Nin lun Vt L

PHN M U
I. L DO CHN TI. X hi ngy cng pht trin nn i hi ngnh gio dc phi thay i phng php dy hc. Hin nay, c rt nhiu phng php dy hc tch cc nh: Phng php pht hin v gii quyt vn , Phng php m hnh, Phng php khm ph, .Tuy nhin, Vt l l mt mn khoa khc thc nghim, nn vic dy hc mn Vt l phi ch trng s dng th nghim. tng cng hiu qu s dng th nghim, gio vin nn s dng th nghim theo tinh thn Phng php thc nghim. T quan im , ti i vo nghin cu su hn Phng php thc nghim. c bit, trong nm hc 2006 2007, B gio dc pht hnh i tr hai b sch gio khoa Vt l 10: B c bn v B nng cao. Mt trong nhng phng php quan trng m sch gio khoa Vt l 10 (b c bn v b nng cao) trnh by l ging dy theo tinh thn Phng php thc nghim. Do m ti ch trng nghin cu hai b sch ny phc v cho vic i thc tp s phm v ging dy sau ny. V nhng l do trn nn chn ti: Vn dng Phng php thc nghim son gio n ging dy mt s bi ca chng Cht Kh trong chng trnh Vt l 10 nng cao. II. MC CH NGHIN CU. Vn dng Phng php thc nghim vo son gio n ging dy mt s bi ca chng Cht Kh trong chng trnh Vt l 10 nng cao. III. GI THIT KHOA HC. C th nghin cu l lun v p dng Phng php thc nghim trong dy hc Vt l nhm pht huy s thng minh sng to ca hc sinh. C th nghin cu son gio n dy mt s bi in hnh trong chng trnh Vt l ph thng theo tinh thn Phng php thc nghim. C th to ra cc dng dy hc dng trong cc bi ging. IV. NHIM V NGHIN CU. Th 1: Hiu c ngha tm quan trng ca Phng php thc nghim trong nghin cu khoa hc v trong dy hc Vt l trng ph thong. Th 2: Hiu c ni dung Phng php thc nghim s dng trong dy hc Vt l trng ph thng. Th 3: Bit t chc cho hc sinh tham gia tm ti nghin cu hc tp theo tinh thn Phng php thc nghim. Th 4: C k nng son tho gio n mt s bi hc in hnh theo tinh thn s dng Phng php thc nghim. Th 5: C th ch to mt s dng dy hc phc v cho vic dy hc nhng bi . c bit l ch trng cc th nghim, tranh nh, hnh v sn. V. I TNG NGHIN CU. Cc hot ng dy v hc mt s bi ca chng Cht Kh trong sch gio khoa Vt l 10 nng cao Trung hc ph thng. VI. PHNG PHP NGHIN CU. Nghin cu l thuyt: qu trnh nghin cu i hi phi su tm nhiu ti liu c lin quan.T c ti liu, xy dng cc gi thit, phn tch tng hp l thuyt m vit nn c s l lun ca ti. Nghin cu thc tin: y l ti thc nghim nn s vn dng nhiu phng php nghin cu trong thc tin nhng ch yu l phng php thc nghim: ch to cc dng dy hc phc v cho nhng bi nh: th nghim, bng v, m hnh, tranh Trang 1

Nin lun Vt L nh, su tm phim nh,.Ngoi ra, cn vn dng mt s phng php khc nh: m hnh, phn tch - tng hp, phng php quan st,....Bn cnh , cn s dng mt s sch tham kho, sch gio khoa,bo ch,c lin quan n l lun v phng php dy hc. VII. CC GIAI ON THC HIN TI. Giai on 1: su tm ti liu, nghin cu c s l lun nh: l lun dy hc, cc phng php dy hc, phn tch chng trnh Vt l ph thng t lp cng chi tit v c s l lun cho ti. Giai on 2: su tm v ch to mt s dng dy hc, rn luyn k nng thc hnh th nghim. Giai on 3: son gio n ging dy mt s bi ca chng Cht Kh trong chng trnh Vt l 10 nng cao. Giai on 4: chinh sa v hon thnh ti. VIII. CC KHI NIM V K HIU DNG TRONG TI. MCc khi nim c dung: - Phng php: l cch thc, con ng, phng tin t ti mc ch, gii quyt nhng nhim v nht nh. - Gio n: l ti liu Gio vin thit k vch k hoch lm vic cho mt bi ging c th ti lp. Gio n phi cha ng ni dung bi hc, cc hot ng ca thy v d kin hot ng ca tr theo tin trnh thi gian trn lp. MCc k hiu c vit tt trong ti: - Hc sinh: HS - Gio vin: GV - Sch go khoa: SGK - Th nghim: TN

