di c CCl4 Nhi t si -230C, nhi t th gy vim da. Kch thch m t. C th c si 76,50C. gy t n th ng gan v th n, gy r i lo n h th n kinh trung ng, bi u hi n au u, bu n nn, vng da nh , n khng ngon v hi u ng hn m. Gy ung th ng v t. Ch t kh mu vng l c, Ph h y d n d n m t, Chlorine mi h c. Nhi t nng da v ng h h p. Cl2 ch y -1010C, nhi t si Ht ph i c th gy (clo) -340C. vim ph i v ph ph i, d n n h i ch ng ph n ng gy r i lo n ng h h p (RADS). Ch t l ng bay h i nhanh c th gy t n th ng do l nh. Ph i nhi m nhi u c th gy t vong. H u qu i v i s c kho c th bi u hi n mu n. C n c theo di y t . Khng chy, nh ng lm t ng s c chy c a cc ch t khc. Lm vi c trong h kn c thng gi. Mang g ng tay cch ly l nh, qu n o b o h , knh b o v v s d ng thi t b b o v m t cng v i thi t b b o v h h p. Dung d ch trong n c l ch t oxy ho m nh, ph n ng m nh v i ki m v nhi u h p ch t h u c , acetylene, butadiene, benzene v cc phn o n d u khc (petroleum fractions), ammonium, hydrogen, sodium carbide, nh a thng v cc h t kim lo i nh (finely divided metal) gy nguy c chy v n . Ph n ng v i nhi u kim lo i khi c s tham gia c a n c. n mn nh a, cao su, v cc lo i v b c khc.

154

Chlorine dioxide ClO2

Kh, t mu vng n mu ho c ch t l ng mu nu . Nhi t nng ch y 590C, nhi t si 100C. Kch thch m nh m t, da v ng h h p. Ht ph i c th gy ph ph i. nh h ng n s c kh e c th bi u hi n mu n, c n c theo di yt .

Khng chy, nh ng lm t ng s c chy c a cc ch t khc. C th gy n khi un nng, ph i nhi m v i nh sng m t tr i ho c tc d ng c a va ch m v tia l a. Ch t oxy ho m nh, ph n ng r t m nh v i cc ch t li u d chy v cc ch t kh . Ph n ng m nh v i ph t pho, kali hydroxide, l u hu nh, ammoniac, methane, phosphine v hydrogen sulfide. M c qu n o b o h , mang g ng tay nitrile v knh b o v m t. Thao tc trong t ht kh. Ch t ki m m nh. M t s kim lo i nh nhm ho c magi, b t k m. Cc ch t oxy ho m nh. Khi un nng n m c phn hu t o thnh kh phosgene. n mn nh a v cao su.

Lm vi c trong h th ng kn c thng gi. Mang g ng tay, qu n o v knh b o h , ho c s d ng thi t b b o h m t cng v i b o v h h p.

Chloroform CHCl3

Ch t l ng khng mu, d bay h i, c mi c tr ng. Nhi t nng ch y 630C, nhi t si 610C. Tan nh trong n c.

Gy c khi ht ph i, nu t v dnh vo da. Gy kch thch da. C th nh h ng n gan, th n v h th n kinh trung ng gy au u, bu n nn, vng da nh , n khng ngon, l m . Ph i nhi m mn tnh ho c ko di gy ung th ng v t, nghi ng gy ung th cho ng i.

155

Axit chromic D ng bng ho c d ng CrO3 b t mu s m, xt Crm VI khng mi, th ng xuyn s d ng trong dung d ch pha v i n c. Nhi t nng ch y 1970C. nhi t trn 2500C phn hu thnh xt crm v oxy lm t ng nguy c chy. Nhi u ph n ng c th gy nguy hi m. Trnh dnh vo da v Dung d ch trong n c l m t. Trnh ht ph i h t b i m t axit m nh, ph n ng nh v h i. Thao tc n i v i ki m v c tnh n c thng gi, c thi t b mn. Ch t oxy ho m nh, th i kh t i ch ho c v i ph n ng v i cc ch t d thi t b b o v h h p. chy, ch t h u c v cc v t li u nhanh b oxy ho khc (gi y, g , l u hu nh, nhm, nh a t ng h p ...). n mn cc kim lo i.

Copper Cu ( ng) D chy. Thao tc n i c qu t ht gi t i ch ho c s d ng thi t b b o v h h p, mang g ng tay v knh b o h .

Cc h p ch t nh y v i va ch m c t o thnh v i cc h p ch t acetylene, ethylene oxides azide v hydrogen peroxide. Ph n ng v i cc ch t oxy ho m nh nh clorates, bromates v iodates gy nguy c chy n . Phn h y khi un nng ho c ti p xc v i cc axit sinh ra c t cao, hydrogen cyanide c kh n ng chy v hydrogen bromide n mn. Ph n ng v i cc ch t oxy ho m nh. Ph n ng ch m v i n c v h i m, t o thnh hydrogen bromide v hydrogen cyanide. Ph hu nhi u kim lo i khi c n c.

Cyanogen bromide BrCN

Gy kch thch m t, da v h h h p. Ti p xc ko di ho c th ng xuyn v i da c th gy vim da, l lot do chrome v kch ng da. Ht ph i c th gy ra ph n ng ki u hen suy n. C th gy th ng vch ng n m i. Gy ung th cho ng i. Mu nh t, nh kim, Ht ph i h i ng d u n, c ng, khng c th gy s t do ng. mi. D ng b t mu , chuy n sang mu xanh do nh h ng c a khng kh m. Nhi t nng ch y si 10830C, nhi t 25670C. Gy t n th ng Tinh th khng mu ho c mu tr ng, mi n ng cho m t, da h c. v ng h h p. Ht ph i h i c th Nhi t nng ch y gy ph ph i d n si 520C, nhi t n co gi t, ng t, 610C. suy h h p v ch t. Khng chy, nh ng sinh ra kh chy khi un nng. t chy sinh ra h i ho c kh kh ch u ho c c. Lm vi c trong h kn v thng kh. eo g ng tay v m c b o h , knh b o v , m t n ho c dng d ng c b o v m t cng ph ng ti n b o v h h p.

