jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

jc [g
|c |,;,


Tn sch: S k T M Thin
Tc gi: T M Thin
Dch gi: Nh Thnh
Nh xut bn: Vn hc Trung tm vn ha ngn ng ng Ty
Ngun: Vnthuquan
Ngy hon thnh: 19/5/2007
Bn PDF ny thuc v Phm Minh Tun v TGE
http://www.esnips.com/web/minhtuan89 v http://www.thegioiebook.com


jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

_o _o t,;c
i vi vn ha th gii, quyn s k ca T M Thin chim mt a v c bit. N l cng trnh s hc ln
nht ca Trung quc v l mt trong nhng quyn s c ting nht ca th gii. Nhng cn mt iu lm
chng ta ngc nhin hn l cng trnh khoa hc ln lao y ng thi li l mt trong nhng tc phm vn hc
u t ca nhn loi. Ngi Trung hoa xem n l tc phm ln nht v vn xui trong nn vn hc c Trung
quc, v xem n l tc phm c in ngang hng vi th ca Ph.
S k l c mt th gii. N lm tha mn tt c mi ngi. Ngi nghin cu s tm thy y mt kho ti
liu v gi, chnh xc, vi gi tr tng hp rt cao. Nh nghin cu t tng tm thy qua S k mt trong
nhng nh t tng v i nht ca thi c i (1). Ngi bnh thng tm thy v s nhng hnh tng in
hnh, nhng cu chuyn hp dn, nhng con ngi y sc sng mnh lit. H thy qu kh sng li v
khng phi ch c th. Ngi nghin cu vn hc cn tm thy y mt tc phm vn hc, mi mi ti tr
nh s sng, h thy y mt tm hn, mt tm s au xt y sc mnh ca th tr tnh, mt tp Ly tao
khng vn nh li nh gi ca L Tn.

I. Con ngi

T M Thin, tn t l T Trng, sinh nm 145 trc Cng nguyn, Long Mn hay l huyn Hn Thnh,
tnh Thim Ty. T tin ca ng t i Chu lm Thi s. n i cha ca ng l T M m lm thi s
lnh ca nh Hn. m l mt ngi hc rt rng, rt thch hc thuyt Lo Trang. Chc s quan ngoi vic
chp s cn coi thin vn, lm lch, bi ton. Ngh vit vn, vit s, xem sao, xem lch th cng gn vi bn
thy bi, thy cng. Cha thng vn a bn nui nh bn con ht, cn th tc vn coi thng. Tuy vy,
T M m vn thy ci ngh ca mnh cao qu, v ng bit n c tc dng to ln i vi s thnh suy, hng
vong ca mt nc. Trong cc s quan i trc, cng c nhng ngi dm hy sinh i mnh vit s
tht, d s tht y lm vua cha tc gin. Chng hn khi Thi Tr git vua T, th quan thi s nc T vit:
Thi Tr git vua ca mnh l Trang Cng. Quan thi s b git, ngi em ln thay vn vit nh vy, nn b
git lun. Ngay lc , ngi em th ba xin ln thay khng thm bt mt ch. Thi Tr s khng dm git.
Khng T lm kinh Xun Thu cng l chp li nhng s thc lch s ct ch thin t, c ch ch hu,
pht ti cc i phu, nu r vng o.
T M Thin sng thi th u Long Mn, cy rung, chn cu, lm bn vi nhng ngi nng dn bnh
thng, v hc cc sch s c. Ln mi tui, ng hc T Truyn, Quc Ng, Th bn v thuc lng hu
ht nhng bi vn ni ting ca thi trc.
T M m ht sc ch n vic gio dc con. Nm T M Thin hai mi tui, ng bo con ln ng i
du lch xem tn mt nhng ni sau ny T M Thin s phi vit s. T M Thin trc tin i v nam n
Trng Giang, vt sng Hoi, sng T, thm mt m Hn Tn, on ln ni Ci K xem ni vua H V triu
tp ch hu, vo hang V ng tm di tch vua V. Ci K ng nghe nhng chuyn k v vua Vit, Cu
Tin. ng ln C T tm di tch Ng T T, i thuyn trn Thi H su tm truyn thuyt v Ty Thi, Phm
Li. Sau , ng i ngc ln Trng Sa, n bn Mch La khc Khut Nguyn, n sng Tng tro ln ni
Cu Nghi nhn du vt m vua Thun, v kho st nhng tc c t thi Hong . ng ln min Bc vt
sng Vn, sng T n nc T, nc L, bi hi nhn lng miu ca Khng T, say sa nghe nhn dn k
chuyn Trn Thip, n t Tit thm hi di tch ca Mnh Thng Qun, ln Bnh Thnh qu hng Lu
Bang, tm hiu r thi nin thiu ca nhng con ngi dng nn nh Hn. ng sang nc S thm t
phong ca Xun Thn Qun, n nc Ngu hi chuyn Tn Lng Qun ri tr v Trng An. Sau chuyn i
y ko di ba nm, ng cn i nhng chuyn khc cng tm ti liu. Trong thi xa, vic i li rt kh
khn, trn ng gic cp rt nhiu, nhng nh du thuyt c bn ba t nc ny sang nc khc th cng
ch trong mt a bn rt hp, ch cha c ai v mc ch khoa hc m li i xa nh vy. C th ni tr
min Qung ng, Qung Ty, cn t Vn Nam, T Xuyn cho n Vn L Trng Thnh, u cng c vt
chn ca ng. ng l mt trong nhng nh du lch ln nht ca Trung C.
Nhng cuc du lch cung cp cho ng v s ti liu, truyn thuyt, gip ng thy c thi ca nhn
dn i vi nhng nhn vt, nhng bin c lch s v cho ng rt nhiu chi tit in hnh v i sng tng
ngi trong lc cn hn vi.
Chnh nhng cuc i chi nh vy lm cho T M Thin thy ci bao la hng v ca t nc, c c
mt thc su sc v s v i ca t quc, v tt c mi mt thnh nh s gia v i ca c mt dn tc.
M Tn mt vn s i sau ni, Mun hc ci vn ca T M T Trng th trc tin phi hc ci chi ca
T Trng. Cu ni khng phi l qu ng.
Sau lc i du lch v, ng lm lang trung. Lang trung l chc quan nh c trch nhim bo v nh vua khi i ra
ngoi. Trong thi gian y, ng bit L Lng cng lm lang trung nh ng, v thng gp L Qung.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Nm 110 trc Cng Nguyn, V chun b lm l phong thin Thi Sn, T M m trn ng i theo
nh vua, mc bnh nng, cm tay con khc m dn rng :
- T ta i i lm s quan. Sau khi ta cht i, th no con cng ni nghip ta lm thi s. Khi lm thi s
ch qun nhng iu ta mun bn, mun vit... Hin nay bn bin mt nh, vua sng ti hin, ta lm thi s
m khng chp c rt ly lm xu h. Con hy nh ly!
ng khc m vng li.
Ba nm mn tang, ng thay cha lm thi s lnh (-108) chun b vit b S k, thc hin ci hoi bo ln
nht ca ngi cha, ng thi l iu mong c duy nht ca mnh. T - 106, ng khng giao tip vi khch
kha, b c vic nh, ngy m mit mi bin chp. Nh th c by nm th xy ra ci v L Lng.
Nm 99 trc Cng Nguyn, V sai L Qung Li cm ba vn qun nh Hung N. By gi L Lng,
chu ca danh tng L Qung, cm nm ngn qun vo bin gii Hung N. B tm vn qun Hung N bao
vy. Lng ch huy cuc chin u sut mi ngy lin, git hn vn qun ch. Nhng cui cng v cch xa
bin gii, b chn mt ng v, qun s cht hu ht, mt mi khng cn sc chin u, Lng phi u
hng. V ni gin mun git c nh Lng, qun thn u ha theo nh vua. Thin bit Lng t hi hai
ngi cn lm lang trung, tuy khng i li chi bi, nhng mn phc Lng l ngi can m c phong thi
ca ngi quc s, nn tu :
- L Lng mang nm nghn qun thm nhp vo nc ch, nh nhau vi qun ch mnh, lun mi ngy
lin, git v lm b thng v s. Vua ti Thuyn Vu s hi, em tt c k binh ton quc bao vy. Lng mt
mnh hng hi chin u ngoi ngn dm, tn ht, ng v b ct, cu binh khng n, ngi cht v b
thng chng nh ni, nhng nghe L Lng h ho, binh lnh u phn chn vut mu, chy nc mt gi
nm tay khng, xng vo mi nhn cng Hung N quyt chin. Thn cho rng L Lng c th snh vi nhng
danh tng ngy xa. Nay tuy tht bi, nhng xem ng ta cn mun c c hi bo p nc nh.
ng hy vng li ni ca mnh c th gim nh ti L Lng, khng ng V cng gin, cho ng c cao
Lng ch L Qung Li nht nht khng lp nn cng lao g, m Qung Li li l anh ca L phu nhn rt
c nh vua yu qu. V bn sai bt giam T M Thin giao cho Chu xt x.
Nhn vt Chu c Thin ni n trong Khc li truyn. C ngi trch y, ng thay nh vua coi php
lut, ti sao khng cn c vo php lut m xt, tri li ch lo chu theo nh vua? Chu p, Lut lnh
u m ra? Chng phi do nh vua m ra sao? Gp phi bn quan li nh vy, c nhin ng khng c
cch no khi ti.
By gi c php ly tin chuc ti. Ch cn nm mi vn ng tin l chuc c ti cht. Trong bc th
ng vit sau ny cho Nhm An, mt ngi bn c sp b chm, mt ngi cng chung cnh ng (Xem th tr
li Nhm An). ng k li ni cay ng ca mnh. Nh ng ngho, ng mi m theo ui s nghip ca
mnh qun c gia sn, nn khng sao chuc c ti. Bn b, thn thch, khng ai ni h mt li, khng ai
gip cho mt ng. Kt qu, con ngi ngang tng, hai mi ba tui u i khp Trung quc, nh hc gi ln
nht ca thi i, con ngi m ci hoi bo lm Chu Cng, Khng T, cui cng b khp vo ti coi thng
nh vua, v b thin!
my ln ut c qu, ng ngh n vic t vn. Nhng ng thy rng nu cht i th chng ai khen mnh l
t tit, m th tc s bo l v xu h m t st. V chng, s nghip cha trn, S k cn d dang, li
dn ca cha cn . ng gt nc mt, ni, Ngi ta ai cng c mt ln cht, c ci cht nng nh Thi
Sn, c ci cht nh nh lng hng, v c gng gng sng.
Ci n tng nhc nh, c c theo di ng cho n khi cht. Mi khi ngh n ci nhc b hnh pht, m hi
vn c m lng t o! Nhng ng khng v th m chn nn. Tri li, ng cng tm thy ngha ca cuc
sng.
ng thy r hnh pht l mt th thch i vi nhng ngi trc vic phi thng. ng cng thy cn phi
vit cho h iu cm gin. V chnh ci hnh pht nhc nh y lm cho ng hiu r ci mt tri ca x hi
phong kin v dng cm ng v pha nhn dn. ng tr thnh nh s gia v i ca mt nhn dn v i.
Quyn S k trc kia l ngha ca i ng, by gi cn l ni ng gii by ni lng ut c. Cng cm thy
nhc nh, ng cng thy thit tha vi cng vic, em c tm huyt gi vo ci tc phm v i, hy vng rng
d mnh tn ph, b nhc, nhng quyn sch kia s thay mnh ni vi cuc i.
ngc ra, ng c lm trung th lnh. l mt chc quan to, gn vua, c ra vo cung cm, xem tt
c cc ti liu mt. Tuy chc quan cao nh vy, nhng ng ch cm thy xu h v l chc quan ch
dnh cho nhng hon quan.
Hin nay ngi ta vn cha bit ng mt vo nm no. Ngi ta ch bit ng vit bc th tr li cho Nhm An
nm ng 53 tui (-93), v sau khng c nhng ti liu g v ng. Theo Vng Quc Duy trong Thi s
cng hnh nin kho c l ng mt nm 60 tui (-86) cng mt nm vi V .
Quyn S k nh tc gi n ni, khng phi vit ra mu danh ting trc mt. Sau khi ng cht, cng
khng my ai bit n n. Quyn ny c ct k mi n thi chu ngoi ca ng l Dng Vn, thi Tuyn
mi c cng b.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Ngoi S k, ng cn lm mt cng vic khc cng rt quan trng. Nm -104, ng cng Cng Tn Khanh H
Toi sa li lch c, ch nh Hn lch.
m lch cn dng n ngy nay l cng trnh ca nhm ny, trong ng ng vai tr ch cht.

II. Tc phm

S k l mt tc phm s, tt c 52 vn ch, 130 thin, gm nm phn: Bn k, biu, th, th gia, lit
truyn.
1. Bn k - chp s tch ca cc vng, gm c: Ng (Hong , Chuyn Hc, Cc, Nghiu, Thun)
2. H, Thng, Chu - mi thi i mt bn k 3. Tn hai bn k - mt bn k t khi c nc Tn n Tn
Thy Hong; mt bn k v Tn Thy Hong.
4. Hng V 5. Cc bn k v nh Hn: Cao T, L Hu, Hiu Vn, Hiu Cnh, Hiu V.
Tt c c 12 bn k, nhng hin nay thiu mt bn k Hiu Cnh, Hiu V. Vng Tc i Ngu ni, V
nghe ni ng ta vit S k bn ly bn k ca Hiu Cnh v ca mnh xem, gin lm vt i, cho nn phn ny
ch c mc thi, khng vit g. V sau Ch Toi Lng ly nhng phn ny quyn Hn Th ca Ban C
in vo cho . iu khng phi khng c l v T M Thin c thi rt nghim khc i vi cc
vua cha, cng khng king n g ng vua ang sng m ng cng kch mnh lit trong phn Phong thin
th. Chnh v th, Vng Don i Hu Hn gi S k l mt quyn bng th (mt quyn sch ph bng).
Mc ch ca bn k l chp li s vic ca nhng ngi, nhng nc c tc dng chi phi c thin h. Ngay
y, trong cch sp t ca ng cng c nhng iu i sau khng dm ngh n. ng chp ring lch s
nc Tn, trc Tn Thy Hong thnh mt bn k, v trong thi Chin quc, nc Tn l nc chi phi vn
mnh ca tt c cc nc. ng lm bn k L Hu, mc du L Hu ch l thi hu ch khng tr v trn danh
ngha. Tri li, ng khng lm bn k ca Hu , mc d trn danh ngha, Hu vn l vua. l v, tuy
Hu lm vua nhng tt c quyn hnh u nm trong tay L Hu. t mt ngi n b ln a v k
cng mt nc, l iu khng mt s gia no i sau dm lm. To bo hn, ng dnh cho Hng V
nhng trang p nht, mc d Hng V cha lm , l k th ca nh Hn. cng l v ng tn trng s
khch quan. Hng V tuy v danh ngha khng phi l ngi lm ch cc ch hu nh li nh Tn ( l a
v ca Ngha ), nhng trong thc t, ngi c cng ln nht trong vic tiu dit nh Tn, ngi phong t
cho ch hu cai tr thin h trong nm nm, chnh l Hng V. Cc bn k cung cp cho ngi c, ci nhn
khi qut v tng thi i sau i su vo tng s kin v tng nhn vt.
2. Biu: c ci nhn i chiu cc s kin hoc cn c vo nin i, hoc cn c vo s tng quan ng
thi gia cc nc, T M Thin lp ra mi biu gm c :
1. Th biu thi tam i 2. Nin biu mi hai nc ch hu.
3. Nin biu su nc thi Chin quc 4. Nguyt biu nhng vic xy ra thi Hn S.
5. Nin biu cc nc ch hu t thi Hn.
6. Nin biu cc cng thn ca Hn Cao T 7. Nin biu cc nc ch hu thi Hu v Cnh .
8. Nin biu cc nc ch hu t nin hiu Kin Nguyn.
9. Nin biu cc v vng thi V .
10. Nin biu cc danh thn t khi nh Hn ln.
Nhng bn biu l nhng cng trnh khoa hc rt qu, ghi chp, nm, thng, bin c, gip cho cc nh s hc
hiu c v tr ca tng s kin v s tng quan ca n v thi gian cng nh v khng gian vi cc s
kin khc, c bit trong mt nc mnh mng li chia ct phn tn nh Trung quc c.
3. Th: Lch s mt nc ch yu l lch s ca nhng thit ch ca n.
T M Thin nhn thy iu nn vit tm th dnh cho tm mt. iu ny cng biu hin rng ng c
mt kin thc bch khoa. Tm th y l :
1. L th 2. Nhc th 3. Lut th 4. Lch th 5. Thin quan th 6. Phong thin th 7. H c th 8. Bnh chun
th Phn ny rt qu v mt nghin cu. Tc gi nu r s bin i, nhng cng hin v l, nhc, lut l, vic
lm lch, thin vn, v... v... qua cc thi i.
iu lm chng ta ht sc ngc nhin l ng c nhng hiu bit chnh xc v mi mt v u ng cng c
nhng nhn xt tng qut rt thu o. Thin Phong thin th, ni v nhng m tn, cng t, ca vua cha
vi mt ging chm bim chua cht. Thin H c th ni v cc con sng o Trung quc.
Thin Bnh chun th ni v kinh t. Nhng thin ny vit chnh xc n ni ngi i sau thng da vo
nh chnh nhng sai st trong cc sch c, ni v nhng thit ch x hi. Chng lm ta thy tc gi c
mt ci nhn duy vt vo lch s v thy tm quan trng ca nhng s kin kinh t, khoa hc, vn ha i vi
lch s mt nc. Rt tic v phm vi quyn tuyn tp hn ch, ch c th gii thiu c thin Bnh chun
th, v do , khng th no nu ln c mt ci nhn ton din ca mt b c v i.
4. Th gia: Phn th gia bao gm 30 thin, ch yu ni n lch s cc ch hu, chng hn cc nc T, L,
Triu, S, v... v... Nhng ngi c a v ln trong qu tc nh cc thi hu, nhng ngi c phong mt
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

nc nh Chu Cng, Thiu Cng, v nhng ngi c cng ln nh Trng Lng, Trn Bnh, v... v... ng
ch nht l tc gi xp vo th gia hai ngi thng dn khng h c mt tc t phong. l Khng T,
mt ngi c a v c bit trong lch s t tng ca Trung quc, v Trn Thip, anh chng c nng cm
u cuc nng dn khi ngha u tin ca lch s dn tc Hn. Cch nhn nh vy chng t mt tm con
mt khc thng.
5. Lit truyn: Danh t ny do chnh tc gi t ra. Phn ny gm 70 thin bao gm nhng nhn vt khc
nhau v nhng s vic rt khc nhau. ng trc ht l phn lit truyn dnh cho nhng nc ngoi
a bn Trung quc m ng l ngi u tin a vo lch s vi tnh cch nhng bn khi qut ng n v
khoa hc (Nam Vit, ng Vit, Triu Tin, Ty Di, i Uyn, Hung N). C nhin, mt phn lit truyn s
dnh cho nhng ngi tai mt trong x hi c nh nhng danh tng (Mng im, L Qung, V Thanh),
nhng ngi lm quan to (Trng Thch Chi, Cng Tn Hong, v... v..) iu ng ch nht y l ng
nhn thy vai tr to ln ca nhng con ngi bnh thng, thng khng c chc tc g nhng c nh
hng v cng su rng i vi c dn tc. l nhng du hip, nhng thch khch, trng ngha, khinh ti
m ng ghi li trong nhng trang si ni (Thch khch Lit truyn, Du hip Lit truyn). l nhng nh t
tng m tc phm ca ng ghi li cuc i, hnh trang v nh gi hc thuyt (Lo T, Trang T, Tun
Khanh, v.v..) l nhng nh vn nh Khut Nguyn, T M Tng Nhu m ng nu ln gi tr v nhn xt
v ngh thut. l nhng thy thuc, thy bi, thm ch nhng anh h m trong con mt ca ng li ni c
th xp vo Lc Kinh.
V c nhin mt con ngi yu nhn dn v s tht nh T M Thin khng th no qun nhng tn su,
mt, n p bc lt dn chng, nhng bn khc li ch lo a dua nh vua, tn st dn lnh, nhng bn ngoi
thch lng quyn v v s nhng nhn vt ti tin m ng mt st bng nhng li phn n. Th gii ca T M
Thin bao la nh vy! Quy m ca tc phm lm ta ngp, bt lc ca tc gi lm ta s. i vi nhng ngi
yu vn hc Trung quc, tc phm a n mt cm gic rt l. y c ci bin o ca Nam Hoa Kinh, c
ci rch ri ca Hn Ph T. Nhng cn mt ci na m vn hc t Hn tr v trc (tr Kinh Thi) khng
thy c, l thc bm chc vo s thc, khng ri cuc sng d ch na bc. Chng ta cm thy mnh
ng c hai chn trn trn mnh t ca s thc.
n tng y n vi chng ta khng phi ngu nhin. l v S k chnh l T M Thin sng, v con
ngi y sng vi nhng t tng ln.

III. T tng

T M Thin t nh ngha mnh l mt con ngi bt c. Bt c tc l khng chu tri buc mnh theo tp
tc, vt ra ngoi l thi. Chng hn hai mi tui, cha cn sng, vn c vin du i khp a bn Trung
quc, l mt hnh ng bt c. Nh vua t chc s quan chng qua ch ghi chp vic lm ca vua, n
u, ngi u, ng u, ni cu g, v.v... tng mt ngy. V th l trn trch nhim. Nhng ng li mun
ni nghip Khng T, soi sng cho i, chnh l c Dch Truyn, tip tc c Kinh xun Thu nm c
ci gc ca Kinh Thi, Kinh Th, Kinh L, Kinh Nhc, tm li ng mun lm mt Khng T th hai ngay trong
thi i chuyn ch cc . cng l mt ngh bt c.
T M Thin l con ngi ca mt giai on lch s rt c th. Lc ng ln su th Hn V ln ngi, v
ng cht cng mt nm vi V . Thi V chnh l lc uy tn nh Hn t n cc im, biu l tt c ci
v i, huy hong lm ngi ta ngp mt. Trong Bnh Chun Th, tc gi ni n ci cnh tng phn
thnh ban u, kho n y ry, tin tiu khng th ht, dn n g, tht, c nga hng n. Uy tn nh Hn
t n trnh xa nay cha h c. Bin gii pha Nam n Nam Vit, pha Bc n Triu Tin, bun bn
giao thng vi Trung , n , La M. Thnh ph tp np, cung in nguy nga.
Nm - 138 trc Cng Nguyn, Trng Khin i s v pha Ty, qua Hung N n tn min Trung thuc
Lin X ngy nay (gi gp l Ty Vc). Nc nh thng nht, ch tp quyn cc thnh, tt nhin a n
nhng s thay i v vn ho. V nghe li ng Trng Th bi trut bch gia, c tn nho hc.
Thi i trm nh ua ting n y chm dt. Vn hc chuyn thng sang vic ca ngi lu i, nga xe,
vn tc nh vua, m tiu biu nht l nhng bi ph ca T M Tng Nh. By gi trc mt nhng
con ngi hc rng ti cao c hai con ng. Con ng th nht l vt b ci mng lm mt s nghip to
ln, tha nhn trong hon cnh ny ch cn mt cch l lm mt anh h, sng qua ngy on thng trc
ca Kim m. l con ng ca ng Phng Sc, ca hu ht tt c cc hc gi ng thi. Li c mt
con ng khc xt trong khong tri t, thu sut s bin i t xa n nay, lm thnh li ni ca mt
nh. l con ng lm mt Khng T th hai, khng phi trong hon cnh Xun Thu, Chin quc m
trong hon cnh chuyn ch cc thnh.
T M Thin chn con ng y, v iu ct ngha ti sao con ngi ny sng b v, lc lng, ti
nghip nh vy.
Ci g khin ng lm mt vic bt c nh vy? l v ng thy mnh gn lin vi s phn ca dn chng.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

ng thy ci v thi bnh, phn thnh trc mt ch l tm thi. Bn vua cha li dng hon cnh yn n cng
ra sc bc lt, n p nhn dn, gy chin tranh m rng t ai, xy cung tht, dng lu i, t phong
thin... Ci cnh phn vinh tan i nh mt gic m. Nhn dn nhao nhc cng cc, bn khc li xut hin ra
sc chm git, hng chc vn ngi b t y, trong ngoi iu ng tan hoang, lm cho nh Hn tng
chng s lao theo bnh xe nh Tn mt. ng khng th lm mt anh h nh ng Phng Sc tm cch
sng an thn hay mt th nh vn nh T M Tng Nh lc cht cn khuyn nh vua lm l phong thin.
Chnh ci thi V lm cho ng thy tt c ci vinh d c lm con ngi Trung quc. N a n cho
ng ci thc v s v i, bao la v thng nht ca t quc m ng yu qu. Nhng cng yu qu t quc,
ng cng gn b vi nhn dn. V do , bc tranh ng v ng thi khng phi l mt bc tranh khoa
trng trng l nh mt bi ph ca Trng Nh, m n y v bi hng. Ci mu thun au n ny trong t
tng ra cch quan nim v s ht sc c o, xng ng gi l mt cng hin v t tng. C th
ni, T M Thin l s gia u tin trn th gii vit v lch s ca mt nc. Trc y, Trung quc ch c
nhng ngi vit lch s mt cng quc hay k li mt vi bin c quan trng nh Xun Thu Thng Th.
Nhng b s nh Lch S ca Hrt (481-425).
Lch s chin tranh Pelpnne ca Thuxiit (460-396) trong vn hc Hy Lp hay Chin Tranh Gl ca
Xa trong vn hc La M, chng qua ch k li mt trn nh hay mt chin dch.
Quyn Lch s La M ca Titut Livut (69-17) sau S k vit ton b lch s mt th, nhng ch l lch s
mt th. S k th khc, n l lch s ca ton b dn tc Trung hoa ko di trn ba ngn nm t Hong
n V v bao gm mt a bn mnh mng. Chnh v c thc rt r v tnh cht thng nht v tip tc
ca lch s, nn tc gi mi c hai phn khc nhau l biu v bn k, li c phn th gia ni nhng im ch
yu trong lch s tng cng quc. Khng nhng th, ng cng l ngi u tin ni v nhng dn tc m
ngi ta gi l mi r v y tuyt nhin khng c thi khinh mit.
ng cng l ngi u tin vit mt quyn thng s bao gm mi mt ca x hi. ng ch n tt c, c
tt c, bit tt c kin thc ca thi i.
Nhng thin H C Th, Bnh Chun Th, vit vi nhn lc ca mt nh kinh t hc. ng tm thy s lin
quan gia kinh t vi lut php v chnh tr. ng c bit ch trng n nhng thit ch v vn ha nh l,
nhc, vn hc. ng lm ci cng vic phi thng l xt tt c cc hc thuyt ca bch gia, trnh by v
ph phn, lm cng vic ca mt nh t tng s. ng l ngi u tin cho ta bit v Khut Nguyn v s
nh gi ca ng v Khut Nguyn l quyt nh. Qu tht ng lm c ci hoi bo to ln nht ca mt
con ngi.
ng tng kt vn ha Trung quc ln th hai sau Khng T v xng ng vi li khen ca Quch Mt
Nhc cng lao ca T M Thin so vi Khng T khng hn khng km.
Phng php vit s ca ng cng rt ng ch . T M Thin ni, ti ch thut li chuyn xa, sp t li
cc chuyn trong i ch c phi sng tc u. Cu ni ny th hin ng ci quan im ca tc gi v s.
Ngy nay chng ta khng nm c tt c nhng ti liu ng dng, nhng c mt iu chc chn l ng
khng bao gi thay i ti liu. Nhng nhn vt thi n, Chu, chnh l nhng nhn vt ca Thng Th,
nhng nhn vt thi Xun Thu, Chin Quc l nhng nhn vt ca Xun Thu, Quc Ng, T Truyn, Chin
quc sch. Li ni ca h l li h ni trong thc t, theo nhng ti liu tin cy nht. Nhng bi vn bia ca
nh Tn l do chnh tay tc gi chp li. V ng li cho chng ta c mt kho tng vn kin v gi, no
ch, biu, no vn bia, th ph, bi ht, li ca, c nhng bi ngh lun rt di, tt c chim mt phn ba tc
phm; trong s phn ln cn sng n ngy nay v n gn lin vi s phn ca S K. nh rng, y ,
c nhng chi tit sai lm v ti liu lc by gi s ln l ti liu truyn ming. Nhng ni chung ng ht sc
nghim tc. Quan nim vit s ny khc xa quan nim nhng nh vit s c Hy Lp, La M. Cc nh vit s
c i, tr Thuxiit, thng xem s l mt cng trnh ngh thut. Nhng nhn vt ca h c nhng bi din
vn rt hay, nhng do h sng tc ra, nhng nhn vt y tn ti vi tnh cch nhng gi thuyt tiu biu cho
chnh kin ca h. Chnh v vy s hc hin i khng xem l nhng cng trnh khoa hc, khng ai ly
lm c s chnh cho s nghin cu La M, Hy Lp c. Tri li, S K t trc n nay vn l uy tn ln nht
ca c s Trung hoa. Bt k ai mun nghin cu bt k phng din no ca Trung quc c cng khng th
coi thng n. Trnh Tiu ni, mt trm i sau, cc s quan khng th thay i ci php tc ca ng, k hc
gi khng th b quyn sch ca ng, chnh l v vy.
T M Thin l ngi cha ca s hc Trung hoa, nhng l mt ngi cha kh bt chc nht. i vi s hc
Trung quc, ng l ngi duy nht ni v ng thi. Cc s gia v sau ch vit v mt triu i khi triu i
y chm dt. H s hin ti v ln trnh n. Tri li T M Thin dnh mt na tc phm cho giai on
t Hng V n V , v vic cng gn, ng chp cng r. ng li nhng trang v cng sinh ng v
Cp m, con ngi dm ni thng s thc, khng king n g V . ng kt ti L Hu, nu bn tnh lu
manh ca Cao T, phi by mt bc tranh au thng v x hi trc mt. ng au xt trc ci cnh vua
cha m tn (Phong thin th), phung ph ti sn nhn dn (Bnh Chun Th), ngoi thch lng hnh (Ngy K
V An Hu lit truyn), quan li tn c (Khc li lit truyn), nh nho cu an, gi di (Cng Tn Hong truyn,
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Thch Tn Thng truyn). ng run s cho tng lai. V chnh y, ngi ta mi hiu ht ci tm s ca
ng, lng yu nc, yu nhn dn cng nh s trung thc ca mt nh khoa hc.
Nhng quan trng hn ht, ng hiu tc phm ca ng l vit cho ai. ng ni quyn S K vit cho nhng
ngi ca n. Ngi ca n y khng phi l mt v n ch, mt m nhn, m l nhn dn v i v bt t.
ng c thc r v vic , cho nn hai ngn nm sau c S K, ta thy n sinh ng, mnh lit v cng,
ng thi trn ngp ci ho kh ca chnh ngha. Nhn vo quyn sch ca ng, ta thy hin ln r rt s bt
bnh ng trong x hi, cnh ngho kh ca nhng nng dn mt ht t ai, s giu c ph phn cua bn
phong kin, con bun ln. Ta thy bc tranh hin thc v x hi m bn bi bt phong kin c ht sc che
y bng nhng danh t trng rng. C Vim V ni rt ng, Ngi xa lm s khng cn bn lun, nhn
xt, m ci ca tc gi thy ngay trong vic trnh by th ch c mt mnh Thi s cng lm c m thi.
Ci kh y khng phng php m con tim. Cng v T M Thin khng vit tc phm theo nhng
khun kh c sn v o c phong kin, nn nhng nhn xt ca ng v lch s rt l trc vit.
ng lun lun ly quyn li ca nhn dn, ly s sng ca h nh gi nhn vt lch s. c bit khi vit
lch s nhn vt no, ng cng nu r s gn b ca nhn vt vi s phn ca dn chng. ng thy r Trn
Thip ti nng di mc trung bnh, nhng lm c mt vic oanh lit, ch v c dn chng ng h.
S phn tch ca ng v s thnh cng ca Lu Bang v s tht bi ca Hng V c mt ngha to ln.
Di con mt ca ng, Hng V l mt con ngi phi thng ti nng v ch kh hn ngi, t cn c n
nay cha ai c c nh th. V t cch c nhn m ni, th Lu Bang km Hng V v tt c mi mt.
Hng V l vin tng bch chin bch thng, qun ch hu s Hng V n ni i bng u gi, khng ai
dm ngng ln nhn. Hng V thng ngi v trng ngha. Tri li Lu Bang l mt ngi khng lo lm
n, tham tin v ham gi, ngo mn, v l, thy khch i m nh nho, Bi Cng lin git ly m i vo
trong. Th nhng cui cng Lu Bang li ly c thin h. l v Lu Bang bit t kim ch mnh, lng
nghe theo lng dn, lun lun ch n dn chng cho nn dn chng tin. ng nh Hn Tn ni, Hng V
ch c ci nhn ca ngi n b, ci dng ca mt k tht phu, tic tin, tic t, ch tin vo ti nng ca c
nhn mnh, nghi ng tt c; th li hiu st lm cho nhn dn tht vng. Lu Bang thng v bit da
vo dn, tn dng ti nng cc tng. Cch nhn nhn nh vy rt ng v khoa hc. N lm ngi ta nh
n nhng tc phm ca Makiaven, y, T M Thin c th snh vi nhng s gia ln nht ca thi c
i.

IV. Ngh thut

T M Thin li hng ngn nhn vt in hnh, sng mi trong vn hc. Ring v mt ny, ng c th
snh vi nhng nh vn ln nht ca nhn loi. C mt nhn loi mnh mng hin ra trc mt chng ta,
cc thnh phn, cc ngh nghip, cc tng lp. Hnh nh nhng chng nng dn nh Trn Thip, Ng
Qung, nhng ngi du thuyt nh T Tn, Trng Nghi, Phm Th, nhng hip khch nh Kinh Kha,
Nhip Chnh, nhng anh hng tht nh Chu Hi, Cao Tim Ly, nhng trit gia nh Khng Khu, Trang Chu,
nhng danh tng nh Hn Tn, L Qung, nhng cng t nh Tn Lng Qun, Mnh Thng Qun, nhng
bo cha nh Tn Thy Hong, Nh Th... v... v... v v s nhng hnh nh khc l nhng hnh nh bt t.
Nhng hnh nh y du nhp vo kho tng vn hc, lm thnh nhn vt ca nhng truyn k, thoi bn, h
khc, kch, th, li ni v hnh ng ca h nh T M Thin nu ln thnh ti sn ca dn tc. l mt
iu l. Nhng iu l hn l i sau c th t im thm bt nhng dng nh kh lng dng nng lc h
cu ca mnh to nn mt Kinh Kha, mt Hn Tn, hay mt Hng V khc hn hnh tng T M Thin
to nn m cng sinh ng nh vy. C th ni nhng hnh tng T M Thin to ra c nhn dn tip
nhn ton vn. iu khng phi l mt hin tng thng thy trong lch s vn hc. Nu ta xt nhng
nhn vt lch s u chu th ta thy r h c biu hin trong vn hc mt cch rt khc nhau tng nh
vn. Hin tng Catilina ca s gia La M Xanlut rt khc hnh tng Catilina ca Ben Jonxn. Hnh tng
Catilina ca Ipxen li cng khc hn. T M Thin lm th no cho nhn vt ca mnh sng mnh lit n ni
h tn ti khch quan ngoi nh vn, v dn chng kh lng chp nhn s thay i?
Khi miu t mt nhn vt lch s, cc s gia thng ch nhn xt h trong nhng gi pht h ng mt vai tr
lch s, h ch xt nhn vt trong t th lch s ca n. Nhng lm nh th, tc l ct xn nhn vt, biu
hin n mt cch phin din v thm ch c khi xuyn tc v trong nhng lc c nhn c thc v vai tr lch
s cu mnh, h thng ng kch. T M Thin khng lm nh vy. ng ch nm Hn Tn khi lm thng
tng qun ca Lu Bang, m cn nm Hn Tn ngay t khi n nh, chui qua hng ngi ta ngoi ch.
Nh sng trong nhn dn v n tn ni iu tra, nn ng thy Trn Bnh t khi chia tht, thy Phn Khoi t
khi bn tht ch. ng ch n Trng Nghi t khi anh chng b nh gn cht, gy ht c rng, ch n
Lu Bang t khi n qut tin ru. T M Thin theo di mt nhn vt v ct tm cho c ci bn cht ca
n. Chnh v th ng khng ao gi b qua nhng cnh thiu thn, nhc nh m nhn vt tri qua, v ng
bit bn cht con ngi thng l ra nhng lc y. i vi ng, nhn vt lch s v i n u trc ht
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

cng ch l mt ngi bnh thng. Khng Khu trc khi c tn sng nh mt v thnh cng ch l mt
ngi mong mun c lm quan, phiu bt i tm cng danh, my ln sut theo nhng k m ng gi l lon
thn, tc t. Trong khi theo di nhn vt, ng khng chy theo s kin m ct tm c ci quyt nh tnh
cch ca con ngi. ng thy tnh cch con ngi do nhiu yu t quyt nh. C khi n l mt thin hng
t nh. Nhn vt Trng Thang in hnh cho bn quan li tn c, lc nh gi nh chut n mt tht, b
cha nh n. Thang bt c chut lm mt bn n kt ti chut. Ngi cha xem thy li vn qu l mt
tay quan li coi ngc snh si, c kinh. C khi n l kt qu ca ngh nghip, gio dc. L Bt Vi, mt
thng nhn giu thy T Tng, con vua Tn lm con tin Triu, th ni, mn hng ny c th bn c
y. Y xut tin bc qung co cho hng v cui cng c li to, lm t tng nc Tn. ng thy ci iu
lm mt v nhn khc con ngi tm thng l ch h c mt hoi bo ln ngay trong nhng cnh ng
cng khn nht. ng lng nghe chng c nng Trn Thip ang cy, bng dng li ni vi cc bn cy, sau
ny ph qu ch qun nhau. ng ch n cu b Hng V hc kim chng thnh, nhng i hc ci nh
li vn ngi. Mt khi tm c tnh cch ca nhn vt, ng c gng tm nhng cu ni in hnh v nhng
hnh ng in hnh, lm cho hnh tng cng ni bt. Ni n Hn Tn l ngi ta nh n cu, nh vua
khng mun ly thin h sao, ti sao li chm trng s?. Ni n L T, khng ai qun c cu, ngi ta
i hin hay bt hiu cng nh con chut, chng qua do hon cnh c. Nhng cu nh vy c hng ngn.
C nhiu nhn vt ch xut hin trong mt vi cu, nhng h c in hnh ha ngay v tc gi nm c
cu ni in hnh cua h. Chng hn nhng nhn vt nh Cp Nhip, Phn K, trong Thch khch lit
truyn, ni khng qu hai cu, nhng lm ngi ta thy r ci phong thi trng ngha khinh ti v lng cm
th chng cht ca h i vi nh Tn. Nhng cu ni in hnh v nhng hnh ng in hnh thng
khng phi l nhng cu ni v hnh ng g c tm quan trng lch s. Tnxti trong bi nhn xt v Chin
tranh v ha bnh, ni nh vit tiu thuyt lch s miu t nhn vt lch s khi h mang o ng. T M Thin
cn i xa hn. miu t thi ngo mn ca V , ch cn mt chi tit, nh vua c khi ngi xm bn
ging tip i tng qun V Thanh. miu t s sung s ca Lu Bang ch cn mt chi tit nh,
Chu Xng c ln vo tu thy Cao T ang ngi m con gi. Xng chy ra. Cao T ui theo ci ln c
hi, ta l v vua nh th no? Xng ngng u ln p, B h l ng vua Kit, Tr. Nh vua lin ci ha
h. (Trng tha tng truyn). Mt chi tit nh vy cng lm cho ngn nm sau khng ai c th bnh
vc cho V v Cao T v vic qu trng k s.
Mt khi nu ln tnh cch ch o ca nhn vt, tc gi khng bao gi dng li bn bc, tri li ng
trnh by dn dp nhng s vic in hnh t bn thn n c sc thuyt phc hng hn hn mi l lun.
l then cht ca phng php t s ca ng m i sau khng ai bt chc c. Bn k Hng V
chng h, vit vi li vn kh khan ca bin nin s. y, ch c s kin v nm thng, nhng v bit rt t
s kin ra ci lm thnh c tnh ca Hng V v thi i Hng V cho nn chnh ci li trnh by n gin
khch quan ny li li cun ngi c hn mi th t chng.
Vn ca T M Thin l li vn gin d, chc nch ca thi Ty Hn.
Cch t s ca ng c c ci tnh cht rn chc, khc chit ca ng thi, nhng cn c mt iu c
sc hn l rt sinh ng v a dng. Nhng con ngi ca T M Thin ng thi biu hin nhng c sc
chung ca thi i h, nhng li gi c nhng nt ni bt lm thnh bn sc ca h.
Mun lm ni bt ci c tnh ca nhn vt cng nh mu sc chung ca thi i, khng bao gi tc gi xt
nhn vt mt cch c lp, m t n trong s i lp vi cc nhn vt khc. c L T ngi ta nht nh
phi thy Triu Cao, c Bnh Nguyn Qun th thy ngay Tn Lng Qun, bn cnh Lu Bang lun lun c
mt Hng V. lm ni bt s i lp, tc gi rt ch n s nh gi v nhn vt ca ngi ng thi.
Mi nhn vt nh vy t nht cng c vi ba ngi nh gi. nh gi Lu Bang, tc gi nhc li nhng
li ng gi ca Tiu H, Phm Tng, Lch Sinh, Trng Lng, Trn Bnh, Hn Tn, v.v... nh gi Tn
Lng Qun, tc gi khng qun nhng nhn xt ca Hu Sinh, Mao Cng, Tit Cng, Bnh Nguyn Qun,
v.v... Tc gi nhiu khi gp h vo mt chng cng lm ni bt ch ca mnh. l nhng lc i lp
r rt. Nhng c nhng lc i lp kn o hn th tht l th v. Chng hn khng phi ngu nhin m tt c
nhng quan li tt trong Tun lai lit truyn u l ngi trc i Tn. Tri li tt c nhng ngi trong Khc
li lit truyn u l nhng nhn vt thi Hn. Cng vy, ai cng phi tha nhn hnh tng v V , sao
m ging Tn Thy Hong lm vy, cng hunh hoang, t c, thch chin tranh, thch thn tin, thch xy
dng, thch xu nnh.
Chnh ci phng php t s bc thy, cng phu v chu o v cng lm cho nhn vt sng mt cch
trn vn, v cng do , i sau khng th no thay i c. S thc vn hng hn hn li ni, v khi cc
s thc xp thnh h thng nguy nga th t n s ni ln ting ni ca chn l.
Phi chng v th m tc gi vng mt? Khng, tc gi lun lun c mt.
Hnh nh ca T M Thin rt r tng trang, tm s ca ng hin ln nh mt ting n tuy rt kh nhng
rt rn trong bn hp tu v i. Chng ta bit bn thn s i lp l biu hiu mt thi . Ngoi ra tc gi
cn s dng rt tho phng php vit s ca Kinh Xun Thu. Mc ch ca n l trnh by s thc khch
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

quan, nhng bng cch i lp vi cc vic khc hay thm bt mt ch m t thi ca mnh. Chng hn
trong Hoi m Hu lit truyn ni rng, Hn Tn cht v ti ch khng phi lm phn, ng gi Tn l Hoi
m Hu, ch khng gi Hn Tn nh gi Kinh B trong Kinh B lit truyn. ng k t m ba ln ngi ta
thuyt phc Tn lm phn, m Tn khng nghe, nhc n nm ln ci cu Hn Vng s Hn Tn. n lc Tn
cht, th hi hn khng bit trc thi lt lng ca Lu Bang, tri li Lu Bang nghe tin va gin va
mng, v.v... Li bt php y rt l nghim v rt r rng i vi nhng ngi quen c Xun Thu. Ngoi ra
mi khi ht chng, tc gi thng a ra nhng nhn xt ca mnh, k thc tm s hay nh chnh li
nhng cch nhn sai lm ca tp tc.
S k l mt tc phm kh nhng rt hay. N lm cho ngi c say m v gio dc h rt nhiu. Nhng v
ni dng phong ph, cch din t kn o nn phi c i c li nhiu ln mi thy ht ci hay ca n.
Chng ti c gng dch nhng chng tiu biu, chng no dch th dch trn vn, ch lc bt nhng on
t quan trng i vi vn hc. V cch hnh vn theo li Xun Thu rt xa l i vi chng ta, nn chng ti c
gng ch thch, phn on, tm tt lm sao cho ngi c lm quen vi tc phm mt cch d dng.
Tuy vy, chng ti cng bit khng th no gii thiu ht ci hay ca tc phm.
Mt ngy gn y, khi T M Thin quen thuc vi bn c hn, chc S K s c dch ton b.
Trong vic dch, chng ti c c Phan V xem li v c Phan Duy Tip gip . Chng ti bit rng v
trnh dch gi hn ch, bn dch th no cng c nhiu thiu st. Nhng chng ti tin rng d bn dch c
nhiu thiu st, cc bn s thy y mt tc phm v i v mt con ngi li lc. Chc chn bn c Vit
Nam s thy S K l quyn sch ca mnh v dnh cho T M Thin mt mi tnh nng hu nh cc bn
c i vi Khut Nguyn v Ph. Sut i T M Thin khng mun g hn l c nhng ngi hiu mnh.
Chng ti tin chc rng sau hai ngn nm con ngi v i y s c yu hn bao gi ht, v bn c ca
ng l nhng con ngi ca mt thi i huy hong v v cng v i.
Nh Thnh

(1) Bch khoa ton th x-vit mc: S k.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|, jc _-,_ tc ]; tc
Thi S Cng ni :
- Cha ti (Cha T M Thin, l T M m, lm chc Thi s) c ni :
Sau khi Chu Cng mt c nm trm nm th c Khng T. Khng T mt n nay c nm trm
nm. Nu c k ni nghip, soi sng cho i, chnh l c Dch truyn tip tc Kinh Xun Thu, nm c ci
gc ca Kinh Thi, Kinh Th, Kinh L, Kinh Nhc, th l lc ny y! lc ny y.
K hn mn ny dm u t chi vic y.
Quan thng i phu l Khn Toi ni :
- Ti sao ngy xa Khng T li lm Kinh Xun Thu?
Thi S Cng ni :
- Ti nghe ng Sinh (Tc ng Trng Th, mt nh nho c ting sng cng thi vi T M Thin) ni: o
nh Chu b suy b, Khng T lm t khu nc L, b cc nc ch hu hi, cc quan i phu ngn cn.
Khng T bit li ni ca mnh khng c dng, o ca mnh khng c thi hnh, bn ph phn nhng
vic xy ra trong hai trm bn mi hai nm, lm khun php cho thin h. Ngi ch Thin t, c ch
ch hu, pht ti cc i phu, nu r vng o nn nh th no. Khng T ni, Ta mun ly li ni
sung chp v o khng bng chng minh vic lm th cng su sc, r rng hn. Kinh Xun Thu trn
lm sng t o ca Tam Vng (ba i vua: nh H, nh Thng, nh Chu) di phn bit quy tc ca con
ngi, bit bch chuyn him nghi, soi sng iu phi tri, quyt nh iu cn do d, khen iu hay, ch iu
d, tn ngi hin, ch k bt tiu, bo tn ly ci nc mt, ni li ci i t, v li ci rch, dng
li ci b b, l mt iu ln ca o vng vy!
Kinh Dch chp tri t, m dng, bn ma, ng hnh, cho nn gii v ch bin ho. Kinh L chp v lun l
con ngi cho nn gii v c hnh.
Kinh Th chp v vic lm ca cc vua i trc, cho nn gii v chnh tr.
Kinh Thi chp v ni, sng, hang, sui, chim, mung, cy c, trng, mi, c, ci, cho nn gii v ni bng
gi. Kinh Nhc lm cho ngi ta vui, cho nn gii v ha hp. Kinh Xun Thu phn bit phi tri, cho nn gii
v vic tr ngi.
V vy, Kinh L l gi gn con ngi. Kinh Nhc l lm cho ha hp. Kinh Th bn vic. Kinh Thi
t , Kinh Dch ni v s bin ha, Kinh Xun Thu dy v vic ngha. Gip i lon lm cho n tr li
ng ngay, th khng sch no cn thit bng Xun Thu.
Xun Thu ch c my vn, ca n my nghn, vn vt tan hp u Kinh Xun Thu. Trong Kinh Xun Thu
ba mi su vua b git, nm mi nc b mt, cc ch hu ngc xui chy vy khng gi ni nc ca
mnh, khng k ht. Xt li sao nh vy, th u l b mt ci cn bn (tc l nhn ngha - N. D.)
V vy, nn Kinh Dch ni, Sai mt ho mt ly, lm n nghn dm!.
Cho nn ni, Ti git vua, con git cha, khng phi duyn c mt sm mt chiu m ra, ci ngm
ngm t lu ri.
Cho nn, k c nc khng th khng bit Kinh Xun Thu: trc mt c k gim pha m mnh khng bit,
sau lng c qun gic m mnh khng hay.
Ngi lm ti khng th khng bit Kinh Xun Thu; nu khng, gp vic thng khng bit nn nh th no,
gp vic bin khng bit xoay x ra sao.
Lm vua lm cha m khng thng tho v ngha l ca Xun Thu th hn mang ly ci ting gy ra ti. Lm ti
lm con, m khng thng tho ngha l ca Xun Thu, th hn hm vo ti cp ngi git cha, ci ting t ti.
Thc ra, h vn c cho rng l phi m lm; v khng bit ngha l, nn b tai ting khng sao trnh khi.
Ch v khng hiu ci thm thu ca l v ngha, m n ni vua khng ra vua, ti khng ra ti, cha khng ra
cha, con khng ra con. Vua chng ra vua th phm ti vi l ngha; ti chng ra ti th phi git; cha chng ra
cha th v o, con chng ra con th bt hiu. Bn iu y l nhng li ln trong thin h. Buc cho h ci
li ln trong thin h m h khng dm t chi.
Cho nn Kinh Xun Thu, l gc ln ca l, ngha. L l cm trc khi vic xy ra, php lut l trng tr
sau khi vic xy ra. Cng dng ca php lut d thy, cn cng dng ca l ngn cm th kh bit.
Khn Toi ni :
- i Khng T, trn khng c vua sng, di khng c tin dng, cho nn ngi mi lm Kinh Xun Thu
li ci li sung ng ni tip l, ngha, lm php tc ca mt v vua. Nay ng trn th gp c vua sng
sut, di th c gi chc quan, mun vic u c sp t ng ch, vy iu ng bn l mun soi
sng ci g?
Thi S Cng ni :
- D, d! Khng, khng! u phi th! Ti nghe cha ti ni, Phc Hy ht sc thun hu, lm ra tm qu kinh
dch: Thng Th chp nn thnh tr i Nghiu, Thun, do m lm ra l nhc; cng ca Thnh Thang, V
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Vng c thi nhn ca tng. Kinh Xun Thu khen iu thin, ch iu c, suy din ci c thi Tam i,
khen nh Chu, ch no c ch bai m thi u? T khi nh Hn ni ln, n c vua chng ta nay, c
im lnh, l phong thin (L t tri trn ni Thi Sn), thay nin hiu (V bt u t nin hiu l Kin
Nguyn - 110 trc cng nguyn) i o m, chu mnh ca cao xanh, n c thm n ch v cng. Nhng
ngi xa l ngoi b hai ba ln dch ting u n chu, xin np cng, k khng ht. Trm quan di ra
sc tn tng thnh c cng cn cha ni ht .
Hn na, c k s hin v c ti m khng dng l iu s nhc ca nc; cha thng c c sng m c
khng c truyn rng ra, th l li ca k b ti.
V chng ti lm chc y m b thnh c khng chp, hy b cng nghip ca cc cng thn, cc i phu
hin c khng thut li, b li cha dy, th ti cn g nng hn? Ti ch thut li chuyn xa, sp t li cc
truyn trong i, ch c phi l t lm ra u, ng em snh vi Xun Thu th lm to.
Th ri bin chp sp t vn S K c by nm th Thi S Cng gp ci ha L Lng, b cm tri trong
t.
Bn bi ngi m rng :
- l ti ca ta! l ti ca ta! Thn tn khng dng c na ri!
Nhng ri li suy ngh k m rng, i! Vit sch lm th, l iu nhng ngi trong lc cng, dng
truyn t ci ngh ca mnh. Xa Ty B (Vua Vn Vng nh Chu) b t Du L nn din gii Chu dch.
Khng T gp nn t Trn, t Thi, nn vit Xun Thu; Khut Nguyn b ui, vit L Tao; T Khu Minh
b m lm Quc ng; Tn Tn ct chn bn binh php; L Bt Vi b y sang Thc, i truyn li sch L
Lm; Hn Phi b t Tn, lm nhng thin Thuyt nan, C Phn; ba trm bi Kinh Thi phn ln u do
thnh hin lm ra gii by cc ni phn ut. Nhng ngi y u v c nhng iu ut c khng biu l ra
c, cho nn thut li vic xa m lo truyn li ngi sau.
Do , bn son thut cho xong t thi Nghiu cho n nm c ln th dng bt (Hn V , nm Nguyn
Th nm u - 123 trc Cng nguyn, c mt con th c sng, chn c nm mng, cho l con ln -
Khng T nm xa lm Xun Thu, n nm vua Ai Cng nc L sn c con ln th dng bt.
y, Thi S Cng c ng sch S K ca ng cng ni theo sch Xun Thu ca Khng T), bt u t
Hong (Bi t ny vit theo li vn p: u tin nu nh ca cha l xy dng mt s nghip nh Khng
T chng minh mnh tip tc cng trnh ca cha. Sau cao Xun Thu ng thi gin tip khng nh tc
dng ca S K. V s ni th to bo qu nn thoi thc ni mnh khng sng tc, tc phm mnh khng
dm snh vi Xun Thu. Cui cng bc l s phn ut ca mnh, ng thi biu l ci ch mun vit Xun
Thu. Li vn bin ha, khc chit xng ng bi ta ca mt tc phm ln. on ny trch trong thin cui
cng ca S K).
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|,c t. [o \,, Q,
Ti, hng tru nga T M Thin, Thi T Cng, knh tha Thiu Khanh tc h. (1)
Trc y ng c h c gi th dy phi cn thn v vic tip ngi, ct phi tn ngi hin, tin c k s,
ng n cn tha thit, hnh nh trch ti khng nghe li dy m li theo li bn th tc tm thng. Ti u
dm th.
Ti tuy hn nht, nhng cng tng trm nghe li ch gio ca bc trng gi. V mt ni thn hnh tn ph,
a v hm hiu, h ng l b ch trch, mun c ch th tr li c hi, cho nn ut c mt mnh khng bit
ni cng ai.
Tc ng c cu: Lm cho ai bit, ni cho ai nghe? Chung T K cht ri, B Nha sut i khng gy n
na! Ti sao vy? V k s ra sc vi ngi tri k, con gi lm dng vi ngi yu mnh, theo ti th ci thn
ny hng ri, tuy ti c bng chu ca Ty Hu, ngc ca Bin Ha, hnh c cao bng B Di, Ha Do, rt
cc cng khng c cch g m le vi ai, chng qua ch mua ci v t lm nhc mnh m thi!
Th ca ng ng l phi p ngay, nhng gia lc theo hong thng sang ng, li v vic ring cp bch,
t c dp gp nhau. Vi vng khng c lc no rnh c th t ht ni lng. Nay Thiu Khanh gp ti khng bit
n th no. Ngy qua thng li, cui ng sp ti... (2) Ti li sp phi theo nh vua i Ung Chu, s c s
chng may xy ra th ti rt cc nh chu khng sao by t ni bun bc cho ng r, m hn phch k
vnh bit (3) s ring n hn khng cng. Ti xin trnh by qua tc d qu ma. lu khng tr li, xin ng
bt li.
Ti nghe: sa mnh l du hiu ca tr: yu thng gip ngi l u mi ca nhn: nh nn ly ci g,
cho ci g l biu hin ca ngha: gp cnh s nhc l iu quyt nh ca dng: lp danh l ci cao nht ca
c hnh. K s c nm iu y th mi c th sng i m ng vo hng qun t; Cho nn tai ha t
nht l thiu tin chuc ti, au khng c g thm hn l au lng: nt xu nht l nhc n cha m, nhc
nng nht l b cung hnh (4)! Con ngi b hnh pht sng tha khng cn ng m xa na, iu khng
phi ch i ny m c t lu. Ngy xa V Linh Cng cng i vi Ung C, Khng T b sang nc
Trn, Thng ng nh Cnh Gim c yt kin Tn Vng, Triu Lng thy lnh c rut (5); ng T
ngi bn xe;Vin Ti bin sc mt (6). T xa tng ly iu lm xu h. n k ti nng bc trung, m
vic dnh lu n bn hon quan, cn khng ai khng mi lng, hung g k s c ch khng khi li khng bit
hay sao?
Nay triu nh tuy thiu ngi, nhng l no li k b ca dao sng st m cn tin c k ho kit trong
thin h? (7)
Ti ni nghip tin nhn m chu chc di xe loan hn hai mi nm nay. Ti vn thng t ngh: mnh
trn khng th t lng trung tn, c ting khen l c ti, c sc, c mu l, c bc minh ch oi
thng, li cng khng bit lm lt ci b st, chp v ci thiu thn, n ngi hin, tin c ngi ti, lm
vinh hin k s n trong chn ni non, ngoi khng thuc vo hng ng c cng nh thnh xng trn,
chm tng git c, cng ra na cng khng ngy ngy tch ly cng lao, c quan cao, lc hu, lm
p mt h hng b bn.
C bn iu ti khng dc iu no. Cho nn ti nh nng nu qua th, cng thy ti chng c
g l hay ho c.
Ti cng thng mon men d vo hnh h i phu, c d bn bc ngoi nh. Lc y, ti chng bit
trnh by mi ging, dng ln nhng iu suy ngh. n nay th thn hnh st m, lm ngi ti i,
trong m ti tin, l no cn mun ngng u, gi mt trnh by phi tri! (8). Th chng ha ra khinh triu
nh, lm xu h cho k s trn i ny lm sao! Than i! Than i!
Nh ti y cn ni nng g na, cn ni nng g na!
V chng, vic ca ti gc ngn khng d thy r. T nh ti mang ci ti phng tng (9), ln ln khng c
lng xm khen ngi. May cha thng v c cha ti, cho ti c tr cht ngh mn, ra vo ni cm v. Ti
ngh rng con ngi i chu lm sao cn nhn c tri;v vy cho nn khng giao tip vi khch kha,
qun vic sn nghip ca gia nh. Ngy m em ci ti sc km ci ca mnh, ch ct mt lng lm trn
chc v, mong c cha thng thng n. Th m li gp ci vic tri hn ca mnh.
Ti v L Lng iu di mn h cha thng, vn cng khng quen thn nhau, ch hng khc nhau,
cha tng nng chn ru, vui v n cn. Th nhng ti thy ng ta l k s k l, bit t gi mnh, th cha
m c hiu, i vi k s th tin, lim khit ch tin ti, gi ngha trong vic cho v ly, bit phn bit nhng
nhn, khim tn, cung kim chu ngi, thng lo hng hi qun mnh tnh vic cn kp ca nc nh,
l ci iu cha cht trong lng ng ta, ti cho ng ta c ci phong thi ca ngi quc s.
i! K lm ti bit liu trong lc mun cht khng ngh n s sng ca mnh, lao vo nn nc nh nh th
cng l l vy. Nay ch b mt ln hng vic, th m nhng ngi ti lo gi thn mnh, gi v con, c thu
dt thm ci li ng ta, ti lng ring au xt v vic .
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

V chng, L Lng cm khng y nm ngn b binh, tin su vo chin a, chn n ni sn vua Thin Du,
nh mi sa ming h, khiu khch bn H Mnh. Ngng u (10) n ly qun ch c vn, cng qun Thin
Vu chin u lin tip hn mi ngy, git c rt nhiu, gic khng kp cu ngi cht, khing k b
thng. Cc cha Hung N mc o cu run s bn em tt c t, hu-hin-vng (11), em tt c qun
cung n trong nc vy li m nh. Lng chin u ngoi ngn dm, ln ht ng cng, cu binh khng
n, qun s cht v b thng chng cht! Nhng Lng h mt ting, tt c qun s u vng dy! Ngi y
nc mt, lau mt bng mu, ung bng nc mt, li gi nm tay khng xng vo ni mi nhn, quay v
hng bc tranh nhau liu cht vi gic. Khi Lng cha b thua, cc s v bo tin, cc cng, khanh, vng ,
hu u nng chn ru chc th thin t. My ngy sau, nghe tin Lng thua trn a v, cha thng v
vy n khng bit ngon, ra triu khng vui, quan i thn lo lng khng bit lm th no. Ti trm khng t
liu mnh ti tin, thy cha thng au xt bun ru, lng mun by t ni nim ngu di, cho rng L Lng
vn cng cc s, i phu, chia ming ngon, chu phn thit, c ngi ta liu cht ht lng, tuy danh tng
ngy xa cng khng hn c. Thn Lng tuy hm vo cnh tht bi, nhng xem ng ta l mun lp cng
bo n nh Hn. Vic nh nh th ri, nhng k cng nh bi qun ch ca ng ta, cng t vi
thin h. Trong lng ti mun trnh by iu , nhng cha c dp. Nhn gp lc nh vua hi n, ti bn
em y ra, trnh by cng lao ca Lng, mun cha thng m lng khoan hng v ngn chn li l dm
pha. Ti cha ni c ht, cha thng khng r, cho rng ti bin bch h L Lng, ngn tr Nh S
(12) bn giao ti cho php quan tr ti.
Ni lng trung u ut, rt cuc vn khng sao t trnh by c, do mang ti di cha thng, phi x theo
li ca hnh quan! Nh ti ngho khng c tin ca chuc ti (13), bn b khng ai cu, t hu thn
cn, khng ai ni h mt li! Thn mnh khng phi l g , mt mnh phi chung ch vi bn php li,
trong nh giam m thm su kn, ni lng bit t cng ai? iu ny th bn thn Thiu Khanh cng t thy,
vic lm ca ti h khng ng sao?
L Lng cu sng u hng, gia thanh b sp v ti b a xung nh tm (14) b thin h ch ci ln
na. Than i, thng thay! Vic ny khng th mt hai ni cho bn tc nhn nghe vy.
ng cha ti khng c cng c ch ph phong tc, vit ch son li, ngh vit vn, vit s, xem sao,
xem lch, th cng gn vi bn thy bi thy cng, cha thng vn a bn, nui nh bn con ht, cn th
lc th vn coi thng (15). Gi s ti c phm php b git, th cng nh chn con tru mt mt si lng, c
khc g su kin, m th lc li khng th snh vi vic t tit. H chng qua ch cho rng v tr cng, ti qu
nng khng th g ni cho nn chu cht thi. Ti sao vy? l v danh v ca mnh khin nh vy.
Ai cng c mt ln cht. Ci cht c khi nng hn ni Thi Sn, c khi nh hn lng chim hng. l v cch
dng n khc nhau m ra.
Cao nht th khng lm nhc n cha ng, th na th khng lm nhc n thn mnh, th na th khng lm
nhc n l l v dng mt, th na th khng lm nhc n li l, th na khut mnh chu nhc, th na i
o chu nhc, th na chu nhc eo gng cm, b roi vt, th na chu nhc co u mang xing xch, th
na chu nhc b hy hoi da tht cht chn tay. Hn nht l vic b cung hnh. Sch c ni Hnh pht khng
ng n i phu. l ni lm k s phi c gng gi ly tit tho. Con mnh h trong ni su, trm th
u s hi, nhng khi n vo cm by ve vy ci ui xin n, th ci oai my lu nay mt ht! Cho
nn k s c khi v t lm nh ngc, m cng khng th vo, o g lm php li, m cng khng chu i
p vi n, l v phi nh liu t trc.
Nay ti b tri tay chn, chu roi vt, b giam trong tng ngc, lc by gi thy vin li coi ngc th dp u
xung t, thy bn lnh canh ngc th lng li bi hi. Ti sao vy? l v ci uy c mt, th nh phi
chu. n cnh y m cn ni khng nhc, th tht l hng mt dy my gin m thi. C g ng qu?
V chng, Ty B l b b giam Du L, L T l tng mc c nm hnh (16), Hoi m lm vng, mang
gng t Trn, Bnh Vit, Trng Ngao quay mt pha nam t xng C (17) u b b ngc, chu ti.
Ging Hu git bn h L, quyn nghing c ng b, xa tng b t Thnh Tht (18), Ngy K l i
tng, mc o t mang gng, L B xch tay lm tn n l cho Chu Gia, Qun Phu (19) chu nhc trong dinh
tha tng. Nhng ngi ny thn u lm vng, hu, tng qun, tha tng, danh ting vang lng n
nc lng ging, nhng khi mc vo ti, khng th c quyt t st. Trong cnh trn ai, xa nay u nh th,
ni khng nhc c c u!
C th m xem, thy r dng cm hay nht nht, l ci th m ra, mnh hay yu l tnh hnh m ra.
Ch c g ng l? Con ngi ta khng th sm gi ngoi quy tc, dn dn sa st, lm vo cnh roi vt, khi
y mun lm cho ra kh tit th sao cho c? C nhn s d cn thn v vic bt i phu chu hnh pht, c l
l nh th. i! Nhn tnh ai chng thch sng ght cht, nh cha m thng v con, nhng n khi b ngha l
khch ng nn mi phi lm iu cc chng . Nay ti khng may sm mt cha m, khng c anh em thn
thch, ch tr tri mt mnh, Thiu Khanh xem ti i vi v con nh th no. V chng k dng khng cn
phi chu cht gi kh tit, k nht gan mn ngha, ci g cng gng lm c. Ti tuy hn nht, tham
sng, nhng cng bit ci l nn chng, c u n ni t dm mnh vo trong ci nhc gng tri th ny! Ka
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

hng t thip, ti t, cn bit t quyt, hung ti li khng lm c sao? S d ti chu nhc sng v vn, nn
nhn c sng ni d bn m khng t chi, l v lng ring c iu cha lm c ht, cho rng trn i ri
m vn chng khng nu cho i sau thy c l s nhc.
Ngi xa giu sang m danh b vi dp k khng ht. Ch c nhng ngi trc vit phi thng l c
ngi ta nhc n m thi. Vn Vng b giam din gii Chu Dch, Trng Ni gp nn lm kinh Xun Thu,
Khut Nguyn b ui nn ngm L Tao, T Khu b m nn c Quc Ng (20), Tn Tn b cht chn, trnh
by binh php, Bt Vi b y sang t Thc, t L Lm (21) cn truyn li i, Hn Phi b t Tn, vit
Thuyt Nan v C Phn (22), Kinh Phi ba trm thin phn ln do thnh hin pht phn m lm ra. Nhng
ngi ny u c ci ut c trong lng khng by t c o ca mnh, cho nn thut vic c li cho
ngi sau ny vy. Ka xem T Khu khng c mt, Tn Tn b cht chn, trn i khng th lm c vic
g, nn lui v vit sch h iu cm gin, mong ly cu vn sung cho i bit n mnh. Ti trm
khng chu nhn nhng, cng mun k thc mnh vo nhng li tm thng, tm kim thu nht nhng
chuyn c b st trong thin h, xt qua vic lm, tm tt trc sau, xt vic thnh, bi, hng, vng, trn t
Hin Vin (23) di n ngy nay, lm mi biu, mi hai bn k, tm th, ba mi th gia, by mi lit
truyn, cng tt c l mt trm ba mi thin. ti cng mun xt trong khong tri t, thu sut s bin i
t xa n nay; lm thnh li ni ca mt nh. Nhng khi tho cha xong th gp phi ci ha ny! Tic
sch cha xong nn chu cc hnh m khng c v gin. Gi ti lm xong sch y ri, ct giu n vo ni
danh sn, truyn cho con ngi ca n, pht khp cc p ln, th to, th ti cng xin liu vi ci nhc kia,
d b git vn ln cng c g l hi hn.
Th nhng iu c th bn vi bc tri gi, ch kh lng vi bn tc nhn. V chng tht bi ri th kh
n ni ni thp hn b lm k ch bai. Ti v ni nng m mc phi ci v ny, li thm b hng xm ch
ci, lm nhc c cha ng, cn mt mi no m li bc n nm m ca cha m na? Tuy n trm i
cng ch c thm nhc m thi.
Cho nn, rut mt ngy chn ln qun au, ngi bng khung nh mt ci g, i ra th khng bit i u. Mi
khi ngh n iu nhc th m hi vn c m lng t o. Thn mnh lm quan ni khu cc, mun n
mnh vo ni hang su ni thm no c u! Cho nn nh ni chm theo tc, lun ci theo i mong
tha c ci iu in di ny.
Nay ti c Thiu Khanh dy phi c ngi hin tin k s chng phi ngc vi lng ring ca ti sao? D
mun t v nhng li ph phim, t bo cha th cng v ch, th lc chng tin, ch thm nhc nh! Du
sao i n ngy cht vic phi tri mi nh.
Th khng th ni ht , ch by qua li l qu ma. Knh ly hai ly (24)

(1) Thiu Khanh: tn ch ca Nhm An - tc h l ting xng h i vi ngi tn trng. Nhm An lm Th
s ch Chu b can vo vic cng Thi t ni lon, b giam v sau b git. Nhm An b giam vit th cho T
M Thin lc ny lm lang trung lnh c l nh can thip gip khi cht. T M Thin nhn thy khng th
lm c bn bc l cnh ng ca mnh. Th ny khng trong S K nhng rt cn hiu bit tm s
ca tc gi
(2) Ngy xa c n cui ng th x t ti nhn. By gi Thiu Khanh sp b hnh hnh
(3) Ch Thiu Khanh
(4) B ct dng vt
5) Ung C v Cnh Gim u l hon quan. Vic ca Thng ng xem Thng Qun lit truyn
(6) Hn V ngi xe vi hon quan Triu ng, Vin T can. Tr ln k ci nhc ca k hon quan: Ung
C, Cnh Gim, Triu ng u l hon quan
(7) ni mnh khng th gip g Nhm An c. Bi ny ni bng v khng th ni thng. Nhm An mun
tin c k s, tc l nh T M Thin tin c mnh
(8) By gi T M Thin lm lang trung lnh. l mt chc quan ln lo vic coi giy t ca nh vua. C
nhng ngi t thin mnh c lm, nhng tc gi ch thy xu h
(9) Nguyn vn: bt c
(10) t H cao nn lc nh phi ngng u ln
(11) Vua Hung N gi l Thin Vu, di Thin Vu c t-hin-vng v hu-hin-vng
(12) L Qung Li l anh rut ca L phu nhn by gi c vua yu lm Nh S tng qun nh Hung N,
L Lng di s iu khin ca L Qung Li, xin t cm mt i bit kch. Nh vua nghe Thi S Cng b
phi vi Lng, chng li Nh S
(13) i V cho ngi ta em tin np vo kho chuc ti
(14) Ngi b cung hnh a xung nh nui tm cho kn gi, s nguy n tnh mng, gi l nh tm
(15) T M Thin lm Thi S Cng ngoi vic vit vn lm s cn xem sao, xem lch
(16) Nm hnh: khc vo mt, xo mi, ct dng vt, cht chn v cht u
(17) ni c phong tc vng - Ngy xa vng hu t xng l c
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(18) Ni cc quan b ti nng ch vua xt x
(19) Vic Bnh Vit xem Hn Cao T bn k, vic Ging Hu xem Trn tha tng th gia, vic Qu B xem
B Loan B lit truyn, vic Qun Phu xem Ngy K, V An Hu lit truyn
(20) T Khu Minh lm sch T Truyn v sch Quc Ng
(21) Sch L Lm cng gi l L Th Xun Thu
(22) Thuyt nam, C Phn l hai thin trong sch Hn Phi T
(23) S K bt u t Hong . Ngi ta cn gi Hong l Hin Vin (vo khong th k XXVII trc
cng nguyn)
(24) Nhm An nh T M Thin cu mnh. T M Thin nhn thy khng th lm c nh phi bc l
hon cnh ca mnh, t mt st mnh. Ni l tr li, nhng khng phi l tr li m l bc l tm s.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|, |,cg q-,_ [, [g
1. Tn Thy Hong l con ca Trang Tng Vng nc Tn (1). Trang Tng Vng lm con tin ca Tn
nc Triu, thy ngi thip ca L Bt Vi, thch, nn ly, sinh Thy Hong, vo thng ging nm th 48
i Tn Chiu Vng, Hm an, t tn l Chnh, h Triu. Khi ln 13 tui, Trang Tng Vng cht,
Chnh thay, c lp lm Tn Vng (-247 trc cng nguyn).
Lc by gi Tn thn tnh cc t Ba, Thc, Hn Trung, Vit, Uyn, li c t Sinh, y t Nam Qun.
Min bc ly Thng Qun tr v pha ng, gm c cc qun H ng, Thi Nguyn, Thng ng, pha
ng n Hunh Dng, dit hai nh Chu, t qun Tam Xuyn. L Bt Vi lm Tha tng c cp mi
vn h lm t phong, hiu l Vn Tn Hu, mi cc tn khch du s lo vic ly thin h, L T l x nhn
(2) ca Bt Vi. Bn Mng Ngao, Vng , Biu Cng lm tng... (3).
2. Nm th 26 (-221 trc cng nguyn) T Vng l Kin cng Tha tng l Hu Thng em qun gi
bin gii pha ty, on tuyt vi Tn. Tn sai tng qun Vng Bn i qua pha nam nc Yn nh T
bt c vua T l Kin. Tn ln u tin thn tnh c thin h, ra lnh cho Tha tng v Ng s nh
sau :
Trc y vua Hn np t, hin dng n tn, xin lm by ti hng ro giu? c t lu, vua Hn bi c,
hp cng vi Triu v Ngy phn li nc Tn. Cho nn ta em qun tiu dit, cm t vua Hn. Qu nhn
cho l vic tt, hy vng c th dp tt c binh nhung. Vua Triu sai Tha tng l L Mc n giao c
n th, cho nn ta cho con ca vua Triu ang lm con tin Tn v. c t lu, vua Triu b li th, phn li
ta Thi Nguyn, cho nn ta em qun tiu dit, bt vua Triu. Cng t nc Triu l Gia li t lp lm i
vng cho nn ta em qun nh v tiu dit. Vua Ngy lc u giao c phc tng st nhp vo Tn, c
t lu, li bn mu vi cc nc Hn, Triu nh p nc Tn, nhng b qun quan ca Tn git cht v nh
tan. Vua nc Kinh hin t ai t Thanh Dng v pha ty, c t lu li phn li c, nh Nam Qun
ca ta, cho nn ta em binh tiu dit, bt c vua Kinh, sau binh nh t Kinh. Vua nc Yn hn m
lm lon, Thi t nc Yn l an li ngm sai Kinh Kha m st ta (4), tng s ca ta nh tiu dit nc
Yn, Vua T dng mu k ca Hu Thng, ct t lin h vi Tn v mun lm lon. Ta sai qun nh cm
t vua T, bnh nh t T (5).
Qu nhn, mt ngi nh b hng bnh tr kh bn bo nghch lm lon. Nh uy linh ca tn miu, su nc
u chu ti thin h bnh nh. Nay nu khng thay i danh hiu th khng sao xng vi ci cng lao lm
c v truyn cho i sau. Cc ngi hy bn nn t hiu nh th no.
Tha tng l Vng Qun, ng s i phu Phng Kip, nh y L T u tu :
- Ng ngy xa t ch vung ngn dm, ngoi ra l t ai ca ch hu v ca man di, h vo chu hay
khng Thin t cng khng cai qun c. Nay b h giy ngha binh, git bn tn c v nghch tc, bnh
nh c thin h, bn bin thnh qun v huyn, php lut v mnh lnh u thng nht mt ni, t
thng c n nay cha h c, Ng u khng bng. Bn thn sau khi bn bc k lng vi cc bc s
thy rng:Ngy xa c Thin Hong, a Hong, Thi Hong, nhng Thi Hong l cao qu nht. Bn thn
liu cht xin dng tn hiu ca nh vua l Thi Hong, mnh ban ra gi l ch, lnh ban ra gi l chiu,
Thin t t xng gi l trm (6).
Nh vua ni :
- Ta b ch thi, ly ch hong, thm ch , ca nhng v thi thng c hiu gi l Hong cn
nhng iu khc th nh li cc khanh tu.
Mt o ch ban ra chp nhn iu . Truy tn Trang Tng Vng l Thi Thng Hong.
Mt t ch ni :
- Trm nghe ni thi Thi C c hiu nhng khng c hiu bt (7). Thi Trung C c hiu v sau khi cht
ngi ta cn c vo vic lm ca nh vua m t hiu bt. Lm nh th tc l con bn bc v cha, ti bn
lun v vua, tht l v ngha. Trm khng chp nhn iu y. T nay tr i, b php t hiu bt. Trm l
Thy Hong , cc i sau c theo s m tnh:Nh Th, Tam Th n Vn Th truyn mi mi.
Thy Hong xt vic nm c ln lt thay i nhau (8) nn cho nh Chu c ha c nh Tn thay c
nh Chu th phi theo ci c m ha khng thng c. T ny l thy c bt u: i u nm, vic
triu cng, chc mng u bt u t mng mt thng 10. o, qun, c tit, c mao (9) en, ly s 6 lm n
v, cc ph (10) v cc m u di su tc, trc xe su thc, su thc lm mt b, i xe su nga, i tn
sng Hong H l c Thy v cho rng thy c bt u. Cai tr th cng rn nghim ngh, gay gt, su
sc, mi vic u dng php lut quyt nh, khc bc, khng dng nhn c, n ngha. C th mi hp
vi con s nm c.
Do , nh Tn ch gay gt v php lut, trong mt thi gian di khng tha ti cho ai.
Bn Tha tng Vng Qun ni :
- Ch hu va b tiu dit. Nay cc t Yn, T, Kinh u xa nu khng t vua th khng lm sao km ch
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

c h, xin lp cc con trong hong tc lm vua. Xin hong thng lp theo ca mnh.
Thy Hong a li tu y xung cho cc quan bn bc. Cc quan u cho l tin, nhng nh y (11) L T
ni :
- Vua Vn Vng, V Vng nh Chu phong con em cng h lm vua rt nhiu, nhng v sau dng h cng
ngy cng xa, h nh ln nhau, xem nhau nh th. Ch hu cng git nhau, nh nhau, Thin t nh Chu
khng lm sao ngn cm c. Nay bn b nh thn linh ca b h m c nht thng u lm qun,
huyn. Cc con v cc cng thn c thu t v thu ca nh nc, v c trng thng. Nh th l
lm ri. Lm th th d cai tr, thin h khng c g khc. l ci thut tr an, vy t ch hu khng tin.
Thy Hong ni :
- Thin h u kh v vic chinh chin lin min, l do c hu c vng m ra. Nay nh tn miu, thin h
va mi c bnh nh m li lp cc nc ln th cng nh l t gy ra binh ao m mun c thi bnh
ngh ngi, chng phi l kh lm sao? iu ca nh y ni l ng (12).
Bn chia thin h lm 36 qun, t cc quan th, y, gim i gi dn l u en (13). M mt ba tic
ln, thu tt c binh kh trong thin h tp hp Hm Dng, c lm chung, gi chung v mi hai ngi
bng kim kh mi ngi nng 1000 thch, t trong cng. Thng nht php lut, cc cn, php o lng,
cc thch, trng, thc, trc xe u di nh nhau (14), ch vit cng li nh nhau.
t ai chy di pha ng n bin v t Triu Tin, pha ty n Lm Thao, Khng Trung, pha nam n
min ca nh quay mt quay mt v hng bc (15), pha bc ly Hong H lm bin gii v men theo m
Sn n tn Liu ng. Sai di cc nh ho kh trong thin h n Hm Dng tt c mi hai vn nh. Cc
miu cng nh in Chng i vn Thng Lm u pha Nam sng V. Mi khi ly c ch hu, Tn
thng v li cc cung nht ca nc ri dng ln pha bc Hm Dng, pha nam cc cung in ny
nhn ra sng V. T ca Ung Mn n ca ng sng Kinh, sng V, cc in, cc cung tht, cc ng phc
o v cc ng gc (16) lin nhau. Bt c bao nhiu ngi p v chung trng ca ch hu u a
vo y.
Nm th 27, Thy Hong i tun Lng Ty, Bc a, ra khi ni K u Sn i qua Hi Trung. Sai xy Tn
Cung pha Nam sng V, sau li i tn Tn Cung l Cc Miu bt chc sao Thin Cc. T Cc Miu
c con ng thng ln ni Ly Sn, sai xy tin in Cam Tuyn p ng ng (17) chy mi n Hm
Dng. Nm thng tc mt cp, lm nhng con ng nh vua i (18).
Nm th 28, Thy Hong i v pha ng n cc qun v cc huyn, ln ni Tru Dch, dng cng cc
nho sinh nc L bn vic khc vo ca tng cng c nh Tn v bn vic phong thin (19).
3. Nm th 33, Thy Hong a nhng ngi thng trn trnh, nhng ngi r v nhng ngi i bun
nh ly t Lc Lng, lp thnh Qu Lm, Tng Qun, Nam Hi cho nhng ngi b i y n y canh
gi. pha ty bc, nh ui Hung N t Du Trung dc theo sng Hong H i v ng n m Sn tt c
31 huyn, xy thnh trn sng Hong H lm gii hn,. Li sai Mng im vt sng Hong H ly t
Cao Khuyt, o Sn, Bc Gi, xy nh v thnh ly y ui ngi Nhung v a nhng ngi b y
n y v ln u nhng ni ny tr thnh huyn. Cm khng c th (20). Sao sng (21) xut hin
phng ty.
Nm th 31, em y nhng quan coi ngc khng thanh lim i xy Trng Thnh v i th t Nam Vit.
Thy Hong t tic ru cung Hm Dng, by mi v bc s n chc th. Quan bc dch Chu Thanh
thn tin ln ca ngi :
- Ngy xa t Tn chng qua nghn dm, nay nh b h thn linh sng sut nn bnh nh c bn bin,
ui c man di, mt tri mt trng chiu n u th ni y theo phc, ui cc nc ch hu thnh qun,
huyn, mi ngi thy yn vui, khng phi lo v nn chin tranh truyn n vn i, t thng c n nay,
khng ai uy c bng b h.
Thy Hong bng lng. Thun Vu Vit, ngi T, lm bc s ng ln ni :
- Ti nghe nh n v nh Chu lm vua hn nghn nm, phong cc con em v cng thn lm chi nhnh
gip cho mnh. Nay b h c bn bin nhng con em vn l k tht phu (22) nu bng chc c xy ra vic
nh in Thng hay lc khanh (23), th khng ai gip , lm sao c th cu ln nhau c. Trong cng
vic, khng bt chc i xa m c th lu di th l iu cha h nghe ni (24). Nay bn thanh thn li
xim nnh b h lm cho iu sai lm ca b h thm nng. Nh th khng phi l k trung thn.
Thy Hong a li can ca ng ta xung cc quan bn. Tha tng L T ni :
- Ng khng lp nhau, Tam i (25) khng bt chc nhau, i no tr dn theo cch ca i , khng
phi v h phn li nhau, chnh v thi th thay i cho nn nh vy. Nay b h ln u tin lm nn nghip
ln, dng ln ci cng vn i, khng phi l iu bn nh Nho ngu ngc bit c (26). V chng, iu
Thun Vu Vit ni l nhng vic ca thi Tam i, lm sao c th cho ta bt chc? Trc y, cc nc
ch hu tranh nhau, hu i n mi nhng ngi du thuyt. Nhng by gi thin h bnh nh, lut php,
mnh lnh, u t mt ni ban ra, trm h lm n ra sc lo v ngh nng, ngh cng, k s th hc tp php
lut, mnh lnh nhng iu ngn cm. Nay cc Nho sinh khng theo thi nay m hc thi xa ch bai thi
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

nay lm cho bn u en ri lon, thn t ny l Tha tng xin liu cht ni rng: Ngy xa thin h phn
tn ri lon khng ai thng nht c? V vy cho nn cc ch hu cng tr v mt lc, khi ni th mi ngi
u ni vic xa lm hi vic nay, trau chut nhng li ni sung lm lon vic thc, mi ngi u ly ci
hc ring ca mnh ch bai nhng iu nh vua lm (27). Nhng nay Hong thu tm c thin h,
phn bit trng en m nh ra iu duy nht c tn trng. Nhng k hc Nho theo ci hc ring ca mnh
li cng nhau ch ci php lut ri em dy cho ngi ta. Khi nghe lnh ban xung th h u ly ci hc
ring ca mnh bn tn. Khi vo triu, th trong bng ch bai. Ra ng, th bn bc ch vua ca mnh
ly danh, lm cho khc ngi t l cao, by cho k di ph bng. Nu nh th m khng cm th trn
uy th ca nh vua s b gim st, di cc b ng s ni ln. Nn cm l hn. Thn xin t tt c cc
sch s, tr nhng sch s ca nh Tn (28). Tr nhng ngi lm chc bc s, ai ct giu Kinh Th, Kinh
Thi, sch v ca trm nh u em n quan th, quan y m t i, hai ngi dm bn nhau v vic Kinh
Th, Kinh Thi th chm gia ch, ly i xa m ch i nay th git c h. Quan li bit m khng t co, th
cng b ti. Lnh ban ra trong ba mi ngy khng i sch th khc vo mt cho i th xy v canh gi
trng thnh. Nhng sch khng b l sch thuc, sch bi; sch trng cy. Ai mun hc php lut th th
quan li lm thy.
Ch ca nh vua ni: c.
Nm th 35, sai lm con ng thng t huyn Cu nguyn n t Vn Dng, c ni, lp cc khe ni,
nh vy ng i sut v thng. Thy Hong cho rng Hm Dng ngi th ng m cung nh cc vua
trc th nh, ni :
- Ta nghe vua Vn Vng nh Chu ng t Phong v V Vng ng Co, min gia Phong v
Co l ca vng.
Bn sai xy cung tip cc triu thn pha nam sng V. Trong vn Thng Lm trc tin sai xy ci
in ng trc ca cung A Phng di 500 b t ng sang ty, rng 50 trng (29) t nam n bc, trn
c th ngi mt vn ngi, di c th cm c cao 5 trng. Xung quanh sai lm ng gc t di in
chy thng cho n nh ni Nam Sn. Sai dng mt ci ca ni Nam Sn, lm ng phc o t cung A
Phng vt qua sng V i mi n Hm Dng bt chc con ng ca sao Thin Cc.
Sao ny qua sng Ngn H n tn sao Dinh Tht. Khi cung A Phng cha xy xong, nh vua mun tm mt
ci tn p m gi. V cung ny gn cung tht nh vua cho nn thin h gi n l cung A Phng (30). a
nhng ngi b ti thin n Cung hn 70 vn ngi (31) chia nhau xy cung A Phng hoc p ni Ly Sn.
Ly ci quch bng ni Bc Sn, ly g t t Thc, t Kinh ch v n ni y.
Quan Trung, s cung n 300 ci, ngoi Quan Trung hn 400 ci. Thy Hong bn sai dng b
bin ng Hi thuc t C lm ca pha ng ca Tn, nhn y di 3 vn nh n Ly p, 5 vn nh n
Vn Dng, nhng ny u c tha vic cng dch mi nm.
L Sinh (32) ni vi Tn THy Hong :
- Bn thn i tm cy chi l th thuc l nhng thng khng gp tin (33) xem ra c vt chi cn tr. Trong
php thut (34) c php vi hnh trnh c qu, trnh c c qu th chn nhn mi n. Nu k by ti
bit c ni nh vua th c hi n thn. Bc chn nhn i vo nc khng t, i vo la khng chy,
bay ln my, cng trng th vi tri t. Nay nh vua cai tr thin h vn cha ngh ngi c cht g. Xin
nh vua cung no ng cho ai bit, th sau mi c th ly thuc bt t.
Thy Hong ni :
- Ta rt thch bc chn nhn.
V t coi l chn nhn ch khng gi l Trm.
Thy Hong bn ra lnh: Trong vng hai trm dm xung quanh Hm Dng, 270 cung in y c ng
phc o v ng ng lin nhau; em mn trng, trng ching cng gi p a vo cc cung khng cho
x dch. Vua n u nu c k no ni ni nh vua th b ti cht.
Thy Hong n cung Lng Sn ng trn ni thy xe, qun k ca Tha tng rt ng, khng bng lng.
C k ni vi Tha tng. Sau Tha tng bt xe v qun k i.
Thy Hong ni gin ni :
- Th no cng c ngi tit l iu ta ni.
Khi tra xt th khng ai th. Nh vua bn sai bt tt c nhng ngi ngi cnh lc nh vua ni v git i (35).
T v sau, khng ai bit nh vua i u. Khi nghe cng vic th qun thn ch nhn c nhng iu
quyt nh, mi vic u gii quyt trong cung Hm Dng.
Hu Sinh v L Sinh bn nhau :
- Thy Hong tnh kh bng bnh, gn d, ch nghe theo mnh. Xut thn l ch hu, thu tm c thin h,
ch t c, mun g c ny, t cho rng t xa n nay, khng ai bng mnh, chuyn dng bn php quan.
Bn php quan c yu qu, bc s tuy c 70 ngi nhng ch cho s ch khng c dng. Tha
tng v cc quan i thn u nhn c nhng iu quyt nh xong cn vic lm l nh vua. Nh
vua thch vic hnh pht chm git ra uy. Thin h s ti mun gi bng lc khng ai dm ht lng trung.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Nh vua khng nghe ni n sai lm ca mnh nn ngy cng kiu ngo. di th s np mt b, ni di
c dung thn. Theo php nh Tn khng c lm hai ngh, lm sai l cht ngay. Nhng k xem sao, kh
my (36) c n 300 ngi u l nhng ngi gii nhng u s hi, trn trnh a dua, khng ni nhng sai
lm ca nh vua. Cng vic trong thin h khng k ln nh u do nh vua quyt on. n ni nh vua
phi ly thch (37) m cn giy t, mt ngy mt m khng lm mt thch th khng c ngh ngi. Con
ngi tham quyn th nh vy khng th no tm thuc thin cho ng ta c.
Hai ngi bn b trn. Thy Hong nghe ni h b trn th ni gin, ni :
- Trc y ta thu cc sch trong thin h, sch no khng dng c th b i, sai triu tp tt c nhng
ngi c vn hc v nhng phng s, thut s rt ng mun lm cho thin h thi bnh. Ta triu tp bn
thut s l mun h tm thuc l, nay nghe ni bn Hn chng b i khng bo vi ta, bn T Phc (38) lm
tn km hng c vn, nhng cui cng vn khng c thuc, ngy ngy ch nghe chng ni nhau v vic
tham li ring ca chng. Bn Lng Sinh c ta tn qu, thng cho rt nhiu nhng li ph bng ta
lm nng iu sai lm ca ta, bn nh Nho Hm Dng c ta sai ngi hi th c k t ra nhng li ni
nhm lm lon bn u en.
Bn sai Ng s xt tt c cc nh Nho. Cc nh Nho t gic ln nhau, c hn 460 ngi phm iu cm.
Thy Hong sai chn sng tt c Hm Dng, bo cho thin h bit lm rn. Sau li sai y bin gii
nhiu ngi b ti i th.
Con c ca Thy Hong l Th T can :
- Thin h mi c bnh nh. Nhng k u en phng xa vn cha theo ta. Cc nho sinh u hc
theo Khng T nay b h dng theo php lut nng tri buc h th thn s thin h khng yn, xin b h
ngh n iu .
Thy Hong ni gin sai Ph T i ln min bc gim st Mng im Thng Qun.
Nm th 36, sao Huynh Hoc vo khu vc ca sao Tm, c ngi sao ri xung ng Qun. Khi ri xung
t th thnh . C bn u en khc vo : Thy Hong cht th t b chia. Thy Hong nghe tin y,
sai ng s tra hi, nhng khng ai th, bn bt tt c nhng ngi gn y git i, v t chy hn .
Thy Hong khng vui, sai cc bc s lm th ca ngi tin v chn nhn cng nhng ni trong thin h m
mnh i chi. Sai nhc cng ca v n ht nhng bi y. Ma thu, s gi ang m t Quan ng i qua
Hoa m trn ng bnh th. C ngi cm ngc bch chn ng s gi m ni :
- ng lm n a vin ngc cho Ho Tr.
Nhn y ni rng:Nm nay th T Long cht. S gi hi :
- Ti sao?
Ngi y bin mt li vin ngc bch y. S gi cm ngc bch k li u ui cho nh vua nghe. Thy
Hong nn lng hi lu ni :
- Qu ni chng qua ch bit vic xy ra trong mt nm m thi.
Khi vo cung ni :
- T Long (39) l t tin ca ngi.
Vua sai ng ph xem ngc bch th l vin ngc nh vua chm khi vt qua Trng Giang nm th 28.
Thy Hong sai bi trong qu ni: i chi th tt. Thy Hong bn sai di 3 vn nh n Du Trung Bc H,
thng cho cc quan thm mt cp (40).
4. Thng mi nm th 37 (211 trc cng nguyn) ngy qu su, Thy Hong i chi, T tha tng L T
i theo, Hu tha tng Kh Tt nh. H Hi, con nh ca Thy Hong, c nh vua yu mn xin i
theo, vua bng lng. Thng 11, i n Vn Mng, t vua Thun ni Cu Nghi, i thuyn qua sng Trng
Giang xem Tch Kha vc qua bi ngoi bin, qua an Dng n Tin ng, i n Chit Giang gp lc
sng to nn i v pha ty mt trm hai mi dm, qua sng ni dng sng hp, ln Ci K t vua V, nhn
ra bin Nam Hi khc cng c nh Tn (41).
Sau , tr v, i qua t Ng theo sng Trng Giang qua Giang Thng v i dc theo b bin ln
pha bc n t Lang Gia.
Bn phng s T Phc ra ngoi bin tm thuc thn my nm khng c, tn km rt nhiu. Chng s b
trng tr bn la di ni rng thuc ca Bng Lai c th ly c, nhng b con c giao ln lm kh cho nn
khng n c, xin nh vua cp cho ngi thin x cng i, ly ci n bn nhiu pht mt lc bn. Thy
Hong nm m thy mnh nh nhau vi thn bin hnh ngi. Bn hi ngi on mng.
Bc s ni :
- Thy thn khng th trng thy nn hin thnh con c giao. Xin nh vua cu khn, th phng c l vt th
mi tr c th thn c v lm cho thn thin c th n c.
Nh vua bn sai ngi ra bin mang bt c ln, cn t mnh cng lm n bn nhiu pht mt lc, ch khi
no c ln xut hin th bn. Nh vua i t Lang Gia v pha bc n ni Hunh Thnh nhng khng thy c.
n Chi Ph th thy c ln, git cht mt con. Sau i dc theo ng bin. Khi i v pha ty n bn
Bnh Nguyn th b bnh.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Thy Hong ght ngi ta ni n vic cht, cho nn qun thn khng ai dm ni vi nh vua v vic cht.
Khi bnh cng nng, nh vua bn vit th ng du ca vua gi n cng t Ph T ni, Con v Hm
Dng vi m tang, v chn ct ta y. Bc th nim phong trong ph trung xa thuc quyn Triu
Cao. Bc th c du ca nh vua lm tin cha giao cho s gi, th ngy bnh dn, thng by, Thy Hong
cht Bnh i, thuc t Sa Khu (on 4 - ci cht ca Thy Hong).
5. Tha tng L T thy nh vua cht xa kinh , s cc cng t v thin h c bin lon, bn giu kn
iu , khng bo tang, ch quan ti trong mt ci xe mt (Xe c ca m ra th mt, ng li th m), cho
mt ngi hon quan c vua yu, ngi trong xe, n u th dng thc n, trm quan vn tu vic nh
thng. Vin hon quan trong xe nghe li tu, lin bo, c!.
Ch c H Hi, Triu Cao v mt vi hon quan thn tn ca nh vua, tt c c nm su ngi bit l nh vua
cht.
Triu Cao trc y c ln dy H Hi hc vit cng vi php lut, mnh lnh. H Hi yu qu Triu Cao.
Triu Cao bn cng cng t H Hi v Tha tng L T m mu ph hy bc th ca Thy Hong gi cho
cng t Ph T, m ba t thnh ra chuyn Tha tng L T nhn c t chiu ca Thy Hong Sa
Khu, trc khi cht bo lp H Hi lm Thi t. Li lm mt bc th khc gi cho cng t Ph T, v Mng
im k ti hai ngi, ra lnh cho hai ngi phi cht. Cu chuyn ny ni k trong truyn L T (Xem L T
Lit truyn, on ni v m mu ca Triu Cao ht sc sinh ng - xem quyn II). Xe i t Tnh Hnh n
Cu Nguyn. Gp lc tri nng, chic xe mt pht ra mi thi, bn sai cc quan i theo ch trn xe mt thch
c mui nh ln mi thi (Nhn xt tuy nh, nhng rt ma mai). i theo ng thng n Hm Dng,
bo tang.
Thi t H Hi ln ni nghip lm Nh Th Hong . Thng 9, chn Thy Hong Ly Sn. Khi Thy Hong
mi ln ngi sai o ni Ly Sn.
n khi thn tnh c thin h, th di hn 70 vn ngi trong thin o ba con sui, di ng v a
quch vo. em nhng qu bu ca cc cung, ca trm quan xung ct y di. Li sai th lm my
bn tn, c ai o gn n gn th bn ra. Sai ly thy ngn lm mt trm con sng, sng Trng Giang,
sng Hong H v bin ln. Cc my mc lm cho nc sng v bin chy vo nhau. trn c thin vn,
di c a l, ly du c nhn ng (Con hi bo) thp uc, tr tnh th no chy lu khng tt.
Nh Th ni :
- Nhng ngi hu cung ca tin nu khng c con cho ra ngoi th khng tin.
Sai chn theo tt c. S ngi cht rt nhiu. Sau khi chn ct xong, c ngi ni: nhng ngi th lm my
v ct giu u bit ch ct giu, th no h cng tit l vic ln. Cho nn sau khi ct giu xong, sai ng
ng hm i n huyt, li sai ng ca ngoi ca hm. Nhng ngi th v nhng ngi ct giu ca ci
khng lm sao thot ra c (Khi nim v ngi i vi Nh Th cng nh l sc vt). Ri sai trng cy,
trng c ln trn c v nh ci ni (on 5 - nhng bin c xy ra sau khi Thy Hong cht).
6. Nm th nht, i Nh Th Hong (209 trc Cng nguyn), Nh Th ln ngi lc 21 tui. Triu Cao lm
lang trung lnh, c tin dng. Nh Th ra chiu sai tng thm cc vt t miu Tn Thy Hong cng nh
nghi l t cc thn ni, thn sng. Ra lnh cho qun thn bn vic suy tn miu ca Thy Hong. Qun thn
u dp u ni :
- Ngy xa Thin t c by miu, ch hu c nm miu, i phu c ba miu, tuy n vn i cng khng b
ci l y. Nay Thy Hong lm Cc miu, trong bn bin u bin cng vt, tng cc vt t, l rt y ,
khng cn thm g c na. Miu ca tin vng hoc Ty Ung hoc thnh Hm Dng. Thin t theo
nghi l ch nn hin ru miu Thy Hong thi.
B tt c nhm by miu xy t Tng Cng tr xung (Mi vua cht i xy by miu th, lm thnh mt
nhm by miu. Lm nh vy l hy b cc miu t trc ca cc vua, ch gi nhng miu th Thy Hong).
Qun thn u theo l n cng tn miu ca Thy Hong lm t miu ca cc v . Nh vua li t xng
l trm.
Nh Th bn vi Triu Cao :
- Trm tui cn nh mi ln ngi, bn u en cha theo. Tin trc y i tun hnh cc qun v cc
huyn t uy th, lm bn bin phc tng. Nay nu trm yn khng tun hnh, tc l t ra mnh yu,
khng lm cho thin h thn phc.
Ma xun, Nh Th i v hng ng n cc qun, cc huyn, L T i theo n Kit Thch; Nh Th i theo
b bin pha nam n Ci K ri khc ln tt c nhng ci bia Thy Hong dng nn. Bn cnh nhng ci
bia ny, dng mt ci bia vit tn cc v quan to i theo nu cao cng lao v c ln ca tin .
Hong ni :
- Nhng iu khc trn vng trn , u l nhng iu Thy Hong lm, ta nay tuy ni tc hiu ca
ngi, nhng nhng li khc trn vng, trn u cn rt xa khng th snh vi cng c ca ngi.
Nhng ngi lm vua sau ny nu khc th ch snh ngang vi cng lao v o c to ln ca ngi.
Tha tng L T, Kh Tt, ng s i phu l c liu cht ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Chng ti xin khc chiu th ny khp ni, v khc ln cho sng r. Chng ti liu cht xin lm th.
Ch a ra ni: c.
Nh Th n Liu ng ri tr v.
Nh Th bn theo mu m Triu Cao, tng thm nhiu lut l mnh lnh.
Nh Th bn mu vi Triu Cao :
- Cc quan i thn khng phc, quan li cn mnh, cc cng t th no cng tranh nhau vi ta. By gi nn
lm th no?
Triu Cao ni :
- Thn vn mun ni iu y lu, nhng cha dm ni. Cc quan i thn ca tin , u l nhng ngi
c danh ting v quyn qu my i, cng lao chng cht truyn li i i. Nay Cao vn l ngi hn
mn c b h thng n cho lm a v trn, lo nhng cng vic quan trng nht, cc quan i thn u
bc bi ch theo thn ngoi mt, ch trong lng thc khng phc. Nay b h i ra, khng nhn c hi ny xt
nhng ngi lm th, lm y trong cc qun, cc huyn; thy ngi no c ti th git i, trc ht ra oai
vi thin h, sau tr nhng ngi bnh sinh b h khng thch. Trong lc ny khng th theo vn m
phi dng v lc quyt nh, xin b h theo thi m lm ng nghi ng g v qun thn khng c bn
bc. V vua sng thu nhn, ct nhc nhng ngi dn hn; ngi no hn th cho h c sang; ngi no
ngho th cho h c giu; ngi no xa th cho h c n gn. Lm nh th, trn di s theo m nc
c an.
Nh Th ni :
- Phi y!
Bn git cc quan i thn v cc cng t, ti li lin lu n nhng vin quan nh hu h nn h cng u b
git. Cc quan tam lang (Nhng ngi lm trung lang, ngoi lang, tn lang) khng cn ai sng st, su v
cng t b git t . Cng t Tng L anh em ba ngi b t trong ni cung, b lun ti sau cng. Sau
Nh Th sai s gi bo vi Tng L :
- Cng t khng lm trn phn s by ti, ti ng cht, qun li n thi hnh php lut.
Tng L ni :
- Nghi l trong triu ti cha bao gi khng theo, ngi th chn miu ng, ti cha bao gi dm lm sai,
nhn mnh lnh v ng i ti cha bao gi dm l li. Bo khng lm nhim v by ti l th no xin ng
cho bit ti ri chu cht?
S gi ni :
- Ti khng c bn vic y, ch mang th n y lm trn phn s.
Tng L bn ngng u ln tri ku to ba ting: Tri i! Ta khng c ti!. Anh em ba ngi u khc v
tut kim t st.
C tn tht run s, qun thn ai can ngn th phm ti ph bng. Cc quan i thn th lo gi lc c yn
thn, nhng k u en th s hi.
Thng 4, Nh Th tr v n Hm Dng ni :
- Tin cho triu nh Hm Dng nh, nn sai xy cung A Phng.
Nh ca cha xong th mt. Ngi ta b vic y lo t li ln Ly Sn ( ni hon vic xy A Phng, xy
lng cho Thy Hong. V xy lng th phi o t b quan ti xung ri li t ln nn ni t li). Cng
vic Ly Sn xong. Nay nu ta b cung A Phng khng lm th tc l nu r vic lm ca tin l sai
lm.
V vy li lm cung A Phng, bn ngoi ra uy vi T di (Danh t chung ch nhng dn tc ngoi a
bn Trung Quc), nh k ca Thy Hong. Sai trng tp tt c nhng k bn gii gm nm vn ngi lp
n bo v Hm Dng. Sai dy bn. Lc by gi phi nui ch, nga, chim mung rt nhiu, vic cung
cp khng . Nh vua sai cc qun v cc huyn chuyn ch , la, c, rm, ngi no cng phi thn
hnh mang lng thc m n, khng c n go trong vng 300 dm ca thnh Hm Dng, php lut li
cng nghim ngt (on 5 - Nh Th nghe theo Triu Cao li cng thin v vic git trc, n p v xy dng
cung tht).
6. Thng 7, bn lnh th l Trn Thng (Xem Trn Thip th gia) lm phn t Kinh ngy trc, hiu l
Trng S. Trn Thng t lp lm vua S. Thng t Trn sai cc tng i chiu hng cc ni. Nhng
ngi trai trng cc qun, cc huyn Sn ng (42), b kh s v bn quan li nh Tn, u git bn th,
y, lnh, tha (43) lm phn hng ng Trn Thip lp nhau lm hu, vng, lin hp vi nhau i v
hng ty, ly danh ngha nh Tn, ng khng k xit. Quan yt gi t hng ng li bo vi Nh Th v
vic dn lm phn. Nh Th ni gin giao yt gi cho quan li trng tr. Sau c s gi n, nh vua hi th
h u ni :
- Bn n trm ang b cc th v cc y qun ui bt, by gi bt ht khng cn phi lo na.
Nh vua bng lng.
V Thn t lp lm Triu Vng, Ngy Cu lm Ngy Vng. in am lm T Vng, Bi Cng ni dy
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

t Bi, Hng V dy binh Ci K.
Nm th 2 (208 trc Cng nguyn) ma ng, Trn Thip sai bn Chu Chng em binh i v hng ty
(44) n t H, binh my mi vn, Nh Th hong s bn vi qun thn :
- By gi lm th no?
Chng Hm lm Thiu ph ni :
- Bn gic ng v mnh. Nay nu em binh cc huyn n th khng kp na. Nhng ngi b y phi
lm Ly Sn rt ng xin tha cho h, giao cho h binh kh nh gic.
Nh Th lin i x thin h, sai Chng Hm cm qun ph qun ca Chu Chng. Chu Chng b chy.
Sau git Chu Chng To Dng. Nh Th li sai thm trng s l T M Hn v ng gip
Chng Hm nh qun gic, git Trn Thng Thnh Ph, ph tan qun ca Hng Lng nh o, tiu
dit qun ca Ngu Cu Lm T. Cc danh tng ca gic t S u cht ri. Chng Hm bn
em qun i v hng bc vt Hong H nh vua Triu l Yt C Lc.
Triu Cao ni vi Nh Th :
- Tin cai tr thin h lu cho nn qun thn khng dm lm by. Nhng b h by gi cn tr, mi ln
ngi, l no li bn bc cng vic triu nh vi cc cng khanh, l ra m c iu sai st tc l l ch
km ca mnh cho qun thn thy. Thin t t gi l trm ngha l ngi ta khng nghe ting ni.
Do , Nh Th thng trong cung cm quyt nh mi vic vi Triu Cao. V sau cc cng khanh t khi
c triu kin.
Gic cp cng ngy cng nhiu, binh ca Quan Trung a ra hng ng nh gic c phi i mi
khng thi. Hu tha tng l Khu Tt, T tha tng l L T, tng qun l Phng Kip can nh vua ni,
Quan ng, bn gic nhao nhao ni ln, Tn em qun tr kh git cng rt nhiu nhng vn khng thi.
Gic phn ln l nhng ngi i th v lo vn chuyn trn cn di nc, h lm gic v vic xy p kh
cc, v thu m nng. Xin nh vic xy p cung A Phng, gim bt lnh th cc bin gii.
Nh Th ni :
- Ta nghe Hn Phi (45) ni, Nghiu, Thun c ko nh bng g, o m khng bo, tranh mi nh khng ct
phng, ung chn t, n bt bng snh, mt ngi gi ca n cng khng n ni km nh th. Vua H V
c ni Long Mn cho nc thng vi i H, khi dng cho nc ng sng H i ra bin. Thn
mnh mang thung p t, chn khng cn lng, d bn ti t v bn t cng khng kh s n th. Con
ngi c thin h s d c tn qu l v c th lm tha ch, theo s thch ca mnh, mun g c ny.
Nh vua c lm cho nhng php lut r rng th di khng ai dm lm iu by, v nh vy, l khng ch
c thin h. Cc vua nh vua Thun, vua V tuy c ci a v cao sang l lm Thin t, nhng thc ra h
ni cng kh nu gng cho trm h. Nh th c g ng bt chc? Trm c ting l Vn Thng (46)
nhng thc ra khng c. Ta mun lm mt on xe nghn c i, theo sau l mt vn c, xng vi tn
hiu ca ta. V chng, tin ni ln t a v ch hu ri thn tnh thin h. Thin h c bnh nh ri
li ui t di bn ngoi gi an bin gii, xy cung tht nu cao thch ca mnh. Ngi xem cng
nghip ca tin c tip tc nh th no. Nay ta ln ngi trong vng hai nm, bn gic ni ln, nh
ngi khng cm c h li mun b iu tin lm, nh th th trc ht khng c g bo n tin , sau
na khng tn trung ht sc vi trm, cn gi chc lm g!
Bn giao cho quan li bt Kh Tt, L T, Phng Kip, xt cc ti khc.
Kh Tt v Phng Kip ni :
- K lm tng qun v Tha tng khng chu nhc.
Bn t st. L T b t v chu nm hnh pht (Khc ch vo mt, ct mi, cht hai chn, nh cht, cht u,
bu thy ngoi ch).
Nm th 3, i Tn Nh Th, Chng Hm cm qun vy thnh C Lc, thng tng qun ca S l Hng
V cm u qun S n cu C Lc. Ma ng, Triu Cao lm Tha tng, xt n L T ri git L T.
Ma h, bn Chng Hm nh b thua my ln, Nh Th cho ngi n trch Chng Hm.
Chng Hm s sai trng s l T M Hn n trnh vic. Triu Cao khng cho tip kin, li t ra nghi ng.
T M Hn s b trn. Triu Cao sai ngi ui theo nhng khng bt c. T M Hn n gp Chng
Hm ni :
- trong triu, Triu Cao honh hnh, tng qun c cng cng b git, khng c cng cng b git. Hng V
nh qun Tn rt gp, cm t Vng Ly.
Bn Chng Hm bn em binh u hng ch hu (on 6 - Dn chng ni dy, qun Tn thua to).
7. Thng tm ngy K Hi, Triu Cao mun lm phn, nhng s qun thn khng nghe, nn trc tin phi
th. Y dng Nh Th mt con hu, v bo rng l con nga.
Nh Th ci ni :
- Tha tng lm y ch! Sao li gi con hu l con nga? Nh Th hi cc quan xung quanh. Nhng
ngi xung quanh im lng, c ngi ni l nga va lng Triu Cao, cng c ngi ni hu.
Nhn y Triu Cao nhng ngi no ni l hu dng php lut tr ti. Sau qun thn u s
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Cao.
Trc y Cao thng ni: Bn n trm Quan ng khng lm c g. Nhng n khi Hng V cm
t c tng Tn l Vng Ly chn thnh C Lc v em qun tin nh, bn Chng Hm b thua trn
rt lui, dng th xin tip vin, cc nc Yn, Triu, T, S, Hn, Ngu u lp vua, t Quan Trung v pha
ng, phn ln nhn dn u chng li quan li nh Tn, hng ng theo ch hu, ch hu u em tt c
nhn dn i v hng ty. Bi Cng cm my vn qun lm c thnh V Quan, cho ngi bn ring vi
Triu Cao. Triu Cao s Nh Th gin git c mnh bn co bnh khng i chu. Nh Th nm mng thy con
h trng cn cht con nga bn tri trong c xe ca nh vua trong lng khng vui. Nh Th ly lm l, hi
ngi bi mng.
Ngi bi mng ni :
- Ngun gc ca tai ho l do sng Kinh.
Nh Th bn n chay Vng Di Cung mun cng sng Kinh, dm bn con nga trng xung sng v sai s
gi trch Triu Cao v vic gic cp.
Triu Cao s bn bn mu quy ti cho chng ta. Ta mun thay i vua lp cng t Anh. T Anh l ngi
nhn c, cn kim, trm h u knh trng li ni ca ng ta.
Triu Cao lin sai lang trung lnh lm ni ng gi v bo co c gic ln, sai Dim Nhc triu tp cc tng
em qun ui gic. p m ca Dim Nhc a vo nh ca Cao (V s Dim Nhc phn mnh, nn phi
nm ly m y lm con tin), sai Dim Nhc cm hn mt nghn ngi n ca Vng Di Cung.
Nhc tri ngi v binh gi cung v cc bc xa (chc quan v nh) m ni :
- Qun gic vo thnh ti sao khng ngn cn chng li.
Vin quan gi thnh ni :
- nhng nh xung quanh thnh, ti b tr binh s rt cn thn lm sao li c gic dm vo cung c?
Dim Nhc bn chm quan gi thnh, em qun i vo, va i va bn.
Cc quan lang v bn hon quan hong ht, c ngi b chy, c ngi khng c. Ai khng c th cht, cht
tt c my mi ngi. Lang trung lnh v Dim Nhc u bc vo, bn vo ci mn Nh Th ngi.
Nh Th ni gin gi nhng ngi hu n. Mi ngi u hong s khng dm chng c, ch c mt vin
hon quan hu bn cnh khng dm b i. Nh Th bc vo cui trng ni :
- Ti sao nh ngi khng bo vi ta t trc n ni gp tnh cnh ny?
Vin hon quan ni :
- Thn s d c sng l nh khng dm ni. Nu ni trc th thn b git ri, lm sao cn sng n
ngy nay c?
Dim Nhc tin n trc mt Nh Th mng :
- Tc h kiu ngo ngang ngc, git ngi, v o, thin h u phn li tc h. Tc h liu xem mnh nn
nh th no?
Nh Th ni :
- Ta c c gp mt Tha tng hay khng?
- Khng c!
- Ta mun lm vua mt qun.
Dim Nhc khng cho, Nh Th nh ni :
- Mun lm vn h hu.
Cng khng cho, Nh Th ni :
- Xin lm bn u en vi v con cng nh cc cng t khc.
Dim Nhc ni :
- Ti vng lnh Tha tng v thin h, git tc h. Tuy tc h c nhiu li, ti cng khng dm bo li.
Dim Nhc vy c cho binh s tin n. Nh Th t st. Dim Nhc quay v bo vi Triu Cao. Triu Cao bn
triu tp tt c cng t v cc i thn bo vic git Nh Th, ni :
- Nguyn nc Tn l mt vng quc, Thy Hong lm vua c thin h, nn xng . Nay su nc li t
lp, t ai ca Tn cng nh i, lm l ch c ci tn ho m thi, nh th khng nn, nn lm vng nh
trc.
Bn lp con ngi anh ca Nh Th l cng t Anh, lm Tn Vng, sai chn Nh Th theo l mt thng dn
pha nam t , trong vn Nghi Xun, bo T Anh, trc khi ra miu nhn n lm vua, phi n chay
nm ngy (on 7 - Nh Th b Triu Cao git).
8. T Anh bn vi hai ngi con :
- Tha tng Triu Cao git Nh Th Vng Di Cung, s b qun thn git nn gi v lp ta. Ta nghe ni
Triu Cao giao c vi S tiu dit dng h nh Tn, v lm vng quan Trung. Nay ng ta bo ta n
chay, ra miu, tc l mun nhn y git ta trong miu. Ta co bnh khng i, Tha tng th no cng
thn hnh n, khi n th ta s git.
Triu Cao sai ngi mi T Anh my ln. T Anh khng i. Qu nhin, Triu Cao thn hnh n hi :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Vic tn miu l vic quan trng. Ti sao nh vua li khng i?
T Anh bn cm gio m cht Triu Cao trai cung, git ba h (Cha m, anh em, v con. C sch ni cha,
m, v) Triu Cao nu gng cho dn Hm Dng.
T Anh lm vua Tn c bn mi su ngy th tng S l Bi Cng, ph qun Tn vo Quan Trung,
sau n Bi Thng, sai ngi bo T Anh u hng. T Anh bn buc dy n vo c (t ra sn sng
tht c cht)
ngi trn mt chic xe g, khng sn do mt con nga trng ko (Du hiu m ma), mang n, ph ca Thin
t u hng gn Ch o. Bi Cng bn vo Hm Dng nim phong cung tht, cc kho ri v ng qun
Bi Thng.
c hn mt thng th qun ch hu n, Hng Tch cm u ch hu git T Anh v cc cng t nh Tn,
dit dng h nh Tn, lm c thnh Hm Dng, t cung tht, bt con trai con gi lm t, ly ca ci chu
bu cng chia nhau vi ch hu.
Sau khi dit Tn. Hng V chia t Tn cho ba vua gi l: Ung Vng, Tc Vng, ch Vng hiu l Tam
Tn. Hng V lm Ty S B Vng, lm ch vic chia thin h, phong vng cho ch hu. Th l nh Tn
b dit.
Nm nm sau thin h theo v nh Hn (on 8 - T Anh git Triu Cao, u hng Lu Bang v nh Tn dit
vong. Lc b on cui l mt on trong Qu Tn lun ca Gi Ngh).

