Cho cc bn, Do gn y, ti thng nhn c mt s thc mc ca cc bn hc sinh cui cp v vic tuyn sinh v hc tp trng Lut, c th l i hc Lut TPHCM.

. Khi trao i, ti nhn thy cc bn c mt ci nhn hi thiu chnh xc v t chc v hot ng ca trng lut, v vic hc lut, cc khoa v c vic vai tr ca ngi lm trong ngnh t php. iu ny cng rt d hiu, ti tng c nhng ci nhn khng chnh xc khi ti mi la chn vic hc lut. V th, vi kinh nghim ca mt ngi i trc, ti mun c mt vi chia s cho cc bn hc sinh v nhng ai quan tm n trng lut mt cht hiu bit ca ti v cc vn ni trn. 1. Trng Lut: Cn phi ni thm l trng Lut Vit Nam c t chc ging vi h thng o to lut a s cc nc trn th gii, l h o to c nhn. mt s nc khc, chng hn nh M, hc Lut, bn t nht phi c trong tay mt tm bng c nhn th ngi ta mi ngh ti vic xt tuyn bn vo hc. V vy khng bt ng khi rt nhiu th sinh np h s xt tuyn vo trng Lut l nhng ngi c c bng PhD (tin s) v mt lnh vc khc. Do , tnh cnh tranh ca tuyn sinh Lut M l cao hn nht nh th gii, v c c tm bng c nhn lut M (Juris Doctor J.D) ta cn t nht 7 nm. Rt may, cu chuyn ch xy ra M. Vit Nam chng ta t chc theo m hnh Anh Php, nhn o to c nhn ngay khi th sinh va kt thc chng trnh trung hc ph thng. Nu ly trng i hc Lut TPHCM lm v d th c th ni quy m ca trng Lut Vit Nam khng xng ng c gi l i hc (University). Bi l, ngay nc ngoi, Lut ch l mt faculty (khoa), hay mt school (trng), hay cao lm l college trc thuc mt university ln o to c chc ngnh. Vit Nam dng university cho Lut c l l khng thch hp. Trng Lut ca Vit Nam thng c chia thnh nhiu khoa ph hp vi tn gi ca mn hc trung tm nh Khoa Lut Hnh chnh Hin php, Khoa Lut Dn s, Khoa Lut Quc t Tng ng vi tn khoa, tn cc lp o to cng t tng t nh HC31B ngha l lp chuyn ngnh lut Hnh chnh Hin php, kha 31, hc bui chiu. Chnh cch chia lp ny cng khin cho nhiu th sinh vo trng Lut c ci nhn thiu chnh xc v chc nng o to ca mt lp, dn n tnh trng cc th sinh tp trung qu ng vo mt khoa, khin cho im chun c phn chnh lch mt cch v l (in hnh l khoa Thng mi lun ly im cao nht). Ti s ni vi cc bn th sinh rng, v c bn, vic chia lp ny chng qua l d qun l, HC31B nn c hiu l lp Lut kha 31 hc bui chiu ny thuc quyn qun l ca khoa Hnh chnh. C nhiu th sinh yu thch Lut doanh nghip, s rng nu khng vo khoa Lut Thng Mi th s khng c hc mn ny, hay c hc nhng qua loa, s si. Ti khng nh l khng c chuyn . Bn thn ti l sinh vin khoa Quc t nhng vn phi hc tt c cc mn Dn s, Hnh s, Hp ng, Hin php, Hnh chnh, Doanh nghip thm ch c Hn nhn gia nh. Vic bn vo khoa Lut Thng mi hay khoa Lut Quc t th cht lng bn c o to cng ngang nhau, s mn bt buc cng ngang nhau, bn cng phi hc tt c cc lut nh cc lp khc v khi ra trng s khng c khi nim C nhn Lut chuyn ngnh Quc t m s ch l C nhn Lut (Diploma of Laws). Cho nn, nu cc bn thy s hi khi im chun ca khoa Thng mi qu cao th cng ng vi b cuc, c thi vo khoa khc, min l bn thch th v say m Lut Doanh nghip, bn s gii n. Bn thn ti hc khoa Quc t nhng ti chng thch t no mn hc Cng php Quc t ca khoa ny, ti say m nghin cu Hin php v Lut dn s hn. Hn na, quy ch tuyn sinh ca trng Lut rt thong. Nu bn thi vo khoa Thng mi im