156

Cytochalasin (A-J)

Trnh dnh vo m t, da Ch t oxy ho m nh. v qu n o. Mang knh b o v kh i ho ch t v g ng tay nh a ho c cao su. R t d chy. Nhi t b c chy -450C, gi i h n chy 1,7 48%. Ph i nhi m v i khng kh v nh sng c th t o thnh cc peroxide d n . C th ph n ng m nh v i cc ch t oxy ho v cc halogen.

B t mu tr ng. Nhi t Gy ng c khi nng ch y bi n i. nu t, ht ph i ho c ng m qua da. C th gy qui thai b m sinh. Gy kch thch m t Diethyl ether Ch t l ng, bay h i ng h h p. m nh khng mu, mi v C2H5OC2H5 ng t c tr ng. Nhi t C th nh h ng n h th n kinh nng ch y 1160C, nhi t si 340C, tan trung ng gy ra l m v ng t. Ht nh trong n c. nhi u l n c th gy nghi n. Kch thch m t v Dimethylamine Ch t kh ha l ng d bay h i, khng mu, h h h p r t (CH3)2NH m nh. Ht ph i c mi h c. Nhi t nng ch y th gy ph ph i. 930C, nhi t si 70C, S b c h i nhanh c th gy m t m i ho l n v i n c. do l nh. Dung d ch c tc ng n mn i v i da v m t. C th ph n ng v i cc ch t oxy ho, thu ngn.

2,4Dinitrophenyl -hydrazine C6H3(NO2)2NHNH2 1-Hydrazino2,4-dinitrobenzen 157

D ng b t tinh th , mu cam. Nhi t nng ch y 0 200 C, tan nh trong n c.

Kch thch da v m t. c h i khi nu t, ht ph i v ti p xc v i da.

B o qu n thng ch a t i n i thng gi t t, trnh xa ngu n l a. N i dy ti p t v i thng ch a nh m ng n ng a kh n ng t o dng t nh i n.Thao tc trong t ht, mang g ng tay nitrile trnh s kh m da. C ck d B o qu n xa ngu n l a. chy. Nhi t Khi b dnh vo m t , r a b c chy ngay v a n c s y t . 260C, gi i Thao tc trong t ht. S h n kh d ng g ng tay b ng nitrile n ng chy v knh b o v lo i ch ng 2,8-14%. ha ch t. Dung d ch r t d chy. Nhi t b c chy 180C. B o qu n trong i u ki n m nh m gi m nguy c n . Dng m t n ch ng b i, g ng tay cao su ho c nh a v knh b o v lo i ch ng ha ch t. C th ph n ng m nh v i cc ch t oxy ho v ch t kh .

Dioxane C4H8O2 Diethylene dioxide

Ch t l ng khng mu, Kch thch m t v mi c tr ng. ng h h p. C th nh h ng h Nhi t nng ch y th n kinh trung 120C, nhi t si 0 ng gy au u, 101 C. bu n nn, ho, au h ng, au b ng, chng m t, bu n ng , nn, ng t. C th ng m qua da. Gy t n th ng th n v gan. C th gy ung th .

D chy, c kh n ng gy chy t xa. Khi ho c khu y c th xu t hi n tch i n. C th t o thnh cc peroxit gy n . Ph n ng r t m nh v i cc ch t oxy ho m nh v axit m c. Trong m t s ph n ng c ch t xc tc c th gy n . n mn nhi u d ng nh a t ng h p.

Ph n ng m nh v i cc ch t oxy ho m nh.

Thao tc n i thng gi, c thi t b th i kh t i ch . Khng dng ng n l a h , trnh ti p xc v i tia l a i n, khng ht thu c, khng cho ti p xc v i cc ch t oxy ho m nh ho c nh ng b m t nng. Khng s d ng kh nn khi vo, ra v trong cc thao tc khc. S d ng cc d ng c khng pht tia l a i n. Mang g ng tay, qu n o b o h , knh che m t ho c s d ng thi t b b o v m t cng ph ng ti n b o v h h p. Ethanol Ch t l ng khng mu, Tc ng c h i R t d chy. B o qu n trong v t ch a b c kn n p. Trnh xa ngu n khi nu t ph i. Gy Nhi t d bay h i, mi nh CH3CH2OH 0 kch thch m t. C chy 12 C, l a. c tr ng. Nhi t nng ch y th gy t n th ng gi i h n h th n kinh trung chy 3-19%. 1170C, nhi t si 0 ng. 79 C, tan trong n c. b c Mang g ng tay nh a ho c Ethanolamine Ch t l ng dnh, khng Tc ng n mn Nhi t 0 ln m t, h h h p chy 85 C. cao su v dng ph ng ti n H2NCH2CH2 bay h i, mi ammonia. v da. C th gy b o v m t. OH ch ng c m ng da. Nhi t nng ch y 2-Amino100C, nhi t si ethanol 0 171 C, tan trong n c. Ph n ng v i cc ch t oxy ho m nh.

158

Dung d ch Formaldehyde (37-41% formaldehyde c 11-14% methanol) HCHO

Ch t l ng khng mu , mi h c. Nhi t si 960C. Tan trong n c. C th ph n ng r t m nh v i cc ch t oxy ho, nitromethan t o thnh cc ch t d n , v i HCl t o thnh ch t bis (chloromethyl) ether c kh n ng m nh gy ung th .