(1) l v danh ngha cn trong thc t th Thy Hong l con ca L Bt Vi. Xem L Bt Vi lit truyn.
(2) X nhn:nhng ngi khch theo hu nhng v quan to c ct nhc.
(3) B mt on ni v vic Tn nh ly thin h trong hai mi lm nm Tn Thy Hong lm vua.
on 1 - lai lch ca Tn Thy Hong v tnh hnh ca nc Tn khi Thy Hong lm vua.
(4) Xem Thch khch lit truyn on ni v Kinh Kha.
(5) Tm tt vic thng nht thin h, tiu dit cc nc.
(6) Cc i trc khng dng danh t ch v chiu. ch quan trng hn chiu, ch nh vua mi c
dng ch y, cn Thi Hu th c khi dng ch chiu khi thay th nh vua tr dn, nu gi l ch tc l c
mun lm vua.
Trm trc l mt i t ch ngi th nht dnh cho mi ngi. Sch o gio dng ch trm ch mt lc
lng siu t nhin, mt ng khng ai trng thy. Bn L T ngh dng ch ny l v th.
(7) i H, i Thng khng c thy tc l hiu bt. n i Chu mi t l khi vua cht cc quan cn
c vo hnh trng ca vua m t hiu cho vua, ci gi l hiu bt. Do v vua ni v vn, gio ha th
gi l Vn Vng, c v cng th gi l V Vng, ngu tt, c c, th gi l U Vng, L Vng.
(8) i Tn tr i thnh hnh thuyt ng hnh. Thuyt ny c v tr c nm yu t to nn i lp nhau, thay
i nhau l: kim, mc, thy, ha, th. Nh Chu l ng vi yu t ha, nh Tn thng Chu th tt phi ng vi
thy, v thy thng ha. Mt khi nh th th mu phi l mu en (i lp vi ha l , kim mu trng),
thng phi l thng 10, s phi l s 6 nguyn l tr nc phi l php lut v. v...
(9) C mao lm bng lng th, c tit bng lng chim.
(10) Ph l ci th lm tin, vua gi mt na v ngi nhn mnh lnh ca vua (thng i nh xa)
thc hin vic gn gi mt na. Khi no nh vua mun sai mt ngi thay th mnh th giao cho ngi ny ci
na ca mnh. Nu hai ci ph khp li th ng l ngi n sau thay th ngi n trc iu khin
qun i.
(11) Chc quan nht v t php.
(12) iu ny rt quan trng. T Tn Thy Hong tr i, trung quc v mt chnh tr l thng nht t trung
ng.
(13) Trc gi l nsau gi l u en.
(14) Trc kia xe trn trc di ngn khc nhau. Mi nc p ng va cho xe ca mnh i, xe nc
khc trc di khng th i c.
(15) Tc l Nht Nam (min Qun Nam). ni min pha Nam mt tri c nhin phi m ca v pha bc mi
c mt tri.
(16) Phc o l ng i nh cu, bc t in u sang in khc.
(17) Con ng hai bn l tng vua i khng ai thy. N cng l mt kin trc phng ng thng dng
trong lc vn chuyn lng thc. V c tng nn qun ch kh lng cp chn c ng lng thc.
(18) ng rng 51 b chy t th n tn bin gii pha ng v pha nam, hai bn trng cy.
(19) Phong thin l l t tri. Nh vua sai p t ln mt hn ni cao, thng l ni Thi Sn t. Vic
phong thin tht ch bt u t i Hn V v tc gi c dnh mt chng ni t m v vic ny (phong
thin th).
on 2: Nhng ch trng chnh tr ln v cng cuc kin trc ca Tn Thy Hong. B mt on v nhng
bi th ca ngi cng c ca nh Tn.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(20) Cu ny c l thiu mt ch nn vn khng r.
(21) y l sao chi, im bo c tai ha gic gi. Trong S K cng nh mi quyn s ca Trung Quc
thng c nhng cu t ngt nh vy.
(22) m ch vua Tn theo L T khng chia t cho anh em m thng nht tt c theo li cai tr theo qun,
huyn do cc quan li t trung ng b nhim.
(23) in Thng git vua T. Lc Khanh ch ba h ln Tn l Hn, Triu, Ngy cp nc Tn, chia
lm ba nc.
(24) Cu ny chng t Thun Vu Vit theo o nho.
(25) Ng : Hong , Chuyn Hc, Cc, Nghiu, Thun. Tam i: H, Thng, Chu.
(26) L T theo lp trng ca phi php gia nn rt ght nh Nho.
(27) Mt iu bun ci l cng chnh L T trc y li dng mt bc th cho vua Tn can nh vua ng
ui nhng ngi du thuyt trong y c T. Xem L T lit truyn (quyn 2).
(28) Ch nhng ngoi l.
(29) Mt b 5 thc. Mt trng 10 thc.
(30) A c ngha l gn.
(31) Con s kinh khng!
(32) L Sinh c Tn THy Hong phi i tm thuc tin trc y 3 nm.
(33) Khi nim con ngi bt t ch xut hin t thi chin quc. Sch Trang T gi l chn nhn v sau gi
l tin.
(34) Nguyn vn trong nhng nguyn tc ca nhng ngi phng s phng s l hng ngi tng t
nh ph thy, dng ph php, ma thut m hoc ngi ta.
(35) i Tn Thy Hong cn c nhng hnh ng v on hn cc vua n l thi La M.
(36) on im lnh, im d.
(37) Mt thch nng 120 cn.
(38) T Phc ni vi vua ngoi bin c ba hn o l Bng Lai, Phng Trng v Dinh Chu. Tin y.
Vua cho Phc em my nghn ngi nam n tr tui i n tin v. T Phc cng h i khng v na.
Truyn thuyt Nht Bn ni T Phc n Nht ri hn y.
(39) T l u cng nh Thy, Long l ch nh vua. T Long cng nh Thy Hong.
(40) on 3 - Cch Thy Hong i x vi o Nho, bch gia v bn phng s.
(41) B mt on gm nhng bi th ca ngi.
(42) Ch Sn ng y, l ch min t pha ng ni Ho Sn, tc l tt c su nc, cn min t
pha ty tc l nc Tn ch khng phi Sn ng by gi.
(43) Trong mt qun c quan th coi vic chnh tr, quan y coi v qun s.
Trong mt huyn c lnh v di lnh c tha. y ni git nhng ngi cm u cc qun v cc huyn.
(44) V Tn pha ty, nn h ni i v hng ty, sang ty l i v hng nc Tn, cn i v ng, sang
ng l i v cc nc khc.
(45) Hn Phi l mt du thuyt ni ting, ch trng thuyt dng php lut tr nc gi l phi php gia. V L
T ghen ti nn xi nh vua git cht. Nhc li li ca Hn Phi l ch nho L T.
(46) Theo quy ch nh Chu, Thin t c th c mt vn c xe cho nn ni Thin t ngi ta thng gi l
vn thng.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

q,_ qc [, [g
1. Hng Tch ngi t H Tng, tn t l V. Khi khi ngha (209 trc Cng nguyn), Tch hai mi
bn tui. Ch Tch l Hng Lng. Cha ca Hng Lng l Hng yn lm tng nc S, b tng nc
Tn l Vng Tin git. H Hng i i lm tng nc S, c phong t Hng cho nn ly h l h
Hng. Lc cn nh, Tch hc ch, hc chng nn, b i hc kim thut, cng chng nn. Hng Lng ni
gin. Tch ni :
- Bit ch ch vit tn h m thi. Kim ch nh li mt ngi, khng b cng hc. Nn hc ci nh li
c vn ngi!
Hng Lng bn dy cho Tch binh php. Tch mng lm. Tch ch hc bit qua ngha, ch khng chu
hc cho n ni n chn.
Trc y, Hng Lng phm ti v b bt Lch Dng. Lng nh quan coi ngc t K l To Cu vit
th cho T M hn lm quan coi ngc Lch Dng, nh vy m vic ny thu xp xong (vic ny chun b
cho s bit i ca Tch i vi T M Hn on 7).
Hng Lng c ln git ngi, trnh bo th, Lng cng Tch b trn n t Ng Trung. Cc k hin s
v i phu t Ng Trung u thua km Hng Lng. Mi khi Ng Trung c vic lm xu hay tang l,
Hng Lng thng ng ra lo liu. Lng ln lt dng binh php tp hp tn khch, v trai trng y,
v nh , c bit nng lc ca h.
Tn Thy Hong i chi t Ci K, vt qua Chit Giang, Lng v Tch cng i xem. Tch ni :
- C th cp v thay th hn!
Lng bt ming Tch :
- ng ni by! B git c h by gi!
Nhn vic ny Lng coi Tch l k khc thng. Tch, mnh cao hn tm thc, c sc mnh ct ni ci vc
( trc ca miu ca vua Hng V c ci vc nng khng ai ct ni, ch c V ct c), ti nng, ch kh
hn ngi. Cc con em t Ng Trung u s Tch (on th nht gii thiu gia th Tch v Lng. Tiu
s Tch lc cn nh, nu bt nhng c im khc ngi ca Tch v hc vn, ch kh, sc lc).
2. Thng by, nm th nht i Tn Nh Th (- 209), bn Trn Thip khi ngha i Trch (Xem Trn Thip
th gia). Thng chn nm y, Thi th qun Ci K, tn l Thng, ni vi Hng Lng :
- Dn Giang Ty (y l pha ty sng Trng Giang) u lm phn, nay chnh l lc tri tiu dit nh Tn.
Ti nghe ni: Ai i trc th lm ch ngi khc; ai i sau th b ngi khc lm ch. Ti mun xut qun,
phong ng v Hong S lm tng.
By gi Hon S ang trn trnh trong chn giang h. Lng ni :
- Hon S hin nay ang trn trnh, chng ai bit u; ch c Tch bit ch ca ng ta m thi.
Lng lin i ra, dn Tch cm kim ng i ngoi. Lng li quay vo, ngi vi Thi th. Lng ni :
- Xin cho gi Tch vo giao cho y mnh lnh triu Hon S v.
Thi th ni :
- Phi!
Lng gi Tch vo. Lt sau, Lng a mt ra hiu cho Tch, ni :
- Lm c ri y!
Tch lin tut kim chm u Thi th. Lng tay cm u Thi th, mang n v dy buc n ca Thi th ln
ngi (L do ca vic git Thi th: cp ly n dng n m hiu triu nhn dn, trng tp qun). Bn
mn h hong ht, ri lon. Tch git cht ngt trm ngi, c ph u s hi, ci u khng dm khng c.
Lng lin triu tp quan li v ho kit quen t trc, hiu d duyn c khi ngha ri trng qun Ng
Trung v sai ngi thu gi cc trai trng cc huyn trong ph, c tm ngn qun tinh nhu (Chun b cho
on cui khi ni n tm nghn con em Giang ng). Lng ct nhc nhng ho kit Ng Trung lm cc
chc hiu y, hu, t m (3). C mt ngi khng c dng, n ni vi Lng. Lng p :
- Trc y c mt l tang, ta ct ng lm mt vic g y m ng lm khng xong, v vy ta khng dng
ng... (ng vi cu on 1: Hng Lng qua vic tang l lm xu bit nng lc tng ngi).
Mi ngi u thn phc. Lng bn lm Thi th Ci K, Tch lm ti tng (ph tng), chiu hng cc
huyn trong qun (on th 2, ni cch Tch khi ngha khc thng).
3. Thiu Binh, ngi Qung Lng, theo lnh Trn Vng (Tc Trn Thng - xem Trn Thip th gia), i chiu
hng t Qung Lng, nhng cha h c thnh. Nghe tin Trn Vng thua chy, qun Tn sp n. Bnh
lin vt Trng Giang, gi lm mnh lnh ca Trn Vng, phong Lng lm thng tr quc (Chc tng
ng vi Tha tng) nc S. Bnh ni :
- t Giang ng bnh nh ri! Mau mau em binh v hng ty nh qun Tn!
Hng Lng bn em tm ngn ngi, vt Trng Giang i v hng ty. Nghe tin Trn Anh ly c
huyn ng Dng, Lng lin cho s gi n ging ha cng nhau em qun i v hng ty.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Trn Anh nguyn l th li huyn ng Dng, ngy thng trong huyn l ngi tin cn, c khen l
bc trung hu ng n. Nhng ngi trai trng huyn ng Dng git quan huyn, t hp n my
nghn ngi, mun c mt ngi cm u, nhng khng c ai xng ng. H bn mi Trn Anh. Anh t chi
khng th lm ni. H bn p Anh lm th lnh. Ngi trong huyn theo Anh n hai vn. H mun nhn tin
lp Anh lm vng lun, qun s u i m mu lc cho khc vi cc qun khc.
M Trn Anh bo Anh :
- T khi v lm du nh con n nay, m cha h nghe ni t tin ca con ngy trc c ai lm quan
sang, nay bng dng con c ci danh vng ln, l iu khng may. By gi chi bng mnh da vo
ngi khc. Nu cng vic thnh th c phong hu; nu tht bi cng d trn trnh, khng b ngi ta vch
mt ch tn.
Do , Anh khng dm lm vng, ni vi cc quan li :
- H Hng i i lm tng, ni ting nc S. Nay mun lm vic ln m khng c ngi tng gii th
khng xong. Chng ta da vo mt gia tc c ting (ng vi iu ni on 1: H Hng i i lm tng
nc S) th chc chc s tiu dit c tn!
Mi ngi nghe theo li Anh, giao qun cho Hng Lng iu khin.
Hng Lng qua sng Hoi. Knh B (Knh B h Anh, tc l Anh B, nhng b ti khc ch vo trn, nn b
gi l Knh - xem Knh B lit truyn), B tng qun cng em qun theo Lng. S qun c tt c su
by vn, ng H B.
By gi Tn Gia lp Cnh Cu lm S vng, ng qun pha ng Bnh Thnh, mun chng li Hng
Lng.
Hng Lng ni vi ngi quan li :
- Trn Vng l ngi khi ngha u tin, v chin trn khng li, nay khng bit u. By gi Tn Gia
phn Trn Vng, lp Cnh Cu, tc l phn nghch, v o!
Lng bn tin qun nh Tn Gia. Qun ca Tn Gia thua chy. Lng ui theo n H Lang, Gia quay li
nh trong mt ngy. Gia cht, qun u hng. Cnh Cu b chy, cht nc Lng. Sau khi sp nhp
thm qun ca Tn Gia, Lng ng qun H Lng, nh i n hng ty.
Qun ca Chng Hm n t Lt, Hng Lng sai bit tng (v tng ch huy mt cnh qun ring) l
Chu K Thch, D Phn Qun nh li. D Phn Qun cht, qun ca Chu K Thch thua, b chy n H
Lng. Hng Lng em qun vo t Tit, git K Thch.
Trc y, Hng Lng sai Hng V i mt ng khc nh Tng Thnh. Tng Thnh c sc gi
nn V khng h c. n khi h c thnh, V sai chn sng tt c dn trong thnh, ri tr v bo tin cho
Hng Lng. Hng Lng nghe tin Trn Vng cht tht, bn gi cc bit tng hp t Tit bn
bc. By gi Bi Cng khi binh t Bi, cng n hi hp.
Phm Tng ngi t C So, by mi tui, xa nay nh, thch mu k l, n ni vi Hng Lng :
- Trn Thng thua l phi lm. Trong su nc b Tn dit, th nc S l v ti nht. T khi vua Hoi Vng
vo t Tn ri khng v na, ngi S vn cn thng xt ng ta cho n ngy nay (Xem Khut Nguyn lit
truyn). V vy, S Nam Cng ni, nc S d ch cn ba h, nhng tiu dit nh Tn, chnh l nc S.
Nay Trn Thng khi s khng lp con chu vua S m t lp lm vng th tnh th khng th lu di c.
By gi ngi khi ngha Giang ng, cc tng nc S ko n theo ngi nh ong v t, l v nh ngi
i i lm tng nc S, h cho rng ngi c th lp li con chu vua S lm vua.
Hng Lng cho l phi, bn tm ngi chu ca S Hoi Vng, tn l Tm, chn d cho ngi ta, lp lm
S Hoi Vng tha lng mong mi ca dn chng.
Trn Anh lm thng tr quc ca nc S, c phong nm huyn cng ng t Vu Thai vi Hoi
Vng, Hng Lng t xng l V Tn Qun.
c my thng, Lng em qun nh thnh Cang Ph cng vi in Vinh v T M Long Th nc T.
Lng em qun cu ng A, ph tan qun Tn ng A. in Vinh lin em qun v ui vua T l Gi.
Gi chy trn sang nc S. Tng quc (1) ca Gi l in Nhn trc kia l tng nc T li nc
Triu, khng dm v. in Vinh lp con ca in am, tn l Th, lm T Vng. Sau khi nh ph qun
Tn gn ng A, Hng Lng ui theo qun Tn. Lng my ln sai s gi gic in Vinh em binh ca
nc T n, cng ko qun sang hng ty. in Vinh ni :
- Nc S c git in Gi, nc Triu c git in Gic, in Nhn th ta mi em qun n.
Hng Lng ni :
- in Gi l vua mt nc giao hiu vi ta, cng ng phi n y theo ta, ta khng n git.
Nc Triu cng khng git in Gic, in Nhn mua chuc nc T, cho nn T khng chu em qun
n gip nc S. Hng Lng sai Bi Cng v Hng V em binh i theo ng ring n Thnh Dng
lm c qun dn trong thnh. Ri tin qun v hng ty, nh ph qun Tn pha ng thnh Bc Dng.
Qun Tn rt vo thnh Bc Dng. Bi Cng v Hng V bn nh thnh nh o. Cha h c thnh,
h lin b i, cp t ai pha ty cho n Ung Khu, nh qun Tn thua to, chm L Do (con ca L
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

T), ri quay li nh Ngoi Hong, nhng cha h c.
Hng Lng em qun t pha ty t ng A, qua hng bc n nh o, nh tan qun Tn ln th hai.
Bn Hng V git c L Do, cho nn Lng cng khinh thng qun Tn v t ra kiu cng.
Tng Ngha bn can Hng Lng :
- Nu nh thng m tng kiu cng, qun s tr ni th s tht bi. Nay qun s hi tr ni ri y! Qun
Tn ngy cng tng, ti lo cho ngi!
Hng Lng khng nghe, bn sai Tng Ngha i s nc T. Gia ng Ngha gp s gi nc T l Cao
Lng Qun, tn l Hin. Ngha hi :
- ng nh yt kin V Tn Qun phi khng?
- Vng.
- Ti cho rng V Tn Qun th no cng thua. ng c thng thng m i th s khi cht, nu i nhanh th s
mc tai ho y!
Tn qu nhin em ht qun tip vin cho Chng Hm. Chng Hm nh qun S mt trn tan tnh
nh o. Hng Lng cht.
Bi Cng, Hng V ri b Ngoi Hong, n nh huyn Trn Lu, huyn Trn Lu gi vng khng h
c. Bi Cng, Hng V bn vi nhau :
- By gi qun ca Hng Lng tan v, s tt u lo s.
Hai ngi bn cng vi qun ca L Thn i v hng ng. L Thn ng qun pha ng Bnh Thnh.
Hng V ng qun pha ty Bnh Thnh, Bi Cng ng qun t ng (2).
4. Sau khi nh bi qun ca Hng Lng. Chng Hm cho rng qun ca nc S khng ng lo, nn
vt Hong H qua nh nc Triu, ph tan qun Triu.
Lc by gi Triu Yt lm vua, Trn D lm tng qun. Trng Nh lm tng quc, c ba u chy vo
thnh C Lc. Chng Hm ng qun pha nam thnh ny, xy, mt con ng ng chuyn ch thc.
Trn D lm tng, em vi vn qun ng pha bc thnh C Lc (3), ton qun y gi l qun H Bc.
Qun S b thua nh o, Hoi Vng lo s, t Vu Thai n Bnh Thnh, dn c qun ca Hng V,
L Thn lm mt, v thn hnh cm qun.
Hoi Vng cho L Thn lm t , cha ca Thn l L Thanh lm lnh don, cho Bi Cng lm Thi th
ng Qun, phong lm V An Hu, coi o qun ng Qun.
S gi nc T l Cao Lng Qun tn l Hin, by gi ang trong qun i nc S. Trc y, Hin c
gp Tng Ngha, cho nn Hin yt kin vua S v ni :
- Tng Ngha ni rng qun ca V Tn Qun nht nh thua, vi ngy sau; qu nhin qun y b bi. Qun
cha giao chin m ng ta thy trc ci c tht bi nh th, c th gi ng ta l ngi bit binh php.
Hoi Vng gi Tng Ngha vo cng bn cng vic. Hoi Vng rt l p lng, bn cho y lm thng
tng qun, Hng V lm Tha tng, phong L Cng, Phm Tng lm mt tng cu nc Triu. Cc
bit tng u di quyn Tng Ngha, hiu l Khanh T Qun Qun. Tng Ngha i n An Dng, li
bn mi su ngy khng tin qun. Hng V ni :
- Ti nghe ni qun Tn vy Triu Vng C Lc, ngi nn mau mau em qun qua sng, qun S nh
bn ngoi, qun Triu tip ng bn trong, th chc chn ph c Tn.
- Khng phi th u. Phm con mng t tru th khng th no git c rn chy (Cu ny c nhiu sch
gii ngha khc nhau. C sch gii thch: thnh C Lc tuy nh, qun Tn khng th ly ngay c. C sch
gii thch: Mun ly c Tn th khng th ch C Lc. sau hp hn. Con mng ch ct t tru, khng
c th gi u ch n bn chy rn trn lng tru, cng nh Tng Ngha ch ct nh Tn, khng c th gi
n vic vn vt nh C Lc). Nay Tn nh Triu, nu Tn nh thng th qun mt mi, ta li dng lc
n kit qu m nh, nu Tn khng thng th ta hp qun ko v hng ty, chc chn cp ly c nc
Tn. V vy, khng g bng trc tin cho Tn v Triu nh nhau. Mang o gip dy, cm binh kh sc th
Ngha ny khng bng ng, nhng ngi tr tnh sch lc th ng khng bng Ngha (Cu ny m ch
Hng V).
Tng Ngha bn ra lnh trong qun :
- Ai mnh nh h, bng nh d, tham nh si, cng u khng th sai khin c, u chm tut!
Ngha bn sai con l Tng Tng sang lm tng nc T, thn hnh tin y n t V Dim, ung ru,
hi hp linh nh. Tri lnh, ma to, qun s u i rt. Hng V ngh thm :
- ng l phi c sc nh Tn, th m li c dng dai mi khng chu i. Nay nm i, dn ngho, s tt n
rau n khoai, qun khng c lng thc sn sng. Th m c ung ru, hi hp linh nh, khng em binh
vt Hong H dng lng thc nc Triu, cng Triu chung sc nh Tn. Li cn ni li dng khi n
kit qu! Mt nc mnh nh nc Tn, nh nc Triu l nc mi thnh lp, th nht nh l ly t ri!
Nc Triu mt, Tn li cng mnh, ch c mong g n kit qu m li dng kia ch? V chng, qun ta va
b tan tc, vua ngi khng yn chiu, vt tt c binh lnh, lng thc trong nc, giao cho mt mnh tng
qun, nc nh yn hay nguy l trn ny. Nay khng thng xt s tt, li mu vic ring, tht khng
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

phi hng by ti trung thnh vi nc (on ny phn li nhn xt ca Tng Ngha, v chng t Hng V l
ngi dng mnh, yu s tt, nhiu mu tr v quyt on trong lc hnh ng).
Bui sng, Hng V vo hu thng tng qun Tng Ngha, V bc vo trng cht u Ngha, lin ra
lnh trong qun :
- Tng Ngha mu vi T phn li nc S. S Vng ra lnh cho V git hn!
By gi cc tng u s hi ci u khng ai dm ho he. Tt c u ni :
- Ngi u tin lp nc S l gia nh tng qun. Nay tng qun li git c a lon thn.
H bn nhau lp V lm quyn thng tng qun, sai ngi ui theo con ca Tng Ngha, n T th bt
c v git i. V sai Hon S bo vi Hoi Vng. Hoi Vng nhn phong V lm thng tng
qun. ng Dng Qun v B Tng Qun u di quyn Hng V.
Sau khi git Khanh T Qun Qun, uy th ca Hng V vang di nc S, danh ting ni khp cc ch
hu, V lin sai ng Dng Qun, B Tng Qun cm hai vn qun vt Hong H n C Lc. V
chin s cn t thng li, nn Trn D li xin qun tip vin. Hng V lin em tt c qun vt Hong H,
bt qun lnh u phi dm m thuyn, p v ni nu cm, t lu tri, ch mang lng thc trong ba ngy
t r s tt quyt tm liu cht, khng chu quay v. V n vy Vng Ly, gp qun Tn, nh chn trn,
ct t con ng ng, ph tan qun Tn, git T Gic, bt sng Vng Ly. Thip Nhn khng u hng S,
t thiu mnh m cht.
By gi thanh th qun ca S t c qun cc nc ch hu. Qun ca ch hu n cu C Lc ng
gn hn mi doanh tri, nhng khng ai dm em qun ra nh. n khi S nh Tn, cc tng u
ng trn tng m nhn. Cc chin s nc S ai cng sc mt ngi chng li mi ngi, ting reo
h ca qun S vang tri, qun ch hu khng ai khng run s. Do , sau khi nh tan qun Tn, Hng
V triu tp tng cc nc ch hu. Khi vo ca vin mn, mi ngi u qu gi xung m i ti, khng ai
dm ngng ln nhn!
V vy, Hng V bt u lm thng tng qun ca ch hu, ch hu u di quyn V (on 4 - Hnh
ng oanh lit ca Hng V trong vic git Tng Ngha, nh tan qun Tn C Lc. Do , chuyn bi
thnh thng.
Tc gi nhn mnh thi kin quyt chin u ca Hng V v qun S i lp vi thi khip nhc ca
qun ch hu. Tc gi nhn mnh my ln ch khng dm...).
5. Chng Hm ng qun Cc Nguyn, Hng V ng qun pha nam sng Chng. Hai bn c gi
th nhau cha giao chin. Qun ca Tn nhiu ln rt lui. Tn Nh Th sai ngi n qu trch Chng Hm.
Chng Hm s, sai trng s (chc quan tng ng vi chc b th trng) l Hn i yt kin vua Tn
tu xin nh ot. Hn n Hm Dng i ca t m (Ca ngoi ca cung nh) ba ngy. Triu Cao
(V Triu Cao xem Tn Thy Hong bn k) khng cho yt kin, v y c lng ng. Trng s Hn s hi chy
v qun mnh, nhng khng dm i theo con ng ln trc. Qu nhin Triu Cao cho ngi ui theo,
nhng khng kp. Hn v n qun doanh bo rng :
- triu nh, Triu Cao chuyn quyn, di quyn ca n khng th lm c vic g. Nay nu nh m
thng th th no Cao cng ghen ght cng lao ca chng ta; l nh khng thng th khng khi cht. Xin
tng qun hy suy ngh cho k!
Trn D cng a th cho Chng Hm ni :
- Bch Khi lm tng nc Tn, pha nam chinh phc Yn Sinh (Kinh ca S), pha bc chn sng M
Phc (Triu Qut, con Triu Xa c phong lm M Phc qun, b Bch Khi git, ng thi chn sng 40
vn qun Triu), nh ly thnh, cp c t khng bit bao nhiu m k. Th m cui cng Tn ra lnh
cho t st. Mng im lm tng nc Tn, pha bc git qun Nhung, m mang t Du Trung my ngn
dm, th m cui cng cng b chm Dng Chu (S chp: H Hi giam Mng im Dng Chu, ri
bt im phi ung thuc c cht . y ni chm Dng Chu l c ni thm). Ti sao li nh
th? H lp nhiu cng, nc Tn khng th cp t ai cho ht, cho nn tm cch git h i. Nay tng qun
lm tng nc Tn ba nm nay, qun cht v b trn tnh n chc vn ngi, th m ch hu ni dy
cng nhiu. Tn Triu Cao kia my lu nay vn hay nnh ht, la di nh vua (Nnh di lu ngy, s bi l
ra), nay vic gp, cng s Nh Th git, cho nn hn mun tm cch git tng qun trt li, ri sai ngi
thay th tng qun trnh khi tai ho. Tng qun ngoi lu, trong triu nh c nhiu him khch:
c cng cng b git, khng c cng cng b git. V chng tri lm tiu dit nh Tn, ngi ngu n hay khn
ngoan ai cng u bit nh th. Nay tng qun triu nh th khng th ly li thng khuyn can
ngoi bin cng th lm v tng ca mt nc sp mt. C c ng mt mnh m mun tn ti c mi
th chng ng thng lm sao! Ti sao tng qun khng em qun quay li lin hip vi ch hu, giao c
cng nhau nh Tn, chia t Tn lm vng, ngonh mt v hng nam xng c (Ngy xa Thin
t v ch hu u ngi quay mt v hng nam cai tr, v t xng mnh l c, vi ngha khim tn l
a con khng cha, cng nh Thin t xng qu nhn, vi ngha khim tn l ngi t nhn), iu chng
hn thn b b ru, v con b git hay sao?
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Chng Hm cn do d, b mt sai v qun l Thi Thnh i s n Hng V, mun cng giao c. Giao c
cha xong. Hng V sai B Tng Qun ngy m em qun vt bn Tam H, ng qun pha nam sng
Chng, nh nhau vi qun Tn, li nh tan qun Tn ln th hai (Nn r mu lc ca Hng V, giao
c cha xong nh; d thng v qun ch cn hoang mang, nhn cng lm p lc bt Hm phi
hng). Hng V em tt c qun nh qun Tn trn sng Vu Thy, ph tan tnh.
Chng Hm sai ngi yt kin Hng V, mun giao c. V triu cc qun li bn :
- Lng ta t, ta mun nghe theo giao c ca y.
Cc qun li u ni :
- Phi.
Hng V bn hn vi Hm gp nhau n Kh, pha nam sng Hon Thy. Sau khi n th, Chng Hm
nhn thy Hng V, chy nc mt rng rng, k li vic Triu Cao. Hng V bn lp Chng Hm lm Ung
Vng gi li trong qun i ca S, cho trng s Hn lm thng tng qun, cm qun Tn i tin
phong.
Qun ca V n Tn An, tng s cc nc ch hu xa kia lm xu hay i th trong t Tn u b
tng s ca Tn i i vi h nh l n l, t binh, tha h lm nhc tng s nh Tn. Tng s nh Tn
nhiu ngi ni trm vi nhau :
- Bn Chng tng qun la chng ta u hng ch hu, nn by gi h c th vo ca quan nh nc
Tn. Nu may ra m nh c nh Tn th tt lm, nu khng th ch hu s bt chng mnh em v ng,
cn Tn th th no cng git cht cha m, v con ta.
Cc tng nghe mang mng vic h bn, em bo li vi Hng V. Hng V lin gi Knh B v B Tng
Qun bn :
- Tng s ca Tn vn cn ng, bng chng khng phc ta, n Quang Trung m chng khng theo ta th
vic ln s nguy; chi bng git chng i, ch gi li Chng Hm, trng s Hn, y cng vo t
Tn m thi.
By gi qun i S ban m n nh v chn sng hn hai mi vn lnh Tn pha Nam thnh Tn An.
(on 5 - K li Chng Hm u hng Hng V v vic Hng V chn sng qun Tn. T on 7 tr i l
k vic tranh chp gia Hng V v Lu Bang lm b ch thin h.)
6. V t Tn An ra i, mun bnh nh c t Tn, nhng ca Hm Cc c binh gi ca i, V khng vo
c (4). Li nghe tin Bi Cng ph Hm Dng. Hng V ni gin, sai bn ng Dng Qun nh
ca i. Hng V bn vo n pha ty sng H Thy.
Bi Cng ng qun B Thng, cha c dp gp Hng V. Quan t t m ca Bi Cng l To V
Thng sai ngi n ni vi Hng V :
- Bi Cng mun lm vua Quan Trung, cho T Anh lm tng quc, ly ht ca ci chu bu.
Hng V ni gin ni :
- Ngy mai cho qun s n no, nh qun ca Bi Cng!
Lc by gi, qun Hng V bn mi vn ng Hng Mn huyn Tn Phong. Qun ca Bi Cng mi
vn, ng B Thng. Phm Tng ni vi Hng V :
- Khi Bi Cng Sn ng th tham ca ci, thch gi p. Nay vo Quan Trung, ng ta khng ly ca ci g
(5), khng thn cn n b con gi, iu chng t ch ca ng ta khng va! Ti sai ngi xem kh my
ni ng ta , th u l kh long h thnh nm sc (6), chnh l kh tng Thin t y, phi nh gp ch c
b qua.
Quan t don nc S l Hng B, ch ca Hng V, vn quen thn Lu hu l Trng Lng. Lc by gi
Trng Lng theo Bi Cng, Hng B bn ang m rui nga n qun doanh Bi Cng, gp ring
Trng Lng, bo cho Lng bit u ui cu chuyn, mun gi Trng Lng cng i vi mnh cho
thot nn. Hng B bn bo Lng rng :
- Ch c theo m b cht c y!
Trng Lng ni :
- Ti v vua Hn m theo Bi Cng, nay Bi Cng c vic nguy cp, b trn i l bt ngha, khng th khng
ni vi ng ta.
Lng bn i vo k u ui cho Bi Cng nghe.
Bi Cng hong s ni :
- Lm th no by gi?
Trng Lng hi :
- K no by k cho i vng?
Bi Cng ni :
- Ci thng tiu nhn y bo ta rng, Gi ly Hm Cc Quan, khng cho qun ca ch hu vo, th c th
lm vng trn ton t Tn, v vy, ta nghe li hn!
Trng Lng ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- i vng th liu xem s tt c chng li Hng Vng khng?
Bi Cng im lng mt lc, p :
- C nhin l khng bng! Lm sao by gi?
Trng Lng ni :
- Thn xin n ni vi Hng B rng, Bi Cng khng dm phn Hng Vng.
- Nh ngi vi Hng B quen nhau ?
- Trong thi nh Tn, Hng B chi vi thn, ng ta git ngi, thn cu sng; cho nn ngy nay gp vic
nguy cp, ng ta n y bo cho thn bit.
- ng ta vi nh ngi, ai ln tui hn?
- ng ta ln tui hn thn.
- Nh ngi hy thay mt ta mi ng ta vo, ta s i ng ta l bc anh.
Trng Lng i ra mi Hng B. Hng B lin vo yt kin Bi Cng.
Bi Cng bng chn ru chc th, hn lm thng gia, Bi Cng ni :
- Ti vo Hm Cc Quan, t ho khng dm ng, ghi danh sch quan li v dn chng vo s, nim phong
cc kho tng i tng qun. Ti sai tng gi ca i ch l phng trm cp ra vo, v nhng vic
bt trc m thi. Ngy m mong tng qun n, ch ti u dm lm phn! Xin ng ni li vi tng qun
rng, ti u dm vong n bi ngha!
Hng B nhn li, ni vi Bi Cng :
- Ngy mai th no ng cng phi n sm m xin li Hng Vng!
Bi Cng ni: Vng.
Hng B lin ra i trong m y. V n qun doanh, B em nhng li ni ca Bi Cng bo li vi Hng
V, nhn tin ni :
- Nu Bi Cng khng ph Quan Trung trc th i vng c dm vo khng? Ngi ta c cng ln m
mnh li nh l bt ngha, chi bng i i vi h cho t t!
Hng Vng cho l phi.
Sng hm sau, Bi Cng mang theo mt trm k binh n yt kin Hng Vng. Bi Cng n Hng Mn xin
li :
- Ti v tng qun u ht sc nh Tn. Tng qun nh H Bc, ti nh H Nam, khng ng ti
vo Hm Cc Quan trc, nh ph nh Tn, li c gp tng qun y. Nay v li ni ca k tiu nhn
nn tng qun vi ti c him khch!
Hng V ni :
- l quan t t m ca Bi Cng l To V Thng ni y (7). Nu khng th Tch y lm nh th lm g!
Hm y Hng Vng gi Bi Cng li ung ru. Hng V v Hng B ngi quay mt v hng nam, Bi
Cng ngi quay mt v hng bc, Trng Lng chu quay mt v hng ty (8).
Phm Tng a mt nhn Hng Vng, a ci vng ngc quyt (9) ra hiu, nh th ba ln. Nhng Hng
Vng vn im lng khng . Phm Tng ng dy ra i, gi Hng Trang n bo :
- Qun Vng l ngi bt nhn! Anh phi vo chc th! Chc th xong xin ma kim, nhn m Bi
Cng ch ngi v git i. Nu khng, tt c bn anh u b ng ta bt cm t c y.
Hng Trang lin vo chc th. Chc th xong, Hng Trang ni :
- Qun Vng v Bi Cng ung ru, trong qun doanh khng c g lm vui, ti xin ma kim.
Hng Vng ni :
- c!
Hng Trang tut kim, ng dy ma. Hng B cng tut kim ng dy ma, lun lun ly thn mnh che
cho Bi Cng nn Trang khng m c.
Trng Lng bn ra n ca tm Phn Khoi. Phn Khoi hi :
- Vic hm nay ra sao?
Trng Lng ni :
- Nguy cp lm! Hin nay Hng Trang tut kim ang ma, xem hn ct nhm Bi Cng m m.
Phn Khoi ni :
- Nh th th gp qu ri! Ti xin vo cng liu cht.
Khoi lin mang kim, cp khin bc vo ca vin mn. V s cm gio cho nhau mun cn khng cho
vo. Phn Khoi cm ngang ci khin m gt v s ng ln ra t. Khoi lin vo, vn mn ng quay mt v
hng ty (tc l i din vi Hng V), trn mt nhn Hng V, kho mt rch toc! Hng Vng chng
kim qu nhm dy (c gi th th) m hi :
- ng khch lm g th?
Trng Lng ni :
- l Phn Khoi, ngi tham thng (ngi ngi cng mt xe h v) ca Bi Cng.
Hng V ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Trng s! Cho trng s chn ru.
Lin cho Khoi mt chn ru. Khoi ly t ng ln m ung.
- Cho ng ta mt vai ln!
Li cho Khoi mt vai ln sng, Khoi t ci khin xung t, t vai ln ln trn, tut kim xo tht ln m
nhai (Tt c bn ng tc trong mt cu. Cch n tht ln tht c sc).
Hng Vng ni :
- Trng s c ung c ru na khng?
Phn Khoi ni :
- Thn cht cn ch trnh, dm u t chi chn ru. Vua Tn lng lang d th git ngi nhiu khng k
xit, tr ti ngi nh s khng kp. Thin h u ni dy lm phn. Vua Hoi Vng c giao c vi cc
tng, Ai ph c Tn, vo Hm Dng th phong vng. Ngy nay Bi Cng l ngi u tin ph c
Tn, vo Hm Dng, t ho khng dm phm, nim phong cc cung tht, em qun v ng B Thng
ch i vng n. Bi Cng sai tng gi ca i l ch phng bn trm cp ra vo, v nhng
vic bt trc m thi. Bi Cng kh nhc m cng to nh vy, nhng vn cha c phong thng g! Nay
i vng nghe li bn tiu nhn, mun git k c cng, tc l noi theo ng li nh Tn mt! Ti trm
ngh i vng khng nn lm nh vy!
Hng Vng cha bit ly cu g p li, bo :
- Ngi xung!
Phn Khoi ngi bn cnh Trng Lng. Mt lt, Bi Cng ng dy i ra ngoi. Nhn gi Phn Khoi
ra. Hng Vng sai y l Trn Bnh mi Bi Cng vo. Bi Cng ni :
- Nay ta ra i, cha c li t bit, lm th no by gi?
Phn Khoi ni :
- Lm vic ln th khng n nhng iu vn vt; lm l ln khng cu n nhng iu nh. Nay ngi ta
l dao, l tht, ta l c, l tht, t bit lm g?
Bi Cng bn ra i, sai Trng Lng li xin li. Lng hi :
- i Vng n y c mang theo g khng?
Bi Cng ni :
- Ta mang theo mt cp ngc bch bch, mun hin Hng Vng, mt i chn ngc mun biu ph.
Ta thy h ni gin nn khng dm hin.
Nh ngi hin h ta.
Trng Lng ni :
- Xin vng.
By gi qun ca Hng Vng ng Hng Mn, qun ca Bi Cng ng B Thng, cch nhau bn
mi dm. Bi Cng b xe li, mt mnh ci nga i thot thn, bn ngi: Phn Khoi, H Hu Anh, Ngn
Cng, K Tn, mang gm v khin chy b theo (miu t cch chy trn rt t m v c th). H men theo
chn ni Ly Sn, i qua Ch Dng, theo con ng nh. Bi Cng dn Trng Lng :
- i theo con ng ny n qun ta ch mt hai mi dm thi. Tnh chng khi no ta v n qun doanh
ri th nh ngi hy vo.
Sau khi Bi Cng chng i theo con ng nh v n trong qun.
Trng Lng bc vo xin li, ni :
- Bi Cng qu chn, khng th vo t bit, c sai thn l Lng, dng mt i ngc bch knh dng i
vng, mt i chn ngc n knh dng i tng qun.
Hng Vng hi :
- Bi Cng u ri?
Trng Lng ni :
- Nghe i vng c trch ti, Bi Cng trn thot i mt mnh, nay v n qun doanh. (Nhn mnh
sau ni Hng V by gi khng lm g c na).
Hng Vng bn nhn ngc bch t ch ngi. Ph cm chn ngc t xung t, tut kim p chn v
tan, ni :
- Ch! Thng tr con (y l ni Hng Trang, nhng thc ra l m ch Hng V) khng th cng bn mu k!
Ngi ot thin h ca Hng Vng nht nh l Bi Cng. Bn ta s b bt lm t ht.
Bi Cng v n qun doanh, lp tc git To V Thng (on ny ni ting trong vn hc gi l on n
yn Hng Mn).
2. My ngy sau, Hng Vng em binh v hng ty lm c thnh Hm Dng, git vua Tn u hng
l T Anh, t cung tht nh Tn, la chy lin ba thng khng tt, thu ca ci chu bu, ph n em v
ng. C ngi (Theo Tin hn th, th ngi thuyt khch ny l Hn Sinh, Hn S Xun Thu gi l Thi
Sinh.) ni vi Hng Vng :
- t Quan Trung bn pha c ni sng che ch, t ai ph nhiu, c th ng y xy dng nghip
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

b.
Hng Vng thy cung tht nh Tn u b t ph, lng chnh nh, mun v min ng, lin ni :
- c ph qu m khng tr v lng c th cng nh mc o gm i m, cn ai bit g?
Ngi y ni :
- Ngi ta ni rng, Ngi nc S ging nhng con kh i m ngi (Con kh i m ngi th trong
chc lt s vt m v bn tnh ca n s l ra, ni tnh tnh thay i nhanh), qu thc l ng!
Hng Vng nghe vy, b ngi vo trong vc du.
Hng Vng sai ngi xin mnh lnh ca S Hoi Vng, Hoi Vng ni :
- C theo nh li c c (Hng Vng hy vng S Hoi Vng s cho mnh lm vng Tn, nhng S
Hoi Vng mun gi li giao c Bi Cng lm vng, v Bi Cng u tin vo Quan Trung).
Hng Vng bn tn Hoi Vng ln lm Ngha . Hng Vng mun t xng vng nn trc tin phong
cc tng vn v lm vng. Hng Vng ni :
- Khi thin h mi bt u khi s th tm thi lp cc ch hu nh Tn, nhng vic mnh mc o gip,
tay cm gm do gnh vc vic ln, ba nm xng pha chin trng, dit nh Tn v bnh nh c thin
h u l cng lao ca cc v tng, cc quan vn v v ca Tch ny. Ngha tuy khng c cng, nhng
cng chia t ai m phong vng cho ng ta.
Cc tng u ni :
- Phi y!
Hng Vng bn chia thin h, lp cc tng lm vua cc nc ch hu.
Hng Vng v Phm Tng lo ngi Bi Cng s ly thin h; nhng trt iu nh xong, khng mun bi
c, s ch hu lm phn, cho nn b mt bn nhau: t Ba v t Thc ng x him tr, nh Tn y
ngi n t Thc, bn ni :
- t Ba v t Thc cng l t Quan Trung (V bt c d phi phong vng cho Bi Cng, li phi phong
Quan Trung theo li giao c, cho nn hai ngi tm cch y Bi Cng i Ba v Thc, v ni rng Ba v
Thc cng l Quan Trung). Cho nn lp Bi Cng lm Hn Vng cai tr t Ba, t Thc v t Hn Trung,
ng Nam Trnh. Hng Vng chia Quan Trung lm ba phn, phong vng cho cc tng Tn u
hng, h chn ng ca Hn Vng.
Hng Vng lp Chng Hm lm Ung Vng, cai tr t Hm Dng sang pha ty, ng Ph Khu.
Trng s Hn xa lm quan coi ngc Lch Dng vn c n vi Hng Lng; y ng trc
khuyn Chng Hm u hng nc S, cho nn Hng Vng lp T M Hn lm Tc Vng, cai tr t
pha ng Hm Dng cho n Hong H, ng Lch Dng; ng c lm ch Vng, cai tr t
Thng Qun, ng Co N. Hng Vng Ngy Vng l Bo lm Ty Ngy Vng, cai tr t H
ng, ng Bnh Dng. Thn Dng H Khu l ngi ti yu ca Trng Nh, ly c qun
H Nam, v ng qun S trn Hong H, cho nn c lp lm H Nam Vng, ng Lc Dng.
Hn Vng tn l Thnh vn t c, ng Dng nh. Tng nc Triu l T M Ngang ly
c H Ni v c nhiu ln lp cng, cho nn c lp lm n Vng, cai tr t H Ni, ng
Triu Ca. Hng Vng i Triu Vng tn l Yt lm i Vng. Tha tng nc Triu l Trng Nh vn
hin li theo Hng V vo Quan Trung cho nn c lp lm Thng Sn Vng cai tr t Triu ng
Tng Quc. ng Dng Qun Knh B lm tng nc S, thng lp cng u trong qun i, cho
nn c lp lm Cu Giang Vng, ng Lc. Ng Nhu lm lnh B Dng, thng c sut Bch
Vit (tn chung ch tt c Vit tc, dy ni Ng Lnh, sau khi nc Vit b nc S dit. Vo cui i
Chin quc c u Vit pha nam Chit Giang, Mn Vit Phc Kin, Dng Vit Qung ng) gip
ch hu, li theo Hng V vo Quan Trung cho nn c lp lm Hnh Sn Vng, ng t Tru.
Cung Ngao lm tr quc ca Ngha , em qun nh Nam Qun, lp c nhiu cng cho nn c
lm Lm Giang Vng, ng Giang Lng. Hng Vng i tn Yn Vng Hn Qung lm Liu ng
Vng. Tng nc Yn l Tang theo S cu Triu, sau li theo Hng V vo Quan Trung cho nn
c lp lm Yn Vng, ng t K. Hng Vng i T Vng l in Thi lm Giao ng Vng.
Tng nc T l in cng Hng Vng cu Triu, sau li theo Hng Vng vo Quan Trung
cho nn c lp lm T Vng, ng Lm Tri. in An, chu ca T Vng Kin b Tn git khi Hng
V vt qua sng cu Triu. in An ly li c my thnh T Bc ri em binh u hng Hng V,
cho nn c lp lm T Bc Vng, ng Bc Dng.
in Vinh my ln khng nghe theo Hng Vng, li khng chu em binh theo qun S nh Tn cho
nn khng c phong t. Thnh An Qun Trn D b tng n m i, khng theo Hng Vng vo Quan
Trung, nhng nghe ni ng ta l ngi hin, c cng vi nc Triu, li nghe tin ng ta lc by gi Nam B,
cho nn phong cho ba huyn xung quanh y. Tng ca Phin Qun l Mai Quyn lp c nhiu cng,
cho nn c phong thp vn h hu.
Hng Vng t lp lm Ty S B Vng, cai tr chn qun, ng Bnh Thnh.
Nm th nht, thng t, i nh Hn (206) cc ch hu u bi binh v tr v nc mnh. Hng Vng v
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

nc, sai ngi i Ngha i ni khc, ni :
- Cc v vng ngy xa nc vung ngn dm u thng lu dng sng.
Cho nn Hng Vng sai i Ngha i Trng Sa, Sm Huyn.
Hng Vng li gic Ngha i. Qun thn ca Ngha dn dn tr mt, Hng Vng bn b mt sai
Hnh Sn Vng v Lm Giang Vng git Ngha trn Trng Giang, Hn Vng l Thnh khng c
qun cng, Hng Vng khng cho v nc, a v Bnh Thnh, li sai ngi git i. Tang v nc
mnh, mun ui Hn Qun i Liu ng, nhng Qung khng nghe, Tang git Qung V Chung v ly
lun t ca Qung lm vng.
in Vinh nghe tin Hng V i vua T l Th i Giao ng, v lp tng nc T l in lm T
Vng, lin ni gin, khng cho T Vng i Giao ng, ri gi ly nc T lm phn, v n nh in .
in b chy sang S. T Vng l Th, s Hng Vng nn b trn v nc mnh l Giao ng. in
Vinh ni gin, ui theo, git T Vng Tc Mc. Vinh bn t lp lm T Vng, em qun v hng ty,
git vua T Bc l in An, lm vua c Tam T (tc T, T Bc v Giao ng).
Vinh giao n tng qun cho Bnh Vit, ra lnh cho y lm phn t Lng. Trn D ngm sai Trng
ng, H Duyt ni vi vua T l in Vinh :
- Hng Vng lm cha t thin h, nhng khng cng bnh. ng ta cho tt c cc vua c lm vng
nhng t xu, cn cho qun thn, tng t ca ng ta lm vng nhng ni t tt, ui ch c ca mnh
l Triu Vng ln pha Bc, t i. D ny cho l khng hp l. Nghe tin i vng khi binh, li khng
chu nghe li x tr bt ngha, xin i vng gip binh lnh cho D ny. Ti xin nh Thng Sn phc li
Triu Vng. Ti xin ly nc y lm ro giu cho nc i vng.
T Vng bng lng, lin sai qun i n Triu. Trn D em tt c qun ca ba huyn cng hp sc vi T
Vng nh Thng Sn, ph tan qun ca Thng Sn Vng. Trng Nh b chy theo Hn, Trn D
n Yt, trc y lm Triu Vng t i, a v Triu Vng bn lp Trn D lm vng t i
(on 7- Hng V dit nh Tn, phong vng cho cc tng. Sau V git Ngha v cc tng phn li
V).
3. By gi Hn quay v bnh nh Tam Tn (Tam Tn: ba nc Ung, Tc v ch, trn ni, Hng V chia
t Tn lm ba phn, phong cho cc tng c ca Tn). Hng Vng nghe tin Hn Vng ly c Quan
Trung, li em qun v hng ng nc T, nc Triu lm phn chng li mnh, lin ni gin, bn phong
Trnh Xng trc kia lm huyn lnh t Ng, lm Hn Vng chng li Hn, sai bn Tiu Cng Gic
nh Bnh Vit. Bnh Vit nh li bn Tiu Cng Gio. Hn Vng sai Trng Lng i chiu hng Hn,
v a th cho Hng Vng, ni :
- Hn Vng khng c i x nh li giao c cho nn mun ly Quan Trung. Nay c nh li giao c
c th thi, khng dm em qun sang hng ng (Tc l c lm vng Quan Trung (Tam Tn) nh
li ha ca S Hoi Vng) na.
Hn Vng li ly th ca T v Lng lm phn a cho Hng Vng v ni :
- Nc T mun cng hp sc vi nc Triu tiu dit nc S.
V vy, S khng c nh em qun v hng ty; li em qun v hng bc nh T. S i Cu
Giang Vng B em binh i theo, B co bnh khng n, sai tng mang my ngn qun li. V vy Hng
Vng on B.
Ma ng nm th hai nh Hn (205), Hng Vng em qun v hng bc, n Thnh Dng. in Vinh
cng em binh n giao chin. in Vinh nh khng li, chy n Bnh Nguyn. Dn Bnh Nguyn git in
Vinh.
Hng V bn em qun i theo pha bc, san phng v t thnh quch nh ca ca T, chn sng tt c
qun lnh ca in Vinh u hng, tri v bt nhng ngi gi c, n b con gi lm t, ly t t T n
Bc Hi, tn st rt nhiu. Ngi T hp nhau li lm phn. V vy, em ca in Vinh l in Honh, thu thp
c my vn lnh T i trn t trc, lm phn Thnh Dng. Hng Vng v vy phi dng li, nh
my trn, nhng khng h c.
Ma xun, Hn Vng cm qun ca nm nc ch hu, tt c nm mi su vn ngi, ko v hng
ng nh S. Hng Vng nghe vy bn sai cc tng nh nc T, cn mnh th em ba vn tinh binh
i v hng nam do t L, qua thnh H Lng. Thng t, qun Hn u vo Bnh Thnh, thu ca ci
chu bu, gi p, ngy no cng t tic ru hi hp linh nh. Hng Vng bn em qun v hng ty,
sng sm i qua Tiu huyn, nh qun Hn, ri ko v hng ng n Bnh Thnh. Gia tra, Hng V
ph tan qun Hn; qun Hn u b chy, x nhau nhy xung sng Cc v sng T. Hng Vng git hn
mi vn qun Hn, qun Hn u b chy sang hng nam v pha ni. Qun S li truy kch n pha
ng Linh Bch, trn sng Tuy Thy. Qun Hn rt lui b qun S nh ro rit, git rt nhiu. Hn mi vn
qun Hn u nhy xung sng Tuy Thy. Nc sng v vy khng chy c. Hng Vng vy qun Hn
ba vng. Lc by gi, c mt trn gi to thi t pha ty bc, b gy cy, lt thc mi nh, lm bay ct , ban
ngy ti en. Gi thi thng vo qun S, qun S ri lon, tan r. Nh th, Hn Vng mi trn thot vi
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

my ngi k binh. Hn Vng mun i qua t Bi em c gia nh v hng ty. Qun S cng cho
ngi ui theo n Bi, bt gia nh Hn Vng, c nh u trn v khng gp Hn Vng. Hn Vng
n gp Hiu Hu (10), L Nguyn (10), trn ng ci bn mang ln xe cng i. K binh ca S ui theo.
Hn Vng vi v qu y Hiu Hu v L Nguyn xung xe. ng Cng bc xung a hai ngi ln xe,
lm nh th ba ln (11).
ng Cng ni :
- Tuy gp, khng th i nhanh, nhng l no li b i?
Th ri trn thot c. Hn Vng cho tm Thi Cng v L Hu, nhng khng gp. Thm T C theo Thi
Cng v L Hu ln lt i tm Hn Vng, khng ng gp qun S. Qun S bn a h v bo vi Hng
Vng. Hng Vng gi h li trong qun.
By gi, anh ca L Hu l Chu L Hu lm tng Hn, ng qun H p. Hn Vng ln n theo
Chu L Hu, dn dn thu li c qun s. Khi n Hunh Dng, cc qun bi trn trc u tp hp li.
Tiu H cng iu ng tt c nhng ngi gi tr khng ng tui ng binh Quan Trung n Hunh
Dng. Th qun Hn li mnh. Qun S xut pht t Bnh Thnh, tha thng ui theo, cng qun hn
nh nhau pha nam Hunh Dng, gia min Kinh p v Sch nh. Qun Hn nh qun S thua. V
vy, S khng th em qun i v hng ty.
Trong khi Hng Vng cu Bnh Thnh, ui Hn Vng n Hunh Dng, th in Honh cng nhn y
thu phc c nc T, lp con ca in Vinh l Qung lm T Vng. Sau khi Hn Vng tht bi Bnh
Thnh, cc nc ch hu li theo S m chng li Hn. Hn ng qun Hunh Dng, xy ng ng ra
n Hong H ly la kho Ngao Thng.
Nm th ba nh Hn (104), Hng Vng my ln em qun nh cp ng ng ca Hn. Hn Vng
thiu lng thc, lo s xin ho, ct t t Hunh Dng sang pha ng v Hn. Hng Vng mun nghe
theo. Lch Dng Hu l Phm Tng ni :
- i ph vi Hn th d thi! Nay b c hi ny m khng ly, v sau s hi hn.
Hng Vng bn cng Phm Tng vy Hunh Dng rt gp. Hn Vng lo lng, bn theo k ca Trn Bnh
ly gin Hng Vng. Hng Vng sai s gi n. Hn Vng sai lm c thi lao (ngy xa lm c c tht b,
tht d, tht ln th gi l c thi lao; y ni mt ba tic long trng.) em n, c v mun mi s gi n.
Nhng khi thy s gi th gi v kinh ngc m rng :
- Ta tng l s gi ca ph, li ha ra s gi ca Hng Vng!
Lin bng c i, em thc n ti ra cho s gi ca Hng Vng n, s gi v bo vi Hng Vng. Hng
Vng bn nghi Phm Tng t thng vi Hn nn tc b quyn ca Tng. Phm Tng gin lm, ni :
- Vic thin h bnh nh xong ri! Xin qun vng t lo ly. Cho php thn c mang xc v lm mt
ngi lnh.
Hng Vng bng lng. Phm Tng i cha n Bnh Thnh, ni ung lng m cht!
Tng ca Hn l K Tn, ni vi Hn Vng :
- Nay vic gp! Xin cho ti v nh vua m gi lm vua la qun S. Nh th nh vua c th ci trang
m trn thot.
Hn Vng bn ang m cho a con gi ra ca ng Hunh Dng v hai ngn ngi mang o gip,
qun S nh vo bn mt. K Tn ci xe Hong c (Xe nh vua lp vi, mu vng nn gi l hong c)
cm c t o (ci c bng lng chim treo bn tri xe nh vua), ni :
- Trong thnh lng ht! Hn Vng xin hng!
Qun S u h vn tu!
Hn Vng cng vi mi k binh do ca ty thnh m ra, chy n Thnh Cao. Hng Vng thy K Tn
lin hi :
- Hn Vng u?
K Tn ni :
- Hn Vng ra ri!
Hng Vng thiu sng K Tn.
Hng Vng sai ng s i phu l Chu H, Tung Cng v Ngy Bo gi Hunh Dng. Chu H v Tung
Cng bn nhau :
- Kh lng gi ni thnh tr vi mt ng vua phn quc (Ngy Bo trc kia c ln lm phn chng li Lu
Bang).
Bn cng nhau git Ngy Bo. Qun S h thnh Hunh Dng, bt sng Chu H. Hng Vng bo Chu H
:
- Nu ngi chu lm tng ca ta, ta s cho ngi lm thng tng qun, v phong cho ba vn h.
Chu H p :
- My nu khng u hng Hn, th Hn s cm t my! My khng ch ni Hn u!
Hng Vng ni gin, b Chu H vo vc si v git lun c Tung Cng.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Hn Vng thot khi Hunh Dng, chy v pha nam, vo t Uyn v t Dip, gp Cu Giang Vng l
Knh B. Hn Vng thu thp qun i, li vo gi Thnh Cao.
Nm th t nh Hn (203), Hng Vng tin qun vy Thnh Cao, Hn Vng b trn ra khi ca bc
Thnh Cao vi ng Cng, vt qua Hong H, chy n Tu V, nhp vo qun ca Trng Nh, Hn Tn.
Cc tng u dn dn ra khi Thnh Cao, i theo Hn Vng. Qun S ly c Thnh Cao, mun i v
hng ty. Hn sai qun chng li t Cng, lm cho qun S khng i v hng ty c.
By gi, Bnh Vit vt qua Hong H, nh t ng A ca S, git tng ca S l Tit Cng. Hng
Vng lin thn hnh em qun v hng ng nh Bnh Vit. Hn Vng c binh ca Hoi m Hu
(tc Hn Tn lc y cha phong, y l nh lm s theo tc phong sau m chp) mun vt qua Hong H
i v Nam. Trnh Trung ni Hn Vng dng li, ng qun H Ni, sai Lu Gi em qun gip Bnh Vit,
t lng thc ca S. Hng Vng em qun v hng ng, nh ph qun Bnh Vit, Bnh Vit b
chy. Hn Vng em qun vt qua Hong H, ly li c Thnh Cao, ng qun Qung V, ly lng
thc kho Ngao Thng. Sau khi bnh nh xong min ng, Hng Vng em binh sang hng ty gp
qun Hn Qung V, hai bn gi nhau my thng.
Lc by gi, Bnh Vit thng lm phn t Lng, ct t lng thc ca S. Hng Vng lo lng, dng
mt ci tht cao, t Thi Cng ln trn, v sai ngi ni vi Hn Vng :
- Nu khng u hng ngay th ta nu cht Thi Cng.
Hn Vng ni :
- Ta v Hng V u ngonh mt v hng bc, chu mnh lnh ca Hoi Vng v giao c lm anh
em, cha ta tc l cha ngi, ngi mun nu cha ngi th chia cho ta mt bt canh vi!
Hng Vng gin, mun git Thi Cng. Hng B ni :
- Vic thin h cha bit nh th no, v chng ngi lo vic thin h th khng nhn n vic nh, c git
ng ta cng v ch, ch tng thm tai ha m thi.
Hng Vng nghe theo.
Qun S v qun Hn ging co nhau, cha ai thng ai, trai trng kh s v phi i lnh, ngi gi yu mt
nhc v lo vn ti lng thc, Hng Vng ni vi Hn Vng :
- My nm nay, thin h xao xuyn khn kh, ch v hai chng ta.
Hng Vng mun cng Hn Vng khiu chin, quyt mt phen sng mi, khng nn lm kh nhn dn
thin h na.
Hn Vng ci m rng :
- Ta ch u tr, khng thm u lc.
Hng Vng sai trng s ra khiu chin. Hn Vng c vin tng gii bn l Lu Phin. Ba ln qun S ra
khiu chin, u b Lu Phin bn cht. Hng Vng trn mt qut (mt chi tit in hnh ca Hng V khi
chin u). Lu Phin mt khng dm nhn, tay khng dm bn, lin b chy vo thnh, khng dm ra na.
Hn Vng sai ngi ln ra hi, th bit l Hng Vng. Hn Vng hong s.
Th ri Hn Vng v Hng Vng gp nhau khe Qung V v ni chuyn vi nhau. Hn Vng k ti
Hng Vng. Hng Vng ni gin, mun nh nhau mt trn, Hn Vng khng nghe. Hng Vng dng
ci n ngm bn trng Hn Vng. Hn Vng b thng chy vo Thnh Cao.
Hng Vng nghe tin Hoi m Hu ly c H Bc, ph c T, Triu, li mun nh S, bn sai Long
Th n nh, Hoi m Hu cng k tng l Qun Anh nh qun S thua to, git Long Th. Hn Tn nhn
t lp lm T Vng. Hng Vng nghe tin qun ca Long Th thua trn, sai V Thip, ngi Vu Thai,
n khuyn d Hoi m Hu, Hoi m Hu khng nghe (Xem Hoi m Hu lit truyn). By gi Bnh Vit li
lm phn, ly c t Lng, ct t lng thc ca S. Hng Vng bo bn Hi Xun Hu, i t m l
To Cu rng :
- Phi gi Thnh Cao cho cn mt! Nu qun Hn khiu chin, th ch nh nhau vi chng, ch ng cho
chng i v hng ng m thi. Sau mi lm ngy, nht nh ta s git Bnh Vit, bnh nh c t
Lng, v li v y vi tng qun.
Hng Vng em qun v hng ng nh thnh Trn Lu, Ngoi Hong. Thnh Ngoi Hong khng h
c. Phi nh my ngy mi u hng. Hng Vng gin, bt buc tt c con trai t mi lm tui tr ln,
u phi n pha ng thnh y, mun chn sng h. Con trai ca huyn lnh Ngoi Hong mi mi ba
tui, n ni vi Hong Vng :
- Bnh Vit cng p, Ngoi Hong s nn phi hng, ch i i vng. Nu i vng n li chn sng
h, trm h cn lng no mun theo i vng na! Nu lm th th t y v hng ng cn hn mi
thnh ca t Lng s u s hi, khng ai chu u hng u.
Hng Vng cho l phi, bn tha nhng ngi Ngoi Hong khi b chn sng. Th ri cc thnh t
sang pha ng cho n Tuy Dng nghe vy u tranh nhau u hng Hng Vng.
Qu nhin, Hn my ln khiu chin vi qun S, qun S khng chu ra.
Hn sai ngi mng nhic nm su ngy. i t m gin em qun vt qua sng T Thy, qun lnh va
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

mi ra gia sng, b qun Hn nh p ph tan qun S, ly tt c ca ci tin bc ca nc S. i t m
l Cu, trng s l , Tc Vng l Hn u m c cht gia sng T Thy. i t m Cu nguyn trc
lm quan coi ngc t K, trng s Hn cng l quan coi ngc t Lch Dng, hai ngi trc c n
vi Hng Vng cho nn c Hng Vng tn nhim. Lc by gi, Hng Vng Tuy Dng, nghe tin Hi
Xun Hu thua, lin em qun v. Qun Hn ang vy Chung Ly Mui pha ng Hunh Dng, Hng
Vng n, qun Hn s S chy vo ni him tr ht. Lc by gi bn Hn qun thnh, lng nhiu, qun
ca Hng Vng mt nhc, lng ht. Hn sai Lc Gi ni vi Hng Vng xin Thi Cng. Hng Vng
khng nghe. Hn Vng bn giao c vi Hn Vng chia gia thin h: t Hng Cu v ty l thuc Hn,
t Hng Cu v ng l thuc S, lin cho cha v v Hn Vng v. Qun s u h: Vn tu! Hn Vng
bn phong Hu Cng lm Bnh Quc Cng. Hu Cng t b yn tr, khng c yt kin na.
Hn Vng bo :
- l k bin s gii nht thin h, u th nc y s nghing , cho nn hiu l Bnh Quc Qun (Tnh
hnh chin s gia Hn v S trong bn nm).
4. Hng Vng sau khi giao c, rt qun v hng ng. Hn Vng mun i v hng ty, Trng
Lng, Trn Bnh ni :
- Hn c c hn mt na thin h, ch hu u theo. Nc S qun s mt, lng thc ht, chnh l
lc tri lm mt nc S. Chi bng nhn c hi ny m nh ly. Nay tha khng nh, tc nh li ngi ta
ni, nui h li gy mi lo cho mnh v sau!
Hn Vng nghe theo.
Nm th nm nh Hn (- 202), Hn Vng theo nh Hng Vng n pha nam Dng H, ng qun li
y, hn vi Hoi m Hu Hn Tn, Kin Thnh Hu Bnh Vit hip sc nh qun S. Hn Vng n
C Lng, nhng binh ca Tn v Vit khng n. Qun S nh qun Hn thua to. Hn Vng li vo thnh,
o ho su gi. Hn Vng bo Trng T Phng :
- Ch hu khng theo li giao c, lm th no by gi?
T Phng ni :
- Qun S sp v, nhng Tn, Vit vn cha c phong t, h khng n l phi. Nu nh vua bit chia
thin h cho h th gi h s n ngay. Khng lm c th, i s cha bit nh th no. Nu nh vua c
th phong cho Hn Tn cc min t t Trn sang pha ng cho n bin; phong cho Bnh Vit cc min t
pha bc Tuy Dng cho n Cc Thnh cho h t chin u, th d nh bt S lm.
Hn Vng ni :
- Phi y!
Hn Vng bn sai s gi n ni vi Hn Tn, Bnh Vit :
- Hy chung sc nh S. Nu ph c S th t t Trn v pha ng cho n bin s phong cho T
Vng; t pha bc Tuy Dng cho n Cc Thnh s phong cho Bnh tng quc.
S gi n, Hn Tn, Bnh Vit u bo :
- Xin tin qun tc th.
Hn Tn bn t T n, hi vi qun Lu Gi, t Th Xun xut pht ri cng ko i, lm c Thnh Phu v
n Cai H. i T M Chu n phn li S, ly qun ca t Th n tiu dit t Lc, li iu ng c qun
Cu Giang theo Lu Gi v Bnh Vit. Tt c u hp Cai H, hng vo pha Hng Vng.
Hng Vng ng qun trong thnh Cai H, binh t, lng ht! Qun Hn v qun ch hu b vy my
vng. ang m, Hng Vng nghe qun Hn bn mt u ht ging S, Hng Vng lin kinh hong ni
:
- Hn ly c S ri sao? Sao m ngi S ng nh th?
ang m Hng Vng thc dy, ung ru trong trng. C m nhn thng i theo tn l Ngu, c con
nga thng ci tn l Chuy, Hng Vng au n, cm khi lm bi th :
Sc nh ni, khi trm i,
Nga Chuy chn li, bi thi khng may!
Nga sao chn li th ny?
Nng Ngu, bit tnh sao y hi nng?
Hng Vng ca my ln, m nhn ha theo (sau lc ht, Ngu C t st). Hng Vng khc chy nc mt!
T hu u khc, khng ai c th ngng u ln nhn!
Hng Vng bn ln mnh nga, trng s ci nga di c hn tm trm ngi, ang m ph v vng
vy, xng ra pha nam, phi nga chy. n tng sng, qun Hn mi bit, sai k tng l Qun Anh mang
nm ngn k binh ui theo. Hng Vng vt qua sng Hoi, qun k theo kp ch cn hn trm ngi.
Hng Vng n m Lng lc ng, hi mt c gi lm rung. C gi ni di, bo :
- i qua bn tri!
Hng Vng r qua bn tri, sa vo trong ng ly, cho nn qun Hn ui kp. Hng Vng li em qun i
v phng ng, n ng Thnh, by gi ch cn hai mi tm k binh. K binh Hn ui theo my ngn.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Hng Vng t liu chng thot c, bo cc k binh :
- Ta t i dy binh n nay tm nm tri, mnh tri qua hn by mi trn, ai chng c th b nh bi,
nh u th h phi chu phc, cha tng thua chy bao gi. Rt cc lm b thin h. Th m nay phi chu
khn kh y, l tri hi ta, ch khng phi ti ta nh khng gii. Ngy nay th no cng cht, ta
nguyn v cc ngi quyt chin, nht nh phi thng ba ln, v cc ngi, ph vng vy, chm tng, cht
c, cc ngi bit rng y l tri hi ta ch khng phi li ti ta nh khng gii.
Hng Vng bn chia k binh ra bn i, quay v bn pha. Qun Hn vy Hng Vng my vng. Hng
Vng ni vi cc k binh :
- Ta xin cc ngi git tn tng kia!
Hng Vng sai phi nga xung c bn mt, hn xng qua pha ng ni ri tp hp lm ba ni. Hng
Vng bn tht ln, phi nga xung, qun Hn u git ra mt bn, Hng Vng chm mt vin tng Hn.
By gi Xch Tuyn Hu lm tng Hn ui theo Hng Vng. Hng Vng trn mt qut, Xch Tuyn Hu
ngi nga u hong kinh, chy lui n my dm.
Hng Vng cng qun k tp hp li lm ba ni khc nhau, qun Hn khng bit Hng Vng u, bn
chia qun lm ba v vy li ln th hai.
Hng Vng bn phi nga chm mt vin y, git my trm ngi, ri hp cc k binh li th ch mt hai
k binh m thi. Hng Vng bn hi cc k binh :
- Th no?
K binh u ci rp xung tha :
- ng nh li i vng ni.
Hng Vng mun i sang pha ng, vt sng Giang. Ngi nh trng Giang cm thuyn i, bo
Hng Vng :
- Giang ng tuy nh, t hng ngn dm, dn vi mi vn, cng lm vng. Xin i vng mau mau
vt sng. Nay ch mt mnh thn c thuyn, qun Hn n khng c cch g vt qua.
Hng Vng ci m rng :
- Tri hi ta, ta vt qua sng lm g! V chng Tch ny cng tm ngy con em Giang ng vt Trng
Giang i v hng ty, nay khng cn ly mt ngi tr v! d cho cc bc cha anh Giang ng thng ta,
cho ta lm vng, ta cng cn mt mi no m thy h na. D h khng ni, Tch ny h chng thn trong
lng sao?
Bn bo nh trng :
- Ta bit ng l bc trng gi, ta ci con nga ny, nm nm nay i n u cng v ch, thng mt
ngy i ngn dm, ta khng n git, xin biu ng.
Hng Vng bn sai k binh u xung nga i b, cm kh gii ngn tip chin. Mt mnh Tch git my
trm qun. Hng Vng thn b hn mi vt thng, quay li thy k binh t m ca Hn l L M ng,
bn ni :
- ng c phi l ngi c nhn ca ta khng?
L M ng quay mt nhn Hng Vng v ch cho Vng ni :
- Hng Vng ka!
Hng Vng ni :
- Ta nghe Hn mua u ta ngn vng, phong p vn h. Ta lm n cho nh ngi y.
Ni ri, Hng Vng t m c cht (on miu t ci cht ca Hng V cng l mt on rt ni ting. Li l
sinh ng mnh lit nh anh hng ca. on ny nhn mnh ci m V gi l chin u gii).
Vng ly u, cc k binh khc giy xo ln nhau dnh Hng Vng, git nhau my mi ngi (chi tit
tuy nh, nhng y tnh cht chm bim). Mi v sau lang trung k l L Thng, Dng V u mi ngi
c mt phn. Nm ngi hp nhau chp li xc th thy n khp. V vy, chia t phong ra lm nm: L
M ng c phong lm Trung thy hu, Vng lm din hu, Dng H lm Xch tuyn hu, Dng
V lm Ng phng hu, L Thng lm Nit dng hu.
Hng Vng cht ri, t S u hng Hn, ring L khng chu hng. Hn lin em qun c thin h n
mun tiu dit dn L. Nhng v L bit gi l ngha, v cha chu cht gi kh tit, Hn Vng bn sai
cm u Hng Vng n cho dn L xem. Ph huynh nc L bn u hng. Lc u, S Hoi Vng
phong Hng Tch lm L Cng, n khi Tch cht, nc L u hng cui cng cho nn chn ct Hng Vng
Cc Thnh theo l L Cng, Hn Vng c ai, khc, ri i.
Dng h Hng Vng u khng b Hn Vng git. Hn Vng phong Hng B lm X dng hu. o
hu, Bnh cao hu, Huyn v hu u ngi h Hng, cho i h lm h Lu.
5. Thi S Cng ni: ti nghe Chu Sinh ni: Mt vua Thun c hai con ngi (12). Li nghe ni mt Hng V
cng c hai con ngi. Phi chng l dng di ca vua Thun! Sao m ni ln nhanh chng nh vy! Nh
Tn lm hng mt chnh s. Trn Thip u tin khi ngha, ho kit ni ln nh ong, tranh dnh nhau khng
th k xit. Hng V trong tay khng c quyn binh g, tha th ni ln ni tho d, trong ba nm lin em
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

nm nc ch hu tiu dit Tn, phn chia thin h, phong cc vng hu, ban ra chnh lnh v t xng
l b vng, a v tuy khng trn vn nhng t cn c n nay, cha h c ngi no nh th. n khi V
b Quan Trung, nh t S, ui Ngha t lp, th m li trch cc vng hu phn mnh th thc
cng kh vy. T khoe khoang cng trng, ch dng ci tr ca mnh m khng chu bt chc ngi xa, ni
rng c th ly v lc dp yn thin h, dng nghip b vng. Nhng ch c nm nm th mt nc, thn
cht ng Thnh, th m cn chng tnh ng, khng t trch mnh, tht l c li. Li cn c cu, Tri hi ta
ch khng phi nh khng gii, h chng lm sao! (13).