chun l 20, im chun chung ca cc khoa khc l 18, th nu bn ch c 19 im khng c ngha l bn rt i hc, bn s c chuyn vo hc mt trong cc khoa cn li. Yn tm l c m hc Lut Doanh nghip ca bn khng b vi dp v iu ny. 2. Hc Lut: a s nhng ngi gp ti v bit ti hc Lut u sut xoa bo: Cu gii tht, bng y Lut c ngn trang m nh ht, chc tr nh ca cu phi thuc loi v ch. Ti s p tan ngay tc khc huyn thoi v tr nh siu vit ca sinh vin Lut. Khng c chuyn sinh vin Lut phi g lng ra go cc iu Lut vit th no, khon ny khon n ra sao ri khi lm bi thi ch cn vit ra nh khi xa ta hc th. Cng khng c chuyn cc lut s vo ta l khng c lt lut v phi rng nh iu m ci ng cho thn ch. Hin nay lut Vit Nam cha c quy nh cm ngi ta mang vn bn lut vo php nh, nu mt ngy no c quy nh th tht th ti s l ngi u tin b ngh. Vic hc cc iu Lut ch l mt phn trong qu trnh hc Lut. Nu bn khng th nh ni Lut ni g th hy yn tm, i thi ngi ta s cho bn mang b lut vo, lc th ch vic ngi lt v gii bi. Hc Lut cng nh hc tt c cc mn khoa hc khc, l hc cch nghin cu, hc cch ng dng, nhng i vi Lut hn ht l hc tinh thn ca Lut php. Nu ch cn nh ht Lut ni g m tr thnh lut s gii, thm phn ti th ti ngh lp 11 c th i x n c ri. Ci quan trng l hiu c tinh thn ca Lut php. n sau mt quy nh v quyn s hu l ci g, chng ta phi hiu n, ti sao li phi quy nh nh th, trng hp ny th c nn p dng lut hay khng? l nhng cu hi lin quan n tinh thn ca Lut php. Thut ng nghe c v cao siu vy thi nhng bn ng vi ht hong, bn khng bit th ngi ta s dy cho bn. Hn na, ti ngh lut php i t cuc sng m ra iu chnh li quan h cuc sng, cho nn nu bn thc s hiu c trong cuc sng ny c x th no cho

phi o lm ngi th bn s nhanh chng hiu tinh thn ca Lut php. X hi ghi nhn git ngi n mng th Lut hnh s tuyn t hnh k st nhn, x hi cho rng tin trao cho mc th Lut hp ng cng nhn tha thun khi hai bn trao i hng ha hay tin t Nu hc k, bn s thy Lut gn gi vi cuc sng v s rt hng th vi n. Nhng cng c mt iu ti phi cnh bo trc cho cc bn, l cch ngh ca mt ngi hc Lut cn phi khc so vi ngi bnh thng. Nhiu hnh vi thot nhn c th s thy khng khc nhau, nhng quan im ca Lut th cho rng n khc nhau. n c v d v cc ti hip dm. Nu mt ngi dng v lc hay e da dng v lc cng hip ngi khc th ta hay gi l hip dm. Nhng theo quan im ca lut th nu ngi b cng hip l tr em di 16 tui th s b quy vo ti hip dm tr em vi mc hnh pht cao hn ti hip dm bnh thng. Nu vic cng hip ny c thc hin bng cch gy sc p bt i phng phi l thuc m t ng dng hin th li l ti cng dm. Thc ra iu ny cng hp l, tr em l i tng cn phi c bit bo v v k thc hin hnh vi i bi vi tr em th qu bnh hon c th c xt x cng mt ti danh nh nhng k t bnh hon hn mt cht. Tng t, nu nh hnh vi quy ri tnh dc ta ngh cn phi b pht t th tri li khng c mt ti danh no lin quan n vn ny, ty mc quy ri m Ta s xem xt c nn trng pht k da trn vic gii thch, p dng cc iu v hip dm. Nh vy, c nhng ci x hi chung chung th lut i vo chi tit, c nhng ci x hi chi tit th lut chung chung. Ci g cng c l do ca n, ti dnh phn th v nht ny cho nhng ai mun dn thn vo ngnh t php. Mt iu na v vic hc Lut l trng Lut c xu hng gin lc ha cc vn tm ra nhng nguyn nhn