Nhi t b c Mang Gy kch thch b o h nh t p d chy 500C. nh a, g ng tay cao su ho c m nh m t v da, kch thch ng nh a v lo i knh b o v h h p. Ph i nhi m kh i ho ch t. Thao tc v i h i trong th i trong t ht ho c n i thng gian di c th gy gi t t. h i ch ng ki u hen, vim k t m c, vim thanh qu n, vim ph qu n ho c vim ph qu n - ph i. C th gy c m ng da do ti p xc. C th gy nguy c lm cho s c kh e khng h i ph c. Gy ung th . Kch thch m nh ln m t v ng h h p trn. C th d n t i hi n t ng c m ng do ht ph i ho c ti p xc v i da ko di. Thao tc trong t ht ho c C th ph n ng v i cc ch t oxy ho r t m nh. n i thng gi t t. Mang g ng tay cao su ho c nh a, s d ng ph ng ti n b o v m t. Dung d ch formaldehy de m c tr thnh v n c khi b o qu n d i 210C v nn b o qu n 21 250C. Dung d ch long (1-5%) v dung d ch th ng (525%) v n c nhi u nguy hi m c a dung d ch c. Th ng cung c p d ng dung d ch n ng khc nhau, c thm ch t n nh nh m t ng tnh n nh.

Glutararaldeh yde OHC(CH2)3C HO

Dung d ch khng mu ho c vng nh t, mi h c. Nhi t nng ch y 140C, nhi t si 1890C. Tan trong n c.

159

Axit hydrochloric (10-37%) HCl Hydrogen chloride Tc ng n mn ln m t, h h h p v da. Ti p xc v i h i nhi u l n d n n vim ph qu n mn tnh. Ph n ng r t m nh v i ki m (ch t r n v dung d ch c) v ph n ng gy n v i thu c tm r n. To h i c v gy n khi ti p xc v i nhi u kim lo i. To h i r t c khi un nng.

Ch t l ng bay h i, khng mu, mi h c. Nhi t si 1210C. Tan trong n c.

Oxy gi H2O2

Khng ht h i, s d ng thi t b b o v h h p. Khi b dnh vo m t, r a ngay b ng n c v a n c s y t . B dnh vo da r a ngay b ng nhi u n c. Thao tc trong t ht. eo g ng tay cao su ho c nh a v thi t b b o v m t. Ch t l ng khng mu. n mn n ng Ch t oxy Dng nhi u n c r a ho, ti p xc khi b bm vo da. N u Nhi t nng ch y - cao (60%) v 0 n ng th p (6%) v i v t li u n ng cao h n 20% eo 39 C (70%), nhi t 0 n u ti p xc lu di d chy c g ng tay nitrile v s d ng si 125 C (70%). ph ng ti n b o v m t. v i da. Dung d ch th gy Tan trong n c t o chy. long kch thch thnh dung d ch cc m t, h h h p v n ng khc nhau. da. Ph n ng r t m nh v i nhi u ho ch t khc nhau, bao g m c cc ch t xy ho v ki m. Ph n ng v i h u h t cc kim lo i v mu i c a chng, cc ch t l ng d chy n v v t li u d chy khc (gi y, v i), aniline v nitromethane.

Hydrogen sulfide H2S Ch t chy r t m nh. Gi i h n kh n ng chy 4,3-46%.

Ch t kh khng mu, mi tr ng th i. Nhi t nng ch y si 850C, nhi t 600C.

C th t n h i h th n kinh trung ng, gy au u, chng m t, ho, vim h ng, nn, kh th , chong v t vong. Ht ph i c th gy ph ph i. Lm , au v b ng n ng m t.

C th phn hu thnh oxy, lm t ng p su t trong v t ch a. B o qu n ch t i, mt. Khng b o qu n trong v t ch a ho c thi t b kim lo i nh ng thau, ng, s t. Lm vi c n i thng gi, c Ch t oxy ho m nh v axit Kh n ng nitric m nh. n mn nhi u c a kh u thi t b th i kh t i ch . Mang knh an ton ho c s kim lo i v cc lo i nh a. gic gi m r t nhanh v d ng ph ng ti n b o v m t cng v i ph ng ti n khng th b o h h p. d a vo n xc nh s hi n di n c a kh.

160

Iodine I2 (I t)

D ng v y k t tinh mu xanh en, c mi c tr ng. Nhi t nng ch y 1140C, nhi t si 1840C. G n nh khng tan trong n c. Kch thch m t, h th n kinh v da. Gy m n c m da khi ti p xc nhi u l n. C th nh h ng n tuy n gip.

Khng ht h i. Trnh b Ph n ng r t m nh v i cc dnh vo m t. eo g ng tay kim lo i nh nhm, kali v nitrile. natri, h n h p ethanol/photphorus, acetylene v ammoniac.

Mercury Hg (th y ngn)

Ch t l ng n ng, mu b c. Nhi t nng ch y 390C, nhi t si 3570C. Khng tan trong n c. C th ng m qua da. Ph i nhi m nhi u l n gy t n th ng th n v h th n kinh trung ng, gy nn, tiu ch y, au u, bu n nn, s ng l i v r ng r ng.

Khng chy, nh ng lm t ng s c chy c a cc ch t khc. Nhi u ph n ng c th gy chy ho c n . Khi t to h i (ho c kh) kh ch u ho c c h i. Khng chy. To h i kh ch u ho c c khi b t nng. B o qu n trong v t ch a kn n p. Thao tc trong t ht ho c n i thng gi t t. Trnh b ch y trn. Theo di ch v sinh nghim ng t. Mang g ng tay nitrile. Acetylene, axit fulminic. Ph n ng v i ammoniac, azides v ethylene oxide t o thnh cc ch t d n . Ph n ng r t m nh v i brm. T o thnh h n h ng v i nhi u kim lo i. B o qu n bnh ch a v s d ng khay h ng ch a l ng b ra, Ht cc gi t r i vi vo bnh oxy kh p v i ng n i mao d n v n iv im t ci b m, x l khu v c b trn b ng b tk m t o thnh h n h ng. 161

Methanol CH3OH

Ch t l ng khng mu, d bay h i, mi c tr ng. Nhi t nng ch y -980C, nhi t si 650C. Tan trong n c.