(1) Dch l tng quc cho khi ln vi tng qun. Tng qun ch huy v chnh tr, ng li, cn tng
qun ch huy v qun s. Hai ch ny vit khc nhau nhng u gi l tng, cho nn dch l tng quc v
tng qun.
(2) on 3 - Lai lch Hng Lng t khi khi ngha n khi tht bi. Gii thiu nhng nhn vt quan trng ca
cuc khi ngha: Trn Anh, Phm Tng, Knh B, Bi Cng. Hng Lng v kiu cng nn tht bi, qun Tn
t bi chuyn thnh thng.
(3) Trc khi qun Tn bao vy, Trn D mang qun ra ngoi thnh (xem Trng Nh, Trn D lit
truyn).
(4) Trong thi gian Hng V em qun n C Lc. Bi Cng vng lnh S Hoi Vng em binh ly
nc Tn, cho ngi canh gi Hm Cc Quan (xem Cao T bn k).
(5) Nhn xt ny ca Phm Tng chng t li ca To V Thng l ba t.
Tham vng ca Bi Cng to hn th nhiu.
(6) Theo m tn i xa, vng u, th y c my ng sc ph trn tri.
(7) Hng V l li.
(8) Tc gi lu n cch ngi ca bn ngi, on ny miu t ht sc sinh ng, c ch, nt mt, ting ni,
tt c u rt ngn, nhng rt in hnh.
(9) Ngc quyt l vng ngc eo bn mnh. y ch quyt trong ngc quyt ng m vi ch quyt trong
quyt nh. Tng bo V phi quyt nh ngay.
(10) Hiu Hu sau ny ni ngi Lu Bang tc l Hu . L Nguyn l con gi Lu Bang. Nhng tn Hiu
Hu, L Nguyn u l t sau khi cht, lc by gi Hiu Hu tn l Doanh.
(11) Chi tit in hnh, nu r s vi v v hong ht ca Lu Bang.
(12) T M Thin nhc n mt cu chuyn hoang ng, truyn ngn ch khng phi cho l ng s thc.
(13) on 10 - Tc gi khng giu dim s thn phc ca mnh i vi Hng V t cn c n nay cha c
ai nh th, v nguyn nhn tht bi ca Hng V.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

_- t- [, [g
1. Cao T ngi lng Trng Dng, p Phong, qun Bi, h Lu tn t l Qu (1). Cha l Thi Cng, m l
b Lu.
Trc y c mt ln b Lu ngh trn b mt ci m ln, mng thy nm vi mt v thn, lc by gi sm
chp ni ln, tri ti mt, Thi Cng n xem th thy trn ngi b c mt con giao long. Sau b c mang
v sinh Cao T.
Cao T ngi mi g, trn rng, cm v m c ru tt, bp v bn tri c by mi hai nt rui. Tnh
nhn hu, thng ngi, thch cho ngi, u c rng ri, lun lun ngh n nhng mu ln, khng lo
n vic lm n v nhng cng vic ca nhng ngi trong nh. Khi ln ln c lm li, lm inh trng (2)
sng T. i vi tt c cc quan li trong qun, Cao T u coi thng v a bn, thch ru v gi.
Cao T thng ung ru chu nh b gi Vng. Mi khi say ru ng, b V v b Vng thng thy
c rng trn ngi v ly lm l. Mi khi Cao T mua ru hay ngi ung th bao gi cng tr gi gp my
ln. n khi hai b thy vic l, cui mi nm, hai b ch s n (3). Cao T c ln i lm xu Hm Dng,
ung dung nhn Hong nh Tn, th di ngm ngi m rng :
- Ch! mt ngi trng phu th phi lm th mi c.
L Cng ngi an Ph, quen thn vi quan lnh huyn Bi, n lm khch Bi trnh ngi th nhn
lm nh lun ti Bi. Nhng ngi ho mc v quan li Bi nghe ni quan huyn c ngi khch qu
u n mng. Tiu H lm ch li, nhn mng ca khch ra lnh cho cc tn khch.
- Ai vo khng np mt ngn ng tin th phi ngi di.
Tuy Cao T ch lm inh trng, nhng tnh vn coi thng cc nha li nn yt kin v ni di :
- Ti mang n mt vn ng tin.
K thc, chng mang mt ng no c. Cao T vo, L Cng rt kinh ngc ng dy n ca. L Cng
gii ngh coi tng, thy din mo ca Cao T lin qu trng, a vo nh mi ngi. Tiu H n :
- Ci ng Lu Qu ch t ni khoc, chng lm nn vic g.
Cao T v coi thng, khinh r cc tn khch, nn bc ln ch cao nht m ngi chng cht nhn nhng.
Ru ung gn tn, L Cng nhn ly mt ra hiu c gi Cao T li. Sau khi Cao T ung ru xong, L
Cng ni :
- Ti t nh thch xem tng ngi ta, xem tng rt nhiu, nhng chng ngi no bng ng Qu c.
Xin ng Qu lo gn gi thn mnh. Ti c chu gi mun g lm k nng khn sa ti cho ng Qu.
Tic ru tan, b L gin L Cng ni :
- ng vn thng mun con mnh c s khc thng, mun g cho ngi sang, ng huyn lnh t Bi l
ch thn tnh hi ng khng g, sao li ha g ba cho Lu Qu.
L Cng ni :
- Ci khng phi l ci n b con tr bit c.
Rt cc g con gi cho Lu Qu. Con gi L Cng chnh l L Hu, sinh Hiu Hu v cng cha L Nguyn.
Khi Cao T lm inh trng, thng xin ngh v thm rung. L Hu cng hai con cy rung ngoi ng. C
mt c gi xin n, i qua. L Hu cho c n. C gi xem tng L Hu v ni :
- B l k sang trong thin h.
L Hu nh ng ta xem tng Hiu Hu, ng gi ni :
- B s d c sang l nh cu con trai ny!
Khi xem tng L Nguyn, c gi cng bo l ngi sang. C gi i ri, Cao T cht ci nh bn cnh n,
L Hu k li u ui vic ngi khch xem tng ba m con v bo u l ngi rt sang. Cao hi, L
Hu bo :
- ng c i cha xa.
Cao T bn ui theo v gp. Cao T hi ng c, ng c ni :
- Ci b v hai ngi con hi ny u ging ng. Tng ng sang khng th ni ht.
Cao T bn cm t ni :
- Nu qu tht nh li c ni th ti khng dm qun n.
n khi vinh hin, Cao T khng bit c gi y u.
Khi Cao T lm inh trng, ly tre lm m, sai vin lnh lo vic i bt trm n huyn Tit thu lm. Cao T
thng vn i, n khi hin t vn i th m y. Th m y gi l m h Lu.
Cao T ly chc v inh trng thay mt huyn a nhng ngi b y n Lch Sn. Gia ng nhiu
ngi b trn. Cao T t xt n ni th tt c u s trn ht (4), cho nn khi n ci m pha ty p
Phong th bo dng li ung ru. ang m, th tt c nhng ngi b y, ni :
- Cc ng trn ht i, ti t nay cng trn.
Hn mi ngi trng s trong s nhng ngi b y tnh nguyn trn theo Cao T.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Cao T ung ru say, ang m i qua m. Cao T sai mt ngi i trc, ngi i trc quay v bo :
- ng trc c con rn chn ngang ng. Xin ng quay li.
Cao T ang say ni :
- K trng s i th s ci g!
Bn tin ln rt kim chm rn. Rn b cht lm i. Con ng m rng. i c vi dm, nhn say nn
ng.
Ngi i sau n ch con rn, thy mt b gi khc trong m ti. Ngi y hi ti sao li khc. B gi p :
- Ngi ta git con ti cho nn ti khc.
Ngi y hi :
- Ti sao con b b git?
B gi p :
- Con ti l con ca Bch , ha lm rn nm ngang gia ng, nay b con ca Xch chm, cho nn ti
khc.
Ngi y cho l b gi ni di, nh nh th b ta bng bin mt.
Ngi sau n. Cao T tnh dy. Anh ta k cho Cao T nghe u ui cu chuyn. Cao T trong bng mng
r, ly lm t c.
Nhng ngi theo Cao T ngy cng s Cao T. Tn Thy Hong thng ni :
- Pha ng nam c kh Thin t.
Bn i chi v pha ng trn p.
Cao T nghi rng l v mnh, bn trn trnh gia min m v ni gia hai huyn Mang v ng. L Hu
i cng ngi ta n tm, thng vn gp. Cao T ly lm l hi ti sao. L Hu ni :
- Ch ng Qu thng c kh my. Cho nn n y th gp.
Bi cng trong bng vui mng. Con em t Bi c ngi nghe chuyn y, nhiu ngi mun theo (5).
2. Nm th nht i Tn Nh Th (209 trc cng nguyn) ma thu, bn Trn Thng ni ln t K. Khi n
t Trn th xng vng l Trng S (6). Nhiu qun v huyn git bn quan li cm u hng ng theo
Trn Thip. Vin huyn lnh Bi s, mun em qun Bi theo Trn Thip. Ngi ch li Tiu H v quan
coi ngc To Tham ni vi vin lnh :
- ng lm quan nh Tn, m li mun phn li v em con em t Bi theo th s h khng nghe. Xin ng
triu tp nhng ngi trnh ngoi, c th c vi trm ngi, gy uy th lm p lc vi h. Nh th,
ngi ta nht nh phi nghe theo.
Vin lnh sai Phn Khoi mi Lu Qu n. B ng ca Lu Qu lc by gi c ngt trm ngi. Phn
Khoi bn theo L Qu n.
Sau , vin lnh hi hn s thi th thay i chng, bn sai ng ca thnh v gi thnh, mun git Tiu
H v To Tham. Tiu H, To Tham s, tro qua tng trn trnh nh L Qu. Lu Qu bn vit ch ln
la bn tn vo thnh bo vi cc v ph lo qun Bi :
- Thin h cc kh v nh Tn lu ri. Nay cc c tuy gi thnh cho vin huyn lnh nhng ch hu u
ni ln, h s lm c qun Bi. Nhn dn t Bi hy cng nhau git cht vin lnh, chn con em no ng
lp th lp ln hng ng ch hu. Lm nh th ca nh s c nguyn vn, nu khng, cha con u b
git sch, chng cn li thot.
Cc v ph lo bn cm u bn con em cng nhau git vin lnh, m ca thnh n Lu Qu. H mun mi
Lu Qu lm huyn lnh t Bi. Qu ni :
- Thin h ang ri lon, ch hu u ni dy. Nay nu cc ng t mt vin tng khng gii th th mai kia
ch thua mt trn th cht ht. Khng phi ti dm tic thn mnh u, nhng ti s ti hn khng th lm trn
vic ln ny ca cc v v ca anh em. Xin c ngi ti lm.
Tiu H v To Tham u l quan vn, h tic thn mnh, s l vic khng thnh th sau ny th nh Tn s
git ht c h (7), nn ra sc nhng cho Lu Qu. Cc v ph lo cng u ni :
- Bnh sinh chng ti cng nghe nhng iu k l v him c ca Lu Qu. iu chng minh ng s c
hin vinh. V li, khi bi mai ra v c thi th chng ai c im tt nh ng Lu Qu.
Lu Qu my ln nhng, nhng mi ngi khng ai dm lm nn lp Lu Qu lm Bi cng (8).
Bi cng sai lm l th Hong , t Xuy Vu (9) Bi nh, ly mu bi ln trng, c x u mu v cu
chuyn con vua Xch git rn l con vua Bch , cho nn ng ta chung mu ; Bn trai trng, thn
ho, quan li nh Tiu H, To Tham, Phn Khoi u tp hp hai ba nghn con em t Bi theo Qu. Qu
nh qun H Lng v qun Phong D ri v gi t Phong. (10)
3. Nm th hai i Tn Nh Th (208 trc cng nguyn) vin tng ca Trn Thip l Chu Chng em
qun i v pha ty n t H ri tr v, cc nc Yn, Triu, Ngy, T u t lp lm vua. H Hn ni dy
t Ng.
Bnh lm quan Gim (11) qun T Xuyn ca nh Tn, em qun vy nh t Phong hai ngy. Qu xng ra
nh, Bnh b nh bi, Qu sai Ung X gi t Phong, cn mnh em binh n t Tit. Trng lm Thi th
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

T Xuyn b bi Tit nn b chy huyn Thch. T t m ca Bi cng bt c Thi th ca T Xuyn l
Trng v git i.
Bi cng quay v ng qun Cang Ph v i n qun Phng D, Chu Th n nh Phng D, nhng
cha n nh trn no, Trn Qun trc y (12) sai ngi nc Ngy l Chu Th cp t ny. Chu Th
cho ngi ni vi Ung X (13) :
- Dn t Phong vn l dn t Lng di n , nay t Ngy bnh nh c my mi thnh ri, nu
X theo vua Ngy th vua Ngy s phong cho X lm hu, gi t Phong, nu X khng u hng th s lm c
tt c dn t Phong.
Ung X vn khng mun theo Bi Cng, nn khi nc Ngy cho ngi n chiu hng th X quay v vi Ngy
v gi t Phong. Bi cng em qun nh t Phong nhng khng ly c. Bi Cng b m phi tr v t
Bi.
Bi Cng gin Ung X v con em t Phong phn li mnh, nghe tin ni Ninh Qun ngi huyn ng Dng
v Tn Gia lp Cnh Cu lm Gi Vng (14) thnh Lu, bn n theo h, mun xin qun nh t
Phong. Lc by gi tng ca Tn l Chng Hm ui theo mt bit tng (15) ca Trn Vng, cn Ni
lm t m ca Hm em qun v pha bc bnh nh t S lm c dn t Tng v binh n t ng.
Ninh Qun ngi ng Dng cng Bi Cng em qun v pha Ty nh huyn Tiu. nh khng li, hai
ngi em qun tr v, tp hp qun t Lu ri em binh nh t ng ba ngy. Kt qu ly c t
ng, thu binh ng c nm su nghn ngi, nh ly c H p. Sau hai ngi em qun v
ng gn t Phong.
Bi Cng nghe ni Hng Lng thnh Tit, nn em mt trm qun k yt kin. Hng Lng cho Bi
Cng thm nm nghn ngi, mi ng i phu (16) lm tng. Bi Cng quay v em binh nh t Phong.
Sau khi Bi Cng theo Hng Lng c hn mt thng th Hng V ly c Tng Thnh v tr v.
Hng Lng triu tp tt c cc bit tng n hp Tit.
Khi nghe tin Trn Vng (17) chc chn cht. Hng Lng bn lp ngi chu ca vua S Hoi Vng
tn l Tm lm S Hoi Vng, ng Vu Thai. Hng Lng ly hiu l V Tn Qun. c my thng,
Hng Lng em qun v pha bc nh Cang Ph, cu ng A, nh bi quan Tn. Qun ca T quay v,
ch c mt mnh qun S ui theo qun Tn, Hng Lng sai Bi Cng v Hng V nh Thnh Dng, lm
c dn Thnh Dng, ng qun pha ng Bc Dng, nh bi qun Tn. Qun Tn li tp hp li, gi
Bc Dng, da vo sng ngi vy bc chng li. Qun S b i, nh nh o nhng khng h c
thnh. Bi Cng cng Hng V em qun v pha ty cp t, h i n chn thnh Ung Khu, nh nhau
vi qun Tn, chm tng Tn L Do (18) ri quay v nh Ngoi Hong nhng khng ly c.
Hng Lng hai ln nh bi qun Tn, cho nn c v kiu cng. Tng Ngha can, Lng vn khng
nghe.
Nh Tn thm qun cho Chng Hm, ang m ngm tm nh Hng Lng, ph tan qun Hng Lng
nh o, Hng Lng cht. Lc by gi Bi Cng v Hng V ang nh thnh Trn Lu, nghe tin Hng
Lng cht, bn em binh phi hp vi qun ca L Thn i v pha ng. L Thn ng qun pha ng
Bnh Thnh, Hng V ng qun pha ty Bnh Thnh, Bi Cng ng qun ng.
Sau khi ph tan qun ca Hng Lng, Chng Hm cho rng binh lc ca S khng ng lo, bn vt
qua sng Hong H, ln pha bc nh Triu, ph tan qun Triu. Lc by gi, Triu yt lm vua, tng ca
Tn l Vng Ly vy Yt thnh C Lc, cho nn qun ca Vng Ly gi l qun pha bc sng.
Nm th ba, i Tn Nh Th (207 trc cng nguyn) S Hoi Vng thy qun ca Hng Lng b ph,
lo s bn di khi Vu Thai ng Bnh Thnh, gp qun ca V Thn v Hng V li lm mt v thn
hnh ch huy, cho Bi Cng lm qun trng (19) qun ng, phong lm V An Hu, ch huy qun qun
ng, phong Hng V lm Trng An Hu, hiu l L Cng, phong L Hu lm t , ngi cha ca L
Hu l L Thanh lm lnh don. Nc Triu my ln cu cu. Hoi Vng bn sai Tng Ngha lm thng
tng qun, Hng V lm th tng qun, Phm Tng lm mt tng (20) em qun v phng bc cu
Triu (21).
4. S Hoi Vng sai Bi Cng em qun v hng ty cp t, vo Quang Trung. S Hoi Vng giao
c vi ch hu: Ai vo bnh nh Quan Trung trc th s cho ngi y lm vua. Lc by gi, binh lc ca
Tn cn mnh, thng tha thng nh ui qun ca ch hu. Cc tng chng ai xem vic vo Quan
Trung trc l c li cho mnh, ch c mt mnh Hng V v cm ght nh Tn nh bi qun ca Hng
Lng nn hng hi xin cng Bi Cng i v hng ty vo Quan Trung. Cc v lo tng ca S Hoi
Vng ni :
- Hng V l ngi bng bnh, nng ny, hiu st, khi V nh Tng Thnh th git ht c dn Tng
Thnh khng cn ai sng st, em chn sng tt c, ch no ng ta i qua l ng ta tn ph, tiu dit. V
chng, mc du qun S my ln nh thng nhng trc y Trn Vng, Hng Lng u tht bi. Chi
bng hy thay ng ta, sai mt ngi trung hu dng nhn ngha i v hng ty, khuyn bo cc ph
huynh Tn. Cc ph huynh Tn lu nay b vua Tn lm kh s, nay nu qu tht c mt ngi
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

trung hu n, li khng xm phm, bo ngc th c th thu phc c. Hng V l ngi bng bnh, nng
ny, khng th sai i, Bi Cng l ngi rng ri, trung hu c th i c. V vy cui cng, nh vua khng
sai Hng V m sai Bi Cng. Bi Cng i v hng ty cp t, tp hp cc binh s ca Hng Lng v
Trn Vng tn mc cc ni, bt u i, t t ng n Thnh Dng v Giang L. Qun Tn n st
tng, ph tan hai o qun Ngy. Qun S ra nh tan qun ca Vng Ly.
Bi Cng em qun i v hng ty gp Bnh Vit Xng p, nhn cng Bnh Vit nh qun Tn. V
khng li, Bi Cng quay v n t Lt gp Cng V Hu, cp qun ca Cng V Hu c hn bn
nghn ngi gp vo qun mnh, ri cng tng Ngy l Hong Hn, v Thn V B, ngi nc Ngy,
hp lc nh Xng p nhng cha ly c.
Bi Cng em qun i v hng ty qua t Cao Lng, Lch T C bo ngi gi thnh :
- Cc tng qua y cng nhiu nhng ta thy Bi Cng l ngi ln v l bc trng gi.
Bn xin yt kin, ni chuyn vi Bi Cng. Bi Cng lc by gi ang ngi xm trn ging, sai hai ngi con
gi ra chn (22). Lch Sinh khng ly m ch vi di ni :
- Nu qu tht tc h mun tr nh Tn v o th khng nn ngi xm m tip bc trng gi.
Bi Cng lin ng dy sa o m t li, mi ngi ln ch cao. T C khuyn Bi Cng nh p thnh Trn
Lu, nh vy ly c thc la ca nh Tn li. Bi Cng cho Lch T C lm Qung D Qun, cho Lch
Thng lm tng, ch huy qun Trn Lu v cng h nh Khai Phong (23).
pha ty, Bi Cng nh nhau vi Tng Tn l Dng Hng Bch M, li nh pha ng Khc Ng,
ph tn qun ca Dng Hng. Dng Hng b chy n Hunh Dng. Nh Th sai s gi chm Dng
Hng rn mi ngi. Pha nam, Bi Cng nh Dnh Dng, lm c dn Dnh Dng. Nghe theo li ca
Trng Lng, Bi Cng ly lun t Hn v t Hon Vin.
Lc by gi tng ca Triu l T M Ngang ang mun vt Hong H vo Quan Trung. Bi Cng bn
nh Bnh m pha bc, ct t bn sng pha nam sng Hong H, nh mt trn Lc Dng, nhng
khng thng bn rt v n Dng Thnh, tp hp qun k v nga trong qun, nh nhau vi Thi th
Nam Dng l Ngh pha ng, t ph nh bi qun ca Ngh, cp qun Nam Dng. Ngh b chy
vo thnh, gi ly thnh Uyn. Bi Cng em binh b qua t ny v i v hng ty. Trng Lng can :
- Tuy ng vi, mun vo ngay Quan Trung nhng qun Tn vn cn ng, gi nhng ni him tr. Nu
khng ly c t Uyn th Uyn s nh p sau lng, trong khi qun Tn mnh nh trc mt, nh th
th nguy.
Bi Cng bn ang m em qun i mt con ng khc thay i tt c c x, lc tn sng vy thnh Uyn
ba vng. Thi th Nam Dng mun m c cht. Ngi mn h l Trn Khi ni :
- Khoan hy cht vi!
Trn Khi bn tro thnh yt kin Bi Cng ni :
- Ti nghe ni tc h c giao c: Ai vo Hm Dng trc th ngi y c lm vua. Nay tc h dng li
t Uyn. Uyn l ca mt qun ln gm my chc thnh lin nhau. Nhn dn ng c, ca ci cha
nhiu, quan li v dn y cho rng nu mnh u hng th th no cng cht cho nn h kin quyt gi,
ln thnh canh. Nay nu tc h sut ngy dng y nh th qun s s b thng vong nhiu, tri li
nu tc h ri khi t Uyn th ngi Uyn s bm theo tc h. Nh vy, th nht, tc h s khng vo
c Hm Dng nh li giao c, th hai s mc phi lo i ph vi qun Uyn mnh quy ri. Ti xin by
cho tc h mt k, by gi chng g bng giao c cho h ra hng, phong t cho Thi th ca h cho h
thi khng chng c, em binh s ca h cng i v hng ty. Nhng thnh no cha ly c, nghe ting
s tranh nhau m ca n tc h. Tc h s i mt mch chng b ngn cn g ht.
Bi Cng ni :
- Phi y!
Bn phong (24) Thi th t Uyn Lm n Hu, phong cho Trn Khi mt nghn h, em qun v hng ty,
i n u ly c y.
Khi em qun n an Thy, Cao V Hu l Ng, Tng Hu l Vng Lng u hng np t Ty Lng.
Bi Cng quay li nh H Dng, gp bit tng ca phin qun l Mai Quyn v cng ng ta chiu hng
cc t Tch v Lch.
Bi Cng sai ngi nc Ngy l Ninh Xng i s n Tn. S gi cha n th Chng Hm em
qun u hng Hng V t Triu. Lc u, Hng V v Tng Ngha em qun v hng bc cu Triu.
n khi Hng V git Tng Ngha v thay Tng Ngha lm thng tng qun th cc tng nh Knh B u
di trng Hng V. Hng V nh bi tng Tn l Vng Ly, chiu hng Chng Hm, ch hu u
theo Hng V.
n khi Triu Cao git Nh Th v cho ngi n gp Bi Cng mun giao c chia t Quan Trung v
lm vng, Bi Cng cho y mun nh la bn dng k ca Trng Lng, sai Lch Sinh v Lc Gi n
thuyt phc tng ca Tn, ly li nh y v nhn nh v ph c V Quan. Bi Cng li nh nhau vi
qun Tn pha nam Lam in, cng treo thm c x lm nghi binh, i n u th cm khng c cp
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

bc bt b. Ngi Tn do mng r, qun i Tn tan r, Bi Cng nhn thng c qun Tn.
Li nh mt trn pha bc, ph tan qun Tn, tha thng tiu dit nc Tn (25).
4. Thng 10 nm th nht nh Hn (207 trc cng nguyn) qun ca Bi Cng n B Thng trc qun
ch hu. Vua Tn l T Anh i xe mc do nga trng ko, c qun si dy n, nim phong n Hong ,
ph v c tit u hng gn Ch o. Cc tng c ngi bo git vua Tn, Bi Cng ni :
- Trc kia Hoi Vng sai ta i chnh v ta bit khoan dung rng lng. V chng, ngi ta u hng ri
nay li git i l im khng tt. Bn giao vua Tn cho bn thuc li.
Bi Cng i v pha ty vo Hm Dng mun dng li trong cung v ngh. Phn Khoi v Trng Lng
can. Bi Cng mi nim phong kho tng, ca qu bu ca Tn ri tr v ng qun B Thng, triu tp
cc v ph lo v nhng thn ho cc huyn n ni :
- Cc v ph lo my lu nay tng kh s v php lut khe kht ca Tn, ai ph bng th b git c h, ai hi
ngi ni chuyn v Kinh Thi, Kinh Th th b chm gia ch. Ta cng ch hu giao c: Ai vo Quan Trung
trc th ngi y c lm vua. Vy ta phi lm vua Quan Trung; Ta cam kt vi cc ph lo rt gn
php lut vo ba iu m thi:Ai git ngi th phi cht, lm ngi b thng v n trm th theo ti m x.
Cn b tt c lut php ca Tn. Quan li v nhn dn vn bnh an nh xa. Ta n y chng qua l v cc
v ph lo tr hi ch khng phi ct xm phm, lm vic hung bo. Khng c g phi s. V li ta s d quay
v ng qun B Thng l i qun ca ch hu n nh iu giao c m thi.
Bi Cng bn sai ngi cng quan li nh Tn (26) i cc huyn cc lng, cc p hiu d iu . Ngi Tn
c mng, tranh nhau mang b, d, ru, thc n n khao qun s. Bi Cng u t chi khng nhn, ni
:
- Kho thc nhiu, khng thiu, khng mun lm nhn dn tn km.
Mi ngi li cng mng r ch s Bi Cng khng lm Tn Vng (27).
5. C ngi ni vi Bi Cng :
- t Tn giu c gp mi so vi tt c thin h, a hnh li tt. Nay nghe ni Chng Hm u hng
Hng V. Hng V li cho hn lm Ung Vng lm vua Quan Trung; Nu khi hn n th s ng s khng
gi c t ny. Xin mau mau sai qun s gi ca Hm Cc khng cho qun ch hu vo, li trng thm
qun Quan Trung cho thm ng chng li.
Bi Cng cho l phi (28) v theo k .
Vo gia thng 11, qu nhin Hng V thng lnh qun ch hu i v hng ty mun vo ca Hm Cc.
Ca ng, Hng V li nghe ni Bi Cng bnh nh c Quan Trung, bn c gin sai bn Kinh B tn
cng ca Hm Cc.
Vo gia thng 12, Hng V n t H, To V Thng lm t t m ca Bi Cng nghe ni Hng Vng
gin mun nh Bi Cng, bn cho ngi ni vi Hng V :
- Bi Cng mun lm vua Quan Trung, cho T Anh lm Tha tng, bao nhiu ca ci chu bu u ly
ht!
To V Thng lm th Hng V phong cho mnh. Ph (29) khuyn Hng V nh Bi Cng.
Hng V ra lnh cho qun s n no nh sng mai th nh. Lc by gi qun Hng V bn mi vn xng l
mt trm vn. Qun ca Bi Cng mi vn xng l hai mi vn, binh lc khng chng li. Hng B
mun cu Trng Lng nn ang m n gp Trng Lng ri nhn y dng li l khuyn Hng V,
Hng V mi thi. Bi Cng vi hn trm qun k rui nga n Hng Mn yt kin v xin li Hng V. Hng
V ni :
- l do To V Thng lm T t m ca ng ni, nu khng Tch ny u li lm th.
Bi Cng nh Phn Khoi v Trng Lng nn thot nn v. n ni, Bi Cng lp tc git To V
Thng.
Hng V bn em qun v pha ty, lm c v t c cung tht nh Tn Hm Dng, i n u cng git
v ph sch. Ngi Tn rt tht vng nhng v s hi nn nh phi theo. Hng V sai ngi tr v bo vi
Hoi Vng. Hoi Vng ni :
- C lm theo nh li giao c.
Hng V on gin Hoi Vng khng cho mnh i v hng ty vi Bi Cng vo Quan Trung m phi i
v hng bc cu Triu, do n chm, khng kp li giao c vi thin h. Hng V bn ni :
- Hoi Vng l do Hng Lng, ngi nh ca ta lp nn thi. ng ta khng c cng cn g c, lm sao
c th lm ch iu giao c? Thc ra bnh nh thin h l nh cc tng v Tch ny.
Hng V bn gi v tn Hoi Vng lm Ngha , nhng thc ra khng theo mnh lnh ca ng ta.
Hng V t lp lm Ty S B Vng, lm vua t Lng, t S, tr chn qun, ng Bnh Thnh, V
b li giao c lp Bi Cng lm Hn Vng, cai tr t Ba, t Thc v t Hn Trung, ng Nam
Trnh. Hng V chia t Quan Trung lm ba phn, lp ba vin tng ca Trn lm Vng :
- Chng Hm lm Ung Vng, ng Ph Khu.
- T M Hn lm Tc Vng, ng Lch Dng.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- ng lm ch Vng, ng Cao N.
Thn Dng ngi H Khu lm tng nc S, c lm H Nam Vng ng Lc Dng, T M
Ngang lm tng nc Triu, c lm n Vng, ng Triu Ca. Triu Vng tn l Yt b di i lm
Vng t i. Tha tng ca Triu l Trng Nh lm Thng Sn Vng, ng Tng Quc.
ng Dng Qun Knh B lm Cu Giang Vng, ng Lc. Cung Ngao lm Tr Quc ca Hoi
Vng, c lm Lm Giang Vng, ng Giang Lng. Ng Nhu lm phin qun, c lm Hnh Sn
Vng, ng Chu, Tang lm tng qun nc Yn, c lm Yn Vng, ng K. Hn
Qung nguyn trc l Yn Vng, b di i lm vng Liu ng. Qung khng nghe, Tang nh v
git V Chung. Hng V phong Thnh An Qun Trn D ba huyn min sng H v ng Nam B.
Phong Mai Quyn mi vn nh. Thng t ch hu u bi binh v tr v nc mnh.
Hn Vng cng tr v nc. Hng Vng cho ba vn binh s i theo Hn Vng. Nhng ngi nc S v
nhng ngi ch hu hm m Hn Vng, i theo my vn ngi. Hn Vng i theo con ng pha nam
t v t Thc, i xong lin t v ct t ng sn o (30) phng qun ch hu nh p, ng
thi t cho Hng V thy rng mnh khng c i v hng ng. Khi n Nam Trnh, cc tng s nhiu
ngi gia ng trn v. Binh s u ht t mun v ng. Hn Tn ni vi Hn Vng :
- Hng V phong cc tng c cng lm vng, th m ch phong mt mnh i vng Nam Trnh, l
y i vy. Cc tng s quan li u l nhng ngi ng ni, ngy m nhn gt mong v. Nu mnh bit
li dng iu mong mi ca h th c th lm c cng ln, nu thin h bnh nh xong xui, mi ngi
ai u yn y th khng th dng h c na. Chi bng quyt nh em qun v hng ng tranh b
quyn thin h.
Hng Vng ra khi Quan Trung, sai ngi di Ngha i, ni :
- Cc v ngy xa t vung nghn dm u thng lu dng sng.
Bn sai s gi di Ngha n qun Trng Sa thuc huyn Sm, gic Ngha ra i. By ti ca Ngha
dn dn phn li Ngha , Hng V bn ngm sai Hnh Sn Vng v Lm Giang Vng nh v git
Ngha Giang Nam. Hng V on in Vinh nn lp vin tng nc T l lm T Vng. in
Vinh on gin bn t lp lm T Vng, git , phn li qun S. in Vinh trao cho Bnh Vit n tng
qun, bo lm phn t Lng. S sai Tiu Cng Gic nh Bnh Vit. Bnh Vit ph tan Tiu Cng Gic.
Trn D on gin Hng V khng phong vng cho mnh nn sai H Duyt ni vi in Vinh xin qun
nh Trng Nh. T Vng cho Trn D Qun nh ph Thng Sn Vng Trng Nh. Trng Nh trn
theo qun Hn. Trn D trn theo qun Yt t i, li lp Yt lm Triu Vng. Triu Vng nhn y
lm i vng. Hng V c gin em qun v hng bc nh qun T.
Thng tm, Hn Qun dng mu k ca Hn Tn i qua huyn C o nh p Ung Vng l Chng Hm.
Hm n nh qun Hn Trn Thng. Ung Vng b thua trn chy v, dng li nh t Ho Tr, li thua
trn, b chy n Ph Khu. Hn Vng ui theo bnh nh t ai ca Ung Vng, i v ng n Hm
Dng. Li cho mt cnh qun ring vy Ung Vng Ph Khu, cn sai cc tng bnh nh Lng Ty, Bc
a, Thng Qun. Hn Vng sai tng qun l Tit u, Vng Hp ra khi V Quan nhn lc qun ca
Vng Lng cn Nam Dng i n Thi Cng v L Hu t Bi. Qun S nghe tin y cho qun
chn Dng H nhng khng n trc qun Hn c. Hng V cho Trnh Xng trc kia lm huyn
lnh t Ng lm Hn Vng chng li qun Hn.
Nm th hai (205 trc cng nguyn) Hn Vng em qun v hng ng cp t ca Tc Vng Hn,
ch Vng . H Nam Vng Thn Dng u u hng, nhng Hn Vng l Xng khng chu. Hn
Vng bn sai Hn Tn nh sai Xng. Hn Vng t cc qun Lng Ty, Bc a, Thng Qun, V
Nam, H Thng, Trung a. ngoi quan Trung t qun H Nam, lp Tn trc lm Thi y nc Hn,
lm Hn Vng, nhng tng no u hng vi mt vn ngi hay mt qun u c phong lm vn h
hu, sai cha li thnh ly trn sng Hong H, tt c cc vn th, vn cy, ao h ca nh Tn u cho
dn c lm thnh rung.
Thng ging, Hn Vng cm t Chng Bnh l em Ung Vng, i x cc ti nhn. Hn Vng ra khi
Quan Trung i n t Thim v v an i cc ph lo ngoi Quan Trung ri tr v. Trng Nh n yt kin
Hn Vng, c n tip rt hu.
Thng hai, Hn Vng sai b thn x thn tc (32) ca nh Tn m lp thn x thn tc ca nh Hn. Thng
ba, Hn Vng t Lm Tn vt qua sng. Ngy Vng Bo em binh theo Hn Vng ly H Ni, cm t
n Vng, t qun H Ni. i sang pha nam vt qua sng bn Bnh m, em binh n Lc Dng.
ng Cng lm tam lo (33) Tn Thnh n Hn Vng li v ni v vic Ngha cht. Hn Vng
nghe vy xn tay (34) khc rng ln. Bi Cng bn bo tan Ngha . Sau khi than khc ba ngy Hn Vng
cho s gi bo vi ch hu: C thin h cng nhau lp Ngha , quay u v hng bc m th. Th m
nay Hng V ui ri git Ngha Giang Nam, l ti phn nghch, v o! Qu nhn thn hnh bo tan
Ngha . Ch hu mc trng, Hn Vng em tt c qun Quan Trung, tp hp tt c binh s H
Nam, H ng, H Ni, i xung pha nam xui dng sng Giang, sng Hn, nguyn cng cc v vng ca
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

ch hu nh qun S git Ngha (35).
Lc by gi, Hn Vng ang em qun v hng bc nh in Vinh T, nh nhau thnh Dng.
in Vinh thua b chy n Bnh Nguyn, dn Binh Nguyn git in Vinh, dn T u hng S. S nhn
y t thnh quch, tri, cm t, con trai con gi T. Dn T lm phn, em in Vinh l Hong lp con ca
Vinh l Qung lm vua T. T vng phn li nc S Thnh Dng, Hng V tuy nghe qun Hn i
v hng ng, nhng v mi bn v vic nh T, cho nn mun nh xong qun T ri mi nh qun
Hn. Nhn c hi y Hn Vng thc p qun nm nc ch hu vo Bnh Thnh.
Hng V nghe tin, em qun ri b t T, i qua t L, ra khi H Lng, n huyn Tiu nh nhau mt
trn ln vi qun Hn pha ng Linh Bch, thuc Bnh Thnh, trn sng Tuy Thy, ph tan qun Hn.
Qun Hn b git nhiu, dng sng Tuy Thy b nghn li khng chy c. Hng V bn bt cha, v v Hn
Vng t Bi, em theo trong qun lm con tin. Lc by gi ch hu thy S mnh, Hn thua trn, nn
nh b Hn m theo S. Tc Vng l Hn b trn vo t S (36) ngi anh ca L Hu l Chu L Hu
lm tng ca Hn Vng ng qun H p, Hn Vng n y, dn dn tp hp binh s, ng qun
t ng. Hn Vng lin em binh v pha ty, i qua t Lng n t Ngu, sai Ty H lm vt gi n
gp Cu Giang Vng l Knh B v ni :
- Nu ng c th khin Knh B em qun phn li Qun S th Hng V th no cng phi dng li nh B.
Nu ta cm chn hn c vi thng th th no cng ly c thin h.
Ty H n ni vi Cu Giang Vng Knh B. Qu nhin Knh B phn li qun S. S sai Long Qun em
qun n nh B.
Sau khi b thua trn Bnh Thnh, Hn Vng em qun v hng ty, sai ngi tm gia quyn th u trn
ht khng tm c, v sau ch c mt mnh Hiu Hu (37). Thng 6, Hn Vng lp Hiu Hu lm Thi t,
i x cc ti nhn. Hn Vng sai Thi t gi thnh Lch Dng, con ci ch hu Quan Trung u t hp
Lch Dng h v cho Hiu Hu.
Hn Vng dn nc vo lm ngp Ph Khu, Ph Khu u hng, Chng Hm t st. Hn Vng i tn
Ph Khu lm Ho L. Hn Vng sai quan lo vic t t lm l t tri t bn phng, thng , ni sng
tu theo thi tit. Hn Vng ly lnh Quan Trung gi bin gii. Lc bt gi Cu Giang Vng Knh B
ang nh nhau vi Long Th khng thng, Knh B cng Ty H i ng tt theo Hn Vng. Hn Dng
dn dn tp hp binh s cng cc tng v qun s ca Quan Trung a thm ra, do th lc rt mnh
Hunh Dng, nh bi qun S min gia t Kinh v t Sch.
Nm th ba (204 trc cng nguyn) Ngy Vng Bo xin v nh thm cha m b bnh; Khi Bo v n
nh, lin chn bn sng H theo S lm phn, Hn Vng sai Lch Sinh khuyn Bo, Bo khng nghe. Hn
Vng sai tng qun Hn Tn ph tan qun Bo, bt cm t, sau bnh nh c t Ngy, t ba qun
l H ng, Thi Nguyn, Thng ng. Hn Vng bn sai Trng Nh cng Hn Tn em qun v hng
ng ly Tnh Hnh, nh qun Triu, chm Trn D v vua Triu l Yt. Nm sau, Hn Vng lp Trng
Nh lm Triu Vng. Hn Vng ng qun Hunh Dng, pha nam xy ng ng ra n Hong H
ly thc Ngao Thng, chng nhau vi Hng V hn mt nm. Hng V my ln a qun cp ng
ng ca Hn, qun Hn thiu lng thc, Hng V vy qun Hn. Hn Vng xin ging ha v ct t t
Hunh Dng, n pha ty cho Hn, nhng Hng Vng khng nghe. Hn Vng lo s, bn dng k ca
Trn Bnh, cho Trn Bnh bn vn cn vng ly gin vua ti S. Do Hng V nghi ng Ph Phm
Tng. Lc by gi, Phm Tng khuyn Hng V ly Hunh Dng nhng khi thy mnh b ng vc bn ni
gin, co bnh, xin c mang hi ct v nh lm mt ngi lnh. Khi cha v n Bnh Thnh th cht.
Qun Hn b ct t ng lng thc ang m cho hn hai nghn ngi con gi mc o gip i ra ca
pha ng.. Qun S bn bn pha nh p vo. Tng qun K Tn ngi trn xe nga ca nh vua gi lm
Hn Vng la qun S. Qun S u h: vn tu! chy n pha ng thnh xem. Nh vy, Hn
Vng thot ra ca ty vi vi chc qun k v b trn. Hn Vng sai ng s i phu Chu H, Ngy Bo v
Tung Cng gi Hunh Dng. Cc tng v binh s khng i theo c u li trong thnh. Chu bn vi
Tung Cng :
- Kh lng m gi thnh vi mt ng vua lm phn.
Bn git Ngy Bo (38). Sau khi ra khi Hunh Dng, Hn Vng vo Quan Trung, tp hp qun, li nh i
v hng ng. Vin Sinh ni vi Hn Vng :
- Hn v S nh nhau Hunh Dng my nm, qun Hn thng b nguy khn. Xin i vng i ra
ca V Quan, th no Hng V cng em binh v hng nam. i Vng c gi thnh cho chc Hunh
Dng v Thnh Cao c ngh ngi mt cht. i Vng sai bn Hn Tn bnh nh H Bc, ly t Triu,
lin kt vi cc vua Yn V T ri sau s quay li cu Hunh Dng cng cha mun. Lm nh th th qun
S s chng chi nhiu mt m qun Hn c ngh ngi. Sau ta li nh th th no cng ph c
S.
Hn Vng nghe theo k y, cho qun i ra gia min Uyn v Dip, cng Knh B tp hp qun s. Qu
nhin Hng V nghe tin Hn Vng Uyn, lin em binh xung pha nam. Qun Hn gi vng thnh tr
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

khng nh nhau vi S. Lc by gi Bnh Vit vt qua sng Tuy thy nh nhau vi Hng Thanh, Tit
Cn ly H B. Bnh Vit ph tan qun S. Hng V li em binh v hng ng nh Bnh Vit. Hn Vng
cng em qun v hng bc nh ng qun Thnh Cao, li em binh v hng ty ly Hunh Dng,
git Chu H, Tung Cng, cm t Hn Vng Tn, bao vy Thnh Cao. Hn Vng chy trn mt mnh cng
ng Cng ngi mt xe theo ca ngc mn ra khi Thnh Cao chy ln pha bc vt Hong H, chy nhanh
n Tu V ng m y, t xng l s gi. Sng sm rui nga vo thnh Trng Nh, Hn Tn, cp
qun ca hai ngi, on sai Trng Nh, i v pha bc thu thp thm qun Triu, sai Hn Tn i v
hng ng nh T.
Sau khi nm c qun ca Hn Tn, uy th ca Hn Vng li mnh, Hn Vng em qun n H Nam
pha nam thnh Tiu V, V cho qun n no v mun nh na. Nhng Trnh Trung lm lang trung can Hn
Vng, khuyn c p thnh cho cao, o ho cho su, ch ng nh nhau vi qun S. Hn Vng nghe
li. Hn Vng sai L Qun v Lu Gi em hai vn qun v vi trm qun k vt bn Bch M, vo t
S cng vi Bnh Vit nh ph qun S pha ty t Yn, t Quch, ri li ly hn mi thnh t
Lng.
Hoi m Hu Hn Tn c lnh i v hng ng nhng cha vt qua sng Bnh Nguyn th Hn
Vng sai Lch Sinh lm s gi n ni vi vua T l nh Qung, nn Qung phn li S, ha vi Hn
cng nh Hng V. Hn Tn dng k ca Khoi Thng nh p v ph qun T. Vua T b Lch Sinh vo
vc v nu ri b chy v hng ng Cao Mt. Hng V nghe ni Hn Tn em qun ca H Bc, ph
qun nc T v nc Triu, li mun nh qun S bn sai Long Th v Chu Lan n nh Hn Tn cng
vi tng k binh l Qun Anh nh ph qun S, git Long Th, vua T l in Qung b chy v vi Bnh
Vit. Lc by gi cm qun t Lng, qua li lm kh vua S, ct t lng thc ca qun S.
Nm th t (203 trc cng nguyn) Hng V ni vi Hi Xun Hu v i t m To Cu :
- Hy gi gn Thnh Cao cn thn! Nu qun Hn n khiu chin th ng nh nhau vi chng. Min lm
sao cho chng ng tin qun v hng ng l c. Trong mi lm ngy th no ta cng bnh nh c
t Lng, sau s quay li vi tng qun.
Hng V bn ln ng nh cc thnh Trn Lu, Ngoi Hong, ly my thnh ny. Qu nhin my ln qun
Hn n khiu chin nhng qun S vn khng ra. Qun Hn cho ngi mng nhic nm su ngy. i t
m ni gin cho binh vt sng T Thy, qun s ra gia sng th b qun Hn nh p. Qun Hn ph tan
qun S, ly c tt c ngc vng, chu bu ca nc S. i t m l Cu v trng s l Hn u t
m c cht trn sng T Thy.
Hng V n Ty Dng, nghe tin qun Hi Xun Hu b thua, lin em qun tr v. Lc by gi qun
Hn ang vy Chung Ly Mui (39) pha ng Hunh Dng, thy Hng V n, u b chy vo ni him
tr. Sau khi ph c qun T, Hn Tn cho ngi n ni vi Hn Vng :
- Bin gii ca T gip vi S, nc T l nc gian tr, nu ti khng tm lm vua th s khng dp yn
nc T c.
Hn Vng mun nh Hn Tn, Lu Hu Trng Lng ni :
- Khng bng nhn dp ny lp ng ta lm vng cho ng ta gi t T.
Hn Vng bn giao n cho Trng Lng, phong Hn Tn lm T Vng. Hng V nghe tin qun Long Th
b ph th s hi, sai V Thip, ngi Vu Thai n thuyt phc Hn Tn, nhng Hn Tn khng nghe.
S v Hn my ln ging co cha ai hn ai, nhng ngi mnh kho th kh v i lnh, nhng ngi gi yu
th mt v vic vn chuyn lng thc. Hn Vng v Hng V gp nhau Qung V ni chuyn. Hng V
mun mt mnh khiu chin vi Hn Vng. Hn Vng k ti Hng V :
- Lc u ta cng ngi u theo lnh ca Hoi Vng: Ai vo Quan Trung trc th c lm vng. Nh
ngi bi c, phong ta lm vng t Thc v t Hn, l mt ci ti. Nh ngi gi mnh lnh ca
vua, git Khanh T Qun Qun v t tn mnh ln, l hai ti. Sau khi cu Triu, ng l nh ngi phi
quay v bo vi nh vua, nhng li chuyn quyn p qun ch hu vo Quan Trung, l ba ti.. Hoi
Vng c ba c: Vo t Tn khng c lm vic hung bo, cp bc, nhng nh ngi t chy cung
tht nh Tn, o m Tn Thy Hong, thu ca ci ca Tn, l bn ti. Nh ngi li git vua Tn u
hng l T Anh, l nm ti. La di, chn sng hai mi vn con em Tn Tn An, tri li phong tng
Tn lm vng, l su ti. Phong cc tng ca ngi lm vng nhng ni t tt cn y ui ch
c khin bn by ti di tranh nhau lm phn, l by ti. Nh ngi ui Ngha ra khi Bnh Thnh
t ca mnh y, chim ot t ca Hn Vng, thn tnh t Lng, t S, dnh cho mnh nhiu
t, l tm ti. Nh ngi sai ngi git ngm Ngha Giang Nam, l chn ti. Phm lm ti m git
vua, git nhng ngi u hng, cai tr khng cng bnh, khng gi li giao c ca vua th thin h khng
th no tha ti phn nghch v o, l mi ti. Nay ta cm ngha binh cng ch hu git bn tn c v
gic cp, ta s sai bn ti phm b hnh pht git nh ngi ch hi u m giao chin vi nh ngi!
Hng V c gin ngm bn trng Hn Vng. Hn Vng b thng bng, nhng li s vo ngn chn m
ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Thng gic bn trng ngn chn tao ri (40).
Hn Vng b thng, nm. Trng Lng p ni Hn Vng c gng dy i y lo qun s qun s an
lng ng cho qun S tha c nh thng Hn. Hn Vng i ra trc hng qun, bnh cng nng thm,
Hn Vng bn rui nga vo Thnh Cao. Khi khi bnh, Hn Vng i v hng ty vo Quan Trung n
t Lng Dng thm hi cc ph lo, t tic ru, bu u Tc Vng trc kia l Hn ch Lch
Dng, l li y bn ngy ri li tr v trong qun, ng Qung V. Binh s Quan Trung cng ra theo
Hn Vng.
Lc by gi Bnh Vit cm qun t Lng, lun qua li lm qun S kh cc, ct t lng thc ca
qun S; in Honh n theo Bnh Vit. Hng V my ln nh bn Bnh Vit th T Vng l Hn Tn li
tin qun nh S. Hng V s, cng Hn Vng giao c chia khong gia thin h, ct t t Hng Cu
v pha ty l ca Hn, t Hng Cu v pha ng l ca S. Hng Vng tr li cha v v Hn Vng.
Trong qun u tung h vn tu. Sau hai bn tr v v t bit ra i mi ngi mt pha: Hng V t gi
em qun v pha ng.
Hn Vng mun em qun v pha ty nhng theo k Trn Bnh v Lu Hu Trng Lng, tin qun ui
Hng V v pha nam thnh Dng H th dng li; Hn Dng hn vi T Vng Hn Tn, Kin Thnh Hu
Bnh Vit cng hp nhau nh S, nhng khi qun Hn Vng n C Lng th vn khng gp qun ca
Hn Tn, Bnh Vit. Qun S bn nh qun Hn thua to. Hn Vng li vo thnh, p thnh cao, o ho
su gi. Hn Vng dng k ca Trng Lng nn Hn Tn v Bnh Vit u n.
n khi Lu Gi vo t S vy t Th Xun, Hn Vng b thua trn C Lng, bn sai s gi triu i t
m l Chu n iu ng qun Cu Giang i theo qun Lu Gi, V Vng Knh B lm c dn Thnh Ph,
Ty H, Lu Gi v cc ch hu T v Lng u hp nhau Cai H, V Vng Knh B lm Hoi Nam
Vng.
Nm th nm (202 trc cng nguyn), Cao T cng qun ca ch hu nh qun S thng Hng V mt
trn quyt lit Cai H. Hoi m Hu Hn Tn cm ba mi vn qun ng u vi qun ch, Khng
Tng Qunn cnh t, Phi Tng Qun cnh hu, Hong pha sau. Ging Hu, Si Tng Qun
sau lng Hong . Qun ca Hng V vo khong mi vn. Hoi m Hu nh u tin khng thng ni,
rt lui. Khng Tng Qun v Phi Tng Qun em qun n gip. Qun S khng thng ni. Hoi m Hu
nhn lc y tin ln nh qun S i bi Cai H. Binh s Hng V nghe trong qun Hn ht nhng bi ca
nc S cho rng qun Hn ly tt c t S ri; Hng V thua b chy cho nn qun thua to. Hn
Vng sai K Tng Qun Qun Anh ui theo git Hng V ng Thnh, chm u tm vn ngi, bn
bnh nh c t S; Nc L theo S gi vng thnh, qun Hn ly khng c. Hn Vng em qun
ch hu i v hng bc, ch cho cc v ph lo L thy u Hng V, L mi u hng. Hn Vng bn
chn ct Hng V vi danh hiu L Cng Cc Thnh. Hn Vng tr v n nh Bo, phi nga vo thnh
ca T Vng, cp qun ca T Vng. Thng ging, ch hu cng cc quan vn v suy tn Hn Vng
lm Hong , Hn Vng ni :
- Ta nghe ni: Ngi hin mi c lm , nu khng ch l li ni sung khng nn lm. Ta khng dm
ln ngi .
Qun thn u ni :
- i vng xut thn thp hn, git bn bo ngc, bnh nh bn bin, ngi no c cng th c ct m
phong lm vng, lm hu. N? i vng khng c danh hiu tn qu th h u nghi khng tin. Bn thn
liu cht xin gi iu .
Hn Vng ba ln nhng khng c, bt c d ni :
- Nu cc ng u cho th l tin th ti nhn, v tin li ca quc gia.
Ngy gip ng, Hn Vng bn ln ngi Hong pha bc sng T Thy. Hong ni :
- Ngha khng c con chu, T Vng Hn Tn quen phong tc ca S, cho nn di T Vng lm S
Vng ng H B (41). Lp Kin Thnh Hu l Bnh Vit lm Lng Vng, ng nh o, lp
vua Hn trc kia l Tn lm Hn Vng, ng Dng ch. Di Hnh Sn Dng Ng Nhu lm
Trng Sa Vng, ng Lm Tng. Tng ca phin qun l Mai Quyn c cng theo Cao T vo V
Quan, cho nn Cao T t ra n c vi ng ta. Hoi Nam Vng Knh B, Yn Vng Tang , Triu Vng
Ngao u nh c.
Thin h bnh nh, Cao T ng Lc Dng ch hu u lm ti. Hoan trc y lm Lm Giang
Vng, theo Hng V, phn li Hn. Cao T sai L Qun, Lu Gi bao vy Hoan, nhng khng ly c
thnh, my thng sau Hoan u hng v b git Lc Dng. Thng 5 bi binh, binh s u c gii ng v
nh. Con ci cc ch hu Quan Trung c tha mi hai nm thu. Ngi no tr v nc mnh th tha
cho su nm thu nui sng v thng cho mt nm thu.
Cao T c tic ru pha nam cung Lc Dng. Cao T ni :
- Lit hu v cc tng ng giu gim. Tt c u ni tnh thc. Ti sao ta ly c thin h? Ti sao h
Hng mt thin h?
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Cao Khi v Vng Lng ni :
- B h ngo mn v khinh ngi. Hng V nhn t v thng ngi. Nhng b h sai ai cp c thnh,
ly c t, hng phc c ni no th cho ngay ni y, cng chung li vi thin h. Hng V ghen ngi
gii, ght ngi c ti, hi ngi c cng, nghi ngi hin. Khi nh thng th khng thng cng cho ngi
ta, khi c t, th khng cho ngi ta hng li, do cho nn mt thin h.
Cao T ni :
- Ngi ch bit mt m cha bit hai, phm vic tnh ton trong mn trng m quyt nh c s thng
ngoi ngn dm th ta khng bng T Phng (42), tr nc nh, v yn trm h, vn ti lng thc khng bao
gi t th ta khng bng Tiu H. Nm trong tay trm vn qun nh l nht nh thng, tin cng l nht
nh ly th ta khng bng Hn Tn. Ba ngi ny u l nhng k ho kit, ta bit dng h cho nn ly c
thin h. Hng V c mt Phm Tng m khng bit dng cho nn b ta bt.
Cao T mun ng vnh vin Lc Dng. Lu Kinh ngi t T ni vi Lu Hu Trng Lng
khuyn vua vo ng Quan Trung. Ngay hm y, Cao T ln xe nga vo ng Quan Trung. Thng 6,
i x thin h.
Thng 10, Yn Vng Tang lm phn, nh ly t i. Cao T thn hnh cm qun nh, bt c Yn
Qun Tang , lp Thi y Lng Qun lm Yn Vng, sai Tha tng Phn Khoi cm qun nh t
i. Ma thu nm y, Li C lm phn Cao T thn hnh cm qun nh, Li C b chy. Li C nguyn l
tng ca h Hng, khi h Hng thua trn, Li C lm Trn Cng khng trn theo hng Cao T nn c
Cao T phong hu nh Xuyn. Cao T n Lc Dng cm s tt c cc thng hu (43) v triu tp h.
Li C s cho nn lm phn.
Nm th 6 (201 trc cng nguyn) Cao T c nm ngy n thm Thi Cng theo nh l cha con trong
nh. Vin quan lnh nh Thi Cng ni :
- Trn tri khng c hai mt tri, di t khng c hai vua. Nay Hong tuy l con nhng l vua, ngi tuy
l cha nhng l ti. L no ngi li khin nh vua ly by ti nh vy? Lm nh vy th uy ln khng thi hnh
c.
Sao Cao T n thm Thi Cng. Thi Cng cm chi ra ca n i tht li. Cao T c kinh, xung xe
Thi Cng, Thi Cng ni :
- Hong l vua, l no li v ti m lm sai php tc ca thin h.
Cao T bn tn Thi Cng lm Thi Thng Hong, khen vin lnh trong nh Thi Cng, thng cho ng ta
500 cn vng.
Thng 12, c ngi bo vi nh vua c vic bin ng, rng S Vng Hn Tn mu phn, nh vua hi cc
quan chung quanh n tranh nhau gic nh vua nh. Nh vua dng k ca Trn Bnh gi v i chi m
Vn Mng, hp ch hu t Trn. S Vng Hn Tn n n lin b bt.
Hm y i x thin h. in Khng mng Cao T :
- B h bt c Hn Tn, li cai tr Quan Trung. Tn l nc hnh th him tr, sng ni bao quanh nh ci
ai, cch thin h ngn dm, vi hai vn ngi cm gio c th chng li mt trm vn ngi. a th tin li
cho nn khi em qun xung nh ch hu cng nh ngi trn nh cao mt chu nc xung. Nc
T pha ng c Lang Gia, Tc Mc mu m, pha nam c ni Thi Sn vng chc, pha ty c dng sng
Hong H nc c lm gii hn, pha bc c ci li l bin Bt Hi, t vung hai ngn dm vi hai mi
vn qun T c th chng c ni mt trm vn qun cch xa ngn dm. Cho nn hai ni ny gi l ng Tn
v Ty Tn. Nu khng phi l con em thn thch th khng phi cho lm vng nc T c (44).
Cao T ni :
- Phi y!
Bn thng 500 cn vng. Mi ngy sau, Cao T phong Hn Tn lm Hm m Hu chia t ai ca Tn lm
hai nc. Cao T ni :
- Lu Gi c nhiu cng phong cho lm Kinh Vng lm vng Hoi ng ngi em ca ta l Giao lm S
Vng cai tr Hoi Ty, con ca ta l Phi lm T Vng cai tr by mi thnh. Nhng ngi no ni c
ting T th u thuc vo nc T.
Cao T bn xt n vo cng lao ca mi ngi cng cc lit hu, cht ph, phong t, di Hn Vng Tn
n Thi Nguyn.
Nm th 7 (200 trc cng nguyn) Hung N nh Hn Vng Tn M p. Tn nhn bn mu vi chng
lm phn Thi Nguyn. Nhng ngi Bch Th, Mn Khu v Vng Hong lp vin tng trc kia
ca nc Triu l Triu Li lm vua lm phn. Cao T thn chinh i nh. Gp lc tri lnh trong s mi
binh s th c hai, ba ngi rng ngn tay. Cao T n Bnh Thnh, qun Hung N vy qun ta by ngy
Bnh Thnh, sau mi b i. Nh vua sai Phn Khoi li, bnh nh t i, lp ngi anh ca Cao T l
Lu Trng lm i Vng.
Thng 2, Cao T t Bnh Thnh qua thnh Lc Dng ca Triu n Trng An. Cung Trng Lc xy
xong t Tha tng tr xung u di n Trng An.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Nm th 8 (199 trc cng nguyn) Cao T em qun v hng ng nh nhng qun gic st li ca Hn
Vng Tn ng Vin. Tha tng Tiu H xy xong cung V ng, dng ca pha ng, ca pha bc,
kho v kh, kho la in ng trc. Cao quay v thy cung v ca cung to ln qu, c gin bo Tiu
H :
- Thin h ang kh s v chin tranh lu, vic thnh bi cha bit nh th no, ti sao li dng cung tht
qu chng nh vy?
Tiu H ni :
- Thin h va mi n nh cho nn c th nhn m xy dng cung tht. Nh vua ly bn bin lm nh,
cung tht khng trng l th khng lm cho uy th mnh thm ln. V chng, khng th cho i sau c th
c g thm vo vic b h lm.
Cao T bn bng lng. Cao T n ng Vin, i qua Bch Nhn, bn Qun Cao lm Tha tng nc Triu
mu git Cao T. Cao T thy xc ng trong lng, nn khng li (45). Vua i l Lu Trng b nc trn,
thn hnh tr v Lc Dng, b ph trut cho lm Hp Dng Hu.
Nm th 9, vic lm phn ca bn Tha tng nc Triu l Qun Cao b l, b git c ba h, Cao T ph
trut Triu Vng Ngao lm Tuyn Bnh Hu, nm y di bn qu tc nc S l cc h Chiu, Khut, Cnh,
Hoi v h in nc T n Quan Trung. Cung V ng xong, Cao T triu ch hu, qun thn t tic
ru in trc ca cung V ng. Cao T cm chn ngc ng dy chc th Thi Thng Hong, ni :
- Trc y cha cho ti khng lm c vic g, khng lo lm n chng bng anh Trng. By gi cng nghip
ti lm so vi anh Trng th ai hn?
Qun thn trn in u h vn tu tt c ci vang rt l vui v.
Nm th 10, thng 10, Hoi Nam Vng Knh B v Lng Vng Bnh Vit, Yn Vng L Qun, Kinh
Vng Lu Gi, S Vng Lu Giao, T Vng Lu Phi, Trng Sa Vng Ng Nhu u n chu cung
Trng Lc. Ma xun v ma h khng c g xy ra. Thng 7 Thi Thng Hong mt cung V ng. S
Vng v Lng Vng u n a tang, Cao T tha nhng ngi b t Lch Dng, i tn Lch p l
Tn Phong. Thnh 8, tng quc nc Triu l Trn Hy lm phn t i. Nh vua ni :
- Hy trc kia thng lm s gi ca ta, rt c tin cy. t i l ni quan trng i vi ta, cho nn phong
Hy lm hu lm tng quc v gi t i. Nay hn li cng bn Vng Hong dng v lc cp t i.
Quan li v dn chng t i u khng c ti, ta tha ti cho h.
Thng 9, nh vua thn hnh i v hng ng nh Trn Hy. Khi n Hm an, nh vua mng r ni :
- Hy khng chim c Hm an pha Nam m li chn sng Chng Thy, ta bit rng hn khng lm g
c!
Khi nghe ni cc tng ca Hy nguyn trc l con bun, vua ni :
- Ta bit phi cho chng ci g ri. (46)
Bn t lt cho cc tng ca Hy nhiu vng. Nhiu ngi ra hng.
Nm th 11, nh vua git bn Trn Hy Hm an. Cng vic cha xong, tng ca Hy l Hu Sng cm
u hn vn qun quy nhiu, Vng Hong nh Liu Thnh, Hn sai tng qun Quch Mng cng tng
nc T nh ph tan. Thi y Chu Bt i theo ng Thi Nguyn vo bnh nh t i. Khi ti M p, M
p khng hng phc, Chu Bt tn cng v tn ph thnh ny. Tng ca Hy l Triu Li gi thnh ng
Vin, Cao T nh khng ly c. hn mt thng, binh s ca Li mng nhic Cao T, Cao T ni gin.
n khi thnh u hng, Cao T sai chm nhng ngi mng nhic mnh, cn nhng ngi khng mng
nhic th tha cho. Cao T cho chia t Triu v min bc cho cc ni lp con ca mnh l Hng lm i
Vng, ng Tn Vng.
Ma xun Hoi m Hu Hn Tn mu phn Quan Trung b git c ba h. Ma h, Lng Vng Bnh Vit
mu phn, b ph trut di i t Thc, sau li mun phn, nn git c ba h. Nh vua lp ngi con l
Khi lm Lng Vng, lp ngi con l Hu lm Hoi Dng Vng. Thng by, ma thu, Hoi Nam
Vng Knh B lm phn pha ng ly t ca Kinh Vng Lu Gi, pha bc, vt qua sng Hoi. S
Vng l Giao b chy vo t Tit, Cao T thn hnh em qun n nh, lp ngi con trng ca mnh
lm Hoi Nam Vng; Thng mi, nm th 12, sau khi nh xong qun ca Knh B Hi Tru, Knh B b
chy. Cao T sai bit tng ui theo. Cao T tr v i qua t Bi, dng li y, t ru Bi Cung mi
tt c nhng ngi quen bit c, khng k gi tr, cho ung tha h. Sai chn nhng a tr Bi c mt
trm hai mi ngi, dy cho ht; Khi ung ru say, Cao T g n trc, ng dy t lm bi ca :
Gi ln thi dy ch, my bay ngn ngan!
Uy vang bn bin ch, v qu hng,
Lm sao c c k s mnh ch gi bn phng
Sai bn con tr tp ht bi y. Cao T bn ng dy ma, lng cm khi bun b, khc v ni vi nhng
ngi ph huynh t Bi :
- K i xa nh lng c. Ta tuy ng Quan Trung nhng sau khi trm tui hn phch ca ta vn cn thch
t Bi. Ta xut thn l Bi Cng nh git k bo nghch m c c thin h. Ta ly t Bi lm t ring,
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

dn y i i khng phi ng thu.
Cc ph huynh, cc b m v nhng ngi quen c t Bi ung ru vui chi c ngy rt l vui v, k li
chuyn c m ci. Vui chi hn mi ngy. Cao T mun ra i, ph huynh t Bi c tnh gi li, Cao T
ni :
- Qun ca ta ng, cc ng khng th no cung cp cho h c.
Bn ra i. Dn Bi b huyn trng tt c dn v pha ty thnh, hin l vt. Cao T li dng li, dng trng
ln ung ru ba ngy. Ph huynh t Bi u p u ly, ni :
- t Bi may mn c min thu, nhng t phong vn cha c, xin b h thng n n.
Cao T ni :
- t Phong chnh l ni ta sinh trng, lm sao li qun c; nhng ch v Ung X ngy xa lm phn ta
theo Ngy...
Ph huynh t Bi c ni xin. Cao T bn tha thu cho c t Phong v t Bi. sau nh vua cho Bi Hu
Lu T lm Ng Vng.
Bit tng Hn nh qun Knh B pha nam v pha Bc Thao Thy, ph tan qun qun Knh B, ui
theo v chm Knh B Phin Dng. Phn Khoi cm ring mt cnh qun bnh nh t i, chm Trn
HY Dng Thnh.
Thng 11, Cao T em qun v tr v Trng An sau khi nh Knh B.
Thng 12, Co T ni :
- Tn Thy Hong, S n Vng nc S l Trn Thip, An Ly Vng nc Ngy, Dn Vng nc T,
iu Tng Vng nc Triu u cht m khng c con chu, ta cho h mi ngi c mi nh gi
phn m. Ta cho Tn Hong hai mi nh, Ngy cng t V K (47) nm nh.
Nh vua tha cho quan li v dn chng t i b Trn Hy v Triu Li cng p theo h. Vin hng tng
ca Trn Hy ni rng khi Trn Hy lm phn th Yn Vng L Qun sai ngi n nh Hy cng bn mu.
Nh vua sai Tch Vng Hu n n Qun; Qun co bnh. Tch Dng Hu quay v bo li rng vic
Qun lm phn c manh mi. Thng 2, Cao T sai Phn Khoi, Chu Bt cm qun nh Yn Vng L
Qun, tha cho quan li v dn chng Yn theo k lm phn v lp hong t Kin lm Yn Vng. Khi
nh Knh B, Cao T b mt mi tn lc, trn ng v b bnh. Bnh nng, L Hu mi thy thuc gii n.
Thy thuc vo yt kin. Cao T hi thy thuc, thy thuc ni :
- Bnh ny c th cha c.
Cao T bn mng (48) thy thuc :
- Ta xut thn o vi, tay cm ba thc kim ly c thin h, chng phi mnh tri hay sao? Mnh
tri th d c ti gii nh Bin Thc (49) cng lm c g!
Bn khng cho cha bnh, thng 50 cn vng ri cho v. t lu sau L Hu ni :
- Nu b h trm tui ri v tng quc Tiu H cng mt th ly ai thay?
Nh vua ni :
- To Tham c th lm c.
- Sao n ai?
- Vng Lng c th c, nhng Vng Lng hi gn. Trn Bnh c th gip ng ta. Trn Bnh th tr khn
c tha, nhng kh m lm mt mnh. Chu Bt l ngi trung hu, t vn ha nhng ngi lm h Lu c
an chnh l Chu Bt y (50), c th cho ng ta l Thi y.
Thi hu li hi :
- Sau n ai?
Nh vua ni :
- Sau th ngi cng khng bit c (51).
L Qun cng my ngn qun k i bin gii ch cho nh vua thi bnh vo t ti. Thng t ngy gip
thn, Cao T mt cung Trng Lc. Mt bn ngy ri m khng bo tang. L Hu bn mu vi Thm T
C (52) :
- Cc tng v nh vua trc u l thng dn nay h phi quay mt v hng bc xng l by ti nn vn
thng bc b. Nay gp nh vua cn nh, nu khng git ht tt c i th thin h khng an.
C ngi nghe iu y ni vi Lch tng qun, Lch tng qun n yt kin Thm T C ni :
- Ti nghe ni nh vua mt bn ngy ri vn khng bo tang li cn mun git cc tng, nh vy th thin
h nguy mt! Trn Bnh v Qun Anh cm 10 vn qun gi Hunh Dng, Phn Khoi v Chu Bt cm 20
vn qun, bnh nh t Yn, t i. Nu h nghe nh vua, cc tng u b git th th no h cng em
qun lin kt vi nhau quay v nh Quan Trung, trong cc quan i thn lm phn, ngoi ch hu lm
phn, vic dit vong c th nhn gt m ch (53) vy.
Thm T C vo ni vi L Hu, bn bo tang, ngy inh mi, i x thin h. L Qun nghe Cao T cht
bn b trn vo Hung N.
L chn ct vo ngy bnh dn, ngy k t lp Thi t lm vua, vua n miu Thi Thng Hong. Qun thn
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

u ni :
- Cao T xut thn hn vi, dp i lon lm cho n tr li ng ngay, bnh nh thin h, lm Thi t nh
Hn, cng lao ht sc ln.
Nn dng tn hiu l Cao Hong (54). Thi t ni nghip, hiu l Hong tc Hiu Hu .
Nh vua sai cc qun, cc nc v ch hu u lp miu th Cao T, mi nm t th theo thi tit. n khi
Hu lm vua c nm nm, nh vua ngh n vic Cao T bun vui Bi Cung nn ly Bi Cung lm
miu th hai th Cao T. 120 ngi trc y Cao T dy ht u sai chi nhc, v sau thiu ngi th in
vo cho s.
Cao T c tm ngi con trai: ngi con u con ngi v th tn l Phi lm iu Hu Vng nc T.
Ngi con th hai tn l Hiu Hu l con ca L Hu. Ngi con th ba lm Nh l Triu n Vng con
ca Thch phu nhn, ngi con th t l Hng lm i Vng, sau lm Hiu Vn , con ca Bc thi
hu. Ngi con th nm l Khi lm Lng Vng, trong thi L thi hu b di i lm Triu Cung Vng.
Ngi con th su l Hoi Dng Vng tn l Hu, thi Thi hu b di i lm Triu U Vng. Ngi con
th by l Trng b lm L Vng Hoi Nam, ngi con th tm l Kin lm Yn Vng.
Thi S Cng ni :
- Chnh tr nh H trung thc. Khi s trung thc km i th bn tiu nhn mt l, cho nn nh n k tip theo
dng ch knh cai tr. S knh cn sau km i, bn tiu nhn li theo ma qu, cho nn nh Chu k tip
theo dng vn cai tr. Sau vn km i, k tiu nhn bin thnh xo tr. V vy cho nn b cu s
xo tr khng g bng dng ch trung thc. o tam vng xoay vn ht ri li quay l. Trong thi Chu, Tn
c th ni ci vn b h hng i. Chnh tr ca Tn khng thay i iu li dng hnh pht khc lit h
chng sai lm sao! cho nn khi nh Hn ni ln, sau khi tip thu tnh trng h hng th d thay n, khin
ngi ta c c nguyn l ca tri vy (55). Cao T tip triu thn, vo thng 10, xe dim bng vi mu
vng, c o cm bn tri, chn Trng Lng.

(1) Tn tht l Bang nhng v hy nn khng vit. Tn Qu chng t Lu Bang l con th ba, theo th t: B,
Trng, Qu.
(2) Mi lng thnh mt inh, mi inh thnh mt hng.
(3) V s n vit trn th tre hay ming g.
(4) Theo php lut nh Tn, nu ngi ta trn th b ti cht. Nhn xt ny chng t l vic lm ca Lu
Bang l mt ci thut chinh phc lng ngi, bt c d m phi lm.
(5) on mt - Lai lch. on ny c mt vi chi tit hoang ng, iu thng thy trong mi sch s c.
iu ng ch T M Thin l rt t gp nhng chuyn hoang ng. y l mt ngoi l m c th xem
l mt ngoi l bt buc, khng th khng nhc n khi ni n v vua u tin ca nh Hn. C th ni y l
hnh thc bt buc lng vo nhng nhn xt hin thc, c tnh cht ph phn.
(6) Nc S m rng.
(7) Nhn mnh im by gi tuy khi ngha, nhng ai cng s vic khng thnh.
(8) V by gi Lu Bang ni dy hng ng theo Trn Thip. Thip lm Vng nn Bang l Cng.
(9) Hong c xem l t ngi Trung Quc. Xuy Vu c xem l thn chin tranh.
(10) on 2 - Khi ngha qun Bi.
(11) Php ch nh Tn mi qun t quan th coi v chnh tr, quan y coi v qun s v quan gim coi
vic cung cp cho qun i.
(12) Trc khi Bi cng ly t Phong.
(13) on ny rc ri. Trn Thip sai Chu Th i nh ly Phng D, nhng Chu Th lm phn, lp nn nc
Ngy, cho Ngy Cu lm vua Ngy v chng li Thip tc l chng li Lu Bang. Do Chu Th khuyn Ung
X l tng ca Lu Bang u hng mnh.
(14) V c tin Trn Thip b m st cht, nn Cnh Cu c lp lm Gi Vng tc l vua lm thi.
(15) V tng cm ring mt cnh qun.
(16) Tn chc quan.
(17) Trn Thip
(18) Con ca L T.
(19) Tc l Thi th.
(20) Tn tng thp hn th tng qun.
(21) on 3 - Vic lm ca Lu Bang sau khi khi ngha n khi c lnh vo Quan Trung.
(22) V Lng Bang ght nh nho nn tip kin Lch Sinh mt cch ngo mn.
(23) Xem Lch Sinh, Lc Gi lit truyn.
(24) Mt nt in hnh khc ca Lu Bang l thy ngi ta c k hay, cng to l thng ngay, thng hu,
khng tic t tic tin.
(25) on 3 - Bi Cng tin qun vo Quan Trung thng li.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(26) Lm th dn cng d phc.
(27) on 4 - Lu Bang Quan Trung c lng dn Tn.
(28) Tc l khng i dn ch hu.
(29) Phm Tng.
(30) Mt th cu treo bc ngang qua ni nhng ni a hnh him tr.
(31) Tc l Vn L Trng Thnh.
(32) Mi triu i ni ln u lp n th, th thn x coi v t ai, thn tc coi v ma mng. Ni gp li l
x tc ch mt nc. Triu i khc ni ln th no cng hy b hai n th y, lp n th thn x thn tc
ca mnh chng minh triu i ny c cc thn tha nhn.
(33) i Hn mi lng c mt tam lo c trong s thn ho trn 50 tui c o c v ti nng nht lm
ngi c vn ca lng.
(34) Mt cch biu l tang l.
(35) Lu Bang li dng c hi ny hiu triu ch hu nh Hng V.
(36) Trc khi u hng Hn.
(37) Tc l Hu ngi k tip Lu Bang lm vua.
(38) on trn ni Bo phn li Hn Vng.
(39) Tng ca Hng V.
(40) iu ny chng t Lu Bang ht sc nhanh tr.
(41) Thc ra th Lu Bang s Hn Tn nn ni kho, cho Tn lm vua S, ni l k nghip Ngha .
(42) Trng Lng.
(43) Tc l trit hu, cp bc tn qu nht trong cc hu nh Hn i l thng hu v hy (tn V l Trit).
(44) Chnh v vy m khi nghe Hn Tn t lp l Gi Vng nc T, Lu Bang hong ht mun em qun
nh.
(45) Xem Trng Nh, Trn D lit truyn.
(46) Con bun th tham li.
(47) Tc l Tn Lng Qun, xem Ngy cng t lit truyn.
(48) Ch bnchng t mt mnh khe cao.
(49) Thy thuc ni ting: Nht thi chin quc.
(50) Nhn xt rt tinh: Qu nhin sau L Hu tm cch git h Lu a h L ln th chnh Chu Bt tiu
dit h L v gi cho nh Hn vn cn. Xem Trn tha tng th gia.
(51) ni sau th L Hu cng cht ri.
(52) Ngi hu h v ng thi cng l tnh nhn ca L Hu.
(53) Cng nh ni n ngay tc khc.
(54) Theo php ch i xa, khi vua cht, qun thn hp li cn c vo hnh trng, cng lao hay ti li ca
vua m t cho mt tn gi l thy hay hiu bt. C ngi c tn p nh Lu Bang nhng cng c ngi
c tn xu nh Kit Tr v.v...
(55) y l tc gi trnh by quan im ca mnh v chnh tr. Tc gi quan nim s vt bin i theo vng
trn tc l c thay i m khng c tin ha. Quan im y l then cht ca Kinh Dch. Nh H, ly vic trung
thc lm then cht cho vic cai tr dn, nhng trung thc qu th thnh ra th l, khc phc sai lm y, nh
n nu ln nguyn tc knh, ly knh lm then cht. Nhng mt khi thin lch th knh bin thnh s, do
nh n, v sau ch ni n qu thn, th cng. Nh Chu dng vn (l nghi hnh thc) b cu, nhng khi
thin lch s thnh gian xo nh trong thi Xun Thu, Chin Quc. ng l Tn ln phi b cu vn bng
trung thc li b cu bng php lut tc l khng i theo vng trn. Do m tht bi. i vi cc tc gi
cng nh i vi cc t tng gia Trung Quc trc kia ni chung ci o rong chnh tr l biu hin cho ci
o trong tri t.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

_c qc [, [g
1. L thi hu l v ca Cao T t lc cn hn vi, sinh Hiu Hu , con gi l L Nguyn thi hu. Khi Cao
T lm Hn Vng, ly Thch C, ngi nh o, rt yu qu, sinh Triu n Vng, tn l Nh . Hiu Hu
l ngi nhn t, yu ui; Cao T cho l khng ging mnh, thng mun ph trut, lp Nh l con ca
Thch C: Nh ging ta. Thch C c Cao T yu, thng i theo nh vua n pha ng ca i, ngy
m khc lc mun lp con mnh thay Thi t. L Hu tui cao thng nh, t khi gp mt nh vua, cho
nn cng b b ri. Nh c lp lm Triu Vng, my ln sut thay Thi t. Nh c cc quan i thn
can ngn v nh c mu k ca Lu Hu cho nn Thi t mi khng b trut (1).
L Hu l con ngi cng rn, quyt on gip Cao T bnh nh thin h.
Cc quan i thn b Cao T git phn ln do sc ca L Hu (2). Hai ngi anh L Hu u lm tng:
ngi anh c l Chu L Hu, cht v nhim v, ngi em l L Thi c phong lm Lch Hu, v L Sn
c phong lm Giao Hu. Ngi anh th hai l L Thch Chi lm Kin Thnh Hu (3).
2. Nm th mi hai (195 trc cng nguyn) thng t, ngy gip Thn, Cao T mt cung Trng Lc.
Thi t ni ngi lm Hong . Lc by gi, Cao T c tm ngi con. Ngi th nht l Phi, anh ca Hiu
Hu, nhng khc m. Phi lm T Vng. Cn tt c u l em ca Hiu Hu. Con ca Thch C, tn l Nh
, lm Triu Vng; con ca Bc Phu Nhn tn l Hng lm i Vng; nhng ngi con ca nhng ngi
v khc l Khi lm Lng Vng, Hu lm Hoi Dng Vng, Trng lm Hoi Nam Vng, Kin lm
Yn Vng. Em ca Cao T tn l Giao lm S Vng; con ca ngi anh Cao T tn l T ln lm Ng
Vng. Cn khng phi h Lu th c Thn con ca cng thn Ng Nhu (lm phin qun) c lm Trng
Sa Vng. L Hu ht sc on gin Thch phu nhn v ngi con ca phu nhn l Triu Vng, bn sai
giam Thch phu nhn cung Vnh Hng v mi Triu Vng n. S gi ba ln tr v. Kin Bnh Hu Chu
Xng lm tng quc nc Triu bo s gi :
- Cao giao ph Triu Vng cho ti. Triu Vng hy cn t tui, ti trm nghe Thi hu on gin Thch
phu nhn, mun mi Triu Vng v git c hai m con, ti khng dm cho nh vua i. Nh cua li b
bnh khng th vng theo chiu.
L Hu c gin, bn sai ngi gi tng quc nc Triu v. Tng quc nc Triu v n Trng An,
Thi hu li sai ngi mi Triu Vng ln na.
Triu Vng ra i. Cha n kinh th Hiu Hu vn l ngi nhn t, bit Thi hu gin, nn thn hnh
n Triu Vng B Thng, ri cng vo cung, lun lun km Triu Vng. Lc Triu Vng i ng, n
ung, Hu u bn cnh. Thi hu mun git Triu Vng nhng khng c dp no.
Thng mi hai, nm th nht ca Hiu Hu (194 trc cng nguyn)
nh vua bui sm ra i bn. Triu Vng nh khng th dy sm. Thi hu nghe tin Vng mt mnh bn
sai ngi mang thuc c n cho Vng ung.
Lc m sang, Hiu Hu v th Triu Vng cht. Sau Thi hu cho Hoi Dng Vng tn l Hu lm
Triu Vng.
Ma h, Thi hu ban chiu truy tng cha ca Lch Hu (4) lm Lnh V Hu. Thi hu bn cht chn tay
Thch phu nhn, mc mt t tai, cho ung thuc thnh cm, cho trong nh tiu gi l con ngi ln.
Sau my hm, Thi hu cho gi Hiu Hu vo xem con ngi ln. Hiu Hu thy, hi; bit l
Thch phu nhn, lin khc rng ln. Do , Hiu Hu mc bnh, trong hn mt nm khng dy c, sai
ngi ni vi Thi hu :
- Vic khng phi l vic con ngi lm (5)! Ti l con ca Thi hu, khng th no tr thin h c!
Hiu Hu v th ngy m ung ru chi bi dm dt, khng nghe chnh s, cho nn mc bnh. Nm th
hai, Nguyn Vng nc S, iu Hu Vng nc T u n chu. Thng mi, Hiu Hu cng n tic
v ung ru vi T Vng trc mt Thi hu. Hiu Hu cho rng T Vng l anh nn ngi gh trn
theo l nhng ngi trong nh. Thi hu ni gin bn sai rt hai chn thuc c t trc mt mnh, sai T
Vng chc th. T Vng ng dy.
Hiu Hu cng ng dy nng chn mun cng chc th vi T Vng. Thi hu s qu, thn hnh ng
dy ht chn ru ca Hiu Hu. T Vng ly lm l, do khng dm ung, gi v say i ra. Khi hi, bit
l thuc c, T Vng s hi, t cho rng khng th ra khi Trng An nn rt lo lng. Quan ni s ca T
Vng tn l S ni vi T Vng :
- Thi hu ch c mt mnh Hiu Hu v cng cha L Nguyn. Nay nh vua c hn by mi thnh, m cng
cha ch c vi thnh. Nu nh vua qu thc em mt qun dng cho Thi hu lm p tm gi ca Cng
cha th Thi hu th no cng mng r v nh vua cng khng phi lo ngi g.
T Vng bn dng qun Thnh Dng, tn Cng cha L Nguyn lm Vng thi hu. L Hu mng r
bng lng bn t tic ru cung ring ca vua T (6), sau khi ung ru vui v, Thi hu cho vua T tr
v nc mnh.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Nm th ba, bt u xy thnh Trng An.
Nm th t, thnh xy xong c mt na.
Nm th nm v nm th su, thnh xy xong, ch hu n hp. Thng mi, ch hu triu cng chc
mng (7).
3. Nm th by, ma thu, thng tm, ngy mu dn, Hiu Hu mt.
Pht tang (191 trc cng nguyn). Thi hu khc nhng khng chy nc mt.
Ngi con ca Lu Hu (8) l Trng Tch Cng lm th trung mi mi lm tui. Trng Tch Cng ni
vi Tha tng :
- Thi hu ch c mt mnh Hiu Hu. Nay Hiu Hu mt, Thi hu khc khng au xt, ngi c bit ti sao
khng?
Tha tng ni :
- Ti sao vy?
Tch Cng ni :
- Hong khng c con ln tui. Thi hu s bn cc ng. Nay ng xin cho L Thi, L Sn, L Lc lm
tng, cm qun gi cc o qun pha nam v pha bc, cho nhng ngi h L vo gi cc chc v
trong cung. Lm nh th th Thi hu s yn tm v bn cc ng may m trnh khi tai ha.
Tha tng bn lm theo k ca Tch Cng. Thi hu mng r. Lc y mi khc thm thit (9). Uy quyn
h L bt u t .
Thi hu i x thin h. Thng chn, ngy tn su, chn ct Hu . Thi t (10) ln ngi lm Hong vo
l miu Cao T. T nm th nht, tt c cc hiu lnh u do Thi hu a ra. Thi hu gi mnh lnh ca
mnh l ch
(11), bn vic mun lp nhng ngi h L lm Vng. Thi hu hi T tha tng l Vng Lng. Vng
Lng ni :
- Cao git con nga trng m th: Ai khng phi h Lu m lm Vng th thin h cng nhau nh
n. Nay Thi hu phong cho h L lm Vng th tri li giao c.
Thi hu khng bng lng, hi T tha tng Trn Bnh, Ging Hu Chu Bt. Bn Chu Bt tr li :
- Cao bnh nh thin h, phong con em ca mnh lm Vng. Nay Thi hu gi mnh lnh ca mnh l
ch, phong anh em h L lm Vng th c g l khng c?
Thi hu mng r bi triu.
Vng Lng trch thm Trn Bnh v Ging Hu :
- Trc y chng ta cng Cao ung mu n th, cc ng khng c y sao? Nay Cao bng h,
Thi hu l ngi n b lm ch c thin h, mun phong cho h L lm Vng, cc ng lm theo s thch,
ha theo mun ca Thi hu, lm tri giao c th cn mt mi no m thy Cao di t na?
Trn Bnh v Ging Hu ni :
- Hm nay b Thi hu trc mt, can gin gia triu nh th chng ti khng bng ng. Nhng vic bo ton
x tc, gi vng cho con chu h Lu th ng s khng bng chng ti.
Vng Lng khng bit tr li nh th no.
Thng mi mt, Thi hu mun bi b Vng Lng, bn cho Lng lm Thi ph (12) ca , cp quyn
Tha tng ca Lng. Lng co bnh xin v.
Thi hu bn cho Thm T C lm T tha tng, Trn Bnh lm Hu tha tng. T tha tng khng lm
vic nc, xem xt vic trong cung nh mt vin lang trung lnh. T C c Thi hu yu t trc, thng
tin dng. Cc cng khanh u do ng ta m gii quyt mi vic. Thi hu bn truy tn cha ca Lch Hu lm
iu V Vng, mun nhn dn dn phong cho nhng ngi h L lm Vng. Thng t, Thi hu mun
phong cho nhng ngi h L lm hu nn trc tin phong nhng ngi cng thn ca Cao T: Lang trung
lnh V Trch c phong lm Bc Thnh Hu, L Nguyn cng cha cht c tng tn thy l L Nguyn
Thi hu. Con ca L Nguyn l Yn c phong lm L Vng. Cha ca L Vng l Trng Ngao c
phong lm Tuyn Bnh Hu. Chng, con ca iu Hu Vng nc T, c phong lm Chu H Hu. Thi
hu g con gi ca L Lc cho ng ta. Tng quc nc T tn l Th c phong lm Bnh nh Hu.
Quan thiu ph tn l Din c phong lm Ng Hu. Thi hu mun phong Vng cho h L nn trc y
phong cho nhng ngi con ca nhng ngi thip ca Hiu Hu: Cng c phong lm Hoi Dng
Vng; Bt Nghi c phong lm Thng Sn Vng; Sn c phong lm Tng Thnh Hu; Triu c
phong lm Ch Hu. V c phong lm Hp Quan Hu. Thi hu gi cho cc quan i thn, cc quan i
thn xin lp Lch Hu L Thi lm L Vng. Thi hu ng thun. L Thch Chi lm Khang Hu Kin Thnh
mt, ngi con ni nghip c ti b trut, ngi con t l L Lc c lp lm H Lng Hu, ni tip
Khang Hu. Hai nm sau, Thng Sn Vng mt. Thi hu cho ngi em ca Thng Sn Vng l
Tng Thnh Hu tn l Sn lm Thng Sn Vng, i tn ng l Ngha.
Thng mi mt, L Vng l Thai mt, c tng tn thy l Tc Vng.
Thi t Gia thay th c lp lm Vng. Nm th ba, khng c vic g. Nm th t, phong L Tu lm Lm
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Quang Hu (13), L lm Thn Hu, L Canh Thy lm Chu K Hu, L Phn lm L Thnh Hu v
phong nm ngi lm Tha tng ca ch hu.
Con gi ca Tuyn Bnh Hu lm Hiu Hu hong hu, khng c con, gi lm c mang ly con mt ngi
thip lm con mnh, v lp lm Thi t, ri git ngi m. Hiu Hu mt, Thi t c lp lm Hong . Khi
ln ln, nghe ni m mnh b git, mnh khng phi l con ca Hong hu, bn ni :
- Hong hu lm sao c th git m ta m gi ta l con? Gi ta cn b, nu ta trng thnh th s thay i.
Thi hu nghe tin y ly lm lo lng, s lm lon, bn giam cung Vnh Hng, ni rng Hong b
mc bnh nng. Cc quan hu khng c thy mt. L Hu ni :
- Ai c thin h l nm ci vn mnh ca vn dn cng nh tri che t ch vy. Nh vua trong lng vui v
lm cho trm h c yn; trm h vui v th phng nh vua. Trn di vui v ha hp nn thin h c
yn. Nay Hong mc bnh lu khng khi, li mt tr, hn lon, khng th tip tc phng th tn miu
x tc, khng th giao ph thin h c. Cn phi thay ngi khc.
Qun thn u p u ni :
- Hong thi hu v thin h v ton dn m tnh k, c th lm cho tn miu x tc c yn n lu di.
Bn by ti p u tun theo li chiu.
b ph trut, L Hu giam ri git i. Thng nm ngy bnh thn, lp Thng Sn Vng tn l Ngha lm
, i tn l Hong, nhng khng gi l nm u v Thi hu ra cc ch tr thin h. Thi hu phong Ch
Hu tn l Triu lm Thng Sn Vng, t chc quan Thi y. Ging Hu Chu Bt c lm Thi y.
Nm th nm, thng tm, Hoi Dng Vng cht, ngi em tn l V lm H Quan Hu c phong lm
Hoi Dng Vng. Thng mi nm th su, Thi hu ni :
- L Vng tn l Gia n kiu ngo hng hch nn b trut ph. Cho L Sn, em ca Tc Vng Thai lm
L Vng.
Ma h, i x thin h, phong Hng C, con ca iu Hu Vng nc T, lm ng Mu Hu. Nm th
by thng ging, Thi hu cho mi Triu Vng Hu n. Hu ly con gi h L lm Hong hu, nhng
khng yu m yu ngi v khc. Ngi con gi h L ghen, gin b i, gim vi Thi hu, vu ti ng ta
ni: H L lm sao lm Vng c? Nu Thi hu trm tui ri, th no ta cng s nh h.
Thi hu ni gin, cho mi Triu Vng n. Thi hu cho trong cung in ring khng cho yt kin. Thi
hu sai bn v binh vy gi, khng cho n ung. Bn by ti c ngi a cm trm, Thi hu lin bt v tr
ti. Triu Vng i bn ht :
H L chuyn quyn, h Lu nguy
Bc hip vng hu, p g phi
n b ght ghen vu vic c,
Bn hi nc kia, trn chng xt.
Ta khng ti trung, sao v y?
Cht ni ng hoang cn thm ly
Hi mun! Th t st,
Lm vua cht i, ai thng xt?
Ring cy tri cao tr hn cu,
Git bn bo tn cu h Lu.
Ngy inh su, Triu Vng b giam m cht. Thi hu chn ct theo l ngi dn thng ngoi ngha a
ca dn chng Trng An. Ngy k su, co nht thc, ban ngy ti en. Thi hu ght iu , trong lng
khng vui bn bo cc quan hu :
- l v ta (14).
Thng hai di Lng Vng Khi lm Triu Vng. L Vng Sn c di lm Lng Vng. Lng
Vng khng v nc ca mnh, m lm Thi ph ca . Thi hu lp Bnh Xng Hu L Thai lm L
Vng, i tn t Lng gi l t L, v t L li i l T Xuyn.
Ngi em gi ca Thi hu l L Tu (15) c ngi con gi l v ca Dinh Lng Hu Lu Trch. Trch lm i
tng qun. Thi hu phong vng h L, s sau khi mnh cht i, Lu tng qun s git h L bn cho
Lu Trch lm Lang Gia Vng lm va lng ng ta.
Lng Vng Khi b di i lm Vng triu trong lng khng vui. Thi hu cho con gi ca L Sn l
Hong hu ca Triu Vng. Cc quan theo hu Hong hu u l nhng ngi h L, h chuyn quyn v
theo di ngm Triu Vng. Triu Vng cm thy t tng. Vng c ngi thip yu qu b Hong hu sai
ngi cho ung thuc c cht. Vng bn lm bi ca gm bn on, sai nhc cng ht. Vng au bun,
thng su th t st. Thi hu nghe tin y, cho l Vng v mt ngi n b m vt b l tn miu (16),
bn ph trut ngi tha t ca Vng.
Tuyn Bnh Hu Trng Ngao cht. Ngi con l Yn c phong lm L Vng. Ngao c tng tn thy
l L Nguyn Vng. Ma thu, Thi hu sai s gi ni vi i Vng (17) mun a i Vng i lm vua
Triu. i Vng t t xin gi bin gii ca t i. Thi ph l Sn v Tha tng l Bnh ni vi V Tn
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Hu L Lc l v hu ln nht, a v cao nht vy xin lp lm Triu Vng. Thi hu ng thun, truy tn cha
ca Lc l Khang Hu lm Triu Chiu Vng. Thng chn, Yn Linh Vng Lu Kin cht. ng ta c mt
con l con ngi thip, Thi hu sai git i nn khng c ngi ni di v nc b b. Nm th tm, thng
mi, lp con ca L Tc Vng l ng Bnh Hu L Thng lm Yn Vng, phong em trai ca Thng l
L Trang lm ng Bnh Hu (18). Vo gia thng ba, L Hu i t v qua Ch o, thy mt con vt nh
con ch xanh bn nch ca mnh ri t nhin khng thy na. Sai bi xem th ni l con ma ca Triu
Vng Nh . Cao Hu t nhin b bnh au nch.
Cao Hu cho rng ngi chu ngoi ca mnh l Yn, lm L Nguyn Vng, t tui, mt cha m t lc cn
nh, c c yu t, bn phong cho hai ngi con ca ngi v trc ca Trng Ngao l X lm Tn Hu
v Th lm Nhc Xng Hu gip L Nguyn Vng l Yn. Li phong trng i yt gi (19) Trng
Thch lm Kin Lng Hu, L Vinh lm Chc T Hu, nhng ngi hon quan lm lnh hay lm tha u
c lm quan ni hu, phong p nm trm h tiu dng. Vo gia thng by, Cao Hu mc bnh nng
bn sai Triu Vng L Lc lm thng tng qun, coi cnh qun pha bc, L Vng l Sn coi cnh
qun pha nam.
L Hu dn L Sn v L Lc :
- Sau khi bnh nh thin h, Cao c giao c vi cc quan i thn: Ai khng phi h Lu m lm vua th
thin h cng nh n. Nay h L lm Vng, cc quan i thn khng chu. Nu ta cht i, Hong cn t
tui, s cc quan i thn gy bin lon. Ngi phi cm qun gi ly cung, ch c i theo m tang, ng
cho ngi no p ch mnh.
Ngy tn t, Cao Hu cht. Di chiu cho vua cc nc ch hu mi ngi mt nghn cy vng. Cc quan vn
v, lit hu, cc quan lang v cc vin li u c thng vng theo trt ca mnh. i x thin h, cho L
Vng Sn lm tng quc, cho con gi ca L Lc lm Hong hu. Khi Cao Hu cht, T tha tng l
Thm T C c lm Thi ph ca (20).
3. Chu H Hu Lu Chng l ngi c dng kh v sc mnh. ng Mu Hu Hng C l em ca ng ta.
Hai ngi u l em ca T Ai Vng, sng Trng An. Lc by gi, h L chuyn quyn mun lm lon
nhng s bn i thn ca Cao T l Ging Hu, Qun Hu nn cha dm khi s. Chu H Hu ly v l
con gi L Lc, bit ngm m mu y, s b git bn sai ngi ngm ni vi ngi anh l T Vng, xin T
Vng em binh v hng ty git h L m lm vua, cn Chu H Hu cng cc quan i thn s lm ni
ng. T Vng mun em qun i nhng quan tng quc khng nghe. Thng tm ngy bnh ng, T
Vng sai ngi git quan tng quc. Tng quc Thiu Bnh bn lm phn, cm qun mun vy nh vua.
Nh vua nhn y git tng quc v e, binh v pha ng, ri dng k nh la, ot binh ca Lang Gia
Vng ri cm u c hai o qun m i v pha ty. Vic ny k trong phn ni v T Vng. T Vng
a th cho vua ch hu ni: Cao bnh nh thin h, phong cho cc con em lm vua. iu Hu Vng
lm vua nc T, iu Hu Vng cht. Hiu Hu sai Lu Hu Trng Lng lp ti lm T Vng. Khi
Hiu Hu cht, Cao Hu cm quyn, tui cao, nghe li bn h L, chuyn quyn ph trut Hong lp
ngi khc. Li git lin tip ba Triu Vng, dit cc nc Lng, Triu, Yn phong vng cho h L,
chia nc T lm bn. Cc trung thn can ngn nhng Cao Hu b m hoc khng chu nghe. Nay Cao Hu
mt i, Hong tui cn nh, cha c th tr thin h, phi nh cy cc quan i thn v ch hu. Nhng
bn h L li chuyn quyn, t tn minh lm quan to, tu tp binh s, uy hip d di cc lit hu v trung thn,
t ban hnh cc ch sai khin thin h, khin cho tn miu b nguy. Qu nhn em binh vo git nhng k
khng c quyn lm Vng.
Nh Hn nghe tin y. Bn tng quc L Sn bn sai Dnh m Hu Qun Anh cm binh ra nh. Qun Anh
n Hunh Dng bn bn mu :
- Bn h L nm ly binh quyn Quan Trung, mun lm nguy hi n h Lu m t lp. Nay nu ta ph
qun T quay tr v bo, tc l gip thm cho ho L.
Qun Anh bn li, ng n Hunh Dng, sai s gi v bo vi T Vng v ch hu, cng nhau lin
minh i khi h L lm bin s tiu dit.
T Vng nghe tin y bn em binh v bin gii pha ty, mun ch i giao c. L Lc, L Sn mun gy
lon Quan Trung nhng bn trong th s bn Giang Hu, Chu H Hu; bn ngoi th s qun cc nc T,
S, li s Qun Anh lm phn; mun ch khi no qun ca Qun Anh nh nhau vi qun ca T th s khi
s, trong lng ang do d cha quyt nh.
Lc by gi, T Xuyn Vng Thi, Hoi Dng Vng V, Thng Sn Vng Triu, v danh ngha (21) l
em ca thiu (22) li l chu ngoi ca L Nguyn Vng (23) con L Hu. H u cn t tui v cha v
nc m vn Trng An. Triu Vng L Lc v Lng Vng L Sn u cm qun; mt ngi cm
u o qun pha nam, mt ngi cm u o qun pha bc.
H u l ngi h L; cc lit hu v qun thn ai cng khng chc s mnh mnh s sng. Quan Thi y l
Ging Hu Chu Bt li khng th vo trong ch ng qun cm u qun s.
Khc Chu Hu Lch Thng gi v m, ngi con tn l K l bn thn ca L Lc. Ging Hu bn bn
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

vi Tha tng Trn Bnh sai ngi p Lch Thng bo ngi con ca mnh l K n la L Lc ni :
- Cao v L Hu cng nhau bnh nh thin h. Chn vua m h Lu lp ln (24) v ba vua m h L lp
ln (25) u do cc quan i thn bn bc v bo co cho cc ch hu, ch hu u cho l phi. Nay Thi
hu bng h, cn t tui, tc h mang n Triu Vng khng v ngay nc ca mnh gi t phong, li
lm thng tng qun, cm binh li y, th s b cc quan i thn v ch hu nghi ng. Ti sao tc h
li khng trao n tng qun cho Thi y, ni vi Lng Vng tr li n tng quc (26) cng n th vi
cc quan i thn m v nc? Lm th th qun ca T s c gii tn, cc quan i thn c yn n,
tc h c cao gi m nm lm vua mt nc, t vung ngn dm. l ci li mun i.
L Lc tin theo cho k y l phi, mun trao n tng qun v qun s cho Thi y. Lc sai ngi bo iu
vi L Sn v nhng ngi gi c trong h L. C ngi bo lm th l tin, c ngi bo th l khng tin.
K y ang trong tnh trng do d, cha c g c quyt nh. L Lc tin theo li Lch K mt hm ra
ngoi i sn chi, gh qua nh ngi c l L Tu. L Tu c gin ni :
- My lm tng m b qun lnh th h L ny s khng bit vo u!
(27)
Bn em tt c chu ngc, qu bu vi trong phng, ni :
- Ta khng cng hi u m gi ca cho ngi khc.
T tha tng T C min chc. Thng tm, ngy canh thn vo bui sng, Bnh Dng Hu To Trut (28)
lm chc ng s i phu, yt kin tng quc L Sn bn cng vic. Lang Trung Lnh Gi Th i s T
v, nhn y trch Sn :
- Nh vua sao khng sm v nc, nay tuy mun i, i lm sao c?
V k li vi Sn tt c vic Qun Anh hp cng vi qun T, S mun dit h L.
Gi Th lin gic Sn vo ngay trong cung (29). Bnh Dng Hu nghe c nhng li ny lin rui nga
bo vi Tha tng v Thi y. Thi y mun vo ch ng qun pha bc nhng khng vo c. Tng
Bnh Hu K Thng gi cc ph v cc c tit. Thi y bn bo K Thng cm c tit gi lm lnh vua trao
cho Thi y cm u o qun pha bc. Thi y li ra lnh cho Lch K v in khch l Lu Yt trc y
thuyt phc L Lc, ni :
- Hong sai Thi y cm o qun pha bc, mun tc h tr v nc.
Xin tc h a ngay n tng qun, co t v, nu khng th tai ha xy ra.
L Lc tin rng Lch K khng la mnh bn ci n trao cho vin in khch v giao cho Thi y cm qun.
Thi y cm u binh s, i vo ca qun, ra lnh cho ba qun :
- Ai theo h L th xn tay o bn phi ln, ai theo h Lu th xn tay o bn tri ln!
Qun s u xn tay o bn tri theo h Lu. Thi y va n th tng qun L Lc ci b n thng tng
qun m ra i. Thi y bn cm u o qun pha bc. Nhng vn cn o qun pha nam. Bnh Dng
Hu nghe cu chuyn (30) bn bo cho Tha tng Trn Bnh bit m mu ca L Sn. Tha tng Trn
Bnh bo Chu H Hu gip Thi y. Thi y ra lnh Chu H Hu xem xt ca qun; ra lnh cho Bnh Dng
Hu bo vin y cm u nhng ngi gi ca cung khng cho tng quc L Sn vo ca in. L Sn
khng bit rng L Lc ri b o qun pha bc, bn vo cung V ng, mun lm lon. Nhng ngi
gi ca in khng cho Sn vo, Sn ang bn khon i i li li, Bnh Dng Hu s khng thng c,
rui nga ni vi Thi y. Thi y cng cn s khng thng c h L nn cha dm ni trng l git h.
Bn sai ngi ni vi Chu H Hu :
- Vo ngay cung bo v Hong !
Chu H Hu xin binh s. Thi y cp cho hn mt nghn ngi. Chu H Hu vo cung V ng, lin gp Sn
trong sn. Lc by gi l lc n chiu.
Chu H Hu m Sn. Sn b chy. Tri ni gi to, cho nn cc quan theo Sn hn lon, khng ai dm chin
u. Chu H Hu bn ui theo Sn v git trong nh tiu ca nhng ngi li ph lang trung.
Sau khi Chu H Hu git c Sn, sai yt gi cm c tit ra y lo Chu H Hu. Chu H Hu mun
cp c tit (31) nhng quan yt gi khng chu. Chu H Hu lin cng yt gi ln xe. Nh c c tit lm tin
nn xe c chy thng vo, Chu H Hu chm vin y gi cung Trng Lc l L Canh Thy ri quay ra, vo
o qun pha bc bo vi Thi y. Thi y ng dy ly mng Chu H Hu v ni :
- Ngi ng lo nht ch c L Sn m thi! Nay Sn b git. Th l thin h yn ri!
Bn sai ngi chia nhau thnh tng b phn, bt tt c nhng ngi h L, khng k trai gi, gi tr u
chm ht.
Ngy tn du, bt v chm L Lc, ly roi nh cht L Tu, sai ngi git Yn Vng L Thng, ph trut L
Vng Trng Yn. Ngy nhm tut, cho quan Thi ph ca l T C li lm T tha tng. Ngy mu
thn, di T Xuyn Vng n lm vua t Lng, sai Chu H Hu l Chng git bn h L v bo vic
y vi T Vng, bo T Vng bi binh. Qun s ca Qun Anh Hunh Dng cng rt v.
Ch hu v cc quan i thn bn mu vi nhau :
- Thiu v cc vua Lng Vng, Hoi Dng Vng, Thng Sn Vng u khng phi con Hiu
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Hu. L Hu dng mu ly con ngi khc, git m ca h, nui h hu cung bo Hu nhn l con lp
ln lm ngi ni di v lm Vng nhm lm cho h L thm mnh. Nay chng ta git ht h L m
li ngi ca h lp ln, n khi ln Thiu cm quyn th chng ta s mt ni. Khng bng xem trong
cc Vng ngi no ti gii nht th ta lp nn.
C ngi ni T iu Vng l con trng ca Cao , nay ngi con u lm T Vng, nu c xt n
gc th ng ta l chu ch tn ca Cao , c th lp c.
Cc quan i thn u ni :
- H L l h ngoi ca vua nhng c c nn sut na lm nguy hi n tn miu, lm lon cc cng
thn. Nay trong gia nh m T Vng c T Qun. T Qun l ngi c. Nu lp T Vng th li tr thnh
h L.
Ngi ta mun lp Hoi Nam Vng nhng li cho l t tui, nh bn m li c. Cc quan i thn bn ni :
- i Vng nay l ngi con ln nht trong s nhng ngi con ca Cao cn sng. Ngi nhn c, c
hiu, rng ri v trung hu. Gia nh Thi hu h Bc li chm ch v tt. V li chng ta lp ngi con ln
hn c cho nn hp l. i Vng ni ting trong thin h v nhn va hiu. Nh th l tin.
Cc quan bn bn nhau, ngm sai ngi mi i Vng. i Vng sai ngi t t. S gi i v hai ln.
Sau i Vng ln on xe gm c su c.
Thng chn nhun, ngy cui thng l ngy k du, xe n Trng An. i Vng ti cung ring ca mnh.
Cc quan i thn u n yt kin dng n Thin t ln i Vng, tt c cng nhau tn lm Thin t. i
Vng my ln t t, qun thn c ni, sau i Vng mi ng thun.
ng Mu Hu Hng C ni :
- Trong vic git h L ti khng lp c cng lao g, xin c php dn dp cung in.
Bn cng quan thi bc l Nh m Hu ng Cng vo cung, n trc mt Thiu ni :
- Tc h khng phi h Lu, khng c quyn lm vua.
Bn quay li, ra hiu cho nhng ngi cm gio xung quanh hy vt binh kh xung t m lui ra. C my
ngi khng chu vt binh kh. Ngi cm u cc hon quan l Trng Trch ra lnh cho h, h cng vt
binh kh lun. ng Cng bn sai ly ci xe nga ca nh vua ch Thiu ra.
Thiu hi :
- ng mun ch ti i u?
ng Cng ni :
- i ra n ch ngh.
Thiu ngh thiu ph.