chnh, thng ch trong mt cu. V d: ng A v ng B tranh chp nhau mt con chim sn ca qu mu c kh nng ht v ni ting ngi c ng A mua trn ni Ph S trong mt chuyn i Nht Bn cng tc vi c quan Mi ngi thng c khuynh hng c ht v lit k tt c cc chi tit c th. Cn i vi ngi hc lut th ch ghi 2 dng: A v B tranh chp con chim, A mua, Ht. Ngi hc lut khng cn quan tm chim loi g, mu g, n c ni c ting ngi hay sa c ting ch khng, cng khng cn quan tm n c bt u, trong hon cnh no V vi hai chi tit trn, ngi hc lut sc gii quyt v n: chim l mt loi ti sn, A mua con chim xem nh xc lp quyn s hu. Vy con chim thuc v A. khi qut vn , ti xin trch dn cu ni ca Edmund Bruke: Law school sharpens your mind by narrowing it (Trng lut mi bn t duy ca bn bng cch thu hp n li) Cui cng, cn phi xc nh r vi cc bn l Lut Vit Nam khng c rt nhiu khi nim m phim Hong Kong hay truyn tranh Nht hay nhc n. V d, hin nay cha c lut cho php lut s ng ln Phn i khi i phng ang trnh by nh ta theo di trn phim Hong Kong(1), hay ch nh bi thm on (jury) cng cha c p dng Vit Nam, chng ta theo h thng x n khc h, t nht l cho n by gi, Vit Nam ang nghin cu m hnh ny nhng l chuyn tng lai. Vit Nam cng khng c cc khi nim mu st (murder), ng st, c st (manslaughter) nh nc ngoi. M c, Anh c, Hong Kong, Nht Bn c, nhng l chuyn ca ngi ta, Vit Nam ch c git ngi v v lm cht ngi. V th, nhng bn no vo trng Lut v m hnh nh mt lut s i tc gi oai phong lm lit h phn i, y khng phi l mu st m ch l ng st, ngh bi thm on xem xt th ti ngh nn xem li l do vo trng Lut. 3. Ngh lut s: a s cc bn khi ti hi ra trng nh lm ngh g th thng tr li chung chung l em thch lm lut s, em thch lm cng t vin, em thch lm quan ta, c bit c vi bn m lm hi quan. ng, tt c nhng ngh trn cc bn u lm c nu c bng lut, vi bng lut trong tay, n to cho cc bn rt nhiu c hi vic lm. y ti ch mun i su vo ngh lut s. Ngh lut s (lawyer hay attorney-at-law) l cch gi chung ca rt nhiu loi lut s. Bn xc nh bn l mt lawyer, nhng bn phi xem xem mnh l lawyer loi ny. Ti s a cho bn vi v d: Nu cc bn ch mong lm mt lawyer chuyn v giy t, t vn m khng ra tranh tng ta th bn tr thnh mt Lut s s v (solicitor). Loi lut s ny kim rt nhiu tin thng qua vic lo h s cho cc v n hay cc doanh nghip mun lm n, nhng theo lut ca Anh th solicitor b hn ch trong vic tham gia tranh tng trong ta (litigation). Nu cc bn mun tham gia tranh tng ta, hng hn nh mt lut s ch thc trn phim Hong Kong, theo ui mt v n sut vi nm, i tm nhn chng v thuyt phc nhn chng kiu nh chng Hyun-Woo trong Chuyn tnh Harvard th bn ang tr thnh mt Lut s tranh tng (barrister hay litigator). Loi lut s ny nc ngoi kim rt nhiu tin thng qua vic tham gia tranh tng, mt v pht vi cnh nh li xe vt tc (speeding) M nu mi lut s s phi tr 450 USD, cn nu theo ui mt v ln th con s hng triu dollar l khng qu kh khn. Nh vy, v c bn chng ta c hai loi lut s l solicitor v barrister, chn ci no l quyt nh ca bn. Vit Nam hin nay ranh gii gia solicitor v barrister l khng r rng. Cc vn phng lut s (law office) hay cc hng lut (law firm) thng kim lun cc chc nng giy t, t vn hay tranh tng.