Trang 2

Nin lun Vt L

PHN NI DUNG
CHNG 1: C S L LUN
I. PHNG PHP THC NGHIM TRONG NGHIN CU KHOA HC VT L. 1. S ra i ca phng php thc nghim. Vo thi c i, khoa hc cha phn ngnh v cha tch khi trit hc. Lc ,di ch chim hu n l x hi phn chia thnh 2 giai cp: n l v ch n. Nhng nh hin trit thuc giai cp ch n hoc nhng ngi t do. H coi trng vic suy l, s tranh lun m coi khinh vic lm th nghim, coi n nh l mt loi hnh lao ng chn tay. Trong hon cnh , trit hc t nhin pht trin theo hai hng: duy vt v duy tm. Tuy nhin sut mt thi gian di khoa hc pht trin rt chm. Ring i vi Vt l dng nh ch gim chn ti ch. Trc kia, Acsimet ch trng n thc nghim nhng cha nu ra thnh phng php ring bit. n th k XVII. Galil l ngi u tin xng phng php nghin cu mi l phng php thc nghim. Galil c cng nhn l ng t ca Vt l thc nghim. Trc mt hin tng cn nghin cu, Galil, bt u quan st xc nh r vn , sau a ra mt cch gii quyt l thuyt c tnh cht d on. T l thuyt , ng rt ra nhng h qu kim tra c bng thc nghim. Sau b tr th nghim thch hp, to iu kin tt nht c th t c kt qu chnh xc. Cui cng ng i chiu kt qu thu c bng thc nghim vi l thuyt ban u xem xt tnh ng ng ca h qu. Phng php ca Galil c tnh h thng, tnh khoa hc, c chc nng nhn thc lun, tng qut ho v mt l thuyt nhng s kin thc nghim v pht hin ra bn cht ca s vt hin tng. Nhng ng cha tng kt c phng php thc nghim khoa hc ca mnh. V sau, Niutn k tha phng php , khi qut n thnh mt phng php hon chnh. Nh Phng php thc nghim m trong nhiu th k qua, Vt l hc bc c nhng bc tin ln v cn thm nhp vao nhiu ngnh khoa hc khc. 2. Ni dung ca Phng php thc nghim. Vt l trng ph thng hin nay ch yu l vt l thc nghim. Phng php thc nghim do Galil sang lp ra v c cc nh khoa hc khc hon chnh. Spaski nu ln thc cht ca Phng php thc nghim nh sau: Xut pht t quan st v thc nghim, nh khoa hc xy dng mt gi thuyt (d on). Gi thuyt khng ch n thun l s tng qut ha cc s kin thc nghim lm, n cn cha ng mt ci g mi m, khng c sn trong tng th nghim c th. Bng php suy lun lgic v bng ton hc, cc nh khoa hc c th t gi thuyt m rt ra mt s h qu, tin on mmt s s kin mi trc cha bit n.Nhng h qu v s kin mi li c th dng thc nghim m kim tra li c, v nu s kim tra thnh cng, n khng nh mt gi thuyt, bin gi thuyt thnh nh lut vt l chnh xc. Nh vy, Phng php thc nghim khng phi l lm th nghim n thun, khng phi l s quy np gin n (nh ch ngha quy np thc nghim) m l s phn tch su sc cc s kin thc nghim, tng qut ho nng ln mc l thuyt v pht hin ra bn cht ca s vt. l l s thng nht gia thc nghim v l thuyt nhm mc ch nhn thc thin nhin. Trang 3