(1) Xem Lu Hu th gia.
(2) Chng hn Hn Tn, Bnh Vit.
(3) on 1 - Lai lch ca L Hu v h L
(4) Tc l L Trch l Chu L Hu cht, xem on 1.
(5) Nhiu hc gi u Chu bo T M Thin c ci cch vit tn nhn. y l mt v d.
(6) Cc ch hu u c xy cung ring kinh .
(7) on 2 - Vic tr th ca L Hu trong thi gian Hiu Hu cn sng.
(8) Tc l Trng Lng
(9) Nhn xt tn nhn v ma mai.
(10) Cng cha L Nguyn l con ca L Hu v ch ca Hiu Hu, ly Trng Ngao sinh c mt ngi
cao gi. L Hu bt Hu ly ngi y tc l chu gi cao uy th h L. Ngi ny khng c con,
nhng L Hu bt b ta gi c mang v ly con mt ngi khc thay th.
(11) Xem ch thch Tn Thy Hong bn k, nguyn vn Thi hu xng ch.
(12) Chc quan lo vic dy d nh vua.
(13) L Tu l em gi t ca L Hu cng c phong hu v l v ca Phn Khoi.
(14) Ngy xa c li gii thch cho rng nhng vic lm ca vua cha nh hng n tri t.
(15) Xem ch thch trn.
(16) V yu ngi thip, t st nn khng th phng tn miu c. Thi hu nh th git ba ngi con
ca Lu Bang (Nh , Hin v Khi). C ba u lm Triu Vng).
(17) Sau ny i Vng l Hn Vn .
(18) Th l h L dn dn thay th nhng ngi con Lu Bang lm Yn Vng, Triu Vng.
(19) Chc quan ch yu dnh cho cc hon quan tip tn khch.
(20) on 3 - Nhng vic lm ca L Hu t khi Hu cht cho n khi L Hu cht.
(21) Nhng ngi ny khng phi l con ca Hu m l con ngi khc.
Nhng L Hu lm nh vy gi uy quyn cho h L.
(22) V Hong cn t tui.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(23) V Hu ly con ca L Nguyn tc l ly chu, nn bn Triu, V Thi gi L Nguyn l b ngoi.
(24) Ng, Vit, T, Hoi Nam, Lang Gia, i, Thng Sn Vng l Triu, Hoi Dng Vng l V v T
Xuyn Vng l Thi.
(25) Lng Vng L Sn, Triu Vng L Lc, Yn Vng L Thng.
(26) V lc by gi tt c binh quyn trong tay L Lc, tt c quyn chnh trong tay L Sn, qun thn khng
lm g c nn trc ht phi tc cho c n ca h.
(27) cng l kin ca L Hu trc khi cht.
(28) Con ca To Tham.
(29) lm lon.
(30) Gia Gi Th va L Sn.
(31) V c c tit th mi vo c cung cm.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

g,, _,c, t,c
1. Nh Hn ni ln tha k nhng iu t hi ca nh Tn. Nhng ngi mnh khe th phi phc v trong
cc hng ng qun i, nhng ngi gi yu th phi lo vn chuyn lng thc. Vic lm kh nhc m tin
ca th thiu thn. Ngay Thin t cng khng c c xe t m c bn con nga cng mu, cn tng qun,
tha tng th i khi i xe b. Dn thng khng c ca ct giu. Nh vua nhn thy tin ca nh Tn
qu nng, kh dng nn i i, sai dn c tin: vng th mt cn l n v. Php lut tr thnh n gin, b
bt nhng iu cm on, cho nn bn lm tri php v tham li ct giu nhng ca ci tha bn lm cho
vt gi cao vt ln: go ln n mt vn ng tin mt thch, mt con nga mt trm cn vng (2).
n khi thin h bnh nh, Cao T bn ra lnh khng cho nhng ngi i bun c mc t, i xe,
nh thu h nng lm khn nhc h (3). Thi Hiu Hu v L Hu, thin h mi bnh nh, cho nn li
ni lut l i vi nhng ngi bun bn, nhng con chu nhng ngi bun bn vn khng c lm quan
li. Ngi ta tnh s tin nui quan li v s tin chi dng, ri cn c vo m nh thu thn ca dn
(4). Cn nhng mn li do vic nh thu v ly t v ni, sng, vn, ao, ch ba, th t Thin t tr xung
n cc vng v nhng ngi c t phong cc p u c dng lm ca ring cung cp cho mnh,
ch khng em tiu dng vo vic thin h. S thc vn chuyn t Sn ng n cung cp cho cc quan
trong kinh mi nm khng qu vi chc vn thch. n thi Hiu Vn, tin gip qu nh, nh vua bn
i c th tin bn th nhng ch trn ng tin li l na lng (5) v cho php dn tha h c tin. V
vy Ng Vng l ch hu nh ly c ng ni c tin m giu hn c Thin t. V sau Ng Vng
lm phn.
ng Thng lm i phu cng nh vic c tin m nhiu ca ci hn bc vng gi. Cho nn lc by gi
tin ca h Ng, h ng trn ngp c thin h. Do , c lnh cm c tin.
Qun Hung N my ln vo cp bc xm phm bin gii pha bc, s ngi i ng n v i th rt nhiu,
s la bin gii khng cung cp. Do nh vua m dn, ai c th np v a la ra bin gii th
c phong chc tc. Tc c phong n t th trng.
Thi Hiu Cnh, t Thng Qun v pha ty b hn hn, nh vua li ra lnh cho bn chc tc, nhng ln
ny h gi bt li ko dn. Nhng ngi b y v c ti nh c th chuc ti bng cch vn ti thc cho
quan i phng. Nh vua sai lm thm vn, chung nga, c nhiu nga m dng, xy thm cc cung
tht v cc qun, s xe nga cng tng thm (6).
2. n khi kim thng (7) ln ngi, my nm u ng vo lc nh Hn trong vng bay mi nm nc nh
v s (8) tr phi gp lt li, hn hn cn th nhn dn u no . Cc kho la kinh v cc ni u y,
m kho n th tha ca ci. Tin kinh xp k hng trm triu. Li xu mc khng th m c. Thc
kho ln lp lp chng ln nhau, y ry, trn a ra ngoi n ni mc nt n khng c. Dn chng c
nga hng n trn cc ng ng. K ci nga ci b gt khng c n m ng K coi cc cng lng,
cng xm ba n u c g c tht (9). K lm li, lm n lc con v chu ln ln (10); k lm quan ly chc
lm h. Cho nn ai ny u t yu mnh, s phm php lut; ham lm vic nhn ngha lo trnh s nhc.
Lc by gi li php lut tha m dn giu. Bn cy ca kiu cng c khi gm, nut nhau. Bn cng ho
cy th n hip lng xm. Cc tn tht u c t ring. Cng, khanh, i phu, tr xung ua nhau xa x:
nh ca, xim o, xe nga ln c bc trn khng chng mc. Vic i thnh ri suy, l bin i c nhin phi
th!
3. T v sau, bn Nghim Tr, Chu Mi Thn gi dn ng u n v theo ui hai nc Vit (11); vng
gia sng Trng Giang v sng Hoi x xc v phin ph. ng Mng, T M Tng Nh m li sang
cc r min ty nam, pha ni thng hn nghn dm ng m rng t Ba, t Thc. Dn t Ba, t
Thc v th mt nhc. Bnh Ng Gi dit Triu Tin t ra qun Thng Hi. V vy min Yn, T nhn nhc
rung ng. Sau Vng Khi li by mu M p (12). Hung N b t vic ha thn, xm ln min bc.
Vic binh ko di khng khi no ht. Thin h kh v nhng vic kh nhc y m cnh can qua li ngy cng
lan rng. Ngi i trn phi mang xch, k phi lo vn chuyn lng thc. Trong ngoi xao xuyn v vic
phi lo cung n cho nhau. Trm h th cng kit, tm cch ln trn. Ca ci hao ht khng sao c. iu
khin cho k quyn tin th c lm quan, k np bc th c min ti. Php tuyn c dn dn b. Lim
s b coi thng. V lc c tin dng. Kt qu php lut tr nn nghim, mnh lnh thnh kht khe v t
bn by ti gy li xut hin (13).
Sau , cc tng nh Hn mi nm em my vn qun k nh qun H, xa k tng qun l V Thanh, ly
t pha nam ca Hung N, xy Sc Phng (14).
By gi, Hn m rng ng giao thng vi cc r di ty nam, ngi lm ng ti my vn. Dn phi
gnh gng mang lng thc t ngoi ngn dm n, trung bnh c em i hn mi chung th n ni ch
cn mt thch (15). Nh vua sai em ca ci pht cho nhng ngi t Cng v t Bc chiu tp h.
Lm my nm vn cha m xong c con ng ny. Nhng cc man v di li tha c y my ln nh.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Cc quan li phi em qun i nh dp. Nh vua nhn thy d ly tt c t v thu t Ba t Thc cng
khng cung vo vic chi ph nn sai m nhng ngi giu n cy t Nam Di. Nhng ngi ny
a thc cho qun a phng v nhn tin kinh . Pha ng, nh vua li sai t qun Thng Hi. Ph
tn v vic di dn n y cng tng t nh vic di dn n Nam Di. Nh vua sai hn mi vn ngi
xy thnh (16) gi Sc Phng, vic chuyn ch ng sng rt xa. Tt c nhng ngi pha ng ni
u mt nhc. Tn km n gn mi t n tin. Kho li cng trng rng. Nh vua bn m dn, ni nhng
ngi no co th cp bn n v t cho nh nc th sut i khng phi np thu thn, nu h lm quan
lang ri th s c thng trt. Vic np cu m c lm quan lang l bt u t lc y (17).
Bn nm sau (124 trc cng nguyn) Hn sai i tng qun (18) em hn mi vn qun, su v tng
qun, nh Hu Hin Vng bt mt vn nm nghn t binh (19). Nm sau, i tng qun li em su v
tng qun nh qun H bt c mt vn chn nghn t binh, ngi no chm hay bt c qun H th
c thng vng. Tin thng n hn hai mi vn cn vng. My vn t binh u c hu thng, cho
n mc, tt c u do quan a phng cung cp. Tri li qun v nga ca Hn cht hn mi vn; l
cha ni n tin ph tn v v kh v vn chuyn bng ng thy v ng b. V bao nhiu tin tch tr
quan i t nng (20) u c kit dn, tin thu dng ht cng khng cung cp cho binh s nn cc
quan ph trch mi ni vi Thin t. Thin t ni :
- Trm nghe ni Ng dy dn khng lp li vic lm ca nhau nhng nc vn tr. Cc vua H V v
Thnh Thang php lut khng ging nhau m vn lm vng, ng h i khc nhau nhng c h lp nn
th vn l mt. Bin gii pha bc cha yn, trm rt ly lm lo lng. Gn y i tng qun nh Hung N
va chm va cm t mt vn chn nghn tn. Ngi giu ct giu ca ci th ngi ngho khng c m n
(21).
Nh vua bn ra lnh cho dn c mua chc tc v chuc nhng iu cm on khng cho lm quan (22),
c ly tin xin chuc v gim ti. Cc quan tu xin t nhng thng quan. Mnh ca nh vua ni: tc V
Cng th phi np 17 vn ng tin. Tt c s tin bn tc ln n ba mi vn cn vng. Trong nhng
ngi mua tc V Cng, ai thuc hng quan th th c th cho lm li v b lm quan trc. Cp thin
phu th tin ngang cp ng i phu (23). Ngi c ti th c gim hai bc, c th mua tc n nhc
khanh. Lm nh th nu r qun cng, nhng ngi c qun cng ln th phong lm hu, khanh, i phu;
ngi qun cng nh th phong lm lang, lm li. Con ng i n chc quan phc tp v lm cch cho nn
chc quan mt gi tr (24).
4. T khi Cng Tn Hong nh vic gii ngha Kinh Xun Thu g b k ti m lm n Tha tng nh Hn;
t khi Trng Thang dng li vn n nghim khc, gt gao m c lm inh y th o lut v ci ti kin
tri (25) sinh ra, v ngi ta trng tr ht sc nng nhng ngi cn tr hay ph bng mnh lnh ca nh vua.
Nm sau, m mu ca Hoi Nam Vng, Hnh Sn Vng, Giang Vng lm phn bi l. Bn cng
khanh bi lng tm vt trng tr v tiu dit b ng ca h. S ngi b git n my vn. Bn trng li
li cng nghim khc, tn nhn, php lut, mnh lnh li cng rch ri chi ly. Lc by gi nh vua ang
cao khuyn khch nhng ngi ti gii, chnh trc vn hc, c ngi lm n cng khanh, i phu. Cng Tn
Hong lm Tha tng nh Hn, mc o vi, khng n hai mn, mun nu gng cho thin h nhng khng
c ch g i vi phong tc. Dn dn ngi ta x y nhau chy theo cng danh, li lc.
Nm sau, tng phiu k (26) li em qun nh qun H bt c bn vn ngi. Ma thu nm y, vua
Hn Gia em my vn ngi vo hng. Nh vua sai em hai vn c xe n rc h. Khi h n, li c ban
thng. Nm y, s tin cp cho nhng ngi c cng ln n hn mt vn triu ng tin.
Trc y mi nm, sng Hong H v huyn Quan; t Lng v t S my ln b khn kh,
cn cc qun ven sng trc y p gi nc, mi khi v li ph tn khng th k xit. Sau
, Phin Hu mun gim bt vic chuyn ch bng ng sng qua Tr, sai o sng o xuyn qua
sng Phn v sng Hong H, v li dng con sng o y ti ru. S ngi lm n my vn. Trnh
ng Thi cho rng con sng o ca sng V quanh co v xa nn sai o mt con sng chy thng t
Trng An n Hoa m; ngi lm n my vn. Sc Phng cng o mt con sng o c my vn
ngi lm. Mi vic nh th u ko hai ba nm nhng vn cha xong v u ph tn gn nghn triu.
Thin t mun nh qun H, nn sai nui rt nhiu nga, nga chn Trng An n my vn con, lnh
Quan Trung khng ngi chn nui bn iu ng nhng ngi cc qun gn y.
Li thm nhng ngi H u hng n, vic n mc ca h u do quan s ti. Quan s ti cung cp
khng . Nh vua bt vic n ung ca mnh, tho xe xe t m, em nhng ca ci ct giu trong kho ring
ca mnh ra cho cu tnh trng ny.
Nm sau, pha ng ni b nn lt, dn nhiu ngi v thiu n. Thin t bn sai s gi dc tt c kho la
trong cc qun v cc nc pht chn cho dn ngho nhng vn khng : li ku gi nhng ngi giu
c cho vay, nhng dn chng vn khng cu c nhau. Nh vua bn cho di dn ngho n pha ty Quan
Trung v pha nam t Sc Phng Tn Tn, tt c by mi vn ming n, vic n mc u do quan a
phng cung cp. Trong my nm, ngi ta cp cho h sn nghip. Cc s gi phn h ra tng b phn
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

coi sc. Cc quan ng n ni m lng lin nhau, tin ph tn n hng c khng sao k xit (27).
5. Do , quan a phng ht sch tin, nhng bn con bun nh giu v ch nhng ca hiu ln th c k
ct giu ca ci n dch ngi ngho; ch hng trm xe nhng tch tr khng dng ct p. Cc v vua
c t phong u cui u xin h cung cp. Trong vic c tin v nu mui, c nhng ngi c hng vn
cn vng nhng h vn khng gip nc nhao trong lc nguy cp v dn ngho li cng ngho kh. Do ,
Thin t v cu khanh bn nhau thay i tin lm ra t (28) chi dng ng thi trng tr bn hoang dm
v bn chim ot. Lc by gi trong vn cm ca nh vua c con nai trng, trong kho ring ca nh vua li
c nhiu thic v bc. T thi Hiu Vn ngh ra cch c nhiu th tin bn th n nay hn bn mi
nm nhng t nin hiu Kin Nguyn n nay, ngi ta t dng th tin y. Cc quan a phng c nhiu
ngi n nhng ni ng c tin, trong nhn dn cng c trm tin, cho nn s tin tnh khng xu.
Tin cng nhiu v mt gi, hng ha cng t v qu (29). Quan ph trch ni :
- i xa c th tin bng da, ch hu dng th tin y biu. C ba loi kim kh. Cao nht l vng, ri n
kim kh trng (bc) l th hai, km nht l kim kh (ng). Nay tin danh ngha l mt na lng nhng thc
ra ch nng bn th, th m bn giu hay bn n trm cn mi tin pha trong ly bt kim kh m c
thm. Tin cng nh v mng th vt gi cng qu, nh th phng xa dng tin t rt phin v tn km.
Bn sai ct da con nai trng ra thnh tng mnh vung mi b mt thc, xung quanh vin rong bin, nh
gi mi ming da nh vy l bn mi vn ng tin. Cc vng hu, tn tht n chu, u phi dng ngc
bch t trn th tin y, sau mi c i. Li lm th tin bng bc pha thic gi l kim kh trng. Ngi
ta cho rng trn tri th khng g bng con rng, di t th khng g bng con nga, vt ngi ta dng
th khng g qu bng con ra. Cho nn c ba th kim kh trng: loi th nht, nng tm lng hnh trn, c
khc rng, tn gi l bch tuyn, gi ba nghn; loi th hai, nng t hn, hnh vung v hnh con nga, gi
nm trm; loi th ba, nh hn na, hnh ch nht, v hnh ra, gi ba trm. Sai cc quan a phng c
tin na lng thay th tin ba th, ch bao nhiu th nng by nhiu. K no c trm tin cc loi th b ti
cht. Nhng quan li cng nh nhn dn vn c trm kim kh trng khng k xit.
Do , nh vua cho ng Quch Hm Dng v Khng Cn lm i nng tha lo vic mui v tin, cho
Tang Hong Dng c lm th trung tnh ton. Hm Dng l mt ngi nu mui ln T, Khng
Cn l mt ngi nu kim kh ln Nam Dng. H u c sn nghip ngn cn vng cho nn Trnh ng
Thi tin c vi nh vua. Tang Hong Dng l con mt nh bn hng Lc Dng gii tnh nhm, nn nm
13 tui lm th trung (30). Ba ngi ny khi bn vic li th phn tch n chn t k tc.
V php lut ngy cng nghim ngt nn quan li nhiu ngi b ging v b bi. Vic chin tranh li xy ra
lun. Nhn dn nhiu ngi xut tin min giao dch v mua tc ng i phu. S ngi b trng dng i
hnh dch ngy cng t. Do , b nhng ngi tc thin ph, ng i phu lm li; nhng ngi no khng
mun th phi np nga (31): nhng ngi trc y lm li u phi i ct c Thng Lm, o ao Cn
Minh. Nm sau (119 trc cng nguyn) i tng qun v phiu k tng qun em i qun ra nh qun
H bt c tm chn vn tn, c thng nm mi vn cn vng, qun Hn cht hn mi vn con
nga. l cha ni n khon tn km v vic vn chuyn bng xe v bng ng sng. Lc by gi ca
ci thiu, qun s nhiu ngi khng c lng.
Quan ph trch ni :
- Tin ba th nh, d lm gian, xin cc qun v cc nc c tin nm th, xung quanh c vnh trn khng
th mi ly ng i m c thm tin.
Cc quan gip vic i nng v vic mui v st l Khng Cn v Hm Dng ni vi nh vua :
- Ni v bin l ni ct giu ca ci ca tri t; nn cho n thuc vo kho ring ca nh vua. B h khng ly
lm ca ring ca mnh m cho n thuc vo i nng nh th lm tng ca cng. Xin m dn t do ly
ph tn, dng cc kh mnh ca quan nu mui v cho quan mn chu. Nhng ngi lm ngh tm b
mun lng on ci li ca ni v bin lm giu bt dn phi n dch theo mnh.
H a rt nhiu cch cn tr nhng ngi ny: ngi no dm c st cho mnh v nu mui ring cho
mnh th b xch chn tri, tch thu dng c. nhng qun khng sn xut st th t quan tiu thit. Nhng
ngi ny ph thuc vo huyn ca h. Nh vua sai Khng Cn, ng Quch Hm Dng i xe trm khp
thin h lo vic mui v st, t nhng quan ph (32), cho nhng ngi trc y lm ngh mui v st m
giu c c lm quan. Cch lm quan li cng phc tp, khng t vn chc lc v c nhiu ngi con
bun trong s quan li. Nhng ngi thng nhn v bn hng v tin t thay i lun nn nhiu ngi cha
cht hng ha kim li (33). Do cc cng khanh ni :
- Cc qun v cc nc nhiu ln b thin tai thit hi, dn ngho khng c sn nghip c m i n nhng
ni bo b v rng ri. B h bt n gim tiu, em tin ca mnh gip cho dn chng, tha thu thn v
tha n, nhng dn khng phi tt c u lm rung, nhng ngi bun bn rt ng. Ngi ngho khng ct
giu c g u nh quan quan a phng. Trc kia ngi ta nh thu nhng xe nh (ca nhng
ngi i bun) th s tin ca nhng ngi i bun cng bt i; vy xin nh thu nh trc. Nhng ngi
bun lo ci vic ngn, mua s v cho vay, lo ct giu thnh ph, tng tr ly li, cng nh nhng ngi
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

i bun kim li th d cho khng trong s nhng ngi bun bn ch, cng u phi c lng ca
ci ca h. C hai nghn ng tin vn th phi np mt ton (34). Cn nhng th th cng ct gi nhng
vt liu sau ny lm cc dng bn th c bn nghn ng vn ly mt ton (35). Nhng ngi
khng phi quan li, nhng c th xem nh quan li l cc tam lo (36) hay k s bin gii, nu c mt ci
xe nh th phi np mt ton, thuyn to nm trng tr ln np mt ton. Ai giu dim khng khai hay khai
khng th a ra bin gii i th mt nm v ly tt c gia sn. Ai t co ra th thng cho mt na, nhng
ngi bn hng c tn trong s v nhng ngi b con ca h u khng c c rung theo tn ca mnh,
nh th li cho nhng ngi cy, ai dm phm lnh th sung cng tt c rung v ti t ca h.
Thin t by gi ngh n li ca Bc Thc nn mi Bc Thc lm trung lang, tc t th trng thng cho
mi khonh rung v bo co iu vi thin h cho mi ngi bit. Bc Thc l ngi H Nam lo vic
chn nui v lm rung. Khi cha m cht i, Thc c mt ngi em nh. Khi ngi em ln ln, Thc nhng
tt c gia ti cho em ch ly mt trm con cu, cn rung vn, ca nh, ca ci u cho em ht. Thc vo
ni chn cu hn mi nm. S cu ln n hng nghn con. Thc mua rung vn nh ca, tri li ngi
em th li ph ht c sn nghip. Thc li chia gia sn cho em. Lm nh th n my ln. Lc by gi, nh
Hn my ln sai tng qun nh Hung N. Bc Thc dng th xin np mt na gia sn cho quan a
phng gip vo vic bin gii. Thin t sai s gi hi Thc :
- C mun lm quan khng?
Thc p :
- Ti t nh ch chn nui khng quen lm quan nn khng mun.
- Th trong nh c iu g oan c mun by t khng?
- Ti bnh sinh khng tranh chp vi ai, trong lng xm c ai ngho th ti cho mn, c ai h hng th ti dy
d, nhng ngi ni ti u nghe theo ti. Thc c vic g m b ngi ta lm oan ung, ti khng c g
mun ni.
- Th ng mun g?
- Thin t git Hung N, ti l ngi ngu di cho rng ngi hin th nn cht v bn phn bin gii, ngi
c ca ci th nn em np. Nh vy mi c th tiu dit c Hung N.
S gi k li u ui nhng li Bc Thc ni vi Thin t. Thin t ni vi Tha tng. Tha tng Cng
Tn Hong ni :
- khng phi l tnh cm t nhin ca con ngi, nh th l ngc i. Thn khng th v ng ta m thay
i, lm ri lon php lut, xin b h ng nghe ng ta.
Do , nh vua lu khng tr li Bc Thc. c my nm nh vua li bi Thc. Thc tr v nh, li lo cy
rung chn nui c hn mt nm. Nhn lc qun nh Hn my ln ra nh, vua Hn Gia u hng, quan
a phng tiu tn km, cc kho la trng khng. Nm sau dn ngho b di i hng lot, tt c ch nh quan
a phng cung cp nhng quan a phng khng sao cung cp . Bc Thc mang hai mi vn ng
tin a cho quan Thi th H Nam cp cho nhng ngi dn b di i. Quan Thi th H Nam dng ln
cho nh vua xem danh sch nhng ngi giu gip ngi ngho. Nh vua thy c tn Bc Thc sc
nh li, ni :
- y hn l con ngi trc y mun np na gia sn gip vo vic bin gii.
Bn thng cho Bc Thc c hng s tin bn trm ngi np c min giao dch. Thc li em tt
c s tin y cho quan a phng. Lc by gi nhng ngi giu c v tai mt u ua nhau giu dim ca
ci, ch c Thc em ca mnh np gip vo vic chi tiu, v vy nh vua cho rng Thc trc sau l bc
trng gi cho nn cao Thc cho trm h bt chc.
Lc u, Thc khng mun lm quan lang, nh vua ni :
- Trong vn Thng Lm ta c cu, ta mun sai nh ngi chn.
Thc bn ly v lm quan lang. Thc mc o vi, i guc chn cu. c hn mt nm, cu bo v sinh
nhiu. Nh vua n xem cu ca mnh th khen.
Thc ni :
- Khng phi ch ring vic nui cu m thi u, vic cai tr dn cng nh th. Cho h dy lm vic v i ng
ng lc, ngi no xu h th ui i, ng cho h lm hi c on.
Nh vua cho Thc l ngi k l bn cho lm quan lnh Hu Th xem th. Dn Hu Th thch Bc Thc,
nh vua bn cho Thc lm quan lnh Thnh Cao lo vic vn chuyn ng sng - rt c cng trng. Nh
vua cho Bc Thc l ngi trung bn cho lm thi ph ca T Vng.
Sau khi Khng Cn sai thin h c v lm bng st c ba nm, ng ta c b lm i nng v thuc
vo hng cu khanh. Cn Tang Hong Dng th lm i nng tha coi vic tnh ton. Hai ngi dn dn t
nhng qun thu (37) lu thng hng ha. Ln u nh vua ra lnh cho quan li c np la lm
quan lang n chc lng su trm thch.
Sau khi lm th kim kh trng nm th c nm nm th tha nhng ngi quan li v dn chng phm vo
ti c trm tin. S ngi cht v vic c tin n my mi vn. Nhng ngi git ln nhau khng b pht
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

gic th khng k xit. T khi lnh n x ban ra, nhng ngi c tha n hn trm vn, nhng con s ny
cha n mt na nhng ngi b bt. Hu ht mi ngi trong thin h u liu lnh c tin. K phm ti
nhiu qu, quan li bt v git khng ht. Do vua sai bn bc s Ch i, T Yn chia nhau thnh tng
on i khp cc qun v cc nc tr b nhng bn cp ot ca ci ngi khc v cc quan cc
nc, cc qun (38) c ti. Ng s i phu Trng Thang lc by gi rt c qu trng v tin dng. Bn
Gim Tuyn, Chu lm trung tha, bn Ngha Tung, Don T, Vng n Th dng hnh pht thm khc,
c c m c lm cu khanh v bn trc ch (39) nh H Lan ln u xut hin. Quan i nng Nhan D
b git. Trc y Nhan D lm nh trng T Nam nh lim khit chnh trc nn c thng chc n
cu khanh.
Sau khi nh vua v Trng Thang lm ra th tin da nai trng, nh vua hi Nhan D. Nhan D ni :
- Ngy nay cc vua v cc hu n triu v chc mng mang ngc bch mu xanh gi nghn vng, nhng ci
da lt di khi dng ln gi bn mi vn. Nh th l gc v ngn khng cn i.
Nh vua khng bng lng. Trng Khanh li c him khch vi Nhan D.
C ngi t co Nhan D v mt vic khc. Nhan D ni chuyn vi khch, khch ni :
- Lc u lnh ban ra c ch bt tin.
D khng p, hi nhn mi. Trng Thang tu ln ni :
- Nhan D lm n chc cu khanh nhng thy lnh khng tin li khng vo ni m ph bng trong bng. D
b ghp vo ti cht. T v sau mi c o lut v ti ph bng trong bng (40).
V vy cng khanh, i phu phn ln sim nnh, a dua c yn thn. Nh vua ra lnh v vn ti sn
ca nhng ngi bun v th th cng (41) v cao Bc Thc, nhng trm h rt cuc chng ai chia ca
ci gip quan a phng. Do nh vua cho php t co ti sn ca nhng ngi bun bn (42) theo
nh li tu ca Dng Kh. Trong cc qun v cc nc nhiu ngi c tin gi, tin phn ln l nh, cc
cng khanh xin kinh c th tin chung quan c vnh , mi ng gi bng nm ng tin thng.
Vic thu v vic cng nu khng c th tin vng ny th khng c. Tin kim kh trng dn dn mt
gi, dn khng cho l qu v khng dng. Quan a phng ra lnh cm nhng khng n thua. c hn
mt nm th tin kim kh trng b b khng dng na. Nm y (115 trc cng nguyn) Trng Thang cht
nhng dn khng ngh g n ng ta.
Hai nm sau, dn ngh ra cch c tin c vnh cho nn dng khng tin v th tin ny li b b. Do
, ngi ta cm cc qun v cc nc khng c c tin m ch giao cho ba ng quan Thng Lm
chuyn trch vic c tin. Tin c nhiu nn c lnh ban ra ni: trong thin h khng phi th tin ca ba
ng quan ny th khng c lu hnh, tt c nhng th tin c trc y cc qun v cc nc u b
b v nu chy, em ng a cho ba v quan. Vic dn c tin cng t i, v xt ra vic ph tn nhiu khng
b cng c, ch co nhng bn i gian v th chuyn nghip th mi c trm.
Bc Thc lm Tha tng nc T trong khi vic t co gia sn ca thng nhn do Dng Kh xng
ph bin khp thin h. Nhng gia sn trung bnh tr ln u b t gic. Chu xt x h. Nhng ngi vo
ngc, t ngi c tha. Nh vua li sai Ng s, nh y chnh gim chia ra tng ban n xt cc qun v
cc nc v nhng gia ti ca thng nhn, c ca ci v tin bc ca dn k n hng c, n v t hng
ngn, vn, rung huyn ln vi trm khonh, huyn nh hn trm khonh, nh ca cng th. Do , bn
bun bn t hng trung bnh tr ln ni chung u ph sn, dn lo n ngon mc p qua ngy ch khng
ngh n vic ct giu gy dng gia sn na. Cc quan a phng nh c mui, st v gia sn ca thng
nhn cho nn ca ci tiu dng cng nhiu.
Nh vua m rng thm Quan Trung t thm hai min ph cn bn t v bn hu. Lc u quan i nng
cai qun vic mui v st, t quan nhiu, t chc thy hnh lo vic mui v st, n khi Dng Kh a
ra vic t gic gia sn thng nhn th ca ci v sn vt Thng Lm rt nhiu, bn cho quan thy hnh
coi Thng Lm. Thng Lm ct ca y trn cho nn m n thm rng.
Lc by gi, qun Vit mun dng thuyn tranh ua vi qun Hn, nh vua bn sai o rng thm v sa
sang ao Cn Minh, xung quanh l nhng lu bao vy xem, lm nhng lu thuyn cao hn mi trng
trn c c x rt l trng l. Nh vua cm thy thch, bn sai lm i B Lng cao my mi trng, t y
cung tht xy cng p. Li chia s tin ly c ca thng nhn cho cc quan; cc quan thy hnh, thiu
ph, i nng, thi bc u t nhng nng quan lun lun n cc qun v cc huyn, n nhng rung t
tch thu c v cy cy; cn nhng n t tch thu c th chia ra cc vn nui ch, nui nga,
chim v th vt v cho cc quan. t rt nhiu vin quan mi (43). Ngi ta sai di nhiu bn n t i lo
vic vn chuyn trn sng, vn chuyn c bn trm vn thch, cc quan t mua thc v c thc.
S Trung ni :
- Con em cc nh dng di cng vi nhng ngi giu c, c ngi chi chi g, cho ch sn chy, chi
nga, sn bn, nh bc, lm ri lon dn lnh.
Nh vua bn cho iu tra nhng ngi phm ti ny, h t co ln nhau n my ngn ngi. Ngi ta gi
h l nhng ngi mang ti chi g.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Nhng ngi no np bc th c lm quan lang, vic c ngi lm quan lang cng km st (44). Nm
y pha ng ni b nc sng Hong H gy tai ho, li thm mt ma. Nh th my nm, c ngi n tht
ln nhau trong mt min mt, hai ngn dm vung. Thin t thng xt ban chiu ni :
- Giang Nam ngi ta t ry, dng nc git c (45). Cho php dn b i km c di c n kim n
gia min Trng Giang v sng Hoi, mun cho h y.
Nh vua li sai cc s gi n gip cho h, m v lng ca cc s gi thy l nh trn ng. Nh vua
sai em la t t Ba v t Thc xung pht chn cho h.
Nm sau (112 trc cng nguyn), nh vua bt u i tun cc qun v cc nc. Nh vua vt sng Hong
H pha ng, quan Thi th H ng khng ng nh vua n, nn khng chun b trc, do t st. Nh
vua vt qua t Lng Ty. Quan Thi th Lng Ty v vic nh vua i vi vng, khng cung cp lng thc
c cho cc quan theo hu Thin t, nn cng t st. Nh vua bn i v pha bc ra khi ca Tiu Quan, c
my vn qun k i theo, i sn t Tn Tn khuyn khch binh s n th bin gii ri tr v. Tn
Tn c khi i nghn dm khng c ni canh phng. Nh vua v vy git Thi th Bc a v cc thuc h ca
ng ta ri ra lnh cho dn c php chn nui nhng huyn bin gii. Cc quan cho h mn nga ci,
sau ba nm th tr nga li, c c mi con nga con th tr li cho nh nc mt con. Vic t co ti sn
thng nhn b bi b v vic tiu dng Tn Tn c y .
Sau khi c ci vc qu, nh vua lp nh th Thi Nht th Hu Th v Thi Nht. Cc cng khanh
bn vic phong thin. Cn cc qun v cc nc trong thin h u chun b l ng, lm cu, tu b li
nhng cung c. nhng huyn xe nga nh vua s i qua, cc quan a phng chun b n tip y
ch i nh vua i n. Nm sau (111 trc cng nguyn), nc Nam Vit lm phn, Ty Khng xm
phm cp bc bin gii. Nh vua cho pha ng ni khng y lng thc, x ti thin h (46) dng
nhng thuyn lu phng nam ch hn hai mi vn qun nh Nam Vit, em my vn qun k t Tam
H qua pha ty nh Ty Khng, li sai my vn ngi vt qua sng Hong H xy thnh Linh C. Ln
u tin t cc qun Trng Dch, Tu Tuyn; cn Thng Qun, Sc Phng, Ty H, H Ty th t
quan lo vic khai khn rung t; y su mi vn binh lnh n lm rung v canh phng y. Vic p
ng vn chuyn cung cp lng thc ni xa nht n hai ngn dm, ni gn nht n hn ngn dm, tt
c u nh quan i nng cung cp. V khng c binh kh a ra bin gii, nh vua bn sai pht nhng
binh kh kho v kh do nhng ngi th nh vua lm cung cp cho h.
Nga ko xe v nga ci thiu thn, quan a phng t tin kh lng mua c nga, nh vua bn ra lnh
t cc vua c t phong tr xung n cc quan lng ba trm thch la tr ln u theo th bc m cp
nga ci. Trong cc nh trong thin h u nui nga ci, do nga mi nm mi nhiu v tt.
Tha tng nc T l Bc Thc dng th ni :
- Ti nghe ni nh vua lo th by ti nhc, nay Nam Vit lm phn, cha con ti xin tnh nguyn n y vi
nhng ngi T quen s dng thuyn quyt sng cht vi h.
Nh vua ban chiu ni :
- Bc Thc tuy lo cy v chn nui nhng khng phi mu li cho mnh, h c ca tha l em gip cho
quan a phng tiu dng. Nay thin h khng may c vic nguy cp m cha con Bc Thc li hng hi
tnh nguyn xin chu cht v nn nc. Tuy ng ta cha ra nh trn nhng c th thy lng trung ngha
trong li yu cu. Ban tc Quan ni hu, thng cho su mi cn vng, mi khong rung.
T chiu c loan bo trong tt c thin h, nhng thin h khng ai hng ng. Lit hu c hng trm
nhng khng ai mun theo qun nh vua nh qun Khng v qun Vit. n khi lm l hin vng vo l
t ru, quan coi kho ca nh vua xt li s vng th thy cc hu mc ti thiu vng hn mt trm ngi
(47). Nh vua bn cho Bc Thc lm ng s i phu. Sau khi Bc Thc lm chc ny, ng ta nhn thy cc
qun v cc nc phn ln khng cho quan a phng qun l vic lm mui lm st l tin; st th xu,
gi li t; li c ngi p dn phi mua v bn mui v st; thuyn b nh thu, ngi bun t, v vt gi
t; bn da vo li ca Khng Cn trnh by v vic nh thu thuyn. Do nh vua khng thch Bc
Thc.
Nh Hn nh nhau trong ba nm lin: dit Khng, tiu dit Nam Vit, ln u tin t 17 qun t Phin
Ngung ti pha ty n pha nam t Thc. Li theo tc c ca h m cai tr, khng bt np cc th thu. Cc
qun t Nam Dng, Hn Trung tr i c theo th t xa gn m cung cp cho cc qun mi t. Cc quan
li v binh s c lng n, tin, vt, xe v nga y . Tuy vy, cc qun mi lp vn lun lun lm
phn git quan li. Nh Hn em hn mt vn binh lnh v quan li phng nam n nh mt mt nm, tt
c vic tiu dng u do quan i nng cung cp. Quan i nng cung cp y l nh cc qun thu v
nh ch nh thu mui v st. Nhng ni no binh s i qua, cc quan a phng ch dm ni khng
cho h thiu thn ch khng dm ni lm theo ng cc nh thu nh bnh thng (48).
6. Nm sau (110 trc cng nguyn) nin hiu Nguyn Phong nm th I, Bc Thc b ging lm quan thi
ph ca Thi t; cn Tang Hong Dng nh vic lm tr tc y, c lm chc i nng, thay Khng
Cn qun l tt c mui v st trong thin h. Hong Dng cho rng v cc quan tranh nhau bun bn theo
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

mnh cho nn vt gi mi nhy vt v vic thu kha thu nhp trong thin h c khi khng b vo cc ph
tn chuyn ch bn xin nh vua t my mi ngi thuc h ca b phn i nng, chia nhau cai qun cc
qun v cc nc. H lun lun n cc huyn t cc quan qun thu v cc quan lo v mui v st, ra
lnh cho cc phng xa u np nhng sn vt ca mnh v nhng vt m cc thng nhn chuyn ch lc
gi t thay thu. Nhng ngi ny li chuyn ch sn vt cho nhau. Cc quan bnh chun kinh c
trch nhim nhn cc hng ha trong thin h v a n cc ni, gi nhng ngi th ca nh nc lm xe
v cc vt cn cho vic vn chuyn v nhng ngi ny u do i nng nui. Cc quan b phn i
nng nm tt c vt sn trong thin h, khi t th bn, khi r th mua, do bn ph thng v ch hiu bun
ln khng th ly c nhiu li m phi quay tr v ngh nng, vt gi nh vy khng nhy vt v iu ha
c gi c trong thin h. Cng vic gi l bnh chun. Nh vua cho l phi, cho php thi hnh. Sau
nh vua i pha bc n Sc Phng, pha ng n Thi Sn, i tun ven bin n bin gii pha bc ri tr
v, n u cng thng.
thng n hn mt trm vn tm la, tin v vng n hng trm vn. Nhng u nh c quan i nng
cung cp y .
Tang Hong Dng li xin ra lnh cho php cc thuc li c np la lm quan v nhng ngi c ti
c np tin chuc ti. Lnh ban ra ngi no a la n t Cam Tuyn th theo th t c min
giao dch sut i. Ngi ta khng t co ti sn ca thng nhn na. Cc qun v cc nc u ch thc
n nhng ni cn c thc ngay, v nhng ngi cy u np thc. pha ng ni, vic vn ti bng sng
thm nhiu, mi nm n 600 vn thch. Trong mt nm, kho Thi Thng v kho Cam Tuyn u y trn,
bin gii tha thc v mi vt, mt nm s la chuyn vn trn mt trm vn tm. Dn khng b tng thu
m thin h dng c di do. Do , Tang Hong Dng c thng chc t th trng li c
thng mt trm cn vng ln hai.
Nm y c hn nh. Nh vua ra lnh cho cc qun cu ma. Bc Thc ni :
- Cc quan a phng ch nn ly t v thu n v mc thi, nay Tang Hong Dng li sai bn thuc li
by hng ngoi ch, bn cc vt kim li, c nu Tang Hong Dng i th tri s ma (49).
7. Thi S Cng ni :
- giao dch gia cng, nng, thng xut hin cc th tin t: v ra, v s, vng, tin, ao (50), vi.
Ngun gc cc th tin t c t lu. K t h Cao Tn tr v trc th xa lm, khng bit g chp.
Cho nn Kinh Th ni n vic xy ra trong thi vua Nghiu vua Thun. Kinh thi thut li thi n thi Chu. Khi
trong nc yn n th a ngi ln vo hc cc nh tng, nh t; trc kia ch trng n gc l ngh
nng, b ngn l ngh thng; dng l ngha phng ci vic ham li. S vic bin i nhiu cho nn
ngi ta lm tri vi iu phi. Khi no s vt thnh ri cng n lc suy, thi th ln n cng cc ri
cng quay tr li (51). Thi i trc cht phc th thi i sau vn hoa, l s bin i ca s vt. Trong
thin V cng (nhng cng vt np cho H V N. D) th chn chu u np nhng sn vt t mnh c v dn
tng i nhiu. Vua Thnh Thang v V Vng k tip theo nhng thi i h hng nn d thay i cho
dn khi mi mt. Hai ngi u lo lng nn dn c tr an. Nhng tnh hnh mi ngy mt km. T Hon
Cng dng mu ca Qun Trng hiu ci php nng nh tm cch ly li ni v sng, lm cho ch hu
phi thn phc, khin nc T nh b ni ting lm nn nghip b. Nc Ngy dng L Khc lm ht ci sc
ca t, lm nh vua c mnh. T v sau, thin h mc vo nhng cuc tranh ginh ca thi Chin
Quc, ch trng di tr v v lc m coi thng nhn ngha, coi trng ca ci m nh gi thp s khim tn
nhn nhng; cho nn c nhng ngi thng nhn giu n hng trm triu m li c nhng ngi ngho
c phi n cm khng bit chn. C nhng nc mnh thn tnh cc nc nh bt ch hu phi thn phc.
Li c nhng nc yu phi tuyt t v tiu dit. n i Tn, cui cng ly tt c thin h. Trong thi Ngu
v H c ba th tin t: c th vng, c th trng, c th . Ngi ta hoc dng tin hoc dng vi, hoc
dng dao hoc dng mai ra, v s. n i Tn th tin t trong nc chia lm ban hng: hng tin t cao l
vng tnh mi dt l mt n v (52), th tin km l tin ng na lng, cng nng nh ch ghi trong ng
tin; cn cc loi chu ngc, mai ra, v s, bc thic v.v... th dng lm vt v trang sc c gi lm ca
qu ch khng dng lm tin t. Nhng th ny u theo thi nng nh khc nhau. Lc bn ngoi th nh
Di v ch, bn trong th lo thng cng lao; k s trong thin h ra sc cy khng cung cp lng thc,
n b ko si dt vi khng cung cp o qun. Khng khc g i xa ly tt c ca ci trong thin h
cung phng nh vua m nh vua vn khng cho l . S th nh dng nc tri i, sng thc vo nhau
sinh ra nh vy. C g l l? (53)

(1) Bnh Chun l tn mt chc quan i Hn c mc ch mua hng ha nhn dn khi r v bn li khi t
lm cho gi th trng khi chnh lch qu v ngi mua khi b bc lt qu ng. Bi ny rt ni ting v
thng c nhc n vi tnh cch mt cng trnh u tin v kinh t hc ca Trung Quc.
(2) Nhn xt no cng chnh xc v da trn nhng con s c th.
(3) Nh vy l tng lp thng nhn khng c tham d vo chnh tr.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(4) Nguyn vn - ph dn, ph l th thu thn, cn thu l thu sn vt.
(5) Na lng l 12 th. Nh vy trng lng ca tin thc ch bng mt phn ba trng lng trn danh ngha.
(6) on 1 - Tnh hnh kinh t trong nhng nm trc Hn V .
(7) Thi Hn V tc l thi ca tc gi.
(8) Tc gi trnh by tnh trng giu c lc u thi V chun b ni n tnh trng i kh lon lc v
sau.
(9) Bi ny y nhng nhn xt t m v su sc.
(10) ni lm quan khng thay i chc n ni lc chu ln ln cng vn lm chc y.
(11) Vua ng u b vua Mn Vit nh, V cho di 4 vn ngi ng u vo gia min sng Trng
Giang v sng Hoi. Hai nc l Mn Vit Phc Chu v Nam Vit Qung Chu.
(12) Vng Khi gi v ha thun vi Hung N, la qun Hung N n M p nh p. Nhng vua Hung
N bit c mu y.
(13) y l ch Tang Hong Dng, Khng Cn (xem on 5).
(14) Nhn chung nhng im ln v kinh t thi Hn V . Nhng im ny s c pht trin di.
(15) Mi chung l 64 thch. Nh vy ch mt phn 64 n ni.
(16) y l xy thm vo Vn l trng thnh.
(17) Nhn xt ma mai.
(18) Tc V Thanh.
(19) Cm u Hung N l Thin Vu di Thin Vu c Hu hin vng v T hin vng.
(20) Chc quan ph trch nng nghip v ti chnh.
(21) bo cha cho l do ti sao li cho mua chc quan. Mc ch ca n l ngi giu a ca ci ra.
(22) Chng hn iu cm on i vi thng nhn on 1.
(23) Theo trt t trong qun i th quan th ng vo hng th nm, thin phu ng vo hng th by,
cn ng i phu ng vo hng th chn.
Tt c c mi bc.
(24) on 3 - Kinh t nguy khn do chnh sch xm lc gy ra.
(25) Quan li thy ai bit m khng t gic th khp vo ti kin tri (thy bit).
(26) y ch Hoc Kh Bnh.
(27) on 4 - Tnh hnh kinh t nguy ngp do nhng nguyn nhn khc :
thin tai, o sng, di dn, nui ngi H v. v...
(28) T ch bt k vt g c th thay tin mt.
(29) T M Thin c nhng suy ngh rt su sc.
(30) C ba u l thng nhn.
(31) Ngi ta s lm quan v php lut rt nghim d phm ti. By gi phi np tin khi lm quan.
(32) Chc quan coi v st v mui.
(33) Nhn xt th v.
(34) Hai mi ng.
(35) C s phn bit v thu gia thng nhn v th th cng.
(36) Xem ch thch Cao T bn k.
(37) Chc quan, ngha en l lm cho u v chuyn ch nhim v l lm bnh n vt gi.
(38) Nguyn vn th, tng, th l quan coi mt qun, tng l v quan gip mt vng coi mt nc.
(39) Chc quan c nhim v iu tra cc tham quan li.
(40) Nhn xt khch quan nhng rt ma mai.
(41) Xem trn trong on ny.
(42) Nguyn vn dn tin: dn l ti sn ca thng nhn v th th cng, khng phi do cy v nui tm
m c.
(43) Ch nhng vin quan mi t ra qun l cc ti sn ly c ca thng nhn.
(44) Np bc khng nhng khi ti m cn lm quan.
(45) Lm c xong, cho nc vo, c cht.
(46) Mc ch l sung nhng ngi t lm lnh. Qun i i Hn mt phn ln l t c tha v chu i
lnh.
(47) Nm 112 trc cng nguyn, V yu cu cc hu phi np mt s vng lm t l (nhng tht ra
c tin nh Nam Vit). Trong s 241 ngi c n 106 ngi b ti thiu vng.
(48) on 5 - Cc bin php a ra b cu tnh trng thiu ht.
(49) on 6 - Bin php ca Tng Hong Dng.
(50) ao v vi l tn nhng th tin ging hnh con ao v tm vi.
(51) T M Thin nhn thy c s bin i ca s vt.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(52) Mt dt 20 lng.
(53) on 7 - Li bn ca tc gi. Nhn xt ca tc gi v tin t rt su sc.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

g,-,_ |c t,; _
1. Khng T sinh p Tru, thuc lng Xng Bnh nc L. T tin trc kia l ngi nc Tng, tn l
Khng Phng Thc. Phng Thc sinh B H, B H sinh Thc Lng Ngt. Lng Ngt khi qu tui (1),
ly Nhan Th, hai ngi cu t ni Ni Khu sinh Khng T. Khng T sinh nc L nm th 22 i L
Tng Cng (55 trc cng nguyn). Khi sinh ra, trn u g gia lm cho nn t tn l Khu (tc l ci
g), tn t l Trng Ni, h Khng. Khng Khu sinh th Thc Lng Ngt cht, chn ni Phng Sn. Ni
Phng Sn pha ng nc L. Khng T, do , khng bit m cha u, v m ca ng king khng ni
iu . Khi cn nh, Khng T thch chi tr by cc khay cng v chi tr t l. n khi m cht, Khng
T chn tm m con ng Ng Ph v ng cn thn (2). M ca Vn Ph, ngi t Tru, ni cho Khng
T bit ni m ca cha, cho nn v sau Khng T hp tng c cha v m ni Phng Sn.
Trong khi Khng T cn tang th h Qu tht i nhng k s, Khng T cng n y. Dng H mng
Khng T :
- H Qu tht k s ch khng phi tht nh ngi u.
Khng T bn rt lui.
Khi Khng T mi by tui c quan i phu l Mnh Ly T m sp cht, dn ngi con c s thay mnh l
T: Khng Khu l con chu ca bc thnh nhn (3), t tin b git Tng, ngi ng su i l Pht Ph
H li c ni ngi lm vua, nhng nhng ngi cho L Cng. n i Chnh Kho Phu gip i Cng, V
Cng v Tuyn Cng, ba ln c lm thng khanh, nhng li cng cung knh. Cho nn trn ci vc ca
ng ta c khc my ch c b ln th nht th ta ci xung, c b ln th hai th ta khom lng, c
b ln th ba th ta cui thp xung men theo tng m chy. Nhng cng khng ai dm khinh ta. Ta n cm
vc ny, nu cho vc ny nui ming ta! ng ta l ngi cung knh nh th y. Ta nghe ni con
chu bc thnh nhn tuy khng lm vua, nhng v sau, th no cng c ngi sng sut. Nay Khng Khu t
tui, thch l, c l l con ngi sng sut nh ngi xa ni. Khi ta cht ri th no cng phi th ng ta lm
thy.
n khi Ly T cht, T v ngi nc L l Nam Cung Knh Thc n hc l vi Khng T. Nm y Qu
V T cht, Bnh T ln thay (4).
2. Khng T ngho hn, n khi ln ln lm li cho h Qu. Vic tnh ton o lng ng n cho nn c
lm chc coi sc vt. Sc vt ng c sinh nhiu, nn c lm t khng. c t lu, Khng T ri khi
nc L, b rung b nc T, b ui nc Tng v nc V, b nguy khn gia min nc Trn v
nc Thi, cui cng li tr v nc L.
Khng T ngi cao chnh thc su tc, ai cng cho l con ngi cao ln v ly lm l. V nc L li i
i vi ng t t nn ng b v L. Nam Cung Knh Thc nc L ni vi vua L :
- Xin nh vua cho ti cng Khng T n t Chu.
Vua nc L cho ng ta mt c xe, hai con nga, mt ngi y t, cng Khng T n t Chu hi v l.
Khng T yt kin Lo T y. Khi Khng T co t ra v, Lo T tin Khng T v ni :
- Ti nghe ni ngi giu sang ly tin bc tin nhau, ngi nhn c dng li ni tin nhau. Ti
khng th lm ngi giu sang nhng trm ly ting l ngi nhn c, xin c li ny tin ng: K thng
minh v su sc l gn ci cht v h khen ch ngi ta mt cch ng n. K gii bin lun, u c su
rng lm nguy n thn mnh v h nu ln ci xu ca ngi khc. K lm con khng c cch g gi
mnh. K lm ti khng c cch g gi mnh (5).
Khi Khng T Chu v nc L, hc tr cng nhiu. Lc by gi Tn Bnh Cng hoang dm, su khanh
chuyn quyn, pha ng nh cc nc ch hu. Qun ca S Linh Vng mnh ln t Trung Quc. Nc
T ln, li gn nc L. L th nh v yu. Nu theo S th nc Tn ni gin; theo nc Tn th nc S
n nh. Nu khng phng b nc T th qun T xm chim.
Nm th hai mi i L Chiu Cng, Khng T ba mi tui. Vua T Cnh Cng cng n nh n nc
L. T Cnh Cng hi Khng T :
- Ngy xa Tn Mc Cng nc nh, ni ho lnh, nhng ti sao li lm c nghip b?
Khng T p :
- Nc Tn tuy nh, nhng ch ca n ln. Tuy n ni ho lnh nhng chnh tr ca n ng n. Nh vua
thn hnh c Bch L H cho lm i phu dng ng ta t ch b tri, ni chuyn vi ng ta ba ngy ri trao
chnh s cho ng ta. Nu lm nh th th nghip vng cng c th lm c, ch nghip b vn cn nh
y.
Cnh Cng bng lng.
Khi Khng T ba mi lm tui, th Qu Binh T v Hu Chiu B v vic chi g m c ti vi L Chiu
Cng. L Chiu Cng em binh nh Qu Bnh T. Qu Bnh T cng h Mnh v h Thc Tn, ca ba nh
hp lc nh L Chiu Cng (6). L Chiu Cng thua chy sang nc T. Vua T cho L Chiu Cng p
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Can Hu. Sau t lu, nc L c lon. Khng T n nc T lm ti nh h Cao Chiu T c yt
kin T Cnh Cng. Khng T ni chuyn m nhc vi quan Thi s (chc quan lo v nhc - N. D) nc T,
nghe nhc thiu v hc nhc y, say m ba thng khng bit n mi tht. Ngi T khen ngi.
Cnh Cng hi Khng T lm chnh tr phi nh th no. Khng T p :
- Vua phi theo ng o lm vua, ti phi theo ng o lm ti, cha phi theo ng o lm cha, con phi
theo ng o lm con.
T Cnh Cng ni :
- Tht ng lm! Nu nh vua khng theo ng o lm vua, cha khng theo ng o lm cha, ti khng
theo ng o lm ti, con khng theo ng o lm con th tuy c thc y, ta c th n c khng?
Mt hm khc, T Cnh Cng li hi Khng T lm chnh tr phi nh th no. Khng T p :
- Mun lm chnh tr th phi lo tit kim trong vic tiu dng.
T Cnh Cng bng lng, ly rung Ni Kh phong cho Khng T. n nh tin ln ni :
- Bn nh nho ch l k ba hoa m khng th noi gng theo h c. H kiu ngo, t cho mnh l phi nn
khng th cho h lm ti. H ch trng vic chn ct, thng xt, lm mt gia sn chn ct cho c
y , khng th cho iu thnh phong tc. H i du thuyt ht ni ny n ni khc kim n, khng
th cho h tr nc c. Sau khi cc bc i hin ra i, nh chu suy, l nhc thiu st. Nay Khng T
by ra nhiu iu hnh thc bn ngoi, ng ta lm cho ci l i ln i xung, thnh phin phc, by chuyn i
ro bc v i gi tay, c nh th th hc my cng khng bit c l. Nu nh vua dng ng ta thay i
phong tc nc T th khng phi l iu lo lng trc tin n dn vy.
Sau , T Cnh Cng tip Khng T mt cch knh cn, nhng khng hi kin ca Khng T v l. Mt
hm khc, Cnh Cng gi Khng T li ni :
- Ti khng th tn qu ng nh vua L tn qu h Qu m ch c nh gia h Qu v h Manh m thi
(7).
Cc quan i phu nc T mun git Khng T. Khng T nghe tin y. T Cnh Cng ni :
- Ta gi ri khng th dng nh ngi c.
Khng T bn ra i, tr v nc L. By gi Khng T bn mi hai tui.
Vua L Chiu Cng cht p Can Hu. L nh Cng ln ngi. Nm th nm i L nh Cng (506), ma
h, Qu Bnh T cht, Hon T ni nghip. Qu Hon T o ging c mt ci vi bng t, trong c
mt con vt ging nh con cu. Qu Hon T ni vi Trng Ni :
- Ti bt c con ch.
Trng Ni ni :
- Theo nh Khu ny bit th l con cu. Khu ny nghe ni: qui vt do g v sinh ra l con qu v
con vng lng, qui vt do nc sinh ra l con rng v con vng tng, qui vt do t sinh ra l con
phn dng (8).
Khi nc Ng nh nc Vit, ph hy Ci K, c ngi ly c mt ci xng, ch y mt xe. Vua Ng
sai s gi hi Trng Ni :
- Ti sao xng li ln nh vy?
Trng Ni ni :
- Vua H V triu tp nhng ngi lm ch ni sng ni Ci K. Phng Phong n sau b vua V git phi
thy, mi ci xng ca ng ta ch y mt xe. Xng ny l ca Phng Phong cho nn ln nh vy.
Ngi khch nc Ng ni :
- Ai lm thn?
Trng Ni ni :
- Thn ca ni ng c th lm ging mi cho thin h (9), lo vic th cng thn ni thn sng l nhng
ngi thy cng, nhng ngi t thn t v thn ma mng l cc cng hu. H u l thuc vo nh vua.
Ngi khch ni :
- Phng Phong cai qun vic g?
Trng Ni p :
- ng ta l vua Ung Vng gi nc Phong Ngu, h Ly; trong i Ngu, i H i Thng gi l Ung Vng;
trong thi Chu gi l Trng Dch, ngy nay gi l i Nhn.
Ngi khch ni :
- Con ngi ta di hay cao bao nhiu?
Trng Ni p :
- H Tiu Nghiu cao ba thc l hng ngi thp nht, ngi ln nht cng khng gp mi ln ba
thc.
Ngi khch bn ni :
- ng lm! y l mt thnh nhn!
Ngi ti yu ca Qu Hon T l Trng Lng Hoi c him khch vi Dng H. Dng H mun ui
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Trng Lng Hoi, nhng Cng Sn Pht Nu ngn li. Ma thu nm y, Trng Lng Hoi li cng kiu
ngo. Dng H bt Hoi. Qu Hoi T ni gin, Dng H lin b t Hoi T, n th vi ng ta, ri tha ng
ta ra. Dng H do cng khinh h Qu. H Qu cng ln t nh vua, cc bi thn (10) cm quyn chnh tr
trong nc. Do , nc L t i phu tr xung u vt quyn v ri khi con ng chnh o. Cho nn
Khng T khng lm quan m rt v nh sa li thi, th, l, nhc. Hc tr cng nhiu, c c nhng ngi t
phng xa n. Nm th tm i L nh Cng (502) Cng Sn Pht Nu gin h Qu, bn theo Dng H
lm lon. Hai ngi mun b con trng ca ba gia nh Hon Cng lp nhng ngi con th t lu quen
thn vi Dng H. Cng Sn Pht Nu bn bt Qu Hon T. Qu Hon T la trn c. Nm th chn
i nh Cng, Dng H thua b chy sang T. Lc by gi Khng T nm mi tui.
Cng Sn Pht Nu sau khi lm ch thnh Phi th ni ln chng li h Qu. Y sai ngi mi Khng T.
Khng T tuy t lu vn noi theo o, rt am hiu vic chnh tr nhng vn khng c dp thc hnh ci hc
ca mnh v khng ai bit dng mnh. Khng T ni :
- Vn Vng, V Vng nh Chu u ni ln t t Phong, t Co m lm vua thin h. Nay t Phi tuy
nh, bit u cng s nh vy?
Khng T mun i. T L khng bng lng, gi li. Khng T ni :
- Ngi ta mi ta n c phi l v c u? Nu h dng ta, ta s lm cho t h thnh nh ng Chu
chng?
Nhng rt cuc, Khng T cng khng i (11).
3. Sau , L nh Cng cho Khng T lm quan cai tr thnh Trung . c mt nm, c bn phng u
noi theo xem l mu mc. T chc quan cai tr thnh Trung , Khng T c thng lm t khng, ri c
lm i t khu (12).
Ma xun nm th mi i L nh Cng (500), L ging ha vi T. Ma h, quan i phu nc T l L
S ni vi T Cnh Cng :
- Nc L dng Khng Khu th no cng nguy hi cho nc T.
T Cnh Cng bn sai s gi mi vua L li hp Gip Cc. L nh Cng sp sa ln xe n hp thn mt,
Khng T by gi gi chc tng quc ni :
- Ti nghe ni trong nc c lm vic vn th th no cng phi lo vic v, c vic v th th no cng phi lo
chun b vic vn (13). Ngy xa cc ch hu ra khi bin gii th no cng c cc quan v i theo. Xin nh
vua mang theo cc quan t t m v hu t m.
nh Cng ni :
- Phi.
Bn mang theo t t m v hu t m, hp mt vi T Hon Cng Gip Cc. y dng ln mt ci n
c ba bc tam cp bng t v hai ngi gp nhau theo nghi l. Sau khi cho v nhng bc cho nhau, hai
ngi ln i rt ru mi nhau theo ng l gp g, mt vin quan nc T ro bc tin ln ni :
- Xin tu nhc bn phng.
Cnh Cng ni :
- c.
V ngay , nhng ngi cm c lng th v lng chim mang lng chim, so, do, kch, kim v khin bc
ra trong ting trng v ting h ht v bc ln i (14). Khng T ro bc tin ra, bc ln cc bc tam
cp, nhng khng qua bc trn cng, gi ng tay o ln ni :
- Vua hai nc chng ti hi hp nhau thn mt, chi th nhc Di, ch lm g? Xin ra lnh cho quan ng
s h ui nhng ngi kia i.
V nhng ngi ma khng chu i, cc quan hu nhn n nh v Cnh Cng. Cnh Cng ly lm xu h, gi
tay ui h ra.
Mt lt sau, c mt v quan nc T ro bc tin ra ni :
- Xin tu nhc trong cung!
Cnh Cng ni :
- c.
Bn con ht v bn ln nhn nhy bc ra. Khng T ro bc tin ra trc ci bc tam cp, nhng khng
qu bc trn cng, ni :
- Bn tht phu ch nho ch hu, ti ng git! Xin ra lnh cho cc quan ng s tr ti.
H bn b cht chn tay. Cnh Cng run s, bit mnh khng lm theo ngha. Tr v, Cnh Cng lo s ni vi
cc quan :
- Ngi L dng o ca ngi qun t bnh vc cho nh vua ca h; tri li, cc ngi ch ly ci o
ca bn Di, ch dy qu nhn, lm cho qu nhn c li vi vua L. By gi lm th no?
Mt vin quan tin ra ni :
- Ngi qun t c li th dng vic lm xin li, k tiu nhn c li th dng li ni sung xin li. Nu b
h bun v vic th nn dng vic lm xin li.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

T Cnh Cng bn tr cho nc L cc tha rung Vn, Vn Dng, Qu m trc kia ly ca L xin
li.
Ma h nm th ba mi i L nh Cng, Khng T ni vi nh Cng :
- By ti th khng c tng tr binh kh, quan i phu th khng c c ci thnh mt trm tr (15).
Khng T sai bon Trng Do (tc T L, hc tr Khng T N. D) lm quan t ca h Qu, toan ph hy ba
thnh ly ca ba h. V vy Thc Tn trc tin ph thnh Hu. H Qu sp sa ph thnh Qu. Nhng
Cng Sn Pht Nu v Thc Tn cm u nhng ngi thnh Ph nh p nc L. nh Cng cng ba
ngi cm u ba h vo cong Qu Th, ln i ca V T. Ngi thnh Ph nh h nhng khng c, tuy
c ngi tin n gn i. Khng T sai Thn Cu tu v Nhc K xng xung i nh, ngi t Ph
thua. Ngi nc L ui nh h thua to C Mit. Cng Sn Pht Nu v h Thc Tn chy trn sang T.
Cui cng, thnh Ph b ph. Khi sp ph thnh ly t Thnh, Cng Lim X Ph ni vi Mnh Tn :
- Nu thnh b ph th qun T th no cng n ca pha bc. V li thnh ny che ch cho h Mnh, nu
khng c n tc l h Mnh khng cn.
Ti s khng ph.
Thng 12, L nh Cng vy thnh nhng khng ly c. Nm th 14 i nh Cng, Khng T 56 tui, ri
chc t khu, quyn gi chc tng quc.
Thy Khng T c v mng r, mt ngi hc tr ni :
- Ti nghe thy ni Ngi qun t khi tai ha n th khng s, khi phc n th khng mng.
Khng T ni :
- Cu ni y cng c y. Nhng chng c cu: Vui v a v cao qu m khim tn i vi mi ngi hay
sao?
Khng T git quan i phu nc L lm ri lon chnh s l Thiu Chnh Mo. Sau khi tham d chnh quyn
trong nc ba thng, nhng ngi bn cu bn ln khng dm bn thch, con trai con gi trn ng i
theo hai pha khc nhau, trn ng khng nht ca ri. Nhng ngi khch bn phng n thnh p
khng cn phi nh n cc quan bi v ngi ta u xem h nh ngi trong nh.
Ngi T nghe vy s hi ni :
- Khng T cm u chnh s th th no cng lm b ch ch hu. Nu L lm b th t nc ta gn, s
u tin b thn tnh. Ti sao ta khng em t np cho L?
L S ni :
- Trc tin xin hy tm cch cn tr, nu khng c th np t cng cha mun.
Vua T bn chn tm mi ngi con gi p trong nc T, u cho mc qun o p, tp ma iu
khang nhc v ba mi c nga, mi c bn con rt p a cho vua nc S. Vua T sai by bn con
gi v nhng con nga p ngoi ca cao pha nam kinh nc L. Qu Hon T n mc thng dn
n xem hai ba ln, ton thu nhn v ni vi vua L i mt vng n xem. Vua L n chi xem n trn
ngy. Vua L b vic chnh s. T L ni :
- Thy nn i thi.
Khng T ni :
- Vua L sp lm l t giao, nu nh vua em tht t n cho cc quan i phu th ta cn c th li.
Cui cng, Qu Hon T nhn n nhc ca T, ba ngy khng nghe vic chnh s. Khi lm l t giao cng
khng a tht t n cho cc quan i phu.
Khng T bn ra i.
Khng T m ti t n. S D tin Khng T ni :
- Thy khng c ti g.
Khng T ni :
- Ti ht c c khng?
Bn ht :
Ming ca bn n b kia c th lm cho ta phi b chy.
Nhng ngi n b kia n thm, c th lm cho nc mt, nh tan!
Ta i lang thang phiu bt cho n ht i.
Khi S D tr v, Qu Hon T hi :
- Khng T c ni g vi ng khng?
D k li tt c. Hon T th di than :
- Phu t bt ti ta v bn n b hn h kia (16).
4. Khng T bn n nc V tr ti nh Nhan Trc Tru, anh v ca T L. V Linh Cng hi Khng T :
- Khi ng nc L, ng c hng Lc bao nhiu?
- Ti c su vn u la.
Ngi V cng cung cp cho Khng T su vn u.
Khng T y c t lu, c ngi dm Khng T vi V Linh Cng. V Linh Cng sai Cng Tn D Gi
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

lun lun i theo Khng T. Khng T s mc ti. Khng T y mi thng, on ri khi t V, nh i
qua t Khung, n nc Trn. Nhan Khc lm ngi nh xe cho Khng T, ng ta cm roi ch thnh
ph ny v ni :
- Ngy xa con vo thnh ny ch thnh b ph ng kia!
Ngi nc Khung nghe vy, tng Khng T l Dng H, ngi nc L, v Dng H c ln xm
phm n h. Ngi t Khung bn gi Khng T li v Khng T mt my ging Dng H. Nm ngy
sau, Nhan Uyn mi n. Khng T ni :
- Ta tng l anh cht ri!
Nhan Uyn ni :
- Thy cn sng, con u dm cht!
Ngi t Khung cng gi Khng T cn mt hn trc. Cc t u s.
Khng T ni :
- Sau khi Vn Vng cht i, ci vn khng phi ta hay sao? Nu tri mun lm mt ci vn y i th ta
l ngi sinh sau khng c bit n n. V tri cha mun lm mt ci vn y th ngi t Khung
lm g c ta? (17)
Khng T sai mt ngi i theo l ti ca Ninh V T nc V, sau Khng T mi i lt. Khng T i
qua t B, sau hn mt thng li tr v nc V, tr ti nh C B Ngc. Trong s nhng ngi v ca
V Linh Cng c Nam T. Nam T sai ngi ni vi Khng T :
- Nhng ngi qun t bn phng nu khng xu h v vic lm anh em vi nh vua th th no cng n
yt kin ti. Ti mun gp mt Khng T.
Khng T t chi khng c, nh phi yt kin Phu nhn trong ci mn l. Khng T bc vo ca
ngonh mt v pha bc ci ly. Phu nhn trong mn ly hai ly. Cc vng ngc v nhng vin ngc mang
trn ngi ku lanh tanh. Khng T ni :
- Trc kia ta nh khng n thm. Nhng khi n thm thy tip i theo ng l.
T L khng bng lng (18). Khng T th ni :
- Nu ta lm sai th tri b ta! Tri b ta!
Khng T V hn mt thng. V Linh Cng cng phu nhn ngi trn xe, vin hon quan l Ung C cng
ngi i ra, sai Khng T ngi trn ci xe ng sau. My ngi ln qua ch trc mt ng ngi. Khng T
ni :
- Ta cha h thy c ngi no yu c nh yu sc p.
Khng T cm thy xu h v vic v ri khi nc V, i qua nc To. Nm y L nh Cng cht.
Khng T ri khi nc To n nc Tng, cng t tp l di mt gc cy ln. Quan t m ca
nc Tng tn l Hon Khi mun git Khng T, cht cy y i. Khng T ra i, cc t ni :
- Phi i nhanh i!
Khng T ni :
- Tri sinh c ta. Hn Khi lm g c ta?
Khng T n nc Trnh, thy tr lc nhau. Khng T ng mt mnh pha ng ca thnh. C mt ngi
nc Trnh bo T Cng :
- ca pha ng c mt ngi trn ging Nghiu, c c v Cao Dao, vai ng ta ging T Sn (19), nhng
t lng tr xung th km vua V ba tc, c v bn khon lo lng nh con ch nh c tang.
T Cng ni thc vi Khng T. Khng T mng r ci m rng :
- Hnh dng bn ngoi l chuyn vn vt, nhng ni ging nh con ch ca nh c tang th ng lm sao!
ng lm sao!
Khng T bn n nc Trn, tr ti nh vin quan gi thnh l Trnh T c hn mt nm. Vua Ng l
Ph Sai nh nc Trn ly ba p, ri rt lui.
Triu ng nh Triu Ca, qun S vy t Thi. Vua Thi sang Ng. Nc Ng nh bi vua Vit l Cu
Tin Ci K.
C con ct cht cung nh vua Trn, b mt mi tn bng g h m qua mnh. u mi tn bng , di
mt thc tm tc. Trn Mn Cng sai s gi hi Trng Ni. Trng Ni p :
- Con ct t ni xa n. l mi tn ca ngi Tc Thn. Ngy xa vua V Vng nh nh Thng, ting
vang n c Cu Di v Bch Man, h u em sn vt a phng n cng khng qun nhim v ca
mnh. Ngi Tc Thn bn cng tn h c mi tn bng , di mi ci mt thc tm tc. Tin vng mun
nu t ci c sng ca mnh cho nn chia nhng mi tn ny cho i C (20). i C ly H Cng, H
Cng c phong t Trn. Ngy xa, ngi ta a ngc qu cho nhng ngi cng h ca mnh t
lng trng ngi thn. Ngi ta chia cho nhng ngi khc h nhng cng t cc ni xa l cho h
ng qun phc tng. V vy cho nn nc Trn nhn c tn ca ngi Tc Thn.
Nh vua sai th tm xem trong kho c, qu nhin tm thy c ci tn y...
Khng T Trn ba nm. Lc by gi, cc nc Tn, v S tranh cng vi nhau v ln lt nh bi Trn;
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

nc Ng cng nh Trn. Trn lun lun b nh ph. Khng T ni :
- Ta v thi! Ta v thi! Bn hc tr ca ta hng hi nhng nng ni, lo tin th nhng khng qun bn tnh
ca mnh.
Khng T bn ri khi t Trn, i qua t B. Va lc y h Cng Thc cm u ngi t B ni lon.
Ngi t B gi Khng T li. Trong s hc tr ca Khng t c Cng Lng Nhu em nm c xe ca mnh
i theo Khng T. ng l ngi ng tui, ti gii, c sc mnh. ng ta ni :
- Xa kia con theo thy gp nn t Khung, nay li gp nn y, l mnh! Con li cng thy gp nn,
con quyt chin u m cht.
ng ta chin u rt hng. Ngi t B s hi, bo Khng T :
- Nu ng khng n nc V th chng ti s cho ng i.
Khng T cng h n th. H cho Khng T i ra pha ca ng. Khng T lin n t V. T Cng hi :
- C th ph li th c sao?
Khng T ni :
- l v ta bt buc phi th cho nn qu thn khng nghe.
V Linh Cng nghe Khng T n, mng r ra ngoi n hi :
- C th nh t B c khng?
Khng T ni :
- c.
V Linh Cng ni :
- Cc quan i phu ca ta cho l khng c. Nay t B l ni nc V dng chng li cc nc Tn v
S. em nc V m nh B c l l khng nn chng?
Khng T ni :
- n ng trong thnh c ch quyt cht v nh vua. n b c ch bo v Ty H (21). Nhng ngi chng ta
phi nh chng qua ch bn nm ngi.
V Linh Cng ni :
- Phi y.
Tuy vy vn khng nh B. V Linh Cng gi, li bing vic chnh s, khng dng Khng T. Khng T
th di than :
- Nu c ngi dng ta th sau mt thng kha kh, sau ba nm th tt.
Khng T ra i. Pht Bt l quan cai tr t Trung Mu, Triu Gin T nh h Phm, h Trung Hng, v
nh Trung Mu. Pht Bt lm phn sai ngi mi Khng T, Khng T mun n. T L ni :
- Do ny nghe thy ni: Ngi lm vic khng phi th ngi qun t khng vo nc ca h. Nay chnh
Pht Bt lm quan cai tr t Trung Mu lm phn, ti sao thy li mun n?
Khng T ni :
- Ta c ni nh vy tht y. Nhng chng phi ta c ni rng ci m tht cng th mi cng khng mn; ci
m tht trng th b vo thuc nhum cng khng en. Ta khng phi v qu bu, sao ch c th treo ln m
khng th n?
Khng T g khnh. C ngi mang st i qua ca ni :
- Con ngi g khnh kia tht l c lng suy ngh. Ngi sao m ng ngnh! Khng ai bit mnh c th nn
b m i thi!
Khng T hc nh n cm vi thy dy nhc l Tng T. Hc mi ngy khng tin. Tng T ni :
- ng c th tin na.
Khng T p :
- Khu quen khc nhc ny ri, nhng cha nm c c quan h v s.
c t lu, Tng T ni :
- ng nm c quan h v s ri y! C th tin hn na.
Khng T p :
- Khu cha hiu c ngha su sc ca n.
c t lu, Tng T ni :
- ng nm c ngha su sc ca n ri y! C th tin na.
Khng T p :
- Khu cha bit ngi lm bn nhc nhc ny l ai?
c t lu, Tng T ni :
- ng c v oai nghim, suy ngh su, c hoi bo ln v cao xa.
Khng T ni :
- Khu ny bit ngi y l ai ri. ng ta lng l mt en, ngi cao. Mt nh con cu nhn xa, nh con
ngi lm vua bn phng, nu khng phi l Vn Vng th ai c th nh vy c.
Tng T ri khi chiu, ly hai ly ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- C v thy dy nhc vn ni iu nhc ny l do Vn Vng lm ra.
V khng c dng nc V, Khng T nh i v pha ty yt kin Triu Gin T, nhng khi n sng
Hng H th nghe tin u Minh c v Thun Hoa cht. Khng T n b Hng H than :
- Nc sng mnh mng p thay! Khu khng qua c con sng ny l do mnh vy.
T Cng ro bc tin n ni :
- Xin hi ti sao li ni nh vy?
Khng T ni :
- u Minh c v Thun Hoa l nhng quan i phu ti gii nc Tn. Khi Triu Gin T cha tha mn
c ch ca mnh th cn hai ngi ny nm c quyn chnh. Nhng khi t c nguyn ca
mnh th git i v ln cm quyn chnh. Khu nghe ni khi ngi ta m thai git a tr trong bng th k ln
khng n b ci; khi ngi ta lm cho nc ao kh bt ch th con giao long khng iu ha m dng
(22); khi ngi ta lt t chim th phng hong khng bay ln. Ti sao li th? l v ngi qun t
trnh nhng ngi lm hi n nhng k ging mnh. Chim ch th vt kia cn bit trnh nhng k bt ngha
hung g Khu?
Khng T bn quay li, ngh lng Tru, lm bi ca Lng Tru t ni bun ca mnh. Sau tr v t
V, ti nh C B Ngc.
Mt hm V Linh Cng hi Khng T v cch bi binh b trn. Khng T ni :
- Vic t l th ti thng nghe, cn vic qun th ti cha hc.
Hm sau V Linh Cng ang ni chuyn vi Khng T, thy con ngng tri bn ngng u ln nhn, sc mt
c v khng g n Khng T, Khng T li i n t Trn.
Ma h nm y, V Linh Cng mt, lp ngi chu tc l Xut Cng ca nc V. Thng su, Triu ng
a Thi t vo thnh Thch (23). Dng H sai Thi t mang m tr v tm ngi mc tang gi v i t
nc V n n Thi t, khc v vo thnh Thch, ri y. Ma ng vua t Thi di n Chu Lai.
Nm y l nm th ba i L Ai Cng, Khng T 60 tui. Nc T gip nc V vy t Thch v Thi t
nc V l Khoi Ngoi y. Ma h, ngi miu ca Hon Cng v Ly Cng nc L b t chy. Nam
Cung Kinh Thc cu ha. Khng T lc y ang t Trn, ni :
- Ha hon th no cng ang xy ra miu ca Hon Cng v Ly Cng.
Sau qu nhin ng.
Ma thu, Qu Hon T m, ngi ta ch ng ta trn mt ci xe i thm thnh nc L. Qu Hon T th di
than :
- Xa kia nc ny ng l hng thnh! V ta c ti vi Khng T cho nn nc mi suy i.
Qu Hon T quay li bo ngi con ni nghip mnh l Khang T :
- Khi ta cht, th no con cng lm t tng nc L; nu lm t tng nc L th no con cng phi mi
Trng Ni.
Sau my ngy, Qu Hon T cht, Khang T ln thay. Sau khi chn ct xong, Khang T mun mi Trng
Ni nhng Cng Chi Ng ni :
- Ngy xa tin qun ca ta dng ng ta khng trt cho nn b ch hu ch ci. Ngy nay, nu ngi li dng
ng ta khng trt th s b ch hu ci ln na.
Khang T ni :
- Nh th th nn mi ai?
- Th no cng phi mi Nhim Cu.
Khang T bn sai s mi Nhim Cu. Nhim Cu sp ra i, Khng T ni :
- Ngi L mi anh Cu khng phi dng vo vic nh m s dng vo vic ln.
Ngy hm y, Khng T ni :
- V thi! V thi! Bn hc tr ca ta hng hi nhng nng ni, h kh v mt o c, nhng cha bit
gi mnh theo ng o.
T Cng bit Khng T ngh n vic tr v nc L, nn khi tin Nhim Cu, nhn dn ng ta :
- Khi anh c dng th phi lm th no cho nh vua mi thy.
Nhim Cu ra i. Nm sau, Khng T t t Trn n t Thi. Thi Chiu Cng ang nh n t Ng v
vua Ng mi. Trc y, Thi Chiu Cng la di by ti di n Chu Lai. Sau , ng ta li nh i. Cc
quan i phu s ng ta di ln th hai. V vy Cng Tn Phin bn Chiu Cng cht. Qun S xm chim
nc Thi.
Ma thu, vua T Cnh Cng cht. Nm sau, Khng T t t Thi i n t Dip. Dip Cng hi Khng T
v chnh s. Khng T ni :
- Lm chnh s ct ch lm cho ngi xa n v ngi gn theo mnh.
Mt hm, Dip Cng hi T L :
- Khng T l ngi nh th no?
T L khng bit tr li ra sao. Khng T nghe vy ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Ny anh Do, ti sao anh khng tr li nh th ny: con ngi y hc o khng bit mi, dy ngi khng
bit chn. Khi cha bit o th pht phn n ni qun n. Khi bit o th vui n ni qun lo, khng bit
tui gi sp n.
Khng T ri b t Dip tr v t Thi. Trng Th v Kit Nch nh i cng cy. Khng T cho h l
nhng ngi n, bn sai T L n hi h xem bn u. Trng Th ni :
- Con ngi cm dy cng y l ai th?
T L p :
- Khng Khu y.
Trng Th ni :
- Khng Khu nc L y ?
T L p :
- Phi.
Trng Th ni :
- Th th ng ta bit bn ri!
Kit Nch bo T L :
- Anh l ai?
T L p :
- Ti l Trng Do.
Kit Nch hi :
- Anh l hc tr Khng Khu phi khng?
- Vng .
Kit Nch ni :
- Thin h nh nc chy cun cun u nh th c, ai m thay i c? V li ng theo mt k s lo trnh
ngi chi bng theo mt k s lo trnh i (24).
Ri hai ngi c cy mit m khng ni. T L ni li vi Khng T.
Khng T bi ngi ni :
- Ta khng th cng sng vi chim mung. Nu thin h c o th ta cn sa n lm g?
Mt hm, T L i ng gp mt ng gi ang mang trn lng mt ci st. T L hi :
- C thy thy ca ti khng?
ng gi ni :
- Chn tay anh khng lo lm lng, ng cc anh khng phn bit c, Ta bit thy ca anh l ai?
C gi cm gy xung t ri ct c. T L ni vi Khng T. Khng T ni :
- l mt ngi n.
T L quay li th c gi i mt.
Khng T di n t Thi c ba nm. Nc Ng nh nc Trn, nc S cu ngi Trn, ng
qun Thnh Ph. Nghe tin Khng T min t Trn, t Thi, vua S sai ngi em l mi Khng T
n nc S. Khng T sp n cho s gi theo ng l. Cc quan i phu t Trn v t Thi bn nhau :
- Khng T l ngi hin. Nhng iu ng ta ch bai u nhm ng vo nhng ch xu ca ch hu. Nay
ng ta lu min Trn, Thi m nhng iu cc quan i phu lm u sai tri khng ng ca ng ta. Nc
S l mt nc ln em l n mi. Nu ng ta c dng nc S th cc quan i phu ang c dng
t Trn, t Thi s nguy mt.
H bn bn nhau cho bn y t vy Khng T ngoi ng, khng cho i.
Khng T ht lng n, nhng ngi i theo u m khng ai dy c, nhng Khng T vn ging gii,
vn ngm th, nh n v ca ht khng t ra suy yu. T L c v gin, n hi :
- Ngi qun t cng c lc cng khn ?
Khng T ni :
- Ngi qun t trong lc cng khn th gi vng, cn k tiu nhn trong lc cng khn th lm by.
T Cng mt ni nng. Khng T ni :
- Ny anh T! Anh cho ta hc nhiu m bit phi khng?
T Cng ni :
- D, ng th. Khng phi th hay sao?
Khng T ni :
- Khng phi u! Ta ly mt iu qun trit tt c (25).
Khng T bit hc tr c v tc ti, bn gi T L n hi :
- Kinh Thi ni: Chng phi con try (26) chng phi con h ngoi ng vng. o ca ta phi chng l sai?
Ti sao ta li gp phi cnh ny?
T L ni :
- Theo ca con, c l v chng ta cha nhn chng nn ngi ta cha tin chng ta. C l chng ta cha
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

tr chng nn ngi ta khng cho chng ta i? (27)
- No phi th u! Ny anh Do, nu nh ngi nhn th no cng c ngi ta tin th lm g c chuyn B
Di, Thc T na, nu nh ngi tr gp vic g cng thng sut th lm g c Vng T, T Can na (28).
T L i ra, T Cng vo yt kin. Khng T ni :
- Ny anh T, Kinh Thi ni: Chng phi con try chng phi con h ngoi ng vng. o ca ta phi
chng l sai? Ti sao ta li gp phi cnh ny?
T Cng ni :
- o ca thy ht sc ln cho nn thin h khng ai dung np c. Thy phi h thp mt cht.
- Ny anh T! Ngi gii ngh nng c th bit vi ging nhng khng chc l gt c. Ngi th gii c
th lm kho nhng khng th lm cho ngi ta va lng. Ngi qun t trau di o c ca mnh theo
nhng ng li chnh v gi n, iu chnh n m khng th lm cho n c ngi ta theo.
Anh khng lo trau di o ca mnh m ch lo ngi ta dung np mnh. Ci ch ca anh T khng phi l xa.
T Cng i ra. Nhan Hi vo yt kin. Khng T ni :
- Ny anh Hi, Kinh Thi ni: Chng phi con try chng phi con h ngoi ng vng. o ca ta phi
chng l sai? Ti sao ta li gp phi cnh ny?
Nhan Hi ni :
- o ca phu t ht sc ln lao nn c thin h khng ai dung np c. Nhng phu t c theo m lm,
ngi ta khng dung np th c hi g? Ngi ta khng dung np nhng sau ny ngi ta s thy phu t l
ngi qun t. o khng c trau di, l ci iu ta ly lm xu h. o trau di m vn khng c
dung np th l iu xu h ca k lm vua mt nc. Ngi ta khng dung np phu t th c hi g? V
sau ngi ta s thy phu t l ngi qun t?
Khng T hn h ci :
- ng lm! Hi ngi con h Nhan, nu nh ngi lm ca ci th ta s lm ngi qun l ca ci cho nh
ngi.
Sau , Khng T sai T Cng sang S. S Chiu Vng em binh n Khng T, kt qu Khng T mi
c thot. Chiu Vng nh phong cho Khng T ming t trong s sch c 700 l (29). Quan lnh don
nc S l T Ty ni :
- Trong s cc s gi nh vua phi n cc nc ch hu c ai bng T Cng khng?
- Khng.
- Trong s nhng ngi gip nh vua c ai bng Nhan Hi khng?
- Khng.
- Trong s cc tng ca nh vua, c ai bng T L khng?
- Khng.
- Trong s cc quan ca nh vua c ai bng T D khng?
- Khng.
- Khng nhng th, t tin nc S cng ch c nh Chu phong vi ci tc hiu l t v nm mi dm
t (30). Nay Khng Khu theo php tc ca Tam Vng, lm sng c c nghip ca Chu Cng, Thiu Cng.
Nu dng ng ta th nc S lm th no m c i i ng hong c t vung ngn dm? Vn
Vng t Phong, V Vng t Co u ch l nhng ng vua c trm dm t, th m rt cc li lm
vng thin h. Nay Khng Khu c c ming t lm c s, li c bn hc tr gii gip th khng
phi l ci phc ca nc S.
Chiu Vng bn thi. Ma thu nm y, S Chiu Cng cht Thnh Phu.
Mt ngi cung nc S tn l Tip D i qua trc mt Khng T ht :
Phng i, chim phng kia i
o c suy i cn bit tnh sao?
Vic qua can chng c no
Vic sau ha bit cch no ln xoay
Thi, thi chim hy v ngay
Con ng chnh tr rc y chng gai!
Khng T bc xung xe mun ni chuyn, nhng Tip D ro bc i mt, khng sao ni chuyn c.
Khng T bn ri nc S tr v nc V. Nm y, Khng T su mi ba tui v l nm th su i L Ai
Cng. Nm sau, vua Ng v vua L gp nhau huyn Tng. Vua Ng i mt trm con b t. Quan thi t
l Ph mi Qu Khang T, Qu Khang T sai T Cng n, vic mi thu xp xong. Khng T ni chnh tr hai
nc L v V ging nhau nh anh vi em. Lc by gi ngi cha ca Th, vua nc V vn cha c
lm vua, vn phi nc ngoi (31). Vua cc nc ch hu my ln trch vua V. Hc tr Khng T li c
nhiu ngi lm quan V, nn vua V mun trao chnh tr cho Khng T. T L ni :
- Nu vua V giao chnh tr cho thy th thy s lm ci g trc?
Khng T ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Chc chn phi chnh danh trc.
T L ni :
- Sao thy vin vng th, chnh danh lm g?
Khng T ni :
- Anh r thc l qu ma qu! Ci danh m khng chnh th li ni khng ng vi s thc, li ni khng
ng vi s thc th vic khng thnh, vic khng thnh th khng lm cho l, nhc phn thnh, l nhc khng
phn thnh th hnh pht khng ng, hnh pht khng ng th dn khng bit t tay chn vo u. Phm
ngi qun t lm iu g c th ni tn ci vic , v nht nh lm c vic . Ngi qun t ch
cu th trong li ni ca mnh.
Nm sau Nhim Hu (tc Nhim Cu) lm tng qun ca h Qu mang qun nh nhau vi qun T t
Lang v nh bi qun T. Qu Khang T hi :
- Ci ti cm qun ca ng do ng hc gay do bn tnh m c?
Nhim Cu ni :
- Ti hc Khng T.
Qu Khang T hi :
- Khng T l ngi nh th no?
Nhim Cu ni :
- Nu dng ng ta th c danh, nu ng ta bo vi trm h v hi qu thn v vic ng ta lm th khng ai
khng bng lng. iu ng ta mong mun l t n ci o ca ngi qun t. D nh vua c cho ng ta
mt nghn x (32), ng ta cng khng mu li cho mnh (33).
Qu Khang T hi :
- Ta mun mi ng ta c c khng?
- Mun mi ng ta th ch i ng ta cht hp nh i ngi hn km mi c.
Khng Vn T lm quan nc V, sp nh Thi Thc hi Trng Ni v cch nh. Trng Ni t chi khng
bit. Khi rt lui, Khng T cho nh xe ra i, ni :
- Con chim c th chn cy, ch cy kia lm sao m chn chim c?
Khng Vn T ni li. Gp lc Qu Khang T sai Cng Hoa, Cng Tn, Cng Lm mang l vt n n
Khng T. Khng T tr v nc L. Khng T i 14 nm, by gi mi tr v nc L.
L Ai Cng hi Khng T v chnh s. Khng T p :
- Lm chnh ct ch chn by ti.
Qu Khang T hi v chnh s. Khng T p :
- Chnh s ct ch c nhng ngi thng v gt b nhng k gian xo.
Lm nh th th nhng k gian xo cng s thng.
Qu Khang T lo lng v bn trm cp, Khng T ni :
- Nu ngi khng ham mun th d ngi thng cho h, h cng khng ly trm (34).
Tuy vy, nc L chung quy vn khng dng Khng T. Khng T cng khng xin lm quan (35).
5. Trong thi Khng T, nh Chu suy, l nhc b b. Kinh Thi, Kinh Th cng thiu st. Khng T theo du
vt ca l thi Tam i, ta Kinh Th, kinh ny chp s vic t thi ng, Ngu cho n thi Tn Mc
Cng. Khng T sp t li cc s vic v ni :
- Ta c th ni v l nh H, nhng nc K (con chu nh H - N. D) khng chng minh nhng iu ta
ni. Ta c th ni v L ca nh n, nhng nc Tng (con chu ca nh n - N. D) khng chng
minh nhng iu ta ni; nu h c th ta c th ly ra lm dn chng.
Khi xem nhng iu nh n thm hay bt v l ca nh H, Khng T ni :
- Tuy mt trm i sau cng c th bit c: c thi trc chung vn hoa th thi sau chung thc cht.
Nh Chu noi gng hai triu i trc, l nghi nh Chu rc r lm sao! Ta theo nh Chu.
V th, phn truyn trong Kinh Th v L K l do Khng T lm.
Khng T ni chuyn vi quan thi s nc L :
- C th bit phi chi nhc nh th no. Thot tin th dn dp; khi bt nhp th ha hp, r rng, tip tc
m i n kt thc.
Khng T ni :
- Ta sau khi ri nc V v nc L th mi chnh n c nhc, Nh v Tng mi c xp t u vo
y.
Ngy xa Kinh Thi c tt c hn ba ngn thin. n thi Khng T, Khng T bt nhng thin trng ip, ly
nhng thin c th c ch cho l ngha. Nhng bi ny bt u t Tit, Hu Tc (36), gia thut li thi thnh
tr nh n, Chu, cho n thi U, L km ci. Kinh Thi bt u t ni ging chiu cho nn ngi ta ni Quan
th nghim chnh m u Phong, bi Lc minh m u Tiu nh, bi Vn vng m u i nh, bi
Thanh miu m u Tng (37). Tt c ba trm linh nm thin ny u c Khng T nh n v ht
lm cho n ph hp vi iu nhc Thiu, V, Nh, Tng.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

T ngi ta mi c th thut li l nhc i trc lm cho vng o y v lc ngh trn vn. V
sau Khng T thch Kinh Dch, thch cc phn t, thoan, h, tng, thuyt qui, vn ngn (38). Khng T c
Kinh Dch lm cho ci dy da buc cc th tre t ba ln. Khng T ni :
- Nu cho ta thm vi nm na th ta s hiu Kinh Dch mt cch ton vn.
Khng T ly thi, th, l, nhc dy hc tr. S hc tr n ba ngn ngi. C 72 ngi thng tho c lc
ngh (39). Cn nhng ngi ch hc mt phn nh Nhan Trc Tru th rt nhiu. Khng T dy bn iu: vn
hc, c hnh, trung thnh, tn ngha; b bn iu: khng c nh kin trc, khng nht thit phi theo mt
mt, khng c chp, khng ch thin v mnh. Khng T cn thn trong vic trai gii, chin trn, m au; t ni
v li, mnh v nhn. Khi ngi ta cha cm thy tc ti mun bit, th Khng T cha ging, khi nu mt
gc m ngi ta cha thy c ba gc kia th Khng T cha dy. Lc trong lng xm th c v thn trng
nh khng ni c. Lc tn miu, triu nh ni vi cc quan thng i phu th nghim trang, ni vi cc
quan di th ha nh. i vo ca cng th lom khom ro bc, hai tay dang ra nh hai cnh. Khi nh vua gi
n tip khch th sc mt thay i, khi nh vua mi th i khng i thng xe. C n, tht hi, hay khng
ct ngay ngn th khng n, chiu tri khng ngay ngn th khng ngi. Khi bn cnh c ngi c tang th
khng bao gi n no. Ngy no khc th khng ca ht, thy ngi tang hay ngi m th tuy l tr em
cng t ra knh trng.
Khng T ni :
- Trong ba ngi cng i th no cng c ngi thy ca ta. Nhng ngi khng lo trau di o c, lc hc
khng bn bc, nghe iu ngha khng hng v iu ngha, nghe iu khng hay khng bit sa i th
l iu ta lo.
Khng T sai ngi ta ht, nu ht hay th bo ht li v sau ha theo.
Khng T khng ni nhng iu qui n, vic dng sc mnh, nhng ngi lm lon v chuyn qu thn.
T Cng ni :
- Vn Chng ca thy ti c nghe, nhng ti cha h nghe thy ni v o tri, bn tnh ca con
ngi v s mng.
Nhan Uyn th di than :
- o ca Phu T ngng ln nhn th n cng cao; o su th n cng chc. ang nhn n ng trc, cht
thy n ng sau. Phu T kho dy ngi ta mt cch tun t; ly vn chng lm cho u c ta m
rng; ly l c thc. Ta mun b khng c; nhng em ht ti sc ca mnh ra hc cng vn cn ci
g vi vi, ng sng sng trc mt, d c mun vn ti cng khng sao t n c.
Mt a tr trong lng t Ht ni :
- Khng T thc l to ln! Khng T hc rng, nhng khng ni ting chuyn v mt mt no.
Khng T nghe vy ni :
- Ta bit chuyn v ngh g? Vo ngh nh xe chng? Vo ngh bn tn chng? Ta chuyn v ngh nh
xe vy.
T Lao ni :
- Khng T ni: Ta khng c dng cho nn lo v lc ngh.
Nm th 14 i L Ai Cng, ma xun sn ngoi ng hoang, ngi nh xe ca Thc Tn Th l S
Thng bt c mt con th, anh ta cho l im khng lnh, Trng Ni thy th ni :
- y l con ln.
Ngi ta em n i. Khng T ni :
- Sng H khng thy xut hin H (40), sng Lc khng thy xut hin Lc Th, ta th l ht.
Nhan Uyn cht. Khng T ni :
- Tri git ta!
n khi i sn pha ty bt c con ln, Khng T ni :
- o ta ht ri!
Th di v than :
- Khng ai bit ta.
T Cng ni :
- Ti sao khng ai bit thy?
Khng T ni :
- Khng on tri, khng trch ngi, hc iu thp m bit c iu cao, bit ta ch c tri chng? Nhng k
khng h thp ci ch ca mnh, khng lm nhc ci thn ca mnh l B Di, Thc T. Liu H Hu v
Thiu Lin, th h thp ci ch ca mnh, lm nhc ci thn ca mnh. Ngu Trng, Di Dt n, khng ni g v
vic i, khi lm quan th gi c s thun khit, khi b b th theo ng hon cnh. Ta th khng phi nh
h, ta khng ch trng cng nhc phi th ny, hay khng th nh th ny.
Khng T ni :
- Khng, khng! Ngi qun t lo rng mnh cht ri m ci tn ca mnh khng c nhc n, nu o ca
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

ta khng c dng th ta bit ly g lm i sau thy ta.
Bn da vo S K lm ra Kinh Xun Thu, chp t thi L n Cng (722-712) n nm th 14 i L Ai
Cng (481) bao gm 12 i vua. Cn c vo ch vua L l h vi nh Chu cho nn Khng T a vo y
nhng vic ca thi Tam i. Li n tuy ngn, nhng rng: Cc vua S v Ng t xng l vng, nhng
Xun Thu h thp gi l t, thc ra l Thin t nh Chu b gi n d hi ngh Tin Th, nhng Xun
Thu che giu li ni l thin vng i tun H Dng. Cn c vo nhng th d nh vy ta thy mt php
tc rng buc nhng ngi lm vua ngy nay. Ci ngha ca nhng li khen ch y (41) s r khi c
bc vng gi xut hin. Ci ngha ca Kinh Xun Thu c thi hnh th bn by ti lm lon v bn lm gic
trong thin h s. Khi Khng T lm quan, nhng iu ngi ni hay xt cc v kin cng gn nh li ni
chung ca mi ngi ch khng c g ch ring mt mnh ngi mi c. Tri li, khi lm Xun Thu th vit ci
g phi vit, b ci g phi b, nhng ngi nh T H (42) khng th c mt li bn gp. Hc tr hc Xun
Thu, Khng T ni :
- i sau bit Khu l cn c vo Xun Thu, bt ti Khu cng cn c vo Xun Thu (43).
6. Nm sau, T L cht V. Khng T m, T Cng n thm, thy Khng T chng gy i do trc
ca ni :
- Anh T, sao anh li n mun th?
Nhn y ht :
- Ni Thi Sn sp , ct tr nh sp gy, k trit nhn sp tn.
Trong khi ht, nc mt chy rng rng. Khng T bo T Cng :
- Thin h khng c o lu ri; khng ai bit theo ta. Ngi i H t ci hm pha ty, ngi i n
t n gia hai ci ct. m qua ta nm m thy ngi gia hai ci ct. Chc v ta l con chu nh n.
By ngy sau Khng T mt. Khng T mt nm 73 tui ngy k su, nm th 16 i L Ai Cng (479). Ai
Cng thng ving ni :
- Tri xanh khng thng ta, khng li cho ta c gi duy nht c th che ch cho con ngi duy nht nh
ta. Ta ngi vua b v, au bun. h! Thng thay! Mt ng Ni, ta khng c ai noi theo.
T Cng ni :
- Nh vua c l khng cht nc L chng? Phu T ni: Sai v L th t ra m ti, dng ch sai tc l lm
dng. Sai v ch l m ti, sai v vic lm l lm dng. Lc Phu T sng th nh vua khng bit dng, n khi
cht li thng ving. Th l tri l, thng ving li ni ta con ngi duy nht th l dng ch sai (44).
Khng T chn pha bc kinh thnh nc L, trn b sng T. Hc tr u tang ba nm. Sau khi
tang ba nm, h khc v t gi nhau, ai cng khc ht sc au xt. C ngi li. Ring T Cng lm nh
bn m su nm mi i. Hc tr v nhng ngi nc L n lm nh bn m hn mt trm nh nn ngi
ta gi l lng Khng.
Cc vua L i i ni tip nhau t Khng T theo nhng thi nht nh.
Cc nh nho cng ging l v l hng m v l bn tn bn m Khng T.
M Khng T rng khong mt khonh, ci nh trong ngy xa hc tr , i sau dng lm miu gi o
m, n cm, xe, sch ca Khng T. Vic t t ko di hn hai trm nm n i Hn khng h dt. Cao T
i qua t L dng c thi lao t Khng T. Ch hu, khanh tng n nc L thng trc tin n
thm m ri sau mi lm vic chnh s.
Khng T sinh L tn t l B Ng. B Ng th nm mi tui cht trc Khng T. B Ng sinh Cp, tn
t l T T, th 62 tui, c ln b khn t Tng, lm sch Trung Dung. T T sinh Bch, tn t l T
Thng th 47 tui.
T Thng sinh Cu, tn t l T Gia, th 45 tui. T Gia tn C, t l t Kinh, th 46 tui. T Kinh sinh
Xuyn, t l T Cao, th 51 tui. T Cao sinh T Thn, th 57 tui c ln lm tng quc nc Ngy. T
Thn sinh Ph, th 57 tui, lm bc s ca Trn Vng l Thip, cht gn thnh Trn. Con trai ca em trai
Ph l Tng Th, 57 tui, l bc s thi Hiu Hu , i i lm Thi th Trng Sa, ngi cao chn thc
su tc. T Tng sinh Trung, th 51 tui.
Trung sinh V, V sinh Din Nin v An Quc. An Quc lm bc s ca c kim thng lm n Thi th Lm
Hoi cht sm. An Quc sinh Ngang, Ngang sinh Hoan (45).
7. Thi S Cng ni :
- Kinh Thi ni :
Ni cao ta trng, ng rng ta i
Tuy ch cha n, nhng lng hng v
Ti c sch ca h Khng, tng tng nh thy ngi. n khi n L xem nh th Trng Ni, no xe c,
no o, no t l, hc tr tp v nghi l nh Khng T theo ng tng ma, ti bi hi nn li b i
khng dt. Trong thin h cc vua cha v ngi ti gii rt nhiu, khi sng th vinh hin, nhng lc cht l
ht. Khng T l mt ngi o vi th m truyn hn mi i, cc hc gi u tn lm thy, t Thin t ti
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

vng hu Trung Quc h ni n lc ngh u ly Khng T lm tiu chun. C th gi l bc ch Thnh
vy (46).