Nu xt theo kha cnh chuyn ngnh th ta cn c hng trm loi lut s. C loi lut s chuyn v thu (tax lawyer), loi lut s chuyn v hn nhn gia nh (marriage lawyer), loi lut s chuyn v hnh s (criminal lawyer) iu ny ph hp vi thc t l kin thc l bin c mnh mng m u c con ngi ch l lon coca nh b, vic chuyn mn ha k trn l khng bt buc nhng n gip ch cho lut s trong vic chn la mt mng s trng no , lut s thu nu hng ch ln c th ci mt v hnh s ngon lnh nh thng. Hin nay, xut hin khi nim in-house lawyer (lut s cng ty), nhiu bn mun lm ngh ny nhng liu h c bit lut s cng ty lm g khng? In-house lawyer l mt lut s ring cho mt cng ty, nm trong bin ch mt cng ty v hng lng bnh thng nh mt nhn vin trong cng ty, sng cng cp sch n cng ty v chiu th v. Lut s cng ty ch lo cc s v trong cng ty nh lo son tho hp ng (thng l theo mu), gii quyt cc vn hnh chnh nh sa thi, lm hp ng tuyn dng, thnh thong th i din cho cng ty trong cc tranh chp nhng xu hng l cc cng ty thng thu lut s ngoi gii quyt cc v vic c quy m ln v d sao bt nh khng thin. Nh vy, c v nh mt in-house lawyer c cuc sng kh an nhn, khng mu la nh cc lut s khc. Tt nhin l khng phi tt c cc in-house lawyer u c th hng phc, chng may ri vo mt cng ty keo kit nhng thch kin tng th qu l bn phi tn khng t cht xm. Vy lut s c nhim v g? Nhn tin nht, lut s l nhng ngi tham gia tranh tng ta. Nhng khng phi l nhim v duy nht ca ngi lut s. Lut s ngy nay phn nhiu tham gia vo cc hot ng ngoi ta nh t vn, tham gia hot ng ha gii v c khi cn lm nhim v lobby. C th ni, tr tu ca lut s ngy cng c t xa khi ta n, mt lut s gi y khng ch l mt ngi am hiu lut php m cn phi am hiu c v kinh t, chnh tr v x hi. S khng ai nh bn ch son mt hp ng c sn, m bn phi t vn xem nn a vo iu khon g, dng loi hnh no l hp l hay lm cch no thuyt phc c i tc chp nhn xut ca thn ch bn. Nhng hot ng c khi khng lin quan n php lut nhng lut s i khi cng phi lm. Xin bn ng ht hong, cc lut s mt khng di 5 10 nm tr nn nh vy, khng ai sinh ra l c t cht nh th, tt c l nh s c gng v am m. Vy th lm sao l mt lut s gii? Bn thn ti cha phi l mt lut s ng ngha nn nhng iu chia s di y ch l quan im c nhn. Theo ti, mun lm mt lut s gii ngoi chuyn mn tc l hiu bit php lut, cn phi c mt kh nng ngn ng tng i tt. Ngn ng y l c ngoi ng v ting m . ng coi thng vai tr ca ngoi ng trong lut, d l bn ch tham gia lut Vit Nam, tng lai s c rt nhiu cc doanh nghip nc ngoi vo Vit Nam u t, v ngoi ng ti ngh cc bn hc tp trung l ting Anh. 99% cc giao dch s c din gii bng ting Anh. V bi v Lut s khng phi l c ra ta vo ta m cn phi tham gia vo nhng m phn ha gii ngoi ta nn vic giao tip bng ngoi ng l ti quan trng. Cho nn, ti mun ni vi cc bn, hc ngoi ng t by gi, khng tr u. C mt iu ti rt trn tr, v ti mun chia s ngay vi cc bn. Theo nhng g ti quan st th c v nh nhiu lut s, thm ch thm phn ca chng ta ang ngy cng thc dng ha mi th, h tp trung vo chuyn ngnh ca h v qun i ngha thc s lut php l g?. Ti rt mong l nhng quan st sai. Nhng nu n ng th qu l chng ta ang to nn mt tng lp ngi i ci v ngi x n ch khng phi l cc lut s hay thm phn ng ngha. Bn thn ti cho rng, lut s khng ch l mt ci ngh, n l mt ci o. Lut s t khi mi ra i c gn cho mt nhim v bo v cng l v l phi, anh mun t c iu , anh phi thc s l mt ngi v cng l v l phi. l mt ci o m ngi lut s theo ui c i. Nu nh ngh thuc l cu ngi khi bn tay ca th lc t nhin, th ngh lut l bo v con ngi trc nhng th lc hin hu mang trong mnh sc mnh vt cht to ln. V kh ca bc s l y c th v kh ca lut s l l phi. Th nhng, liu ngy hm nay cn bao nhiu lut s tm nim iu ny? Kim tin c v nh ang l phng chm sng ca nhng ngi lm ngh i ci . Ti khng ph phn vic kim tin, nhng nu nh ch xem vic lm lut s l mt loi hnh dch v kim tin th qu thc chng ta ang i tri vi quan im ca mt lut s ch thc. Khng ngc nhin khi mt tc gi ngi M phi tht ln rng: Chng ta bit ni lm sao y khi to ra hng triu lut s, thm phn mang trong mnh quyn nng to ln l bo v l phi li khng th r b c lng tham. Chng ta bit ni lm sao y khi ta n, lut s on hay cc trng lut mt thi l tr ca nn dn ch ca ta ang mai mt dn i v ng tin Ti nu vn ny ra mong mi ngi cng suy ngm v tm c mt hng i ng n nht. Nu qu thc y l xu th chung ca tng lai th c l ti sai ri.