D chy. Nhi t b c chy -160C, gi i h n chy 7-37%. B o qu n trong bnh kn, trnh xa ngu n l a. Trnh ht h i v ti p xc v i da. Thao tc trong t ht ho c n i thng gi t t. Mang g ng tay nh a ho c cao su v ph ng ti n b o v m t. C th ph n ng r t m nh v i cc ch t oxy ho, magi ho c brm v ph n ng v i cc ch t oxy ho m nh ho c chloroform v natri c th gy n .

Naphthylamin e (alpha v beta) C10H9N N-phenyl- naphthylamin e v Nphenyl- naphthylamin e.

Tinh th c mu t tr ng n h ng, mi c tr ng. C u trc alpha: nhi t nng ch y 500C, nhi t si 3010C. C u trc Beta: nhi t nng ch y 1130C, nhi t si 3060C, t tan trong n c nh ng hydrocloride th tan trong n c. D chy. Trnh t t c cc ph i nhi m. S d ng b oh thch h p. Thao tc trong t ht, n i c thi t b th i kh ho c qu t ht gi.

nh h ng n h th n kinh trung ng, d n t i ng t; kch thch mng nh y. Ph i nhi m mn tnh c th gy t n th ng vng m c v dy th n kinh m t. Da b ti p xc ko di c th b vim. C th ng m qua da. C hai d ng u r t c khi nu t, ht ph i v ti p xc v i da. Gy ung th cho ng i, gy ung th bng quang. Gy t bi n v qui thai trn th c nghi m. Ng m qua da. C ms d ng ho c c s ki m sot c a lu t php nhi u n c.

162

Ninhydrin C9H6O4

Gy c khi nu t D chy. Trnh ht ph i kh dung v Nhi t b c h i c ng nh b dnh vo v ht ph i. Kch chy 390C. m t. Dng g ng tay nh a thch m t, h h h p v da. Ti p xc ho c cao su v knh b o v nhi u l n d n t i lo i ch ng ha ch t. ch ng m n c m da. Khi dnh vo da t o thnh v t tm ko di.

Axit nitric (50- 70%) HNO3

Ch t r n mu vng nh, t phn hu tr c khi nng ch y nhi t 2410C. Cung c p trong bnh phun kh dung d i d ng dung d ch butanol 0,5% . Tan trong n c. Ch t l ng d ng khi khng mu ho c mu vng sng. Nhi t nng ch y 420C, nhi t si: 830 121 C. Tan trong n c. Tc ng n mn; gy b ng n ng m t v da. Ht ph i h i c th gy ph ph i. Ch t oxy ha; c th gy chy khi ti p xc v i v t li u d chy. Khi chy t a h i c. Axit acetic, axit chromic, axit hydrocyanic, anilin, carbon hydrgen sulfide, ki m, kim lo i v nhi u ch t khc. Axit nitric m c tham gia vo cc ph n ng nguy hi m h n nh ng ha ch t th khc. Khi t chy t o thnh kh n mn bao g m cc nit xt. Ph n ng r t m nh v i cc ch t oxy ho v ch t kh m nh gy ra nguy c chy v n . n mn nhi u d ng nh a. T o thnh cc ch t n (khng b n b i nhi t) ho c cc h n h p v i nhi u h p ch t h u c v v c .

Nitrobenzen C6H5NO2

Ch t l ng d ng d u, mu vng sng, mi c tr ng. Nhi t nng ch y 60C, nhi t si 2110C.

Khng ht h i; s d ng ph ng ti n b o v h h p. Khi b dnh vo m t nhanh chng r a v a n c s y t . B dnh vo da, r a nhanh v thay qu n o b nhi m b n. eo g ng tay nh a PVC, t p d nh a v knh an ton lo i ch ng ha ch t. Thao tc trong t ht. D chy. Thao tc n i thng kh, n i Xanh tm do t o Nguy c c thi t b th i kh t i ch methaemoglobin chy v n . ho c s d ng thi t b b o mu, t n th ng gan, tri u ch ng Nhi t b c b h h p. S d ng g ng 0 bao g m c xanh chy 88 C. tay, qu n o v knh b o h . tm mi ho c mng tay, chn, chng m t, nn m a, m t l , ng t. Ng m qua da.

163

Osmium tetroxide OsO4

Tinh th mu vng R t c khi nu t, sng, mi h c. ht ph i v ti p xc v i da, gy b ng Nhi t nng ch y n ng v kch thch. 400C, nhi t si 0 130 C, th ng hoa d i H i, ch t r n v dung d ch u gy i m si. tc ng n mn Tan trong n c. n da v ng h h p. Ht vo c th gy ph ph i.

Ch t oxy ho r t m nh. Khng chy, nh ng nh ng lm t ng s c chy c a cc ch t khc.

Axit oxalic HO2CCO2H

Tinh th khng mu, tan trong n c. Nhi t nng ch y 1900C, phn hu .

Oxygen O2

Kh d ng nn khng mu. Nhi t nng ch y -218,40C, nhi t si 1830C.