(1) Thc Lng Ngt qu su mi t tui mi ly Nhan Th. n ng qu 64 tui ly v, n b qu 48
tui ly chng l qu tui.
(2) Phi chn tm sau ny bit m cha s hp tng, chn tm th d di.
(3) Ch Thnh Thang, vua u tin nh n.
(4) Thi nin thiu ca Khng T.
(5) Lo T chng li s thng minh, trung v hiu l nhng nguyn l ca Khng T. C tr khn th d nguy,
nu c theo trung v hiu th c hon ton b l thuc vo cha vo vua, kh lng sng.
(6) Lc by gi nc L c ba gia nh ln, uy quyn ln t nh vua l h Mnh, h Thc Tn, h Qu. C ba
gia nh ny l con chu Hon Cng. y ni gia nh h Mnh tc l ni ngi cm u gia nh h Mnh.
(7) ni vua T hu i Khng T, nhng khng th trao chnh quyn cho ng nh vua L lm i vi
Qu Th.
(8) Qu trong Quc Ng ch con vt ch c mt chn sng trn ni, con vng lng thch bt chc ting
ngi. Vng tng l th th vt n tht ngi.
Phn dng hnh con cu do t t sinh ra.
(9) V c th lm my v lm ma.
(10) Ngi by ti hai ln.
(11) on 2 - Nhng iu Khng T tri qua trc khi lm quan nc L.
(12) T khng coi vic xy dng, t khu coi v php lut.
(13) Khng T ni trong khi lo vic giao hiu khng th xao nhng vic chin s. Khng T ngh nc T
khng thnh thc. Qu nhin T Cnh Cng nhn dp hi hp m cht L nh Cng.
(14) Cnh Cng nh nhn dp n o, huyn no, git L nh Cng.
(15) B cao mt trng di mt trng l mt , ba l mt tr. y ni chu vi thnh khng c qu 3000
thc, nu thnh rng qu th s thnh c s lm lon.
(16) on 3 - Nhng vic Khng T lm khi lm quan L.
(17) Khng T tin rng mnh c nhim v thc hin mt s mnh thing ling nn khng th b nguy khn.
(18) V Nam T c ting dm lon.
(19) Cao Dao l vin quan gii ca Thun, T Sn lm tng quc Trnh rt c o c.
(20) i C l con gi u ca V Vng.
(21) ni nhn dn u theo nh vua. Ty H l ming t trong y c thnh B.
(22) Giao Long c th lm my lm ma cho nn iu ha c m dng.
(23) Ngoi l con V Linh Cng, v git Nam T nn b trn nc Tn, c Triu ng che ch. Dng
H cng y sau khi b ui khi nc L (xem on 3). Thy con ca Ngoi l Xut Cng c lm vua,
Triu ng tm cch a Khoi Ngoi vo thnh Tch, sau lm vua nc V. Dng H by mu nh
vy t ra Thi t c nhn dn mi v. Thi t cng t ra khc lc ni rng mnh l ngi tha k
chn chnh.
(24) ni Khng T mun tm v vua hin, trnh v vua d khng bng nhng ngi n trn i.
(25) Nh trit hc khc ngi thng chnh l y.
(26) Tc con T Ngu.
(27) trch Khng T cn c khuyt im. trn thy T L nhiu lc khng phc Khng T.
(28) B Di, Thc T can V Vng ng nh Tr. V Vng khng nghe. Sau hai ngi nhn i cht. T
Can can Tr b Tr git.
(29) L y l mt nhm gia nh gm 25 nh.
(30) ni S trc kia ch c 50 dm v ch c tc t th m sau thnh ln mnh.
(31) Tc l Khoi Ngoi vn thnh Thch.
(32) Mi x gm 25 gia nh.
(33) Nhim Cu bc li kin ca T Ty ni vi vua S, s Khng T s c lng dn chng ri lm
vng.
(34) ni nu ngi cai tr ngay thng th nhn dn noi theo v u ngay thng.
(35) on 4 - Cuc i bn ba ca Khng T.
(36) Tit l t ca nh n. Hu Tc l t ca nh Chu.
(37) Phong, Tiu nh, i nh, Tng l nhng b phn trong Kinh Thi.
(38) Kinh Dch c phn b sung gi l thp dc tng truyn l do Khng T lm gm c nhng mc: thoan,
tng, h t, vn ngn, thuyt qui, t qui, tp qui. Ch : y khng ni Khng T lm Kinh Dch v c
l ng s thc.
(39) Lc ngh: Thi, Th, L, Nhc, Xun Thu, Dch. ni su mn hc.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(40) Theo truyn thuyt, H l hnh v ngi ta thy trn thn con long m xut hin trn sng Hong H,
cn Lc Th l do mt con ra mang di sng Lc ln. H v Lc Th cng nh bt qui l nhng
hnh nh tng trng c dng trong bi ton.
(41) Phi chng y l m ch thi Hn V v lc y vic nghin cu ngha ca Xun Thu pht trin rt
mnh?
(42) Hc tr ca Khng T, ni ting hc rng.
(43) on 5 - Cch gio hun ca Khng T v mt vn ha.
(44) T Cng ni nh vua n ni h nn vic lm cng s h .
Nm 468, Ai Cng b trc xut, trn sang Vit.
(45) on 6 - Khng T cht v dng di Khng T.
(46) Nhn xt ca tc gi. Trong s cc s gia thi c i ca tt c cc nc, T M Thin gn nh l ngi
duy nht thy tm quan trng ca nhng s kin vn ha t tng. ng xp Khng T vo th gia xem
ngang mt v vua ca ch hu v dnh cho Khng T mt tiu s rt k, rt cng phu. Di con mt ng,
Khng T khng phi l mt ngi thn k, lm nhng vic hoang ng, m l mt con ngi m mt l
tng ln, bn ba sut i thc hnh ci o ca mnh, b ch bai, b nhc, c nhng tnh cm, nhng
khuyt im ca con ngi. ng xy dng c ng n hnh tng Khng T v thy r tc dng ca
Khng T i vi cc dn tc. Cc s gia i sau c ngi nh Ban C trch ng xem nh Nho gio nhng
khng ng. Khng T l ngi duy nht c xp vo th gia v hc thut v c xp thnh mt thin
ring, cn tt c nhng ngi khc u vo lit truyn v ba bn ngi gp vo mt truyn. Theo tc gi,
Khng T l mt th vua, mt th vua v tinh thn. kin y rt to bo v ng khi ni n Trung Quc c.
Trong bi ny c nhiu cu trong Lun ng, nhng c mt s ch khc, c mt vi cu ngha kh hiu.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

q;t qco,_ _c |;, t,; _
1. T tin ca Vit Vng Cu Tin l dng di vua V, con th hai ca vua Thiu Khang i nh H, c
phong t Ci K lo vic phng th vua V, xm mnh, ct tc, pht c m lp p. Truyn c hai mi
i n Don Thng. Trong thi Don Thng, nh nhau vi vua Ng l Hp L v hai bn cm nght
nhau. Don Thng cht, con l Cu Tin c lp lm Vit Vng (on 1 - ngun gc Cu Tin).
2. Nm th nht (490 trc cng nguyn), vua Ng l Hp L nghe tin Don Thng cht, bn em qun
nh Vit. Vua Vit l Cu Tin sai nhng k s quyt liu cht ra khiu chin, h dn thnh ba hng tin n
trn tuyn qun Ng, tht ln ri t m vo c. Qun Ng ang mi nhn th qun Vit tha c nh p.
Qun Ng b thua thnh Hu L, vua Ng l Hp L b tn bn trng, Hp L sp cht, bo con l Ph Sai :
- Th no cng ng qun nh Vit.
Ba nm sau, Cu Tin c tin vua Ng l Ph Sai ngy m tp luyn qun s, sp sa nh Vit tr th.
Vua Vit mun n nh trc khi Ng xut trn. Phm Li can :
- Khng nn. Ti nghe ni vic binh l iu g, nh nhau l vic tri vi c, tranh nhau l vic thp nht. Lo
m mu, lm tri c, thch dng iu g, ly thn mnh lm vic thp hn nht, l vic thng cm. Nu
lm l bt li.
Vua Vit ni :
- Ta quyt nh ri.
Bn ct qun. Vua Ng nghe tin em tt c tinh binh nh qun Vit thua to Ph Tiu. Vua Vit bn em
nm nghn qun cn li gi v trn trnh ni Ci K. Vua Ng ui n, bao vy Ci K. Vua Vit bo Phm
Li :
- Ta v khng nghe li ngi, cho nn n nng ni ny. By gi lm th no?
Phm Li ni :
- K no gi gn c trn vn ci cnh ng ca mnh khi y ( ni vt trn vn th s gim. Nu trong
hon cnh hon ton y th phi git gi gn, khim tn) l tun theo tri; bnh nh c tnh hnh nguy
ngp l tun theo ngi; s dng s vt tit kim l tun theo t. Nh vua hy dng li l khim nhng, ly
l hu a cho ngi ta. Nu ngi ta khng nghe th thn hnh n th ngi ta.
Cu Tin ni :
- c.
Bn sai i phu tn l Chng n cu ha vi Ng. Chng i bng u gi, p u ni :
- K by ti trn trnh ca b h l Cu Tin, sai bi thn l Chng (V Cu Tin l ti ca Ph Sai, m
Chng li l by ti ca Cu Tin. Bi thn tc l by ti hai ln) mo mui ni vi cc quan rng Cu Tin xin
lm by ti, v xin lm thip ca b h.
Vua Ng sp ng thun, T T ni vi vua Ng :
- Tri em nc Vit cho nc Ng, xin b h ng nghe.
Chng tr v bo vi Cu Tin. Cu Tin mun git v con, t ca ci chu bu, xng ra nh chu cht.
Chng ngn Cu Tin ni :
- Quan Thi T ca Ng tn l Ph, l ngi tham lam c th dng li d d.
Xin nh vua cho ti ln n ni vi ng ta.
Cu Tin bn sai Chng em gi p, ca qu ln n a cho Thi T nc Ng l Ph. Ph nhn ri gip
cho i phu Chng c yt kin vua Ng. Chng p u ni :
- Xin i vng tha ti cho Cu Tin, m ly tt c ca ci chu bu. Nu i vng khng tha th Cu Tin
s git v con, t tt c chu bu, nm nghn ngi liu cht xng ra th cng l mt sc mnh ng k.
Ph nhn y ni vi vua Ng :
- Vua Vit xin lm ti, nu b h tha cho h, th l c li cho nc.
Vua Ng sp ng thun. T T tin ra can :
- Nu nay nh vua khng tiu dit nc Vit, th sau ny th no cng s hi hn y! Cu Tin l ng vua
hin, Vn Chng v Phm Li l nhng by ti gii. Nu h tr v nc th s lm lon.
Vua Ng khng nghe, cui cng tha cho vua Vit, bi binh v quay v (on 2 - Cu Tin b Ph Sai nh bi,
nh mu ca Phm Li, Vn Chng m nc khi mt).
3. Khi b nguy khn Ci K, Cu Tin th di than rng :
- Ta th ny l ht hay sao!
Chng ni :
- Vua Thang b tri H i, vua Vn Vng b t Du L, Trng Nh nc Tn b chy n ch, Tiu
Bch nc T b chy n C (Trng Nh l tn ca Tn Vn Cng, Tiu Bch l tn ca T Hon Cng. Hai
ngi u lm b trong thi Xun Thu), nhng cui cng u lm vng lm b. C xem nh vy, bit u
th ny chng l phc!
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Sau khi nc Ng tha ti cho nc Vit, vua Vit Cu Tin tr v nc, kh mnh nhc sc, t mt ch
ngi, khi ngi hay khi nm u nhn mt, khi ung hay khi n u nm mt. Cu Tin ni :
- My qun ci nhc Ci K ri hay sao?
Cu Tin t mnh lo cy ba, v lo dt vi, n ung khng thm tht, mc khng hai mu, khim tn i vi
ngi hin, hu i tn khch, cu gip ngi ngho, thm ving ngi cht, cng chu kh nhc vi trm
h.
Cu Tin mun sai Phm Li cai qun chnh tr trong nc. Phm Li p :
- Vic chin tranh th Chng khng bng Li, nhng vic cai tr, v v nc nh khin cho trm h thn v
theo mnh th Li ny khng bng Chng.
Nh vua bn giao chnh tr trong nc cho i phu Chng, cn sai Phm Li cng i phu Ga K i cu ha
v lm con tin nc Ng. c hai nm, vua Ng cho Phm Li tr v.
T khi Cu Tin tr v Ci K, trong by nm v v binh s v dn chng.
Binh s mun nh ra th i vi nc Ng. i phu Phng ng can :
- Nc ta va mi tan tc, nay mi c phn thnh no . Nu mnh chun b v lo vic binh th th no Ng
cng s. Ng s th tai nn s n. V chng, con chim ng nh th n phi giu mnh. Nay qun Ng nh
nc T v Tn, b S v Vit cm th. Tuy c ni danh trong thin h, nhng thc ch ct hi nh Chu. c
t m cng nhiu, th th no cng t mn, khoe khoang. Hin nay i vi nc Vit th khng g bng lin kt
vi T, thn vi S, theo Tn hu i Ng. Ch ca Ng hunh hoang th th no cng khinh sut trong
vic chin u. Th l ta nm c c hi. Ba nc nh Ng, Vit nhn lc Ng khn n th c th nh
thng c.
Cu Tin ni :
- Phi y.
c hai nm, vua Ng sp em qun nh T, T T can :
- Cha nn! Ti nghe Cu Tin n khng hai mn, cng vui cng kh vi trm h. Con ngi ny cha cht
l cn mi lo cho nc. Nc Ng c nc Vit, l ci bnh trong tim trong rut, ch T chng qua l gh
l ngoi da. Xin nh vua b T m trc tin hy nh Vit.
Vua Ng khng nghe, c nh T, T b thua Ngi Lng, vua Ng cm t Cao Chiu T v Quc Hu T
ca nc T, ri tr v trch T T. T T ni :
- Xin nh vua ch mng.
Nh vua ni gin, T T mun t st, nh vua nghe tin y ngn li.
Quan i phu nc Vit l Chng ni :
- Ti thy chnh tr ca vua Ng kiu cng. Xin nh vua th vay thc bi xem s tnh th no?
Vua Vit xin vay thc. Vua Ng mun cho vay. T T can ng cho, nhng nh vua cui cng vn cho. Vit
bn mng thm. T T ni :
- Nu nh vua khng nghe li can, th sau ba nm nc Ng s bin thnh g mt.
Quan Thi T l Ph nghe ni th, bn trch T T, ci nhau vi T T v vn Vit. Nhn y Ph gim T
T, ni :
- Ng Vin bn ngoi c v trung, nhng trong thm tm l con ngi tn nhn, con ngi chng oi
thng g n cha v anh, th cn thng g n vua (Xem Ng T T lit truyn)? Trc y nh vua mun
nh nc T, Ng Vin ra sc can ngn, kt qu vic nh thnh cng. Do sinh ra on gin.
Nu nh vua khng phng th Ng Vin s lm lon.
Ph m mu vi Phng ng gim Ng T T vi nh vua. Lc u nh vua khng nghe, nn sai T T sang
T. n khi nghe T T gi con nh h Bo (T T s nc Ng mt nn gi con nh h Bo nc T),
nh vua c gin, ni :
- Qu thc Ng Vin la di qu nhn, mun lm phn.
Bn sai ngi trao cho T T thanh kim Chc Ln t st. T T ci m rng :
- Ta lm cho nh ngi nn nghip b, ta li lp nh ngi ln ngi, lc u nh ngi mun chia mt na
nc Ng cho ta, nhng ta khng nhn. By gi ngi li nghe li gim pha m git ta. Than i, con ngi
c c mt mnh, khng th no ng c!
T T ni vi s gi :
- Th no nh ngi cng phi mc mt ta ca ng Mn nc Ng xem qun Vit tin vo.
Vua Ng giao cho Ph cm quyn chnh tr. c ba nm, Cu Tin mi Phm Li n ni :
- Vua Ng git T T, nhng k a dua nh vua rt ng, by gi nh c cha?
Phm Li p :
- Cha c.
Ma xun nm sau, vua Ng i v hng bc hp ch hu Hong Tr. Tinh binh ca nc Ng u i
theo, ch c nhng ngi gi yu cng vi Thi t li gi thnh.
Cu Tin li hi Phm Li. Phm Li p :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- c ri y!
Nh vua bn em hai nghn ngi b y, quen chin trn, cng vi bn vn qun lnh thng c hun
luyn, su nghn k s, mt nghn ngi ch huy, nh nc Ng. Qun Ng b thua, qun Vit git Thi t
nc Ng. Qun Ng vi v bo tin vi vua Ng. By gi vua Ng ang hp ch hu Hong Tr, s thin
h nghe tin; bn giu tin y. Sau khi n th Hong Tr xong, vua Ng bn a hu l xin ging ha
vi Vit.
Sau bn nm, Vit li nh Ng. Qun s v dn chng nc Ng mi mt, nhng ngi no mnh
khe hng hi th cht nc T, nc Tn.
Qun Vit ph tan qun Ng, nhn y bao vy nc Ng. c ba nm, qun Ng thua to, Vit li dn Ng
Vng ln ni C T. Vua Ng sai Cng Tn Hng trn, i bng u gi n xin ging ha vi vua Vit v
ni :
- K c thn ca b h l Ph Sai xin phi by gan rut: trc y thn c ti Ci, Ph Sai khng dm tri
mnh tri nn c ging ha vi nh vua v v, nay nu nh vua gi gt ngc m git c thn, c thn cng
xin vng theo mnh, vng theo nh vua. Nhng cng mun nh vua tha ti cho c thn nh vic xy ra trc
y Ci. Khng bit c c khng?
Cu Tin khng n, mun bng lng. Phm Li ni :
- Vic xy ra Ci K trc kia l tri em nc Vit trao cho nc Ng, nhng nc Ng khng ly. Nay
tri li em nc Ng trao cho nc Vit. Nc Vit c nn lm tri mnh tri khng? V chng nh vua ra
triu sm, bi triu mun chng phi tr th nc Ng sao? Vic lo lng hai mi nm nay c nn mt
sm b i khng? Tri cho m khng ly th tri li s b ti. Ngi o ci ru th mu mc khng xa (mu
mc l ci cn ru cm trong tay). Nh vua qun tai nn Ci K ri sao?
Cu Tin ni :
- Ta mun nghe li nh ngi, nhng ta khng n t chi s gi.
Phm Li bn sai nh trng, cho qun tin ln ni :
- Nh vua giao quyn cho Li ny, s ga v ngay, nu khng s b ti.
S gi nc Ng khc m v. Cu Tin thng hi bn cho ngi ni vi vua Ng :
- Ta cho nh ngi lm vng mt trm nh t Dng ng.
Vua Ng t t, ni :
- Ti gi ri, khng th th nh vua c na.
Bn t st v che mt ni :
- Ta khng cn mt mi no nhn thy T T.
Vit Vng chn Ng Vng v git Thi T Ph. Sau khi Cu Tin bnh nh c nc Ng, bn em
qun v hng bc, vt sng Hoi cng cc nc ch hu l T, Tn hp T Chu, np cng cho nh
Chu. Vua Nguyn Vng nh Chu ban tht n Cu Tin, cho Cu Tin lm b.
Sau khi vt qua pha nam sng Hoi, Cu Tin bn ly t trn sng Hoi cho nc S, tr cho nc
Tng t, Ng ly ca nc Tng, tr cho nc L di t mt trm dm pha ng sng T. By gi
qun ca Vit lm b ch pha ng sng Giang, sng Hoi. Ch hu n u mng gi Cu Tin l b
vng (on 3 - Cu Tin nh Phm Li, Vn Chng ra c th v xng b.)
4. Phm Li bn b i t nc T, gi th v cho i phu Chng ni, Chim ht th cung tt phi ct, th
khn cht th ch sn b nu. Vua Vit l ngi c di, ming diu hu c th cng lo lc hon nn, nhng
khng th cng vui sng vi ng ta. Sao ng li khng b i?
Chng nhn c th, co bnh khng vo chu. C ngi gim ni :
- Chng sp lm phn.
Vua Vit bn sai a kim cho Chng v ni :
- Nh ngi dy qu nhn by thut nh Ng, qu nhn mi dng c ba m nc Ng thua. Cn bn
thut na nh ngi. Nh ngi hy gip ta dng nhng thut y vi tin vng xem sao (1).
Chng bn t st.
Phm Li th vua Vit l Cu Tin, kh mnh nhc sc, cng Cu Tin mu toan hn hai mi nm, kt qu
dit c nc Ng, ra c ci nhc Ci K.
Pha bc em qun qua sng Hoi, n st cc nc T, Tn, ra hiu lnh cho Trung quc tn th nh
Chu. Cu Tin lm b, cn Phm Li lm thng tng qun. Khi v nc, Phm Li cho l danh ln kh
lng c lu. V li, Cu Tin l ngi hon nn th c nhau, nhng vui th kh lng m c! Li bn
vit th t bit Cu Tin :
- Ti nghe, Vua lo th ti phi kh nhc, vua nhc th ti phi cht!. Hi xa nh vua chu nhc Ci K, ti
s d cha cht l cn phi tr th. Nay ra c nhc ri, ti xin cht theo ti Ci K!
Cu Tin ni :
- Ta ng sp chia nc ny cng cai tr vi nh ngi! Khng n git nh ngi!...
Phm Li ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Vua c lnh vua th ti c ti.
Bn son gi cc chu ngc v cc ca ci nh cng vi y t ring xung thuyn ra bin i sut i khng
tr li na. Th ri Cu Tin nu ni Ci K lm p bng lc cho Phm Li.
Phm Li cng i bin sang T, i h tn, t gi l Chi Di T B, cy rung b bin, kh thn c sc, cha
con cng lo lm n. khng c bao lu, ca c n hng my chc triu. Ngi nc T nghe ng hin,
mi lm tng quc.
Phm Li ngm ngi than rng :
- nh th c hng nghn lng vng, lm quan th n cng, khanh, tng quc, k o vi c th l tt bc
ri, gi mi ci ting tm lng ly l khng tt!
Bn tr n tng quc, em tt c ti sn cho bn b, lng xm. Ch mang nhng ca tht qu, ln i.
Phm Li dng li t o, cho ni l gia thin h, tin ng i chc, bun bn lm giu.
Phm Li bn t gi mnh l o Chu Cng (on 4 - Phm Li sang t T, ri sang t o).
Chu Cng o, sinh ngi con t. Khi ngi con t ln, ngi con trai th hai ca Chu Cng git ngi,
b t S. Chu Cng ni :
- Git ngi, b cht l ng ri! Nhng ta nghe ni, Con nh nghn vng khng cht ch.
Lin bo ngi con t sang xem s vic ra sao. ng ta ly nghn nn bc bc vo trong ti ng qun o vi
th, ch bng xe b, nh sai ngi con t i.
Con trai c ca Chu Cng cng c xin i. Chu Cng khng nghe. Ngi con c ni :
- Con c trong nh c gi l k coi sc vic nh, nay em c ti cha chng sai con, li sai em t i, th con
l a con h!
Ngi con c toan t st. Ngi m ni h cho anh ta :
- Nay ng sai thng t i th cha chc cu sng c thng th hai, m trc tin v c git mt thng
c! Bit lm th no?
Chu Cng cc chng , phi sai ngi con c i. ng vit mt phong th a cho ngi bn c l Trang
Sinh v dn rng :
- Khi con n th dng mt nghn lng vng vo nh Trang Sinh, mc ng ta lm. Nht thit khng c tranh
ci vi ng ta trong vic ny.
Ngi con c khi i cng t mang theo ring vi trm nn vng sang S...
Trang Sinh nh k ngoi thnh. Ngi con c phi lch lau c mi ti ca, thy nh c v rt ngho...
Nhng ngi con c cng a th, dng nghn vng theo li cha dn.
Trang Sinh ni :
- Thi! Anh hy i ngay i! Ch c li! D em anh c ra cng ch hi ti sao li c tha.
Ngi con c ra ri, khng n nh Trang Sinh na, m ngm li, ly ca mnh em dng cho mt qu
nhn c quyn th S. Trang Sinh tuy mt xm ngho kh, nhng c nc u nghe ting ng thanh
lim v chnh trc.
T vua S tr xung u tn lm bc thy. Khi Chu Cng a vng, khng phi ng ta c mun nhn.
ng ta ch mun khi xong vic s a tr lm tin m thi.
Cho nn khi vng a n, Trang Sinh bo v :
- y l vng ca ng Chu. Nh ti khng sng c cch m th th no cng phi a tr, ch c ng
n!
Nhng con c Chu Cng khng bit ng ta, cho ng ta chng c th lc g.
Trang Sinh thong th ra mt vua S, ni :
- C ni sao... m ng ch... m, ci hi cho nc S...
Vua S vn tin Trang Sinh lin hi :
- Gi bit lm th no?
Trang Sinh ni :
- Ch c cch dng c mi tr c n.
- Thy v ngh! Qa nhn s lm theo.
Nh vua lin sai s gi nim phong ba kho tin.
Qu nhn nc S kinh ngc bo ngi con c Chu Cng :
- Nh vua sp i x.
Ngi con c Chu Cng ni :
- Lm sao bit?
- Mi ln nh vua sp i x thng cho nim phong ba kho tin. Chiu qua nh vua sai s i nim phong.
Ngi con c Chu Cng ngh rng: nu i x th em mnh th no cng c tha. Anh ta tic nghn vng
em cho lo Trang Sinh, tht l mt toi, bn li ra mt Trang Sinh. Trang Sinh git mnh ni :
- Anh cha v ?
Ngi con trng ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Tha vn cha ! Trc kia v vic thng em, nay thng em may mn c hng lnh i x, cho nn li
y cho c v.
Trang Sinh bit anh ta mun ly li vng, lin ni :
- Anh vo nh trong m ly vng.
Ngi con trng t vo nh ly vng ra. Trang Sinh xu h v b a tr con mua chuc, bn vo yt kin
vua S, ni :
- Ti trc kia c ni v ngi sao... m. Nh vua c ni s sa c b cu. Nay ti ra ng u cng
thy n rng: a con nh giu o l Chu Cng, git ngi b giam S, nh n em nhiu vng bc
t lt cho cc quan hu nh vua. Nh vua khng phi v bit thng nc S m x u, ch v chuyn con
Chu Cng thi.
Vua S c gin, ni :
- Qu nhn tuy c km c tht, nhng l no li v con Chu Cng m phi ra n. Lin lm n git con Chu
Cng. Hm sau bn ra lnh i x.
Con c Chu Cng rt cuc li a m tang em tr v!...
Ngi m v ngi lng u ly lm thng xt. Ch c Chu Cng ci mt mnh m rng :
- Ta bit th no n cng git em n! Khng phi n khng yu em n u, nhng c mt iu n khng
th chu ni. N t nh tng chu kh cng ta thy vic lm n kh khn, cho nn b ca th tic! Tri li,
thng em n ra thy ta giu. N ch bit ci xe bn, giong nga tt, theo ui cy co, no bit ca ci
do u m c, cho nn phung ph tin mt cch d dng, chng tic r g. Trc y, s d ta sai thng t i,
ch l v n bit coi thng tin bc thi! Thng c th khng bit th, v vy m git cht em n. L i l
th, c g ng thng. Ta ngy m vn i n a m tang v!
Cho nn Phm Li ba ln i ch m thnh danh trong thin h. Khng phi ng ta ch b i mt cch d
dng, v th l ht. ng ta u, l ni danh y. Sau gi cht o, cho nn i truyn tng gi l o
Chu Cng (on 5 - Cu chuyn v ngi con Phm Li b git).
5. Thi S Cng ni, Cng lao ca vua V thc l to ln! Dn nc cho chn con sng, lm chn chu c th
c, n nay tt c mi ngi u sng yn n. Con chu ca ng l Cu Tin nhc cng, kh xc, cui
cng tiu dit c nc Ng mnh, pha bc cho qun i vo xem Trung quc tn nh Chu, c danh
hiu l b vng. Cu Tin chng ng gi l hin sao? cng l ci vinh quang st li ca vua V vy.
Phm Li ba ln di ch , u ni ting tm li i sau. Vua v ti u nh vy, th no m chng vinh
hin?

(1) Ch mt cu bc l tt c tm a tn nhn ca Cu Tin. By thut y l :
1) th phng tri t, t tin, lm nc giu c c ca t lt vua Ng; 2) xut tin mua la Ng cho
kho Ng rng; 3) cho gi p, cho th kho xy cung in; 4) t lt cho cc nnh thn; 5) xui gic nhng
ngi can gin gy mu thun; 6) lm nc giu v chun b v lc; 7) c binh kh tt v ch lc qun
ch kit qu.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|., |,;g t,; _
1. Trn Thng l ngi Dng Thnh, tn ch l Thip. Ng Qung l ngi Dng H, tn ch l Thc.
Lc cn tr, Trn Thip thng cng cy thu vi ngi ta, Thip dng cy trn g, bi ngi mt hi lu m
rng :
- Nu c giu sang, xin ng qun nhau!
Bn cy thu ci, p :
- i cy thu, cn giu sang ni g?
Trn Thng th di ni :
- Than i! Chim n, chim s lm sao bit c ch ca chim hc, chim hng (on 1 - Trn Thip lc hn vi.
Nhc n cu ni, giu sang ng qun nhau, chun b cho vic Trn Thip qun bn on 4.)
2. Thng by, nm th nht i Nh Th (-209) chn trm ngi bnh dn cc lng c a i n th Ng
Dng, ng li lng i Trch. Trn Thng, Ng Qung u thuc vo danh sch phi i, v lm n
trng. Gp ma to, ng b nghn, tnh bit qu k hn. Nu qu k hn th theo php lut l u b
chm. Trn Thng, Ng Qung bn nhau :
- Nay nu chng ta trn th cht, m mu vic ln cng cht. Cng mt ci cht c, vy cht cho nc c nn
khng?
Trn Thng ni :
- Thin h kh v nh Tn lu ri! Ti nghe ni Nh Th l con th, khng ng c lp lm vua, ngi
ng c lp l cng t Ph T. Ph T v hay can ngn nn vua sai i cm qun ngoi. Nay nghe phong
thanh ng ta v ti m b Nh Th git. Trm h nhiu ngi nghe ni ng ta hin, cha bit ng ta cht (Xem
L T lit truyn). Hng Yn lm tng nc S, lp c nhiu cng, yu s tt, ngi S u thng. C
ngi ni ng ta cht, c ngi ni ng ta b trn (Xem Hng V bn k on 1). Nay nu chng ta gi xng
l cng t Ph T, Hng Yn, ng ln hiu triu thin h th chc nhiu ngi hng ng.
Ng Qang cho l phi. Bn i bi. Ngi bi bit , ni :
- Mi vic ca tc h u thnh, s nn vic ht. Nhng tc h th bi qu xem sao.
Trn Thng, Ng Qung mng lm, ngh n chuyn bi qu ni :
- y l ng y bo ta trc tin phi mn qu thn ra uy vi dn chng y.
Thng bn ly son vit ln la trng my ch Trn Thng Vng (Trn Thng lm vua), b vo bng con
c. C ngi nh c c. Qun lnh mua c m ra thy th trong bng c cho l qui l. Thng li ngm
sai Ng Qung n ni n, cy ci um tm, thp ngn n lng lm gi ting co, i S hng! Trn Thng
Vng! (Nc S ni ln, Trn Thng lm vua). Qun lnh ban m kinh s, n sng h kho nhau, a
mt ch cho nhau Trn Thng.
Ng Qung tnh yu ngi, s tt nhiu ngi theo gip. Nhn lc vin y say ru, Qung c my ln ni
mnh mun b trn cho y ni gin, mng nhic mnh, lm cho qun lnh phn ut. Vin y qu nhin ly roi
nh Qung.
Vin y tut kim, Qung ng dy git kim v git vin y. Thng gip Qung cng hai vin y. Thng bn
ra lnh cho nhng ngi i th :
- Cc ng gp ma, u sai k hn. Sai k hn u b ti chm. D c khi b chm i na, th trong s
mi ngi i th, cng cht mt su, by. V chng, k trng s khng cht th thi, ch cht th phi
mu vic ln, vng, hu, tng qun, tha tng, h phi c dng di mi lm nn sao!
Nhng ngi i theo u ni :
- Xin vng lnh.
Thng bn ni di l cng t Ph T, Hng Yn theo mun ca dn.
Tt c vn tay o bn phi ln xng i S lp n th, ly u vin y t. Trn Thng t lp lm tng
qun, Ng Qung lm y. Thng nh lng i Trch, ly c i Trch ri nh t K, ly c K.
Thng bn sai Ct Anh, ngi p Ph Ly em binh chiu hng pha ng t K, nh Trt, Ton, Kh, Gi,
Tiu, u ly c tt c. Khi n t Trn, th c su by trm c xe, hn ngn k binh, qun lnh my
vn ngi. Thng nh t Trn, quan qun th v huyn lnh ca t Trn u khng c mt y, ch c
mt mnh vin th tha chin u trong ca lu, nh khng ni, Th Tha cht.
Thng bn chim c t Trn, c vi ngy, Thng sai hiu triu cc tam lo (Quan lng lo vic dy d
dn) ho kit bn bc. Cc tam lo v ho kit u ni :
- Tng qun mang gip dy, cm gio nhn, nh k v o, git nh Tn tn bo, lp li x tc nc
S, cng lao y ng lm vng.
Trn Thip bn t lp lm vng, hiu l Trng S (Nc S m rng).
3. Trong lc by gi, cc qun huyn cc kh v quan li nh Tn, nn u phi by ti trng bn quan cm
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

u y, git h hng ng Trn Thip. Trn Thip bn cho Ng Thc lm gi vng gim c cc
tng, em binh v hng ty nh Hunh Dng; sai V Thn, Trng Nh, Trn D, ngi t Trn, chiu
hng t Triu; sai ng Tn, ngi t Nh m, chiu hng qun Cu Giang. By gi nhng ton qun S
hp nhau tng nhm vi nghn ngi tnh khng xu.
Ct Anh n t ng Thnh lp Tng Cng lm S Vng, sau Ct Anh nghe tin lp Trn Vng,
nn git Tng Cng quay v bo vi Trn Thip. n t Trn, Trn Vng git Ct Anh. Trn Vng sai
Chu Th, ngi nc Ngu, ln min bc chiu hng t Ngy. Ng Qung vy Hunh Dng. L Do lm
Thi th qun Tam Xuyn gi Hunh Dng, Ng Thc nh, khng ly c thnh.
Trn Vng mi nhng ngi ho kit trong nc bn, cho Thi t ngi Thng Thi, p Phng Qun,
lm thng tr quc. Chu Vn l ngi hin t Trn, thng coi ngy tt xu cho qun ca Hng Yn
trc, lm vic vi Xun Thu Qun, t tin c mnh vi Trn Thip, ni rng mnh thng tho binh php.
Trn Vng cp cho y n tng qun, em binh v hng ty nh Tn. Chu Vn i tp hp qun i n
Hm Cc Quan, c ngn c xe, my mi vn binh, n t H ng qun. Tn sai quan thiu ph l
Chng Hm tha cho nhng ngi lm phu dch Ly Sn, v con chu n t, em tt c nh i qun
ca S. Qun S thua to. Chu Vn thua chy ra khi Hm Cc Quan, dng li ng qun To Dng hai
ba thng. Chng Hm ui theo nh. Chu Vn li thua, b chy n ng Dn Tr hn mi ngy.
Chng Hm nh Chu Vn thua to. Chu Vn t m c cht, qun lnh khng chin u na.
V Thn n Hm an t lp lm Triu Vng. Trn D lm i tng qun, Trng Nh, Thiu Tao lm T
tha tng, Hu tha tng. Trn Vng gin bt tri gia quyn bn V Thn nh git i. Quan tr quc ni
:
- Nc Tn cha mt m ta li git gia quyn vua ti Triu Vng th tc l gy ra mt nc Tn na. Chi
bng nhn m lp h.
Trn Vng bn sai s n mng Triu Vng, em gia quyn bn V Thn vo cung, phong con ca Nh l
Trng Ngao lm Thnh Qun, gic qun Triu mau mau vo Hm Cc Quan. Cc quan vn v Triu
Vng bn vi nhau :
- Nh vua c lm vng t Triu, khng phi l mun ca S.
Nu nc S dit xong nc Tn th nht nh s em binh nh Triu. Khng c k g hn l ng em
binh v hng ty, sai s i v hng bc chiu hng t Yn m rng thm t cho nc mnh. Nc
Triu pha nam gi Hong H, pha bc ly c t Yn, t i th nc S d c nh thng c Tn
cng khng sao khng ch c Triu. Nu nc S khng nh thng c Tn th phi qu trng nc
Triu. Nc Triu nhn lc Tn suy nhc c th c ch vi thin h.
Triu Vng cho l phi. V vy Triu Vng khng em binh v hng ty, m li sai Hn Qung trc kia
lm tt s (chc quan nh) Thng Cc, em binh v hng bc chiu hng t Yn. Cc quan li v qu
tc c cng ho kit Yn ni vi Hn Qung :
- Nc S lp vng, nc Triu cng li lp vng, nc Yn tuy nh cng l nc c vn c xe, xin
tng qun t lp lm Yn Vng.
Hn Qung ni :
- M Qung Triu, lm th khng c.
Ngi Yn ni :
- Nc Triu hin nay pha ty ang lo v nc Tn, pha nam lo v nc S, sc ca n khng th cm ta
c; v chng mnh nh nc S m cn khng dm hi gia nh vua ti Triu Vng, nc Triu lm g
dm hi n gia quyn tng qun!
Hn Qung cho l phi, t lp lm Yn Vng. c vi thng, nc Triu a m v gia quyn ca Yn
Vng v nc Yn. Lc by gi s cc tng i chiu hng cc ni k khng xit.
Chu Th i v hng bc chiu hng n t ch. Ngi t ch l in am git quan huyn lnh t
ch, t lp lm T Vng, nh Chu Th, Qun ca Th tan r, Th tr v n t Ngu, mun lp con chu
vua Ngu, l Ninh Lng Qun tn l Cu, lm Ngu Vng. Lc by gi Cu ang ni Trn Vng, khng
th v t Ngu. Sau khi ly c nc Ngu, ngi ta mun lp Chu Th lm Ngy Vng, Chu Th
khng chu, sai s i v nm ln.
Trn Vng mi lp Ninh Lng Qun Cu lm Ngy Vng, cho Cu v nc.
Chu Th c lm Tha tng. Bn tng qun in Tang bn vi nhau :
- Qun ca Chu Chng b ph ri, qun Tn nay mai s n, chng ta vy thnh Hunh Dng khng ly
c, nu qun Tn n th thua to. Chi bng ta li t binh gi Hunh Dng thi, cn em tt c
tinh binh ra n nh qun Tn. Nay gi vng kiu ngo, khng bit binh quyn, ta khng th cng mu
toan vi ng ta c, nu khng git ng ta th nht nh hng vic.
H bn gi mnh lnh ca Trn Vng git cht Ng Thc, em u dng cho Trn Vng. Trn Vng sai
s cp cho in Tang n tnh lm lnh don nc S, cho Tang lm thng tng. in Tang bn sai cc
tng l bn L Qui gi thnh Hunh Dng, cn mnh em qun tinh nhu i v hng ty n nh qun
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Tn Ngao Thng. Hai bn giao chin. in Tang cht, qun b ph v. Chng Hm em qun nh bn
L Qui di chn thnh Hunh Dng ph qun L Qui. Bn L Qui cht.
ng Duyt, ngi Dng Thnh, em binh n t m, bit tng ca Chng Hm nh v ph qun
ng Duyt. Qun ca ng Duyt tn lon chy vo t Trn. Ng T, ngi t Trt em binh n t
Ha, Chng Hm nh ph qun Ng T, qun ca Ng T b chy tn lon vo t Trn. Trn Vng
git ng Duyt. Khi Trn Vng mi lp, bn Tn Gia, ngi t Lng, ng Tit ngi t Trt. Chu K
Thch, ngi t Ph Ly, Trnh B ngi t Th L, inh Tt ngi t T u t mnh ni ln, em binh
vy Thi th ng Hi tn l Khnh t m. Trn Vng nghe tin bn sai V Bnh Qun tn l Bn lm
tng qun, iu khin cc o qun vy t m. Tn Gia khng chu nghe theo, t lp lm i t m
khng chu ph thuc vo V Bnh Qun. Tn Gia ni vi bn quan li :
- V Bnh Qun t tui, khng hiu vic binh, ch c nghe ng ta.
Nhn , Gia gi lm mnh lnh ca Trn Vng, git V Bnh Qun.
Chng Hm sau khi nh bi Ng T, em qun nh Trn. Tr Quc l Phng Qun cht. Chng
Hm li tin binh nh qun ca Trng H pha ty t Trn. Trn Vng thn hnh ra c sut trn
nh. Qun b nh bi, Trng H cht.
Thng chp, Trn Vng n huyn Nh m quay v n H Thnh Ph.
Ngi nh xe l Trang Gi git Trn Vng u hng Tn. Trn Thng c chn t ng hiu bt
l n Vng (on 2 - Trn Thip khi ngha v tht bi).
4. L Thn trc l ngi hu cn Trn Vng, qun ca ng ta u i m xanh, khi binh Tn Dng,
nh ly t Trn, git Trang Gi, li gi nc Trn l nc S. Lc u, Trn Vng n t Trn, sai Tng
Lu ngi t Trt em binh nh ly Nam Dng, vo t V Quan. Lu chiu hng c Nam Dng,
nhng nghe tin Trn Vng cht, t Nam Dng li theo v Tn, nn khng th vo V Quan. Lu bn i v
hng ng vo t Tn Thi, gp qun ca Tn, Tng Lu em qun u hng Tn. Tn cho gii Lu bng
xe trm v n Hm Dng, buc ngi vo xe, x xc th uy. Bn Tn Gia nghe tin qun ca Tn Vng
b ph v, lin b chy, lp Cnh Cu lm S Vng em binh n t Phng D, mun nh qun Tn
vng nh o, Tn Gia sai Cng Tn Khnh i s sang T Vng mun cng T hp lc tin qun. T
Vng ni :
- Ta nghe tin Trn Vng thua trn, khng bit sng cht th no, sao nc S li khng xin php ta m lp
vua!
Cng Tn Khnh ni :
- Nc T lp vua khng xin php nc S, vy nc S c l no li xin php T lp vua! V chng
nc S u tin khi xng vic chng Tn, ng l c ra lnh cho c thin h!
in am git Cng Tn Khnh. Qun T hiu y, Hu hiu y ca Tn li nh Trn, ly c Trn. Qun
ca L Thn b chy, qun lnh li tp hp.
Qun ca vin tng cp t Ba l ng Dng Qun Knh B lin hp vi qun ca L Thn nh
qun T, Hu hiu y v ph qun Tn t Thanh Ba, li gi nc Trn l nc S. By gi l lc Hng
Lng lp chu ca Hoi Vng l Tm lm S Vng (tnh hnh nc S sau khi Trn Thip cht n khi
Hng Lng khi ngha).
5. Trn Thng lm vng tt c su thng. Khi lm vng ng t Trn c ngi bn c thng cng cy
thu vi Thng, nghe tin y, n nc Trn g vo ca cung m ni :
- Ta mun gp anh Thip!
Quan coi ca cung mun bt tri li. Anh ta k li u ui, nn c tha.
Quan coi ca khng chu bo. Trn Vng ra, anh ta n ng m ku, Thip!. Trn Thng nghe vy, bn
gi vo gp mt, mang ln xe cng v.
Khi vo cung, anh ta nhn thy cung in, mn trng, ni :
- La di (i ch!). Thip lm vng tht l oai v qu! (Ngi S ni nhiu l la, v vy thin h lu truyn
rng, La Thip lm vng, l t ).
Ngi khch y ra vo cng ngy cng phng tng c ni n tnh xa ngha c ca Trn Vng. C k bn
vi Trn Vng :
- Ngi khch ngu khng bit g, c n ni ba bi, lm gim uy tn ca ngi.
Trn Vng bn git i. Nhng ngi c nhn ca Trn Vng u ko nhau i. V vy khng ai thn vi
Trn Vng.
Trn Vng cho Chu Phng lm trung chnh (quan coi vic thng thng, b nhim cc quan). H V lm t
qu (chc quan can ngn nhng iu sai lm, nh chc gim st ng s), xem xt nhng iu sai lm
ca qun thn. Cc tng chiu hng cc ni xong li v phc mnh, ai khng theo mnh lnh th h tri li
v tr ti, ly vic h khc t ra trung thnh. H thy ai khng hp th khng cn giao cho php quan tra xt
m t mnh x ly. Trn Vng tin dng h. V th cc tng khng theo v rt cc b tht bi.
Mc du Trn Thng cht, cc ch hu, vng, tng qun, tha tng do Thng lp nn, cui cng
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

lm cho nh Tn mt. Nh th, Thip l ngi u tin khi xng. Thi Cao T, Trn Thip c cp ba
mi nh gi phn m t ng, n nay vn cn t t (on 4 - Nguyn nhn tht bi ca Trn
Thip).
6. Ch tin sinh (Ch tin sinh: ch Thiu Tn ngi i Hn Thnh , c b khuyt vo S k T M
Thin my thin) ni: a hnh him tr dng gi nc, qun lnh hnh php dng tr nc, nhng cng
khng cy vo c. Tin Vng ngy xa ly nhn ngha lm ci gc, m ly a im, php lut, lm
ngn ngnh, qu tht l ng! Ti nghe Gi sinh (Gi sinh: Ga Ngh, nh vn v nh chnh tr thi Hn Vn
. on ny l ly trong bi Qa Tn Lun ca Gi Ngh - bn v ci sai lm ca nh Tn) ni, Tn Hiu
Cng da vo s kin c ca ni Ho Sn v ca Hm Cc Quan nm ly t ng Chu, vua ti c gi
nhm dm ng nh Chu, c ch mun ly c thin h, tm c cc nc, b c bn bin vo ti, nut c tm
ci.
Lc by gi, Thng Qun gip ng ta, bn trong th ci cch php ch, n c vic cy rung, dt la, d
b sn sng c th hay tc chin; bn ngoi th xui ch hu lin honh th Tn m nh ln nhau. Nh ,
m ngi Tn ch vng tay m ly c t bn kia Ty H. Sau khi Hiu Cng mt i, Hu Vn Vng, V
Vng, Chiu Vng nh nghip c, theo ci sch lc cha ng li, pha nam ly t Hn Trung; pha ty
ly t Ba, t Thc; pha ng ct t mu m, thu c nhng qun xung yu, him tr. Ch hu hong
s, hp nhau giao c lm yu nc Tn. H khng tic vt qu, ca bu, t ai ph nhiu, em ra
mi k s trong thin h. H hp tung, lin kt nhau thn thit hp lm mt. Trong thi by gi, nc T c
Mnh Thng Qun, nc Triu c Bnh Nguyn Qun, nc S c Xun Thn Qun, nc Ngu c Tn
Lng Qun. Bn ngi ny u l nhng ngi sng sut, khn ngoan, trung thc, tn ngha, rng lng,
trung hu, yu ngi, tn qu ngi hin v knh trng k s. H lo hp tung cc nc, chng li k lin honh
ca Tn, bao gm dn Hn, Ngu, Yn, Triu, Tng, V, Trung Sn. Lc by gi k s ca su nc c bn
Ninh Vit, T Thng, T Tn, Hch lm mu s; c bn T Minh, Chu Th, Trn Chn, Thiu Hot, Lu
Hon, nh Cnh, T L, Nhc Ngh truyn t ci y; c bn Ng Khi, T Tn, i Tha, Ngh Lng,
Vng Liu, in K, Lim Pha, Triu Xa cm qun, thng ly t ai rng gp mi, qun i trm vn,
ngng mt ln ca Hm Quan m nh Tn (V Tn ni t cao, qun ch hu nh phi trng ln pha
trn). Ngi Tn m ca i n nh, qun ca chn nc b chy khng dm tin. Nc Tn khng ph mt
mi tn hn n no m c thin h u nguy khn. Khi by gi k hp tung b tan, li giao c b b, cc
nc tranh nhau ct t t lt cho nc Tn. Nc Tn c tha sc nhm nc no yu th th nh
ui k b trn, rt theo k b nh bi, thy nm trm vn, mu chy tri c ci khin, nhn c hi tin
li, m chia ct thin h, x ni, rch sng, nc mnh xin phc tng, nc yu xin vo chu. Thi Hiu Vn
Vng, Trang Tng Vng lm vua khng c bao lu, nc nh v s. n i Thy Hong, nh ci s
nghip su i li, cm roi di m ch ng c thin h.
Nut nh Chu (ng Chu v Ty Chu) m dit ch hu, ln ngi ch tn m lm ch c su ci, cm gy gc
nh p thin h, uy vang bn bin. Pha nam ly t Bch Vit, lp thnh Qu Lm, Tng Qun. Vua
ca Bch Vit ci u, buc c np tnh mng cho quan coi ngc. Thy Hong bn sai Mng im xy tng
thnh pha bc gn gi phn giu; ui qun Hung N hn by trm dm; ngi H khng dm xung pha
nam chn nga; k s cng khng dm dng cung bo on. Tn bn b o tin vng, t sch bch
gia, lm ngu dn en, hy hoi cc danh thnh, git nhng ngi ho kit, thu binh kh ca thin h tp trung
Hm Dng, nu binh khi y c mi hai ngi bng ng, nhm lm cho nhn dn yu i. on da
vo ni Hoa Sn lm thnh, ly sng Hong H lm ao, gi ci thnh cao mt c trng, cnh ci khe
su khng y, ly th lm vng chi. Tng gii, n cng, gi ni him yu, quan trng, ti tn cn, lnh tinh
nhu, by binh kh sc bn ra, cn ai dm lm g na!
Thin h bnh nh, lng Thy Hong t cho rng Quan Trung him tr kin c, thnh ng ngn dm l
nghip vng vn i cho con chu.
Thy Hong cht ri, uy danh li cn vang dy nc ngoi. Th nhng Trn Thip, mt ngi vn xut
thn t ni nh rch, vch nt, dn ngu khu en, tri sng lc ch, ti nng khng bng con ngi bc trung,
khng c ci hin ti ca Trng Ni, Mc nh, khng c ci giu ca o Chu, n, chen chn gia hng
lnh trng, li hi ni ng rung, cm u bn lnh trng mt mi tan tc, em s ngi ch vi trm quay
li nh Tn! Cht g lm binh kh, gi gy trc lm c! Thin h hng ng nh my hp, mang lng thc
i theo nh bng theo hnh. Ho kit t Sn ng ni ln lm cho nh Tn b tiu dit. i! Thin h khng
phi l nh yu, t ng Chu, Ho Sn, Hm Cc Quan vn kin c nh xa. a v ca Trn Thip khng
phi tn qu hn vua T, S, Yn, Triu, Hn, Ngy, Tng, V, Trung Sn. Cn cuc, gy, khng phi sc
hn lim, gio. Nhng ngi i th, khng ng hn qun ca chn nc. Vic mu su lo xa, php hnh
qun, dng binh, khng bng cc k s ngy xa.
Th nhng th cc thay i, cng nghip ngc nhau. Nu th so snh cc nc Sn ng vi Trn Thip
v mt rng ln, quyn lc th thc l mt tri mt vc. Nhng Tn t mt ming t nh b m nm c
quyn vn c xe, p tm chu, bt nhng nc cng ngang hng phi thn phc mnh, hn mt trm
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

nm ri, sau mi tm c su ci lm nh, ly Ho Sn, Hm Cc Quan lm cung. Mt ngi xng
xut phn i m by miu , thn cht v tay ngi, b thin h ci. Ti sao? l v khng lo lm iu
nhn ngha, v ci th nh c nc cng gi nc khc nhau vy (on 5 - Bi Qu Tn Lun ca Ga
Ngh. Bi ny l mt bi khi qut tnh hnh i Chin Quc v nu nguyn nhn tht bi ca nc Tn rt ni
ting trong vn chnh tr ca Trung Quc).
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

_c qc t,; _
1. T tin Lu Hu Trng Lng l ngi nc Hn. Ngi ng l Khai a lm tng quc ca Hn
Chiu Hu, Tuyn Hu Vng, Tng Ai Vng; cha l Bnh lm tng quc ca Ly Vng, iu Hu
Vng. Nm th hai mi ba i iu Hu Vng. Bnh cht (250 trc cng nguyn). Lng cn t tui,
cha tng lm quan nc Hn. Khi nc Hn b ph tan, Lng c ba trm ngi ti t trong nh. Em
Lng cht, Lng khng lo chn ct, em tt c gia ti tm thch khch git vua Tn bo th cho nc
Hn, bi v cha v ng lm tng quc nm i vua Hn. Lng thng hc l t Hoi Dng, i v ng
yt kin Thng Hi Qun (ngi n s lc by gi), tm c mt lc s lm mt ci chu st, nng mt trm
hai mi cn. Tn Thy Hong i chi min ng, Lng v ngi khch rnh nh Tn Thy Hong bi
ct Bc Lng, nh nhm phi xe tu tng. Tn Thy Hong ni gin sai lng khp thin h, tm ngi thch
khch rt gp, ct lng cho c Trng Lng.
Lng bn i tn h, trn trnh H B. Mt hm do chi trn cu H B, Lng thy mt c gi, mc o
cc n ch mnh, chic giy ri tm xung cu. C quay li bo Lng :
- Thng b! Xung ly giy!
Lng ngc nhin mun nh. Nhng thy ng c gi c nn c nhn, xung ly giy ln.
ng c ni :
- X giy cho ta!
Lng trt ly giy, nn cng lun tin qu xung x giy cho ng c. C gi t chn vo giy, ci ri b
i. Lng ht sc kinh ngc, a mt nhn theo. ng c i khi mt dm, li quay li ni :
- Thng b dy c y! Nm ngy sau, sng tinh m, ngi s gp ta y!
Lng ly lm l, qu xung ni :
- D!
Nm hm sau, sng tinh m, Lng n th c gi y t trc. C gin, ni :
- hn vi ngi gi c, li n sau l c g?
C ra i, ni :
- Nm ngy na, s gp y cho sm.
Nm ngy sau, vo lc g gy, Lng n ni hp, th c gi n trc. C li gin, ni :
- Ti sao li n sau?
C ra i, ni :
- Nm ngy sau, n cho sm.
Nm ngy sau, cha n na m, Lng i. Mt lt sau, c gi cng n.
C vui mng ni :
- Th mi phi ch!
C a ra mt quyn sch ni :
- c quyn sch ny th lm c thy bc vng gi. Mi nm sau, s ng nghim. Mi ba nm sau,
con n gp ta. Hn mu vng di chn ni Cc Thnh phi bc sng T l ta .
C gi lin i, khng ni g v Lng khng gp li na. Sng hm sau, Lng xem quyn sch th l
quyn Thi Cng binh php. Lng v vy rt qu quyn ny, thng em ra hc tp nghin ngm. Lng
H B lm ngi ngha hip. Hng B git ngi, c Lng che ch (on 1 - Trng Lng trc khi
theo Lu Bang).
2. Mi nm sau (209 trc cng nguyn), bn Trn Thip khi ngha, Lng cng t hp hn trm trai
trng. Cnh Cu t Lu t lp lm Gi Vng (Vua tm thi, lp vua tm thi hiu triu dn chng
cho tin) nc S. Lng mun i theo. Gia ng, Lng gp Bi Cng. Bi Cng em my nghn ngi
cp c t pha ty H B. Lng bn theo Bi Cng. Bi Cng cho Lng lm tng coi v vic nga
ca qun. Lng my ln em binh php ca Thi Cng ra trnh by vi Bi Cng. Bi Cng khen, thng
dng sch lc y. Lng ni cho ngi khc nghe th h u khng hiu.
Lng ni :
- Bi Cng l ngi nh tri chng!
V vy, Lng theo Bi Cng, khng n yt kin Cnh Cu na.
Bi Cng n t Tit, yt kin Hng Lng, Hng Lng lp S Hoi Vng. Lng bn ni vi Hng
Lng :
- Ngi lp con chu vua S; trong cc cng t nc Hn, Hnh Dng Qun tn l Thnh l ngi hin,
c th lp lm vng tng thm vy cnh.
Hng Lng sai Trng Lng tm Hn Thnh, lp lm vua Hn, cho Lng lm t nc Hn, cho Hn
Vng cm hn nghn qun i v hng ty ly t Hn. Qun Hn ly c my thnh, nhng qun Tn
cp li ngay.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Qun Hn i li nh quanh qun min Dnh Xuyn. Khi Bi Cng i t min nam Lc Dng ra khi ni
Hon Vin, Lng dn qun theo Bi Cng, ly c hn mi thnh ca Hn, nh ph qun ca Dng
Hng. Bi Cng bn sai Hn Vng Thnh li gi huyn Dng nh, cn mnh cng Trng Lng i v
hng nam, nh ly c t Uyn, ri quay sang hng ty vo V Quan. Bi Cng mun em hai vn
qun nh qun Tn gn t Nghin.
Lng ni :
- Qun Tn vn cn mnh, cha c th coi thng. Thn nghe ni tng Tn l con nh hng tht. L con
nh bun, th d ly li m li cun h. Xin Bi Cng hy tm thi li gi thnh, sai ngi i trc d b
lng thc cho nm vn ngi n, li cm thm c x trn ni lm nghi binh, sai Lch T C mang ca
qu t lt cho tng Tn.
Qu nhin tng Tn lm phn, mun lin kt vi Bi Cng cng em binh v hng Ty nh p Hm
Dng. Bi Cng nghe theo, Lng ni :
- y ch c vin tng ca n l mun lm phn thi, s bn qun lnh khng nghe theo. Nu h khng nghe
theo th nguy, chi bng ta nhn lc n tr ni m nh n.
Bi Cng lin em qun nh qun Tn, ph tan qun Tn. Bn i v hng bc n Lam in. nh trn
th hai, qun Tn thua to. Bi Cng bn n Hm Dng, vua Tn l T Anh ra hng.
Bi Cng vo cung nh Tn, thy nh ca, mn trng, ch nga, vt qu, n b con gi n hng ngn,
mun li y. Phn Khoi can Bi Cng nn ra ngoi. Bi Cng khng nghe. Lng ni :
- Tn lm iu v o cho nn Bi Cng mi n c y. ct v thin h git bn gic tn c, th ta nn
n theo li mc mc, t ci nn np ca mnh. Nay ngi va mi vo nc Tn m ham thch ci vui
th ca n, th khc g ngi ta ni, Ni gio cho gic vy. V chng, li ni ngay nghe chng tai, nhng
c li cho vic lm, thuc ng, ung kh chu nhung cha c bnh, xin Bi Cng nghe theo li Phn
Khoi!
Bi Cng bn em qun v B Thng.
Hng V v n Hng Mn, mun nh Bi Cng. Hng B ang m rui nga vo trong qun doanh ca
Bi Cng hi kin ring vi Trng Lng, mun r Lng cng i vi mnh. Lng ni :
- Ti v Hn Vng m tin Bi Cng, nay c vic gp b trn i th bt ngha.
Lng bn em tt c nhng li ni ca Hng B ni li vi Bi Cng, Bi Cng hong s ni :
- Lm sao by gi?
Lng hi :
- Bi Cng c mun chng li Hng V khng?
Bi Cng ni :
- Ci thng khn nn kia khuyn ta gi ly Hm Cc Quan, khng cho qun ca ch hu vo, th c th lm
vng trn tt c t Tn, cho nn ta nghe theo!
Lng hi :
- Bi Cng t lng sc xem c th nh lui c Hng V khng?
Bi Cng yn lng mt lt ri ni :
- C nhin l khng c. Lm sao by gi?
Lng bn c mi Hng B vo. Hng B yt kin Bi Cng. Bi Cng mi B ung ru chc th kt lm
thng gia, nh Hng B ni li u ui rng, Bi Cng khng dm phn li Hng V. Bi Cng s d gi ly
ca i l phng b bn o tc khc. Sau ri Bi Cng gp Hng V mi c gii thot, vic y ni
trong truyn Hng V (Xem Hng V bn k).
Thng ging, nm th nht nh Hn (206). Bi Cng lm Hn Vng, cai tr t Ba, t Thc. Hn Vng
cho Lng hai nghn lng vng, hai hc chu bu, Lng em hin tt c cho Hng B. Hn Vng cng
nhn , sai Lng em nhiu ca qu cho Hng B nh Hng B xin t Hn Trung cho mnh.
Hng Vng ng thun, v vy Bi Cng c t Hn Trung. Hn Vng vo t Ba, t Thc, Lng tin
n t Bao Trung. Hn Vng sai Lng v nc Hn. Lng nhn ni vi Hn Vng :
- Sao vng khng t quch cc ng sn o (Xem ch thch Cao T bn k) i qua, ni vi
thin h rng mnh khng c mun quay li, lm cho Hng Vng yn lng!
Hn Vng bn sai Trng Lng quay li. Hn Vng i qua t tt c ng sn o.
Lng n nc Hn. V Hn Vng Thnh cho Lng theo Hn Vng, nn Hng Vngkhng cho
Thnh v nc Hn, bt Thnh theo mnh sang ng. Lng ni vi Hng Vng :
- Hn Vng t ng sn o, tc l khng mun quay li na.
Lng bn ly th ca T Vng l in Vinh lm phn a cho Hng Vng. V vy Hng Vng khng lo
n Hn Vng ang pha tay; tri li, em binh v phng bc nh T. Sau Hng Vng khng chu
cho Hn Vng v, ging xung lm hu, ri git Bnh Thnh. Lng b trn, ln theo v vi Hn Vng.
Hn Vng cng ly c Tam Tn, cho Lng lm Thnh Tn Hu, i v hng ng nh S.
Qun Hn ti Bnh Thnh, b nh bi quay v. Hn Vng n H p xung nga, ngi xm trn yn nga
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(chi tit dng nh khng quan trng nhng rt in hnh) m hi Trng Lng :
- Ta mun b tt c t ai t Hm Cc Quan sang pha ng. By gi giao cho ai th c th cng ta lo nghip
ln.
Lng ni :
- Cu Giang Vng Knh B l vin mnh tng ca S, c him khch vi Hng Vng. Bnh Vit theo T
Vng l in Vinh lm phn t Lng, hai ngi ny nn dng ngay. Trong s cc tng ca Hn
Vng, ch c mt mnh Hn Tn l c th giao c vic ln, chng gi c mt mt. Nu mun b t ai
c giao cho ba ngi y th c th ph c nc S.
Hn Vng bn sai Ty H, ni vi Cu Giang Vng Knh B, li sai s gi kt lin vi Bnh Vit. n khi
Ngu Vng l Bo lm phn, Hn Vng sai Hn Tn em binh nh Bo, nh vy ly c cc nc Yn,
i, T, Triu. Cui cng ph c nc S, l do sc ca ba ngi ny.
Trng Lng hay m, cha tng lm tng mt mnh, thng lm k by mu k, v lun lun i theo Hn
Vng.
Nm th ba nh Hn (204 trc cng nguyn), Hng V vy Hn Vng Hunh Dng rt gp. Hn
Vng lo lng, cng Lch T C bn cch lm yu lc lng ca S. T C ni :
- Ngy xa, vua Thang nh Kit, phong cho con chu Kit t K. Vua V Vng nh Tr, phong cho con
chu Tr t Tng. Nay nh Tn b iu c ngha, ln nh cc nc ch hu, tiu dit con chu su
nc, khin cho h khng c tc t cm di. Nu b h qu thc lp li c con chu su nc, h nhn
c n ri th vua ti, trm h tt c u mang n c, khng ai khng n nc hm m o ngha ca b h,
tnh nguyn lm thn thip. Nu thi hnh c ngha, th b h quay mt v hng nam m xng b, nc
S nht nh phi khp o n chu.
Hn Vng ni :
- Phi! Mau mau khc n! Tin sinh nhn tin i mang theo lun.
T C cha i, Trng Lng ngoi vo yt kin.
Hn Vng ang n, ni :
- T Phng li y! C ngi khch bn gip ta cch lm gim quyn lc nc S.
Hn Vng em li Lch Sinh k li u ui, v hi :
- T Phng thy th no?
Trng Lng hi :
- Ai by cho b h k ny? Cng vic ca b h th l hng ri.
Hn Vng ni :
- Ti sao th?
Lng ni :
- Thn xin mn nm a trc mm m tr tnh cho i vng nghe. Xa, vua Thang nh Kit, nhng
phong con chu Kit t K, l bit chc mnh c th nm c ci cht ca Kit. Nay b h c th nm
c tnh mng ca Hng Tch khng?
- Cha nm c.
Lng ni :
- l iu th nht chng t khng th lm th. V Vng nh Tr, phong con chu nh Thng Tng,
l chc ly c u Tr, nay b h c th ly c u Hng Tch khng?
Hn Vng ni :
- Cha th c.
Lng ni :
- l iu th hai chng t khng th lm th. V Vng vo t n, nu t qu hng ca Thng Dung,
tha t cho C T, p m cho T Can (Thng Dung, ngi hin i n ni Thi Hng. C T can Tr
khng c b Tr bt giam. T Can can Tr b Tr git). Nay b h c th p c m cho thnh nhn, nu
lo qu hng ca bc hin nhn, ci u trc ca ngi tr gi khng?
Hn Vng ni :
- Cha lm c.
Lng ni :
- l iu th ba, chng t khng th lm th. V Vng pht thc kho C Kiu, tung tin nh Lc i
cp cho dn ngho. Nay b h c th ly ca kho ra phn pht cho ngi ngho c khng?
Hn Vng ni :
- Cha lm c.
Lng ni :
- l iu th t, chng t khng th lm th. Sau khi nh nh n xong, V Vng i xe trn lm xe
thng, t ngc gio mc, ly da h bc bn ngoi, bo vi thin h rng khng dng binh na. Nay b
h c th xp vic v lo vic vn, khng dng binh na khng?
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Hn Vng ni :
- Cha lm c.
Lng ni :
- l iu th nm chng t khng th lm th. V Vng cho nga ngh pha nam ni Hoa Sn
chng t rng khng dng nga chin na. Nay b h c th cho chin m ngh ngi khng dng n na
khng?
Hn Vng ni :
- Cha lm c nh vy.
Lng ni :
- l iu th su chng t khng th lm th. Vua V Vng th tru pha bc cnh ng o Lm
chng t rng khng dng n vo vic chuyn ch na. Nay b h c th th tru ngh ngi khng dng n
vo vic chuyn ch na khng?
Hn Vng ni :
- Cha c th lm c.
Lng ni :
- l iu th by, chng t khng th lm th. Nhng k du s trong thin h b thn thch, xa la m m
ng cha, ri nhng ngi quen thuc i theo b h, ch l ngy m mong c mt thc, mt tc t ai.
Nay b h li khi phc su nc, lp li con chu Hn, Ngu, Yn, Triu, T, S th nhng k du s trong
thin h u tr v th vua ca h, theo thn thch ca h, quay v vi nhng ngi quen thuc ca h, vi
m m ng cha ca h, vy b h cn nh ai m ly c thin h na? l iu th tm chng t khng
th lm th. V chng, nu nc S m mnh nht th su nc c lp ln s li chu khut m theo S.
Nh vy b h lm sao m bt h thn phc mnh c? Nu b h dng mu ca ngi khch th s
nghip ca b h hng mt (Trng Lng a ra 8 iu, nhng thc ra ch c iu th 8 l quan trng.
Nhng iu kia ch c tnh cht h tr).
Hn Vng lin dng n, nh cm ra m mng :
- Ci thng h nho! Sut na my lm hng c vic ca ng (Miu t Hn Vng rt sinh ng).
Lin sai tiu hy ngay cc n.
Nm th t nh Hn (203), Hn Tn ph qun nc T, mun t lp lm T Vng. Hn Vng gin. Trng
Lng bn vi Hn Vng. Hn Vng sai Lng trao n T Vng cho Tn. Vic ny chp trong chuyn
Hoi m Hu (Xem Truyn Hoi m Hu). Ma thu nm y, Hn Vng ui theo S n min nam Dng
H, nh khng li, phi ng gi C Lng. Ch hu hn nhng khng n. Lng bn vi Hn Vng.
Hn Vng dng mu k ca Lng, ch hu u n, vic ny chp trong chuyn Hng Tch (Xem Hng
V bn k).
Thng ging, nm th su nh Hn (200), Hn Vng phong cho cc cng thn. Lng cha h c cng v
chin trn. Cao ni :
- Bn mu k trong mn, trng, quyt nh s thng li ngoi ngn dm, l cng ca T Phng! Cho
t chn ly ba vn h t T.
Lng ni :
- Xa kia thn khi ngha H B, ti t Lu th gp b h. l tri em thn giao cho b h! B h dng
mu k ca thn, may m c lc trng, thn xin c phong Lu l ri, khng dm nhn ba vn h.
Cao bn phong Trng Lng lm Lu Hu, cng c phong vi bn Tiu H. Nm th su, vua
phong hn hai mi ngi i cng thn, cn nhng ngi khc th ngy m tranh cng nhau, khng quyt
nh c, cho nn cha lm vic phong tc. Vua cung Nam thnh Lc Dng, t con ng trn gc
nhn cc tng, thy h cng nhau ngi trn bi ct ni chuyn.
Vua ni :
- H ni g th?
Lu Hu ni :
- B h khng bit sao? l h bn vic lm phn y thi!
Vua ni :
- Thin h gn c yn ri! V c g h li lm phn?
Lng ni :
- B h vn t o vi xut thn, nh bn h m ly c thin h. Nay b h lm Thin t, m ngi c
phong li l nhng ngi bn c, hoc ngi thn yu nh l Tiu H, To Tham; cn nhng ngi b git li
l nhng ngi bnh sinh b h th on. Nay qun li (nha mn coi v vic qun chnh) tnh cng trng cho
rng ly c thin h cng khng phong cho khp c mi ngi, bn ny s b h khng th phong cho
tt c, li ng rng mnh s b git v nhng li lm ngy trc, cho nn hp nhau mu lm phn thi.
Vua lo lng hi :
- By gi lm th no?
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Trong s nhng ngi ngy thng b h vn ght m cc quan u bit th ai l b ght hn c?
Nh vua ni :
- Ung X vi ta l ch quen bit c, thng lm ta khn kh, nhc nh. Ta mun git hn nhng v hn lp
c nhiu cng cho nn khng n.
Lng ni :
- Nay mau mau phong cho Ung X trc, t cho cc quan bit. Cc quan thy Ung X c phong th
ngi no cng s yn tm.
Vua bn t tic ru, phong Ung X lm Thp Phng Hu, v gic gp Tha tng, ng s phi lo vic
nh cng lao, phong t ai. Tic ru tan, cc quan u mng r ni :
- Ung X m cn c phong hu, th bn ta chng phi lo na.
Lu Knh ni vi Cao :
- Nn ng Quan Trung.
Vua ang phn vn. Cc quan i thn xung quanh u l ngi Sn ng (Sn ng y dng ch tt
c cc nc pha ng nc Tn), phn nhiu khuyn nh vua ng Lc Dng, ni :
- Lc Dng pha ng c Thnh Cao, pha ty c Ho Sn, Dn Tr, sau lng l Hong H, quay mt sang
cc sng Y, sng Lc. C th tin cy vo s him tr ca n.
Lu Hu ni :
- Tuy Lc Dng c nhng him tr y, nhng t hp khng qu vi trm dm, rung t xu li phi ng
u vi k ch c bn mt, khng phi l nc dng v. Tri li, Quan Trung bn tri c Ho Sn, Hm
Cc Quan; bn phi c t Lng, t Thc, ng rung ph nhiu ngn dm; pha nam c ca ci ca t Ba,
t Thc; pha bc c ci li ng c t H, c ba mt u c thin nhin him tr phng gi, ch dng mt
mt ng khng ch ch hu. Khi ch hu yn n, th sng Hong H, V Thy c th dng chuyn ch
ca ci ca thin h em v cp cho Kinh . Nu ch hu c bin, th c thun dng sng i xung, c th
tin vic chuyn ch. mi l thnh vng ngn dm, mt kho bu tri cho vy. Li ca Lu Knh l phi
y.
Cao lin chun b xe nga ngay hm y sang hng ty ng Quan Trung. Lu Hu theo vua vo
Quan Trung, Lu Hu vn hay m, thng hc php o dn (php tu luyn ca ngi theo o Lo, mc
ch tp th v luyn gn ct sng lu), khng n cm, ng ca khng ra ngoi hn mt nm (on 2 -
Trng Lng by mu cho Lu Bang ly thin h).
3. Vua mun b Thi t, lp con ca Thch phu nhn l Triu Vng Nh ln lm Thi t, cc quan i
thn phn nhiu u can ngn, nhng khng thy vua quyt nh hn. L Hu s, khng bit lm th no. C
ngi ni vi L Hu :
- Lu Hu kho by mu tnh k, vua tin dng ng ta!
L Hu bn sai Kin Thnh Hu l L Trch p Lu Hu :
- Ngi thng lm mu thn cho Hong thng, nay Hong thng mun i Thi t, ngi nm khnh im
nhin th sao c.
Lu Hu ni :
- Xa kia Hong thng thng trong cnh nguy khn cp bch, nh m c dng mu k ca ti. Nay
thin h yn n ri, Hong thng v c yu thng, mun thay i Thi t, l vic trong gia nh, ct
nhc, tuy c hn trm ngi nh ti cng khng n thua.
L Trch c ni :
- Vic ny kh lng ly ming li m can ngn. Th nhng trong thin h c bn ngi, Hong thng
khng sao mi ni. Bn ngi ny gi, h u cho rng nh vua khinh ngi, nn b trn vo n trong
ni, gi ngha khng lm ti nh Hn, nhng Hong thng rt tn trng bn ngi ny. Nay nu ng khng
tic vng, ngc, la l; bo Thi t vit th, dng li l nhn nhn, sp xe m, sai ngi bin s c mi, th h
s n. H n, cho h lm khch, thng cho vo triu cho Hong thng trng thy, th th no Hong
thng cng ly lm l v hi. Khi Hong thng hi, bit bn ngi kia l ngi hin, th chnh l mt cch
gip !
L Hu lin sai L Trch cho ngi mang th ca Thi t, dng li l khim nhng, ly l, lt hu, n
bn ngi kia. Bn ngi n lm khch nh Kin Thnh Hu.
Nm th mi mt nh Hn (196 trc cng nguyn), Knh B lm phn.
Vua m mun sai Thi t cm qun i nh. Bn ngi bn nhau :
- Chng ta n y l ct bo h a v ca Thi t. Thi t cm qun th vic nguy mt!
Bn ni vi Kin Thnh Hu :
- Nu Thi t cm qun, c cng th a v cng khng thm hn c na, nhng nu khng c cng quay
v th s v m mang v. V chng, cc tng cng i vi Thi t, u l nhng mnh tng thng cng
Hong thng bnh nh thin h c. Nay cho Thi t iu khin h, th chng khc g sai d iu khin si,
chng ai chu ra sc, nht nh s khng c kt qu. Ti nghe ni, M c yu th con c b, nay Thch
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Phu Nhn ngy m chu chc, Triu Vng Nh thng c b trc mt, Hong thng ni, Th
no cng khng a con h trn a con yu, nh th th r rng nh thay th Thi t. Ti sao ng
khng ni vi L Thn mau mau tm c hi khc m can nh vua rng, Knh B l mt mnh tng trong
thin h, gii v vic dng binh. Nay cc tng u l hng ngang vai v vi Hong thng, th m li sai
Thi t iu khin bn h th khc no cho d iu khin si, chng ai chu ra sc. V li, nu Knh B nghe
iu , th hn s ging trng ko qun sang hng ty mt! Hong thng tuy bnh, cng xin gng tr
ln xe, nm m iu khin. Nh vy cc tng s khng ai khng dm ht sc. Hong thng tuy kh,
nhng xin v v con m gng gng (Xem Knh B lit truyn).
L Trch ngay m y vo yt kin L Hu. L Hu nhn lc rnh khc lc ni vi nh vua theo nh bn
ngi ni. Vua ni :
- ng thy c sai thng b cng chng lm nn g, thi ng phi lm ly thi.
Vua lin thn hnh cm qun i v hng ng, cc quan li u tin n Bi Thng. Lu Hu m cng
gng gng dy i n Khc Bu, ra mt nh vua v ni :
- ng l thn phi theo, nhng thn m nng. Qun S hung tn, xin b h ch c giao chin vi chng
(Trn y Hn Cao T khng nghe li Trng Lng, b tn bn trng).
Nhn li ni vi nh vua :
- Nn cho Thi t lm tng qun coi qun Quan Trung.
Vua ni :
- T Phng tuy m, hy c gng nm m gip Thi t.
By gi Thc Tn Thng lm thi ph, Lu Hu lm thiu ph.
Nm th mi hai, nh Hn (195 trc cng nguyn), sau khi nh ph qun Knh B v, vua m cng nng,
mun thay Thi t. Lu Hu can, vua khng nghe, mn c m xin ngh vic. Thc Tn Thng dn chuyn
xa nay, c cht bo ton ngi cho Thi t, vua gi v nhn li, nhng vn mun thay Thi t. n khi n
tic, rt ru Thi t ng chu. Bn ngi theo Thi t tui u ngoi tm mi, my ru bc ph, o m
rt p. Vua ly lm l hi :
- H lm g th?
Bn ngi tin n tha, k h tn, l ng Vin Cng, Gac L tin sinh, L tin sinh, H Thch Cng.
Nh vua hong kinh :
- Ta tm cc ng my nm nay, cc ng trn trnh ta. Nay ti sao cc ng li t u n chi vi con ta nh
vy?
- B h khinh k s, hay mng ngi, bn thn ngha kh khng chu nhc, cho nn s m trn trnh. Nay trm
nghe Thi t l ngi nhn c hiu tho, cung knh, thng yu k s, trong thin h khng ai khng vn
c mun v Thi t m cht, v vy chng ti n y.
Vua ni :
- Phin cc ng nh gip Thi t cho trt.
Bn ngi chc th xong, ng dy i ra. Vua a mt tin, cho gi Thch Phu Nhn vo, ch bn ngi kia
bo rng :
- Ta mun i n, nhng bn ngi kia gip n. Lng cnh n thnh, kh m lay chuyn c. L Hu l
ch ca ngi ri y!
Thch Phu Nhn khc, vua ni :
- Nng hy ma li S cho ta xem! Ta s ht li S cho nng nghe.
Ri ht :
Chim hng hc bay cao
Mt ct cnh ngn dm
Lng cnh y
Bn b bay xa thm
Bn b bay xa thm
By gi bit lm sao?
Tn dy (1) tuy c
Bit t ni nao?
Ht my ln, Thch Phu Nhn nc n chy nc mt. Vua ng dy, quay i, bi tic ru. Cui cng vua
khng thay i Thi t, l nh cng Lu Hu mi bn ngi kia.
Lu Hu theo nh vua nh t i, by k l min M p, v lp Tiu H lm tng quc, Lng thung
dung bn vic thin h vi vua rt nhiu, nhng khng lin quan n vic mt cn ca thin h, cho nn
khng chp.
Khi by gi Lu Hu ni :
- Gia nh ti i i lm tng quc nc Hn. n khi Hn mt, ti chng tic s tin vn lng vng, i
ph vi nc Tn mnh, bo th cho nc Hn, lm cho thin h u rung ng. Nay ti ly ba tc li
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

m lm thy bc vng, c phong vn h, ngi ch hu, k o vi c th l tt bc, i vi Lng
th l ri. Vy xin b vic nhn gian, ch mun i ngao du vi Xch Tng T (tng truyn l mt v tin i
xa) m thi.
Bn hc cch nhn cm, hc li o dn cho nh mnh. Gp lc Cao bng h, L Hu cm n c ca
Lu Hu p ng ta phi n, ni :
- Ngi ta sinh ra trong i nh bng bch cu i qua ca s (on 3 - Trng Lng by mu cho L Hu
khin nh vua khng thay i Thi t); cn g phi lm kh mnh nh th?
Lu Hu bt c d phi gng nghe m n (Trang T, thin o chch: Tri v t v cng, ngi ta cht
c hn, nm ci c hn m gi vo ci v cng chng khc g nga K, nga K chy qua ca s).
4. Tm nm sau, Lng cht, tn thy l Vn Thnh Hu. Con l Bt Nghi thay cha lm hu. Lc u T
Phng gp ng gi H B trao cho quyn Thi Cng th. Mi ba nm sau, T Phng theo Cao qua
pha bc sng T, qu thy vin mu vng di chn ni Cc Thnh, bn ly v m th. Khi Lu Hu
cht, ngi ta chn lun vin vng. Mi khi to m v l lt li cng vin vng. Bt Nghi tp tc Lu
Hu, nm th nm i Hiu Vn (175) phm ti bt knh, nc b tc b.
Thi S Cng ni, Cc hc gi phn nhiu ni rng khng c qu thn. Nhng li ni rng c tnh qui, n
nh c gi cho sch m Lu Hu gp th cng thc l. Cao T nhiu ln b nguy khn, thng nh cng
sc ca Lu Hu, c th ni khng c tri sao! Nh vua ni, By mu k trong mn trng, quyt nh s
thng li ngoi ngn dm, ta khng bng T Phng.
Ti cho ng ta phi l ngi khi ng, l lng lm!
n khi nhn tranh, thy ng ta mt mi nh mt ngi con gi p!
Khng T ni, Xt ngi bng nt mt th s lm T V (T V hc tr Khng T, dng ngi xu x nhng
hin c). Lu Hu cng th.

(1) i xa rp chim, ly dy t ct vo ci tn ngn m bn.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|., t,c tco,_ t,; _
1. Trn tha tng tn l Bnh, ngi lng H D, huyn Dng V. Lc nh, Bnh nh ngho ham c
sch, c ba mi mu rung, ch mt mnh vi anh l B. B thng cy rung, cho Bnh tha h i hc
xa. Bnh ngi cao ln, p trai. C ngi ni vi Bnh :
- Anh nh ngho n g m bo nh th?
Ngi ch du ght Bnh khng lo lm n, ni :
- n cm thi. C ng ch nh vy chng bng khng c cn hn.
B nghe vy ui v b v.
Bnh ln, mun ly v nhng cc nh giu chng ai chu g con cho, cn ly ngi ngho th Bnh li cho l
xu h. Mi v sau, Trng Ph, mt ngi nh giu H D, c ngi chu gi, g chng nm ln nhng
chng cht ngay, khng ai dm ly. Bnh mun ly c ta. trong p c l tang. Bnh ngho, n sm v
mun, gip vic. Ring Trng Ph thy Bnh ni m tang, c knh trng Bnh. Bnh cng v th nn
v mun. Ph theo Bnh v n nh: nh Bnh mt xm nh ho lnh gn thnh, ly chiu lm ca,
nhng ngoi ca c nhiu du xe ca nhng bc trng gi, Trng Ph v, bo con l Trng :
- Ta mun g chu gi cho Trn Bnh!
Trng Trng ni :
- Bnh ngho khng lo lm n, ngi trong huyn ai cng ci nhng iu anh ta lm. Ti sao cha li g chu
gi cho anh ta?
Ph ni :
- C ai p trai nh Trn Bnh m ngho mi khng? Ri Ph g chu gi cho Bnh. V Bnh ngho, nn Ph
cho mn tin v la lm l ci, cho ru tht a v v nh.
Ph rn chu :
- Ch thy n ngho m khng phng s cn thn! Phi th anh l B nh th cha, th ch du nh th m.
Sau khi ly v l con gi h Trng, vic tiu dng ca Bnh cng kh hn, vic giao du mi ngy mt rng.
Trong lng c l t thn x, Bnh lm ngi chia tht, chia rt cn. Cc b lo ni :
- B con h Trn lm anh chia tht gii y!
Bnh ni :
- Ch ch! Nu cho Bnh ny lm T tng c thin h, th cng lm gii nh chia tht vy! (on 1 - Trn
Bnh thu hn vi.)
2. Trn Thip khi ngha ri lm vng t Trn, sai Chu Th bnh nh t Ngy, lp Ngy Cu lm Ngy
Vng, nh nhau vi qun Tn Lm T.
Trn Bnh trc y t bit ngi anh l B, cng m thanh nin n theo Ngy vng Cu Lm T.
Ngy Vng cho lm thi bc (Quan coi xe, nga). Bnh bn bc vi Ngy Vng nhng Ngy Vng khng
nghe, li c ngi gim pha, nn Bnh b trn. Mi v sau, Hng Vng cp t n Hong H, Bnh theo
Hng Vng, cng Hng Vng vo nh nh Tn, c phong tc khanh. Hng V v ng lm vua
Bnh Thnh. Hn Vng quay li bnh nh c t Tam Tn ri em qun v hng ng, n Vng phn
li nc S (Xem Hng V bn k).
Hng V bn cho Bnh lm Tn V Qun em nhng ngi khch ca Ngy Vng Cu S i nh n
Vng, ri quay v. Hng Vng sai Hng hn phong Bnh lm y, cho hai ngn lng vng. Khng c
bao lu, Hn Vng nh bt c n Vng, Hng Vng gin mun tra xt cc tng t quan li i nh
n Vng ngy trc. Trn Bnh s b git, bn nim phong vng v n li, sai s a v cho Hng Vng,
mt mnh ci trang chng kim chy trn. Bnh i qua Hong H, ngi cho thuyn thy Bnh ngi p li
i mt mnh, ng l mt vin tng b trn, chc trong ngi th no cng c vng ngc, chu bu, nn tr
mt nhn, mun git Bnh. Bnh s, ci o trn, cho thuyn gip. Ngi cho thuyn thy y khng c g
nn thi. Bnh bn n Tu V u hng Hn, nh Ngy V Tri xin cho c yt kin Hn Vng.
Hn Vng mi vo.
Lc by gi, Vn Thch Qun tn l Phn lm hu cn cho Hn Vng, tip danh thip ca Bnh, a Bnh
vo yt kin. Bn Bnh by ngi u vo.
Hn Vng cho n, ni :
- Thi, c v nh tr.
Bnh ni :
- Thn c vic nn mi n y, iu thn s ni ra, khng th qu ngy hm nay.
Hn Vng bn ni chuyn vi Bnh v ly lm thch. Hn Vng ni :
- nc S ngi lm chc quan g?
Bnh ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Lm y.
Trong ngy hm Hn Vng cho Bnh lm y, c ngi cng mt xe vi vua, cai qun cc tng.
Cc tng nhao nhao ln, ni :
- i vng va mi c mt thng lnh o ng ca nc S, khng bit n hay d th no, m cng
ngi ngay mt xe vi n, li cho n cai qun bn chng ta l bc n anh n.
Hn Vng nghe vy li cng thn cn vi Bnh. V cng Bnh i v ng nh Hng Vng. n Bnh
Thnh, Hn Vng b S nh bi, dn qun v, thu thp binh s tan tc n Hunh Dng, cho Bnh lm
tng di quyn ca Hn Vng Tn, ng qun Qung V. Bn Ging Hu Qun Anh gim pha Trn
Bnh, ni :
- Bnh tuy p trai nhng cng nh ht ngc trn m thi, bn trong cha chc c g. Thn nghe ni Bnh
lc nh thng dm vi ch du, th nc Ngy khng c ngi ta dung np, nn b trn sang S; theo
S cng khng hp, nn li trn sang Hn. Nay i vng li cho y lm quan cao, sai cai qun cc tng.
Thn nghe Bnh ly vng cc tng, ai a nhiu vng th c a v tt, ai a t th phi a v xu. Bnh l
hng by ti lt lng, lm lon, xin i vng xt.
Hn Vng nghi ng Bnh, gi Ngy V Tri n trch, V Tri ni :
- iu thn ni l ni v ti nng, iu b h hi l hi v c hnh. Nay nu c ngi c hnh nh V Sinh
(ngi trung tn thi xa), Hiu K (ngi c hiu thi xa), nhng khng dng c vic g trong vic quyt
nh thng ph, th b h c hi sc no dng n lm g? S, Hn ang chng nhau, thn tin k s c mu
l, ch nn xem mu k ca ng ta thc c li cho quc gia hay khng m thi. Cn v vic thng dm vi ch
du v ly vng th hi u m ng vc!
Hn Vng cho gi Bnh n trch :
- Tin sinh th nc Ngy khng hp, bn qua th nc S, ri li b S m i, nay li cng giao du vi ta;
ngi tn ngha li hay thay lng i d nh th sao?
Bnh ni :
- Thn th Ngy Vng, Ngy Vng khng th dng mu ca thn, cho nn thn b i th Hng Vng.
Hng Vng khng bit tin ngi, nhng ngi ng ta yu dng nu khng phi ngi h Hng, th l anh
em bn v, tuy c k s k ti cng khng th dng c, cho nn thn b S. Thn nghe Hn Vng bit
dng ngi, cho nn v theo i vng. Thn mnh trn n y, nu khng ly vng th khng c g dng,
nu nh mu k ca thn c ci g c th dng c, th xin i vng dng; nu khng dng c th s
vng vn cn y c, thn xin gi li np vo ca cng, xin c t chc m v.
Hn Vng bn xin li, thng cho nhiu ca, phong lm H qun trung y cai qun tt c cc tng, cc
tng khng dm ni nng g na.
V sau S nh gp, ct t ng ng, vy qun Hn Vng thnh Hunh Dng. Qun S vy mi,
Hn Vng lo s, xin ct t t Hunh Dng v pha ty ging ho. Hng Vng khng nghe. Hn
Vng ni vi Trn Bnh :
- Thin h ri lon, khi no thi nh?
Bnh ni :
- Hng Vng l ngi cung knh, yu ngi, nhng k s thanh lim, kh tit, a l, thng theo ng ta.
Nhng v vic lun bn cng lao, phong tc, cp t, th ng ta tic khng mun cho, nn k s cng v vy
m khng theo. Nay i vng khinh ngi, t n l, nhng k s thanh lim, kh tit khng n, nhng
i vng c th rng ri i vi ngi ta v mt phong tc v cp t; cho nn nhng k s, v s, ham li
phn nhiu theo Hn. Nu nh b hai iu s on, ly hai iu s trng ca nhau th bnh nh thin h
khng kh g. V i vng t th, khinh ngi, nn khng th thu c nhng k s thanh lim, kh tit,
nhng c th gy ri lon nc S. Ka Hng Vng chng qua ch c my ngi ti ngay thng l bn
Ph, Chung Ly Mui, Long Th, Chu n m thi. Nu i vng c th tung ra my vn cn vng, lm k
phn gin, ly gin vua ti h, cho Hng Vng nghi ng. Hng Vng vn l ngi a nghi, hay tin li
gim pha th bn trong th no h cng s git nhau. Hn nhn em qun nh, th chc chn ph c
S.
Hn Vng cho l phi, bn em ra bn vn cn vng cho Trn Bnh, mc y tu tiu dng, khng hi n
vic phn pht th no.
Sau khi Trn Bnh xut nhiu tin, tung phn gin vo qun S, phao tin rng bn Chung Ly Mui lm
tng ca Hng Vng, tuy lp c nhiu cng, nhng rt cuc vn khng c ct t, phong vng, cho
nn mun hp lm mt vi qun Hn tiu dit h Hng m chia t ai nc S. Qu nhin Hng Vng
khng tin bn Chung Ly Mui. Hng Vng vn a nghi, sai s n Hn, Hn Vng sai lm c thi lao a
ln. Thy s ca S, Hn Vng lin gi v kinh ngc ni :
- Ta tng l s gi ca Ph, ha ra s gi ca Hng Vng!
Bn sai em ct i, sai ly cm rau a cho s gi nc S. S gi nc S v bo li vi Hng Vng tt
c. Qu nhin Hng Vng rt ng vc Ph. Ph mun nh gp h thnh Hunh Dng, Hng
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Vng khng tin, khng chu nghe theo. Ph nghe tin Hng Vng ng vc mnh, lin ni gin ni :
- Vic thin h xong xui c ri y, qun vng hy t lm ly! Xin cho ti mang nm xng tn tr v.
Ph tr v, cha n Bnh Thnh, ung pht lng m cht. ang m, Trn Bnh bn cho hai nghn ngi
con gi ra ca ng thnh Hunh Dng, qun S nh vo y. Trn Bnh bn cng Hn Vng chy ra
ca thnh pha ty. Ri vo Quan Trung tp hp binh s b tan trc y, li ko v hng ng.
Nm sau, Hoi m Hu ph c nc T, t lp lm T Vng, sai s gi tu vi Hn Vng. Hn Vng.
Hn Vng tnh ng, nn hu i s gi nc T, sai Trng T Phng lp Tn lm T Vng. Hn Vng
ly lng H D phong cho Bnh, dng nhng mu k k l ca Bnh. Cui cng dit c S, Bnh thng
lm chc H qun trung y i theo Hn Vng bnh nh Yn Vng l Tang (Nm - 202, Tang phn
li nh Hn. Hn Cao T em qun dp).
Nm th su nh Hn (201 trc cng nguyn), c ngi dng th ni S Vng Hn Tn lm phn. Cao
hi. Cc tng ni :
- Hy mau mau em qun chn sng ci thng nhi y i thi!
Cao im lng. Hi Trn Bnh. Bnh c t t ni :
- Cc tng ni th no?
Vua k u ui, Trn Bnh ni :
- C ai bit con ngi dng th ln ni rng Tn lm phn khng?
- Cha.
Trn Bnh hi :
- Tn c bit iu khng?
- Khng bit.
Bnh ni :
- V mt tinh nhu th qun ca b h c hn qun ca S khng?
- Khng th hn.
Bnh ni :
- Trong cc tng cm qun ca b h c ai c th hn Hn Tn khng?
- Khng ai bng.
Bnh ni :
- Nay qun khng tinh nhu bng qun S, tng cng khng bng, m li em binh nh th tc l thc
dc n phi nh. Thn trm ngh l nguy cho b h.
Nh vua ni :
- By gi lm th no?
Bnh ni :
- Thin t ngy xa i tun th (i n cc nc ch hu xt hi chnh s ca cc ch hu), hp ch hu.
Phng nam c m Vn Mng, hp ch hu t Trn. t Trn l gip gii pha ty ca t S. Tn nghe
Thin t i chi hi hp thng, th th no cng cho l v s v ra khi b ci nghnh tip. B h nhn
bt ly. Vic ny ch cn n sc ca mt lc s m thi.
Cao cho l phi, bn sai s gi bo vi ch hu s hp Trn Ta s i chi v phng nam n m
Vn Mng. Ngay lin , vua cng i. n Trn, S Vng Hn Tn qu nhin ra ngoi ci n dc ng.
Cao phng b sn v s. Thy Hn Tn n, v s lin bt tri ngay li, ch vo xe sau. Tn ku ln :
- Thin h bnh nh ri! Ta b nu l ng lm.
Cao quay li bo Hn Tn :
- My ng c ku! My lm phn r rnh rnh ra y!
V s tri hai tay Tn. Hn Vng hp ch hu Trn, bnh nh tt c t S. Khi quay v n Lc Dng.
Hn Vng tha Tn, cho Tn lm Hoi m Hu v ch ph (Khi phong tc cho ai th vit cng trng ln mt
tm tre gi l ph, sau ch lm hai, mt na nh vua gi, mt na giao cho ngi cng thn ly
lm bng), nh phong tc cho cc cng thn.
Nh vua bn ch ph, phong cho Bnh i i lm H D Hu. Bnh t chi ni :
- khng phi l cng ca thn.
Nh vua ni :
- Ta dng mu k ca tin sinh nn chin thng c qun ch, th khng phi cng tin sinh l g.
Bnh ni :
- Nu khng c Ngy V Tri th thn lm sao c tin c?
Vua ni :
- Nh ngi c th gi l ngi khng qun gc vy.
Vua bn thng cho Ngy V Tri rt hu.
Nm sau, Bnh lm H qun trung y theo Hn Vng nh Hn Vng Tn lm phn t i. t nhin
n Bnh Thnh b qun Hung N vy, by ngy khng c n. Cao bn dng k l ca Trn Bnh, cho
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

ngi i s n Yn Chi (Hong hu ca Hung N gi l Yn Chi, vua Hung N gi l Thin Vu) ca thin vu.
Do c gii vy. Cao c ra, k ny b mt trong i khng ai bit.
Cao i v hng nam qua Khc Nghch, vua ln thnh nhn thy nh ca rt ln, ni :
- Huyn ny hng trng lm sao! Ta i khp thin h ch thy c Lc Dng v ni ny thi.
Vua quay li hi Ng s :
- S h khu Khc Nghch l bao nhiu?
- Thi Tn c hn ba vn h, gn y hay xy ra vic chin tranh, nhiu ngi trn trnh, hin nay ch c nm
nghn h.
Vua bn ra lnh cho Ng s i Trn Bnh lm Khc Nghch Hu, cp cho tt c huyn, b t phong c l
H D. Sau Bnh thng lm H qun trung y theo vua nh Trn Hy v Knh B, su ln by k l tt
c, lin c phong thm t su ln tt c. Nhng k l ca Bnh c l rt b mt, trong i khng ai nghe
ni l nhng k g.
Sau khi nh ph qun ca Knh B v, Cao b thng, i chm ri n Trng An. Yn Vng l L
Qun lm phn, vua sai tng quc Phn Khoi em binh nh. Sau khi i, c ngi gim pha Phn Khoi.
Cao ni gin ni :
- Khoi thy ta mc bnh li mong cho ta cht!
Vua dng mu ca Trn Bnh, gi Ging Hu Chu Bt nhn chiu ch bn ging, ni :
- Trn Bnh phi mau mau i nga trm a Chu Bt n lm tng thay Phn Khoi; khi Bnh vo trong
qun doanh th phi lp tc chm u Phn Khoi.
Hai ngi nhn chiu ch ri rui nga trm i, cha n qun doanh gia ng bn vi nhau :
- Phn Khoi l ngi c ca nh vua, lp c nhiu cng, li ly em gi L Hu l L Tu, thn li sang,
vua gin d nn mun chm, nhng s sau s hi hn. Ta ch nn b t ri a n cho nh vua, tu nh
vua git ly.
Bnh cha n qun doanh, lp n, ly c tit (cy c cn cong, treo nhng chm lng gi l mao tit, l ph
hiu mnh lnh nh vua), gi Phn Khoi n. Phn Khoi vng theo chiu, Bnh lin tr mt i i, b vo
xe t ch trm a v Trng An, sai Ging Hu Chu Bt cm qun thay Khoi, v bnh nh nhng huyn
lm phn t Yn (Trn Bnh trong thi theo Lu Bang).
3. Bnh ang i, nghe tin Cao cht. Bnh s L thi hu v L Tu gin, bn phi nga trm i trc. Bnh
gp s gi mang chiu ra lnh cho Bnh v Qun Anh ng binh Hunh Dng. Bnh nhn chiu ch, lp
tc li phi nga v cung khc rt thm thit, nhn tu trnh s vic trc m tang, L thi hu thng hi
ni :
- ng mt nhc, hy ra ngh !
Bnh s b gim, c xin chu chc trong cung, Thi hu bn cho Bnh lm lang trung lnh, ni :
- ng hy gip , dy d Hiu Hu.
V vy, v sau vic gim pha ca L Tu khng c kt qu. Phn Khoi v, c tha v phc tc p.
Nm th su i Hiu Hu (189), tng quc To Tham cht, An Quc Hu l Vng Lng c phong lm
Hu tha tng, Trn Bnh lm T tha tng. Vng Lng vn ngi t Bi. Lc u, Lng lm mt ngi
quyn ho trong huyn, khi cn hn vi, Cao T coi Lng nh anh. Lng t vn hoa, chung kh phch, thch
ni thng. n khi Cao T ni dy Bi vo n Hm Dng, Lng cng t mnh hp b ng my nghn
ngi Nam Dng khng chu theo Bi Cng.
n khi Hn Vng quay v nh Hng Tch, by gi Lng mi em binh theo Hn. Hng V bt ngi m
ca Lng trong qun doanh, s gi ca Lng n, Hng V sai t m Lng ngi quay mt v hng
ng (Ngy xa ngi quay mt v hng ng l tn qu), mun vi Lng. Khi m ca Lng tin ring s
gi, b khc m ni :
- Xin v m gi ny, ni vi Lng hy chm ch th Hn Vng. Hn Vng l bc trng gi, ch v gi ny
m c hai lng. Ti xin ly ci cht tin s gi.
Ri m kim m cht. Hng V gin, nu m Lng. Lng vn theo Hn Vng bnh nh c thin h. V
Lng chi thn vi Ung X, Ung X l k th ca Cao , v li Lng hi trc khng c ch theo Cao ,
nn mi v sau mi c phong l An Quc Hu. An Quc Hu lm Hu tha tng, c hai nm th Hiu
Hu cht. Cao Hu mun lp h L lm vng, hi Vng Lng. Vng Lng ni :
- Khng c.
Hi Trn Bnh. Trn Bnh ni :
- c.
L thi hu gin Lng, cho Lng lm Thi ph ca vua (chc Thi ph tuy cao nhng khng c thc quyn),
nhng thc ra th khng dng Lng. Lng gin, mn c co bnh xin t chc, ng ca khng vo triu,
c by nm th cht.
Sau khi Lng khng c lm Tha tng. L thi hu bn i Bnh lm Hu tha tng, cho Tch Dng
Hu Thm T C lm T tha tng. T tha tng khng lm vic, thng lo vic trong cung ( ni
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Thm T C vo ng vi L Hu, nhng v vic xu nn ni bng). T C cng l ngi t Bi.
Khi Hn Vng b hi Bnh Thnh th S bt thi thng hong v L Hu lm con tin. T C lm ngi
x nhn hu h L Hu. Sau , theo Hn Vng nh ph Hng Tch, lm chc hu c L thi hu yu.
n khi lm Tha tng trong cung, trm quan mun quyt nh vic g u phi do y.
V trc kia Trn Bnh bn mu vi Cao bt Phn Khoi, cho nn L Tu nhiu ln gim pha Trn Bnh
:
- Trn Bnh lm Tha tng khng lo cng vic, ngy ung ru ngon, thch chi gi.
Trn Bnh nghe ni, li cng lm qu hn trc. L thi hu nghe vy ring ly lm mng, ni vi Trn Bnh
trc mt L Tu :
- Tc ng c cu Ming n b, con tr ni khng dng c. Ch cn ng vi ta thi, ch s L Tu gim
pha.
L thi hu lp bn h L lm vng, Trn Bnh gi v nghe theo. n khi L Hu cht, Bnh v Thi y l
Chu Bt cng bn mu, cui cng git tt c bn L, lp Hiu Vn hong . vn l mu ca Trn Bnh.
Thm T C b thi khng c lm Tha tng.
Hiu Vn c lp, Bnh thy rng Thi y Bt thn hnh em qun git h L, lp nhiu cng nn mun
nhng a v tn qu cho Bt, bn co bnh. Hiu Vn mi ln ngi, thy Bnh co m ly lm l hi, Bnh
ni :
- Trong khi Cao , cng ca Bt khng bng cng ca thn, nhng n khi git bn h L th cng ca thn
khng bng Bt. Xin nhng chc Hu tha tng cho Bt.
V vy, Hiu Vn bn cho Ging Hu Chu Bt lm Hu tha tng, ngi th nht. Bnh di chc lm T
tha tng, ngi th nh. Cho Bnh mt ngn cn vng, li phong thm ba ngn h. c t lu, Hiu Vn
hong sau khi quen vic nc, triu hi hi Hu tha tng :
- Trong thin h, mt nm xt x ngc hnh bao nhiu ngi?
Bt t li, ni :
- Thn khng bit.
Nh vua hi :
- Trong thin h mt nm tin v thc xut nhp bao nhiu?
Bt li t li, ni :
- Thn khng bit!
Bt m hi ra t m c lng v thn khng bit tr li nh th no. Vua bn hi T tha tng Bnh.
Bnh ni :
- c ngi lo vic y.
Vua hi :
- Ai lo vic y?
Bnh ni :
- B h nu hi v vic x ngc hnh, th hi quan nh y, nu hi v tin v thc th hi quan tr tc ni s.
Vua hi :
- Nu vic g cng c ngi lo th ng cn phi lo vic g?
Bnh t li v ni :
- Mun tu b h! B h khng k thn ti hn sc mn, cho thn lm gi chc Tha tng. Chc v Tha
tng trn th gip Thin t chnh l m dng, lm cho bn ma thun; di th nui vn vt u c tha
thch; bn ngoi th trn p, v v t di, ch hu bn trong th thn vi trm h, lm cho cc quan khanh v
i phu ai cng m nhim tt chc v ca mnh.
Hiu Vn khen phi. Hu tha tng rt thn, i ra trch Trn Bnh :
- Sao ng khng by trc cho ti bit ti tr li!
Trn Bnh ci :
- ng a v ca mnh m li khng bit chc trch ca mnh sao? Nu b h hi s ngi n trm n cp
Trng An th ng nh ni liu sao?
Do , Ging Hu t bit mnh km xa Bnh. Sau mt thi gian, Ging Hu co bnh xin min, chuyn mt
mnh Trn Bnh lm Tha tng.
Nm th hai i Hiu Vn (178), Tha tng Trn Bnh mt, hiu bt l Hin Hu. Con l Mi tp tc
lm Cung Hu, c hai nm th mt. Con l Khi tp tc lm Gin Hu, c hai mi ba nm th mt.
Con Khi l H tp tc lm Hu, c hai mi ba nm, H phm ti cp v ngi ta b chm vt ch.
Tc b xa b.
Xa, Trn Bnh ni :
- Ta nhiu m mu, l iu o Gia (o Lo) cm, ht i ta l thi, i sau khng th hng khi c
na. l v ta nhiu m bo! Sau ngi cht l Trn Chng nh bn h ngoi nh vua l h V (Trn
Chng l r ca V Thanh em trai ca V hong hu, v Hn V ), mun nh h Trn c phong li,
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

nhng cui cng cng khng c (on 3 - Hnh trang ca Trn Bnh trong thi L Hu v Hn Vn ).
4. Thi S Cng ni: Khi Trn tha tng cn nh, vn ham hc thut ca Hong , Lo T. Trong khi chia
tht trn tht, ng ta cng c ch kh ln! Len li gia ni S, Ngy ri lon, cui cng v vi Cao .
Thng a k l, cu nn ri ren, tr c ci lo ca nc nh. n thi L Hu, l lc bin c nhiu
nhng Bnh rt cuc vn t thot nn, yn nh c tn miu, khi cht c danh thm, gi l tng hin,
h khng phi trc sau ton vn sao? Nu khng phi l bc c mu tr th lm sao li c nh vy?
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|-, |c, \_- g,o [;t t.cg;,
1. Tn T tn l V, ngi nc T, em sch binh php yt kin vua Ng l Hp L. Hp L ni :
- Ta c c mi ba thin ca ng ri, nay ng th p dng binh php iu khin qun i mt cch tiu
qui m c c khng?
Tn T p :
- c .
Hp L ni :
- em n b ra th nghim c c khng?
Tn T p :
- c .
Vua bn bng lng cho gi p trong cung ra, tt c mt trm tm mi ngi. Tn T chia ra lm hai i ly
hai ngi qu phi vua nung chiu lm i trng, sai tt c u cm gio.
Tn T ra lnh ni :
- Cc ngi c bit qu tim, tay phi, tay tri v lng khng?
Bn con gi ni :
- C.
Tn T ni :
- Khi ta ni ng trc th cc ngi nhn vo qu tim, ni bn tri th nhn tay tri, ni bn phi th nhn
tay phi, ng sau th nhn ng sau lng.
Bn n b u ni :
- D.
Sau khi a ra k lut, Tn T bn t ph vit (nhng nghi trng trong qun i), ban lnh ba ln,
nhc nh nm lt. Sau nh trng ra lnh nhn v bn phi. Bn con gi ci r. Tn T ni :
- K lut khng r rng, nhc nh hiu lnh khng k cng, l ti ca tng.
Li ra lnh v nhc li ba ln nm lt; ri nh trng ra lnh nhn v bn tri. Bn con gi li ci r. Tn T
ni :
- K lut khng r rng, nhc nh hiu lnh khng k lng l ti ca tng; nay hiu r k lut ri m li
khng theo k lut l ti ca i trng.
Tn T mun chm hai ngi i trng. Ng Vng ng trn i xem, thy ng ta sp chm hai ngi i
c, hong s, vi vng sai s gi truyn lnh ni :
- Qu nhn bit cch dng binh ca tng qun ri! Khng c hai i c y th qu nhn n khng ngon, xin
ng chm!
Tn T ni :
- Thn vng mnh lnh b h lm tng, tng trong qun th c khi khng theo lnh vua.
Bn sai chm hai ngi i trng th uy, em ngi k tip theo lm i trng. Sau li nh trng ch
huy. Bn con gi nhn bn tri, bn phi, trc, sau, qu, ng dy u nghim chnh ng n, khng ai dm
ho he. Tn T sai s gi bo vi nh vua :
- Binh chnh t, b h c th xung xem. B h c th dng n th no cng c, d c sai n nhy vo
la, nc cng c.
Ng Vng ni :
- Tng qun ra qun tr m ngh, qu nhn khng mun xung xem.
Tn T ni :
- i vng thch ni sung, m khng th dng trong vic thc.
Do , Hp L bit Tn T c ti dng binh v cho Tn T lm tng. Pha ty qun Ng ph nc S
mnh, i vo t Sinh; pha bc uy hip nc T, nc Tn ni ting ch hu, Tn T c cng y.
2. Sau khi Tn V mt c hn mt trm nm, c Tn Tn.
Tn sinh gia t A v t Quyn. Tn l con chu ca Tn T. Tn Tn xa cng Bng Quyn hc binh
php. Sau , Bng Quyn lm quan nc Ngy, c lm tng qun ca Hu Vng, nhng vn t cho
rng mnh khng ti gii bng Tn Tn, cho nn ngm sai ngi mi Tn Tn n. Khi Tn n, Bng Quyn
s v ght Tn hn mnh, bn mn php lut m tr ti cht hai chn v chm vo mt cho ng ta giu
mnh khng xut u l din . S gi nc T n t Lng, Tn Tn mang thn b hnh pht ln gp,
thuyt phc s gi. S gi nc T cho l k l mang trm ln xe cng v nc T. Tng nc T l in
K phc ti, i i nh l khch.
K nhiu ln ua nga nh cuc nhiu tin vi cc cng t nc T. Tn Tn thy chn nga khng hn
nhau lm, nga c ba th gii, va v km. Do , Tn Tn ni vi in K :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Ngi c t cc tht nhiu tin i, ti c th lm cho ngi thng.
in K tin theo, t cc vi cc cng t nghn vng. n khi ra trng ua, Tn T ni :
- Nay ngi ly con nga km ca ngi thi vi nga gii ca h, ly con nga gii ca ngi thi vi con nga
va ca h, ly con nga va ca ngi thi vi con nga km ca h.
Sau khi ua nga ba ln, in K thua mt, m thng hai, cui cng c nghn vng. V vy, K tin Tn
T vi Uy Vng. Uy Vng hi v binh php, ri tn lm bc thy.
Sau , Ngy nh Triu, Triu b nguy cp, cu cu vi T. T Uy Vng mun phong Tn Tn lm tng.
Tn t t ni :
- Ngi b hnh pht khng th lm tng.
Vua bn cho in K lm tng. Tn Tn lm qun s ch trong xe kn, ngi bn mu k. in K mun
em qun n Triu, Tn T ni :
- Mun g mi ri ren th phi lm t t khng c cng thng, mun cu nhng ngi ang nh nhau th
khng nn xng vo nh gim, trnh ch thc, nh vo ch h; hnh th chng nhau, th tc khc g c
thi. Nay qun Lng (Ngy cng c tn gi l Lng), v qun Triu nh nhau, ngoi binh kh nh v
qun lnh tinh nhu kit sc, trong ngi gi ngi yu mi mt. Chi bng ngi c em qun i nhanh v
i Lng, ct t ng giao thng, nh vo ni trng ca Ngy, th Ngy nht nh phi b Triu t
cu ly mnh. Nh th l nh mt ni m gii vy cho nc Triu, li ng thi lm cho qun Ngy kit qu.
in K nghe theo. Qu nhin qun Ngy ri b Hm an (Kinh ca Triu), nh nhau vi qun T Qu
Lng. in K ph tan qun Lng.
Mi ba nm sau (353), Ngy v Triu nh Hn, Hn co cp vi T.
T sai in K lm tng qun i thng n i Lng. Tng Ngy l Bng Nguyn nghe vy ri b Hn
quay v, by gi qun T i khi bin gii v pha ty. Tn T ni vi in K :
- Qun ca Tam Tn (Tam Tn l tn chung ch Hn, Triu, Ngy, y ct ch Ngy), vn hung tn v
khinh qun T, qun T mang ting khip nhc. Ngi thin chin th nhn ci th ca mnh m li dng (
ni gi b khip nhc nh cho qun Ngy ui theo). Theo binh php, nu chy i tm li mt ngy trm
dm th vin thng tng s qu; nu chy theo li mt ngy nm mi dm th qun s ch n mt na.
Ngi hy sai qun T vo t Ngy lm mi vn ci bp, ngy hm sau lm nm vn ci, li ngy hm sau
na lm ba vn ci.
Bng Quyn i c ba ngy c mng, ni :
- Ta vn bit qun T nht gan, mi vo t ta ba ngy m qun s b trn qu na.
Bng Quyn bn ri b b binh mang khinh binh, cng lnh tinh nhu mt ngy i gp i ng ui theo.
Tn T tr tnh h i n m th ti M Lng. ng M Lng hp, hai bn him tr, c th phc binh bn
sai cht cy to bi trng v vit: Bng Quyn cht di cy ny!. Li sai mt vn qun T gii bn tn np
bn ng, hn, Ban m thy la t ln th u bn tn ra.
Bng Quyn qu nhin m y n di gc cy b o, thy c ch vit trn g bi trng bn sai xoi g ly
la thp uc. c hng ch cha xong, th mt vn n ca qun T u bn ra, qun Ngy trn chy tn
lon. Bng Quyn t bit mnh tr cng, binh bi, bn t m c cht, ni :
- Th l ta lm ci thng y ni danh!
Qun T tha thng ph tan tt c qun Ngy, bt Ngy thi t l Thn em v. Do , Tn Tn ni danh
thin h, i truyn binh php ca ng ta.
3. Ng Khi l ngi nc V, thch dng binh. Khi thng hc vi Tng T, th vua L. Ngi T nh
nc L, nc L mun dng Ng Khi lm tng nhng v Ng Khi ly con gi T lm v nn ngi L
ng vc.
Ng Khi mun lp danh, bn git v t rng mnh khng lin h g vi T.
V sau nc L cho Ng Khi lm tng, cm qun nh tan qun T. C ngi nc L ght Ng Khi ni
:
- Khi l ngi tnh nghi k v tn nhn. Lc cn nh, nh ca ng ta c hng ngn lng vng, i du thuyt
tm cng danh khng c, Khi bn ph ht ca nh. Ngi lng xm ch ci. Ng Khi git hn ba mi
ngi ch ci mnh, ri i ra ngoi thnh v pha ng, t bit m, cn vo cnh tay m th, Khi ny
khng lm khanh, tng th nht nh khng quay li nc V na.
Khi bn i hc vi Tng T. c t lu, m Khi cht, Khi cng khng v.
Tng T khinh b v tuyt giao vi Khi. Khi bn n nc L, hc binh php th vua L, vua L nghi
ng. Khi git v lm tng. L l nc nh, li mang danh chin thng, th ch hu s mu nh L
mt. V li, nc L v nc V l hai nc anh em, nay vua dng Khi th tc l b nc V.
Vua L nghi ng, t t Ng Khi khng tin dng.
Ng Khi nghe tin Ngy Vn Hu hin, mun theo.
Vn Hu hi L Khc :
- Ng Khi l ngi nh th no?
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