Nin lun Vt L Phng php thc nghim hiu theo ngha trn l bao qut c qu trnh tm ti t tng ban u n kt qu cui cng. Nhng trong s pht trin ca vt l hc, c khi qu trnh pht sinh ra mt nh lut rt lu di v phc tp, mi nh bc hc ch thc hin mt khu trong qu trnh . V d: Maikenxn trong hn 20 nm lm th nghim o vn tc nh sang truyn theo chiu quay ca Tri t v theo chiu ngc li, ct kim tra li gi thuyt v gi te c t trc. ng ni ting l nh vt l thc nghim, v thit b th nghim do ng ch to ra (giao thoa k) t mc chnh xc cao. Anhstanh tin tng kt qu th nghim v dng n lm tin cho thuyt tng i ca ng. Bi th, ngy nay c th hiu phng php thc nghim theo ngha hp ch gm hai giai on sau: T gi thuyt rt ra h qu v dng th nghim kim tra li h qu . 3. Cc giai on ca Phng php thc nghim. Phng php thc nghim gm cc giai on chnh sau: - Lm ny sinh vn cn nghin cu (cu hi cn tr li). - xut gi thuyt. - Suy lun lgic t gi thuyt ra h qu kim tra c bng th nghim. - Kim tra h qu bng th nghim + Thit k phng n th nghim. + Lp k hoch th nghim. + B tr th nghim. + Tin hnh th nghim thu thp d liu. + X l kt qu th nghim. - Kt lun (th nghim xc nhn hay bc b gi thuyt) Hai giai on th hin r chu trnh sng to (tm ra ci mi) l khu xy dng gi thuyt v b tr th nghim kim tra. II. PHNG PHP THC NGHIM TRONG DY HC VT L. 1. Cc giai on ca Phng php thc nghim. gip hc sinh c th bng nhng hot ng ca bn thn mnh m ti to, chim lnh c cc kin thcVt l th tt nht l gio vin t chc cho h tri qua cc giai on ca Phng phaps thc nghim nh sau: Giai on 1: Lm xut hin vn . Gio vin m t mt hon cnh thc tin, hay biu din mt vi th nghim v yu cu cc em d on hin tng xy ra, tm nguyn nhn hoc xc lp mt mi quan h no . Tm li l nu ln mt cu hi m hc sinh cha bit cu tr li, cn phi suy ngh, tm ti mi tr li c. Giai on 2: Xy dng gi thit. Gio vin hng dn gi cho hc sinh xy dng mt cu tr li d on ban u , da vo quan st t m, k lng, vo kinh nghim ca bn thn, vo nhng kinh nghim c. Nhng d on ny c th cn th x, c v hp l nhng cha chc chn. Giai on 3: Suy ra h qu. T gi thuyt, dng suy lun lgic hay suy lun ton hc, suy ra h qu: d on hin tng trong thc tin, mi quan h gia cc i lng Vt l. Giai on 4: Tin hnh th nghim kim tra. Xy dng phng n v thc hnh th nghim kim tra h qu d on trn c ph hp vi kt qu thc nghim khng. Nu ph hp th gi thuyt trn tr thnh chn l, nu khng ph hp th phi xy dng gi thuyt mi. Trang 4

Nin lun Vt L Giai on 5: ng dng. Hc sinh vn dng kin thc gii thch hay d on mt s hin tng n gin trong thc tin di hnh thc cc bi tp. Thng qua , trong mt s trng hp, s i ti gii hn p dng kin thc v xut hin mu thun nhn thc mi cn gii quyt. M Cc khi nim cn gii thch r. Khi nim vn dng ch mt kh khn, mt nhim v nhn thc m hc sinh khng th gii quyt c ch bng kinh nghim, kin thc, k nng, cch thc hnh ng c, ngha l khng th dng t duy ti hin n thun m phi tm ti sng to gii quyt c th ngi hc thu c kin thc, k nng, cch thc hnh ng mi. Vn cha ng cu hi nhng l cu hi v mt ci cha bit, cu hi m cu tr li l mt ci mi (kin thc, k nng, cch thc hnh ng mi) phi tm ti sng to mi xy dng c, ch khng phi l cu hi n thun yu cu nh li kin thc c . Tnh hung c vn l tnh hung trong xut hin vn cn gii quyt m hc sinh cm thy vi kh nng ca mnh th hi vng c th gii quyt c nn n kch thch hot ng nhn thc tch cc ca hc sinh. C nhiu cch to tnh hung c vn : t kinh nghim sng, quan st t nhin, th nghim, gii bi tp vt l, k chuyn lch s.V d: th nghim n gin v s ri nhanh khc nhau ca hai t giy ging nhau nhng mt t vo vin, cn t kia c nguyn mu thun vi kinh nghim sn c ca hc sinh (nh hng ca lc cn khng kh ln s ri ca cc vt), th nghim n gin v s dch li gn nhau ca hai t giy t song song nhau khi thi mt lung kh dc theo khong gia hai t giy tri vi s ch i ca hc hc sinh (nh lut Becnuli), th nghim v s ni ca chic kim khu trn mt nc khi c th nh theo phng ngang nhng li chm khi c th theo phng thng ng (hin tng cng mt ngoi ca cht lng) Gi thit l cu tr li c tnh cht d on cho cu hi nu ra. D on ny c th cn th s nhng c cn c, c l l, c v hp l nhng cha chc chn. Gi thit khng n thun l s quy np n gin kt qu cc th nghim m phi cha ng ci mi m, khng c sn trong tng th nghim. Cc cch xut gi thuyt: da vo s lin tng ti mt kinh nghim c (v d: da vo kinh nghim v tc dng ca lc ln cnh ca ra vo quanh bn l, hc sinh xut gi thuyt: tc dng lm quay vt ca lc t l vi ln F ca lc v khong cch l t im t ca lc ti trc quay ( Fl) (!), da vo s tng t, da vo php ngoi suy (v d: khi xt xem chuyn ng ri t do ca mt vt thuc loi chuyn ng no, s dng php ngoi suy t quy lut bit v chuyn ng thng nhanh dn u ca mt vt trn mt phng nghing (gc nghing ca mt phng 0 < < 90 0 ) cho trng hp gii hn ( = 90 0 ) a ra gi thuyt: chuyn ng ri t do ca vt l chuyn ng nhanh dn u). Trong chng trnh vt l ph thng, cc mi lin h nh lng gia hai i lng thng gp l: bng nhau, t l thun, t l nghch, t l nghch bc hai, hm bc nht, t l theo hm s sin, s bo ton ca mt i lng. hc sinh c th xut c d on v mi lin h nh lng gia hai i lng, cn tin hnh th nghim vi mt s php o nht nh. 2. Cc mc s dng Phng php thc nghim trong dy hc Vt l. Nhng bi hc m hc sinh c th tham gia y vo 5 giai on trn khng nhiu. l nhng bi m vic xy dng gi thuyt khng i hi mt s phn tch qu phc tp v c th kim tra gi thuyt bng nhng th nghim n gin s dng nhng dng c o lng m hc sinh quen thuc. V d: cc bi nh lut v ri t do, nh Trang 5