B o qu n trong bnh ch a kn v n i thng gi t t. Thao tc v i ch t r n ho c dung d ch trong t ht ho c n i c qu t ht gi. eo knh an ton lo i ch ng ha ch t v g ng tay b o v . Khi pha ch dung d ch ph i t cc ti kn vo bnh v i l ng n c c n thi t, y n p r i l c t i khi v ti. c h i khi ti p xc D chy. Khi Trnh dnh vo da v m t, Cc ch t oxy ho c ng nh v i da v nu t ph i. t to h i eo d ng c b o v m t v b c, thu ngn v cc h p mang g ng tay. ch t c a chng. B i gy kch thch (ho c kh) ng h h p v kh ch u m t. Dung d ch kch ho c c. thch m t v c th lm b ng da. n ng r t cao Khng chy, Khng dng ng n l a h , tia Ch t oxy ho m nh, ph n gy kch thch nh ng nh ng l a i n, khng ht thu c, ng v i cc vt li u d chy ng h h p. lm t ng s c khng ti p xc v i cc v cc ch t kh gy ra nguy chy c a cc ch t d chy. c chy v n . Ph n ng v i d u, m , hydrogen v cc ch t khc. ch t l ng d chy, cc ch t Khi lm r n v kh. nng p xu t trong bnh ch a t ng ln, c nguy c n .

164

Axit perchloric Ch t l ng khng mu, ho l n v i n c. HClO4 n mn; gy b ng n ng m t v da, c ng nh b ng ng tiu ha khi nu t ph i. H i gy tc d ng n mn trn m t, da v ng h h p. Ht ph i h i c th gy ph ph i. Ch t oxy ho r t m nh. Khng chy, nh ng lm t ng s c chy c a cc ch t khc. Trnh khng ht ph i h i v cc d ng ph i nhi m khc. Mang b o h g m g ng tay nitrile, cc d ng c b o v m t v m t. V i cc dung d ch nng c n thao tc trong t ht ho c n i c qu t thng gi. V t li u d chy v cc ch t kh nh acetic anhydride, bismuth v cc h p kim c a n, r u, kim lo i, gi y, g v cc v t li u h u c khc. Ch t oxy ho r t m nh, c th t o thnh ch t gy n khi ti p xc v i nhi u ch t v c v h u c nh sn g , bn, gh nhi m khu n Khi va ch m c th gy n .

Phenol C6H5OH

Tinh th khng mu ho c mu h ng sng, mi c tr ng. Nhi t nng ch y 410C, nhi t si 1820C. Tan trong n c.

Ch t v h i n mn m t, da v ng h h p, gy b ng n ng. C th ng m qua da. Lm r i lo n h th n kinh trung ng, hn m. Gy t n th ng th n v gan. Tri u ch ng: au b ng, nn m a, tiu ch y, kch ng da, au m t. Ti p xc v i dung d ch long ko di d n n vim da.

Nhi t b c chy 800C, gi i h n kh n ng chy 1,7-6%.

Khng ht h i, s d ng Ph n ng v i cc ch t oxy d ng c b o v h h p. ha gy nguy c chy v Trnh r i vo m t v n . ti p xc v i da. Lm vi c trong t ht. Mang g ng tay nitrile v d ng c b o v m t. Khi b dnh vo m t r a ngay b ng n c v a n c s y t . Khi b dnh vo da c n c i ngay qu n o b n v bi glycerol, polyethylene glycol 300 ho c h n h p ch t l ng polyethylene glycol (70%) v c n methanol 30% vo v t th ng sau r a c n th n b ng n c. 165

Axit phosphoric H3PO4

Khi b dnh vo m t c n r a ngay b ng n c v a n c s y t . eo g ng tay nitril v d ng c b o v m t.

Lm vi c n i c qu t th i gi t i ch . Mang g ng tay, qu n o b o h , m t n ho c dng d ng c b o v m t cng h h p.

Dung d ch l axit m nh, ph n ng r t m nh v i ki m v c tc ng n mn. Ph n ng r t m nh v i axit perchloric gy nguy c chy v n . K t h p r t m nh v i n c t o thnh axit Phosphoric. Ph n ng v i nhi u kim lo i khi c n c lm ch t xc tc.

Ch t l ng khng mu, n mn. Gy b ng Ph n ng nh t ho c tinh th ht da v m t. v i nhi u n c, mu tr ng. kim lo i t o thnh Nhi t nng ch y 0 hydrogen. 42 C, phn hu d i Khi un nhi t si 2130C. nng to h i Tan trong n c. c. n mn m t, da v Khng chy Ph t pho Tinh th ho c b t ht ng h h p gy nh ng pentoxide m mu tr ng. vim h ng, ho, rt nh ng lm P2O5 Nhi t nng ch y t ng s c b ng, kh th , 3400C, i m th ng 0 b ng da, au, gi p chy c a cc hoa 360 C. da, b ng m t. Ht ch t khc. ph i h i c th gy Nhi u ph n ng c th ph ph i. Nu t ph i gy au b ng, gy chy rt, tiu ch y, vim ho c n . t nng to h i h ng, nn m a. (ho c kh) kh ch u ho c c. Nguy c n Tinh th mu vng, c khi nu t, ht Axit picric tr ng thi ph i v ti p xc C6H2(NO2)3O ng m n c ho c tan trong c n. v i da. Nu t ph i kh H 2,4,6c th gy au u, Trinitrophenol Nhi t nng ch y 0 bu n nn. Kch 122 C. thch m t. Tan nh trong n c. Lun b o qu n d ng c d p n c ho c ch s d ng d ng dung d ch trong c n. T o thnh mu i v i nhi u kim lo i d n h n chnh n. Khi ti p xc v i btng c th t o ra canxi picrate l ch t gy n , nh y v i ma st. C th ph n ng m nh v i cc ch t kh . T ov t nhu m mu vng trn da.

166

Kali hydroxide KOH

D ng bng, b t, h t n mn h h h p, ho c thanh mu tr ng. m t v da. Ht ph i b i gy ph ph i. Nhi t nng ch y 0 360 C, nhi t si 13200C. Tan m nh trong n c. Ph n ng v im ts kim lo i (nhm, k m, thi c) trong i u ki n m.