L Khc p :
- Khi tham lam v hiu sc, nhng v mt dng binh th T M Nhng Th (Xem T M Nhng Th lit
truyn) cng khng th hn c.
V vy Ngy Vn Hu cho Khi lm tng, nh Tn, ly nm thnh.
Khi Khi lm tng th cng n mc nh ngi lnh bc thp nht, lc ng khng tri chiu, i khng ngi xe,
thn hnh mang lng thc, cng chia kh nhc vi qun s. C ngi lnh mc bnh ung th, Khi ht m
cho anh ta.
M ngi lnh nghe vy khc. C ngi hi :
- Con b l lnh, th m tng qun thn hnh ht m cho, b cn khc g na?
B m ni :
- Khng phi th. Nm xa Ng Cng ht m cho cha n; cha n chin u khng c bao lu ri b ch
git. Nay Ng Cng li ht m cho con ti; khng bit lc no hay ni no n s cht. V vy cho nn khc.
Vn Hu cho Ng Khi gii dng binh, thanh lim, cng bnh, c lng qun s, nn cho Khi lm quan th
Ty H, chng li qun cc nc Tn v Hn.
Sau khi Ngy Vn Hu mt, Khi th con Vn Hu l V Hu. V Hu th thuyn xui dng sng Ty H,
gia dng sng, quay nhn ni vi Ng Khi :
- p thay! Ni sng him tr! Qu l ca qu ca nc Ngy!
Khi tha :
- Gi nc ct c ch khng ch t ai him yu. Ngy xa, Tam Miu bn tri l h ng nh, bn
phi l h Bnh Li, nhng v khng trau di c ngha, nn b vua V dit. thnh vua Kit nh H, bn tri
l Hong H, bn phi l Thi Sn, Ha Sn, ni Y Khuyt pha nam, ni Dng Trng pha bc,
nhng chnh v s bt nhn nn b vua Thang dit. Nc ca vua Tr nh n, bn tri l ni Mnh Mn, bn
phi l ni Thi Hng, ni Thng Sn pha bc, sng i H chy dc pha nam, nhng v chnh s khng
c c cho nn b V Vng dit. Do m xem, th gi nc c ch khng ch him. Nu nh vua
khng lo tu c, th ngi trong thuyn u l nc ch vy.
V Hu ni :
- Phi!
Lin phong Ng Khi lm Ty H Th, rt ni ting.
Ngy t t tng, cho in Vn lm t tng. Ng Khi khng bng lng, bo in Vn :
- Ti mun so snh cng lao vi ng c c khng?
in Vn ni :
- c.
Ng Khi ni :
- Lm tng ba qun khin s tt vui lng cht, nc ch khng dm dm ng, ng c bng Khi khng?
in Vn p :
- Ti khng bng ng.
Ng Khi ni :
- Coi trm quan, thn vi vn dn, lm cho kho tng y , ng c bng Khi khng?
in Vn ni :
- Ti khng bng ng.
Ng Khi ni :
- Gi Ty H m qun Tn khng dm xm phm pha ng, Hn, Ngy theo, ng c bng Khi khng?
in Vn ni :
- Ti khng bng ng.
Ng Khi ni :
- C ba vic ny, ng u thua ti m a v ng li trn ti l ti lm sao?
in Vn ni :
- Khi vua cn nh, nc ri ren, cc quan i thn cha thn, trm h khng tin, trong lc y th giao nc
cho ng hay cho ti? ( in Vn ni mnh ti nng khng bng Ng Khi nhng c o c c mi ngi
tin cy).
Khi im lng mt hi lu ri ni :
- Giao cho ng.
in Vn ni :
- V th cho nn a v ti trn ng y!
Ng Khi mi t bit mnh khng bng in Vn.
Sau khi in Vn cht, Cng Thc lm t tng, ly Ngy cng cha, mun hi Ng Khi. Ngi y t ca
cng cha ni :
- Lm cho Ng Khi i th d thi!
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Cng Thc hi :
- Lm th no?
Ngi kia ni :
- Ng Khi l ngi kh tit, lim khit li thch danh. Ngi hy ni vi V Hu trc, Ng Khi l ngi hin
m nc Ngy nh, li st bin gii nc Tn mnh, thn trm lo rng Khi khng c bng mun li.
Nh th, th no V Hu cng hi, Lm sao by gi?. Ngi nhn th ni vi V Hu, Hy g cng cha cho
Khi xem th, nu bng Khi mun li th Khi s nhn, nu khng th ng ta nht nh s t chi. Do
, m on c. Ngi nhn mi Ng Khi cng v nh, khin Cng cha gin mng ngi, Ng Khi
thy Cng cha khinh ngi th th no cng t chi.
Qu nhin, Ng Khi thy Cng cha khinh Ngy t tng nn t chi Ngy V Hu. Ngy V Hu nghi v
khng tin Khi. Ng Khi s b ti nn b i, lin sang S.
Vua S l iu Vng vn nghe ting Ng Khi hin, nn Khi n S lin c lm t tng. Khi nu r
php lut, lnh ra th thi hnh b nhng chc quan khng cn thit, b khng chu cp cho nhng ngi h
nh vua xa i, hu i nui dng nhng ngi chin u, ct lm cho qun mnh, ph tan nhng
bn ch i ni sung v vic hp tung hay lin honh. Kt qu: pha nam bnh nh Bch Vit, pha bc ly
t Trn, t Thi, c tuyt Tam Tn, pha ty nh Tn.
Ch hu lo S mnh, nhng ngi qu tc nc S ngy trc u mun hi Ng Khi. n khi iu Vng
mt, cc i thn, tn tht lm lon nh Ng Khi. Ng Khi chy n np bn thy vua. Nhng ngi ni
lon bn v m cht Ng Khi, nhng cng bn phi thi th iu Vng. Sau khi iu Vng c chn
ct, Thi t c lp bn sai lnh don git tt c nhng ngi bn Ng Khi. Hn by mi ngi v mc
vo ti bn Khi m b git c h.
4. Thi S Cng ni: Th tc khi khen ti nng qun s u ni n mi ba thin ca Tn T. Sch binh
php ca Ng Khi th gian nhiu ngi c, nn khng bn, ch bn nhng s vic cc ng y lm. Tc ng
ni, Ngi lm c cha chc ni c; ngi ni c cha chc lm c. Tn T tr tnh i ph
vi Bng Quyn tht r rng. Th nhng vn khng th sm t lo cu mnh khi b hnh pht. Ng Khi bn
vi V Hu rng hnh th khng quan trng bng c; nhng khi thi hnh S, th li v khc bc, t n c,
m b thn mnh. Thng thay!
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|.cg;, _- |c
Lo T ngi lng Khc Nhn, Hng L, huyn Kh, nc S, h L, tn Nh, tn t l B Dng, tn thy
l am. ng lm quan s gi nh cha sch ca nh Chu. Khng T n Chu, mun hi Lo T v l, Lo
T ni :
- Nhng ngi ng ni u tan xng nt tht c ri, ch cn li ni ca h thi (Khng T ch trng theo l
nghi ca cc vua i trc. Lo T bc li kin ). V li, ngi qun t gp thi th xe nga nghnh
ngang; khng gp thi th nh c bng xoay chuyn. Ti nghe ni: Ngi bun gii th bit giu ca bu,
khin ngi ta thy dng nh khng c hng, ngi qun t c c tt th din mo dng nh ngu si (Hai
cu ny u trong o c Kinh). ng nn b ci kh kiu ngo cng ci lng ham mun nhiu, ci v hm
h cng ci ch tham lam i. Nhng ci y u khng c ch g cho ng. Ti ch bo ng c th thi.
Khng t ra i, bo hc tr :
- Con chim, ta bit n bit bay; con c ta bit n bit li; con th, ta bit n bit chy. i vi loi chy, th ta
c th dng li sn; i vi loi li th ta c th dng cu bt; i vi loi bay th ta c th dng tn
bn; n nh con rng ci my ci gi ln tri, ta khng sao bit c! Hm nay gp Lo T, ng ta c l
l con rng chng?
Lo T trau di o c, hc thuyt ca ng ct ch giu mnh, kn ting. ng nh Chu lu, thy nh
Chu suy bn b i. n ca quan, quan coi ca l Don H ni :
- ng sp i n ri, hy gng v ta m lm sch.
Ri Lo T bn lm sch, gm hai thin: thng, h, ni v ngha ca o v c hn nm nghn ch.
on ra i, khng ai bit cht nh th no.
C ngi ni :
- Lo Lai T cng l ngi nc S, lm mi lm thin sch ni v cng dng ca o gia. ng ta cng
sng mt thi vi Khng T. i khi Lo T sng hn mt trm su mi tui, c ngi ni ng hn hai
trm tui, v ng tu o ko di tui th.
Sau khi Khng T mt 129 nm, s k chp Thi t nh Chu tn l m, yt kin Tn Hin Cng, c ni :
- Lc trc Tn hp vi Chu, ri li tch, tch trm nm ri li hp, hp by mi nm ri ng b vng s
xut hin.
C ngi bo am tc l Lo T, c ngi bo l khng phi. i khng bit l ai ni phi, ai ni khng phi
(Tc gi a ra c ba thuyt v Lo T: L Nh, Lo Lai T, am, khng khng nh thuyt no. ng thng
thn trng nh vy khi gp nhng vic nghi ng, t r c c nghim tc ca s gia).
Lo T l ngi qun t i n. Con ca Lo T tn l Tng lm tng nc Ngy c phong t on
Can. Con ca Tng l Ch, con ca Ch l Cung, cht ca Cung l H, H lm quan thi Hn Vn , con
ca H l Gii lm Thi ph ca Giao Ty Vng tn l Ngang, nhn y c tr T. Ngi i theo thuyt
ca Lo T th bi bc Nho hc, theo Nho hc li bi bc thuyt ca Lo T. Phi chng cu: o khc nhau
khng gip cho nhau l ngha nh vy? L Nh ch trng v vi m dn t cm ha, thanh tnh m dn t
quay v ng phi Ch trng ca Lo T l thanh tnh - (gi tm hn c trong lng) v vi (khng b
nhng ham mun li cun).
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|.cg;, |.,_ |c
Trang T ngi huyn Mng tn l Chu. Chu c ln lm li thnh Tt Vin thuc huyn Mng, ng thi
vi Lng Hu Vng v T Tuyn Vng (tc l ng thi vi Mnh T, nhng c iu rt l, l hai ngi
ny trong tc phm khng h nhc n nhau mt li).
Hc thuyt ca ng khng c vic g l khng xt n, nhng gc l theo thuyt ca Lo T. ng lm sch c
hn mi vn ch, i u theo li ng ngn. ng lm nhng thin Ng Ph, o Chch, Kh Kp,
ch ci Khng T v lm sng t hc thuyt ca Lo T. Nhng thin i H H, Canh Tang T u l
li ba t, chng c vic thc, nhng ng kho ghp cc on sch, tch ra tng li nu s vic, xt rnh
mch s tnh, nhm cng kch o Nho, o Mc, du c nhng bc tc hc cng khng ti no bin bch
c. Li ca ng mong lung, phng tng, tha mnh, cho nn t bc vng cng, i nhn tr xung
u khng ai bit qu trng ti nng ca ng. Uy Vng nc S nghe Trang Chu l ngi hin, sai s mang
hu l n ng cho ng lm t tng, Trang Chu ci bo s gi nc S :
- Nghn vng l li to, khanh tng l ngi qu y. Nhng ng khng thy con b lc t giao hay sao? N
c n my nm, c mc vc thu a vo nh thi miu. Lc by gi, mun lm con ln nh c
c khng? ng i ngay cho, ng lm bn n ta. Ta ch chi a trong ni ngi vng t vui, khng
cho k c nc tri buc, trn i khng ra lm quan tha ch ta.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|,, gt q, q, Q, [;t t.cg;,
1. Thn Bt Hi l ngi t Kinh, vn l mt vin quan nh nc Trnh, nh c hc thut nn thnh thn
cn vi Hn Chiu Hu, Chiu Hu dng Thn Bt Hi lm tng quc. Thn Bt Hi bn trong lo sa i
chnh s, l gio, bn ngoi lo i ph vi ch hu. Sut trong mi lm nm, cho n khi Thn T mt,
nc c bnh yn, binh mnh, khng nc no xm ln nc Hn.
Hc thuyt ca Thn T gc Hong , Lo T, nhng ly vic hnh danh (mt chi nhnh ca phi Php
gia) lm ch. Thn Bt Hi c vit quyn sch gm hai thin gi l Thn T.
2. Hn Phi l cng t nc Hn, thch ci hc hnh danh, php thut. Gc ca hc thuyt ny l Hong
, Lo T. Phi l ngi ni ngng, khng th bin lun nhng gii v mt vit sch. Hn Phi v L T u
hc vi Tun Khanh. T t cho mnh km Phi. Phi thy nc Hn b suy yu, my ln vit th dng ln can
vua Hn, nhng vua Hn khng dng. Hn Phi ght nhng ngi tr nc khng trau di lm cho php ch
sng r, m mun dng ci th ca mnh ch ng by ti, khng lo vic lm cho nc giu, binh mnh
bng cch tm ngi xng ng, dng ngi hin; tri li dng nhng bn tham nhng, dm lon, su mt,
t chng a v cao hn nhng ngi c cng lao v c thc ti. Phi cho rng bn nh Nho dng li vn
lm ri lon lut php, bn du hip dng v lc phm n iu ngn cm, gp lc yn n th nh vua dng
bn ham danh, gp lc nguy cp th li dng k s mang gip tr.
Nh th thnh ra ngy nay ngi nh vua nui li khng phi l nhng ngi nh vua cn dng, nhng
ngi nh vua cn dng u li khng phi nhng ngi nh vua nui. Phi thng xt nhng ngi thanh
lim, chnh trc khng c bn ti gian t dung tha, nhn nhng s bin i tn vong ca cc nc ngy
xa, vit C Phn (s phn n ca con ngi c c), Ng (nm th su mt). Ni Ngoi Tr Thuyt
(su tp nhng li bn v vic trong v vic ngoi), Thuyt Lm, Thuyt Nan (ci kh trong vic du thuyt),
tt c hn mi vn ch.
Hn Phi bit ci kh trong vic du thuyt nn vit chng Thuyt Nan rt y . Cui cng Phi cht Tn,
khng th thot nn.
3. Thuyt Nan ni :
Ci kh trong vic du thuyt khng phi l ch bit nhng iu cn phi a ra ni. N cng khng phi
ch mnh khng bit bin lun. Cng khng phi ch khng trnh by c r rng ngh ca mnh. Cng
khng phi ch khng dm ni ngang ni dc cho ht ci ca mnh. Phm ci kh trong vic du thuyt
chnh l ch lm th no bit c ci tim ca con ngi mnh mun thuyt phc dng ci thuyt ca
mnh m i ph.
Nu con ngi mnh mun du thuyt ch ngh n ci danh cho cao, m mnh li em ci li ln ra thuyt vi
h, th h s cho mnh l bn hn h, v i x nh vi bn ti tin. Th l th no h cng vt b ta tht xa.
Nu con ngi mnh mun du thuyt ch ngh n ci li cho ln, m mnh li em ci danh cao ra thuyt vi
h th h s cho ta khng ch g n th s, ni chuyn vin vng, v th no h cng khng dng. Nu con
ngi mnh mun du thuyt trong bng ngh n ci li cho ln nhng bn ngoi lm ra v mun ci danh
cho cao, m ta em chuyn danh cao ra thuyt th bn ngoi h lm ra v dung np ci thn ta, nhng thc ra
th b ri ta. Nhng nu ta em chuyn li ln ra ni vi h, th trong bng h dng li ni ca ta, nhng bn
ngoi h s vt b ci thn ca ta (Tr ln, ni n nhng ci kh trong vic du thuyt, ci kh chnh l lm
th no d cho c ca nh vua). l nhng iu khng bit khng c.
Phm vic lm m thnh l do ch b mt; li ni m tht bi l do ch b tit l. Bn thn mnh cha chc
tit l ra, nhng ch cn ni n ci m ngi ta du th nguy n thn ri. Nh vua c iu sai m ngi
du thuyt li ng nhng li sng t, dng ci ngha l hay suy lun ra sai lm ca nh vua th nguy n
thn.
Nu ta cha c n hu nh vua ti n m li em ht nhng iu ta bit ra ni th hoc l ci thuyt ca
ta s c dng em n kt qu, nhng ta chng c n c; hoc l ci thuyt khng c dng xy ra
tht bi, th l ta b nghi ng. Nh th th nguy n thn.
Phm nh vua c ci k ca ta, nhng mun xem l cng lao ca mnh, m ngi du thuyt li mun
cng bit, th th nguy n thn. Nu nh vua r rng mun lm mt vic g v cho l cng lao ca mnh
m k du thuyt li cng bit iu th nguy n thn (Xem th d ca Quan K T di). Nu mnh
cng p nh vua bt lm nhng iu nh vua quyt khng lm, bc b nhng iu nh vua quyt khng b,
th nguy n thn. (Ni n nhng ci nguy trong vic du thuyt).
Cho nn ni: Nu ta em nhng ngi tn qu trong triu ra ni vi nh vua, th nh vua s cho l ta ly gin;
nu ta em nhng ngi thp hn ra ni vi nh vua, th nh vua s cho ta mun bn quyn. Ta bn n ci
nh vua thch, th nh vua s cho l ta nnh ht; ta bn n ci vua ght, th nh vua s cho ta thm d nh
vua.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Nu ta ni tm tt, t li, th nh vua s cho ta khng c kin thc g v khinh ta. Nu ta ni mnh mng, li l
phu phim, th nh vua s thy l nhiu qu v chn. Nu ta c trnh by s vic theo mun nh vua, th
nh vua s bo ta nht nht khng dm ni ht s l. Nu ta suy ngh s vic v ni rng, th nh vua s
bo ta th l v ngo mn.
Tt c nhng iu kh ny trong vic du thuyt khng th khng bit n.
Phm vic thuyt phc l ct ch bit t im cho ci m nh vua qu trng, t b ci m nh vua ght. H
nh vua t cho ci k mnh l sai, th ta ch nu ch n sai lm m bt b n cng.
Nu nh vua t cho mnh dng mnh ch quyt on mt vic g, th ta ch a ca ta ra chng li
lm cho nh vua ni gin. Nu nh vua cho sc lc mnh lm mt vic g, th ta ch em chuyn kh
khn ra cn tr.
Nu nh vua mun mu vic g cng vi mt ngi khc, hay khen mt ngi m nh vua cng bn mu vi
h, th ta nn t im cho h v ch ni g c hi cho h. Nu nh vua v ngi y tht bi, th hy c gng t
im lm nh h khng sai lm.
K i trung khng dng li l lm pht nh vua, li can gin cng khng ct kch bi bc g ai ( ni
ngi ti thc trung th bit tm cch ni vi nh vua lm sao cho nh vua nghe theo, khng chn nn, li can
ngn hp l th th no cng c nghe. Ngi lm ti phi bit kin nhn v la li). Sau mi em ci ti
bin lun v ci khn ca mnh ra. Nh th cho nn gn gi vi nh vua, khng b nh vua ng vc.
Bit ht ci o th vua l kh. Phi ch n khi no quen bit lu, c n hu nhiu, by mu k
su m khng b nghi, ci li nh vua m khng b ti, lc by gi mi by r iu li hi, lp c cng,
ni thng iu phi iu tri cho ci thn mnh c sung sng. Khi no vua v ti i vi nhau c
nh vy lc l lc vic du thuyt thnh cng (V nh cch lm ca Phm Th trong Phm Th Lit Truyn
- quyn II).
Y Don lm ngi nu bp. Bch L H lm ngi n l u do con ng hn h m gp nh vua. Cho nn
h u thnh t t ch c nh vua dng. Hai ngi ny u l nhng bc thnh nhn m cn khng th
khng ly thn mnh lm ti t, bc vo ng i mt cch nhc nh nh vy (Ch ca bn du thuyt
l t n cng danh bt chp th on, cho nn ly Y Don v Bch L H lm chng cho thi v lim
s ca h). Nh th bit khng phi l iu lm cho nhng by ti ti gii phi xu h.
Nc Tng c ngi nh giu. Tri ma, tng h hng. Ngi con ni :
Nu khng xy tng th s b k trm n trm. Cha ca ngi hng xm cng khuyn nh vy. m y,
qu nhin trong nh mt ca. Nh y khen ngi con l khn, m nghi cha ca ngi hng xm.
Ngy xa, Trnh V Cng mun nh H, bn g con gi cho ngi H.
Nhn y, nh vua hi qun thn :
- Ta mun dng binh, nn nh ai?
Quan K T ni :
- Nn nh H.
Nh vua bn git Quan K T, ni :
- H l nc anh em ca ta, ti sao nh ngi li ni nn nh?
Vua nc H nghe tin y, cho nc Trnh l ch thn thit vi mnh nn khng phng. Nc Trnh nh
p v ly H.
Hai iu ni trn chng t l hai ngi u bit ng s thc nhng ngi ri nht th b git, ngi b thit
hi t nht, cng b nghi. Nh th bit ci kh khng phi ch bit, ci kh l ch dng ci bit ca
mnh (Nhc li ci ni u bi). Ngy xa, Di T H (mt ngi by ti yu ca vua Linh Cng nc
V) c vua nc V yu, theo php lut ca nc V, ai t tin i xe ca nh vua l b ti cht chn. c
t lu m Di T mc bnh. C ngi nghe tin ang m n bo vi Di T H. Di T H tri lnh, i ra bng
xe nga ca vua.
Nh vua nghe tin cho l ngi hin, ni :
- Thc l ngi c hiu! V m m phm ti b cht chn.
Di T H i chi vi nh vua trong vn qu. Di T H n qu o thy ngon, khng n ht, dng nh vua.
Nh vua ni :
- Anh ta tht yu ta! Qun ci ming ca mnh m nh n ta.
n khi Di T nhan sc km, lng vua yu bt i, li phm ti. Nh vua ni :
- N c ln t tin i xe nga ca ta, li c ln bt ta n qu o tha ca n.
Cho nn vic lm ca Di T khng khc, nhng ln trc c khen l hin, ln sau li phm ti.
l v lng yu ght ht sc thay i. Cho nn c nh vua yu th ci khn ca mnh cng lm cho mnh
c thn, b nh vua ght th ci ti ca mnh cng lm cho mnh b rung b. Nhng k s i du thuyt
khng th khng xt n ch nh vua yu v ght ci g, ri sau mi thuyt phc (nhc li ci ni
u bi).
Rng l mt vt c th a bn, thm ch c th ci. Nhng di ci c ca n c ci vy ngc di mt
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

thc. Ai ng n th b n git ngay.
Cc v vua cha cng c ci vy ngc, k du thuyt khng s phi ci vy ngc ca vua cha th ng hu
mi l ngi gii.
4. C ngi em sch ca Hn Phi n nc Tn. Vua Tn c C phn, Ng , ni :
- Than i! Qu nhn m c chi bi vi con ngi ny th c cht cng khng n nn (Vn ca Hn Phi
cht ch, khc chit, phn tch rt t m v lm ngi ta c cm tng c mt lut gia La M. Ton b Hn
Phi T u vit vi li vn nh vy, vi mt phong cch rt c o i vi Trung Quc c).
L T ni :
- l sch Hn Phi lm y!
Vua Tn lin vi vng nh Hn. Lc u vua Hn khng dng Phi, n khi nguy cp bn sai Phi i s sang
Tn. Vua Tn mng r, nhng cha tin dng. L T v Diu Ga ganh ght Hn Phi, gim Hn Phi, ni :
- Hn Phi l cng t nc Hn. Nay nh vua mun thn tnh tt c nc ch hu, nhng Phi th rt cuc ch
lo cho Hn ch khng lo cho Tn, thng tnh con ngi ta vn th. Nay nh vua khng dng, gi li y lu
ri cho v, th l gy cho mnh mt mi lo. Khng bng ly c lm tri php lut m git i.
Vua Tn cho l phi, giao cho quan li tr ti Phi. L T sai ngi a thuc c cho Phi t st. Phi mun
by t trc mt nh vua, nhng khng c nh vua tip. Sau nh vua hi tic sai ngi tha Phi th Phi
cht ri.
5. Thn T, Hn T u lm sch, truyn n i sau, nhng ngi hc gi nhiu ngi c. Ring ti ch tic
cho Hn Phi vit Thuyt Nan m vn khng th thot khi cht.
Thi S Cng ni :
- Lo T ch trng o, th h khng c ngun gc, bin ha t ch v vi, cho nn lm sch li vi diu,
kh hiu. Trang T ni rng v o v c, nhng iu ch yu trong hc thuyt cng quay v t nhin.
Thn T chm ch trnh by v ci danh v ci thc. Hn T a ra tiu chun xt s vic, phn bit
iu phi iu tri. Hc thuyt ng ta ht sc thm khc, t dng n c. Tt c iu u do hc thuyt v
o v c m ra. Ch c Lo T thc l su sc v xa rng vy! (T M Thin thng hay ca ngi Lo
T. Nhng iu ni y l theo bi Lc gia yu ch (t tng ch yu ca su nh) ca T M m trong
tc gi phn tch cc hc thuyt ca o gia, Php gia, Mc gia, m Dng gia, Danh gia, Nho gia, ch
yu l cao o gia).
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|c \,co,_ |,c [;t t.cg;,
1. T M Nhng Th (Nhng Th h in nhng v lm i t m nn gi l T M), l con chu in
Hon. Trong thi T Cnh Cng, nc Tn nh cc t A, Chn; nc Yn xm phm t H Thng.
Qun T b nh bi. Cnh Cng lo lng. n Anh bn tin c in Nhng Th, ni :
- Nhng Th tuy l a con v mn (con ca ngi t thip. di li ni Nhng Th l k thp hn), ca
h in nhng ngi ny v mt vn th c th lm cho dn chng theo mnh; v mt v c th lm cho qun
ch s uy. Xin nh vua th dng xem.
Cnh Cng cho mi Nhng Th cng bn vic binh. Cnh Cng rt thch Nhng Th, cho lm tng
qun, cm binh chng li qun Yn v qun Tn. Nhng Th ni :
- Thn vn l k thp hn c nh vua ct nhc t ni lng xm ln gi a v trn cc i phu. S tt cha
theo, trm h khng tin; ngi khng c ting tm, uy quyn t. Xin nh vua cho mt ngi ti yu ca nh
vua, c c nc qu trng lm gim quan (chc quan coi k lut trong qun i), nh th mi c.
Cnh Cng bn nghe li cho Trang Gi n. Sau khi t gi nh vua, Nhng Th hn vi Trang Gi :
- Sng ngy mai vo lc mt tri ng bng th hp ca qun doanh.
2. Nhng Th rui nga n qun doanh trc, sai t mt ci ng h nc, v dng di mt ci ct g
lm nu nhn bng mt tri, i Gi. Gi vn l ngi kiu ngo xut thn ni quyn qu, cho rng mnh
cm u qun li lm gim qun cho nn khng vi v. Thn thch bn b tin a ng ta, gi ng ta li
ung ru. Mt tri ng bng m Gi vn cha n. Nhng Th bn vt ng cy g lm nu, nc
trong ng h ra, on vo duyt hng ng iu khin qun i, nu cao k lut. Sau khi ban b k lut xong,
n chiu Trang Gi mi n. Nhng Th hi :
- Ti sao n mun?
Gi xin li p :
- Thn thch b con tin a ti, cho nn n chm.
Nhng Th ni :
- Lm tng, mt khi nhn mnh lnh l qun nh, khi coi k lut ca qun ng th qun cha m, khi ting
trng nh gp th qun thn mnh.
Nay qun ch xm nhp su, trong nc nhn nho, s tt phi by ni bin gii, nh vua nm khng m
chiu, n khng bit ngon, tnh mnh trm h u trng ng, ti sao li ni chuyn tin a nhau?
Bn gi ngi coi vic php lut trong qun ng, hi :
- Theo php qun, hn m n mun th th no?
Ngi kia ni :
- B ti chm.
Trang Gi hong s, sai ngi rui nga bo vi Cnh Cng, xin nh vua cu cho. Ngi kia ra i, cha v
kp th Trang Gi b chm nu gng cho ba qun. Tng s trong ba qun u run s.
3. Mi v sau, Cnh Cng sai s gi cm c tit n tha cho Gi. S gi phi nga vo trong qun doanh.
Nhng Th ni :
- Vin tng trong qun ng th c khi khng theo lnh nh vua.
V hi ngi coi vic php lut trong qun ng :
- trong qun doanh khng c phi nga! Nay s gi phi nga th th no?
- ng chm!
S gi hong s. Nhng Th ni :
- S gi ca nh vua khng th git.
Bn chm ci cy g bn tri thnh xe v con nga i bn tri trong s ba con nga nu gng cho ba
qun. Nhng Th bo s gi tr v bo, sau mi cho qun ra i.
Qun s dng li ngh, ly nc, nu cm, n ung. Nhng Th thn hnh thm hi sc kho, cho thuc, v
v thm hi h, em tt c tin lng ca v tng qun chia cho s tt, cng s tt nhn phn lng thc nh
nhau, ht sc gip ngi yu ui mt mi.
Sau ba ngy cm qun ra trn, binh s ngi no m cng xin i, tranh nhau xng ra giao chin. Qun Tn
nghe vy bi binh v. Qun Yn nghe vy vt sng b chy v gii vy. Nhng Th ui nh ly li c
tt c t ai bin gii c b mt. Nhng Th em qun v. Trc khi v kinh , Nhng Th cho
binh s v, b nhng iu rng buc ( ni bi b nhng iu l, k lut qun s phi theo khi c chin tranh),
n th ri mi vo thnh. Cnh Cng cng cc quan i phu ra ngoi thnh n tip, u lo qun s, lm l
xong mi tr v ngh.
T Cnh Cng bn tn Nhng Th lm i t m.

jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

H in ngy cng c tn qu nc T. c t lu cc i phu Bo Th, bn Cao v Quc nh hi
Nhng Th, ni xu Nhng Th vi Cnh Cng. Cnh Cng b Nhng Th. Th pht bnh m cht.
Bn in Khut, in Bo on bn Cao v Quc. V sau in Thng git Gin Cng, git tt c h ca Cao
v Quc. Cht ca in Thng l in Ha bn t lp lm T Uy Vng, Uy Vng dng binh v ra uy u
theo php tc ca Nhng Th. Cc ch hu triu cng nc T.
T Uy Vng sai cc quan i phu kho st binh php ca T M ngy xa trong c thm Nhng Th,
do gi quyn sch y l T M Nhng Th binh php.
Thi S Cng ni :
- Ti c T M binh php thy bao la, su sc, tuy vic chinh pht trong thi Tam i cng cha ni ht ci
ngha ca n. Ci vn y kh lng thm c g. Nhng nu Nhng Th cm u o qun ca mt nc
nh b th cn ai cng hi u ni n sch T M binh php na! Trong i nhiu ngi khen sch binh
php ca T M Nhng Th, cho nn ti khng ni n sch y m vit lit truyn v Nhng Th.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

\_c |c |c [;t t.cg;,
1. Ng T T l ngi nc S, tn l Vin. Cha ca Vin l Ng Xa, anh ca Vin l Ng Thng, t tin l
Ng C th vua S Trang Vng, hay can thng, c danh vng cho nn i sau ni ting S.
2. S Bnh Vng c Thi t tn l Kin, Bnh Vng sai Ng Xa lm Thi ph, Ph V K lm thiu ph. Ph
V K khng trung vi Thi t Kin. Bnh Vng sai V K ci v cho Thi t Tn. Ngi con gi Tn
p, V K rui nga v bo vi Bnh Vng.
- Ngi con gi nc Tn rt p, nh vua c th ly cho mnh m ci mt ngi v khc cho Thi t.
Bnh Vng bn ly ngi con gi nc Tn, rt yu qu nng, sinh con l Chn v ci mt ngi v khc
cho Thi t. V K sau khi em ngi con gi nc Tn dng vua Bnh Vng ly lng nh vua, bn
b Thi t m th Bnh Vng. V K s mt ngy kia Bnh Vng mt i, Thi t ln ngi s git mnh nn
gim Thi t Kin. M ca Kin l ngi t Thi, khng c Bnh Vng yu. Bnh Vng cng b xa
Kin, sai Kin gi huyn Thnh Ph, phng b bin gii.
c t lu, V K li ngy m ni xu Thi t vi vua :
- Thi t khng th khng on gin v chuyn ngi con gi nc Tn. Xin nh vua cn thn phng. T
khi cm qun Thnh Ph, Thi t giao thip vi ch hu xem ra c mun vo lm lon.
Bnh Vng bn mi Thi ph ca Thi t l Ng Xa vo xt hi. Ng Xa bit V K gim Thi t vi Bnh
Vng, nhn ni :
- Ti sao nh vua li v mt k by ti nh b sim nnh, tn tc m lm hi n tnh ct nhc?
V K ni :
- Nu ngy nay nh vua khng lo ngn cn i th vic s xy ra, nh vua s b bt.
Bnh Vng ni gin b t Ng Xa ri sai T M Phn Dng n Thnh Ph git Thi t. i cha n ni,
Phn Dng sai ngi bo trc vi Thi t, ni Thi t hy trn i ngay, nu khng s b git. Thi t Kin
trn sang nc Tng.
V K ni vi Bnh Vng :
- Ng Xa c hai ngi con, u l nhng ngi ti gii, nu khng git th s l mi lo cho nc S. Ta c
th ly cha h lm con tin m gi h n. Nu khng, h s l mi lo cho nc S.
Nh vua sai s gi ni vi Ng Xa :
- Nu nh ngi c th gi hai ngi con n th s c sng, nu khng gi c th nh ngi s b git.
Ng Xa ni :
- Thng l ngi nhn hu, nu gi th no cng n. Cn Vin l ngi cng rn, ngang bng (cu ny
nh gi tnh cch ca T T), c th nhn nhc lm c vic ln. N thy n s b bt, th th no cng
khng n.
Nh vua khng nghe, sai ngi gi hai ngi con.
S gi ni :
- Cc ngi n th ta s tha cho cha cc ngi c sng; cc ngi khng n th ta s git Xa.
Ng Thng mun i, Vin ni :
- Vua S gi hai anh em ta n khng phi l mun cha chng ta sng u. ng ta s c ngi trn thot sau
ny s gy mi lo cho nn ly cha chng ta lm con tin, la gi hai anh em ta n. Hai anh em ta n th cha
con u cht ch chng c ch li g ht. Cha chng ta cht, chng ta n ch lm cho sau ny khng c ai
m tr th m thi. Khng bng trn sang nc khc, mn sc mnh ca n m ra ci nhc ca cha. Nu
tt c u cht tht khng lm c vic g ht.
Ng Thng ni :
- Ta bit n th cui cng cng khng th bo ton c tnh mng ca cha. Nhng ch tic mt iu cha gi
ta n mong c sng m ta khng n, sau ny khng th ra c iu nhc, rt cc b thin h ci
m thi.
Thng bo Vin :
- Em trn i! Em c th tr th cho cha. Anh s v chu cht.
Thng cho ngi ta bt. S gi bt Ng T T, nhng Ng T T trng thng cung lp tn vo nhm
s gi da bn, s gi khng gim tin.
Ng Vin bn b trn.
Nghe ni Thi t Kin Tng, Ng Vin n y theo Thi t. Xa nghe tin con mnh l T T trn thot,
ni :
- Vua ti nc S ri s kh cc v vic binh ao y!
3. Ng Thng n S, S git c Xa ln Thng. Ng T T n Tng. Tng gp ci lon h Hoa (Nm
522 trc cng nguyn bn Hoa Hi, Hng Ninh, Hoa nh mun cp ngi S, sau b trn), T T bn
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

cng Thi t Kin trn sang nc Trnh. Ngi Trnh rt qu h. Thi t Kin li sang Tn. Tn Khonh Cng
ni :
- Thi t quen nc Trnh, nc Trnh tin Thi t, nu Thi t c th lm ni ng cho ta, cn ta nh bn
ngoi th th no cng dit c Trnh. Nu dit c Trnh, ta s phong t cho Thi t.
Thi t bn tr v Trnh. Vic ny cha xy ra th gp lc Thi t mun git mt ngi i theo mnh. Ngi
ny bit mu y bn bo vi Trnh. Trnh nh Cng cng T Sn git Thi t Kin.
Kin c ngi con tn l Thng. Ng Vin s, bn cng Thng b trn sang Ng. n ca i Chiu Quan,
ngi Chiu Quan mun bt. Ng Vin bn cng Thng i b b chy, sut na th khng thot c. Ngi
ui theo ng sau. Khi qua sng Giang, trn sng c mt ngi nh c ang cho. ng ta bit Ng T
T nguy cp bn ch thuyn cho T T. Sau khi qua sng, T T ci thanh kim ni :
- Thanh kim ny gi ng trm lng vng, ti xin biu c.
C gi ni :
- Theo php nc S, ai bt c Ng T T th thng nm vn thch la, tc n bc cm ngc khu,
ch c phi ch thng ci kim gi trm lng vng u?
ng c khng nhn. Ng T T cha n t Ng, b bnh, dng li gia ng, n xin.
Khi T T n Ng, vua Ng l Liu va mi dng cng t Quang lm tng. Ng T T bn nh cng t
Quang xin yt kin vua Ng.
Sau t lu, S Bnh Vng v vic ci p bin gii nc S l Chung Ly cng p Ty Lng bin gii
nc Ng u lm ngh nui tm, con gi hai bn tranh nhau t trng du, i n nh nhau, nn ni gin,
n ni hai nc em binh nh nhau. Ng sai cng t Quang nh S, ly t Chung Ly v C So ca S,
ri em qun v. Ng T T ni vi vua Ng l Liu :
- C th nh bi c nc S, xin nh vua sai cng t Quang i nh ln na.
Cng t Quang ni vi vua Ng :
- Anh chng Ng T T kia v c cha v anh u b git S nn khuyn nh vua nh S. Chng qua anh
ta mun bo ci th ring m thi. Nu ta nh S th cng cha th nh bi c n.
Ng T T bit i vi vic trong, cng t Quang ang m p mt ch ring, cng t Quang mun git vua
t lp lm vua nn khng th em vic ngoi (l nh nhau vi nc ngoi i lp vi vic trong l vic cp
ngi vua Ng) ra thuyt ng ta c. T T bn tin c Chuyn Ch vi cng t Quang, cn mnh rt lui
cng con ca Thi t Kin l Thng i cy ng ni.
Sau nm nm, S Bnh Vng mt. Trc kia Bnh Vng cp ngi con gi nc Tn ca Thi t Kin,
ly nng v sinh con l Chn. n khi Bnh Vng cht, Chn c lp ni ngi tc l Chiu Vng. Ng
Vng l Liu nhn lc nc S c tang, sai hai cng t em binh nh p nc S. Nc S em binh
chn mt ng v ca qun Ng, qun Ng khng th v. Nc Ng by gi trong nc trng rng.
Cng t Quang bn sai Chuyn Ch bt ng m cht Ng Vng l Liu v t lp lm vua. l vua Hp
L ca nc Ng. Sau khi c lp, tha c ch nguyn ca mnh, Hp L bn gi Ng Vin cho lm hnh
nhn (chc quan lo tip khch v nhn nhng vt ngi ta dng cho nh vua), cng mu vic nc. Nc
S git quan i thn ca mnh l Khc Uyn v B Chu L, chu ca B Chu L l Ph chy trn sang
Ng. Ng cng cho Ph lm i phu.
4. Trc y, vua Ng sai hai cng t cm qun nh S, b chn ng khng v c. Sau hai ngi
li nghe tin Hp L git vua l Liu m t lp nh vua, bn em qun u hng S. S phong cho h Th.
Hp L ln ngi c ba nm, bn em qun cng Ng T T v B Ph nh S, ly t Th bt hai v
tng qun ca Ng lm phn. Nhn y Hp L mun nh n Sinh. Tng qun Tn V can :
- Dn mt nhc, cha c th nh, hy ch.
Hp L bn quay v.
Nm th t, Ng nh S ly hai huyn Lc v Tim.
Nm th nm, Ng nh Vit thua (xem Vit Vng Cu Tin th gia).
Nm th su, S Chiu Vng sai cng t Nang Ngo cm qun nh Ng. Ng sai Ng Vin n nh, ph
tan qun S D Chng, ly t C So ca S.
Nm th chn, vua Ng l Hp L bo T T v Tn V :
- Trc y cc ng ni cha c th vo c thnh Sinh, by gi th th no?
Hai ngi u ni :
- Tng S Nang Nga tham lam. Dn t ng, t Thi u on gin hn. Nu nh vua mun nh S
mt trn ln th trc tin phi lm cho dn ng v Thi theo mi c.
Hp L nghe li, em tt c qun s cng dn ng v Thi nh S.
Qun Ng v qun S dn trn st sng Hn Thy. Em ca vua Ng l Ph Khi cm qun xin theo, nh vua
khng nghe, Khi bn em b h ca mnh nm nghn ngi nh tng S T Thng (tc Nang Nga).
T Thng thua, chy sang t Trnh. Qun Ng bn tha thng tin ln, nh nm trn rt cuc tin n
thnh Sinh. Ngy k mo, S Chiu Vng b chy.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Ngy canh thn Ng Vng vo thnh Sinh. Chiu Vng b trn vo m Vn Mng, bn n trm nh nh
vua, nh vua chy vo nc Vn. Em ca Vn Cng l Hoi ni :
- Bnh Vng git cha ta, ta git con hn cng c ch sao?
Vn Cng s em mnh git nh vua nn cng nh vua trn sang t Ty.
Qun Ng vy thnh Ty, bo ngi Ty :
- Con chu ca h Chu Hn Xuyn u s b qun S git ht.
Ngi Ty mun git nh vua, nhng ngi con ca nh vua l C giu vua i v t xng lm vua thay
th. Dn thnh Ty bi xem c nn np nh vua cho qun Ng khng. Qu bi khng tt, h bn t chi
khng trao nh vua cho qun Ng.
Trc y, Ng Vin chi vi Thn Bao T. Khi trn i, Vin c bo Bao T :
- Ti th no cng lt nc S.
Bao T ni :
- Ti th no cng bo tn c nc S.
n khi qun Ng vo thnh Sinh, Ng T T tm Chiu Vng khng c, bn sai o m S Bnh Vng
ln, em thy ra qut ba trm roi. Thn Bao T lc ny b trn vo trong ni, sai ngi bo T T :
- Nh ngi bo th sao m qu th? Ta nghe ni ngi m ng th thng tri, tri nh cng c th ph
ngi. Nh ngi l ti ca Bnh Vng, tng quay mt v hng Bc m th nh vua, nay lm g n
ni trng pht c thy ngi cht nh vy? Nh th chng phi l v o ht sc sao?
Ng T T ni :
- ng xin li Thn Bao T h ti, bo: Ti tri chiu, ng xa, cho nn gp vic tri vi o l cng c lm
( ni c dp c bo th l lm, k g n o l. Cu ny sau thnh mt thnh ng.)
Thn Bao T bn chy sang Tn cu cu trong cnh nguy cp. Vua Tn khng nghe. Bao T ng trc sn
vua Tn khc by ngy m khng dt ting. Tn Ai Cng thng ni :
- Nc S tuy v o nhng c by ti nh th l no khng bo tn n!
Bn sai nm trm c xe i cu S, nh Ng. Thng su, nh qun Ng thua Tc. Gp lc vua Ng lu
ti t S tm Chiu Vng, Ph Khi, em ca Hp L bn trn v t lp lm vua. Hp L nghe tin y lin
b S tr v nh Ph Khi ng Kh, lm thnh h ng Kh. S li giao chin vi Ng, nh bi
Ng. Vua Ng bn rt v.
Hai nm sau, Hp L sai Thi t Ph Sai cm qun nh S ly t Bn. S s Ng li em qun n, bn
di t Sinh n Nhc. Lc by gi nc Ng nh mu ca Ng T T v Tn V, pha ty nh bi
nc S mnh, pha bc uy hip cc nc T, Tn, pha nam chinh phc ngi Vit. Sau bn nm,
Khng T lm tng quc nc L. Nm nm, Ng nh Vit. Vua Vit l Cu Tin n, nh bi qun Ng
C T, lm Hp L b thng ngn tay.
Qun Ng phi rt lui, Hp L b bnh v vt thng, sp cht bo Thi t Ph Sai :
- Con c qun Cu Tin git cha con khng?
Ph Sai p :
- Con khng dm qun.
m y, Hp L cht. Khi c lp lm vua (nm 494 trc cng nguyn) Ph Sai cho B Ph lm thi t, tp
dt vic chin trn v bn tn trong hai nm. Sau qun Ng nh bi qun Vit Ph Tiu. Vua Vit Cu
Tin bn em s qun cn li nm nghn ngi ln ni Ci K, sai quan i phu l Chng em l vt hu n
a cho quan thi t ca Ng l Ph xin ging ho, np nc xng l thn, Ng Vng toan bng lng.
Ng T T ni :
- Vua Vit l con ngi c th chu ng cnh kh cc ng cay, nu ngy nay nh vua khng dit i th sau
ny nht nh s hi hn.
Vua Ng khng nghe, dng k ca Thi t l Ph, cng ging ha vi Vit.

Sau nm nm, vua Ng nghe tin T Cnh Cng cht, cc quan i thn tranh nhau c nh vua yu,
v vua mi nhu nhc, bn ct qun i v hng bc nh T, Ng T T can :
- Cu Tin n khng hai mn, ving ngi cht thm hi ngi m, mun c lc dng n dn. Con ngi
y khng cht th cn l ci mi lo cho nc Ng. Nay Ng c Vit cng nh con ngi c ci bnh trong gan
trong rut, th m nh vua li khng lo nh Vit trc, m lo nh T, chng phi l sai lm sao?
Vua Ng khng nghe, nh T, qun T b thua to Ngi Lng, qun Ng th uy vi cc vua nc Tru v
nc L ri tr v, li cng b l mu k ca T T.
Sau bn nm, vua Ng em qun v hng bc nh T. Vua Vit Cu Tin dng mu ca T Cng em
qun gip Ng, li em ca qu a cho thi t l Ph. Quan thi t l Ph my ln nhn l vt ca Vit, li
cng yu qu, v tin nc Vit. Ngy m Ph by t li ni vi vua Ng. Vua Ng tin dng k ca Ph, Ng
T T can :
- Nc Vit l ci bnh trong gan trong rut ca ta. Nay nh vua nghe nhng li ph phim, di tr ca n m
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

tham t T, em qun nh T. T cng v nh rung khng dng c vo vic g. V li trong bi co
ca Bn Canh (Vua i Thng, cai tr t 1401 n 1374 trc cng nguyn. Cu ny ly trong canh th) c
ni: C bn cung lon lo xc phi git ht i khin cho chng khng cn c con chu g na, khng cho
chng c lm hi ci ging tt p ny. l iu lm cho nh Thng hng thnh. Xin nh vua b
nc T m nh nc Vit trc. Nu khng lm th th sau ny c hi cng khng kp na.
Nhng vua Ng khng nghe sai T T i s sang T. Lc ra i, T T dn con :
- Ta my ln can nh vua nhng nh vua khng nghe. Ln ny ta s thy nc Ng mt y! My cng
cht vi nc Ng th v ch.
Bn gi ngi con cho Bo Mc T, m tr v bo vi vua Ng. Quan thi t nc Ng l Ph vn c
him khch sn vi T T, nhn y ni dm :
- T T l ngi cng rn, tn bo, t n c, hay nghi ng. ng ta on trch, ti s s xy ra tai ha ln.
Trc y, nh vua mun nh nc T, T T cho l khng th c. Nh vua cui cng nh T v c
cng ln, T T xu h v ch mu k ca mnh khng c dng, nn quay ra on trch.
Ngy nay, nh vua li nh nc T. T T ch chuyn ra sc can ngn, mng nhic nhng ngi lm quan,
ch trng nc Ng thua cho ci mu ca mnh c thng m thi. Nay nh vua em tt c v lc trong
nc nh T, T T can, nh vua khng nghe bn co bnh khng i theo. Nh vua khng th khng
phng b, ci vic gy ha khng kh u. V li, Ph sai ngi rnh m xem, th khi ng ta i s sang T, ng
ta giao con cho h Bo T. Phm con ngi lm by ti ngi ta m bn trong khng c va lng, bn
ngoi da vo ch hu, t cho mnh l mu thn ca tin vng, nay khng c dng, thng ut c on
trch, vy xin nh vua phi lo liu sm i.
Vua Ng ni :
- Nu khng c li ni ca nh ngi th ta cng nghi hn.
Bn sai s gi trao cho Ng T T thanh kim Chc Lu ni :
- Nh ngi hy cht bng ci ny!
Ng T T ngng ln tri than :
- Than i! Tn sm thn Ph lm lon ri! Nh vua quay li git ta. Ta lm cho cha nh ngi thnh b. T
khi ngi cha c lp lm vua, cc cng t tranh ginh nhau, nu ta khng liu cht can ngn tin vng
th ngi c h khng c lp. Khi c lp lm vua, ngi mun chia nc Ng cho ta, nhng ta khng
dm mong nh vy. Th m nay ngi nghe li bn ti sim nnh, git bc trng gi.
Bn ni vi ngi x nhn :
- Th no cng phi trng trn m ta mt cy t c th lm quan ti. Hy mc mt ta treo trn ca pha
ng ca nc Ng cho n thy gic Vit vo tiu dit nc Ng.
Bn t m c cht.
Vua Ng nghe tin ni gin bn em thy T T, nht vo ti da nga, th tri trn sng Giang. Ngi nc
Ng thng T T lp n th trn sng Giang, nhn gi n l T Sn.
Sau khi git Ng T T, vua Ng bn nh T. H Bo nc T git vua ca mnh l in Cng m lp
Dng Sinh. Vua Ng mun trng tr nhng ngi git vua T, nhng nh khng thng, phi quay v.
Sau y hai nm, vua Ng mi cc vua nc L v nc V hp Thc Cao. Nm sau, nhn lc nh vua i
v pha bc hp ccch hu Hong Tr tn nh Chu, vua Vit Cu Tin nh p, git Thi t nc Ng,
ph qun Ng.
Vua Ng nghe tin quay v sai s gi em l vt rt hu a cho vua Vit ging ho. Chn nm sau (473
trc cng nguyn) vua Vit l Cu Tin tiu dit nc Ng, git vua Ph Sai, chm thi t l Ph v ti khng
trung vi vua, bn ngoi nhn ca t, ngm giao kt vi mnh (vi Cu Tin).
Lc u, Ng T T cng trn vi Thng, cho nn Thng, con ca Thi t nc S l Kin Ng. Thi vua
Ng Ph Sai, S Hu Vng mun mi Thng v nc S. Dip Cng can :
- Thng l ngi dng mnh li ngm tm nhng ngi liu cht v mnh, phi chng c ring g?
Hu Vng khng nghe, bn mi Thng v, cho Yn l p bin gii nc S, hiu l Bch Cng. Bch
Cng v S on gin vua Trnh git cha mnh, bn ngm nui nhng ngi dng s liu cht bo th
nc Trnh.
V S c nm nm, Bch Cng xin quan lnh don nc s l T Ty nh Trnh. T Ty ha s nh.
Qun cha i th qun Tn nh Trnh. Trnh xin S cu. Nc S sai T Ty n cu, n th vi Trnh ri
tr v, Bch Cng l Thng gin ni :
- Ngi th ca ta khng phi l nc Trnh m l T Ty.
Thng t mi kim. C ngi hi :
- lm g th?
Thng ni :
- Mun git T Ty.
T Ty nghe vy ci, ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Thng ch nh qu trng thi, lm c g?
Bn nm sau, Bch Cng l Thng v Thch Ngt nh p, git quan lnh don nc S l T Ty v quan
t m nc S l T C i triu.
Thch Ngt ni :
- Khng git vua khng c.
Bn bt nh vua i in Cao Ph. Ngi i theo Thch Ngt l Khut C cng S Hu Vng trn chy vo
cung Chiu phu nhn (M Hu Vng).
Dip Cng nghe tin Bch Cng lm lon, em tt c nhng ngi trong nc ra nh Bch Cng. Bn Bch
Cng thua chy trn vo ni, Bch Cng t st.
Dip Cng bt c Thch Ngt hi :
- Thy ca Bch Cng u? Khng ni th ta s nu.
Thch Ngt ni :
- Vic thnh th lm khanh tng, khng thnh b nu nng, ci vn l phn s ca ti.
Cui cng vn khng chu ni xc Bch Cng u.
Dip Cng bn sai nu Thch Ngt, v tm Hu Vng v, li lp lm vua.
Thi S Cng ni :
- On th i vi ngi ta thc l thm c lm sao. Bc vua cha cn khng th lm iu i vi by ti,
hung g nhng ngi cng hng vi nhau? Gi s trc y Ng T T cng cht vi Ng Xa th c khc g
con su con kin! V b ci ngha nh nn ra c ci nhc ln, danh ting li i sau. Than i! khi T
T b khn qun trn sng, n xin trn ng ci, ci chi ng ta h phi trong giy pht no qun thnh Sinh
u! Nhn nhc lp nn cng danh, nu khng phi k lit s th ai c th lm c nh vy? (tc gi t ng).
Nu Bch Cng khng t lp lm vua, th ci cng v ci mu ca ca ng ta cng khng th ni ht.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|,co,_ @c, [;t t.cg;,
Thng Qun l con ngi hu ca mt qu tc nc V, tn l ng, h l Cng Tn, t tin vn l h C.
ng lc nh thch hc hnh danh, th T tng nc Ngy l Cng Thc Toa lm trung th t. Cng Thc
Toa bit ng hin, nhng cha c dp tin c. Khi Toa mc bnh, Ngy Hu Vng thn hnh n thm
bnh, hi :
- Nu nh bnh ca Cng Thc a n vic chng may th ai lo vic nc nh?
Cng Thc Toa ni :
- Trng Th T ca Toa l Cng Tn ng, tuy tr tui, nhng c ti cao, xin nh vua giao ph vic nc
cho ng ta.
Nh vua im lng. Vua sp i, Toa ui mi ngi ra, ni :
- Nu nh vua khng nghe ti, khng dng ng, th phi git y i ch cho y ra khi bin gii.
Nh vua nhn li m i ra. Cng Thc Toa gi ng n t t ni :
- Hm nay, nh vua hi ti, ai c th lm T tng, ti ni anh. Sc mt nh vua c v khng tin li ti. Ti
trc tin phi lo n vua sau mi ngh n by ti, cho nn ti ni vi nh vua nu nh vua khng dng
ng th phi git anh ta i. Nh vua ha. Vy anh phi mau mau trn i, nu khng s b bt y.
ng ni :
- Nh vua chng nghe li ca ng cho ti lm T tng, l no li c th nghe li ni ca ng m git ti.
Rt cuc ng khng i. Sau khi i ra, Hu Vng ni vi cc quan hu :
- Cng Thc bnh nng, thc ng thng! ng ta mun qu nhn nghe theo Cng Tn ng tr nc,
h chng qu sai lm sao?
Sau khi Cng Thc Toa cht, Cng Tn ng nghe tin Tn Hiu Cng ra lnh trong nc tm ngi hin
ni nghip ca Tn Mc Cng (-659 n - 612 - thi Xun Thu ni ting l ng vua gii, lm cho nc Tn
b ch ch hu mt thi gian), em qun sang hng ng ly li t ai b cp, bn i sang hng ty vo
t Tn. ng nh mt ngi ti yu ca Hiu Cng l Cnh Gim xin yt kin Hiu Cng. Khi gp V
ng, Hiu Cng ni chuyn mt hi lu, nhiu khi bun ng, khng nghe. Sau , Hiu Cng gin, qu
Cnh Gim :
- Ngi khch ca nh ngi l ngi lo, dng lm sao c!
Cnh Gam trch V ng, V ng ni :
- Ti em o ra ni (em o Ng ra bn mun lm cho vua thnh Nghiu, Thun) vi nh vua,
nhng chi nh vua khng hiu r thi.
Nm ngy sau, Cnh Gim li xin nh vua cho ng c yt kin.
ng li yt kin Hiu Cng, nh vua t ra vui v hn, nhng vn cha trng nh vua. Sau , Hiu Cng
li trch Cnh Gim, Cnh Gim cng li trch V ng, ng ni :
- Ti em vng o (Vng o ca Tam Vng, mun lm cho vua thnh H V, Thnh Thang, V
Vng) ra ni nhng cha lt vo thi. Xin cho ng c yt kin ln na.
ng li yt kin Hiu Cng, Hiu Cng khen nhng vn cha dng.
Sau khi hi kin i ra, Hiu Cng ni vi Cnh Gim :
- Ngi khch ca nh ngi gii y, c th ni chuyn c!
V ng ni :
- Ti em b o (l o lm b ch ch hu nh T Hon Cng, Tn Mc Cng thi Xun Thu) ra ni vi
nh vua, nh vua l mun dng y. Nu nh vua cn gi ti n yt kin th ti bit phi ni nhng g
ri! (Theo php du thuyt trc khi ni phi tm cch d cho ng mun ca nh vua ri mi ni.)
V ng li yt kin Hiu Cng. Hiu Cng cng y ni chuyn khng bit u gi ca mnh l n trc
chiu ca y. (Miu t vua Tn b li l ca ng thu ht n ni xch li gn lc no khng bit). Ni my
ngy khng chn - Cnh Gim ni :
- ng lm sao ni ng nh vua n ni nh vua vui thch nh th?
- Ti em o vng ra ni vi nh vua, mun nh vua snh vi thi Tam i (ba i - H, Thng, Chu),
nhng nh vua ni iu vin vng, ta khng th ch c, v chng nhng v vua hin, u c ni
danh trong thin h, ngay trong i mnh, l no ngi bi ngi i my trm nm mi thnh vng sao?
V vy ti em ci thut lm cho nc mnh ni vi nh vua, nh vua rt thch. Nhng cng kh m snh c
vi i Thng, i Chu c!
Sau khi Hiu Cng dng V ng. ng mun thay i php , nhng s thin h bn tn, V ng ni :
- Hnh ng khng kin quyt th khng ni ting c, s vic khng xc nh th khng nn cng cn g! V
chng, nhng k lm vic cao hn ngi thng b th tc ch bai. Nhng k c ngh li lc th no cng b
dn chng trch mc. Ngi ngu th vic thnh vn cn m m khng bit; ngi khn th vic cha t
mm mng thy ri. Dn chng khng th cng ta lo liu bui u m ch c th cng ta yn vui khi cng
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

vic xong. Bn ci ch c khng th ha ng vi th tc; lm nn cng ln khng cn hi dn chng.
V vy cho nn bc thnh nhn nu c th tm cch lm cho nc mnh th khi khng bt chc php c, nu
c th lm cho dn li th khng cu n l thi ngy xa.
Hiu Cng ni :
- Phi.
Cam Long ni :
- Khng phi th! Thnh nhn khng i dn dy, k tr gi khng thay i php tr. Thun dn tc
m dy th khng kh nhc m li thnh cng; theo php m tr th quan li lm quen m dn cng thch.
V ng ni :
- Li ca ng Long l li ca th tc! Ngi thng th thun theo tc c; k hc gi say m vo nhng iu
mnh nghe, hai hng ngi y lm quan gi php th c, ch khng th cng bn n vic ngoi php
tc. i Tam i u lm vng, nhng l khc nhau, Ng B (Nm v vua lm b ch ch hu thi Xun
Thu: T Hon Cng, Tn Vn Cng, Tng Tng Cng, Tn Mc Cng, S Trang Vng) u lm b, nhng
php tc khc nhau. K tr gi lm ra php ch, ngi ngu li lo ngn cn ngi hin thay i l, k bt tiu
li cu n.
Ch ni :
- Nu khng c li gp trm ln th khng thay i php ch, nu khng c cng hiu gp mi ln th khng
thay i dng. Bt chc xa th khng sai lm, theo l th khng lch lc.
V ng ni :
- Tr i khng phi ch c mt cch, tr nc khng bt chc xa. V vy Thnh Thang, V Vng khng
theo xa m lm vng; vua Kit nh H, vua Tr nh n khng thay i l m nt. Khng nn ch ngi
lm tri xa, khng nn khen ngi ch theo l.
Hiu Cng ni :
- Phi!
Bn cho V ng lm t th trng ri ra lnh thay i php ch.

ng sai chia dn thnh tng nhm, nm h, mi h, phi kim sot nhau v b rng buc vo nhau. Ai
khng t co k gian th b chm ngang lng; ai t co k gian th cng c thng ngang vi ngi chm
u qun ch; ngi che giu qun gian b pht ngang vi ngi u hng qun ch. Gia nh c hai ngi
con trai tr ln m khng chia ca ring th bt nh thu gp i. Ai c qun cng th c theo th bc m
c thng, ai nh nhau v vic ring th u b hnh pht ln hay nh, tu theo nng hay nh m tr. Ai ra
sc vo ngh nghip gc, cy cy, dt vi, cung cp nhiu la th c tha khi su dch; tri li, ai theo ci
li trn ngn ( ni bun bn), cng nhng ngi li m ngho th u bt cng vi v con lm n; ngi
tn tht m khng c qun cng, th khng c ghi vo s sch h nh vua. nh cp bc tc trt cao thp
r rng; ghi tn cc rung vn, thn thip, o qun theo s hiu tng nh.
Ai c cng th hin vinh, ai khng c cng th tuy giu c cng khng c vinh hoa (Nhng iu ny biu
hin c th nguyn l c bn ca hc thuyt hnh danh: mi ngi bnh ng trc php lut, ly thng v
pht lm nguyn l tr nc, khng cn gio dc.)
Php lnh , ng vn cha ban b v s dn khng tin mnh. ng bn dng mt cy g di ba trng
ca pha nam ch ca kinh , qung co rng, ai c th mang n n ci ca pha bc th cho mi lng
vng. Dn ly lm l, khng ai dm mang i. ng li ni :
- Ai c th mang i th cho nm mi lng!
C mt ngi mang, ng lin cho nm mi lng, chng t mnh khng la di. Ri ban b php lnh.
Lnh thi hnh trong dn gian c chn nm. Lc u ngi trong kinh nc Tn ni lnh khng tin c
hng ngn. By gi Thi t phm php, V ng ni :
- Php lnh m khng thi hnh c, l do ngi trn phm.
V ng mun ly php lut tr Thi t, nhng Thi t l ngi s ni ngi cho nn khng th trng tr. ng
trng tr Thi ph ca Thi t l Cng t Kin, chm vo mt thy Thi t l Cng Tn Gi. Ngy hm sau,
ngi Tn u theo lnh. Php lnh thi hnh c mi nm, dn Tn rt vui mng, ngoi ng khng
nht ca ri, trong ni khng c trm cp, nh ngi no, dn dng cm trong lc chin u v vic cng,
khip s khng dm nh nhau v vic ring, lng xm u c tr an. Trong s nhng ngi xa kia ni
lnh khng tin, c ngi n ni lnh tin.
V ng ni :
- u l bn dn lm cho vic gio ha ri lon.
Bn di tt c nhng ngi y ra bin gii. Sau dn khng ai dm bn bc g v php lnh na (dn
khng nhng khng c ch m cng khng c khen).
Vua bn cho ng lm i lng to, em binh vy t An p ca nc Ngy, bt p ny phi u hng.
c ba nm, ng sai xy p cung in v ca khuyt Hm Dng, Tn di Ung n y. ng
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

ra lnh cm cha, con, anh em cng chung mt nh; phn c v hp cc lng, xm, nh li thnh huyn, t
chc quan lnh v tha. c tt c ba mi mt huyn. B b rung, ng thin ng mch, nh
vic nh thu c tng. Thng nht hc, thng, qu cn, cn, thc, tc. Lnh thi hnh c bn nm,
cng t Kin li phm php b ct mi.
c nm nm, ngi Tn giu mnh. Thin t biu Hiu Cng tht t (Thin t tc vua Hin Vng nh
Chu, biu tht t t lng knh trng), ch hu u n mng. Nm sau, qun T nh bi qun Ngy M
Lng, bt b t Thi t Ngy l Thn, git tng qun Bng Quyn.
Nm sau (-340) V ng ni vi Hiu Cng :
- Nc Tn vi nc Ngy cng ging nh con ngi c bnh trong tim gan vy. Nu nc Ngy khng thn
tnh nc Tn, th nc Tn cng phi thn tnh nc Ngy. Ti sao? V nc Ngy pha ty dy ni him
ng An p cch Tn con sng Hong H v mt mnh thu tt c ngun li min Sn ng. Gp iu
kin thun li th Ngy em qun v hng ty nh Tn. Ngy gp iu kin khng c li th ta c th qua
pha ng m t. Nay Tn c lc nh vua hin thnh, nc nh vy cng thnh; tri li nc Ngy
nm ngoi b T nh thua to, ch hu lm phn. Ta c th nhn lc ny m nh Ngy. Ngy khng chng
c ni Tn, th th no cng phi di v ng. Ngy di v ng, Tn nh s him tr ca ni sng quay mt
v ng khng ch ch hu, l ci nghip vng vy.
Hiu Cng cho l phi, sai V ng lm tng nh Ngy. Nc Ngy sai Cng t Ngang lm tng n
nh. Khi hai qun gn nhau, V ng a th cho tng Ngy l cng t Ngang, ni :
- Ti trc y chi thn vi Cng t, nay c hai u lm tng ca hai nc, khng n nh nhau. Ti
mun gp mt cng t n th, ung ru mng v bi binh cho Tn v Ngy c yn.
Cng t Ngang nc Ngy cho l phi. Hi hp n th xong, ung ru. V ng phc v s bt Cng t
Ngang b t, nhn nh qun Ngang, em Ngang v Tn. Binh ca Ngy Hu Vng my ln b qun T,
qun Tn nh ph, trong nc trng rng, ngy cng hao mn nn lo s. Ngy Hu Vng bn sai s ct
t Ty H dng cho Tn ging ho. Ri Ngy phi b An p, di n i Lng. Lng Hu Vng
(sau khi Ngy di n i Lng, i tn nc l Lng, nn gi l Lng Hu Vng) ni :
- Qu nhn hi hn khng nghe li ca Cng Thc Toa! ( ni git V ng).
Sau khi nh ph qun Ngy tr v. Tn phong cho V ng mi lm p t , t Thng hiu l
Thng Qun.
Thng Qun lm T tng nc Tn mi nm, tn tht v gia nh quyn qu nhiu ngi on. Triu
Lng ra mt Thng Qun. Thng Qun hi :
- ng c gp ng l nh Mnh Lan Cao tin c, nay ng mun c kt bn vi ng c c khng?
Triu Lng ni :
- Ti khng dm mong c th. Khng Khu c ni, Nu tin c ngi hin th nhng ngi yu dn t tin
c mnh; nu t hp bn bt tiu th nhng ngi theo vng o t rt lui. Ti l k bt tiu, cho nn khng
dm vng mnh. Ti nghe ni, khng phi a v ca mnh m li gi ly l tham a v; khng phi ci danh
ting ca mnh m c chim ly l tham danh. Ti nu chu ci n ca ngi, s l tham a v, tham danh,
cho nn khng dm vng mnh.
Thng Qun ni :
- Ngi khng va v vic ta cai tr nc Tn sao?
Triu Lng ni :
- T nghe mnh l thng, nhn vo mnh l minh, thng c mnh l cng. Vua Thun c ni, K t cho
mnh l thp th ng tn qu vy, ngi c l nn lm nh vua Thun khng nn hi ti.
Thng ng ni :
- Trc kia tp tc Tn bt chc theo bn Nhung, ch: cha con khng phn bit, cng chung mt nh.
Nay ta thay i cch dy d lm cho con trai con gi phn bit, xy dng cung in to ln cng nh nc
L, nc V. Ngi xem ta cai tr nc Tn vi Ng C i phu (Bch L H T tng i Tn Mc Cng) th
ai gii hn?
Triu Lng ni :
- Mt nghn tm da d khng qu bng ci nch ca mt con co, mt nghn ngi vng d, khng bng mt
ngi ni thng. Vua V Vng nh by ti ni thng nn thnh vng, vua Tr nh n v by ti a dua nn
mt. Nu ngi khng cho V Vng l khng phi, th ti xin ni thng sut ngy m ngi ng tr ti ti. Nh
th c c khng?
Thng Qun ni :
- Tc ng c cu, Li ni trau chut l ph hoa, li ni ngay l thnh thc; ni kh nghe l thuc, ni ngt l
bnh tt. Nu ng qu thc chu sut ngy ni iu thng, th thuc cho ng ny. ng phi th ng
lm thy, l no ng li chi t?
Triu Lng ni :
- Ng C i phu l ngi nh qu t Kinh (1), nghe tin Tn Mc Cng hin, c yt kin, i khng c
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

tin, t bn mnh cho ngi khch Tn, mc o cc chn d. c chn mt nm, Tn Mc Cng bit n,
ct nhc t di ming tru m t trn u trm h, nc Tn khng ai dm on trch. Lm T tng nh
Tn su by nm, pha ng nh Trnh, ba ln lp vua nc Tn, mt ln cu ha nc S, thi hnh gio
ha trong b ci, lm cho ngi t Ba n np cng, c ban ra cc ch hu v cc r Nhung u
theo phc. Do D nghe vy, n ca khuyt xin yt kin. Ng C i phu lm T tng nc Tn, lc mt
khng ngi xe, lc nng khng che lng, i trong nc khng c xe tu tng, khng c ngi mang gio
mc h v, cng lao ghi s sch, c hnh lu li i sau. Khi Ng C i phu cht, trai gi nc Tn chy
nc mt, tr con khng ca ht, ngi gi go khng h, c ca Ng C i phu l nh th. Nay ngy yt
kin vua Tn nh ngi ti yu l Cnh Gim tin c, khng phi l cch c danh d (2). Ngi lm T
tng khng lo n trm h m li ra sc xy cung khuyt, khng phi l cch lp cng. V mt hnh pht th
chm vo mt s ph ca Thi t, dng hnh pht nng n tn hi nhn dn, nh vy l cch nui on,
cht ha.
T mnh tu c gio ha dn, th su hn mnh lnh, dn bt chc ngi trn, th nhanh hn php lut.
Nay ngi lp uy quyn mt cch tri, bin php mt cch sai tm nm nay; ngi li git Chc Hoan v
chm vo mt Cng Tn Gi. Kinh Thi ni, Ai c nhn tm th hng thnh, ai mt nhn tm th tan v. My
vic trn y khng phi l vic thu c nhn tm. Khi ngi i ra xe tu tng c hng chc, xe i theo mang
o gip, ngi kho mnh xng sn lin nhau cng ngi tham thng, k cm gio mc chy h v bn xe.
Nu thiu mt trong nhng iu ny l ngi khng i. Kinh Th ni, Ai cy vo c th s hng thnh, ai cy
vo sc th s mt. Ngi ang nguy nh ht mc bui sng, th m li cn mun sng lu sao c? Ti sao
ngi khng tr li mi lm p, vui lm vn ni xa, khuyn vua Tn ct nhc k s n trong ni su, nui
ngi gi, hi thm ngi c (khng anh, khng cha), knh bc cha anh, sp xp nhng ngi c cng, tn
nhng ngi c c, nh th may ra c th an c cht t. Nu ngi cn tham ci giu c p Thng, p
, cht cha iu on gin ca trm h, th mt khi vua Tn ri b tn khch m khng ra triu, ngi nc
Tn bt ngi l s hin nhin, iu nguy vong c th ng nhn chn m i!
Thng Qun khng nghe theo.

Nm thng sau, Tn Hiu Cng mt, Thi t ln ngi. Bn Cng t Kin bo Thng Qun mun lm phn.
Vua sai ngi bt Thng Qun. Thng Qun b trn, n ca quan mun vo nh tr. Ngi nh tr
khng bit l Thng Qun, ni :
- Theo php ca Thng Qun, cho ngi tr khng c giy chng nhn th b lin lu.
Thng Qun th di m rng :
- Than i! Ci t hi ca k lm php lnh n nh th !
Thng Qun trn sang Ngy. Ngi Ngy gin y la Cng t Ngang v nh ph qun Ngy, nn khng
nhn. Thng Qun mun i sang nc khc.
Ngi Ngy ni :
- Thng Qun l thng gic ca Tn. Nc Tn mnh, ta khng tng c tn gic vo t Ngy v th
khng c.
Bn ui v Tn. Thng Qun sau khi tr li nc Tn, chy v p Thng cng bn ti t em binh v
hng bc nh t Trnh. Tn em binh nh Thng Qun, git y Dn Tr thuc t Trnh. Tn Hu
Vng ly xe x xc Thng Qun th uy, ni :
- Ch c lm phn nh Thng Qun!
Ri git c nh Thng Qun.
Thi S Cng ni: Thng Qun l ngi thin t khc bc. Xt vic y mun ni thut lm vng vi Hiu
Cng, em l thuyt vin vng ra ni khng phi l thc tm ca ng ta. ng ta nh ngi ti t vua yu m
c tin c, ri khi c dng, li tr Cng t Kin, la tng Ngy l Ngang, khng nghe theo li Triu
Lng, nh th cng thy Thng Qun t lm n c. Ti thng c sch ni v vic m mang b ci,
cy rung, nh trn ca Thng Qun, thy ging nh vic ng lm. Cui cng ng ta mang ci ting xu
Tn cng l ng lm!

(1) Bch L H ngi nc Ngu. Nc Ngu b Tn dit. Bch L H b trn b ngi nh qu t Kinh (t
S) bt. Tn Mc Cng nghe ni Bch L H l ngi hin, nn ly nm tm da d m i, v vy Bch L H
cng gi l ng i phu nm tm da d (Ng C i phu).
(2) Cnh Gim l hon quan. Triu Lng ch Thng ng dng li lun lt c tin c.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|.cg;, |- |,
1. T Tn ngi thnh Lc Dng, nh ng Chu. Tn sang ng tm thy nc T, theo hc Qu Cc
tin sinh. i du thuyt vi nm b khn cng qu nn tr v. Anh em, ch du, em gi, th thip u ch ci,
ni :
- Ngi t Chu xa nay ch ct lo lm n, chm vic cng thng, ct ly ci li hai phn mi. Nay ng b
vic gc m lo khua mi ma mp, c khn cng l ng lm?
T Tn nghe vy xu h, t cm thng mnh. Bn ngi nh ng ca khng i ra. Tn em sch ra xem ht
v ni :
- K s ci u hc thy, th m vn khng c tn qu vinh hin, c sch nhiu m lm g?
Tn bn tm c quyn m ph sch ca nh Chu, ci c c mt nm tri tm ra c thut thm d,
ni :
- Chuyn ny c th thuyt phc vua ng thi y.
Tn xin ni chuyn vi Chu Hin Vng. Nhng ngi thn cn ca Hin Vng vn bit T Tn hc thc
km, u khinh v khng tin. T Tn i v hng Ty n nc Tn. Tn Hiu Cng mt. Tn ni chuyn
vi Hu Vng :
- Tn l nc him yu, bn pha c ni bao quanh, c cng V ct ngang nh ci ai. Pha ng c Hm
Cc quan, gng Hong H; pha Ty c t Hn Trung; pha Nam c t Ba, t Thc; pha Bc c p M,
qun i. y l kho tri. Vi mt nc dn ng, k s nhiu nh nc Tn m dy binh php cho h th c
th thn tnh thin h, xng m tr c.
Tn Vng ni :
- Lng cnh cha , khng th bay cao; o l cha r rng khng th thn tnh cc nc c.
Tn va mi git Thng ng nn ght k bin s, khng dng T Tn.
T Tn bn i v hng ng, n nc Triu. Triu Tc Hu cho con l Thnh lm tng quc, gi l
Phng Dng Qun. Phng Dng Qun khng a T Tn. T Tn i sang nc Yn. Sau hn mt nm
mi c vo ni chuyn vi Yn Vn Hu. T Tn ni :
- Nc Yn pha ng gip vi Triu Tin, Liu ng; pha Bc c cc nc Lm, H, Lu Phin; pha Ty
c cc qun Vn Trung, Cu Nguyn; pha Nam c cc sng H , Dch Thy. t vung hn hai nghn
dm; binh s mc o gip vi mi vn ngi; xe su trm c, nga su nghn con, thc cha ch dng c
vi nm. Pha Nam c ni K Thch, ni Nhn Mn y sn vt; pha Bc c cy to, cy lt lm hoa li, dn
du khng cy cy nhng nh cy to cy lt cng sng. V vy ngi ta gi n l kho tri: K v mt yn
vui v s, khng thy cnh tng qun thua tng cht, th khng nc no hn nc Yn. i vng c
bit v sao th khng? Nc Yn s d khng b gic xm ln, khng phi lo vic binh ao l v c nc Triu
che mt Nam vy. Tn vi Triu nh nhau nm ln, Tn hai ln thng m Triu ba ln thng. Tn v Triu
lm cho nhau cht m nh vua li em tt c ton b nc Yn chng gi pha sau, cho nn nc Yn
khng b xm ln. V li, Tn mun nh Yn th phi vt qua hai qun Vn Trung v Cu Nguyn, i qua
hai qun i v Thng Cc, t di vi nghn dm, du c ly c thnh nc Yn, tng Tn rt cc
cng khng th no gi c. Vic Tn khng lm hi c Yn, thc l hin nhin vy. Tri li, nu triu
nh Yn th ra lnh khng y mi ngy, c vi mi vn qun ng p ng Vin. Qun Triu vt
qua sng H Dch Thy, khng y bn nm ngy n kinh nc Yn. Cho nn ni Tn nh Yn
th nh ngoi nghn dm; cn Triu nh Yn l nh trong trm dm l nh vy. Khng lo diu ng s
trong trm dm m ch trng ngoi nghn dm, th thc l sai lm! V th cho nn xin i vng kt thn v
hp tung vi nc Triu, hp thin h lm mt th nc Yn chc chn s chng c g phi lo!
Vn Hu ni :
- ng ni phi y, nhng nc ti nh, pha Ty st nch nc Triu mnh, pha Nam gn nc T, T v
Triu u l nhng nc mnh, nu qu tht ng mun hp tung lm cho nc Yn c yn n th qu
nhn xin em c nc theo.
Vn Hu bn cp cho T Tn xe, nga, vng, la d i n nc Triu.
Lc ny nc Triu, Phng Dng Qun cht. T Tn nh vy c ni chuyn thng vi Triu Tc
Hu :
- Lu nay, trong thin h, t cc khanh tng, cc quan cho n k s o vi u knh phc o ngha ca i
vng, u mun vng theo li dy, by t lng trung thnh trc mt i vng, nhng v Phng Dng
Qun ghen ght li cn tr cng vic nn tn khch du s khng ai dm by t ht lng thnh trc mt i
vng. Nay Phng Dng Qun qua i, i vng mi li gn gi k s v dn chng. Cho nn thn mi
dm dng iu ngh ngu mui ca mnh. Theo nh thn trm ngh, i vi i vng, khng g bng dn
sng yn n v s v khng by vic bt dn phi lm. Yu dn gc ch chn nc bn m giao hiu.
Chn ng th dn c yn; chn khng ng th dn sut i khng yn. Thn xin ni v mi lo bn ngoi:
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

nu Tn v T lm hai nc th ch th dn khng c yn; nu da vo T nh Tn th dn cng khng
c yn. Cho nn mu nh cha ngi, chinh pht nc ngi, thng kh ch ni ra li d ct t
tnh giao hiu ca ngi. Mong i vng cn thn, ch ni ra ming. Thn ch xin phn bit trng en r
phi tri m thi. i vng nu qu thc nghe li thn th nc Yn th no cng phi em dng t ai sn
xut ra lng thin, o cu, ch nga; nc T th no cng phi em dng bin sn xut ra c v mui; nc
S th no cng phi em dng vn sn xut ra qut, bi; C th bt nc Hn, nc Ngy, t Trung
Sn np t, cc bc ph huynh h hng ni ngoi du c th c phong hu. V mun ct t ca ngi
ta, chim ly ngun li ca ngi ta cho nn Ng B nh bi qun ch, bt tng ch; v mun phong
hu cho h hng nn cc vua Thnh Thang, V Vng tranh ginh thin h, ui vua Kit, git vua Tr.
Nay thn xin trnh by ngh khin i vng c th chp tay ngi yn khng lm g m c c hai iu y.
Nu by gi i vng theo Tn th th no Tn cng lm yu nc Hn, nc Ngy; i vng theo T th
th no T cng lm yu nc S, nc Ngy. Nu Ngy yu th phi ct t H Ngoi; Hn yu th phi
dng t Nghi Dng. t Nghi Dng dng th con ng Thng Qun b chn; t H Ngoi b ct th
ng s khng thng; S b yu th khng c vin binh. V chc y khng th khng suy su ngh . Nay
Tn em qun xung Ch o th Nam Dng b nguy. Tn cp ly Hn, bao bc kinh d ca Chu th nc
Triu phi cm binh, Tn chim gi V, ly c K Quyn th T th no cng phi vo chu Tn. Tn
c Sn ng th th no cng em qun nhm dnh Triu. Qun ca Tn vt Hong H qua sng
Chng gi thnh Ba Ng, th no binh s cng nh nhau gn Hm an. l ci iu m thn lo cho
nh vua y. Trong lc ny cc nc min Sn ng, khng nc no mnh bng nc Triu. Nc Triu
t vung hn hai nghn dm, ngi mc o gip vi mi vn, xe nghn c, nga vn con, thc dng c
vi nm. pha Ty c ni Thng Sn; pha Nam c sng Chng; pha ng c sng Thanh H; pha Bc
c nc Yn. Nc Yn vn l nc yu khng ng s. Cc nc trong thin h khng nc no Tn ght
bng nc Triu. Th nhng Tn khng dm em binh nh Triu l ti lm sao? L v s Hn, Ngy nh
sau lng. Th th Hn, Ngy l ci phn che pha Nam cho Triu. Tn nh Hn, Ngy khng c ni to,
sng ln ngn cn c ln dn nh tm n l du n st kinh mi thi. Hn, Ngy khng chng c Tn
th no cng phi vo thn phc Tn. Tn mt khi khng phi bn v Hn v Ngy th Triu th no cng b
tai v. l iu thn ly lm lo cho i vng y. Thn nghe ni phn t vua Nghiu khng n ba phu
(1), vua Thun khng c mt thc t m c c thin h; vua V khng c nhm mt trm ngi m lm
vng ch hu; vua Thang, vua V, k s chng qu ba nghn ngi, xe khng qu ba trm c, qun chng
qu ba vn ngi m lm c Thin t. Ch v h gi ng o ngha ca h. Cho nn v vua sng ngoi
th nm vng k ch mnh hay yu; trong th lng xem binh s gii hay km, khng cn i khi qun hai
bn chm trn, m trong bng bit r ai thng ai bi, ai mt ai cn, ch u b li ca ngi thng lm
m ti, quyt on cng vic mt cch h ? Thn trm xt a thin h, th t ca ch hu rng gp
nm ln t ca nc Tn; c tnh qun ca ch hu th ng gp mi ln qun ca nc Tn. Nu su
nc hp lm mt, chung sc v hng Ty nh Tn, th Tn phi tan v. Nhng nay ch hu li
ngonh mt v Ty m th, xng thn vi Tn. Phm vic nh bi ngi, so vi vic b ngi nh bi; bt
ngi phi thn phc, so vi vic phi thn phc ngi l khc nhau mt vc mt tri. Nhng ngi du
thuyt ch trng hn honh, u mun ct t ca ch hu np cho Tn. Nu Tn c, th h s c
i t cao, cung tht p, tai nghe ting n so, ng trc c cng lu, xe c, ng sau c gi gii ngi
p. Nc nh h b ci nn nc Tn nhng h cng mc k. Th cho nn nhng k ch trng lin honh
ngy m ct ly uy quyn ca Tn hm da ch hu i ct t. Xin i vng ngh vic cho chn.
Thn nghe v vua sng th ct t nghi ng gt b li gim pha bc b nhng li ru rao khng cn c, bt li
gy dng b ng. Cho nn thn mi c by t trc nh vua ci k lm cho vua c tn, binh c
mnh. Thn trm mu tnh h i vng, khng g bng hp tung vi Hn, Ngy, T, S, Yn, Triu lm mt
chng li Tn. Khin tng qun, t tng trong thin h hp nhau trn sng Hon Thy, a con tin
cho nhau, git nga trng cng n th, c vi nhau rng: H Tn nh S th T, Ngy u em qun tinh
nhu ra gip S, qun Hn ct t ng vn lng ca Tn, qun Triu vt qua Hong H, Chng
Thy, qun Yn gi pha Bc ni Thng Sn. Nu Tn nh Hn, Ngy th qun S ct t pha sau qun
Tn; T em qun tinh nhu ra gip Hn, Ngy, qun Triu vt sng Chng, qun Yn gi Vn Trung.
Nu Tn nh T th qun S ct t pha sau qun Tn; qun Hn gi Thnh Cao; qun Ngy chn
ng ca qun Tn; qun Triu vt qua Hong H n Bc Khuyt; Yn em qun tinh nhu ra gip
T. Nu Tn nh Yn th qun Triu gi Thng Sn; qun S dng V Quan; qun T vt qua Bt Hi:
Hn, Ngy u em qun ra gip nc Yn. Nu Tn nh Triu th Hn ng qun Nghi Dng; S ng
qun V Quan; Ngy ng qun H Ngoi; T vt qua sng Thanh H; Yn em qun tinh nhu ra gip
Triu. Ch hu c nc no khng theo li c, th qun nm nc cng nh nc ly. Su nc hp
tung, thn thin vi nhau chng Tn th qun ca Tn chc chn khng dm ra khi ca Hm Cc lm
hi vng Sn ng. Nh th th lm nn c nghip b vng. (2)
Triu Vng ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Qu nhn t tui, tr nc cha lu, cha h c nghe mu k lu di ca x tc. Nay thng khch c
mun bo tn thin h, lm ch hu c yn, qu nhn xin em c nc theo.
Triu Vng bn sm xe lch s trm c, vng rng mt ngn dt, ngc bch trng mt trm i, gm vc mt
ngn tm c hn vi ch hu.
Lc by gi, Thin t nh Chu cho a phn tht t vua Vn, vua V cho Tn Hu Vng. Hu Vng sai T
Th nh Ngy, bt tng ca Ngy l Long Gi, ly t iu m ca Ngy, li mun ko qun sang min
ng. T Tn s qun ca Tn ko n Triu bn tru tc Trng Nghi a Nghi vo Tn. Ri T Tn i
du thuyt vi Tuyn Hu Vng :
- Nc Hn pha Bc c t Cng Lc, Thnh Cao kin c, pha Ty c Nghi Dng, Thng Bn him
tr, pha ng c cc huyn Uyn, Nhng v sng V; pha Nam c ni Hnh Sn. t vung hn chn trm
dm, tng s mc gip vi mi vn ngi. Nhng cung bn n cng trong thin h u do Hn sn xut.
N ca mn Kh T v hai th n thi lc, c lai ca thiu ph lm u bn xa ngoi su trm b. Qun
nc Hn gi chn p cnh n ri bn, trm pht khng ngh. Ngi xa th b tn xuyn sut ngc, ngi
gn th mi tn bn trng tim. Kim v kch ca qun Hn u sn xut ni Minh Sn. Cc thanh kim
ng Kh, Mc Dng, Hp Nht, ng S, Uyn Phng, Long Uyn, Thi A u trn cn th
chm t tru nga, di nc th cht phng hc, nhn, chng k ch th chm c o gip bn, ci
che cnh tay bng st. Bao da, dy mt khng thiu th g. Ly qun nc Hn dng cm, mc gip bn, bn
n cng, eo gm sc, th mt ngi ng c trm ngi, khng cn phi ni. Nay vi mt nc mnh
nh nc Hn, mt v vua hin nh i vng m li chu ngonh mt v pha Ty th nc Tn, khoanh tay
chu phc tng, khin x tc xu h v lm tr ci cho thin h, tht khng g hn th. Cho nn xin i
vng ngh cho chn. i vng th Tn, Tn th no cng i t Nghi Dng, Thnh Cao. Nm nay
em dng t y th sang nm h li i ct t na. Nu cho th khng c t cung cp, khng cho th
cng lao trc kia b b i m chu ly ci ha s n. V li t ca i vng c lc ht m s i hi ca
Tn th khng bao gi thi. Ly ci t c lc ht ng vi s i hi khng thi, th ngha l mua on
chuc v, khng nh nhau m t b ct ri. Thn nghe ngn ng c cu: Th lm ming g ch khng
lm t tru (3). Nay ngonh mt v pha Ty, khoanh tay m thn phc Tn, c khc g lm t tru khng?
Hin nh i vng, li c qun ca nc Hn vng mnh, th m li mang ci ting t tru, thn trm ly
lm thn cho i vng!
By gi Hn Vng nt mt hm hm, xn tay o, trng i mt, v gm, nga ln tri, th di ni :
- Qu nhn tuy km ci, nhng khng th no khng th Tn c. Nay ngi em li dy ca Triu Vng
khuyn ta, ta xin knh dng x tc theo.
T Tn li thuyt Ngy Vng :
- t ca i vng pha Nam c ngi Hng Cu, cc huyn Trn, Nh Nam, Ha, Yn, Cn Dng, Thiu
Lng, V Dng, Tn , Tn Th; pha ng c qun Hoi, qun Dnh, t Ch To, t V T; pha Ty
c Trng thnh lm gii hn; pha Bc c t H Ngoi, Quyn Din, Toan To. t ai vung ngn dm.
t ting l nh, nhng rung nng, nh ca chi cht khng c ch no l ng c bi chn; nhn dn ng,
xe nga nhiu, ngy m i khng ngt, rm rp nh ba qun ra trn. Thn trm c lng nc ca i
vng khng km g nc S. Nhng bn du thuyt ch trng lin honh, c d nh vua giao kt vi nc
Tn l loi h lang xm chim thin h. Nu t nhin nc Tn gy ha nn th h khng oi g n tai
v ca nc. Cy th ca nc Tn mnh bn trong p ch ca mnh (4) l rt nng ti. Nc Ngy l
mt nc mnh trong thin h. Nh vua l v vua hin trong thin h.
Nay nh vua li c ngonh mt v hng Ty th Tn, xng lm ng phin, xy dng cung cho Tn,
nhn ai m ca Tn, ma xun ma thu np l vt cho Tn t. Thn trm ly lm xu h cho i vng.
Thn nghe Vit Vng Cu Tin c ba nghn qun mt mi m bt c Ph Sai Can Toi; V Vng c
ba nghn qun, trm c xe trn m thng c vua Tr Mc D; binh s ca h c nhiu u? Ch v h bit
lm ni uy th ca mnh m thi.
Nay trm nghe qun ca i vng c v s hai mi vn ngi, qun i khn xanh hai mi vn ngi,
qun cm kch hai mi vn ngi, qun nu bp nui nga mi vn, xe su trm c, nga nm nghn con.
Nh th l hn hn Cu Tin, V Vng. Th m i vng li nghe li qun thn, mun lm ti th nc
Tn. Nu th Tn th th no cng phi ct t dng cho n t lng thnh thc, cho nn binh cha dng
m nc hao ht ri. Phm nhng by ti ni th Tn u l k gian, khng phi trung thn u. Lm ti
li ct t ca vua mnh cu bn ngoi, trm ci cng mt thi m khng oi ngh n ngy sau. Ph nh
cng thnh ca t, ngoi cy th ca nc Tn mnh trong p vua mnh i ct t Xin i vng xt
k cho. Chu Th ni Thy n ko di m khng dt, th n s n lan khp ni, cn lm g c na. Khi cn
nh nh si t khng ct, n sau s phi dng ba ru. Nu khng lo cho xong ci mi lo trc, th, sau ny
khi gp v ln cn bit lm th no. Nu i vng qu thc nghe li thn, su nc hp tung, ng tm gp
sc, mt mt lng, th nht nh khng phi lo v nc Tn mnh. Cho nn Triu Vng ca t p sai thn
dng k ngu di, trnh c minh bch, xin i vng dy cho.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Ngy Vng ni :
- Qu nhn ngu xun, cha h c nghe li ch gio sng sut, nay ng ly li ca Triu Vng dy ta,
ta xin knh em c nc theo.
T Tn bn sang ng thuyt T Tuyn Vng :
- Nc T pha Nam c ni Thi Sn, pha ng c ni Lng Gia, pha Ty c sng Thanh H, pha Bc c
b Bt Hi; th gi l nc bn mt u him yu. Nc T c t vung hn hai nghn dm, qun tng
mt o gip vi mi vn, thc go cht cao nh g ni, ba qun gii, lnh ca nm nh tin nhanh nh mi
do, mi tn, nh d nh sm chp, thi mau nh ma gi. Khi c vic qun, cha h phi em qun i
theo ni Thi Sn, vt sng Thanh H, qua b Bt Hi. Trong vng Lm Tri c by vn h, thn trm tnh
mi h c khong ba ngi con giai, th ba ln by l hai mi mt vn, khng cn phi l ngi huyn xa,
ch ring qun Lm Tri cng c hai mi mt vn ri. Vng Lm Tri rt giu li y . Dn y,
khng ai l ngi khng bit thi so, nh dn cm, n st, nh trc, nui g chi, c ch sn, nh c,
nh cu. Trn ng Lm Tri trc xe chm nhau, vai ngi ng nhau, vt o lin nhau thnh mn, tay o
gi ln thnh lu, m hi vy thnh ma. Nh giu, ngi , ch cao, kh hng. Nay c vua hin nh i
Vng, nc mnh nh nc T, thin h khng ai ch ni, th m li ngonh mt v pha Ty th nc
Tn, thn trm thn thay cho i vng. V li, Hn, Ngy s d thy s Tn l v b ci tip gip nc Tn.
em qun ra nh nhau th khng qu mi ngy m tnh th thng bi, mt cn, quyt nh. Hn,
Ngy nh c Tn, th qun tn mt na, bn ci khng gi c. nh m khng thng th nguy vong
theo ngay ng sau. Cho nn Hn, Ngy coi nng vic nh nhau vi Tn m coi nh vic lm ti nc Tn.
Tri li, Tn nh T th khng th.
N phi i theo t nc Hn, nc Ngy, qua ng Dng Tn ca nc V, i tt li him huyn Cng
Ph. Xe khng i hngdi, nga khng i ngang nhau c, trm ngi gi him, nghn ngi khng dm i
qua. Tn mun vo su, nhng nhn nhc nhn li s Hn, Ngy nh sau lng mnh. Vy cho nn n nm
np, ngn ngi ch lm b da, ch khng dm tin. Nh th r rng l Tn khng lm hi c T. Nay nh
vua khng xt k ch Tn khng lm g c T, li mun ngonh mt hng Ty th Tn, iu chng t
mu k ca qun thn l sai. Nay khng phi mang ci ting th Tn li c ci thc l nc mnh, l
iu thn xin di vng xt k cho.
T Vng ni :
- Qu nhn m m, ci nc v ci ng xa xi ni gc b chn tri, cha h c nghe li dy bo. Nay
tc h em li ca Triu Vng bo cho, qu nhn xin em c nc theo.
T Tn bn i v pha Ty Nam, thuyt S Uy Vng :
- S l nc mnh trong thin h, nh vua l v vua hin trong thin h. pha Ty c qun Kim Trung,
qun Vu; pha ng c t H Chu, Hi Dng; pha Nam c h ng nh, qun Thng Ng; pha Bc c
ca i Hnh, t Tun Dng. t ai rng hn nm nghn dm, tng s mc o gip trm vn ngi, xe
nghn c, nga vn con, thc go chi dng mi nm. l ci vn lm b lm vng. Nc S mnh
nh vy, nh vua li hin nh vy th thin h khng ai ch ni, th m nh vua li mun ngonh mt v
hng Ty d th Tn. Nh th th nh hu cn ai chng ngonh mt v Ty m chu di i Chng
i ca Tn kia ch! Tn ght nht l S. S mnh th Tn yu. Tn mnh th S yu. Th ca hai nc
khng th cng ng. Cho nn i vi i vng, khng g bng hp tung c lp Tn. i vng khng
hp tung, Tn tt em hai o qun ra ca V Quan, mt o xung Kim Trung. Th th t Yn, t Snh
phi rung ng. Thn nghe ni: tr t lc n cha lon, lm t lc n cha c. Gp hon nn n ri mi lo th
khng kp na. Cho nn i vng sm tnh cho chn di. Nu i vng nghe thn, thn xin bo cc nc
min Sn ng dng thc him bn ma, tun theo li dy bo sng sut ca i vng, trao tt c x tc,
tn. miu theo, rn luyn qun s, c v khch l binh lnh cho i vng dng. Nu i vng qu dng
ngu k ca thn th ngi p, ging ni hay ca Hn, Ngy, T, Yn, Triu, V s y hu cung; lc ,
nga tt ca Yn, i tt s y chung ngoi. Cho nn hp tung th S lm vng, lin honh th Tn lm
. Nay b c nghip b vng m mang ci ting th ngi, thn trm cho i vng lm th l khng phi.
Nay Tn l nc hm si, c nut thin h. Tn l k th ca thin h. Nhng k theo chc hn honh
u mun ct ch hu th Tn, tc l nh ngi ta ni nui cu ch m th k th vy. H lm ti ngi
ta nhng li ct t ca vua mnh eho nc ngoi, lm eho nc Tn hm si thm mnh, xm ln thin h.
Nu bng nhin nc Tn gy lon, th h khng h oi ngh n tai v ca nc mnh. Bn ngoi, h dng
ci th ca nc Tn mnh bn trong p vua mnh ct t. Tht l khng vic g i nghch bt trung cho
bng. Cho nn hp tung th ch hu ct t th S; lin honh th S ct t th Tn. Hai k y cch
nhau mt vc mt tri. Trong hai k y i vng dng k no V th Triu Vng nc ti sai ti sang trnh
ngu k, by minh c, xin i vng dy cho.
S Vng ni :
- Nc ca qu nhn pha Ty gip gii vi Tn. Tn c ly Ba, Thc, Hn Trung. Tn l nc hm si
khng th thn c, m Hn, Ngy th lo ngay ngy v Tn, ta khng th bn mu k su xa vi h c.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Nu bn mu k su xa vi h ch s h phn li ha vi Tn. Cho nn mu cha a ra m nc b
nguy ri. Qu nhn t liu, nu S nh Tn th khng thng ni. trong bn mu vi qun thn th khng
th nh cy c. Qu nhn n khng ngon, nm khng yn, bng php phng nh l c treo chi vi,
khng bit bm vo u. Nay ng mun hp nht thin h, tp hp ch hu, bo tn ci nc ang b nguy,
qu nhn xin em nc nh theo...
Kt qu, su nc hp tung v cng chung sc. T Tn l ngi cm u hp tung, kim lm t tng su
nc. Khi v Bc bo co vi Triu Vng, T Tn i qua Li Dng, ch hu em xe nga a n rm
rp ngang bc vng gi.
Chu Hin Vng nghe thy th s hi, sai sa dn ng cho qun ra ngoi thnh y lo T Tn. Anh em v
v ch du ca T Tn, lic trng T Tn khng dm ngng ln nhn, c ci u, np mnh chu chc dng
thc n.
T Tn ci bo ch du :
- Sao trc kia ch ngo ngc m by gi li cung knh nh th.
Ch du khm nm, p mt xung t, xin li :
- V thy ch c ngi cao, ca nhiu.
T Tn th di than :
- Cng ci thn ny, nhng lc ph qu th h hng s hi, khi bn tin th h hng khinh r, hung g mi
ngi? V li nu ta c vi khonh rung gn thnh Lc Dng th lng sao cn c eo n t tng ca
su nc?
T Tn bn phn tn nghn vng cho h hng b bn. Trc kia khi T Tn sang Yn, c vay mt trm quan
tin lm vn, n khi c ph qu, T Tn bn ly mt trm nn vng n tr. Tn bo p tt c nhng
ngi mnh mang n. Ring c mt ngi theo T Tn cha c bo p mi t ni trc mt T Tn.
T Tn ni :
- Ta khng phi qun ngi u. Ngi cng ta n nc Yn, hai ba ln ngi mun b ta trn sng Dch
Thy. Lc by gi, ta khn cng, cho nn on ngi nhiu. V th mi bo p ngi sau.
Ngi ny cng c bo.
T Tn sau khi giao c vi su nc hp tung, bn tr v Triu. Triu Tc Hu phong T Tn lm V An
Qun, v tuyn b c th cho Tn bit.
Qun Tn khng dm ra ca Hm Cc nhm ng trong mi lm nm. Sau Tn sai T Th la di T, Ngy
cng Tn nh Triu, mun ph c hp tung.
T, Ngy nh Triu, Triu Vng trch T Tn, T Tn s, xin i s Yn, quyt lm hi T.
T Tn ri khi Triu, c hp tung tan.
Tn Hu Vng g con gi cho Thi t nc Yn. Nm y Vn Hu cht.
Thi t ln thay, tc l Yn Dch Vng. Dch Vng mi ln ngi, T Tuyn Vng nhn nc Yn c tang,
nh nc Yn ly mi thnh. Dch Vng bo T Tn :
- Ngy trc tin sinh n nc Yn, tin vng cp tin cho tin sinh sang yt kin nc Triu, kt qu hp
tung c su nc. Nay T u tin nh Triu, ri n nh Yn. Nc Yn v tin sinh m b thin h
ci. Tin sinh c th ly li c t Yn b cp khng?
T Tn thn qu ni rng :
- Xin ly li h nh vua.
T Tn ra mt T Vng, ly hai ly, ci xung chc mng, nhng ngng u ln (5) li phng iu.
T Vng ni :
- Sao m chc mng v phng iu theo nhau chng th.
- Thn nghe ngi i khng n ph t non v n n vo th cng y bng m cht, kt qu cng kh nh
cht i Nay Yn tuy nh yu nhng n l con r ca Tn Vng. i vng tuy c mi thnh ca Yn
nhng lm k th mun i vi nc Tn mnh. Vic ny khin cho nc Yn yu lm hng qun i trc,
cn nc Tn mnh ym h sau chiu tp tinh binh trong thin h, tc l cng mt loi vi vic n ph
t non y.
T Vng i sc mt ni :
- Th th lm th no?
T Tn ni :
- Thn nghe ni ngi xa gii ng ph th chuyn tai v thnh phc, nhn tht bi lm cng. Nu i vng
thc nghe k ca thn th hy tr ngay cho Yn mi thnh. Yn v c c mi thnh th no cng mng.
Ngi ta bo b mi th hn, c tnh giao hiu bn vng l th y. Nay Yn, Tn u th T th i
vng ra hiu lnh cho thin h, ai dm khng nghe. Th l i vng theo nc Tn bng li ni sung,
dng mi thnh m ly c thin h, y l c nghip b vng .
T Vng ni :
- Phi.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Ri tr cho Yn mi thnh.
C ngi ni xu T Tn :
- ng ta l ngi ti tro tr, lo xoay x tm cch bn nc, ch s lm lon.
T Tn s c ti, quay v, nhng Yn li khng cho lm quan na.
T Tn yt kin Yn Vng ni :
- Thn l k qu ma ng Chu, khng c cht cng cn g m nh vua bi thn miu, knh l thn
triu. Nay thn v nh vua lm lui qun nc T, ly c mi thnh, ng l phi c gn gi nh vua
hn trc, ti sao thn v, nh vua li khng cho thn ra lm quan? Chc l c k ni vi nh vua rng thn
bt tn hi thn. Thn m bt tn l phc ca nh vua y. Thn nghe ni trung tn l d v mnh; tin th l
v ngi (6). V li iu thn ni vi T Vng khng phi l la di u. Thn b m gi ng Chu, c
nhin l b chuyn v mnh m lo chuyn tin th y. Nay c ngi hiu nh Tng Sm, lim nh B Di, tn
nh V Sinh, c c ba ngi y th nh vua th th no.
Yn Vng ni :
- lm ri.
T Tn ni :
- Ngi hiu nh Tng Sm th no cng khng ri cha m mt m ngoi. Nh vua lm sao c th khin
h i b nghn dm th ng vua nguy khn ca nc Yn nh yu? Ngi lim nh B Di th no cng
lm ngi ni ngi ca nc vua C Trc, khng chu lm quan ca V Vng khng chu phong hu m
cht i di ni Th Dng. Ngi lim nh th, nh vua lm sao sai h i b hng nghn dm mu
vic tin th T? Ngi tn nh V Sinh, hn vi ngi con gi n di cu, ngi con gi khng li,
nc ln n ni, anh ta cng khng i, m ct cu m cht. Ngi c tn nh th, nh vua lm sao sai khin
c h i b ngn dm, lm lui qun mnh ca T? Thn ni v trung tn m c ti vi ngi trn l th y?
Yn Vng ni :
- l khng trung tn m thi, l no c ngi v trung tn m phi ti?
T Tn ni :
- Khng phi th, thn nghe c ngi i lm quan xa, v t thng vi ngi khc. Ngi chng sp v, k
gian phu lo s Ngi v ni: Ch lo, ti lm ru thuc i n ri. c ba ngy, ngi chng v thc.
Ngi v sai ngi thip em ru mi chng ung. Ngi thip mun ni ru c thuc c th s b ch
b ui; khng ni th s ng ch b cht. N bn gi v ng lm mt ru. ng ch gin lm, nh ngi
thip nm chc roi. Cho nn ngi thip ng mt ru, trn bo ton c ng ch, di bo ton c
b ch, nhng vn khng khi b roi vt.
Yn Vng ni :
- Tin sinh li v chc c.
Vua Yn hu i T Tn. M Dch vng l v Vn Hu t thng vi T Tn. Yn Vng bit vic , nhng
cng hu i T Tn. T Tn s b git bn ni vi Yn Vng :
- Thn Yn, khng th khin cho Yn c trng, nhng nu T th Yn th no cng c trng.
Yn Vng ni :
- Ty tin sinh.
Ri T Tn v ni c ti vi Yn, nn chy trn sang T. T Tuyn Vng cho T Tn lm khch khanh. Khi
Tuyn Vng cht, Mn Vng ln ngi. T Tn bo Mn Vng chn ct hu t l hiu, xy nh cao,
m vn rng t l c . T Tn mun ph hoi T gip Yn. Dch Vng nc Yn cht. Yn Khoi
Vng ln lm vua. V sau, nhiu i phu nc T cng T Tn tranh ginh s tin yu ca nh vua, nn sai
ngi m T Tn, T Tn khng cht, b thng nng b chy. T Vng sai ngi tm hung th nhng
khng bt c. T Tn gn cht, ni vi T Vng :
- Thn cht, xin dng xe x xc thn m rao ch: T Tn v Yn lm lon T. Nh th th th no cng
bt c hung th git thn.
T Vng bn lm nh li T Tn, qu nhin k git T Tn t ra nhn.
T Vng nhn git k m cht T Tn.
Vua Yn nghe bit chuyn, ni :
- T bo th cho T Tn n th l cng!
T Tn cht ri, vic v l. T sau nghe tin y, gin Yn, Yn s lm.
Em ca T Tn l i, em ca i l L thy anh c ph qu cng u bt chc hc du thuyt. Lc T
Tn cht, i xin yt kin Yn Vng, mun ni tip vic c. i ni :
- Thn l ngi qu ma ng Chu, trm nghe tn ngha ca i vng, nn mc du ngu dt cng b cy
ba i tm i vng. n Hm an c thy tn mt, khc xa iu tai nghe. Khi ng Chu, thn trm
t ph v ch hng mnh. Nhng lc n triu nh nc Yn, xem qun thn, h li ca i vng, bit i
vng l bc vua sng trong thin h.
Yn Vng ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Ngi ni vua sng l th no?
i ni :
- Thn nghe ng vua sng ct nghe iu li lm khng mun nghe iu hay ca mnh. Thn xin mch bo
iu li lm ca b h. T, Triu l k th ca nc Yn. Nay b h th k th nh li nc bn ca
mnh, khng phi l iu lm li cho nc Yn. B h t ngh xem. Th l tnh sai. Nu khng bit can
ngn th khng phi l k trung thn.
Yn Vng ni :
- T c nhin l k th ca qu nhn m qu nhn mun nh. Ch lo nc mi mt, sc khng . Nu nh
ngi c th ly Yn nh T c th qu nhn xin em nc giao cho ngi.
- Thin h c by nc nh nhau, m Yn vo hng nc yu. Mt mnh nh th khng c, nu da
vo u th c y tn trng. pha Nam da vo S th c S tn trng; pha Ty da vo Tn th
c Tn tn trng; gia da vo Hn, Ngy th c Hn, Ngy tn trng. V li nu nc mnh da vo
nc no m c tn trng, tt nhin i vng cng c tn trng. Nay vua T ln tui m li t ph.
Pha Nam nh S nm nm, qun s mi mt: pha Bc nh nhau vi Yn, ba qun b thua m bt c hai
tng. Th m cn em nhng binh s cn li, hng v pha Nam nh i Tng c nm nghn c xe,
bao gm mi hai ch hu. Vua th mun c t, nhng kit lc, c g ng khen. V thn nghe ni nh
nhau lun th dn nhc, qun i lu th sc mt.
Yn Vng ni :
- Ta nghe nc T c sng T trong, sng H c c th gi vng, c thnh di, ln che ch. C
thc th khng?
i ni :
- Thin thi khng cho, du c sng T, sng H cng khng gi vng c; sc dn nhc, du c thnh di
ln cng khng che ch c. V li ngy trc, T khng ng qun T Ty l phng nc
Triu y; khng ng qun H Bt l phng b nc Yn. Nay T Ty, H Bc c binh lnh n th
ht, trong nc mt nhc. Phm v vua kiu ngo th th no cng ham li. By ti vong quc th th no
cng tham tin. Nu b h khng ly lm nhc, a con yu, em rut, ch h lm con tin, ly chu bu, ngc
la biu t hu, th h s cm n nc Yn m khinh b nc Tng mt. Nh vy T c th mt thi.
Yn Vng ni :
- Ta nh phi ph thc con cho tri vy.
Yn Vng bn sai mt ngi con sang lm con tin nc T. Ri T L nh con ca Yn Vng lm con
tin T, xin yt kin T Vng. T Vng on T Tn, toan b t T L. Con ca Yn Vng lm con tin xin
li h T L mi thi. L bn hin thn lm quan nc T.
Tng ca Yn l T Chi thng gia vi T i, mun nm quyn hnh Yn, bn sai i sang hu con tin
ca Yn T. T sai i bo co vi Yn.
Yn Vng Khoi hi :
- T Vng c th lm b chng?
i ni :
- Khng th c.
- Sao th?
- T Vng khng tin ti ca mnh.
T y Yn Vng chuyn dng T Chi, sau nhng ngi cho ng ta.
Nc Yn lon to. T nh Yn, git Khoi cng T Chi.
Nc Yn lp Chiu Vng lm vua. T i, T L khng dm v Yn, rt cc u v vi T, c T hu
i. T i qua nc Ngy. Ngy v nc Yn bt i. T sai ngi bo vua Ngy :
- T xin ly t ca Tng phong cho Kinh Dng Qun (7). Tn nht nh s khng nhn. Khng phi Tn
khng c li nu giao hiu vi T v nhn c t Tng u; m v Tn khng tin T Vng v T i. Nay
T vi Ngy xch mch nhau n th, th T khng di Tn, Tn s tin T. T vi Tn hp nhau, Kinh Dng
Qun c t ca Tng, khng phi l iu li cho Ngy. Cho nn chng bng nh vua cho T T sang
ng, Tn th no cng nghi T v khng tin T T. T, Tn khng ha hp, thin h khng bin i, v vic
nh T hnh thnh?
Ngy bn th T i ra.
i sang Tng, Tng i i t t. T nh Tng, Tng nguy cp. T i bn a th cho Yn Chiu Vng
ni :
- ng vo hng nc c hng vn c xe m phi gi con tin T th danh hn m quyn nh (8); gip T
nh Tng th nhc dn m tn ca. Ph Tng m lm hi t Hoi Bc to ln v bo b th k th l T s
thm mnh m nc mnh th s b hi. Ba vic y u lm cho nc nguy to vy. V li b h lm iu d l
mun gi tn vi T, nhng T li cng khng tn b h, cng ght Yn. Th l b h mu tnh sai. Nay
nc Tng c thm t Hoi Bc l n thnh mt nc mnh c vn c xe y; m nc T li kim tnh c,
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