Nin lun Vt L lut III ca Niutn, quy tc mmen v s cn bng ca cc vt quay quanh mt trc, nh lut Bil - Marit, nh lut phn x nh sang Trong nhiu trng hp,hc sinh gp kh khn khng th vt qua c th c th s dng Phng php thc nghim cc mc khc nhau, th hin mc hc sinh tham gia vo cc giai on ca Phng php thc nghim.

CHNG 2: GIO N GING DY CHNG CHT KH

Trang 6

Nin lun Vt L I. S CU TRC NI DUNG CHNG CHT KH. Thuyt HPT cht kh

Tng tc pt

Cht kh

Cht lng

Cht rn

n g

Kh l tng

Kh thc

Gn ng

L BilMarit

L Sacl

Phng trnh trng thi kh l tng

L Gay Luyxac

CC NH LUT CA CHT KH iu kin chun

PT ClaprngMenleep

II. GIO N GING DY MT S BI TRONG CHNG. Trang 7

Nin lun Vt L 1. Gio n ging dy bi nh lut Bil Marit. 1.1. Vn dng Phng php thc nghim vo cc bc ging dy. Giai on 1: Lm xut hin vn . Yu cu HS em ng chch ( chun b nh) lm th nghim, ti hng dn HS cch p t t pittng v t cu hi. Hy cho bit cm nhn tay y pittng, iu c ngha g ? Giai on 2: Xy dng m hnh gi thuyt. Sau khi p pittng HS cm nhn c pittng tc dng ngc vo tay cng ngy, cng mnh. Do , ti s gi HS a ra c m hnh gi thuyt: i vi mt khi kh xc nh khi nhit khng i th khi V gim p tng. Giai on 3: Suy ra h qu. a ra d on p t l nghch vi V, cho nn s nghin cu tch p,V. Giai on 4: Tin hnh th nghim kim tra. Phi ra phng n TN nghin cu tch p, V. Sau , thc hin th nghim. Giai on 5: ng dng. Yu cu HS vn dng kin thc hc gii thch hin tng bm xe p. 1.2. Gio n ging dy. 1.2.1. Mc ch. a. V kin thc: - Suy ra c nh lut Bil Marit sau khi quan st v theo di TN. - Bit v ng biu din s ph thuc ca p sut v th tch trn th. b. K nng. - c hiu SGK - Vn dng nh lut gii thch hin tng bm kh v gii cc bi tp. 1.2.2. Phng php v phng tin dy hc. a. Phng php: Thc nghim, c SGK, hp tc, khm ph, din ging v m thoi. b. Phng tin dy hc: - B th nghim kho st nh lut Bil Marit. - Tranh nh v hnh v sn. 1.2.3. Yu cu hc sinh. - T kim ng chch b kim (vn cn kn) em n lp lm th nghim. - Xem li th y =
a phn ton hc (a = const). x

1.2.4. Thit k tin trnh xy dng kin thc bi hc. Trang 8

Nin lun Vt L Hy cho bit cm nhn tay y pittng, iu c ngha g?