Ph n ng m nh v i axit v nitrobenzen v cc ch t t y r a khc. Ho tan trong n c sinh nhi t m nh. B o qu n trong thng kn.

Ph n ng r t m nh v ph n ng n v i nhi u ch t v c v h u c ho c b t kim lo i.

Khi dnh vo m t c n r a ngay b ng n c v a n c s y t . Khi dnh vo da c n r a ngay v c i b ngay nhi m b n. Mang g ng tay cao su ho c nh a v d ng c b o v m t, th m ch c khi lm vi c v i dung d ch long. Dng qu n o b o h , d ng Kali Tinh th mu huy t d . Nu t v ht ph i b i oxy ho gy n mn. Kch m nh. C th c b o v m t, nh t l m t permanganate Nhi t nng ch y thch m t v h h p lm chy cc n khi c h t b i nh . KMnO4 2400C (phn hu ). r t m nh. Ht b i c v t li u d D tan trong n c. chy. th gy ph ph i. Kali tellurite Tinh th mu tr ng, Nu t v ht ph i Dng qu n o b o h . d ng bng, tan m nh gy c. Kch thch K2TeO3 trong n c. da v m t. Ch t l ng khng mu, Kch thch m t v R t d chy. B o qu n trong bnh ch a Propan-2-ol y kn, xa ngu n l a. ng h h p. C Nhi t b c (CH3)2CHOH mi c n. 0 Nhi t nng ch y - th nh h ng n chy 112 C, Thao tc trong t ht. Dng Isopropanol g ng tay nitrile v d ng c h th n kinh trung gi i h n 890C, nhi t si 0 b o v h h p. ng gy au u, chy 2,382 C. 12,7%. chng m t, bu n Tan trong n c. nn, nn v hn m. Khi ph i nhi m lu v i nh sng v khng kh, c th ph n ng r t m nh v i cc ch t oxy ha t o thnh cc peroxide khng b n. 70-85% propan-2-ol trong n c cs d ng lm kh dung kh trng v n c nguy c chy v khng nn s dng g n ngu n l a.

167

Pyridin C5H5N

Thao tc n i thng gi, c Ph n ng r t m nh v i cc thi t b th i gi t i ch ho c ch t oxy ho v axit m nh. s d ng d ng c b o v h h p. Mang g ng tay v qu n o b o h .

Selen Se

nh h ng n h Ch t l ng khng mu, th n kinh trung mi c tr ng. ng gy chng Nhi t nng ch y 0 m t, au u, bu n 42 C, nhi t si nn, th nng v 1150C. ng t. C th ng m qua da gy v b ng rt. Nu t ph i gy au b ng, tiu ch y, nn, m t l m. Ph i nhi m nhi u l n gy t n th ng gan v th n. Kch thch da v Ch t r n, t n t i nhi u d ng khc nhau, m t. Ht ph i b i c ch t r n v nh hnh th gy ph ph i. mu nu n xanh Ph i nhi m nhi u en ho c tinh th l n c th gy r ng trong su t ho c tinh mng tay, mng th xm kim lo i n chn, t n th ng h en. tiu ho. Nhi t nng ch y 170-2170C, nhi t si 6850C. Trnh pht tn b i. Theo di ch v sinh ch t ch . Thao tc n i c th i gi t i ch . eo g ng tay, qu n o b o h v knh an ton. Ph n ng r t m nh v i cc ch t oxy ho v cc axit m nh. 500C tc d ng v i n c t o thnh hydrogen v axit selen d chy. Khi t trn ng n l a nh tham gia ph n ng v i ph t pho v cc kim lo i nh niken, kali, platin, natri v k m.

D chy. Nhi t b c chy 200C, gi i h n chy 1,812,4%. un nng to h i (ho c kh) kh ch u ho c c. H i/ h n h p l ch t d chy. Ch t d chy. To h i (ho c kh) kh ch u ho c h i c khi t chy.

168

Silver Ag (b c)

Kim lo i mu tr ng, tr nn en khi c tc d ng c a ozon, hydrogen sulfide ho c l u hu nh. Nhi t nng ch y 9620C, nhi t si 22120C.

Khng chy, Thao tc n i c th i gi t i tr d ng b t. ch . Mang g ng tay v knh b o v ho c d ng c b o v m t cng v i d ng c b o v h h p khi ti p xc v i b i ho c h i b c. Khng t ng thch v i acetylene, cc h p ch t c a ammoni, axit oxalic, axit tartaric.

B c nitrat AgNO3

Tinh th mu tr ng. Nhi t nng ch y 2120C, nhi t si 4440C. Tan trong n c.

Ht nhi u h i b c kim lo i c th gy t n th ng ph i, bi u hi n l ph th ng. Khi ph i nhi m lu di ho c nhi u l n c th lm mu m t, m i, h ng, da chuy n sang mu xanh xm (ch ng da nhi m b c). C th gy kch thch v b ng n ng da v m t. Nu t ph i gy n mn. Ph i nhi m ko di ho c nhi u l n c th gy ra ch ng s c t xanh trn da (ch ng da nhi m b c). Khng chy nh ng nh ng lm t ng s c chy c a cc ch t khc. Trnh gy b i. Theo di ch t ch ch v sinh. Mang g ng tay b o h b ng cao su ho c nh a v m t n ho c knh b o v m t cng d ng c b o v h h p. Khi b dnh vo m t c n r a ngay b ng n c v a n c s yt . Dung d ch ammoniac lm k t t a b c nitrit d n khi c s tham gia c a ki m ho c glucose. C th t o thnh ch t d n v i ethanol v d n t i ph n ng trng h p v i acrylonitril d n . C th gy chy ho c n khi tr n v i magi, ph t pho ho c l u hu nh.

169

Natri azide N3Na

Ch t r n, d ng tinh th khng mu. Nhi t nng ch y 3000C, nhi t si 13900C. Tan trong n c.