th l thm mt nc T vy. Bc Di t vung by trm dm m thm nc V, nc L th s thnh mt
nc mnh c vn c xe y; m nc T li kim tnh c, th l thm hai nc T. Vi mt nc T mnh,
Yn cn nhn nhc khng chng c; nay c ba nc T gn Yn th tai v tt ln. Tuy nhin ngi khn
ngoan th bin ha thnh pht, chuyn bi thnh thng. Nc T cng nh tm la trng xu em nhum
mu ta (9) m gi gp mi. Vit Vng Cu Tin nng mnh Ci K, quay tr li nh tan nc Ng
mnh, lm b ch thin h. l u nhn ha thnh phc, chuyn bi thnh thng. Mun th th khng g
bng gi T lm b m tn n, sai s i tuyn th vi nh Chu, t ph ca Tn m ni: Ci k hay nht l
ph Tn; th na l phc tng theo T. Nu nh nh vua phc tng theo T th vua Tn th no cng lo
lng. Nc Tn nh cc nc ch hu nm i nay th m nay a v ca n di nc T th n s
tc. Ch ca vua Tn l phi lm sao cho nc T cng khn, d c phi em ton lc trong nc ra lm n
cng khng tic. Th th ti sao nh vua khng sai hip s ni vi Tn Vng nh th ny: Yn, Triu, Tng
lm cho nc T c bo b, tn T m lm k di ca T, Yn, Triu khng c li g iu . Yn,
Triu khng c li nhng vn phi lm, v khng tin Tn Vng. Th th sao b h khng khin ngi
ng tin cy tip thu Yn, Triu, khin Kinh Dng Qun, Cao Lng Qun lm con tin trc khi Yn, Triu,
Tn c bin c. Th th Yn, Triu s tin Tn. Tn lm phng Ty, Yn lm phng Bc, Triu lm
gia. Lp ba ra mnh lnh cho thin h; Hn, Ngy khng nghe th Tn nh; T khng nghe th Yn,
Triu nh; thin h en ai dm khng nghe? Thin h nghe theo th nhn th m thc Hn, Ngy nh
T, bo: Phi tr li t cho Tng, tr t Hoi Bc cho S. T tr t cho Tng, tr Hoi Bc cho S, th l
Yn, Triu li y. Ba ng ngang nhau l iu Yn, Triu mong mun. V s thc th c hng li; v
mt tn qu th c mn nguyn. Yn, Triu s b T dng nh rt giy vy. Nay nu khng tip thu Yn,
Triu th nghip b ca T tt thnh. Ch hu nghe theo T m h h khng theo th l nc b nh y.
Ch hu nghe theo T m b h theo h, th l mang ting hn y. Nay tip thu Yn, Triu th nc dc
yn m danh c tn; khng tip thu Yn, Triu th nc b nguy m mang ting hn. B a v yn n tn
qu, m mang ly a v nguy vong, hn h, ngi khn ngoan khng lm. Tn Vng nghe cu ni y tt
nh m vo rut. Sao b h khng sai bin s em cu ni kh chu y ni vi Tn th tt Tn nghe theo, th
no cng nh c T. Tn nghe theo th s giao hiu c gn b, nh T l iu ch li chnh ng. Tn
trng s giao hiu gn b, lo iu ch li chnh ng l vic ca bc thnh vng y.
Yn Vng khen th ca i, ni :
- Tin nhn tng chu n h T. V c lon T Chi nn T Tn b Yn di. Yn mun bo th T, ngoi h
T th khng ai lm c.
Bn sai mi T i, li i i t t, cng i mu nh T. Kt qu ph c T. Mn Vng phi chy.
Sau t lu, Tn mi Yn Vng, Yn Vng mun i. T i ni vi Yn Vng :
- S c t Ch m nc S mt; T c nc Tng m nc T mt.
Ti sao T, S khng th ly t Ch, nc Tng th Tn? l v Tn th k c cng. Tn ly c thin
h khng phi l lm vic ngha m lm vic bo y. Tn lm vic bo v ni thng vi thin h. H ni vi
S rng: Gip binh ca t Thc i thuyn trn sng Vn, theo nc l ma h m xung sng Giang ch
nm ngy l n t Snh. Gip binh ca Hn Trung i thuyn ra sng Ba, theo nc l ma h m xung
sng Hn, th ch bn ngy l n bi Ng Ch. Qu nhn tp hp gip binh pha ng huyn Uyn ri i
xung p Ty. Ngi khn ht ng xoay x k dng s ht cch tr ti; qu nhn nh S nh bt chim
ng, nht nh l c. Nh vua li cn mun ch thin h nh Hm Cc ? Th th xa xi qu? V th cho
nn S Vng mi by nm nay th Tn. Tn ni thng vi Hn rng: Ta dy qun t Thiu Khc, mt
ngy l chn ngang ni Thi Hng. Ta dy binh Nghi Dng ri nh vo Bnh Dng th ch hai ngy l tt
c u rung chuyn. Ta qua hai Chu (10) ri nh vo trnh, th ch nm ngy l ly c nc Trnh. Hn
cho l phi, cho nn th Tn. Tn ni thng vi Ngy rng: Ta nh ly An p, chn N Kch, Hn Th, Thi
Nguyn, Quyn; ta xung Ch o, Nam Dng, Phong, K, bao vy thnh ca hai Chu, nhn nc u ma
h, i thuyn nh, mang n khe pha trc, gio sc pha sau. Ta khi chm Hunh Trch th Ngy
khng cn i Lng; khi bn Bch Mai th Ngy khng cn Ngoi Hong, T Dng; Khi bn Tc T th
Ngy khng cn Kh, n Khu; trn ng b th nh H Ni; ng thy th dit i Lng. Ngy cho l
phi cho nn th Tn. Tn mun nh An p, s T cu An p, th giao t Tng cho T v ni: Tng
Vng v o, lm ngi bng g vit tn qu nhn, ri bn vo mt. Qu nhn xa khng tin nh.
Vng nh ly c t Tng cng nh chnh qu nhn nh c t y. Sau khi nh ly An p, Tn
s nhn y bt ti T v vic ph Tng. Tn mun nh Hn, s thin h cu Hn th giao T cho thin h
m ni rng: T Vng bn ln hn vi qu nhn th bn ln la di qu nhn. ba ln T quyt tm cm
u thin h nh qu nhn. C T th khng c Tn, c Tn th khng c T; phi nh T, phi tiu dit
T. Sau khi c Nghi Dng, Thiu Khc n Lan Trch, Tn s buc thin h v ci ti nh ph
T. Tn mun nh Ngy, nhng lo ngi S, bn ly Nam Dng giao cho S, ni rng: Qu nhn th no
cng s tuyt giao vi Hn. S hy gi ly Qun Lng, chn t Manh ch, nu c li cho S th cng nh c
li cho qu nhn. Khi Ngy b nc thn thin m hp vi Tn, Tn s nhn ly vic S chn Manh ch
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

m bt ti S. Sau , khi qun Ngy b nguy khn Lm Trung, v cc nc Yn, Triu mnh ln, th Tn
li ha ly tiu ng giao cho Yn, ly T Ty giao cho Triu v sau , Triu ging ha vi Ngy, a cng
t Din l con tin Tn nh c T Th (tng quc nc Ngy - ND) lin binh vi Ngy nh Triu nhng
b qun Triu nh bi Tiu Thch, b tn tht nng n Dng M. Tn bn lm ra v knh trng Ngy,
ha cho n t Dip, t Thi, nhng bn thn mnh th li ging ha vi Triu khi no mnh xm chim
Ngy th khng b Triu cn tr, v gp lc kh khn th sai em ca Thi hu l Nhng Hu cu ha. Cn
nu thng Ngy th s la c m v cu. Tn trch Yn th bo l v Giao ng, trch Triu th bo l v T
Ty, trch Ngy th bo l v Dip Thi, trch S th bo l v Manh ch, trch T th bo v Tng. Ci li y
tc l ni qun ni quanh nh ci vng trn, dng binh nh m khu thu. M khng ngn c, cu khng
gi c. Trong nhng trn nh Long C, Ngn Mn, Phong Lng, Cao Thng, Triu Trang, Tn git
dn ca Tam Tn (11) n vi trm vn. Nay nhng ngi cn sng u l nhng ngi m ci, cha b qun
Tn git. Nh vua xem nhng trn ngoi Ty H v t Thng Lc, tai v Tam Xuyn, Tn Quc, lm
thit hi mt na Tam Tn! Tai v Tn gy ra to ln l nh th y? Th m k du thuyt ca Yn, Triu n
Tn, u tranh nhau thuyt phc vua mnh th Tn. l iu thn rt lo.
Yn Chiu Vng khng i na. T i li c tn trng Yn. Yn sai i i giao c vi ch hu, cng
hp tung nh thi T Tn. C nc theo, c nc khng theo, nhng thin h t y vn tn knh c tung
ca h T. i v L u c sng lu mi cht, danh ting lng ly ch hu.
3. Thi S Cng ni :
- Ba anh em T Tn u i du thuyt cc nc ch hu, danh ting lng ly. Thut ca nhng ngi y gii
v quyn bin. T Tn b phn gin m cht, thin h u ci T Tn m king hc thuyt y ca Tn. Song
i ni v T Tn nhiu iu qui l, c vic g k quc mt cht l c gn cho T Tn. T Tn ni dy t
chn lng xm, hp tung su nc. iu chng t tr thc ca ng ta c ch hn ngi. Cho nn ti trnh
by vic lm ca ng ta theo th t thi gian, khng cho ng ta ch mang ting xu thi vy.

(1) Phu: 100 mu, ba phu l ba trm mu.
(2) Trong nhng on du thuyt ca T Tn thy r ci thut thm d; nm vng tnh hnh, xt tt c mi
mt, tm ng ch h m thuyt phc.
(3) ni ln trc ci nh, khng nn sau ci ln.
(4) Tc l p nh Chu.
(5) Mt th on lm ngi ta ch . Lc ny T Tn khng cn ngh n vic chng Tn na.
(6) Li ni tiu biu cho ci tm l trng trn, v lun l ca bn i du thuyt.
(7) Em ca vua Tn.
(8) Chnh T i khuyn vua Yn gi con lm con tin T, ri sau li ni nh vua lm th l sai.
(9) Vua T thch mu ta, cho nn tc nc T chung mu y. ni T bn ngoi c v mnh nhng thc ra
th khng phi.
(10) Hai Chu l ng Chu v Ty Chu.
(11) Tam Tn: Triu, Hn, Ngy.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|.cg;, |.co,_ \_,
1. Trng Nghi l ngi nc Ngy. Trc cng T Tn theo hc Qu Cc tin sinh. T Tn t cho mnh
km Trng Nghi v hc thut. Trng Nghi hc xong i du thuyt cc ch hu. Nghi c ln theo tng quc
nc S ung ru, sau tng quc nc S mt ngc bch. Mn h ng cho Trng Nghi, ni :
- Nghi ngho khng c ngh ngng g, nht nh hn ly trm ngc bch ca tng qun.
H bt Trng Nghi nh vi trm roi, Nghi khng nhn ti. H tha cho. V Nghi ni :
- H! Nu chng khng c sch i du thuyt th sao n ni phi ci nhc ny?
Trng Nghi bo v :
- Nhn xem li ta cn khng?
V ci :
- Li cn.
Nghi ni :
- c ri? (1)
T Tn phong bao lu thuyt phc c Triu Vng theo hp tung v cm u vic hp tung vi cc nc.
Song ng ta s nc Tn nh ch hu, s hng mt c tung. Ngh khng ai c th cm quyn Tn ngoi
Trng Nghi, T Tn bn sai ngi gi cho Trng Nghi ni :
- ng trc quen T Tn, nay Tn cm quyn, sao ng khng n chi nh gip t ch nguyn ca
mnh.
Th l Trng Nghi sang Triu, a danh thip xin yt kin T Tn, T Tn bn dn bn mn h ng thng
bo v khng c i u trong vi hm.
Sau , Tn tip kin Nghi, Nghi ngi di thm, cho Nghi n cm ca hng y t nng hu, nhn nhic
Nghi :
- Ti nng nh ngi m li khn nhc th ? Ta khng phi l khng th ni ngi c giu sang,
nhng ngi khng ng c dng.
Bn t t ui i.
Trng Nghi t cho mnh l bn c n nh gip , khng ng li b s nhc nn tc gin. Ngh ch hu
khng u c th nh c, ch c nc Tn mi lm kh c Triu, Nghi bn i vo Tn.
Sau , T Tn bo mn h :
- Trng Nghi l hin s trong thin h, ta khng th bng. Nay ta may c dng trc, m ch c mt mnh
Trng Nghi l c th cm quyn binh Tn. Song anh ta ngho, khng c cch g tin thn. Ta s anh ta
ham ci li nh m khng thnh t, cho nn mi n lm nhc tru tc. Ngi hy v ta gip ngm ng
ta.
on, T Tn ni vi Triu Vng pht cho tin ca xe nga cho ngi ln lt theo Trng Nghi cng nh
tr, dn dn thn mt, a cho Nghi tin bc, xe nga, Nghi mun g th chu cp cho ngay, nhng khng ni.
Trng Nghi nh vy c yt kin Tn Hu Vng. Hu Vng cho lm khch khanh, cng mu nh ch
hu. Ngi mn h ca T Tn bn t gi ra i. Trng Nghi ni :
- Nh ng mi c hin t, ti sp bo n sao ng li i?
Ngi kia ni :
- Khng phi ti bit ngi u, bit ngi l T Qun. T Qun lo Tn nh Triu, hng mt iu c hp tung.
Li cho rng ngoi ngi ra, khng ai c th nm c quyn bnh nc Tn, cho nn tru tc ngi ri ngm
sai ti theo hu h t cp cho ngi lm trn mu k ca T Qun. Nay ngi c dng, ti xin v bo.
Trng Nghi ni :
- Than i? Th l ta mc mu T Qun m khng bit, r rng ta khng bng T Qun. Ta li mi c dng
lm sao ngh n vic nh Triu c? ng t n T Qun h ta. Trong thi cn T Qun, Nghi u dm
ni chuyn nh Triu? V li, T Qun cn y, Nghi dm lm tr g c?
Sau khi lm Tha tng nc Tn, Trng Nghi bn vit t hch bo tng quc nc S: Trc ta theo
ngi ung ru, ta khng ly trm ngc bch ca ngi, ngi nh n ta. Ngi hy lo gi nc cho
kho, ta s c ngy ly trm thnh ca ngi y.
t Ba v t Thc nh nhau, u n cu cu Tn. Tn Hu Vng mun em qun nh Thc, nhng
ngi ng s him tr, nh hp kh i.
Hn li n xm ln; mun nh Hn trc, sau s nh Thc, nhng s khng li; mun nh Thc trc
nhng li s Hn nh p Tn. Hu Vng do d cha quyt. T M Thc cng Trng Nghi tranh lun
nc mt Hu Vng.
T M Thc (2) mun nh Thc. Trng Nghi ni :
- Chng bng nh Hn.
Hu Vng ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Xin ni ti sao?
Nghi ni :
- Thn vi Ngy, lm bn vi S, em qun xung Tam Xuyn, ngn chn ca Thp Cc, lm ch ng
n Lu. Ngy ct t Nam Dng, S n gn Nam Trnh, Tn nh Tn Thnh, Nghi Dng n gn
ngoi ng ca hai Chua (3), trch ti Chu Vng xm ln t ca S, Ngy. Chu t bit khng th cu c
tt phi em bu v chn vc (4) ra. Gi ly chn vc, cm ly a , s sch, ly th Thin t ra lnh
cho thin h, thin h ai dm khng nghe theo! y l nghip vng y. Nay Thc l nc xa tt v pha Ty,
v thuc hng Nhung, ch. Ta lm lnh mt, dn chng vt v nhng khng ni danh: c t ca n
khng lm li. Thn nghe ni tranh danh triu, tranh li ch. Nay Tam Xuyn, Chu Tht tc l
triu v ch ca thin h, m i vng khng tranh, li tranh Nhung, ch, th l cn cch xa vng nghip
lm.
T M Thc ni :
- Khng phi. Thn nghe ni: v vua mun nc giu th ct c rung t; v vua mun binh mnh th ct
c dn giu; v vua mun lm vng th ct c c rng ln. C ba iu y th nghip vng s theo
sau. Nay nh vua t nh, dn ngho, cho nn thn mun lm vic d trc. Nay Thc l nc xa tt v pha
Ty v l trng cc dn Nhung, ch, ang c lon Kit, Tr. Ly binh Tn nh nc y khc no khin si
lang ui n d? c t nc y m rng nc, ly ca nc y lm dn giu, nui binh si
khng thit n dn chng m h theo phc. nh mt nc m thin h khng cho l bo; c ht
li vng Ty Hi m thin h khng cho l tham. Th l ta lm mt vic m c c danh ln thc, li cn c ci
ting l tr bo, ngn lon na. Nay ta nh Hn tt s uy bc Thin t, l danh khng tt, m v tt c li,
li mang ci ting bt ngha. nh nc thin h khng mun nh, tht l nguy vy Thn xin by r ti sao.
Chu l tn tht trong thin h, T l nc thn thin vi Hn. Chu t bit mt chn vc, Hn t bit mt t
Tam Xuyn. Hai nc y chung sc hp mu, da vo T, Triu m cu ha vi S, Ngy. B h khng
th ngn h ly chn vc cho S, ly t cho Ngy. Thn bo nguy l th y. Khng bng nh Thc l k
vn ton.
Hu Vng ni :
- Phi, qu nhn xin nghe nh ngi.
Ri em binh nh Thc. n thng mi ly c Thc. Bn bnh nh nc Thc, trut Thc Vng i
hiu lm hu, ri khin Trn Trang lm Tha tng nc Thc.
Thc thuc Tn, Tn v th cng giu mnh khinh ch hu. Nm th 10 thi Tn Hu Vng, vua Tn sai
cng t Hoa cng Trng Nghi vy B Dng, B Dng phi hng. Nghi nhn ni vi Tn li thn thin vi
Ngy, ri sai cng t Do lm con tin Ngy.
Nghi nhn ni vi Ngy Vng :
- Tn Vng i Ngy rt hu, Ngy khng th v l c.
Ngy nhn np t Thng Qun, t Thiu Dng t Tn Hu Vng. Tn Vng bn cho Trng Nghi
lm Tha tng, i tn Thiu Dng gi l H Dng. Nghi lm Tha tng nc Tn c bn nm, lp
Hu Vng lm vng. Mt nm sau khi Nghi lm Tha tng, nc Tn nh ly t Thim, p i
Thng Qun; hai nm sau Tn sai Nghi i hi vi tng cc nc T, S ti Khit Tang. Khi t phng
ng tr v, Nghi thi khng lm Tha tng.
Nghi sang lm tng quc nc Ngy, bo Ngy Vng: Tn mun Ngy th Tn trc ch hu bt
chc. Ngy Vng khng chu nghe Nghi. Tn Vng gin, nh ly t Khc c, Bnh Chu ca Ngy li
ngm iTrng Nghi cng hu. Trng Nghi thn khng c g v bo p Tn lu li Ngy bn nm.
Ngy Tng Vng cht. Ai Vng ln ngi, Trng Nghi li ni vi Ai Vng, Ai vng khng nghe.
Trng Nghi ngm bo Tn nh Ngy. Ngy nh nhau vi Tn b thua. Nm sau T li nh bi Ngy
bn Qun Tn. Tn li mun nh Ngy, trc tin nh bi qun ca Thn Sai nc Hn, chm tm vn th
cp. Ch hu khip s. Trng Nghi li bo vi Ngy Vng :
- t ca nc Ngy vung khng y nghn dm, qun khng qu ba mi vn ngi, bn b bng phng,
cc pha thng vi ch hu, khng c ni cao sng ln ngn tr. i t Trnh n Lng (5) hn hai trm dm
xe chy ngi i khng phi vt v m n c. Nc Lng pha Nam, gip gii nc S; pha Ty
gip gii nc Hn; pha Bc gip gii nc Triu; pha ng gip gii nc T; binh s i th gi ni n ly
bn pha khng n mi vn. a th nc Lng r rng l bi chin trng. Nc Lng pha Nam
thn vi S, khng thn vi T, th T nh mt ng; pha ng thn vi T khng thn vi Triu, th
Triu nh mt Bc khng ha hp vi Hn th Hn nh mt Ty; khng thn vi S th S nh mt
Nam. Ni ci cnh chia nm x by l nh th. V li ch hu hp tung l yn x tc, lm cho vua c
tn qu, qun c mnh v ni ting vy. Nay nhng k hp tung ch trng thng nht thin h c lm
anh em, git nga trng n th trn sng Hon Thy gi vng cho nhau. Nhng anh em thn cng mt
cha m cn tranh nhau tin ti, mun dng li la di lt nhau. R rng ci mu tha ca T Tn khng
th thnh c. Nu i vng khng chu theo Tn, Tn s em qun xung nh min H Ngoi, chim c
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Quyn Din, Toan To, uy bc nc V, ly Dng Tn th Triu s khng i xung pha Nam c; Triu
khng i xung pha Nam th Lng khng ln Bc c; Lng khng i ln min Bc th con ng hp
tung t; con ng hp tung t th khng th no nc ca i vng khng nguy. Tn da Hn nh
Lng. Hn b Tn p, Hn vi Tn lm mt, Lng c th ng i mt nc c, thn thy lo cho i
vng v ch y. i vi i vng chng c k g bng th Tn. Th Tn th S, Hn khng dm ca quy.
i vng khng lo v S, Hn th c vic nm khnh, nc chc chn khng phi lo ngi g. V li nc m
Tn mun lm yu nht l S; m nc lm S yu th khng nc no bng Lng, S tuy c danh l giu
ln, nhng thc ra th trng rng. Qun nc y tuy nhiu, nhng d chy hay trn. khng chin u bn b
c. Nay em tt c qun ca Lng quay v pha Nam nh S th nht nh thng S. Ct nc S
m rng Lng, bt xn S va lng Tn; gy ha cho nc khc nc mnh c yn, l vic
hay. Nu i vng khng nghe thn, Tn cho binh s mc o gip i nh min ng, by gi du mun th
Tn cng khng th c. V li, k theo chc hp tung ch ni hng, nhng t ng tin. Thuyt phc c
mt ch hu l c phong hu, cho nn k s du thuyt trong thin h khng ai khng ngy m nm tay
trn mt nghin rng thuyt phc cc v vua v s tin li ca hp tung; cc v vua khen li bn lun l
hay, ri c bm rit ly li ni ca h, lm sao khi lm c. Thn nghe ni cht lng chim s lm chm
thuyn; ch nhiu vt nh s lm gy trc xe, ming ngi ta lm chy loi kim, nhiu li gim pha lm tan
ct nhc!. Xin i vng xt k k bn v cho xin hi ct (6) ri khi nc Ngy.
Ai Vng bn b hp tung ri nh Nghi, xin ha vi Tn.
Trng Nghi v li lm Tha tng nc Tn. c ba nm, Ngy li chng Tn, lo hp tung. Tn nh
Ngy ly t Khc c. Nm sau Ngy li th Tn. Tn mun nh T. T, S hp tung vi nhau. V th,
Trng Nghi sang lm Tha tng nc S. S Hoi Vng nghe Trng Nghi n, dnh ci nh to cho
Nghi , ni :
- Nc ti l nc xa xi h lu, ng c g dy bo khng?
Nghi ni vi S Vng :
- i vng nu nghe thn, ng ca quan tuyt giao c vi T th thn xin dng t Thng su trm
dm, khin con gi Tn c lm thip hu h qut tc cho i vng. Hai nc Tn, S ly v g chng
vi nhau thnh nc anh em mi mi. Th l pha Bc th lm yu nc T m pha Ty lm ch nc Tn
y. Khng k g tin bng th.
S Vng thch lm nn nghe theo. Qun thn u chc mng, ch mt mnh Trn Chn chia bun vi nh
vua. S Vng gin ni :
- Qu nhn khng phi c binh xut qun m c su trm dm t, qun thn u mng, mt mnh ngi
chia bun l ti lm sao?
Trn Chn tha :
- Khng phi. Theo iu thn thy th khng th ly c t Thng m tri li T vi Tn s ha hp.
Tn vi T ha hp th iu lo ngi nht nh s n.
S Vng ni :
- ng ly g lm cn c ni th.
Trn Chn tha :
- Tn trng S chng qua l v c T. Nay S ng ca quan, tuyt giao vi T th S li b c lp. Tn mong
ch g ci nc b c lp m cho su trm dm t Thng ? Trng Nghi v Tn, th no cng ph b
h, th l pha Bc ta tuyt giao vi T; pha Ty phi lo lng vi Tn vy. Ri qun lai nc y th no cng
u n. i vi b h, khng k g bng b trong ngm hp vi T m b ngoi thtuyt giao vi T. Sai
ngi theo Trng Nghi. H cho ta t, ta s tuyt giao vi T cng cha mun. H khng cho ta t th ta
c ngm hp vi T mu tnh.
S Vng ni :
- Xin ng Chn cm ming ng ni na i qu nhn c t .
Bn trao n tng quc cho Trng Nghi v cho Nghi nhiu ca. Ri ng ca tuyt giao vi T. Li sai mt
vin tng qun i theo Trng Nghi.
Trng Nghi n Tn, gi v lm b t dy vn ng xe, ba thng khng vo chu. S Vng nghe tin ni :
- Nghi cho qu nhn cha kin quyt tuyt giao vi T ?
Bn sai dng s sang Tng, mn ph tit ca Tng, sang Bc mng T Vng, T Vng gin lm, nn
lng chu phc tng Tn. Tnh giao hiu ca Tn vi T li ni li, Trng Nghi mi vo chu, bo s gi ca
S :
- Thn c su dm t n lc xin hin dng t hu ca i vng (7).
S gi ca S ni :
- Thn c lnh ca vng l ly su trm dm t ca Thng , ch khng thy ni su dm.
S gi v bo vi S Vng, S Vng gin lm, em qun nh Tn.
Trn Chn ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Chn c th m ming ni c chng? nh Tn chng bng ct t cho Tn, cng Tn hp qun
nh T. Th l ta b t ra cho Tn m c b li T vy. Nh th nc ca vng ng hu c th cn.
S Vng khng nghe. Cui cng em qun i v sai tng qun Khut Ci nh Tn. Tn, T cng nh
S, chm tm vn th cp, git Khut Ci, ly t an Dng, Hn Trung. S li em thm qun nh p
Tn. n Lam in nh nhau . S thua to. S bn ct hai thnh ha vi Tn.
Tn i S cho t Kim Trung, mun ly t ngoi V Quan i. S Vng ni :
- Khng mun i t, mun c Trng Nghi ri s dng t Kim Trung.
Tn Vng mun cho Nghi i, nhng ming khng n ni. Trng Nghi bn xin i. Hu Vng ni :
- S Vng gin ng ni di v vic hin t Thng , tc l s git ng cho h gin.
Trng Nghi ni :
- Tn mnh, S yu. Thn quen Cn Thng. Thng c hu h S phu nhn l Trnh T. T ni g S
Vng cng nghe. V li, thn mang ph tit ca vng sang s nc S, S sao dm git? D cho h git
thn m Tn c t Kim Trung th l iu thn mong mun nht.
Nghi bn i s sang S. S Hoi Vng c Nghi, lin b t, toan git i. Cn Thng bo Trnh T :
- Phu nhn c bit phu nhn s khng c nh vua yu qu khng?
Trnh T ni :
- Sao vy?.
Cn thn ni :
- Tn Vng yu Trng Nghi lm, nht nh s lm cho ng ta thot nn. Nay Tn s ly su huyn t
Thng Dung biu S, ly m nhn dng S, ly ngi ht hay trong cung a sang S. Vng trng t,
tn Tn, con gi nc Tn th no cng c yu qu, phu nhn s b ui. Chi bng phu nhn ni tha
Nghi ra.
Trnh T ngy m ni vi Hoi Vng :
- By ti ai cng lm vic cho vua ca mnh. Nay t ca S cha nhp vo Tn, Tn sai Trng Nghi
n, l trng b h. B h cha c l p li m li git Trng Nghi, Tn tt gin m nh S. Thip xin cho
m con di i Giang Nam, khng b Tn git cht.
Hoi Vng sau hi ri tha Trng Nghi, hu i Nghi nh trc, Trng Nghi dc ra, cha i th
nghe thy tin T Tn cht. Bn ni vi S Vng :
- t Tn chim mt na thin h, binh nh li c bn nc (8) Qun dng s mnh nh h c hn trm
vn ngi, xe nghn c, nga vn con, thc cht nh g ni. Php lnh r rng, s tt u khng s kh
khn, vui vi ci cht. Vua sng v nghim, tng qun nhiu mu tr li v dng. Tuy khng xut qun,
nhng nu thu ly ni him vng ni Thng Sn nh cun chiu th th no cng lm gy xng sng ca
thin h. Thin h nc no thn phc sau th s mt trc, v li theo k hp tung, khng khc g xua n
d nh mnh h; d khng ch li h, iu r rng lm. Nay i vng khng theo mnh h m li
theo n d, thn trm cho k ca i vng l nhm. Tm li nc mnh trong thin h khng Tn th S,
khng S th Tn. Hai nc tranh ginh nhau, ta khng th cng ng c i vng khng theo Tn, Tn
em qun xung gi Nghi Dng, t pha trn ca Hn khng giao thng c, em qun xung H ng
ly Thnh Cao, Hn th no cng phi vo thn phc Tn; Lng cng ci rp theo gi. Tn nh pha Ty
ca S, Hn, Lng nh pha Bc ca S, x tc ca S lm sao khi nguy c? V li nhng k theo k
hp tung hp cc nc yu nh nc ht sc mnh, khng lng k ch m nh liu; nc ngho m
dy binh lun, y l con ng nguy vong y. Thn nghe ni qun khng bng ngi ta th ch khiu chin
vi h, thc khng bng ngi ta th ch cm c lu vi h. Nay bn theo k hp tung, dng l lun sung,
dng li trng rng, tn dng tit hnh ca cc v vua, ni ci li m khng ni ci hi, nu t nhin b Tn
gy ha th khng kp lo n mnh. Th cho nn thn mun di vng tnh vic cho chn. Tn pha Ty
c t Ba, t Thc, thuyn to cha thc, i ng sng t Vn Sn, xung n S hn ba nghn dm, dng
thuyn i ch qun, mi thuyn tr c nm mi ngi vi lng n ba thng, thuyn i mt ngy hn
ba trm dm. S dm du nhiu, nhng khng ph sc tru nga. Khng n mi ngy m n Hn Quan,
Hn Quan hong kinh, th t bin gii v pha ng, u gi ly thnh tt c. Th l Kim Trung, Vu Qun
khng phi l t ca i vng na. Tn c binh ra ca V Quan, hng v pha Nam nh, th t min
Bc ca S b ct t. Qun Tn nh S, iu nguy nan xy ra ch trong vng ba thng, m S eh cu
vin ca ch hu phi hn na nm, y l th khng kp nhau vy. i nc yu cu, qun ci v ca Tn
mnh, l iu thn lo cho i vng y. i vng cng qun Ng nh nhau, nh nm trn thng
ba. Qun i chin trn ht c, ch ring vic gi thnh mi ly c, gi gn dn c, l kh s ri. Thn
nghe ni: Cng to th d nguy, dn kh th on ngi trn. Nay gi ly ci cng d nguy lm hi lng
nc Tn mnh, thn trm cho th l nguy cho i vng. V li Tn s d khng em qun ra ca Hm Cc
trong mi lm nm nay nh T, Triu l v c m mu thn tnh c thin h. S gy hn vi Tn,
nh nhau Hn Trung, ngi S b thua, hng tc hu cm khu (9), cht hn by mi ngi, kt qu
mt Hn Trung. S Vng c gin, c binh dnh p Tn Lam in. Th ngha l nh ngi ta ni hai h
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

nh nhau y. Nay Tn, S nh nhau mi mt m Hn, Ngy cn nguyn vn li khng ch pha sau,
tht khng c k no nguy hn th na? Xin i vng tnh k cho. Tn em qun nh V v Dng Tn,
tc l mtoang lng ngc ca thin h. i vng em tt c qun nh Tng, khng y vi thng c th
ly c Tng. Tng b ly, bn i v pha ng, th mi hai nc ch hu trn sng T s l ca i
vng ht. Ngi trong thin h ch trng hp tung cc nc bo v cho nhau c bn vng l T
Tn. Tn c phong lm V An Qun ri lm tng quc nc Yn. T Tn ngm mu vi Yn Vng,
nh ph T m chia t T. Ri v lm c ti, chy sang nc T. T Vng nhn y nhn m cho lm
tng quc. T Tn T hai nm T Vng mi hiu, gin lm, dng xe nga x xc T Tn ch, anh
chng T Tn mun dng li di tr kinh doanh thin h, thng nht ch hu, r rng khng th thnh
cng c. Nay Tn vi S b ci tip nhau, c nhin l nc hnh th gn gi. i vng nu qu nghe
thn, thn xin bo Thi t ca Tn vo lm con tin S, Thi t ca S lm con tin Tn. Xin em con gi
ca Tn lm ngi thip qut dn cho i vng, dng th mun nh lm p ca i vng. Hai
nc lm anh em mi mi, sut i khng nh nhau. Thn cho khng g tin bng k y.
By gi S Vng c Trng Nghi, nhng li khng mun em t Kim Trung cho Tn. S Vng
nh nghe theo Trng Nghi, Khut Nguyn ni :
- Trc i vng b Trng Nghi la di. Trng Nghi n, thn tng i vng git hn. Nay
khng n git m li nghe cc t thuyt ca hn l khng nn.
Hoi Vng ni :
- Nghe Trng Nghi m vn gi t Kim Trung l li to y Ta s c li gp i.
S Vng rt cc vn nghe theo Trng Nghi thn thin vi Tn.
Trng Nghi S ra i, nhn tin sang Hn, ni viHn Vng :
- t nc Hn him tr, ni di ni. Ng cc y chng qua ch c v la mch. Thc n ca dn
chng qua i ch c v canh rau hoc. H mt nm mt ma khng thu hoch c l dn n tm,
cm khng no. t chng qua c chn trm dm, khng thc n trong hai nm. Tt c qun ca i vng,
chng qu ba mi vn ngi, k c nhng ngi sai phi, khun vc, tr s qun canh bin cng, gi
ni him yu, th s qun chng qu hai mi vn m thi. Nc Tn qun mc o gip hn trm vn ngi,
xe nghn c, nga vn con. Hng ngi dng mnh nh h, u khng i m tr, hai tay m m, cm gio
hng hi xng vo gia qun ch ng khng th k xit. Nga ca Tn hay, qun lnh ng. Nga chy
chn trc cuc, chn sau p, khong chn trc chn sau cch nhau n ba tm. S nga chy nhanh
khng bit bao m k. Qun s ca Sn ng, mc o gip, i m tr nh. Qun ca Tn, b o gip,
xn tay o xng vo gia qun ch ng, tay tri xch u gic, tay phi cp t binh. Qun s ca Tn so vi
qun s ng Sn cng nh Mnh Bn so vi k nht; ly sc mnh p nhau, cng nh Hoch vi a
con th. em qun s nh Mnh bn, Hoch i nh nc yu khng phc, th c khc g bung sc nng
nghn qun (10) ln trn qu trng chim, tt nhin l khng th sng st vy. Nay qun thn cc nc ch
hu khng hiu t nc mnh nh v t, li theo li ngon ngt, kho lo ca k theo hp tung, a dua t v
cho nhau. H u hm h ni rng: Nghe k ca ta, c th lm cho nc mnh, lm b thin h. i? H
khng ngh n ci li lu di ca x tc m li nghe theo li ni trong chc lt, khng c g la di nh vua
hn th. i vng khng th Tn, Tn em qun xung chim gi Nghi Dng, ct t t min trn ca
Hn. pha ng, Tn ly Thnh Cao, Hunh Dng th cung Hng i, vn Tang Lm khng phi l t
i vngc na. Nu h chn Thnh Cao, ct t Thng a th nc ca i vng s b chia x. Th
Tn trc th c yn, khng th Tn th b nguy; nu gy ra ha cn c bo phc, tnh k nng ni
kt on su, t. i Tn thun S, th d mun khng mt nc cng khng th c. Cho nn i vi i
vng khng c g bng th Tn. Tn chng mun g hn l lm cho S yu. Khng nc no lm cho S
yu bng nc Hn. khng phi l v Hn mnh hn S u; m v a th khin nh vy. Nay i vng
v Ty m th Tn nh S th Tn Vng chc chn s mng. nh S ly li cho t mnh, chuyn
ha lm vui lng Tn, khng k g tin hn th!
Hn Vng nghe theo k ca Trng Nghi.
Trng Nghi v bo vi Tn Hu Vng. Tn Hu Vng phong cho Nghi nm p gi l V Tn Qun. Ri
sai Trng Nghi i sang ng, ni v T Mn Vng :
- Trong thin h khng nc no mnh hn T. i thn ph huynh giu thnh ng vui. Th m nhng ngi
by k cho i vng u ni chuyn nht thi, khng ngh ci li trm i. Nhng k theo hp tung chc
chn ni vi i vng: Nc T pha Ty c nc Triu mnh, pha Nam c nc Hn, nc Lng.
T l nc nh cy c b. t rng dn nhiu, qun mnh, tng dng cm. Du c trm nc Tn cng
khng lm g c T. i vng cho li ni ca h l hay, m khng tnh n s thc. Nhng k theo hp
tung b ng a dua, ai cng cho hp tung l phi. Thn nghe T vi L ba ln nh nhau. L ba ln thng, ri
sau nc dit vong. Tuy c ci ting l thng, nhng thc ra l mt nc, th l c lm sao? V T ln m
L nh. Nay Tn vi T cng nh T vi L vy. Tn v Triu nh nhau sng Chng, hai ln nh th hai
ln Triu thng Tn; nh nhau gn Bn Ng, hai ln nh th hai ln Triu thng Tn: Sau bn trn nh
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

nhau, Triu mt vi chc vnqun. Hm an mi cn, tuy c ci ting thng Tn, nhng nc b tan
nt. V sao th V Tn mnh m Triu yu. Nay nc Tn, nc S g con cho nhau, lm nc anh em. Hn
dng t Nghi Dng, Ngy hin t H Ngoi, Triu vo chu Dn Tr, ct t H Gian th Tn. i
vng khng th Tn, Tn s xui Hn, Lng nh t pha Nam ca T, em tt c qun ca Triu vt
sng Thanh H, hng ti Bc Quan th Lm Tri, Tc Mc s khng phi l t ca i vng na. Mt khi
nc b nh, du i vng mun th Tn cng khng th c. Th cho nn xin i vng tnh vic
cho k.
T Vng ni :
- Nc T xa xi ho lnh trn b ng Hi, cha h c nghe iu li lu di ca x tc.
Bn nghe li Trng Nghi.
Trng Nghi i sang pha Ty, ni vi Triu Vng :
- Tn Vng ca t p sai thn dng k ngu mui ln i vng. i vng cm u thin h bi xch
Tn. Qun ca Tn khng dm ra ca Hm Cc mi nm nay. Uy thanh ca i vng lan ra vng Sn
ng. T p s hi th o gip, mi binh kh, sm xe nga, tp rui nga bn tn, ra sc lm rung, tch tr
thc, gi b ci bn b, bun su lo s khng dm ho he, l v i vng c trch li t p su sc Nay
vi lc lng ca i vng li mun ly t Ba; t Thc, chim Hn Trung thn tnh hai Chu, di chn vc
gi bn Bch M; Tn tuy xa xi, nhng trong lng tc gin nung nu lu. Nay Tn c binh s mc o
gip mi yu ng Dn Tr, vt sng H, qua sng Chng chim gi Bn Ng, hi di Hm an, xin
nh ngy gip t hp chiu sa li ci vic ca cha Tr nh n (11). Knh sai thn n ni trc t
hu ca i vng bit. i vng tin nhng k theo chc hp tung l cy c T Tn. T Tn nh la ch
hu ly phi lm tri, ly tri lm phi. Mun phn nc T, li sai x xc mnh ch. R rng l thin h
khng th thng nht c. Nay S vi Tn l nc anh em, m Hn, Lng xng thn lm hng ro pha
ng; T dng t sn xut ra c mui, th l cht mt cnh tay phi ca Triu. Mt cnh tay phi m cng
ngi chin u mt b cnh, b c lp, lm sao khi nguy c? Nay Tn em ba o qun: mt o chn
Ng o, bo T c qun sang sng Thanh H, ng pha ng Hm an; mt o ng Thnh Cao,
xua qun ca Hn, Lng ra H Thy; mt o ng Dn Tr, c vi bn nc cng nhau hp nht
nh Triu. Triu hng phc th t ca Triu s b chia t. V th cho nn thn khng m giu , n tnh, xin
ni trc t hu ca i vng bit. Thn trm ngh i vi i vng chng g bng gp Tn Vng
Dn Tr, mt trng thy nhau v ming giao kt vi nhau, xin ng qun li, khng nh nhau. Mong i
vng quyt nh k cho.
Triu Vng ni :
- Thi tin vng, Phng Dng Qun chuyn quyn cy th, che giu tin vng, mt mnh cai qun cng
vic. Qu nhn trong cung, da vo cc quan S, Ph, khng d bn vic nc. Tin vng mt i, qu
nhn tui cn t, ngy phng t cn mi, trong lng vn trm nghi ng v vic y cho l theo phe hp tung
khng th Tn khng phi l ci li lu di cho nc, nn mun thay lng i , ct t t li trc th
Tn. ang nh rui xe i mau, cht c nghe li bo sng r ca s gi.
Triu Vng nghe theo Trng Nghi.
Trng Nghi bn i v pha Bc, n nc Yn, ni vi Yn Chiu Vng :
- Nc m i vng thn thin, khng u bng Triu. Xa Triu Tng T g ch cho vua nc i.
Triu Tng T thn tnh nc i bn hn vi vua nc i gp nhau i Cu Ch. Tng T sai th lm
ci mi mc bng kim kh c cn di, c th dng nh ngi. Tng T cng vua nc i ung ru
ngm dn ngi nh bp: Khi chn vui say th bng ngay canh nng ln, quay mi mc nh n. By
gi ung ru vui say, n lc dng canh nng, nh bp bng canh ln, nhn quay mi nh vua nc i
cht. c u vua nc i thy nhy nha ra t. Ch ca Tng T nghe tin y, bn mi trm t m
mnh, cho nn n nay c ni tn l Ma Trm (mi trm). Chuyn vua nc i b bi vong, thin h ai cng
nghe. Nay Triu Vng tham lam, tn bo, i vng thy r iu . V li i vng cho Triu Vng l
ng thn chng? Triu c qun nh Yn hai ln vy quc nc Yn uy hip, i vng ct mi
thnh t Triu. Nay Triu Vng vo chu Dn Tr, dng t H Gian th Tn. Nu i vng
khng th Tn, Tn s em qun xung Vn Trung, Cu Nguyn, xua qun Triu nh Yn, th Dch Thy,
Trng Thnh khng phi l t ca i vng na. V li ngy nay, Triu i vi Tn cng nh l qun,
huyn ca Tn vy, khng dm c qun cn by nh. Nay i vng th Tn, Tn Vng tt mng,
Triu khng dm hnh ng by. Th l pha Ty di vng c nc Tn mnh gip , m pha Nam
khng c tai v T, Triu. V th, nn mong i vng tnh ton k iu cho.
Yn Vng ni :
- Qu nhn l man di xa, tuy l ngi ln, nhng ch nh a tr con, khng c tr khn theo mt
mu k g Nay may c thng khch ch bo cho xin hng v pha Ty th Tn, dng cho Tn nm
thnh cui ni Hng Sn.
Yn Vng nghe Nghi. Nghi v bo, cha n HmDng th Tn Hu Vng cht. V Vng ln ngi.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

V Vng t khi cn l Thi t khng a Trng Nghi. n khi ln ngi, qun thn phn nhiu gim pha
Trng Nghi, noi :
- Ch tin hn, hn ch xoay x bn nc c ngi a. Nu Tn cn dng hn na e lm thin h ci.
Ch hu bit Trng Nghi thi khng c V Vng dng, u b lin honh, li hp tung.
Nm u thi Tn V Vng, qun thn ngy m ght Trng Nghi cha thi, th nhng li trch mc ca
T li dn n. Trng Nghi s b git, bn ni vi Tn V Vng :
- Nghi c ci k vng v, xin hin i vng.
V Vng ni :
- Th no?
Nghi ni :
- Mun mu tnh cho x tc nc Tn, th phng ng phi c bin c to, i vng mi c th ct ly
c nhiu dt. Nay nghe ni T Vng rt ght Nghi, Nghi u, T tt c qun nh y. Cho nn Nghi
xin i vng cho mang ci thn ngu n ny i sang Lng. T th no cng em qun nh Lng. Qun
ca Lng, T cm c mi di thnh khng dm ri nhau, i vng nhn dp y nh Hn, vo Tam
Xuyn, em qun ra ca Hm Cc, ko n kinh Chu, khng nh chc g m t t ca Chu tt phi
em ra.
Mn uy th Thin t, cm nhng tch. y l vng nghip y.
Tn Vng ly lm phi, mi sp ba mi c binh xa a Trng Nghi vo Lng. T qu nhin a
qun nh Lng. Lng Ai Vng s lm.
Trng Nghi ni :
- i vng ch lo. Ti xin bt T bi binh.
Nghi bn sai mn h l Phng H sang S, nhn tin sai ng ta sang T, bo T Vng :
- i vng rt ght Trng Nghi. Tuy nhin i vng gi Nghi Tn cng l hu y.
T Vng ni :
- Qu nhn ght Nghi, Nghi u ta tt c binh nh y. Sao li cho l gi hn?
S gi tha :
- Th l vng gi Nghi y. Khi Nghi ra i, vn dn Tn Vng: Mun mu tnh cho nh vua th phng
ng phi c bin ln, nh vua mi c th ct ly c nhiu t Nay T Vng rt ght Nghi, Nghi u
tt. c binh nh y. Cho nn Nghi xin cho li ci thn ngu n i sang Lng. T tt c qun nh
Lng. Qun ca T, Lng cm c nhau mi di thnh khng dm ri nhau. Nhn dp y i vng
nh Hn, vo Tam Xuyn, ko qun ra ca Hm Cc, ri ko n kinh nh Chu, khng nh chc g m
t t ca Chu tt phi em ra, ri mn th Thin t, cm nhng tch ca Chu. y l vng nghip
y, Tn Vng ly lm phi, mi sp ba mi c binh xa a Nghi vo Lng. Th l Lng
trong, t lm mi mt nc mnh; m ngoi i nh nc giao hiu vi mnh. M rng k cu ch, bn
lng ging t lm nguy mnh, v lm cho Nghi c Tn Vng tin cy. Thn bo gi Nghi l th y.
T Vng ni :
- Phi.
Bn sai bi binh. Trng Nghi lm tng nc Ngy mt nm, cht nc Ngy.
2. Trn Chn l k s du thuyt, cng vi Trng Nghi th Tn Hu Vng u c qu trng v tranh nhau
c nh vua yu. Trng Nghi ni xu Trn Chn vi Tn Vng :
- Chn trng ca, khinh s gi. Tn, S s l hai nc giao hiu vi nhau.
Nay S khng thn thm vi Tn m li thn vi Chn, th m Chn lo cho mnh nhiu m lo cho i vng
th t y. V li Chn mun b Tn sang S, sao i vng khng cho i?
Nh vua bo Trn Chn :
- Ta nghe ni ngi mun b Tn sang S, vic y c khng?
Trn Chn ni :
- C Tn Vng ni :
- Li ca Nghi qu ng tht.
Trn Chn ni :
- Khng nhng mt Nghi bit m nhng k s thi th hc thuyt ca mnh u bit vic y. Ngy xa T T
trung vi vua m thin h tranh nhau mi ng ta ra lm quan; Tng Sm hiu vi cha m m thin h xin
lm con. Cho nn bn con hu m khng phi a ra khi lng xm, chng t l con hu tt. B chng b m
li ly c chng trong lng xm l ngi n b gii. Nay nu Chn bt trung vi vua sao S li cho l
trung c? Trung m li b b ri Chn khng i S th i u?
Nh vua cho l phi, bn i Chn t t. Chn Tnc mt nm, Tn Hu Vng vn dng Trng Nghi
lm Tha tng. Cui cng Trn Chn chy sang S, S cha trng dng Chn, nhng sai Chn i s sang
Tn. Khi i qua Lng, Chn mun vo yt kin T Th. T Th t t khng tip. Chn ni :
- Ti n l v c vic mun hi ng. ng khng tip Chn. Chn sp i, khng i c.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Ngy khc T Th tip Chn, Chn ni :
- Sao ng thch ung ru th?
T Th ni :
- V khng c vic.
Trn Chn ni :
- Ti xin lm cho ng c nhiu vic c khng?
T Th ni :
- Th no?
Trn Chn ni :
- in Nhu (tng quc nc Ngy) c vi ch hu hp tung, S Vng nghi ng cha tin. ng hy ni vi
nh vua: Thn vi Yn Vng, Triu Vng l ch quen bit c, h my ln sai ngi n ni, khng c vic
g sao khng gp nhau? ng ni vi S Vng xin i, S Vng cho ng i, ng ng xin nhiu xe, ch ly
ba chc c by ra trc sn, ri ni r l i sang Yn, Triu.
Thuyt khch ca Yn, Triu nghe bit, rui xe v bo vi vua h. Yn, Triu sai ngi n T Th. S
Vng nghe vy gin lm, ni :
- in Nhu cng qu nhn giao c, m T Th i sang Yn, Triu; th l in Nhu la di ta. Vua S khng
nghe theo vic hp tung ca Nhu. T nghe tin T Th i sang min Bc, sai ngi em cng vic y thc cho
T Th, T Th lm tng c ba nc. Cng vic u do T Th quyt nh.
Chn bn n Tn. Hn, Ngy nh nhau mt nm tri khng xong. Tn Hu Vng mun cu h, hi cc
quan hu. C ngi ni cu l hn, c ngi ni ng cu. Hu Vng cha quyt nh c vic y. Cht
Trn Chn n Tn, Tn Hu Vng ni :
- Ngi b qu nhn i sang S, vy c nh qu nhn khng?
Trn Chn ni :
- i vng nghe chuyn Trang Tch nc Vit ri ch?
Vua ni :
- Cha nghe.
Trn Chn ni :
- Trang Tch l ngi Vit lm quan nc S n tc cm ngc khu. c t lu b bnh. S Vng ni:
Tch l k hn mn nc Vit, nay lm quan nc S n tc cm ngc khu, tht l ph qu, vy cn
nh Vit chng?. Quan Trung t tha rng: Phm ngi ta nh nhung th tt lc c bnh au m. Hn
nh Vit th ni ting Vit, khng nh Vit th ni ting S. Sai ngi n nghe th ng ta vn cn chung
ting Vit. Nay thn tuy b b ui sang S, h khng ni c ting Tn sao?
Hu Vng bo :
- Phi. Nay Hn, Ngy nh nhau mt nm khng xong, c ngi bo qu nhn cu h l hn, c ngi bo
ng cu h. Qu nhn khng quyt nh c, mong ngi ngoi vic v vua ca ngi, cn v qu nhn
mu tnh vic y.
Trn Chn ni :
- c ai em chuyn Bin Trang T m h ni vi i vng cha? Bin Trang mun dm h, a tr
qun tr ngn ni rng: Hai con h sp n tht con tru, n ngon ming th no chng cng tranh nhau, tranh
nhau th phi nh nhau. Khi nh nhau th con h ln b thng, con h nh cht. Nhm con b thng m
m th lm mt vic m c c hai. Bin Trang T cho l phi, ng ch. c mt lt hai con h qu
nh nhau tht, con ln b thng, con nh cht, Bin Trang T nhm con b thng m m, lm mt vic
m qu c c hai con h. Nay Hn, Ngy nh nhau mt nm tri khng xong, th no nc ln cng b
thng, nc nh cng b mt. Nhm nc b thng m nh, lm mt m c hai, cng nh chuyn Bin
Trang T m h vy. Vua ca thn cng nh i vng chng lo vic g khc.
Hu Vng ni :
- Phi Ri khng cu ai, nc ln qu b thng, nc nh b mt. Tn dy qun nh c nc ln. l
mu k ca Trn Chn.
3. T Th (tn quan nc Ngy) l ngi t m Tn nc Ngy, tn l Din, h l Cng Tn, T Th khng
chi vi Trng Nghi. Trng Nghi v Tn sang Ngy, Ngy Vng dng Trng Nghi lm tng quc. T
Th bc bi sai ngi bo Hn Cng Thc :
- Trng Nghi lm cho Tn, Ngy giao hiu vi nhau. Hn ni rng: Ngy nh Nam Dng, Tn nh
Tam Xuyn. Ngy Vng s d qu Trng Nghi l v mun c t ca Hn v mun ly Nam Dng. Ti
sao ng khng mi ng Cng Tn Din n cho ng ta lm quan to? Nu lm th th c th cn tr c s
giao hiu ca Tn v Ngy. Ngy tt lo nh Tn m b Nghi, thu np Hn m dng Din lm tng quc.
Cng Thc cho l tin, nhn giao t ca Hn cho T Th lm cng.
Qu nhin Din lm tng quc nc Ngy.
Trng Nghi i. Vua nc Ngha C sang triu nc Ngy. T Th nghe tin Trng Nghi li lm Tha tng
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

nc Tn, ght Nghi, bn ni vi vua nc Ngha C :
- ng xa sau ny li khng c gp nhau na. Xin by t s tnh.
Ri ni :
- Cc nc Sn ng khng lm g th Tn c dp t ph, cp bc t nc ngi. Nu cc nc nh
Tn, Tn s nh phn s gi, nng phn l vt phng s nc ngi.
n sau, nm trc nh Tn, Trn Chn bo Tn Vng :
- Vua nc Ngha C l vua hin trong cc nc Man Di. Chng bng t lt h lm yn tm h.
Tn Vng ni :
- Phi.
Bn ly nghn tm gm thu, trm ngi n b a cho vua nc Ngha C. Vua nc Ngha C mi qun
thn n bn :
- Cng Tn Din ni l th chng (12)?
Bn c qun nh p Tn, qun Tn b thua to gn p L B. sau khi Trng Nghi cht, T Th vo lm
tng nc Tn, c ln mang n tng quc nm nc lm c trng.
4. Thi S Cng ni: t Tam Tn c nhiu k s quyn bin. Nhng k ch trng hp tung, lin honh
lm cho Tn mnh, ni chung u l ngi ca Tam Tn. Vic lm ca Trng Nghi t hi hn vic lm ca
T Tn. Song ngi i ght T Tn, v T Tn cht trc, Nghi li nu by ch km ca T Tn bnh
vc ci thuyt ca mnh, lm cho thuyt lin honh ca mnh thnh cng. Tm li, c hai ngi y u l
nhng k gian tr nguy him lm sao!

(1) Mt chi tit ht sc in hnh.
(2) T ca T M Thin.
(3) Nh Chu: ng Chu v Ty Chu.
(4) Chn vc: Vua H V c chn ci vc tng trng cho chn chu trong thin h. Thi tam i coi chn
vc y l bo vt kh truyn nc. Thnh Thang thin chn vc y ra Thng p. Chu V Vng li thin ra
Lc p.
(5) Lng: i Lng l ni Ngy Hu Vng ng .
(6) Xin hi ct: xin t chc, ni cho hi ct c em v chn qu hng.
(7) T hu ca i vng ngha en l cc qun hu, y l ch nh vua.
(8) t him tr, sng Hong H vt ngang, bn b bin gii che ngn lm cho nc vng chc.
(9) Khu l th ngc m vng hu c cm khi triu hi t t, thi phong kin dng ngc lm con tin. Ngc
khu ty theo tc v c khc nhau.
(10) Qun: qu cn nng 30 cn.
(11) ni nh Triu. Ngy gip t l ngy V Vng nh v tiu dit Tr.
(12) Din ni Tn chng thng g vua nc Ngha C mun c yn n th ch c mt cch l nh Tn
thi.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

,, |c, |c, g,,, [;t t.cg;,
1. Thi S Cng ni :
- Ti c sch Mnh T n ch Hu Vng nc Lng hi, Ly g lm li cho nc ti, khng lc no
khng b sch m than: Than i! Li qu thc l u mi lon vy! Khng T t ni li l thng phng
ci gc ca lon. Cho nn ni theo li m lm th nhiu s on. T Thin t n ngi thng, ci t tham
li c khc g nhau!
2. Mnh Kha, ngi huyn Tru, th nghip hc tr ca T T. Khi thng o l, Mnh Kha sang th T
Tuyn Vng. T Tuyn Vng khng bit dng, ng i sang Lng. Lng Hu Vng cng do d, thy
nhng li Mnh Kha ni, cho l vin vng khng st s tnh. Lc by gi Tn dng Thng Qun m nc
giu binh mnh; S, Ngu dng Ng Khi m nh thng lm yu ch; T Uy Vng, T Tuyn Vng dng
bn Tn T, in K m ch hu hng v ng chu T. Thin h ang lo hp tung, lin honh, ly vic
nh nhau lm gii. Th m Mnh Kha li ni o c ca cc i ng, Ngu, Tam i. V th, ng i n
u cng khng c va . ng lui v cng bn Vn Chng xp t th t trong Kinh Thi, Kinh Th, thut
ci ca Trng Ni, lm ra by thin sch Mnh T.
Sau Mnh Kha c bn Tru T, T c ba Tru T. Trc tin c Tru K ly vic nh n cm can Uy
Vng, nhn y c d chnh s, phong lm Thnh Hu m nhn n tng quc. ng ta sng trc
Mnh T. Th n Tru Din, sng sau Mnh T. Tru Din thy nhng v vua cc nc cng hoang dm,
xa x, khng hay chung c nh cc bc i hin, trc sa c thn mnh, ri sau ban b c y n k
dn hn. Tru Din bn xem xt k s tiu dit, sinh trng ca m dng m vit ra vic bin chuyn l
lng, vin vng. u ui thin i Thnh hn mi vn ch, li l mng mnh rng ln khng ging li
thng thy. Phi trc nghim vt nh ri c suy rng ra n ch v b bn. Trc k t i ny ri i
ngc ln n thi Hong . Cc hc gi cng theo i th v i thnh suy, ri nhn th chp nhng iu
lnh iu g, v cc ch , suy xa ra n khi tri t cha sinh, m mt khng th kho cu m xt n cng
c. Trc tin ng ta k nhng danh sn, rng ln, hang hc, cm th, cc sn vt qu do cc thy th
sinh ra Trung Quc. Nhn th, ng ta suy ra n nhng ci ngoi b, m ngi ta khng trng thy c.
Tru Din ni, T khi khai thin lp a n gi, nm c chuyn vn, vic chnh tr mi thi mi khc nhng
u ph hp vi s chuyn vn y. Ci m bn nh nho gi l Trung Quc, ch chim mt phn tm mi
mt ca thin h. Trung Quc tn l Xch Huyn Thn Chu. Bn thn Xch Huyn thn chu c chn chu.
Nhng chn chu ca vua V khng c k vo s chu ny. Ngoi Trung Quc c chn ch nh Xch
Huyn Thn Chu, tc l Cu Chu. Ri ngoi Cu Chu y li c b nh bao quanh, nhn dn cm th
khng th giao thng vi nhau nh trong mt khu, th mi l mt chu. C chn chu nh th li c b c
bao bc ngoi l ch tri t gip nhau. Hc thut ca ng u i loi nh th. Song tm li, u ct
nhn, ngha, tit kim, nhng iu thi hnh gia vua ti trn di, su bc thn, y mi l bt u thi.
Cc bc Vng cng, i nhn, thot tin thy thuyt ca ng ta u knh s lo lng mun thay i theo,
nhng sau khng th lm c. V th Tru T c trng nc T. Tru T n nc Lng, Lng
Hu Vng ra tn ngoi ng n, gi l khch ch. Tru T n nc Triu, Bnh Nguyn Qun i nghing
ngi, o qut chiu. Tru T sang nc Yn, Chiu Vng cm chi qut t i trc, xin ngi vo ch cc
t th nghip, dng cung K Thch, thn hnh th Tru T lm thy. Tru T lm ra thin Ch Vn.
Tru T i chi cc nc ch hu c tn knh nh th, u ging nh Trng Ni b i nc Trn, nc
Thi; Mnh Kha b khn nc T, nc Lng? Cho nn V Vng ly nhn ngha nh Tr m nn
nghip vng; B Di i khng n thc nh Chu; V Linh Cng hi vic chin trn m Khng T khng p;
Lng Hu Vng mu nh Triu, Mnh Kha ni vic Thi Vng b t Mn. H u phi ch bit a dua
theo i. Cm ci ct vung mun tra vo ci l trn, th lt sao c? C ngi ni Y Don i vc m gip
vua Thang, lp c nghip vng; Bch L H cho tru n di xe m gip Mc Cng nn nghip b.
Trc c hp ri sau mi a cc vua y n o ln. Tru Din ni tuy khng theo khun php, nhng
nu em dng cng c ci nh em vc nu tru m nu g chng?
Tru Din cng cc thy di ni Tc Mn nc T nh bn Thun Vu Khn, Thn o, Hon Uyn, Tip
T, in Bin, Tru Thch u lm sch ni vic tr lon cu hp cc vua ng thi, no c th k ht
c!
3. Thun Vu Khn, ngi nc T, nghe rng, nh nhiu, hc khng chuyn ch vo ci g. V vic can gin
v du thuyt, Khn hm m t cch ca n Anh, nhng li ct ch n nh vua, nhn xem sc mt. C
ngi khch a Khn vo yt kin Lng Hu Vng. Hu Vng ui cc ngi t hu ra, ngi mt mnh
tip kin Khn. Ln th hai, Khn vn khng ni g.
Hu Vng ly lm l, trch ngi khch :
- Ngi khen Qun Trng, n Anh khng bng Thun Vu tin sinh.
Nhng lc yt kin qu nhn, qu nhn vn khng c nghe g. C l no qu nhn khng ng ng ta
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

ni chuyn ? Ti sao th?
Ngi khch ni li vi Khn. Khn ni :
- ng th! Ti ln trc yt kin nh vua, thy nh vua ang ngh n vic rong rui; ln sau li yt kin,
thy nh vua n thanh m. V th, ti im lng khng ni g.
Ngi khch v bo li u ui vi Hu Vng. Nh vua c s, ni :
- i! Thun Vu tin sinh tht l thnh nhn vy! Ln trc Thun Vu tin sinh n th c ngi dng ta con
nga hay, ta cha kp coi th gp tin sinh n.
Ln sau, c ngi dng ta ngi ht hay, ta cha kp th cng li gp tin sinh n. Qu nhn tuy ui
ngi chung quanh ra ngoi, song lng ring qu thc ang ngh n nhng ci .
Sau Thun Vu Khn li n yt kin, ni chuyn sut ba ngy ba m khng mi. Hu Vng mun cho
Khn lm a v khanh tng, Khn bn t t i. By gi Hu Vng ly xe m, thng bn nga, b la,
thm ngc bch v mt trm nn vng tin Khn. Khn sut i khng ra lm quan.
4. Thn o l ngi nc Triu. in Bin, Tip T l ngi nc T.
Hon Uyn l ngi nc S, u theo hc thuyt v o c ca Hong , Lo T, nhn m rng ra, xp
t ngha c th t. Cho nn Thn o lm Thp Nh Lun, Hon Uyn lm Thng H Thin, cn in
Bin, Tip T u c li bn lun.
5. Tru Thch l ngi trong bn mn Tru Din nc T, cng chn lc ly nhiu iu trong hc thut ca
Tru Din chp thnh vn. V th, T Vng khen ngi Thch. T hng Thun Vu Khn tr xung u
c gi l Lit i phu. Nh vua sai lm cho ta nh ch ng ng nm ng su c ca cao nh ln, t
s tn trng yu qu, n tip cc tn khch ca ch hu trong thin h ni rng nc T mi c cc
hin s trong thin h.
6. Tun Khanh ngi nc Triu, nm mi tui mi i hc nc T.
Hc thuyt ca Tru Din th vu khot, hunh hoang, ch ni sung. Tru Thch th vn hoa y nhng kh
thi hnh. Thun Vu Khn th lu mi c c iu hay. Cho nn ngi T c cu ca, Ni tri ni t l
Din; v rng v phng l Thch, h bu du xe (1) l Khn. Bn in Bin u cht trong thi T Tuyn
Vng. Tun Khanh l bc thy gi nht. Nc T tn knh l Lit i phu, v Khanh ba ln lm t tu. C
ngi T gim Tun Khanh.
Tun Khanh bn sang S. Xun Thn Qun cho Tun Khanh lm huyn lnh Lan Lng. Xun Thn Qun
cht ri, Tun Khanh lui v, nhn lm nh Lan Lng. L T c ln n theo hc v sau lm Tha tng
nc Tn.
Tun Khanh ght chnh s thi d c, nc mt, vua hng lun lun ni nhau. Cc vua khng theo c
o ln m lo cng t, bi ton, tin iu may, iu ri. Bn nho b lu, cu n, nh nhen nh bn Trang Chu
li dng li khi hi lm ri lon phong tc. Tun Khanh bn xt nhng hnh vi o c ca o Nho, o
Mc, xt ngun gc ca vic hng thnh, bi vong, lit thnh th t, lm ra sch vi vn ch, ri cht, chn
huyn Lan Lng.
7. nc Triu cng c Cng Tn Long ch trng thuyt cng v trng ging nhau v khc nhau v c
li ni ca Kch T.
8. nc Ngu c thuyt ca L Khi v vic dng ht ci sc ca t.
nc S c sch Thi T, Trng L. Chu A nc T c sch Hu T. T Mnh T n Hu T, i c
nhiu sch, cho nn khng bn chuyn ca nhng ngi y.
9. Mc ch l i phu nc Tng, gii vic chng gi, ch trng tit kim trong vic dng. C ngi bo
Mc ch ng thi vi Khng T. C ngi bo sng sau Khng T (T M Thin rt ch trng n nhng
nh t tng gia. Khng nhng ng dnh mt thin cho Khng T, m cn ni n tt c cc nh t tng
ca Trung Quc c. Ngoi nhng thin ni v Khng T, Lo T, v.v..., tc gi cn vit thin Trng Ni t
truyn, ni v cc hc tr ca Khng T nh T Du, T H, Nhan Hi, v.v... v thin Nho Lm lit truyn ni
v cc nh Nho i Tn v i Hn).

(1) Bu ng du ca xe tuy ht du, nhng h nng th cn c du chy ra. ni Thun Vu Khn c nhiu
tr thc kh m ht c.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

g,, \_cg;, @c,, \_c g,,, [;t t.cg;,
1. Bnh Nguyn Qun Triu Thng l cng t nc Triu. Trong hng cng t, Thng l ngi hin hn c.
Thng thch tn khch, tn khch n my nghn ngi. Bnh Nguyn Qun lm T tng cho Triu, Hu
Vn Vng v Hiu Thnh Vng, ba ln thi khng lm T tng, ba ln tr li a v, c phong ng
V Thnh.
Lu nh Bnh Nguyn Qun nhn xung nh dn. Nh dn c ngi qu khp khing ra mc nc. M nhn
ca Bnh Nguyn Qun trn lu trng thy th ci r. Hm sau, ngi qu n ca nh Bnh Nguyn
Qun, ni :
- Ti nghe ni ngi yu k s, s d k s khng ngi xa ngn dm m n l v ngi bit qu k s m khinh
thng bn t thip. Ti khng may b tn tt, th m hu cung ca ngi li ci. Ti xin ci u con ngi
ci ch nho ti.
Bnh Nguyn Qun ci p :
- Vng.
Ngi qu ra i. Bnh Nguyn Qun ci m rng :
- Thng kia li mun ly c mt n ci m i git m nhn ca ta. Tht l qu ng!
Rt cuc, Bnh Nguyn Qun khng git.
c hn mt nm, tn khch, mn h, x nhn dn dn b i qu na.
Bnh Nguyn Qun ly lm l, ni :
- Thng i i cc v cha h dm tht l. Ti sao nhiu ngi li b i nh th?
Mt ngi mn h bc ra, ni :
- V ngi khng git m nhn ci ch nho con ngi qu kia, v ngi yu sc p m khinh thng k s
cho nn k s b i thi.
Bnh Nguyn Qun bn chm u m nhn ci ch nho ngi qu, on thn hnh n nh ngi qu
t li. Sau , cc mn h dn dn tr li.
Thi by gi nc T c Mnh Thng Qun, nc Ngy c Tn Lng Qun, nc S c Xun Thn
Qun u ra sc ua nhau v mt tip i k s.
2. Qun Tn vy Hm an (Nm - 260 - tng Tn Bch Khi nh thng qun Triu Trng Bnh. Nm -
258, vy hm th ca Triu l Hm an). Vua Triu sai Bnh Nguyn Qun i cu cu, tn S lm minh
ch, hp tung nh Tn. Bnh Nguyn Qun nh em hai mi ngi thc khch, mn h c dng lc v
ti vn v cng i. Bnh Nguyn Qun ni :
- Nu dng vn m xong xui th tt. Dng vn khng xong th bt lun th no, cng phi ung mu n th
ni miu ng, phi nh xong hp tung ri mi v (1). Khng tm k s ngoi, ch ly trong s thc khch,
mn h cng .
Bnh Nguyn Qun ch chn c mi chn ngi, cn ra khng ng ly, nn khng lm sao con s hai
mi. C ngi mn h l Mao Toi bc ra, t tin c mnh vi Bnh Nguyn Qun :
- Toi nghe ni ngi sp hp tung vi S, nh cng i vi hai chc ngi thc khch mn h m khng tm
ngoi. Nay cn thiu mt ngi, vy xin ngi ly ngay Toi ny cho s m i.
Bnh Nguyn Qun ni :
- Tin sinh lm mn h nh Thng n nay my nm ri?
Mao Toi p :
- n nay ba nm.
Bnh Nguyn Qun ni :
- Phm k s ti gii trn i, cng nh ci di trong ti, mi di phi li ngay ra ch! Tin sinh nh
Thng n nay ba nm, xung quanh khng thy ai khen ngi, tin c. Thng vn cha nghe g, th tc l
tin sinh khng c ti nng, tin sinh khng i c u, tin sinh li thi (2).
Mao Toi ni :
- Ti mi hm nay mi xin vo trong ti y thi (3). Nu Toi ti sm trong ti th tt c ci di u l ra
ngoi, ch thm l ci mi di m thi u.
Bnh Nguyn Qun bn cng Toi ra i. Mi chn ngi kia a mt nhn t ci Toi, nhng khng ni
ra.
Khi n nc S, Mao Toi cng mi chn ngi kia bn bc. C mi chn ngi u phc.
Bnh Nguyn Qun bn vi nc S v vic hp tung, ni s li hi nh th no, sut t khi mt tri mc
cho n lc ng bng vn cha vo u.
Mi chn ngi bo Mao Toi :
- ng ln i.
Mao Toi chng kim thon thot bc ln cc bc thm, bo Bnh Nguyn Qun :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Vic hp tung li hay hi th ch hai ting l quyt nh. Nay ngi bn vic hp tung t lc mt tri mc,
n khi mt tri ng bng cn cha xong l c lm sao?
Vua S hi Bnh Nguyn Qun :
- Khch lm g th?
Bnh Nguyn Qun ni :
- l x nhn ca Thng y.
Vua S qut :
- Xung ngay i! Ta ni chuyn vi ch nh ngi, nh ngi lm ci tr g th?
Mao Toi chng kim tin ln :
- Nh vua s d qut mng Toi l v nh vua cho rng nc S ng ngi! Nay trong vng mi bc th
nh vua khng th cy vo ch nc S ng ngi c! Tnh mng ca nh vua ang nm trong tay Toi.
Ch ti ngi y, ti sao li nhic mng ti? V chng Toi nghe: vua Thang ch c by mi dm t m lm
vng thin h, vua Vn Vng ch c mt trm dm t m ch hu thn phc. H c nh vy u phi
v binh s h ng? Tri li chng qua v h kho gi ly th, nh , tr ci oai ca h m thi. Nay nc
S, t vung nm ngn dm, k cm kch mt trm vn ngi; l ch da dng ln c nghip b
vng. Nc S mnh nh vy, thin h ai ch ni. Bch Khi chng qua ch l mt thng nhi m thi!
Nhng hn em my vn qun gy chin vi S, nh mt trn th ly c t Yn, t Snh, nh hai trn
t chy Di Lng, nh ba trn lm nhc n tin nhn nh vua (4). l ci on trm i, nc Triu ly th
lm xu h, th m nh vua khng bit xu. K hp tung l v li ch ca nc S ch u phi v li ch ca
nc Triu! Ch ti ngi y m qut mng ti l li lm sao?
Vua S ni :
- Vng, vng! Qu tht ng nh li tin sinh dy. Ti xin em nc nh theo k hp tung.
Mao Toi ni :
- Vic hp tung quyt nh cha?
Vua S ni :
- Quyt nh ri.
Mao Toi bo nhng ngi hu cn vua S :
- Ly mu g, ch, nga em li y!
Mao Toi bng chic mm ng, qu dng vua S, ni :
- Xin nh vua ung mu nh vic hp tung; ri n ch ti, sau na n Toi!
Bn nh vic hp tung ngay trn in (5). Mao Toi tay tri bng mm huyt, tay phi vy mi chn ngi
kia, ni :
- Cc anh em huyt ny ung vi nhau di thm, cc anh xong lm, tht l nh ngi ta m nn vic
vy.
Khi nh hp tung xong, v n nc Triu, Bnh Nguyn Qun ni :
- Thng t nay khng dm xem xt k s na. Thng xem xt k s, nhiu k c nghn ngi, t ra cng c vi
trm, t cho l mnh khng b xt nhn ti trong thin h, th m nay b st Mao tin sinh y. Mao tin
sinh n S mt phen, lm cho thanh th nc Triu c tn trng hn chn vc, hn chung i L (6). Ba
tc li ca Mao tin sinh mnh hn o qun trm vn. Thng ny khng dm xem xt k s na!
Bn tn Toi lm thng khch.
3. Sau khi Bnh Nguyn Qun v Triu, vua S sai Xun Thn Qun n cu Triu. Tn Lng Qun cng gi
mnh vua Ngy dnh ly qun ca Tn B n cu Triu (7). Nhng u cha n. Qun Tn vy Hm an
gp. Hm an nguy ngp sp u hng. Bnh Nguyn Qun rt lo lng.
Con ngi coi trm Hm an l L ng ni vi Bnh Nguyn Qun :
- Ngi khng lo nc Triu mt hay sao?
Bnh Nguyn Qun ni :
- Nc Triu mt th Thng b bt lm t, khng lo sao c?
L ng ni :
- Dn thnh Hm an ly xng ngi cht m nu ci, i con cho nhau n, tnh th nguy ngp lm ri,
th m hu cung ca ngi c n hng trm ngi, t thip th mc la l, go tht th tha ma. Tri li, dn
o ngn khng c lnh, tm cm khng c m n. Dn nguy khn, binh kh ht: c ngi o g lm
do, lm tn. Tri li, dng chung khnh ca ngi vn nh xa. Nu Tn ph nc Triu th ngi lm sao
c c nhng y? Nu nc Triu cn, ngi lo g khng c? Nay ngi c th khin t phu nhn tr
xung u ghi tn vo hng ng s tt, chia vic m lm, em tt c ca ci trong nh ra phn tn nui
qun s. Qun s ang trong lc nguy khn th h d cm thy n c ca ngi.
Bnh Nguyn Qun nghe theo, kt qu c ba nghn ngi cm t. L ng bn cng ba nghn ngi xng
vo nh qun Tn. Qun Tn v vy phi lui ba mi dm. Li gp lc cu binh ca nc S, nc Ngy
n, qun Tn bn rt lui. Hm an c bo ton, L ng cht trn, ngi cha c phong lm L Hu.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

4. Ngu Khanh mun xin vua Triu phong thm t cho Bnh Nguyn Qun, v Bnh Nguyn Qun cu c
Tn Lng Qun n cu thnh Hm an (8).
Cng Tn Long nghe vy ang m i xe nga n yt kin Bnh Nguyn Qun, ni :
- Long ti nghe ni Ngu Khanh mun xin phong thm t cho ngi, v c Tn Lng Qun cu c thnh
Hm an, iu c hay khng?
Bnh Nguyn Qun ni :
- C.
Long ni :
- Vic ny rt khng nn. Nh vua cho ngi lm T tng nc Triu, khng phi v trong nc Triu khng
c ai ti nng v mu tr nh ngi. Nh vua ct t ng V Thnh phong cho ngi, khng phi v ngi c
cng, cn ngi trong nc th khng c cng, m ch v ngi l thn thch thi. Ngi s d nhn n t
tng khng t chi v c mnh bt ti, c ct t khng t chi v c mnh khng c cng, cng v ngi
t cho mnh l thn thch. Nay nu nhn vic cu c Tn Lng Qun cu Hm an m xin t phong, th
tc l ngi mt mt c phong p v c l thn thch, li mt mt k cng c phong nh mi ngi
thng trong nc, thc l khng hp l cht no. V chng Ngu Khanh nm c hai mt. Nu vic thnh thi
ng ta nm ci kh i n y i ngi bo n; nu vic khng thnh th ng ta vn c ci h danh khin
ngi phi chu n ng ta. Ngi nht nh ng nghe.
Bnh Nguyn Qun bn khng nghe li Ngu Khanh.
Bnh Nguyn Qun cht nm th mi lm i Hiu Thnh Vng nc Triu (-251 trc cng nguyn).
Con chu ni di i i, mi n khi nc Triu mt mi ht. Bnh Nguyn Qun hu i Cng Tn Long.
Cng Tn Long gii li bn kin, bch (cng, trng) (9) n khi Tru Din (10) sang Triu ni o ln, Bnh
Nguyn Qun bn trut Cng Tn Long.

1. Ngu Khanh l mt k s du thuyt. Ngu Khanh mang dp mo, o ti n du thuyt Hiu Thnh Vng
nc Triu. Ngu Khanh yt kin ln th nht c nh vua cho trm dt vng (11), mt i ngc bch bch.
Ngu Khanh yt kin ln th hai c lm thng khanh (12) nc Triu, cho nn hiu l Ngu Khanh. Nc
Tn v nc Triu nh nhau Trng Bnh (13), nc Triu khng thng, mt mt y. Vua Triu cho
mi Lu Xng v Ngu Khanh vo ni :
- Qun nh khng thng, y li cht, by gi qu nhn c nn sai qun cun gip xng vo qun ch
(14) khng?
Lu Xng ni :
- V ch, khng bng sai i s i cu ha.
Ngu Khanh ni :
- ng Xng s d ni cu ha, v cho rng nu khng cu ha th no qun cng thua to. Nhng vic mun
ha hay khng l tu nc Tn. By gi nh vua hy nhn tnh th nc Tn xem n c mun nh bi
qun Triu khng?
Nh vua ni :
- Nc Tn dc ton lc, nht nh n ch mun nh bi qun Triu m thi.
Ngu Khanh ni :
- Xin nh vua nghe ti, sai s em ca qu cu thn vi nc S, nc Ngy; nc S, nc Ngy mun
nhn ca qu ca nh vua th th no cng phi nhn s ca ta. Mt khi s ca Triu vo nc S, nc
Ngy th Tn cho rng thin h hp tung, v th no cng lo s. C nh th mi c th cu hn c.
Triu Vng khng nghe, cng vi Bnh Nguyn qun quyt nh cu ha, sai Trnh Chu vo Tn. Tn nhn
Trnh Chu. Triu Vng gi Ngu Khanh n ni :
- Qu nhn khin Bnh Dng Qun cu ha vi Tn, Tn nhn Trnh Chu ri, ng thy th no?
Ngu Khanh p :
- Nh vua khng cu ha c u, qun nht nh b nh bi. Thin h mng chin thng u n Tn c
ri. Trnh Chu l ngi sang vo Tn, Tn Vng v ng Hu (15), th no cng tn trng ng ta le vi
thin h. Nc S v nc Ngy cho rng nc Triu cu ha ri, nn khng n cu nh vua, Tn bit
thin h khng n cu nh vua th th no vic ging ha cng khng th thnh.
Qu nhin ng Hu tn trng Trnh Chu khoe vi nhng ngi thin h n mng chin thng, v cui
cng khng chu ging ho. Qun Triu thua to Trng Bnh. Qun Tn bn vy Hm an, nc Triu b
thin h ci.
2. Sau khi Tn gii vy Hm an, Triu Vng cho ngi vo chu nc Tn, sai Triu Hch phng mnh
i s Tn, ct su huyn ging ho.
Ngu Khanh ni vi Triu Vng :
- Qun Tn tn cng nh vua mi mt ri tr v, hay l theo nh vua, h cn sc tin nh, nhng v
thng nh vua cho nn khng nh (16)?
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Nh vua ni :
- Qun Tn tn cng ta l dc ton lc ra m nh, chc chn v mt mi cho nn mi v.
Ngu Khanh ni :
- Qun Tn khng dc ton lc ra nh ci m h khng ly c, mt mi tr v. Nay nh vua li cho h
ci m sc h khng ly c, nh th l gip nc Tn t nh mnh. Sang nm qun Tn li nh nh
vua, nh vua s khng cn cch no cu c mnh na.
Nh vua em li ca Ngu Khanh ni li vi Triu Hch. Triu Hch ni :
- Ngu Khanh c th bit ht c tnh hnh binh lc Tn khng? D rng qun Tn khng sc tin nh i
na, nu ta khng cho h ming t nh nh hn n kia, nhng nu sang nm Tn li n nh, liu nh
vua c khi phi ct t ca mnh trong su thnh ging ha khng?
Nh vua hi :
- Nu ta nghe li ngi m ct t th ngi lm th no cho sang nm Tn khng n nh ta na khng?
Triu Hch p :
- Vic y qu thc thn khng dm chc. Ngy xa, Tam Tn giao kt vi Tn rt l thn thit. Nay s d Tn
ha hiu vi Hn, Ngy m nh nh vua, l v nh vua th Tn khng bng Hn, Ngy. Thn xin v nh vua
tr b ci vic b nh v bi bc vi ngi thn, m ca i em l vt cng ha thn nh nc Hn, nc
Ngy. Nu lm nh vy ri m sang nm li ch mt mnh vua b nc Tn nh th l v nh vua th Tn
khng bng Hn, Ngy. Vic qu thc thn khng dm chc.
Nh vua em iu y ni li vi Ngu Khanh. Ngu Khanh p :
- Hch ni nh vua khng cu ha nu sang nm Tn li nh nh vua, nh vua c khi ct t trong su
thnh kia cu ha c khng? Tri li, nu nh vua cu ha th Hch li khng dm chc th no Tn
cng khng nh na. th th nay tuy nh vua c ct su thnh cng khng c ch g. Sang nm Tn li
nh, ta li ct ci t m n khng c sc nh ly, np cho n cu ho, l ci thut t tiu dit
vy. Chi bng ng cu ho. Tn c gii tn cng i na cng khng th ly c su huyn; Triu c chng
gi km i na, cng khng mt su thnh. Tn nh chn tr v, th no qun cng mi mt, ta ly su
thnh gi thin h cng nh qun Tn mi mt, tc l ta mt thnh cho thin h, nhng c b li Tn.
Nh th nc ta vn cn c li, chng hn c ngi m chu ct t, t lm yu mnh cho Tn mnh ln
hay sao? Nay Hch ni Tn thn vi Hn, Ngy, m li nh Triu, l cho rng Hn, Ngy khng cu Triu
m qun ca nh vua th no cng b c lp. l do nh vua th Tn khng bng Hn, Ngy. Nh vy
khin nh vua mi nm ct su thnh th Tn. Lm th tc l ngi y m nhn ngita ly ht c thnh.
Sang nm Tn li i ct t th nh vua c cho h khng? Nu khng cho th th l b tt c ci cng ct t
ngy trc, li gy nn ci tai ha b Tn nh, nu cho th khng cn t na m cho. Tc ng c cu,
K mnh gii tn cng, k yu khng th chng . Nu nh vua c ngi yn m nghe theo Tn th qun
nc Tn khng kh nhc g li ly c nhiu t. l cch lm cho Tn mnh thm v Triu yu i vy.
Ly nc Tn cng ngy cng mnh, m ct x nc Triu cng ngy cng yu, k chc chn cn ko di
mi khng thi. V chng t ca nh vua c hn, m i hi ca Tn th khng cng. C lm theo li ly ci
t c hn cung phng cho s i hi khng cng, theo tnh th y chc s i ti ch khng cn nc
Triu na.
Vua Triu bn bc cha quyt nh, th Lu Hon t Tn n.
Triu Vng bn mu k vi Lu Hon, ni :
- Cho Tn t vi khng cho Tn t, ng no hn?
Hon thoi thc ni :
- iu , thn khng bit c.
Nh vua ni :
- Tuy vy, ng c th ni ring ca ng xem.
Lu Hon ni :
- Nh vua c nghe chuyn b m ca Cng Ph Vn B khng? Cng Ph Vn B lm quan L, mc bnh
m cht, c hai ngi n b v ng ta m t st trong phng. Ngi m nghe vy khng khc. Ngi bo
mu hi, Sao con b cht m b khng khc?. Ngi m p, Khng T l ngi hin, b ui t L m
n khng i theo, nay n cht, n b li v n m t st n hai ngi, th bit n t bc vi bc trng
gi m hu vi n b. ng v ngi m m ni nh vy, th l b m hin, nhng ng v ngi v
m ni th th khng khi b xem l ngi v ghen; cho nn li ni th vn l mt, nhng tu a v ngi ni
ra; cch hiu ca ngi nghe s thay i. Nay thn mi Tn v, thn ni l khng cho, th khng phi l
mu k; thn ni l cho, th s nh vua cho rng thn v nc Tn cho nn khng dm p. Gi thn c
by mu k cho i vng th khng bng cho l hn (17).
Nh vua ni :
- Vng.
Ngu Khanh nghe tin vo yt kin nh vua, ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- l li trau chut bn ngoi, xin nh vua ch nghe.
Lu Hon nghe vy li vo yt kin nh vua.
Nh vua li em li ni ca Ngu Khanh ni li vi Lu Hon. Lu Hon p :
- Khng phi th! Ngu Khanh ch bit mt m khng bit hai. Ti sao Tn, Triu nh ln nhau m thin h
u mng? L v h ngh rng, Ta hy da vo ci th ca k mnh m li dng ci th ca k yu vy.
Nay qun Triu b qun Tn lm nguy khn, nhng ngi thin h mng chin thng, chc chn u Tn.
Cho nn khng g bng ct t ngay m cu ha cho thin h nghi v lm tha lng Tn. Nu khng, thin
h s nhn lc nc Tn ang ni gin, li dng lc nc Triu ang mt mi chia x Triu. Nc Triu
s mt, cn g m i ph vi Tn na. Cho nn thn ni Ngu Khanh ch bit mt mt khng bit hai, xin nh
vua quyt nh ngay i, ch ng bn bc na.
Ngu Khanh nghe tin vo yt kin nh vua, ni :
- Nguy qu! ng Lu lm cho Tn, nh th ch khin thin h thm nghi, ch c lm nc Tn c va lng
u! Ti sao ng ta li khng ni cch lm ca ng l ch cho thin h thy ch yu ca mnh. V chng
thn ni ng cho, khng phi l nht quyt ng cho. Tn i nh vua su thnh, m nh vua li em su
thnh t cho nc T. Nc T vn l k th su sc ca Tn (18), nu c su thnh ca nh vua th s
em tt c qun lc v hng ty nh Tn. Nc T s nghe nh vua, chc khng i ni ht li. Nh th,
tc l nh vua mt t cho T, nhng s c b li Tn. Th l c th tr ci th su sc ca T v Triu
i vi Tn, v t cho thin h thy ta c sc mnh dm lm. Nu nh vua ban b iu y ra th binh cha ra
ti bin gii, thn cng thy Tn em ca ci qu bu n Triu v tri li, chnh Tn phi cu ha vi nh
vua. Hn, Ngy, nghe nh vua ha vi Tn, th no cng trng nh vua. H trng nh vua tt s mang vt tin
n cu thn vi nh vua. Nh vy nh vua lm mt vic m kt c tnh ha ho ca ba nc, ng thi
a v ca mnh i vi Tn cng do m thay i (19).
Triu Vng ni :
- Phi.
Bn sai Ngu Khanh sang ng yt kin T Vng, cng bn v vic Tn.
Ngu Khanh cha tr v th s ca Tn n Triu (20). Lu Hon nghe vy b trn. Do , Triu ly mt
thnh phong cho Ngu Khanh.
3. c t lu, Ngy xin hp tung, Hiu Thnh Vng nc Triu cho mi Ngu Khanh n bn.
Ngu Khanh qua nh Bnh Nguyn Qun, Bnh Nguyn Qun ni.
- Ti mun ng theo k hp tung!
Ngu Khanh vo yt kin nh vua, nh vua ni :
- Nc Ngy xin hp tung.
Ngu Khanh p :
- Ngy sai ri!
Nh vua ni :
- V vy m qu nhn vn cha thun.
Ngu Khanh p :
- Sai ri.
Nh vua hi :
- Ngy xin hp tung, ngi ni Ngy sai, qu nhn cha nhn, ngi li ni qu nhn sai, nh th th vic
hp tung khng lm c hay sao?
Ngu Khanh p :
- Thn nghe ni nu nc nh hp tung vi nc ln, th khi gp iu li, nc ln s hng ci phc, khi
gp vic tht bi th nc nh chu ly ci v. Nay Ngy l nc nh xin ly ci v, m nh vua l nc ln li
t chi ly ci phc, cho nn thn ni nh vua sai, nc Ngy cng sai, thn trm ngh vic hp tung l c li.
Vua ni :
- Phi.
Bn bn hp tung vi Ngy.
4. Ngu Khanh v vic Ngy T (21) khng coi trng chc vn h hu v n khanh tng, cng b trn vi
Ngy T. Rt cuc Ngu Khanh ri khi nc Triu, b khn Lng. Sau khi Ngy T cht, Ngu Khanh bt
c , bn lm sch, trn gp nht s vic i Xun Thu, di xem i gn y. Sch gm tt c tm thin,
l cc thin kt ngha, xng hiu, sy ma, chnh mu, v... v... bnh phm nhng iu hay d ca nc
nh lc by gi, i truyn gi l sch Ngu Th Xun Thu.
5. Thi S Cng ni :
- Bnh Nguyn Qun l mt trang cng t tuyt vi trong i trc. Nhng ng ta cha bit ci o ln.
Tc ng ni, Li lm cho tr m. Bnh Nguyn Qun tham nghe li t thuyt ca Phng inh (22), khin cho
qun Triu b vy hm Trng Bnh, b chn sng mt hn bn mi vn, sut na mt Hm an. Ngu
Khanh xt tnh th, liu s vic, by mu cho nc Triu sao m kho th! n nh vic Ngu Khanh khng
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

n cho Ngy T phi cht, rt cuc b khn t i Lng, ngi tm thng cng bit l khng nn,
hung bc hin ti! Th nhng Ngu Khanh nu khng gp ci cnh bun b cng cc th khng th vit sch
cho i sau bit n mnh vy (23).