Lm TN vi ng chch b kim

Khi dng tay p pittng ca ng chch th pittng tc dng ngc li tay ngy cng mnh

p, V c quan h vi nhau ntn ?

Khi ta y pittng th th tch ca lng kh trong ng chch tng v p sut gim

Khi ta y pittng th th tch v p sut ca lng kh trong ng chch s ntn ?

p v V t l nghch vi nhau

Lm TN vi b th nghim kho st nh lut Bil - Marit

Hy m t v cho bit cng dng ca cc dng c TN ?

Xy dng phng n TN ?

p k M (o p sut ca kh), thc T (xc nh th tch ca kh), my bm P (thay i p sut ca kh trong A)

Dng my bm P thay i V kh, tnh gi tr V (V = S.h: o h tm V) v s ch p k tng ng Biu thc v pht biu nh lut Bil Marit

Thc hin TN thu c kt qu g ?

p1V1 = p2V2 = p3V3

NH LUT BIL MARIT - pV = hng s - Pht biu nh lut

Lm bi tp vn dng trong SGK

Bi tp vn dng 1.2.5. Ni dung v tin trnh ln lp. Trang 9

Nin lun Vt L a. Chun b: MKim tra bi c: MVo bi: - Thy mi mt em k tn nhng tnh cht ca cht kh (HS: bnh trng, d nn, khi lng ring nh so vi cht rn v cht lng). - Hy ni v tnh d nn (HS: khi p sut tc dng ln mt lng kh tng th th tch ca kh gim ng k). - Nu gi nhit khng i m thay i p sut tc dng ln mt lng kh , th th tch kh y s bin i nh th no ? b. Ni dung bi mi: nh lut Bil Marit. TG Hot ng ca thy Cho HS tho lun (nhm 4 HS). Cc em em ng chch ra v p pittng t t. Hy cho bit cm
?

Hot ng ca tr

Lu bng

Pittng tc dng

ngc li tay cng ngy nhn tay y pittng, cng mnh. iu c ngha g? Vgim, p tng Khi ta y pittng
?

th th tch v p sut ca lng kh trong ng chch s nh th no ? p,V quan h vi

?

p t l nghch vi V

1. Th nghim.

nhau nh th no? Thy tr ta cng lm TN chnh xc hn xem p v V tng gim theo mi quan h nh th no vi nhau. Cc m SGK c
?

p k M (o p

sut ca kh), thc T mc 1.a. Hy m t v (xc nh th tch ca cho bit cng dng ca kh), my bm P (thay i p sut ca kh dng c TN ? trong A). Nghe v ghi cha a biu bng hnh 45.1 (ph lc 1) gii thiu Trang 10 tp v nh v hnh 45.1

a. B tr th nghim. (cha tp v nh v hnh) MDng c: p k M: o p sut ca kh. Thc T: Xc nh th tch ca kh. My bm P: thay i p sut ca kh trong A.

Nin lun Vt L dng c v cng dng ca V = S.h (o h tm tng dng c MPhng n: Thay i V Vi dng c TN nh c V) xc nh p.
?

Dng my bm vy lm sao xc nh c V ? Vi dng c TN nh thay i V kh tnh gi tr V v c s ch p k ? vy, cc nhm trao i tng ng Lm TN a ra phng n TN xem no ? Thc hin TN (nu cch lm TN) Tho lun T kt qu TN cc
?

b. Thao tc th nghim. - B thng vi kh quyn p1, V1 - Ni B vi vi ht ca bm P p2, V2 - Ni B vi vi y ca bm P p3, V3 c. Kt lun. p1V1 = p2V2 = p3V3

nhm trao i tm mi quan h tch ca p, V (gi so snh cc tch p1V1, p2V2, p3V3) l ni dung ca nh lut Bil Marit pV = hng s

2. nh lut Bil Marit. nhit khng i, tch ca p sut p v th tch V ca mt lng kh xc nh l mt hng s. pV = hng s

Hy vit biu thc nhit khng i, tch ca p sut p v th ? v pht biu nh lut tch V ca mt lng 3. Bi tp vn dng. kh xc nh l mt Bil Marit ? hng s.