Ti ang c mt cun sch ta Hagakure ca Yamamoto Tsunetomo vit v ci gi l Bushido, hay V s o (The Way of Warriors), ng cho rng k th ln nht ca mt v s o l s l nh. L nh y l ni n s l nh trong vic tm hiu thc s V s o l g? ng cho rng nu mt samurai khng hiu ni samurai ngha l g, v con ng v s rt cc l dn n u th samurai ch l mt tn m thu chm mn. Bn khng th i trn mt con ng bt nh m khng bit v con ng . N dn n u? N mt chiu hay hai chiu? N c cm xe hi khng? Nu bn khng bit m c lao vo th sm mun g cng b cnh st giao thng chn li, hay i lc, hay t hn l gy tai nn cho bn thn v cho mi ngi khc xu s gp bn. Suy ngh nh th, ta s thy vic hiu c ci o mnh ang theo l quan trng. Ti cho rng nhng l l trn tuy c phn l thuyt nhng rt cn thit. Vy th, ta phi hiu Lut s o l g . Hay t nht chng ta cng phi c gng tm ra ngha thc s ca Lut php l g?, Ti sao li phi c Hin php khi hu nh n khng c s dng?, Gia ci Thin v ci Hp php, ta theo ci no? Ti khng nh n khng em li tin tt thi cho bn vi ba th v vn ny, nhng tin l phng tin, khng phi mc ch, ci chnh l chng ta tm c v tr ch thc ca con ngi trong th gii ny. Tm c ch ng, cuc sng ca bn s khng chm dt khi bn nhm mt xui tay, m n s sng mi vi thi gian, trong tm hn ca ngi khc, mi l ngha thc s ca cuc sng sau khi cht. Ngy trc ti c xem mt b phim k v mt ngi thy giu l tng. Ngy u tin, thy ch bn hc tr dng ch trn tng: Ta l Majaduria, th lnh b tc Xadica, ta chinh phc c vng tho nguyn mnh mng ny. Ngi thy li hi bn hc tr, Majaduria l ai vy? Bn hc tr tm mi mt trong nhng cun s dy cm cng khng th tm ra ci tn l hoc ny. n gin bi v ng ta khng li g cho hu th ngi thy ni. Hy nhn xem Julius Ceasar, Napoleon, Genghis Khan h u l nhng nh chinh phc, h nhm mt xui tay, nhng h vn sng trong ta qua nhng trang sch v o lm ngi. Tr thnh Majaduria hay Julius Ceasar, bn chn. 4. Kt lun: Mong rng ti khng vit qu t n mc khin cho cc bn chn nn v b c trng Lut. Mong rng ti khng h da cc bn v nhng th tru tng. Nhng ti tin, nu nh mt ai am m ngh lut, th d ti c ni ng ni nghing, ngi y vn l lut s. Kt lun vn c l ch bng cch ni rng, d g i na, ngh lut l mt ci g i hi lng nhit huyt nhiu hn l kh nng bm sinh. Ni nh Che Guevara, bn c run bn bt ln khi thy mt bn n bt cng, bn l ng nghip ca ti. Ngh lut l g nu nh khng phi l s bo v l phi v cng bng, l li ch x hi cao nht trong tng phn quyt, l s dn dt x hi lm ng php lut, l x hi cng dn, l hp tnh hp l, l mt kht khao n mc c chp v mt x hi php quyn, l mi ngi bnh ng trc php lut v sau cht l ngi ngho c c hi chin thng v k giu c kh nng b trng tr. Chnh v l , ti thc s ku gi nhng bn tr no vn cn ang mong vo trng lut ch v duy nht mt l do: Trng Lut ly im thp. Trng Lut s khng phi ch cho bn v rt cc bn s chng hiu Lut l g, n gin v bn khng c quyt tm v am m. Ti ngh i vi ngnh ngh no cng c ci nhn kht khe nh th. Cn nu bn c d ch l mt cht am m, mt cht kht khao, bn hy thi vo trng Lut. V xin hy nh cho ci o m mnh chn theo ui

Duy Hu Ebay