R t c khi nu t, ht ph i v dnh vo da. C th gy b ng. B i v dung d ch kch thch m t v da, c th ng m qua da.

un nng trn i m nng ch y s phn hu gy nguy c n .T ah i c khi un nng. Khng dng n c d pt t ho ho n x y ra. M c qu n o b o h Cc ch t oxy ho

Khi dnh vo da ph i r a Ph n ng n v i brm, s ch ngay. Trnh ht ph i carbon disulfide ho c b i. S d ng g ng tay nh a chromyl chloride. D ng r n ho c cao su v d ng c b o ph n ng v i kim lo i n ng, bao g m c ng, v m t. ch, thu ngn, t o thnh mu i azid kim lo i c nguy c n . Ti p xc v i axit t o thnh ch t kh c c tnh v kh n ng n cao.

Natri biselenite NaHSeO3

D ng b t tinh th tr ng nh t, tan trong n c.

Nu t v ht ph i b i gy c. C th nguy hi m do nh h ng tch lu . Gy qui thi trn th c nghi m. Ti p xc ko di trn da c th gy vim da.

170

Natri cianua NaCN

D ng b t tinh th tr ng, c mi h nh nhn. Nhi t nng ch y 5630C, nhi t si 14960C, tan m nh trong n c.

R t c khi nu t, T a h i c ht ph i v ti p xc khi b nng. v i da. Gy kch thch n ng cho m t. Ph i nhi m lu di c th gy t n th ng tuy n gip. To kh hydrogen cyanide (HCN) r t c khi ti p xc v i cc axit ho c n c ch a kh carbon dioxide ho tan. C th t o h n h p gy n v i cc nitrit.

Trnh ht ph i b i. Dng d ng c b o v h h p. Trnh dnh vo m t v da. Khi b dnh vo da c n r a n c ngay v c i b qu n o nhi m b n. eo knh b o v m t lo i ch ng ha ch t v g ng tay cao su ho c nh a. B o qu n c n th n trong thng kn, n i thng gi.

Natri hydroxide NaOH

D ng bng, b t, h t ho c thanh nh , khng mu. Nhi t nng ch y 3180C, nhi t si 13900C. Tan trong n c.

D ng r n v dung d ch m c. Ht ph i b i gy t n th ng ng h h p, gy ph ph i. n mn khi nu t ph i. Dung d ch long kch thch m t. Ti p xc ko di c th d n t i t n th ng nghim tr ng.

Khng chy. Ti p xc v i h i m ho c n c c th to nhi t, gy chy cc ch t d chy.

Khi dnh vo m t c n ph i r a ngay v a n c s y t . Khi dnh vo da c n r a n c ngay, c i b qu n o nhi m b n. Mang g ng tay cao su ho c nh a v d ng c b o v m t, th m ch ngay c khi lm vi c v i dung d ch long.

To nhi u nhi t khi tan trong n c. Ph n ng r t m nh v i h n h p chloroform-methanol v cc axit m nh.

X l n i dung d ch b b ng ch t t y (sodium hypochlorid e) v 24 gi . Qut c n th n b t r nb v cho vo nu c ch a b t t y, sau 24 gi m i th i b . C n c thu c gi i c cyanide trong phng th nghi m. B o qu n trong thng kn n i kh ro.

171

Dung d ch Natri hypochlorit (C 10-14% chlorine) NaOCl

Dung d ch khng mu n mn m t v da. ho c mu vng sng, Nu t ph i gy n mn ng h h p. mi clo, tan trong Ht ph i c th gy n c. ph ph i. Ph i nhi m nhi u l n c th gy nn hi n t ng m n c m da. Khi ti p xc v i cc axit to ra kh c m nh. C th ph n ng r t m nh v i cc h p ch t d chy v cc ch t kh . C th ph n ng v i cc h p ch t c a nitrogen t o thnh h p ch t N-chloro gy n . C th ph n ng m nh v i methanol.

oxy ho m nh. C th to h i c khi chy.

Khi dnh vo m t, r a n c ngay v a n c s y t . Dnh vo da c n r a ngay. Khng ht h i, dng d ng c b o v h h p. Thao tc n i thng kh t t. S d ng g ng tay cao su ho c nh a v d ng c b o v m t.

Axit sulfuric H2SO4

Ch t l ng khng mu, khng mi, nh t. Nhi t nng ch y 0 10 C, nhi t si 3400C (phn hu ).

Dung d ch m c (15%) n mn, gy b ng n ng. D ng s ng m v h i gy n mn n ng khi ht ph i. Dung d ch long kch thch m t v da, gy b ng v vim da.

un nng c th to h i c. Khng chy. Nhi u ph n ng gy chy ho c n . Khi pha trong n c to nhi t, c th b n tung to ho c si. Lun axit vo n c, khng bao gi n c vo axit.

B b n vo m t ph i r a ngay v a n c s y t . B dnh vo da, c n r a ngay, c i b qu n o nhi m b n. eo g ng tay nitrile, s d ng d ng c b o v m t v m t. Khng cho ti p xc v i cc ch t d chy.

L ch t lm kh oxy ho m nh v ph n ng r t m nh v i nhi u ho ch t nh h p ch t c a nitrogen, thu c tm, kim lo i ki m v perchlorat, cc v t li u d chy, ch t oxy ho, amine, ki m, n c, nhi u nhi t v ph n l n kim lo i.

Trong qu trnh b o qu n m t d n chlorine, s d ng dung d ch long lm ch t kh trng nhanh b h ng. B o qu n n i t i, mt, thng kh t t v xa axit. Khi thm n c vo dung d ch axit m c c th x y ra hi n t ng si t i ch .