- Yu cu HS m SGK c bi tp Tr.224 - Yu cu 1 HS ng ln c , GV ghi tm tt bi

Tm tt n = 0,1 mol p0 = 1atm = 1,013.105Pa t0 = 00C a) V0 = ? v th p V dim A(p0,V0) b) t = const V1 = 0,5V0, p1 = ? B(p1,V1) c) Biu thc p, V ? ng biu din

Trang 11

Nin lun Vt L

22,4 lt - Hng dn: a. Th tch ca 1 mol kh iu kin p = 1atm v t = 00C bng bao nhiu ? 1 mol 22,4lt 0,1mol ?lt b. p dng nh lut Bil - Marit: p0.V0 = p1.V1 p1 c. p dng nh lut Bil Marit: p0.V0 = p.V (p0, V0 bng hs p0.V0 = hs)
p= hs V a c dng nh x

ng hypebol

th y =

th no ? - Yu cu c lp gii - Mi HS ln bng gii Cng c bi. ch lng kh trong Hy gii thch li TN cc ng chch phi m bo em lm ban u: Ti t = const. sao p pittng t t ? Cc em m SGK lm bi 1 (ti lp). V nh lm bi 2, 3, 4, 5 SGK trang 225 Dn d HS: Xem cng thc tnh chnh lch p sut

Trang 12

Nin lun Vt L

2. Gio n ging dy bi nh lut Sacl. Nhit tuyt i. 2.1. Vn dng Phng php thc nghim vo cc bc ging dy. Giai on 1: Lm xut hin vn . Cho hc sinh quan st th nghim (nh ba hnh v bn di) trong cc trng hp sau: - Khi ng chch cha a vo nc (nh du th tch hnh 1). - Khi ng chch a vo nc nng (c nhit t 1), gia trng ln pha trn pittng pittng tr v v tr nh du. - Khi ng chch a vo nc nng (c nhit t 2>t1), gia trng ln pha trn pittng pittng tr v v tr nh du. Gio vin nu cu hi: Khi cng tng nhit ca lng kh , th tch kh khng i th cn gia trng tc dng vo pittng, ti sao vy ?

t1

t2 > t1

Hnh 1

Hnh 2

Hnh 3

Giai on 2: Xy dng m hnh gi thuyt. Gi hc sinh bit vic t gia trng c ngha l tc dng vo pittng mt lc hng xung. T hc sinh c th a ra c khi tng nhit kh trong xi lanh th s lm xut hin mt lc tc dng vo pittng hng ln (lc ny y pittng ln trn), iu ny chng t p sut trong xilanh tng. Khi nhit cng cao th cn nhiu gia trng tc l p sut cng ln. T , m cc c th a ra m hnh gi thuyt: i vi mt khi kh xc nh, khi th tch khng i, nhit tng th p sut tng. Giai on 3: Suy ra h qu. Trang 13

Nin lun Vt L a ra d on p quan h vi t, cho nn s tin hnh nghin cu tm mi quan h ny. Giai on 4: Tin hnh th nghim kim tra. Phi ra phng n th nghim nghin cu mi quan h p, t. Sau tin hn th nghim Giai on 5: ng dng. Yu cu hc sinh vn dng kin thc hc cho bit p sut kh tr trong bng in dy tc thay i nh th no khi bt sng bng in (bng n dy tc cha kh tr). 2.2. Gio n ging dy. 2.2.1. Mc tiu. a. V kin thc: - Quan st v theo di th nghim, rt ra nhn xt bin thin nhit ca th nghim th t s - Bit khi nim kh l tng, nm c khi nim nhit tuyt i, hiu c nh ngha nhit tuyt i. - Bit vn dng nhit tuyt i pht biu nh lut Sacl. - Bit v ng biu din s ph thuc ca p sut v nhit trn th. b. V k nng: - c hiu SGK - Vn dng nh lut gii thch s thay i p sut kh tr trong bng in dy tc khi bt sng bng in v gii cc bi tp. 2.2.2. Phng php v phng tin dy hc. a. Phng php: Thc nghim, khm ph, hp tc, c sch gio khoa, m thoi v din ging. b. Phng tin dy hc: - B th ngim kho st nh lut Sacl. - Tranh nh v hnh v sn. 2.2.3. Yu cu hc sinh. Xem cng thc tnh chnh lch p sut.
p khng i, t suy ra p = p 0 (1 + .t ) . t

Trang 14

Nin lun Vt L

Ti sao phi t gia trng ln pha trn pittng, vic lm 2.2.4. Thitk tin g ? xy dng kin thc bi hc. trn Lm TN nh 3 hnh v ny c ngha trnh Tc dng vo pittng mt lc c chiu hng xung pittng chuyn ng v v tr c Khi t cng tng th p cng tng, do p v t quan h vi nhau ntn ? t tng, p tng p t l thun vi t Lm TN vi b TN kho st nh lut Sacl Khi V khng i th p, t quan h vi nhau ntn ? Hy m t v cho bit cng dng ca cc dng c TN ?

Xy dng phng n TN ?

Nhit lng k A (cha kh), p sut (o p sut), nhit k (o nhit ), in tr (tng nhit kh), que khuy (nhit phn b u) - Ghi li nhit ban u - Cho dng in qua R v qut khuy nc tng nhit kh - Ngt in, ch nhit n nh, o chnh lnh mc nc tng ng. - T h, tnh tng p sut

Biu thc v pht biu nh lut Sacl

p =os c nt t
NH LUT SACL - Pht biu nh lut

Thc hin TN thu c kt qu g ?

p ph thuc vo t, khi thay i t th p thay i chc chn c gi tr ca t p = 0. Nhit t lc gi l g ? Trang 15

Kh l tng N Nhit tuyt i

TN bi ny v bi trc, ngi ta lm vi kh g ?

const

Nin lun Vt L

2.2.5. Ni dung v tin trnh ln lp. a. Chun b: MKim tra bi c: - Pht biu v vit biu thc nh lut Bil Marit. - Dng thuyt ng hc phn t gii thch nh lut Bil Marit. MVo bi: - Gii thiu th nghim (ng chch gm c pittng v xilanh, lng kh trong xilanh c khi lng khng i khi pittng di chuyn, ta c th thay i nhit kh trong xilanh bng cch cho xilanh vo nc nng). - Yu cu hc sinh quan st hin tng th nghim + ng chch nh hnh 1 v nh du v tr pittng. + Cho ng chch vo nc nng c nhit t 1, gia trng ln pha trn pittng pittng v v tr nh du. + Cho ng chch vo nc nng c nhit t 2> t1, gia trng ln pha trn pittng pittng v v tr nh du. - Lm th nghim, hc sinh quan st, nhn xt. Gio vin nu cu hi: Khi cng tng nhit ca lng kh, th tch kh khng i th cn gia trng tc dng vo pittng. Ti sao vy ? b. Ni dung bi mi: nh lut Sacl. Nhit tuyt i TG Hot ng ca thy Cho HS tho lun Tho lun theo nhm (nhm 4 HS), cc nhm tho lun, tr li cu hi nh nu. Ti sao ta phi t gia
?

Hot ng ca tr

Lu bng

- pittng chuyn

trng ln pha trn pittng, ng v v tr c vic lm ny c ngha - Tc dng vo pittng 1 lc c chiu hng g? xung Vy khi nhit kh
?

Tng

tng th p lc kh tc dng ln pittng thay i Trang 16

Nin lun Vt L nh th no? Ni khc hn l p sut tng. Cc nhm hy cho

?

t tng, p gim

thy bit khi V khng i p, t quan h vi nhau nh th no ? Khi t cng tng th p

?

- p t l thun vi t

cng tng, cc em hy d - p t l bc nht vi t on xem p, t quan h vi nhau nh th no? Thy tr ta cng lm TN chnh xc hn tm mi quan h ny Cc m SGK c
?

Nhit lng k A

mc 1. Hy m t v cho (cha kh), p sut (o bit cng dng ca dng p sut), nhit k (o nhit ), in tr (tng c TN ? nhit kh), que khuy (nhit phn b u) Nghe v ghi cha a biu bng hnh 46.1 (ph lc 2) gii thiu tp v nh v hnh 46.1 dng c v cng dng ca tng dng c Vi cng c ny ta ch o c chnh lch mc nc h, t h tnh ra chnh lch p sut. tm mi quan h p, t trc ht ta tm mi quan h p vi t tng ng ca n. chnh lch p sut
?

1. B tr th nghim. (cha tp v nh v hnh) Dng c: - Nhit lng k A: cha kh - p sut: o p sut - Nhit k: o nhit . - in tr: Tng nhit kh. - Que khuy: Nhit phn b u.

p = gh .

c tnh nh th no? Vi dng c TN nh

?