172

Tetrahydrofur an C4H8O Diethylene oxide Tetramethylen e oxide

Ch t l ng khng mu, c ch h th n c mi c tr ng. kinh trung ng, Nhi t nng ch y - gy hn m. Kch 108,50C, nhi t si thch m t, da v ng h h p. 660C R t d chy. C th t o thnh cc peroxide gy n . Nhi t b c chy 140C. N c khng hi u qu trong ch a chy do tetrahydrofur an, nh ng c th dng n lm ngu i bnh ch a b nh h ng c a l a. Thao tc n i thng gi, c th i gi t i ch ho c dng g ng tay, d ng c b o v h h p v knh an ton.

Ph n ng r t m nh v i ch t oxy ho, ki m m nh v m t s h p ch t c a halogen v i kim lo i gy nguy c chy v n . n mn m t s d ng nh a, cao su v cc b m t khc. C th t trng h p khi c cation kh i s ng ph n ng. S c t phn o n v i canxi hydroxid c th gy n .

Thallium acetat TIC2H3O2

Tinh th ch y r a mu tr ng. Nhi t nng ch y 1100C. Tan m nh trong n c.

o-Tolidin (C6H3(3CH3)(4NH2))2 3,3'-Dimethyl(1,1'bimethyl)4,4'diamine

Tinh th khng mu. Nhi t nng ch y 1310C, nhi t si 2000C. Tan t trong n c.

R t c khi nu t ph i v i hi u ng tch lu . nh h ng n h th n kinh trung ng v h tim m ch. Gy c khi b dnh vo da v m t. c h i khi ti p xc v i da ho c nu t ph i. B i gy kch thch h h h p v m t. C kh n ng gy ung th cho ng i.

B o qu n trong bnh ch a kn n p. Thao tc trong t ht ho c c thi t b th i kh. Mang b o h , bao g m c kh u trang, knh b o v kh i ho ch t, g ng tay cao su ho c nh a, d ng c b o v m t. Trnh ti p xc. S d ng cc Cc ch t oxy ho. Ch t d d ng c b o v m t v chy. un nng to h i mang g ng tay. (ho c kh) kh ch u ho c c.

173

Toluen C7H8 Methylbenzen e

Ch t l ng khng mu, c mi c tr ng. Nhi t nng ch y 950C, nhi t si 1110C. Khng tan trong n c. c ch h th n kinh trung ng. Kch thch m t, mng nh y, da. Ph i nhi m nhi u l n c th gy c cho qu trnh sinh s n v s pht tri n ng i.

Axit Tinh th ht m mu trichloroacetic tr ng c mi h ng. CCl3COOH Nhi t nng ch y 580C, nhi t si 197,50C. Tan trong n c, ethanol, diethylether.

R t d chy. H i c ng c th gy chy. Nhi t b c chy 40C, gi i h n chy 1,47%. Nguyn li u dng d p t t m chy nh : ho ch t khan, carbonic dioxide, b t, s ng n c ho c kh tr (nitrogen). n mn; gy b ng Khng chy. n ng cho m t, da, C th t a kh c khi ng h h p. t. Trnh dnh vo m t v da; eo g ng tay nh a ho c cao su v knh ho c m t n lo i ch ng ha ch t cng v i d ng c b o v h h p. Khi b dnh vo m t c n r a n c ngay v a n c s yt . Ph n ng r t m nh v i h n h p ng/dimethyl sulffoxide v ti p xc v i ki m, ch t oxi ha m nh v kim lo i nh s t, k m, nhm. B o qu n n i kh ro. Dung d ch m c trong n c c th phn ly r t m nh.

B o qu n trong bnh ch a C th ph n ng v i axit kn n p, xa ngu n l a, n i m nh, ki m v ch t oxy dy ti p t cc thng ch a ho. nh m trnh t o dng t nh i n. Khng ht h i. S d ng d ng c b o v h h p. B o qu n v thao tc trong t ht ho c n i thng gi t t. eo g ng tay nitrile.

174

Trichloroethylen CHClCCl2 Gy kch thch m t D chy v da. Ph i nhi m trong i u ki n c th . ko di c th gy vim da v nh h ng h th n kinh gy m t tr nh . C th gy t n th ng gan v th n. C th gy ung th ng i. Thao tc n i thng gi, c th i kh t i ch . S d ng g ng tay, knh b o v ho c d ng c b o v m t khc cng v i d ng c b o v h h p. Khi ti p xc v i cc b m t nng ho c l a phn hu t o thnh kh c v n mn (phosgene, hydrogen chloride). Khi ti p xc v i ki m m nh, phn hu t o thnh dichloro-acetylene; ph n ng r t m nh v i b t kim lo i nh : nhm, barium, magi v titan; phn hu ch m b i nh sng khi c h i m, t o thnh HCl. C th ch a ethylbenzene nh l m t t p ch t. Ethylbene c th gy ung th cho ng i.

Ch t l ng khng mu, mi c tr ng. Nhi t nng ch y 730C, nhi t si 870C.

Xylene (ch t ng phn h n h p) C6H4(CH3)2 Dimethylbenzen

Ch t l ng khng mu, c mi th m. Nhi t nng ch y t -950C n -130C, nhi t si 136-1450C. Khng tan trong n c.

C th nh h ng Ch t l ng d n h th n kinh chy; nhi t trung ng gy au b c chy u, chng m t, m t 27-320C. l v nn m a. D ng l ng v h i kch thch m t da, mng nh y, ng h h p. Gy c khi nu t ph i. Ti p xc ko di v i da c th lm teo m . Suy gi m th n kinh khng c hi u. C th lm t ng nguy c t n th ng s c nghe khi ph i nhi m v i ti ng n. Th c nghi m trn ng v t cho th y gy c cho qu trnh sinh s n v s pht tri n ng i. 175

Trnh r i vo m t. S d ng g ng tay nitrile v d ng c b o v m t. B o qu n trong bnh ch a kn n p, xa ngu n l a.

176