2. Thao tc th nghim - Ghi t ban u Cho I R t , tnh t p . - o h

- Ghi li nhit

th ny, cc nhm trao i ban u a ra phng n TN. - Cho dng in qua R Trang 17

Nin lun Vt L v qut khuy nc tng nhit kh t Ngt in, ch nhit n nh, o chnh lnh mc nc tng 3. Kt qu th nghim ng. - T h, tnh tng p Thc hin TN (nu sut p Lm TN cch lm TN) Pht cho mi nhm 1 t giy k sn yu cu cc nhm ghi kt qu TN vo bng. T kt qu TN cc
? p = B (1) t p = p 0 (1 + p = const t p = p 0 (1 + B t) p0 B t ) (2) p0

nhm tm mi quan h gia p v t t p = B (1). Nu

t

cho t bin i 00C t0C th bin thin tng ng ca p l p0 p. Hy thay cc gi tr trn vo (1). y chnh l ni dung ca nh lut Sacl.
B t = . Tm ? p0 ? Thay vo (2) ta

4. nh lut Sacl. Vi mt lng kh c th tch khng i th p sut p ph thuc vo nhit t ca kh nh sau: p = p 0 (1 + .t ) (3)

1 273

1 273

Vi mt lng kh

c th tch khng i c nh lut. Hy pht th p sut p ph thuc biu nh lut. vo nhit t ca kh nh sau: p = p 0 (1 + .t ) c gi tr nh nhau 5. Kh l tng. - Kh l tng tun theo i vi mi cht kh, nh lut Bil Marit mi nhit v bng v Sacl. 1 -1 - p sut thp, kh thc 273 gn ging kh l tng Kh l tng TN bi ny v bi
?

trc, ngi ta lm vi kh g? Trang 18

Nin lun Vt L Phn t lun chuyn ng khng ngng iu ny c ngha l cht kh lun gy p sut ln thnh bnh Vy p c th bng
?

Khng, phn t lun chuyn ng. 6. Nhit tuyt i. t = - 273: khng tuyt i. Nhit giai Ken-vin: bt u t 00C, 10C = 10K T = t + 273 (4)
1 p = p 0 1 + (T 273) 273 T T = p0 = p0 273 T0 p p = 0 T T0 p = const (5) T

khng c khng? Ti sao? p sut ph thuc vo t, khi thay i t th p thay i chc chn c gi tr ca t p = 0. Nhit lc gi l g? T (3) hy tm t p = 0, hy tnh t? Ken-vin xut 1 giai nhit mang tn ng. 1K = 10C, gi l khng tuyt i : 00K = -2730C T = t0C t = ? Thay (4) vo (3) ?
?

t = - 273

p = const T

V nh cc em tr li
?

HS ln bng

cc cu hi sau: (5) p dng cho kh thc hay kh l tng ? Cng c bi: - Yu cu HS lm bi 4 SGK ti lp. - V nh: Lm bi 1, 2, 3

Trang 19

Nin lun Vt L

PHN KT LUN
Qua mt thi gian n lc lm vic, ti hon thnh. C th khng nh nhng phng php nghin cu ra ban u l ph hp, phc v tt cho vic nghin cu ca ti. Nhn chung, ti t c nhng mc tiu ra. Sau y, ti xin im li nhng iu lm c so vi mc tiu ban u. - Th nht: Vic nghin cu l lun v p dng Phng php thc nghim trong dy hc Vt l nhm tch cc ha hot ng nhn thc ca hc sinh. - Th hai: Nghin cu v son gio n mt s bi trong chng Cht kh theo tinh thn ca Phng php thc nghim. - Th ba: Ch to ra cc dng dy hc.Ti su tm v v mt s tranh nh, hnh v sn h tr cho vic s dng cc th nghim. t c nhng mc tiu m ti ra, trong thi gian nghin cu, ti gp phi khng t nhng kh khn nh: Vic nghin cu l lun, tin trnh xy dng sch gio khoa cn qu mi, cha c nhiu sch vit v ni dung chng trnh sch gio khoa mi, Bn cnh nhng vic lm c trn, ti cng cn bc l nhng hn ch nh: - Cha ch to c cc b th nghim phc v cho ti. - Gio n cha c th nghim vo thc tin ging dy, thu c kin phn hi. Thng qua vic vn dng Phng php thc nghim vo vic son gio n, mt ln na v mt l lun, ti khng nh rng vic vn dng phng php ny vo ging dy l kh thi. Sch gio khoa mi to iu kin thun li s dng phng php ny. y l ti m ti tm c v nghin cu su sc. Ti s nghin cu su sc hn trong cc hc phn sau ny nh: Tp ging Vt l, Thc tp S Phm, v vn dng n tt hn trong cng tc ging dy sau ny. Trang 20

Nin lun Vt L

Trang 21