(1) ni dng cch thng thuyt m m m xong xui th tt nht; nu khng, phi dng v lc m p
buc i phng, chnh v vy nn Bnh Nguyn Qun mi mang theo ngi gii c vn ln v.
(2) Lp li my ln ch tin sinh t ma mai v kin quyt c tuyt.
(3) ni t trc n nay cha mun tr ti.
(4) Mao Toi nhc li chuyn c, vic th nht xy ra nm 279 trc cng nguyn. Nm 279, tng Tn Bch
Khi nh ly hai qun Yn, Snh ca S; nm 278 trc cng nguyn, Bch Khi t Di Lng l ni c lng
tm ca cc vua nc S. Nc S phi di n t Trn. on ny ni Mao Toi gii c vn ln v.
(5) on ny p ng cu ni ca Bnh Nguyn Qun, nu dng vn khng c th phi dng v lc.
Nht thit phi hp tung ngay trn in mi nghe.
(6) Chn vc ca vua H V c. i L l ci chung ln i nh Chu, hai vt ny u l nhng vt qu.
(7) Xem Tn Lng Qun lit truyn.
(8) Xem Tn Lng Qun lit truyn.
(9) Cng Tn Long l mt nh danh gia, ct phn tch r danh ngha.
Trong thin Kin Bch sch Cng Tn Long t c ni: Kin (cng), bch (trng), thch (), cho l ba c
c khng? - Khng c. Cho l hai c c khng? - c. Ngha l: mt xem thy trng m thi,
khng bit n cng th gi l trng; tay s th bit l n cng m khng bit l n trng nn bo l
cng vy. Kin (cng), bch (trng), khng th hp lm mt c. L lun ca ng nhm mc ch rt ra
nhng khi nim tru tng t thc t v chng minh nhng khi nim ny c lp i vi nhau, con nga
trng v con nga ni chung l hai khi nim khc nhau, cho nn con nga trng khng phi l con nga.
Cng vy, khi nim ngi thn thch ca nh vua v khi nim ngi dng thng khc nhau, cho nn
khng th dng cch khen thng nh nhau. Lp lun ca ng rt gn lp lun phi Ngy bin Hy Lp.
(10) Tru Din ngi nc T ni vi Bnh Nguyn Qun cho rng ci thuyt ca Cng Tn Long l ngu
bin, ch khin ngi ta m hoc, v ch li hi n o ln.
(11) Mt dt l 20 lng, 100 dt l 2000 lng.
(12) Mt a v tng ng vi T tng.
(13) Xem Lim Pha, Ln Tng Nh lit truyn.
(14) ni quyt liu cht nh ch.
(15) Tc Phm Th - xem Phm Th lit truyn.
(16) Ch phng php ngh lun ca Ngu Khanh. l mt cch p dng phng php thm d (xem ch
thch T Tn lit truyn), tm cho ra ch h m ni. Mc ch ca n l khng ni thng kin ca mnh,
v c th lm nh vua t i khng chp nhn, m dng nhng cu hi hay nhng ga thuyt tri ngc vi
iu mnh ni a ra trc v lm sao cho nh vua t thy n mu thun vi l phi, ri cui cng a nh
vua n ca mnh v tn cng vo y.
(17) Cch ni ny cng l cch thm d. Th d Cng Ph Vn B a ra chng qua ch l mt cch ro
trc. Lu Hon a ra c hai c v khch quan, khin nh vua c th nhn thy tnh trng kh x ca
Hon m tm c cch gii quyt. Phng php dng ng ngn m u kin ca mnh l mt phng
php thng thng thi Chin quc, Trang T v Mnh Tu rt hay dng.
(18) Lc by gi hai nc T v Tn ang tranh nhau lm b ch ch hu.
Mnh Thng Qun nc T tp hp qun ca Hn, Ngy nh bi qun Tn Hm Cc quan, Tn phi
ct ba thnh ging ho.
(19) l then cht ca cu c b p li Tn.
(20) ng vi cu binh cha xut hin... Tn em ca ci qu bu n.
(21) Ngy T l T tng nc Ngy lm nhc Phm Th. Khi Phm Th lm Tha tng Tn, Ngy T s
chy sang Triu, nh Bnh Nguyn Qun.
Qun Tn bc bch, Triu Vng cho qun vy, Ngy T yt kin T tng nc Triu l Ngu Khanh. Ngu
Khanh lin b n t tng, cng Ngy T trn n i Lng, mun nh Tn Lng Qun gip chy v pha
nam vo nc S. Tn Lng Qun do d, Ngy T t st.
(22) Nm 262 trc cng nguyn, qun Tn nh Hn, tng Hn l Phng inh em t Thng dng
Triu. Bnh Nguyn Qun khuyn nh vua nhn t y. Tn em qun n Trng Bnh nh Triu, thua to,
bn mi vn qun b chn sng. Th Triu l Hm an sut b mt.
(23) Nhn chuyn Ngu Khanh, tc gi bc l tm s ca mnh.

jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

\_cg c-,_ tc [;t t.cg;,
1. Cng t nc Ngy, V K l con t ca Ngy Chiu Vng, v l em cng cha khc m vi An Ly Vng
nc Ngy. Chiu Vng cht, An Ly Vng ln ngi phong cng t lm Tn Lng Qun. By gi phm Th
b nc Ngy trn sang Tn lm Tha tng, v th on Ngy T (1) nn qun Tn vy thnh i Lng,
ph qun Ngy gn ni Hoa Dng, nh Mang Mo (2) b chy. Vua Ngy v cng t lo s.
Cng t l ngi nhn hu, bit khim tn i vi k s. K s khng k ngi hin hay ngi d, cng t
u khim tn, ly l i i, khng dm cy mnh giu sang m kiu ngo i vi h. V vy k s trong vng
my ngn dm u tranh nhau theo. Khch n n ba nghn ngi. Lc by gi ch hu cho cng t l ngi
hin, c nhiu khch, hn mi nm khng dm em binh nh Ngy.
Cng t ang cng vua Ngy nh c, bng bin gii pha Bc khi t ln (3) bo hiu, vua ni :
- Gic Triu n, sp vo b ci.
Vua Ngy thi nh c, mun triu tp cc quan i thn bn cng vic. Cng t can nh vua, ni :
- Khng phi c gic u. l vua Triu i sn y thi.
Ri li nh c nh c. Vua lo s khng cn bng d no ngh n vic nh c. Lt sau, c ngi t
phng Bc em tin v ni :
- l vua Triu i sn y thi ch khng phi c gic cp.
Vua Ngy c kinh, hi :
- Ti sao cng t li bit iu ?
Cng t ni :
- Khch ca thn c ngi d bit c nhng vic b mt ca vua Triu. Vua Triu lm g th ngi khch y
bo ngay vi thn, cho nn thn bit.
Sau vua Ngy s cng t hin v c ti nn khng dm giao vic chnh s trong nc cho cng t.
Nc Ngy c ngi n s tn l Hu Doanh, by mi tui nh ngho, lm ngi gi ca thnh Di Mn
i Lng. Cng t nghe tin n mi, mun em hu l biu.
Hu Doanh khng chu nhn ni :
- Thn tu thn, gi nt trong sch my mi nm nay, quyt khng v lm chc gi ca thnh kh s m
nhn tin bc ca cng t.
Cng t bn t tic ru, hi hp tn khch ng . Khch ngi xong u vo y, cng t mang xe nga
i theo, ch ngi bn tri b trng (4), thn hnh i n ngi gi ca Di Mn l Hu Sinh. Hu Sinh sa
qua o m bc thng ln xe, ngi ch ngi pha trn, khng t chi, mun d cng t. Cng t li cng
cm dy cng mt cch cung knh. Hu Sinh li ni vi cng t :
- Ti c ngi khch lm ngh hng tht ngoi ch, xin ngi chu kh cho xe nga n gh thm ng ta.
Cng t nh xe vo ch. Hu Sinh xung xe, thm ngi khch Chu Hi, nhn ngang nhn nga, c dng
dng, ni chuyn vi ngi khch mt hi lu, trong khi ni chuyn li lic nhn cng t.
V mt cng t li cng n ha (5). Lc by gi tng quc, tng qun, tn tht, khch kha nc Ngy
y c nh, ch i cng t nng cc. Ngi ngoi ch u xem cng t cm dy cng, cc qun k i
theo u chi thm Hu Sinh. Hu Sinh thy sc mt cng t trc sau khng thay i, bn t t ngi
khch m ln xe. Khi n th, cng t dn Hu Sinh ln ngi gh trn, gii thiu v khen ngi Hu Sinh vi
cc tn khch. Tn khch u knh s.
Ung ru say, cng t n trc mt Hu Sinh chc th. Hu Sinh bn ni vi cng t :
- Hm nay Doanh ny lm cho cng t thc kh nhc! Doanh l ngi gi ca thnh Di Mn m c cng
t thn hnh chiu kh em xe n n Doanh trc ng o mi ngi. ng l ti khng nn gh vo
nh ngi ta. Nay cng t li chu kh a ti n. Doanh ny mun cng t c ting; c gi xe v qun
k ca cng t gia ch, cng t li cng cung knh, ngi ngoi ch u cho Doanh l a tiu nhn,
cng t l bc trng gi, bit nhn mnh trc k s.
Cng t bn i tic, Hu Sinh c lm thng khch. Hu Sinh ni vi cng t :
- Ngi hng tht Chu Hi m ti n nh l mt ngi hin trong i khng ai bit n, cho nn n cng
vi nhng ngi hng tht thi.
Cng t my ln n thm, Chu Hi c khng p l. Cng t ly lm l (6).
2. Nm th hai mi, i vua An Ly Vng nc Ngy (nm 237 trc Cng nguyn), Tn Chiu Vng sau
khi ph qun Triu Trng nh, li tin binh vy Hm an. Ch ca cng t l v Bnh Nguyn Qun, em
trai vua Hu Vn Vng nc Triu, my ln a th cho Ngy Vng v cng t xin nc Ngy cu
vin. Vua Ngy sai tng qun Tn B cm mi vn qun i cu Triu. Vua Tn sai s gi ni vi vua Ngy
:
- Ta nh Triu, sm chiu th no cng ph Triu, ch hu ai dm cu th sau khi ph Triu, th no ta cng
em binh n nh trc.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Vua Ngy sai ngi ngn Tn B, gi qun li ng dinh t Nghip, ting l cu Triu, nhng thc ra l i
nc i ch xem hnh th. S gi ca Bnh Nguyn Qun lin tip ko sang Ngy, trch Ngy cng t :
- Thng s d t ph v ch kt ngha hn nhn l v cho rng cng t l ng c ngha kh cao, c th gii
cu ngi ta lc nguy khn. Nay Hm an sm chiu s phi u hng nc Tn m cu binh ca Ngy
khng n, th th cng t cu nguy khn cho ngi khc ch no? V chng, nu cng t khinh Thng
ny, b Thng phi u hng nc Tn, th th cng t khng thng hi ch ca cng t sao?
Cng t lo lng, my ln xin Ngy Vng, v gic cc tn khch bin s tm mi cch ni vi Ngy Vng.
Nhng Ngy Vng s Tn, rt cuc khng nghe li cng t. Cng t t ngh mnh khng th no thuyt
phc c nh vua, th khng nn sng mt mnh nc Triu mt, nh t tp cc tn khch, qun k v
hn mt trm c xe, mun cng nhng ngi khch qua nh qun Tn, ri cng cht vi nc Triu.
Cng t i qua ca Di Mn gh thm Hu Sinh, k li u ui ti sao mnh liu cht vi qun Tn v t bit
ra i. Hu Sinh ni :
- Cng t c gng i nh? Ti gi yu ri, khng th i theo c.
Cng t i c my dm, trong lng khng vui ni :
- Ta i i Hu Sinh chu tt, thin h khng ai khng bit. Nay ta sp cht, th m Hu Sinh khng c na
li tin ta, phi chng ta c iu g khng phi?
Bn quay xe v, hi Hu Sinh. Hu Sinh ci v ni :
- Ti bit th no cng t cng quay li (8).
Li ni :
- Cng t yu k s ni ting khp thin h, nay gp nn khng c phng k no khc m li mun lao vo
qun Tn, th cng nh l nm tht cho h i ch c ch g u! Nh th th dng tn khch lm ci g?
Nhng cng t i i vi ti rt hu, cng t ra i m ti khng tin, v vy bit cng t s hi hn m tr li.
Cng t ly hai ly v hi. Hu Sinh bn ui ngi ra ri ni ring :
- Doanh ny nghe ni Binh ph (9) ca Tn B thng trong phng ng ca nh vua m nng Nh C
c nh vua rt yu, ra vo ni phng ng ca nh vua, c th n trm c. Doanh nghe ni cha ca Nh
C b ngi ta git. Nh C cha gin ba nm, mun tm ngi bo th cho cha, nhng t nh vua tr
xung, khng c mt ngi no. Nh C khc vi cng t. Cng t sai ngi khch chm u k th knh
dng ln Nh C. Nh C mun bo n cng t, cht cng khng t chi, nhng vn cha c dp y thi.
Nay nu cng t m ming ni vi Nh C mt li th th no Nh C cng bng lng. Mt khi c c
h ph, ginh ly qun i ca Tn B, em qun v pha Bc, cu nc Triu, ui nc Tn v pha Ty,
l cng lao ca Ng b i xa.
Cng t nghe theo k ca Hu Sinh, ni vi Nh C. Nh C qu nhin trm c binh ph ca Tn B da
cho cng t.
Cng t ra i, Hu Sinh ni :
- Tng qun ngoi bin gii th c nhng lc khng nghe theo lnh ca nh vua, tin li cho vic
quc gia (10). Cng t n ghp ph, nu nh Tn B khng trao qun cho cng t m li mun hi li nh
vua th cng vic th no cng hng mt. Ngi khch ca ti l anh hng tht Chu Hi c th cng i vi
cng t, anh ta l mt lc s. Nu nh Tn B nghe theo th tt lm. Nu khng th s sai m cht.
Cng t lin khc. Hu Sinh ni :
- Cng t s cht hay sao? Ti sao li khc?
Cng t ni :
- Tn B l mt v lo tng oai v. Ti n s ng ta khng nghe, phi git ng ta cho nn khc thi (11).
Cng t bn mi Chu Hi, Chu Hi ci m rng :
- Ti l anh hng tht, ma ao ni ch ba, m cng t li thn hnh my ln n thm hi. Ti s d
khng p l l v ngh rng khng cn g ci tr l nghi lt vt y. Nay cng t c vic nguy cp, l lc ti
hin tnh mng cho cng t.
Bn cng cng t ra i.
Cng t i qua t n Hu Sinh, Hu Sinh ni :
- Ti ng l phi i theo, nhng gi i khng c, xin tnh ngy cng t n qun i Tn B, ti s quay
u v hng Bc, t m vo c tin cng t.
Cng t bn ra i.
n t Nghip cng t gi lnh ca vua Ngy thay Tn B, Tn B ghp ph ly lm ng, gi tay, nhn cng
t ni :
- Nay ti cm binh mi vn, ng n ni bin gii l mt cng vic nng n ca nc. ng i mt chic
xe n y thay ti, l ngha th no?
Tn B khng chu nghe theo. Chu Hi giu trong ng o ci chy st bn mi cn, nh Tn B cht,
cng t bn ch huy qun ca Tn B, chnh n li i ng, ra lnh trong qun :
- Nu c cha v con u trong qun, th cha tr v; nu c anh v em trong qun th anh tr v; nu l
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

con mt khng c anh em th tr v m nui cha m (12).
Chn c tm vn qun, tin nh qun Tn. Qun Tn gii vy rt lui, cng t bn cu c Hm an,
bo tn nc Triu.
Vua Triu v Bnh Nguyn Qun thn hnh n cng t bin gii. Bnh Nguyn Qun mang cung, ti tn i
trc dn ng. Vua Triu ly hai ly ni :
- Ngi hin t xa n nay, cha c ai bng cng t.
Lc by gi Bnh Nguyn Qun khng dm so snh vi cng t. K t khi cng t cng Hu Sinh t bit, n
khi n qun doanh th qu nhin Hu Sinh quay mt v pha Bc m t m c cht (13).
3. Vua Ngy gin cng t n trm binh ph ca mnh, la git Tn B, cng t cng t bit iu . Sau khi
ui qun Tn, cu c nc Triu, cng t sai cc tng em qun tr v nc Ngy, cn mnh cng vi
nhng ngi khch li nc Triu.
Hiu Thnh Vng nc Triu cho cng t c n vi mnh, gi lnh ca nh vua ginh binh ca Tn B
m cn cu c nc Triu nn bn vi Bnh Nguyn Qun phong cho cng t nm thnh. Cng t nghe
vy sc mt c kiu cng, t v t khoe cng trng ca mnh. C ngi khch ni vi cng t :
- C vic khng c th qun, li c vic khng th khng qun. H ngi ta c n c i vi cng t th cng
t ch qun; h cng t c n c i vi ngi ta, xin cng t hy qun i. V chng, gi lnh vua Ngy,
ginh ly qun ca Tn B cu Triu, i vi Triu th c cng y nhng i vi Ngy th vn cha phi l
k trung thn. Cng t li t kiu ly lm cng lao ca mnh, ti trm ngh cng t lm nh th l khng
phi.
Cng t lp tc t trch mnh nh l con ngi khng c ch dung thn. Vua Triu ti nc qut ng i
thn hnh n tip, gi l ca ngi ch, a cng t ln ci thm pha Ty. Cng t khp np t t, bc i
theo ci thm pha ng m ln, t ni rng mnh l ngi c ti, ph bc vi nc Ngy, khng c cng lao
g vi nc Triu. Vua Triu tip ru mi n chiu ming vn khng n ni vic biu nm thnh v bit
cng t s t chi. Cng t vn c Triu. Vua Triu cho cng t t Hoc lm p tm gi. Nc Ngy
cng li cho cng t hng lc t Tn Lng, nhng cng t vn li nc Triu.
Cng t nghe ni nc Triu c Mao Cng n mnh gia nhng ngi nh bc, Tit Cng n mnh gia
nhng ngi bn tng. Cng t mun gp hai ngi y. Hai ngi y trn trnh khng chu ra tip cng t.
Cng t bit ch h bn i b mt mnh n nh, t hai ngi kia chi vi cng t rt l tng c.
Bnh Nguyn Qun nghe vy ni vi v :
- Lc u ta nghe ni ngi em ca phu nhn l ngi c mt khng hai trong thin h; nay ta xem ra th ng
ta li chi bi vi bn nh bc v bn bn tng, cng t ch l ngi gn thi.
Phu nhn ni vi cng t. Cng t bn t t phu nhn ra i m rng :
- Lc u ti nghe ni Bnh Nguyn Qun l ngi hin, cho nn ti ph bc vua Ngy m cu nc Triu
xng ng vi Bnh Nguyn Qun. Cch giao du ca Bnh Nguyn Qun ch ct tn khch cho nhiu t
khoe khoang m thi, ch khng tm k hin s. V K t khi i Lng vn thng nghe ni hai ngi ny
l ngi hin, khi n Triu, s khng gp mt. V K chi vi h, cn s h khng mun chi vi mnh na
kia. Nay Bnh Nguyn Qun li thy th lm thn, nh vy Bnh Nguyn Qun khng phi l ngi ng cng
giao du. C l khng hi u m giao du vi ng ta na.
Bn chun b hnh l i. Phu nhn em tt c ni li vi Binh Nguyn Qun. Bnh Nguyn Qun bn ct
m xin li, c gi cng t li. Mn h ca Bnh Nguyn qun nghe vy, mt na b Bnh Nguyn Qun
m theo cng t. K s trong thin h li n theo cng t. Cng t lm cho khch ca Bnh Nguyn Qun
v cng t.
Cng t li Triu mi nm khng v, nc Tn nghe tin cng t Triu, ngy m em binh v hng
ng nh Ngy. Vua Ngy lo lng, sai s n mi cng t v. Cng t s vua gin mnh nn ngn cm cc
mn h :
- Ai dm lm ngi truyn t cho s gi vua Ngy th s b git.
Cc tn khch u b Ngy sang Triu, khng ai dm khuyn cng t tr v. Mao Cng v Tit Cng n
yt kin cng t, ni :
- S d cng t c trng Triu, ni danh khp ch hu, l v c nc Ngy. Nay Tn nh Ngy, Ngy
nguy cp m cng t khng lo n. Nu nc Tn ph thnh i Lng, san phng tn miu ca tin vng
th cng t cn mt mi no m ng trong thin h?
Ni cha dt li, cng t lin thay i sc mt, gic ngi nh xe v cu Ngy.
Vua Ngy thy cng t, hai ngi cng khc, trao cho cng t n thng tng qun. Cng t bn lm
tng. Nm ba mi i vua An Ly Vng nc Ngy (nm 247 trc Cng nguyn) cng t sai s bo
khp cc ch hu, ch hu nghe cng t lm tng, u sai tng em qun cu Ngy. Cng t cm qun
c nm nc nh tan qun Tn H Ngoi. Mng Ngao b chy. Cng t bn tha thng ui qun Tn
n i Hm Cc, chn ng qun Tn, qun Tn khng dm ra. Lc by gi uy th ca cng t lm rung
ng c thin h. Khch cc nc ch hu dng binh php, cng t u chim ly lm ca mnh, cho nn th
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

tc gi l Ngy cng t binh php? Vua Tn lo lng bn cho ngi em mt vn cn vng sang gy, tm
ngi khch ca Tn B, khin y gim cng t vi Ngy Vng rng: Cng t trn ra nc ngoi mi
nm nay lm tng nc Ngy, ch hu u theo. Ch hu ch nghe ni Ngy cng t khng nghe ni n
vua Ngy. Cng t nhn lc ny mun quay mt v hng Nam lm vua. Ch hu s uy cng t cng mun
cng nhau lp cng t.
Nc Tn my ln sai phn gin, gi v mng cng t c lp lm Ngy Vng. Ngy Vng ngy no
cng nghe li gim pha khng th khng tin, v sau qu nhin sai ngi thay cng t lm tng.
Cng t t bit mnh li v gim pha m b ph trut bn co bnh khng ra chu, cng tn khch ung ru
sut m, li gn n b. Ngy m vui chi, bn nm sau mc bnh v ru m cht. Nm y An Ly Vng
nc Ngy cng mt. Tn nghe tin cng t cht, bn sai Mng Ngao nh Ngy ly hai mi thnh, bt
u t ng Qun. Sau Tn dn dn nut Ngy nh tm n l du, c mi tm nm th bt Ngy
Vng, lm c dn thnh i Lng.
Lc Hn Cao T cn nh, thng nghe ni cng t l ngi hin, n khi ln ngi vua, mi ln i qua thnh
i Lng, Cao T thng t cng t. Nm th mi hai i Cao T (nm 195 trc Cng nguyn), sau khi
nh Knh B tr v, nh vua cho t nm nh gi m m t cng t, i i hng nm bn ma t t
cng t (14).
4. Thi S Cng ni :
- Ti qua thnh i Lng c, tm hi ni m ngi ta gi l Di mn. Di Mn l ca pha ng thnh. Cc
cng t trong thin h cng c ngi yu k s, nhng Tn Lng Qun tip ngi n s ni ni khut hang
cng, khng thn trong vic giao thip vi ngi di, iu cng t c. Danh ting nht ch hu, khng
phi l h danh vy. Cao T mi ln qua y, khin dn phng th khng dt.

(1) Ngy T xem Phm Th, Thi Trch lit truyn.
(2) Mang Mo: tng Ngy.
(3) Ngy xa bin gii khi no c gic th t la, khi bc ln. l mt cch bo hiu.
(4) Ngy xa khi ngi trn xe th ch ngi bn tri ch ngi tn qu.
(5) on ny gii thch Ngy V K khim tn i vi k s.
(6) on 1: thi cung knh khim tn i vi k s ca Ngy V K.
(7) Xem Bnh Nguyn Qun lit truyn.
(8) Ch cn hai cu, nhn vt Hu Sinh hin ra rt r nt.
(9) Ngy xa, tng ra i cm qun c nh vua giao cho ci h ph, cn gi l binh ph. Binh ph lm
bng ng, khc hnh con h, chia lm hai, vua gi mt na tng qun gi mt na. Khi no vua sai ngi
n thay th cm qun th cm na kia i, n ni ng qun. Nu ghp ph thy khp, tc nh vua
sai n thay th.
(10) y l mt cu trong binh php ca Tn T. Hu Sinh on trc Tn B c th vin theo m khng
nghe theo Ngy cng t.
(11) Chi tit rt nh nht nhng nu r lng yu qu k s ca Ngy cng t.
(12) kin quyt nh Tn n cng.
(13) on 2: Ngy V K dng k ca Hu Doanh cu c nc Triu.
(14) on 3: Hnh trng ca Ngy cng t khi Triu v vic cng t cu Ngy.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Q,, |,c, |, |.c, [;t t.cg;,
1. Phm Th l ngi nc Ngy, tn t l Thc. Phm Th i du thuyt cc nc ch hu, mun gip
vic cho vua Ngy, nhng v nh ngho, khng c g lm vn, trc tin phi gip vic cho trung i phu
nc Ngy. Tu Gi vng lnh Ngy Chiu Vng i s sang T. Phm Th i theo. Hai ngi li my
thng khng c kt qu. Vua T Tng Vng nghe ni Th c ti bin lun, bn sai ngi biu Th mi
cn vng cng vi tht b v ru, Th t chi khng dm nhn. Tu Gi bit iu gin lm, cho rng Th
c nhng tng phm y l v em nhng iu b mt ca nc Ngy ra ni vi nc T nn sai Th
nhn tht b v ru, cn tr vng li. Sau khi tr v nc, Gi gin Th cho nn ni vi tng quc nc
Ngy l Ngy T, mt trong nhng cng t ca nc Ngy. Ngy T c gin, sai mn h ly roi nh Th.
nh gy xng sn, rng rng, Th gi v cht, b ngi ta ly chiu b li vt vo trong nh x. Khch
kha ung ru say thi nhau i ln ngi Th, ct lm nhc Th rn nhng ngi sau ng ni ba bi.
Th nm trong chiu ni vi ngi gi nh x :
- Nu ng c th a ti ra th th no ti cng xin hu t.
Ngi gi nh x mi xin em con ngi cht trong chiu vt ra ngoi.
Ngy T ang say ni :
- c.
Phm Th nh vy c thot. V sau Ngy T hi hn, li sai ngi tm bt. Ngi nc Ngy l Trnh An
Bnh nghe tin y bn mang Phm Th i trn. Th n np, i tn h l Trng Lc.
Lc by gi, Tn Chiu Vng sai ngi yt gi l Vng K sang Ngy, Trnh An Bnh gi lm lnh, hu h
Vng K.
Vng K hi :
- Nc Ngy c ngi no gii c th cng ta i v pha Ty c khng?
Trnh An Bnh ni :
- Trong lng ca ti c ng Trng Lc mun yt kin ngi bn vic thin h. ng ta b ngi ta th khng
dm gp mt ngi ban ngy.
Vng K ni :
- n m ngi cng ng ta n.
ang m, Trnh An Bnh cng Trng Lc n yt kin Vng K. Ni cha ht bui, Vng K bit
ngay Phm Th l ngi gii, bn bo :
- Tin sinh i ti pha Nam g Tam nh.
Hai ngi cng hn h ring vi nhau ri chia tay.
Vng K t gi nc Ngy ra i, qua ni hn, mang Phm Th ln xe ch vo nc Tn. Khi i n H
Quan, nhn xa thy xe v qun k pha Ty i li.
Phm Th hi :
- Ngi n l ai th?
Vng K ni :
- l Nhng Hu, Tha tng nc Tn ang i pha ng kinh l cc huyn cc p.
Phm Th ni :
- Ti nghe ni Nhng Hu chuyn quyn nc Tn, ght vic a nhng ngi khch cc nc ch
hu vo Tn, ti s ng ta lm nhc ti, ti hy tm trn trong xe.
Mt lt sau Nhng Hu qu nhin n y lo Vng K, nhn tin dng xe hi :
- Quan ng c tin g mi khng?
Vng K ni:.
- Khng c tin g.
Nhng Hu li ni vi Vng K :
- ng yt gi c em ngi khch no ch hu cng v khng? em v v ch, ch t lm cho nc nh
ri lon m thi.
Vng K ni :
- Khng dm .
Ri t bit ra i.
Phm Th ni :
- Ti nghe ni Nhng Hu l ngi lm mu tr, nhng thy vic th chm. Lc ny ng ta nghi trong xe c
ngi nhng qun lc sot.
V vy Phm Th xin xung xe d chy, ni :
- Th no ng ta cng s hi hn v vic ny (1).
i c hn mi dm, qu nhin Nhng Hu sai qun k quay li lc trong xe. Khi khng thy c khch h
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

mi thi. Vng K cng Phm Th vo Hm Dng.
Sau khi bo cng vic i s xong, Vng K nhn tin ni :
- Nc Ngy c ng Trng Lc l mt tay bin s trong thin h.
ng ta ni :
- Nc Tn nguy nh trng u ng (2). Nu c ng ta th s yn n. Nhng iu khng th truyn
t bng th t. Cho nn thn ch ng ta ln xe v.
Vua Tn khng tin, sai cho ti nh khch, n cm rau, ch i hn mt nm.
Lc by gi vua Chiu Vng lm vua c ba mi su nm. Pha Nam, nc Tn ly t Yn, t
Snh ca nc S. S Hoi Vng b gi li v cht t Tn. Qun Tn pha ng nh ph nc T, Dn
Vng c ln xng sau li thi (3). Tn my ln lm cho t Tam Tn nguy khn, chn ght nhng
k bin s trong thin h, khng tin dng ai.
2. Hoa Dng Qun Nhng Hu l em trai ca Tuyn thi hu, m ca Chiu Vng, Kinh Dng Qun v
Cao Lng Qun u l em cng m ca Chiu Vng. Nhng Hu lm Tha tng, ba ngi thay nhau
lm tng qun u c t phong. Nh th lc ca Thi hu, nn nh ring ca h giu c hn c nh vua.
n khi Nhng Hu lm tng qun nc Tn, ng ta li mun vt qua nc Hn v nc Ngy nh
p Cng Th ca nc T, ng ta mun m rng t phong ca mnh l t o. Phm Th bn dng th
ln nh vua ni (4) :
- Thn nghe ni khi no vua sng tr v th ngi c cng c thng, ngi c ti c lm quan; ngi
kh nhc nhiu c hng lc hu, ngi c cng nhiu c tc cao, ngi no bit cai tr dn chng th
chc quan ln. Cho nn nhng k khng c ti khng dm gi chc, nhng k c ti nng cng khng dm
trn trnh n. Nu nh vua cho li ni ca thn l ng th xin nh vua em ra thi hnh cng lm sng t
ci o y. Nu nh vua cho li ni ca thn l khng ng th gi thn mi y cng khng c ch g. Tc
ng c cu: V vua tm thng th thng ngi mnh yu m pht ngi mnh ght. V vua sng th khng
th. Khi thng th nht nh thng cho ngi c cng; khi pht th nht nh pht k c ti. Nay bng ca
thn khng ng chu ao kim, lng ca thn khng ng chu ba ru, thn dm u em nhng vic khng
chc chn chu hnh pht ca b h (5)? D cho thn l ngi thp hn nn b b h coi thng lm nhc
i na, l no b h li khng trng con ngi dung np thn ni i ni li vi b h hay sao? V chng
thn nghe ni nh Chu c ngc Ch ch, nc Tng c ngc Kt lc, nc S c ngc Bin ha, nc
Lng c ngc Huyn l. Bn vt qu y do t ai sinh ra, b ngi th kho b ri nhng vn l vt
qu gi ca thin h; nhng con ngi b vua thnh vt b, l no li khng gip ch cho nc nh hay
sao (6)? Thn nghe ni k kho lm li cho nh th thu ly c ci li nc (7), ngi kho lm li cho nc
th ly ci li ch hu (8). Thin h c v vua sng th ch hu khng th chim c ci li. Ti sao? V
nh vua tc mt ci vinh ca h em v cho mnh. Ngi thy thuc gii bit c ngi bnh sng hay
cht, v vua thnh thy r vic thnh hay bi: c li th lm, c hi th b, nghi ng th th mt t xem sao? Tuy
vua V, vua Thun sng li cng khng th thay i c ci php tc y. Li ni su xa th thn khng dm
vit vo giy (9) li ni nng cn th nh vua khng cn phi nghe. Phi chng l v thn ngu khng hp
vi mun nh vua, hay l con ngi tin c thn a v thp hn nn li ni khng ng dng? Nu nh
khng phi nh vy, th thn xin nh vua cho php c lc no rnh c ngc nhn nhan sc, ni mt li
khng c cng hiu, thn xin chu ti ba ru.
Vua Tn Chiu Vng c mng, xin li Vng K, sai ngi ly xe a Phm Th vo. Phm Th by gi
mi c vo yt kin nh vua Ly cung. Phm Th gi v khng bit cung nh vua c bc vo trong.
Nh vua n, bn hon quan gin ui Th, ni :
- Nh vua n y!
Phm Th gi v khng bit, ni :
- Nc Tn lm g c vua! Nc Tn ch c Thi hu v Nhng Hu m thi (10).
Phm Th mun khch cho nh vua gin. Chiu Vng n, nghe Li ca Phm Th ci nhau vi vin
hon quan, lin n n tip, xin li m ni :
- ng l qu nhn phi thn hnh lnh gio ngi lu. Nhng v c vic Ngha C (11), gp qu nhn ngy
m thn hnh thnh gio Thi hu. Nay vic Ngha C xong, qu nhn mi c thnh gio, thc qu
nhn trm bit mnh h m ti.
Nh vua cung knh theo l khch ch, Phm Th nhn nhng. Hm y thy Phm Th yt kin nh vua tt
c cc quan khng ai khng rng mnh bin sc mt, thay i thi . Vua Tn ui t hu ra ngoi. Trong
cung khng c ai.
Vua Tn qu xung, cu khn :
- Tin sinh c iu g dy bo qu nhn?
Phm Th ni :
- D, d.
Mt lt sau, vua Tn li qu xung ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Tin sinh c iu g dy bo qu nhn?
Phm Th ni :
- D, d (12).
Nh th ba ln. Vua Tn qu xung ni :
- Th l tin sinh cui cng vn khng lm n dy bo qu nhn sao?
Phm Th ni :
- Thn u dm th. Thn nghe ni ngy xa khi L Thng (13) gp Vn Vng, th L Thng ch l
ngi cu c bn sng V m thi. Nh th tc l quen bit s. Sau khi ni xong, Vn Vng lp L
Thng lm thi s, ch ln xe cng v: l v li ni ca ng ta su sc (14), cho nn Vn Vng nh c
L Thng m lp c cng, cui cng lm vng c thin h. Trc y gi s Vn Vng coi L
Thng l ngi xa l, khng cng ni nhng li su sc, th nh Chu khng c ci c lm Thin t, v
Vn Vng, V Vng khng nh ai lp nn nghip vng. Ngy nay thn l mt ngi ti tr (15), vi
nh vua l k s giao, nhng vic thn mun trnh by li l nhng vic gip nh vua, ng chm n ni
ct nhc ca ngi ta (16), thn mun em tm lng trung ngu di ca mnh tu ln nhng cha bit lng
vua nh th no. V vy cho nn nh vua hi ba ln m thn vn khng dm p. Khng phi thn c iu lo
s nn khng dm ni u. Thn bit rng hm nay c ni trc mt nh vua, ri ngy mai s b cht,
nhng thn cng khng dm t chi (17). Nu i vng qu thc tin dng li ni ca thn th i vi thn,
ci cht khng phi l iu ng lo, vic trn trnh khng ng lm cho thn s, vic sn mnh lm ngi hi,
bn tc lm ngi din, cng khng lm cho thn xu h (18). v chng Ng l nhng ngi thnh m
cht; Tam vng l nhn, ngi nhn m cht; Ng b l nhng ngi hin m cht; O Hoch, Nhim B l
nhng ngi khe m cht; Thnh Kinh, Mnh Bn Vng Khnh Ky, H Dc l nhng ngi dng cm m
cht. Ci cht l iu ngi ta khng ai trnh khi. Gp ci th tt nhin, nu c lm c iu g c th b
ch cho nc Tn mt cht th l iu thn rt mong mun vy, thn c s g u? Ng T T b b vo
y em ra khi ca Chiu Quan, ban m i, ban ngy th np, n t Lng Thy khng c g nui ming,
bn qu bng u gi, b lt, ci u ly trn, v bng, thi so, n xin ch Ng, cui cng lm cho nc
Ng hng khi. Hp L thnh b. Nu nh thn c trnh by tt c mu k ca mnh nh Ng T T, th
d phi sut i khng c gp li nh vua, nhng ci thuyt ca thn c thi hnh, th thn c g l lo s?
C T, Tip D sn mnh lm ngi hi, bn tc lm ngi in, nhng v ch i vi nh vua. Nu nh
thn c xp cng mt hng vi C T nhng li c iu b ch cho v vua mnh cho l ngi hin, th
thc l mt vinh d ln ca thn. Thn c xu h g u? iu thn s ch l s rng sau khi thn cht thin
h thy thn tn trung m cht, v vy cho nn kha ming, b chn khng ai dm hng v nc Tn m
thi. B h trn th s Thi hu nghim khc, di b bn gian thn la di, ngi trong thm cung cha
h ri khi tay ngi nng niu, sut i b m hoc, khng c ai nu r gian t. Tai ha ny nu ln th tn
miu b tiu dit, nu nh th bn thn mnh c c him nguy, l iu thn s (19). Cn nh vic cng
kh, s nhc, cht chc th thn u dm s. Nu thn cht m nc Tn c thnh tr th cn hn l sng.
Vua Tn qu xung ni :
- Sao tin sinh ni th. Nc Tn ni xa xi ho lnh, qu nhn ngu di, tin sinh h c n y, l
tri kia a qu nhn n lm phin tin sinh bo tn tn miu ca tin vng vy. Qu nhn c nghe
li ch gio ca tin sinh, l tri thng n tin vng m khng vt b a con ci ct. Tin sinh c vic
g m ni nh vy? Bt k vic ln vic nh, trn t Thi hu, di n cc quan i thn, xin tin sinh ch
gio ht cho qu nhn, ch ng nghi ng qu nhn (20).
Phm Th ly m vua Tn cng ly. Phm Th ni :
- Nc ca i vng bn pha c bin gii vng vng: pha Bc c ni Cam Tuyn, ca i Cc Khu, pha
Nam c dy sng Kinh, sng V, bn phi c t Lng Ty, t Thc, bn tri c ca i Hm Cc, ni Ho,
qun i thin chin c trm vn, xe trn c ngn c, gp li th xng ra nh, bt li th rt vo c th. l
t ca bc vng gi vy? Dn khip s vic nh nhau ring, nhng dng cm trong vic chin u cho
nc nh, l dn ca bc vng gi. Nh vua nm c c hai ci (21). Cn vic ly qun i Tn
dng mnh, xe nga ng c khng ch ch hu th cng d nh xua ch L ca nc Hn (22) ui
nh con th qu vy. C nghip b vng c th lm c nhng v cc quan khng ai xng chc v ca
mnh, cho nn ng ca i n nay mi lm nm, khng dm em binh lc nh cc nc Sn ng.
S d nh vy l v Nhng Hu khng trung thnh vi vic mu li ch cho nc Tn v k ca i vng
c ch sai lm vy.
Vua Tn qu xung ni :
- Qu nhn xin nghe xem k ca qu nhn sai lm nh th no?
Thy xung quanh c nhiu ngi nghe trm, Phm Th s khng dm ni vic trong nh, ch ni vic ngoi
trc d xem ca nh vua nh th no (23). Phm Th bn ni :
- Nhng Hu mun vt qua nc Hn, nc Ngy nh t Cng Th ca nc T, khng phi l
k hay. Nu em t qun th khng lm tn thng nc T, em nhiu qun th hi n nc Tn.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Theo nh ca thn th k ca nh vua l mnh em t qun, nhng li bt nc Hn, nc Ngy dc ht
binh lc ca h nh T. iu tht v l. Nay nu ta thy nc theo mnh khng thn vi mnh m
li vt qua nc ngi ta nh nc khc, th hi c c hay khng? Mu k nh vy l s h y. V
chng ngy xa vua Dn Vng nc T, pha Nam nh S, ph qun dit tng, hai ln m mang t ai
ngn dm, nhng rt cuc nc T vn khng ly c mt tc t no. iu u phi l v vua T khng
mun ly t, nhng ch v tnh th khng cho php lm nh vy. Ch hu thy nc T mi mt, vua ti
khng ha, em qun nh tan qun T. Tng s b nhc, binh lnh b khn n, u li cho nh vua, ni:
- Ai by ra k ny y?. Nh vua ni: Vn T (24) y. i thn lm lon, Vn T chy ra nc ngoi. Cho
nn nc T s d thua to l v n nh S, lm cho nc Hn, nc Ngy c bo. Cch gi l trao
binh kh cho gic, em lng thc cho k cp vy. Chi bng nh vua c giao hiu vi nc xa l nh
nc gn; c tc t no l tc t ca nh vua, c thc t no l thc t ca nh vua. Nay nh
vua li b k m nh nc xa, th chng phi l sai hay sao! y, xa kia nc Trung Sn t vung
nm trm dm m b mt mnh nc Triu nut ht. Nc Triu cng thnh danh toi, li c thm ci li
na, th m thin h khng ai lm hi c n (25). Nay cc nc Hn, Ngy l nhng nc gia, l ni
then cht ca thin h. Nu nh vua mun lm nghip b th th no cng phi ha thn vi cc nc gia
lm ni then cht cho thin h uy hip nc S, nc Triu. Nu nc S mnh th ta bnh vc nc
Triu; nc Triu mnh th ta bnh vc nc S. C hai nc Triu, S cng theo ta th th no nc T
cng hong s. Nc T hong s th th no cng dng li l khim tn, em nhiu ca ci n th
nc Tn. Mt khi nc T theo ta th c th cm t c nc Hn, nc Ngy (26).
Chiu Vng ni :
- Ta mun thn vi nc Ngy lu, nhng nc Ngy l nc hay thay i lun, qu nhn khng th ha
thn c, xin cho bit lm th no ha thn vi Ngy.
Phm Th p :
- Nh vua dng li l nhn nhng, em nhiu ca ci n phng s h; nu khng c th ct t mnh
m t lt cho h nu lm th cng khng c th phi em binh m nh.
Nh vua ni :
- Qu nhn xin vng theo li ch gio.
Bn cho Phm Th lm khch khanh (27) lo vic binh, cui cng nh vua nghe theo mu k ca Phm Th,
sai ng i phu v Uyn nh Ngy, ly t Hoi, hai nm sau nh ly t Hnh Khu.
Khch khanh Phm Th ll ni vi Chiu Vng :
- a hnh ca nc Tn v nc Ngy ci vo nhau nh bc gm thu. Nc Tn c nc Hn cng nh
cy g c mt, nh con ngi c bnh trong tim trong rut vy. Trong thin h khng c bin th thi, ch
c bin th chng nc no lm cho Tn phi lo s bng nc Hn u! Nh vua thu phc Hn l hn c.
Chiu Vng ni :
- Ta t lu mun thu phc nc Hn, nhng nc Hn khng nghe, vy phi lm th no?
Phm Th p :
- Nc Hn khng nghe sao c? Nh vua em binh xung nh Hunh Dng th con ng giao thng
ca t Cng v t Thnh Cao b tt. Sau , quay v pha Bc chn ng Thi Hng th qun Thng
ng (28) khng xung c. Mt khi nh vua em binh nh Hunh Dng th nc Hn s b chia ct
thnh ba khc, nc Hn thy mnh th no cng mt, khng nghe theo sao c? Nu nh nc Hn nghe
theo th c th lo n c nghip b.
Nh vua ni :
- Phi y.
Bn sai s sang nc Hn.
Phm Th ngy cng thn vi nh vua, c nh vua tin dng trong my nm. Phm Th bn ni ring vi
nh vua (29) :
- Khi thn Sn ng, thn nghe nc T c in Vn ch khng c vua T, nghe Tn c Thi hu, c
Nhng Hu, Hoa Dng, Cao Lng, Kinh Dng ch khng nghe ni c vua (30). Phm c nm c ton
quyn trong nc mi gi l vua, c nm c quyn sinh st mi gi l vua. Nay Thi hu t tin chuyn
quyn khng m xa n nh vua, Nhng Hu cho s ra i khng bo vi nh vua, Hoa Dng, Kinh
Dng xt x ngi ta khng n nang ai ht, Cao Lng mun lm hay mun thi, khng cn hi nh vua.
Nc c bn hng ngi cao qu y m khng nguy th xa nay cha h c vy. Nu ngi ta theo bn
hng ngi qu y th c th gi khng c nh vua. Nh th th uy quyn lm sao cho khi b ph hoi, nh
vua lm sao cn c th ban hnh mnh lnh c na? Thn nghe ni v vua gii tr nc th trong nc
nm chc ly ci uy th ca mnh, ngoi nc coi trng ci quyn lc ca mnh. S gi ca Nhng Hu
nm ly quyn lc ca nh vua, uy hip ch hu, cht ph vi thin h, em qun nh nc ngi, ai cng
phi nghe theo. Nu Nhng Hu nh thng, ly c t th ci li li quay v t o, cn ch hu th
chu thit hi; nu Nhng Hu nh thua th nh vua kt on vi trm h, m nc nh li phi chu tai ha.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Th c cu: Cy m nhiu qu th lm gy cnh, cnh b gy th hi n gc. Lm thnh ln th nguy cho
nc, cao by ti th h thp nh vua (31). Thi Tr, Trc X cai tr nc T, bn vo i nh vua, rt gn
nh vua, treo nh vua ln x miu, mt ngy sau th cht. L oi cai tr nc Triu, giam Ch Ph (32)
Sa Khu c mt trm ngy th Ch Ph cht i. Nay thn nghe ni Tn thi hu, Nhng Hu chuyn
quyn, Cao Lng, Hoa Dng, Kinh Dng gip cho h, nh th kt qu l s khng cn vua Tn na,
cng l ci loi Trc X, L oi vy. V chng, i Tam i, s d nc mt l v nh vua c giao vic nc
cho by ti, tha h ung ru, sn bn, khng lo vic chnh s. Nhng k m vua trao quyn binh l nhng
k ghen ngi hin, ght ngi c ti, n p k di, che mt ngi trn lm vic ring ca mnh. H
khng lo n vic nh vua, nhng nh vua khng tnh ng, v vy cho nn mt nc. Nay t ngi quan nh
nht tr ln, cho n nhng v quan ln, thm ch c nhng ngi hu h xung quanh nh vua, khng ai
khng phi l ngi ca Tha tng. Thn thy nh vua ng mt mnh triu, thn trm lo cho nh vua,
vn th sau ny ngi lm vua nc Tn, s khng phi l con chu nh vua na (33).
Chiu Vng nghe vy, hong s, ni :
- Phi y.
Bn ph trut Thi hu, ui Nhng Hu, Cao Lng, Hoa Dng, Kinh Dng ra ngoi ca i. Vua Tn bn
cho Phm Th lm Tha tng. Vua Tn thu n ca Nhng Hu, sai Nhng Hu tr v t o, nhn
sai cc quan cp cho xe b chuyn ch c. c ch hn mt ngn c xe. Khi n ca i, ngi
gi ca i xt li nhng qu bu th thy nhng ca ci qu bu nhiu hn c cung vua. Vua Tn
phong cho Phm Th t ng, hiu l ng Hu. By gi l nm th 41 i Tn Chiu Vng (34).
3. Sau khi Phm Th lm Tha tng nc Tn, nc Tn gi ng ta l Trng Lc. Nc Ngy khng bit,
cho l Phm Th cht lu. Nc Ngy nghe ni nc Tn sp em qun sang ng nh cc nc Hn,
Ngy, nn sai Tu Gi n nc Tn. Phm Th nghe vy ci trang, mc o qun lam l, i b ln n nh
khch, yt kin Tu Gi. Tu Gi thy Th lin kinh ngc hi :
- Phm Thc vn khng can g sao?
Phm Th p :
- Phi.
Tu Gi ci ni :
- Phm Thc n lm thuyt khch nc Tn phi khng?
- Tha khng . Trc y, Th c ti vi tng quc nc Ngy, cho nn b trn n y, u dm lm
thuyt khch.
- Nay ng Thc lm vic g?
Phm Th ni :
- Ti lm thu cho ngi ta.
Tu Gi trong bng thng hi, gi li cng ngi n cm, ni :
- Phm Thc ngho kh n th sao?
Bn ly mt ci o bo thu cho Phm Th. Nhn y, Tu Gi hi :
- Anh c bit Tha tng nc Tn l Trng Qun khng? Ti nghe ni ng ta c nh vua yu qu, vic
trong thin h u do Tha tng quyt nh. Cng vic ca ti by gi thnh cng hay tht bi u ty
Trng Qun c. Ny anh? Anh c ai bn b quen bit quan Tha tng khng?
Phm Th ni :
- ng ch ca ti quen bit ng ta, nn ti cng c th vo bi yt. Th ny xin gip ng cho ng yt kin
Trng Qun.
Tu Gi ni :
- Con nga ca ta mc bnh, trc xe gy, khng c xe t m ln, nn ta khng i ra.
Phm Th ni :
- Ti s ni ng ch ca ti mn cho ng ci xe t m ln.
Phm Th v ly xe t m a cho Tu Gi v nh xe cho Tu Gi vo ph Tha tng nc Tn. Ngi
trong ph nhn ra Phm Th, ai ny u n np trn trnh. Tu Gi ly lm l. Khi n ca nh Tha tng,
Phm Th ni vi Tu Gi :
- ng hy i ti mt lt, ti xin vo trc bo vi Tha tng.
Tu Gi i ngoi ca, dng xe hi lu, hi ngi mn h :
- ng Phm Thc khng ra l ti lm sao?
Ngi mn h ni :
- Khng c ai l Phm Thc c.
Tu Gi ni :
- Lc ny ng ta cng ti i vo y m.
- l quan Tha tng ca chng ti y.
Tu Gi c kinh bit rng mnh b la, bn ci trn i bng u gi ri nh ngi mn h vo xin tha ti. By
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

gi Phm Th by mn trng nghim chnh, k hu ngi h rt ng tip kin.
Tu Gi ci u ni :
- Ti ti ng cht, gi ti khng ng ngi c th t mnh ln n tn my xanh. T nay Gi khng dm c
sch thin h, bn vic thin h na. Gi c ci ti phi b vo vc nc si, ci xin ngi ui n ni man
r, ngi cho sng th c sng, ngi bt cht th xin chu cht (35).
Phm Th ni :
- Nh ngi c my ti?
- Nh ht tc ca Gi tnh ti ca Gi cng cn cha .
Phm Th ni :
- Nh ngi ch c ba ti m thi. Trc y thi S Chiu Vng, Thn Bao T v nc S m ui qun
Ng, vua S phong cho ng ta t Kinh nm nghn h, Bao T t chi khng nhn v m m ca ng cha u
t Kinh (36). Nay m m cha ng ca Th ny cng u t Ngy, nh ngi trc y cho rng Th
ny c ngoi tm i vi T, gim pha Th vi Ngy T, l mt ti. Lc Ngy T lm nhc ta trong nh
x, nh ngi khng ngn cn, l hai ti. n khi ung ru say li i vo ta, sao m nh ngi nhn tm
n th! l ba ti. Nhng s d nh ngi c khi cht, l v cn thng hi ta, tng ci o bo, tc l
cn c tnh ngha vi ngi c, cho nn ta tha cho nh ngi.
Phm Th bn tha ti v ui Tu Gi ra, vo ni vi Chiu Vng tha cho Tu Gi tr v.
Tu Gi t ga Phm Th, Phm Th m tic ln, mi tt c s thn cc nc ch hu ngi trn nh n ung
rt sang, rt hu. Tri li, Tu Gi phi ngi di thm. Phm Th sai t mt ci mng cho nga n trc
mt, sai hai ngi ti nhn b chm vo mt, cho y n nh ngi ta cho nga n vy.
Phm Th mng :
- Nh ngi ni vi vua Ngy h ta rng kh mau mau xch u Ngy T n y! Nu khng, ta s lm c
thnh i Lng.
Tu Gi v bo vi Ngy T. Ngy T s chy trn n nc Triu nh Bnh Nguyn Qun..
Sau khi Phm Th lm Tha tng. Vng K ni vi Phm Th :
- C ba vic khng th bit, c ba vic khng bit lm th no. Xe cung mt sm ra mun, l iu th nht
khng th bit (37). Ngi bng nhin b qun x i l iu th hai khng th bit (38), ti bng nhin b vt ra
ngoi ngi rnh (39), l iu th ba khng th bit. Nu xe vua mt sm ra mun th ngi tuy gin ti, cng
khng bit lm th no. Nu ngi t nhin ri khi qun x, th ngi tuy gin ti (40), cng khng bit lm th
no. Nu ti t nhin b nm ra ngoi ngi rnh th ngi tuy c gin ti, cng khng bit lm th no.
Phm Th khng vui vo ni vi nh vua :
- Nu khng c Vng K trung thnh th khng ai c th a thn vo ca i Hm Cc, nu nh vua khng
phi bc hin thnh th khng c ai c th lm cho thn c vinh hin. Nay thn lm quan n Tha tng,
tc n bc hu, m Vng K ch n chc yt gi khng phi l ca ng ta khi a thn vo ca i.
Chiu Vng gi Vng K n, cho lm Thi th H ng, ba nm khng bo ln nh vua v vic cai tr
y (41).
Th li tin c Trnh An Bnh. Chiu Vng cho Trnh An Bnh lm tng qun. Phm Th bn phn tn ti
sn trong nh em tt c ra bo n nhng ngi gip mnh trong cnh khn kh. Ngi mnh chu n mt
ba n cng bo; ngi ta trn mt vi mnh mt ci cng tr th. Phm Th lm Tha tng nc Tn
c hai nm.
Nm th 42 i Tn Chiu Vng (nm 265 trc Cng nguyn), Phm Th sang ng nh Hn, ly t
Thiu Khc, Cao Bnh, Tn Chiu Vng nghe ni Ngy T Bnh Nguyn Qun, mun bo th cho Phm
Th, bn gi v vit mt bc th dng li l khn kho a cho Bnh Nguyn Qun, ni :
- Qu nhn nghe ni ngi cao ngha mun cng ngi lm bn o vi, nu may mn c ngi n vi qu
nhn th qu nhn xin cng ngi ung ru mi ngy.
Bnh Nguyn Qun s Tn, v li cng cho l phi nn vo nc Tn yt kin Chiu Vng. Chiu Vng
cng Bnh Nguyn Qun ung ru my ngy. Chiu Vng ni vi Bnh Nguyn Qun :
- Xa Chu Vn Vng c L Thng cho lm thi cng, T Hon Cng c Qun Di Ng cho lm trng
ph. Nay Phm Qun cng l bc thc ph ca qu nhn, k th ca Phm Qun nh ng. Xin ng cho
ngi v ly u ca hn em li y, nu khng ta khng cho ng ra khi ca i u.
Bnh Nguyn Qun ni :
- Tuy mnh sang, nhng kt bn vi ngi ta l v khng qun ci ngha lc mnh cn thp hn. Tuy mnh
giu, nhng chi vi ngi ta l v khng qun ci ngha lc mnh cn ngho tng. Ngy T l bn ca
Thng, nu nh ti, c nhin ti khng em ra np, phng chi ng ta li khng nh ti.
Chiu Vng bn a th cho vua Triu, ni :
- Em trai ca nh vua Tn, k th ca Phm Qun l Ngy T hin ang nh Bnh Nguyn Qun. Nh vua
mau mau sai ngi em u hn li y, nu khng, ta s em binh nh Triu, li khng cho em nh vua ra
khi ca i u.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Vua Triu l Hiu Thnh Vng bn em binh lnh vy nh Bnh Nguyn Qun rt gp, ang m Ngy T
trn ra, ra mt tng quc nc Triu l Ngu Khanh. Ngu Khanh xem chng khng th can ni nh vua, bn
ci n tng quc, cng Ngy T b trn, ln ra i. Ngh khng th trn trnh nc ch hu no trong lc
nguy cp cho nn li chy v i Lng, mun nh Tn Lng Qun chy sang nc S. Tn Lng Qun
nghe tin, s Tn, ang do d cha dm tip kin, ni :
- Ngu Khanh l ngi nh th no?
Lc by gi Hu Doanh bn cnh ni :
- Con ngi ta tht l khng d bit ht, bit ngi cng khng phi d. Ngu Khanh (42) i giy rm, mang d
yt kin vua Triu, ln th nht c thng mt i bch bch, mt trm cn vng, yt kin ln th hai c
phong lm thng khanh, yt kin ln th ba c trao n tng quc, phong vn h hu. Trong lc by gi
thin h tranh nhau mun bit ng ta. Th m khi Ngy T cng khn n nh Ngu Khanh, Ngu Khanh khng
dm cho tc lc l tn qu, ci n tng quc, b tc vn h hu m ln ra i. Nay k s nguy cp khn
cng chy v vi cng t, cng t li ni ngi nh th no, thc l con ngi khng d bit, bit ngi
cng khng d vy.
Tn Lng Qun c thn, ln xe ra ngoi ng n.
Ngy T nghe ni Tn Lng Qun lc u ngi tip kin mnh nn ni gin t m c cht. Vua Triu nghe tin
ly u ca T a cho nc Tn. Tn Chiu Vng bn cho Bnh Nguyn Qun v nc Triu (43).
4. Nm th 43 i Tn Chiu Vng (nm 264 trc Cng nguyn), qun Tn nh ly t Phn Hnh ca
nc Hn, nhn xy thnh Qung V trn sng Hong H. Nm nm sau, Chiu Vng ng k ca
ng Hu tung phn gin vo mua chuc nc Triu. Vua Triu v vy cho con M Phc thay Lim Pha lm
tng (44). Qun Tn ph tan qun Triu Trng Bnh, ri vy Hm an. t lu sau, V An Qun l Bch
Khi c him khch vi ng Hu, ng Hu gim vi nh vua v git Bch Khi, sai Trnh An Bnh nh Triu.
Trnh An Bnh b qun Triu vy rt gp cho nn em hai vn qun u hng nc Triu. ng Hu ngi trn
chiu c xin chu ti. Theo php lut nh Tn, ngi tin c v ngi c tin c khng tt u c ti nh
nhau, V vy, ng Hu ng l b ti git c ba h. Vua Tn Chiu Vng s phm n ng Hu bn ra lnh
trong nc: Ai dm ni n vic Trnh An Bnh th s tr theo ti ca Trnh An Bnh, tri li, li thng cho
ng Hu n hu hn trc, ht sc lm cho ng Hu an tm. Hai nm sau, Vng K lm Thi th H
ng, t thng vi ch hu (45) b ti git (46), v vy ng Hu ngy cng khng vui.
Chiu Vng ra triu th di, ng Hu tu :
- Thn nghe ni: Vua lo th ti nhc, vua nhc th ti cht. Nay i vng ra triu lo lng, thn xin hi thn c
ti.
Chiu Vng ni :
- Ta nghe ni kim st ca nc S sc m vic ca ma li km. Phm kim st m sc th qun s dng
cm, ca ma m km th suy ngh xa. H suy xa ngh rng, c nhiu dng s, ta s nc S s mu ly nc
Tn. Phm vt m khng chun b sn th khng th ng ph c trong lc bt ng. Nay V An Qun
cht, bn Trnh An Bnh lm phn, trong nc khng c tng gii, bn ngoi li nhiu nc th, ta lo lng l
v th.
Nh vua mun khch l ng Hu, ng Hu lo s khng bit by mu k g. Thi Trch nghe vy, vo nc
Tn (47).

1. Thi Trch l ngi nc Yn, i du hc, xin lm quan cc nc ln, li n nc nh chng c ai
dng, bn n nh ng C xem tng. Thi Trch ni :
- Ti nghe tin sinh xem tng cho L oi, ni: Ni trong nm ngy s cm quyn c nc, iu c
khng?
- C.
- Nh ti th no?
ng C nhn chm ch ri ci m ni :
- Tin sinh mi hch, vai li, mt to, sng mi tt, u gi cong (48). Ti nghe ni thnh nhn khng th ly
chuyn tng mo m ni c, c l tin sinh l ngi nh th chng?
Thi Trch bit ng C tru mnh, bn ni :
- Vic giu sang th ti c sn ri, ch cha bit c sng lu hay khng. Ti mun bit iu .
ng C ni :
- Tin sinh th t gi tr i l 43 nm.
Thi Trch ci t gi ra i, bo ngi nh xe :
- Ta n go ngon, tht bo, rui nga i nhanh, mang n vng, lng buc dy n mu ta, vi cho trc mt
nh vua, giu sang th bn mi ba nm cng .
Thi Trch sang Triu b Triu ui, sang Hn, Ngy trn ng i b ngi ta cp mt ni, cho. Nghe ni
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

ng Hu dng Trnh An Bnh, Vng K, u phm ti nng vi nc Tn, trong bng ng Hu c thn,
Thi Trch bn i sang pha Ty vo Tn (49).
2. Khi sp ra mt Chiu Vng, Thi Trch sai ngi phao tin khch cho ng Hu gin (50) :
- C ngi khch nc Yn tn l Thi Trch l ngi bin s kin thc siu vit, bin lun ti gii, khn
ngoan khc thng, anh ta nu vo yt kin vua Tn th th no cng lm ngi nguy khn v git mt a v
ca ngi.
ng Hu ni :
- Vic Ng , Tam i, hc thuyt ca bch gia, ta u bit c, li bin lun ca mi ngi ta u b gy
c. N lm khn th no c ta m ot c ia v ca ta.
Phm Th cho ngi gi Thi Trch n (51). Thi Trch vo vi cho ng Hu. ng Hu vn khng
bng lng, n khi tip kin li thy y ngo mn, ng Hu bn trch y rng :
- ng thng phao tin rng mun thay ta lm Tha tng nc Tn c phi khng?
Thi Trch p :
- Phi.
ng Hu ni :
- Xin cho nghe thuyt ca ng nh th no?
Thi Trch ni :
- (53), sao m ngi thy mun th. i phm trt t bn ma thay nhau i, thnh cng ri th rt lui. Thn
th mnh m, chn tay lanh ln, tai mt t tng, tr khn sng sut iu chng phi mi k s u mun
hay sao?
ng Hu ni :
- Phi.
Thi Trch ni :
- Nm ly iu nhn, gi ly iu ngha, lm vic hp o thi hnh n c, c ch trong thin h, thin h vui
v, tn knh hm m u mun tn lm vua, chng phi l ch hng ca k s c ti bin thuyt hay sao?
ng Hu ni :
- ng.
Thi Trch li ni :
- Giu sang vinh hin, x l vn vt, khin cho vn vt u m p, tnh mng lu di, sng trn tui tri,
khng phi cht yu. Thin h ni c ci quy m ca mnh, gi c c nghip ca mnh, truyn mi n
v cng, c danh ln thc u p , n c trn khp ngn dm, i i khen ngi khng bao gi dt,
cng vi tri t khng bao gi cng, chng phi l du hiu ca o c, thnh nhn gi l im lnh,
vic tt d sao?
ng Hu ni :
- ng.
Thi Trch ni :
- Xem vic nh Tn i vi Thng Qun, nc S i vi Ng Khi, nc Vit i vi i phu Chng th kt
cc ca h c lm ta va khng? (54)
ng Hu bit Thi Trch mun dng cch bin thuyt bt b mnh, nn dng li ngy bin ni :
- Ti sao li khng c. Cng Tn phng th Hiu Cng sut i khng hi lng, ch lo vic cng m
khng ngh n vic ring, t ra dao ca cm bn gian t, vic thng pht u r rng, lm cho nc
c thnh tr, phi gan rut, by t ni lng, chu ngi ta on gin, la bn c, ginh bt cng t Ngang
nc Ngy, lm cho x tc nh Tn c yn, lm li cho trm h, cui cng v nc Tn bt sng tng
ch, cp t ngn dm (55). Ng Khi th iu Vng, khin cho vic ring khng c hi n vic cng,
gii gim pha khng che c ngi trung thc, khi nghe li ni, khng ct nghe k a dua theo mnh, khng
v vic nguy m thay i hnh ng, lm vic ngha khng trnh hon nn, ch lo lm sao cho nh vua xng
b, lm cho nc c mnh, khng t tai ha gian nguy (56) i phu Chng th Vit Vng, vua tuy b
khn, b nhc, nhng mnh vn em ht lng trung thnh khng cht li bing, vua tuy trong cnh nguy
vong, vn em ht lng m khng ri cng thnh m khng khoe khoang, giu sang m khng, kiu ngo
nhc nhn. Ba ngi kia t n mc cao nht ca iu trung, cho nn ngi qun t v gi ngha m
cht, trong lc hon nn, coi cht nh v. Sng m nhc chng bng cht m vinh. K s vn c ci ngha
chu hy sinh thn mnh, cho ci danh c thnh. Ch ct l o ngha th d c cht cng khng on
hn, c g l khng c u?
Thi Trch ni :
- Vua thnh, ti hin l ci phc ln trong thin h; vua sng ti ngay l ci phc ca nc; cha nhn t, con
hiu, chng tn v trinh, l ci phc ca nh. V vy cho nn T Can (57) trung m khng th bo tn c
nh vua n; T T khn m khng th bo ton c nc Ng; Thn Sinh (58) c hiu m nc Tn ni
lon. H u l nhng ti trung, con hiu, nhng nc nh vn lon lc, vn b tiu dit l ti lm sao? V
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

khng c vua sng, cha hin nghe h, cho nn thin h u cm ght, mng nhic vua v cha m thng
cho k lm ti v lm con. Nay Thng Qun, Ng Khi, i phu Chng lm ngi ti th phi, nhng vua
ca h th tri. Cho nn i khen ba ngi ny lp c cng, nhng vn khng c bo p, ch c phi
thch vic h khng gp thi m cht u. Nu c i cht ri sau mi c gi l trung, mi lp c
danh ting th Vi T (60) khng ng gi l nhn, Khng T khng ng gi l thnh, Qun Trng khng ng
gi l ln. Ngi ta lp cng, ai li khng mun c thnh t ton vn? Thn v danh c ton vn l tt
nht. Danh c th nu gng m thn th cht l hng th hai. Danh b nhc m thn c ton vn th
l hng bt. Lc , ng Hu mi khen l gii (61).
Thi Trch dn dn tm ra ch h (62), bn ni :
- Thng Qun, Ng Khi, i phu Chng lm ti tn trung lp nn cng, l iu ng mong mi. Honh
Yu th Vn Vng, Chu Cng gip Thnh Vng, h khng phi l bc thnh trung hay sao (53). Theo nh
ngi lm Thng Qun, Ng Khi, i phu Chng vi lm Honh Yu, Chu Cng th nn lm ngi no
hn?
ng Hu ni :
- Thng Qun, Ng Khi, i phu Chng khng th bng c.
Thi Trch ni :
- Th th vua ca ngi v mt nhn t, tin dng k trung thn, nh n tnh xa ngha c, tn trng k s c ti
v c o gn b vi h, khng b st ngi cng thn, so vi Tn Hiu Cng, S iu Vng, Vit Vng
th ai hn?
ng Hu ni :
- Cha bit nh th no.
Thi Trch ni :
- Nay nh vua thn vi k trung thn nhiu lm l nh Tn Hiu Cng, S iu Vng, Vit Vng. V mt
tr ti tr lc, gip cho nh vua bnh nh c vic nguy, sa sang chnh tr, dp lon, lm cho qun mnh,
tr b iu lo lng, tiu dit iu tai nn, m mang t ai, trng trt ng cc, lm cho nc giu, nh no ,
nh vua mnh, x tc c tn trng, tn miu c hin vinh, thin h khng ai dm phm n nh vua, uy
th ca nh vua vang di khp bn b, cng lao vang lng ngoi vn dm, thanh danh sng ngi n ngn
i, th ngi so vi Thng Qun, Ng Khi, i phu Chng ai hn?
ng Hu ni :
- Ta khng bng.
Thi Trch ni :
- Nay nh vua v mt thn vi k trung thn, khng qun tnh xa ngha c khng bng Hiu Cng, iu
Vng, Cu Tin, m v mt cng lao c tin yu, thn cn ngi li khng bng Thng Qun, Ng Khi,
i phu Chng. th, tc lc, chc v ca ngi li sang trng hn, nh ca ca ngi li giu c hn c ba
ngi kia, th m ngi cn cha rt lui th ti s cn ng lo hn c ba ngi kia. Ti xin lo thay cho ngi.
Tc ng c cu: Mt tri ln n nh u th s x, trng y th khuyt, s vt thnh th suy. l ci l
thng ca tri t. Khi tin khi li, khi y khi vi theo thi tin ha, l ci o thng ca thnh nhn.
Cho nn nc c o th lm quan, nc khng c o th i n (84). Thnh nhn ni: Rng bay ln tri,
li thy k i nhn (65). Bt ngha m giu sang th ta xem nh dm my ni (66). Nay on th ngi tr,
n c ngi bo, iu s nguyn t, th m khng thay i ci k ca mnh, th ti trm cho ngi nh
th l khng nn. V chng con chim tr, chim hc, con t ngu, con viu, ch khng phi l khng xa ch
cht, m s d cht l v ham mi. T Tn, Tr B khng phi l khng tr khn trnh iu nhc, trnh xa
ci cht, nhng s d u cht, l v tham li khng chu dng li (67), cho nn bc thnh nhn t ra l
hn ch ci lng dc, ly dn c chng mc, sai dn ng thi v, dng ca ci ca dn c mc . Cho
nn tr h khng t mn, hnh ng ca h khng kiu, lun lun theo o m khng b. V vy gi mi c
thin h m khng mt. Ngy xa T Hon Cng nhm hp ch hu, chnh n thin h, n khi hp Qu
Khu th c kiu cng, chn nc phn li; vua Ng l Ph Sai, qun i v ch trong thin h, dng mnh
coi khinh ch hu, ln t nc T, nc Tn cho nn rt cc thn b git, nc b mt. H Dc, Thi S Hiu
(68) h ht lm ba qun s hi, nhng thn b cht bi mt ngi tm thng. Nhng ngi ny thanh th
n cc thnh, nhng khng quay v vi o l, khng khim tn rt lui an tm chu ngho hn cho nn
mi xy ra tai ha nh th! Thng Qun lm php lnh cho Tn Hiu Cng, cm ngun gc ca ti c, c
cng nht nh thng, c ti nht nh pht, lm cho cn ngang nhau, chnh l vic o lng, iu chnh
nng nh, ph v cc ng thin, ng mch (59) cho dn n nh c ngh nghip. Do thng
nht c tc l, khuyn khch ngi cy lm ht ci li ca t, mt nh khng lo hai vic, ra sc cy rung,
sc tch lng thc, tp ngh chin trn; kt qu, khi dm binh dnh th m t rng, khi ngh binh th nc
c giu, cho nn trong thin h khng u ch ni, c uy th i vi ch hu, lp thnh c nghip nc
Tn. Cng ng ta thnh, rt cc ng ta li b xe x xc. t S vung my ngn dm, ngi cm kch mt
trm vn, Bch Khi ch huy my vn qun, nh nhau vi S, nh mt trn ly t Yn, t Snh, t Di
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Lng; nh hai trn pha Nam ly t Thc, t Hn, ri vt qua nc Hn, nc Ngy nh nc Triu
mnh; pha Bc chn sng M Phc, lm c hn bn mi vn ngi, h b chn gn Trng Bnh, mu
chy thnh sng, sng si ln nh sm (70). Sau , vo vy Hm an, khin cho nc Tn c c c
nghip vng. Nc S, nc Triu l nc mnh trong thin h v l k th ca nc Tn. Nhng t
v sau, S, Triu u nem np s khng dm nh Tn na. l ci th ca Bch Khi. Bch Khi thn
hnh nh ly by mi thnh, nhng khi cng thnh, li b nh vua trao kim chu cht Bu. Ng
Khi lp php tc cho vua S iu Vng, gim bt uy ln ca cc quan i thn, bi nhng ngi khng c
nng lc, nhng ngi v dng, b nhng chc quan khng cn kp, tr vic xin x ca nh t, thng nht
phong tc nc S, cm nhng ngi i du thuyt, biu dng nhng k s gii cy v chin u, pha Nam
ly t Dng Vit, pha Bc thu tm t Trn, t Thi, ph k lin honh, gii tn k hp tung, khin cho
nhng k s i du thuyt u khng c cch no m ming, cm b ng khuyn khch trm h, n nh
chnh tr nc S, binh lc ni ting trong thin h, uy th lm ch hu phi phc. Nhng khi cng thnh,
cui cng li b x c tay chn. i phu Chng v Vit Vng ngh mu su by k xa, chuyn mt thnh cn,
nhn iu s nhc m i thnh vinh quang; khai khn t ai y c di lp thnh p tri, v t trng ng
cc; cm u k s bn phng, trn di u ht lng gip cho ci hin ca Cu Tin, tr c ci th vi
Ph Sai; cui cng ph c nc Ng mnh khin cho nc Vit lm nn nghip b. Cng nh th r rng
l rc r vy. Kt cc Cu Tin ph bc m git ng ta. Bn ngi ny cng thnh m khng b i cho nn
tai v n thn mnh. l bit dui m khng bit co, bit i m khng bit v vy (71). Phm Li bit iu
vt ra khi rng buc ca th li, trn i, sut i lm o Chu Cng (72). Ngi khng thy ngi ta
nh bc hay sao? C k mun t nhiu, c k mun t t, ri tin ln dn dn, l iu ngi bit r. Nay
ngi lm tng nc Tn, bn k khng ri khi chiu, bn mu khng ra khi ni lng miu, ngi m khng
ch ch hu, ly ht Tam Xuyn bi p cho t Nghi Dng (73) ph c ci him Dng Trng,
chn c con ng Thi Hng, su nc khng dm hp tung, ng sn o ngn dm thng n t
Thc, t Hn, khin cho thin h u s Tn. Nh th l iu mong mun ca Tn d t c ri v cng
ca ngi cng t tt ri . Nay cng l lc nc Tn chia cng. Nu ngi nh th m khng rt lui th
s nh Thng Qun, Bch Cng, Ng Khi, i phu Chng vy. Ti nghe ni: Nhn xung nc th thy
mt mnh; nhn vo ngi th bit d lnh. Kinh th c cu: Sau khi thnh cng, khng th lu, Ngi chu
tai ha ca bn ngi kia lm g? Ti sao ngi khng nhn lc ny tr n Tha tng, trao n nhng cho
ngi hin, rt lui v n ni rng ni xa, xa lnh th s. Nh th th th no cng c ci lim ca B Di,
sut i lm ng Hu, i i xng cng, li c ci ting nhn nhng ca Ha Do, Din Lng Qu T,
c ci th ca Kiu, Tng (74), th chng hn cui cng mc tai ha sao? Nu ngi c tic m khng n
ri, nghi ng m khng dm quyt nh, th th no cng mc ci ha ca bn ngi kia. Kinh dch c cu:
Cng Long hu hi (75). l ni ch bit tin ln m khng bit li, ch bit dui m khng bit co, ch bit
i m khng bit v vy. Xin ngi ngh k cho.
ng Hu ni :
- Hay lm! Ta nghe ni: Ch mun m khng bit dng th s mt iu mnh mun; c m khng bit cho l
th s mt iu mnh c. May mn c tin sinh ch gio, Th ny xin knh cn vng li.
Bn mi vo ngi, tn lm thng khch. My ngy sau, Phm Th vo triu, ni vi Tn Chiu Vng :
- Va c mt ngi khch Sn ng n tn l Thi Trch. ng ta l ngi bin s, bit vic Tam Vng,
hiu s nghip Ng B, bit s bin i ca th tc, c th giao chnh s nc Tn cho ng ta. Thn thy
ngi rt nhiu, nhng khng ai bng, thn cng khng bng. Thn xin tu nh vua bit.
Tn Chiu Vng mi vo tip kin, cng ni chuyn rt ly lm thch, cho lm khch khanh. ng Hu nhn
y co bnh rt lui, tr li n Tha tng.
Chiu Vng cng p ng Hu dy, ng Hu bn co bnh nng. Phm Th thi lm Tha tng. Chiu
Vng thch k hoch ca Thi Trch bn phong Thi Trch lm Tha tng nc Tn, sang ng thn tnh
nh Chu.
Thi Trch lm Tha tng my thng, c ngi gim, Thi Trch s b git, bn co bnh tr n Tha
tng, hiu l Cng Thnh Qun, Thi Trch Tn hn mi nm, th Chiu Vng, Hu Vn Vng,
Trang Tng Vng, cui cng th Thy Hong , i s cho nc Tn sang nc Yn, c ba nm th
nc Yn sai Thi t an vo lm con tin nc Tn (76).
3. Thi S Cng ni :
- Hn T ni: ng o di kho ma, lm tin kho bun. Li ni y ng lm sao! Phm Th, Thi Trch l
nhng ngi bin s gii nht mt thi, th m i du thuyt ch hu, n lc u bc cng khng c c hi
thnh t. khng phi l k hoch ca h d m ch v nhng nc h n du thuyt u yu (77). n
khi hai ngi lm khch nc Tn, ni gt nhau lm khanh tng, cng li trong thin h. l v ci
th mnh v yu khc nhau vy. Nhng k s cng c lc ngu nhin m gp c hi. Nhng ngi hin hn
hai ngi kia, nhng th tr ht ti nhiu khng k xit. Th nhng hai ngi, nu khng b khn cng th lm
sao m khch l h c (78)?
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,


(1) Cu ny chun b cho nhng vic sau ny Phm Th s lm i vi Nhng Hu.
(2) Cu ny cng l mt ci thut thm d, mc ch kch thch s ch ca nh vua.
(3). Nm 246 trc Cng nguyn, vua Tn t lp lm Ty , sai s khuyn T Dn Vng t lp lm ng
. Vua T t xng lm ng c hai thng ri thi. Sau vua Tn li xng vng nh c.
(4) on ny nu mt cch in hnh nhng mnh khe ca mt ngi du thuyt lm cho nh vua nghe
theo ca mnh.
(5) ni iu ti ni ra l iu chc chn ng, ti u dm em ci tr du thuyt vu v ra chu hnh pht.
(6) Phm Th m ch mnh, t cho mnh nh vin ngc qu nhng cha c ngi th gii bit n.
(7) m ch Nhng Hu v vt ca ci trong nc lm giu cho mnh.
(8) m ch Nhng Hu khng ngh n quyn li ca nc nn khng dung np nhng ngi du thuyt
cc nc ch hu nh Phm Th.
(9) c im li ni ca hng du thuyt l khng i ngay vo m bt u bng nhng cu ni bng gi.
(10) Thin ny rt thnh cng trong vic miu t nhng mnh kho ca bn du thuyt. Sau khi lm vua ch
n mnh, Phm Th dng li ni khch bt nh vua thy xu h.
(11) Vua ca b lc Ngha C v Tuyn thi hu gian du vi nhau sinh hai con. Tuyn thi hu la git vua
Ngha C Cam Tuyn ri sau em binh tiu dit Ngha C. Cu ni ny chng t nh vua cng cho li ni
ca Phm Th l ng.
(12) Lm cho nh vua 1o lng chc vic sp ni s quan trng. C ch ny ca Phm Th cng xng ng
vi li khen ca T M Thin: Bin s gii nht mt thi.
(13) L Thng cn gi l L Vng. Trong nhng hn non b ta thng c ng L Vng ngi cu c.
(14) Then cht ca on ny l my ch quen bit th s nhng li ni th su cho nn nh phi d dt.
y ng thi ng t cho mnh l L Vng, li hy vng nh vua s l Vn Vng, tc l c .
(15) ni mnh khng gn b vi nh vua.
(16) Ni bng gi vic Nhng Hu v Tuyn thi hu.
(17) on ny di, hon ton khng lin quan n iu trnh by nhng rt quan trng chun b trc cho
nh vua nghe theo ca mnh. Ch Phm Th nhc n ch cht mi mt ln, ch khng s bn ln,
ct lm cho nh vua nng rut, b thuyt phc hon ton trc khi nghe. (Xem bi Thuyt nan trong Thn
Hn).
(18) Li a ra mt trng hp cc oan, tri vi trng hp Vn Vng kch thch nh vua. Vua Tr hn
m, T Can b git.
(19) e da v khch vua Tn tc gin.
(20) Mnh khe ny lm cho vua Tn t a v mt ng vua chuyn sang a v mt ngi cu khn. Tri li,
Phm Th t a v mt ngi cu khn sang a v mt n nhn. Vic chun b tm l m thut du thuyt
i hi t c bc u.
(21) Hai ci l a li, nhn ha.
(22) Tn mt con ch kho.
(23) chng minh mu k em qun Tn vt qua Hn, Ngy nh T l sai, Phm Th dn trng
hp ca T. Nm 285 trc Cng nguyn, T em qun i xa nh S. Vua sai Nhc Ngh thng lnh qun
cc nc Yn, Triu, Ngy nh T thua to (xemNhc Ngh lit truyn). Phm Th kt lun bng mt cu tc
ng.
(24) Vn T tc Mnh Thng Qun.
(25) a ra mt dn chng khc bnh vc hc thuyt giao hiu vi cc nc xa m nh nhng nc
gn. Nc Triu mt mnh qut ht nc Trung Sn to ln m chng ai lm c g, v Triu gn
Trung Sn.
(26) Then cht ca mu k Phm Th l ly Hn, Ngy gn m giao hiu vi T xa. Nhng mun ly
Hn, Ngy th trc ht phi c lp n, cho nn u tin phi giao hiu vi n n thot ly nh hng ca
cc nc ln T, S, Triu. Sau phi lm sao cho S, Triu phi phc tng theo mnh khng can thip vo
vic nh Hn, Ngy. Mun vy th xui hai nc nh nhau, gip nc yu nh nc mnh, lm c hai
nc u kit qu m phi thn phc tng mnh. Mt khi Hn, Nly, Triu, S thun phc ri th nc T
lc by gi t mnh, hng vo th c, nn th no cng ph giao hiu vi Tn khi y giao hiu vi cc nc
xa xi ri, vic ly Hn, Ngy d nh tr bn tay.
(27) Chc quan trn cp i phu.
(28) Thng ng pha Bc t Hn. Chn ng Thi Hng th qun Hn pha Bc khng xung min
Nam m tip vin c.
(29) Sau my nm mi a ch ra bn. Lc by gi Phm Th ang chun b y d cho nh vua d nh
vua nghe theo mnh.
(30) a ra mt nhn xt k quc nhn gii thch nh ngha ca khi nim vua.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(31) ni nu ch trng n ci ngn th hi ci. gc.
(32) Ch Ph tc l V Linh Vng nc Triu. Phm Th a ra hai th d chng minh ci nguy ca nh
vua, v tm nhng th d ni bt lm nh vua phi s.
(33) Cu ny ct ngha li ni ca Phm Th: Nc Tn nguy nht trng u ng, v thi d dt ca
Th khi gp Chiu Vng.
(34) Nm 266 trc Cng Nguyn. on 2: Phm Th du thuyt vua Tn lm n chc Tha tng.
(35) Qua li ni ny ta thy r uy lc ca Tn i vi ch hu lc by gi nh th no.
(36) Bao T t chi cho rng s d mnh cu nc S l v m m ca mnh Kinh thuc t S, nh vy l
v mnh m lm ch khng phi v nc S (Xem Ng T T lit truyn).
(3l) ni mt ngy kia nh vua cht.
(38) ni Phm Th cht.
(39) ni ti b ti cht.
(40) Dng li ni phn ng, ni yu ti.
(41) Theo l ca Tn, Thi th sau mt nm phi bo co v tnh hnh cai tr qun mt ln.
(42) Xem Bnh Nguyn Qun, Ngu Khanh lit truyn.
(43) on 3: Phm Th bo n, bo on.
(44) Tc Triu Qut. Xem Lim Pha, Ln Tng Nh lit truyn.
(45) iu ny ct ngha cu ba nm khng bo ln nh vua v vic cai tr ng nh tha.
(46) Phm Th theo lut Tn ng b git ba h hai ln.
(47) on 4: Nhng ngi Phm Th tin c lm phn, Th khng c mu k g na.
(48) Ton l nhng nt tm thng, chng c ci g ng ch , th m mun t v mnh l L oi, cho nn
ng C gi a l thnh nhn.
(49) on 1: Thi Trch i du thuyt cc nc khng thnh cng bn sang Tn.
(50) Cch thuyt phc ca Thi Trch chng km cch thuyt phc ca Phm Th.
(51) on ny rt hay, n l s gp g ca hai tay thuyt khch tm mi cch thuyt phc nhau.
(52) ng l phi ly.
(53) Ton l ging xc.
(54) Thuyt khch tr ti vi nhau cng dng ton ll vn chm ngn, so snh, nhng Phm Th l ngi
quen ci li ni y nn bit i ph ngay.
(55) Xem Thng Qun lit truyn.
(56) Xem Tn V T, Ng Khi littruyn.
(57) T Can can vua Tr m b git, nh n sau cng mt.
(58) Ng T T bit nc Vit th no cng tiu dit nc Ng khuyn vua Ng nh Vit, nhng vua Ng
khng nghe. T T b git, sau nc Ng cng b tiu dit.
(59) Tn Hiu Cng yu Ly C. Ly C vu thi s Thn Sinh mu k git cha. Thn Sinh s mnh trnh by
oan ung th s lm cho cha au lng nn t st. Sau cc cng t tranh nhau ngi, nc Tn lon.
(60) Vi T can Tr, Tr khng nghe. Vi T b sang Chu.
(61) Tr ln Phm Th ch ni ng v cch lp lun cng tm thng, lc ny thy Thi Trch qu c ti
thc. Phm Th mi khen gii.
(62) Ch h ca Phm Th l khng bit mnh s b git lc no, Phm Th mun lm theo Thng ng,
Ng Khi cho nn sn sng ch cht m khng bit lm th no.
(63) Chu Cng v Honh Yu u lp cng to, li thnh t ton vn cho nn gi l thnh trung.
(64) Cu ca Khng T trong Lun Ng.
(65) Cu trong Kinh dch, ni c a v tn qu th phi phng.
(66) Cu ca Khng T trong LunNg.
(67) T Tn i du thuyt, lm t tng su nc, sau b ngi m cht T. Tr B em qun ca Hn,
Ngy nh Triu. Hn, Ngy s Tr B nn mu vi Triu git Tr B.
(68) Tn nhng dng s thi c.
(69) ng nh rung, ng t Bc n Nam gi l thin, t ng n Ty gi l mch.
(70) Cc thuyt khch mun cho li l hng hn nn hay dng li ngoa d.
(71) Tr ln k bn trng hp st thn thnh nhn.
(72) Xem Vit Vng Cu Tin th gia.
(73) Sau khi Tn dit Hn th t qun Tam Xuyn. Nghi Dng l mt p ca Hn, Tn ly t trc.
(74) Ha Do l mt ngi hin i trc, vua Nghiu mun nhng ngi cho ng, nhng ng khng bng
lng. Din Lng Qu T, con th t vua Ng, nh vua mun nhng ngi, nhng ng khng nhn. Vng
Kiu, con Chu Linh Vng v Xch Tng T ngi i Thn Nng l nhng ngi sng lu.
(75) Kinh Dch qu cn ho thng cu- con rng bay trn cao mun h cng khng kp, th no cng hi
hn. ni ch bit tin khng bit thoi th s hi hn.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(76) on 2: Thi Trch tr ti, thuyt phc c Phm Th v lm Tha tng nc Tn.
(77) ni gip nc yu th kh thnh cng, gip k mnh th d c kt qu.
(78) on 3: Tc gi tic mnh khng gp thi nhng li ly cnh khn cng ca h t khch l mnh.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

\,c \_,, [;t t.cg;,
1. T tin ca Nhc Ngh l Nhc Dng. Nhc Dng lm tng ca Ngy Vn Hu nh ly c nc
Trung Sn. Ngy Vn Hu em t Linh Th phong cho Nhc Dng. Nhc Dng cht chn Linh Th.
Con chu v sau sng y. Trung Sn v sau li c lp thnh mt nc. n i V Linh Vng (325-
299 trc Cng nguyn) nc Triu, V Linh Vng li dit Trung Sn.
Nhc Ngh l con chu h Nhc. Nhc Ngh l ngi hin, thch vic binh. Ngi Triu qu trng Ngh. n
khi V Linh Vng gp nn Sa Khu, Ngh bn ri khi nc Triu n nc Ngy.
Ngh nghe ni Yn Chiu Vng v lon T Chi, nn qun T nh qun Yn thua to. Yn Chiu Vng on
gin, khng ngy no qun bo th nc T. Yn l nc nh ni xa xi ho lnh, sc khng chng c,
cho nn nh vua nhn mnh, qu trng k s. Trc tin ly l i x vi Quch Ngi (1) vi nhng ngi
hin. Nhc Ngh bn lm s gi cho Ngy Chiu Vng sang nc Yn. Vua Yn ly l i i vi khch
tip i Nhc Ngh. Ngh trc t chi vinh d y ri sau chu lm ti. Yn Chiu Vng cho lm khanh.
Nh th trong mt thi gian di.
2. Lc by gi T Dn Vng mnh, pha Nam, nh bi tng nc S l ng Mui Trng Khu; pha
Ty, nh li qun Tam Tn Quan Tn ri cng Tam Tn nh Tn, gip nc Triu dit nc Trung Sn,
ph nc Tng, m rng t ai hn ngn dm, tranh nhau vi Tn Chiu Vng lm , c t lu T
Dn Vng li tr v nc. Ch hu u mun phn li nc Tn theo T.
Dn Vng kiu ngo, trm h khng chu khng ni. Yn Chiu Vng hi v vic nh T, Nhc Ngh tha
:
- Nc T k tha c nghip li ca mt nc lm b (2), t rng, ngi ng, kh lng mt mnh
nh c. Nu nh vua qu thc mun nh T th khng g bng lin minh vi Triu, S v Ngy.
Yn Chiu Vng bn sai Nhc Ngh giao c vi Hu Vn Vng nc Triu. Li sai nhng ngi khc i
lin kt vi S, Ngy v nh Triu thuyt phc Tn v ci li trong vic nh T. Ch hu ght T Dn
Vng kiu ngo, tn bo, u tranh nhau hp tung cng nc Yn nh T. Nhc Ngh quay v bo, Yn
Chiu Vng em tt c qun, sai Nhc Ngh lm thng tng qun, Hu Vn Vng nc Triu trao n
tng quc cho Nhc Ngh. Nhc Ngh bn cm u tt c qun cc nc Triu, S, Hn, Ngy, Yn hp
nht nh bi qun t T Ty. Qun ch hu bi binh rt v nhng qun ca Yn di quyn Nhc Ngh
vn mt mnh ui theo n Lm Tri (3).
Sau khi b thua trn T Ty, T Dn Vng chy vo thnh C. Nhc Ngh mt mnh li i khp nc T.
Cc thnh ca T u lo chng gi. Nhc Ngh nh vo thnh Lm Tri ly tt c nhng qu bu, ca ci,
cng t ca T, sai ch v Yn.
Yn Chiu Vng c mng thn hnh n sng T y lo, khao thng qun s, phong cho Nhc Ngh
huyn Xng Quc, hiu l Xng Quc Qun.
Yn Chiu Vng sau khi thu ca ci ly c ca T th quay v, sai Nhc Ngh li em binh nh ly
nhng thnh ca T cha ly c. Nhc Ngh li T trong nm nm, nh ly hn by mi thnh ca
T, bin tt c nhng thnh ny thnh qun huyn nc Yn, ch cn thnh C v Tc Mc l cha chu
hng.
3. Va lc y Yn Chiu Vng cht, ngi con c lp lm Yn Hu Vng. Hu Vng t khi cn lm
Thi t thng khng thch Nhc Ngh. n khi Hu Vng ln ngi, in an nc T nghe tin y bn tung
phn gin sang nc Yn ni :
- Nc T ch cn hai thnh khng b ly na m thi. S d nhng thnh ny khng b ly l v nghe ni Nhc
Ngh c him khch vi v vua mi Yn, mun gi tt c binh lu li T, quay mt v hng Nam m lm
vua nc T. iu nc T lo ngi ch l s c vin tng khc n.
Yn Hu Vng vn nghi ng Nhc Ngh, nghe nhng li phn gin ca T bn sai K Khip lm tng
thay Ngh v mi Nhc Ngh v. Nhc Ngh bit Yn Hu Vng khng thch mnh nn cho ngi thay th, s
b git, bn di v hng Ty theo nc Triu.
Triu phong Nhc Ngh Quan Tn, hiu l Vng Th Qun, tn trng v yu qu Nhc Ngh lm cho cc
nc Yn, T lo s. Sau in an nc T nh nhau vi K Khip. in an by mu la qun Yn
nh bi K Khip di thnh Tc Mc, ui theo qun Yn n tn H Thng, thu li tt c nhng thnh
ca T v n Tng Vng thnh C vo Lm Tri.
Sau Yn Hu Vng li hi hn v ch mnh sai K Khip thay th Nhc Ngh cho nn qun b bi, tng
b git, b mt nc T. Li on Nhc Ngh u hng Triu, s Triu dng Nhc Ngh dnh Yn nhn
lc nc Yn gp cnh kh khn. Hu Vng bn sai ngi trch Nhc Ngh v ng thi xin li. Bc th
vit :
4. Tin vng em c nc giao cho tng qun, tng qun v nc Yn nh ph qun T tr ci th ca
tin vng, thin h u rung ng. Qu nhn u dm mt ngy qun ci cng ca tng qun! Gp lc tin
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

vng b by ti, qu nhn mi ln ngi, cc quan t hu la qu nhn, qu nhn sai K Khip lm tng
thay tng qun. V thy tng qun lu phi dm sng gii nng ngoi nn qu nhn c mun triu
tng qun v ngh.
Tng qun qu nghe li khng hay, cho rng qu nhn c iu him khch vi tng qun bn b nc
Yn theo nc Triu. Vic tng qun t lo cho mnh th cng c nhng lm th no bo p ci lng
tt ca tin vng i vi tng qun?.
Nhc Ngh vit th tr li Yn Hu Vng nh sau :
Thn l ngi bt ti, khng th vng theo mnh lnh ca nh vua v lm va lng nhng ngi xung quanh
nh vua. Thn s. lm tn thng n s sng sut ca tin vng, hi n ci ngha ca nh vua, cho nn
chy trn sang Triu.
Nay nh vua sai ngi trch ti thn, thn s cc quan hu cn khng xt nguyn do v sao tin vng li
nui v yu qu thn; li khng by t ci lng thn th tin vng, cho nn nh bo vit th tr li.
Thn nghe v vua hin thnh khng ly lc cho ring nhng ngi thn. Ai c nhiu cng th c thng, ai
c nng lc th cho lm a v xng dng. Cho nn, xt nng lc m giao quan chc, l vic lm ca v
vua lp nn cng trng; bn vic lm ri mi kt giao l vic lm ca k s lp nn danh ting. Thn trm
xem vic lm ca tin vng, thy tin vng c ci lng ca v vua cao qu nht trn i, cho nn mc du
l s thn ca Ngy, thn mn c tit ca nc Ngy qua nc Yn v c nc Yn xt n. Tin
Vng ct nhc thn vt bc cho vo hng tn khch, cho ng trn qun thn, khng bn vi cha,
anh, cho thn lm khanh. Thn trm t bit mnh vng lnh trn, nghe theo li dy, c th may m c v
ti (4). Cho nn nhn c mnh m khng dm t chi. Tin vng dy Ta c on th su sc, chng cht
i vi nc T. Thn ni: Nc T, k tha ci c nghip li ca mt nc b, li l nc trc kia
nh thng tt c, gii v vic binh, quen vic chin u, tn cng. Nu nh vua mun nh T th th no
cng phi cng thin h mu vic y. Mun cng thin h mu vic y th khng g bng lin kt vi nc
Triu. V li, t Hoi Bc v t Tng l nhng t m cc nc S v Ngy u mun (5). Nu Triu bng
lng m ta li giao c vi bn nc nh T, th c th nh bi c T. Tin vng cho l phi, trao cho
thn ph, c tit, pha Nam sai i s thn Triu. Khi thn v phng mnh th lin em binh nh T.
Nh o tri, nh uy linh ca tin vng, t H Bc theo tin vng. Sau em qun n sng T. Qun
T c lnh bn nh qun T thua to. em qun tinh nhu ui theo mi n nc T. Vua T b trn
chy vo thnh C ch thot c thn. Cn chu ngc, ca ci, xe c, binh kh, qu bu ht thy u b
a v Yn. t l ca T by in Ninh i, chung i L by cung Nguyn Anh, vc c (6) li v
cung Ma Tht, trc sng Vn em v trng K Khu (7).
T thi Ng B n nay khng c ai cng ln bng tin vng.
Tin vng cho l thc hin c ci ch ca mnh nn ct t phong, khin cho thn c th c snh vi
nc ch hu nh b (8). Thn trm khng bit t mnh, cho rng mnh vng lnh, nghe li dy c th may
m c v ti, cho nn nhn mnh trn m khng t. Thn nghe ni v vua thnh hin lp c cng m
cng khng b b, cho nn c php vo Xun thu, k s bit nhn trc lm nn danh m ci danh khng b
mt, cho nn c i sau khen. Nh tin vng bo on, ra ci s nhc ca mnh, san phng c ci
nc mnh c vn c xe, thu ca ci tch lu tm trm nm n ngy ri b qun thn, li gio hun st li
vn cn cha phai. K by ti cm quyn gi chc v trau di php lnh, cn thn i vi dn chng, uy c
lan n c nhng ngi ti t Nhng iu u c th dy i sau.
Thn nghe k m u tt cha chc c kt qu tt. Ngy xa Ng T T ni c Hp L nghe nn du
chn vua Ng i xa n tn thnh Snh. Ph Sai th khng th, cho xc ng ta vo ci ti da nga v th tri
trn sng Giang. Vua Ng khng hiu theo li bn ca T T c th lp c cng, nn dm xc T T m
khng hi hn. T T khng bit nhn trc nh vua khng cng bn bc vi mnh n ni vo sng
Giang m khng c gii thot (9).
Thn khi ti, lp nn cng trng lm sng ci du vt ca tin vng, l ci k cao nht ca thn. Mc
phi vic gim pha, nhc nh lm hng mt ci danh ca tin vng iu thn rt s. chu ci ti khng
th lng c, may c li m thot khi, nhng thn mang nng n ngha ca tin vng, thn tuy
nc ngoi m lng vn khng ri b nc Yn.
Thn nghe ni Ngi qun t ngy xa tuy khng i li vi nhau na nhng cng khng ni xu nhau, k
trung thn b nc ra i khng nn ch bai vua sch ci danh. Thn tuy bt ti cng tng c hc
vi ngi qun t. Thn s nhng ngi hu h thn cn vi nh vua, nhng ngi xung quanh ni, khng
xt ci cch c x ca thn ni xa xi, nn mo mui dng th cho nh vua bit. Xin nh vua lu cho.
Yn Vng bn cho con ca Nhc Ngh l Nhc Can li lm Xng Quc Qun. Cn Nhc Ngh li i li vi
nc Yn. Nc Yn v nc Triu u cho Ngh lm khch khanh.
Nhc Ngh cht Triu.
5. Nhc Can sng Yn hn ba mi nm. Yn Vng l H dng k ca tng quc l Lt Phc mun
nh Triu, hi Xng Quc Qun Nhc Can. Nhc Can ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Triu l nc phi nh vi ch c bn mt (10). Dn y quen vic binh. Khng th nh.
Yn Vng khng nghe, nh Triu. Triu sai Lim Pha nh, ph tan qun ca Lt Phc Hao, bt sng
Lt Phc, Nhc Tha. Nhc Tha li h hng vi Nhc Can.
Nhc Can bn b trn sang nc Triu. Nc Triu vy nc Yn. Nc Yn li phi ct t cho Triu
ging ho, Triu mi rt qun v. Vua Yn hi hn khng dng Nhc Can. V Nhc Can Triu, nh vua
bn gi cho Nhc Can, bc th ni :
Trong thi ca Tr, C T khng c dng, nhng vn can gin mi khng thi, hy vng nh vua s nghe
mnh. Thng Dung khng c vua nghe, thn mnh b nhc, mong ch nh vua thay i. n khi nc
lon, lng dn ly tn hng v nc ngoi, cc quan cm quyn chnh b php lut, hai ngi mi rt lui v
n. Cho nn mc du chu ci nn ca vua Kit bo ngc, hai ngi vn khng mt ci ting l trung l
thnh. Ti sao? V h ht lng lo lng vy. Nay qu nhn tuy ngu nhng khng tn bo nh vua Tr, dn
nc Yn tuy lon nhng khng n ni t hi qu nh dn nh n. Trong nh c li qua ting li khng nn
ni ht vi lng bn cnh. V hai iu trn, qu nhn khng cho ng lm l ng.
Nhc Can v Nhc Tha on vua Yn khng nghe theo k ca mnh, rt cuc li nc Triu. Triu phong
Nhc Tha lm V tng qun. Nm sau Nhc Tha, Lim Pha v Triu vy Yn. Yn em l hu n xin
ging ha, sau qun Triu mi v. Nm nm sau, Hiu Thnh Vng nc Triu mt, Tng Vng sai
Nhc Tha thay Lim Pha, Lim Pha nh Nhc Tha, Nhc Tha b chy. Lim Pha b trn sang nc
Ngy. Sau mi su nm, nc Tn dit Triu (nm 228 trc Cng nguyn). Hai mi nm sau, Cao
i qua Triu hi Nhc Ngh c con chu g khng? Ngi ta tr li :
- C Nhc Thc.
Cao phong cho Thc huyn Nhc Hng, hiu l Hoa Thnh Qun.
Hoa Thnh Qun l chu Nhc Ngh. Dng h Nhc c Nhc H Cng, Nhc Thn Cng. Khi nc Triu b
nc Tn dit, h trn sang T vo thnh Cao Mt. Nhc Thn Cng thch theo o Hong , Lo T, ni
ting T, c gi l hin s.
Thi S Cng ni :
- K t Khoi Thng cho n Ch Ph Yn nc T c bc th Nhc Ngh gi vua Yn u khng ln no
khng gp th li m khc. Nhc Thn Cng hc o Hong , Lo T, ng thy chnh ca ng ta gi l H
thng trng nhn. Ngun gc ca ngi ny khng r u.
H thng trng nhn dy An K Sinh; An K Sinh dy Mao Hp Cng; Mao Hp Cng dy Nhc H
Cng; Nhc H Cng dy Nhc Thn Cng; Nhc Thn Cng dy Ci Cng; Ci Cng dy t Cao Mt v
Giao Ty ti nc T, lm thy hc ca tng quc To Tham.

(1) Yn Chiu Vng hi Quch Ngi: Qu nhn nc hp, dn t, qun T ly tm thnh k, qun Hung
N rui nga di thnh Lu Phin, qu nhn l ngi km ci c th tn miu, s x tc b nguy, c
cch g bo tn x tc khng?. Ngi ni: By ti ca cc b ngoi l ti, nhng thc l bn, by ti ca
cc b tn l ti nhng thc l ti t, by ti ca mt ngi b nguy khn tn l ti nhng thc ra l t. Nh
vua nghe theo cho Ngi lm thng khch.
(2) ni Dn Vng l con chu T Hon Cng. Hon Cng lm b ch hu, u tin trong s Ng b.
(3) Kinh ca T.
(4) Nhc Ngh khi ni n mnh ch dng ch v ti cn quy tt c cng lao cho nh vua.
(5) S mun ly t Hoi Bc, Ngy mun ly t Tng. C hai min ny u thuc T.
(6) Trc kia vc ca Yn b T ly.
(7) ni bin gii ca Yn m rng. K Khu l kinh ca Yn. Vn Thy l sng ca nc T.
(8) Nhc Ngh c phong lm Xng Quc Qun.
(9) ni T T on gin vua Ng nn tuy cht ri nhng vn vng vt trn sng Giang. Cc nh ph bnh
i sau khen li th trung hu, khng khoe cng trng, khng on trch vua. Ch ni v th bc m phi trn,
lun lun nhn ti ca mnh.
(10) Triu l nc khng c bin gii him tr, pha ng l Yn, pha Ty l Tn v Lu Phin, pha Nam l
Hn, Ngy, pha Bc l Hung N.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

_;, Q,, _, |.co,_ \,c [;t t.cg;,
1. Lim Pha l vin tng gii nc Triu. Nm th mi su i Hu Vn Vng nc Triu (283 trc
Cng nguyn), Lim Pha lm tng nc Triu, nh T, ph tan qun T ly p Dng Tn, c lm
thng khanh, ni ting dng kh cc nc ch hu. Ln Tng Nh l ngi nc Triu, lm mn h ca
ngi cm u cc hon quan nc Triu l Mc Hin.
2. i vua Hu Vn Vng, nc Triu c vin ngc bch ca h Ha (1) nc S, vua Chiu Vng
nc Tn nghe tin, sai ngi a th cho vua Triu, xin em mi lm thnh i ly vin ngc bch. Vua
Triu cng i tng qun Lim Pha v cc v i thn bn: Nu cho Tn ngc bch th s khng c thnh
ca Tn, ch b la thi, nu khng cho th li lo binh Tn n nh. K cha quyt nh, tm ngi c th
sang tr li Tn, tm mi cha c.
Vin hon quan Mc Hin ni :
- Mn h ca thn l Ln Tng Nh c th i c.
Nh vua hi :
- Ti sao nh ngi li bit?
Mc Hin p :
- Thn tng c ti, trm ngh mun chy trn sang t Yn, mn h ca thn l Tng Nh cn li m
rng: Ngi lm sao m bit vua Yn?. Thn ni: Ti tng theo i vng hp vi vua Yn bin gii, vua
Yn nm tay ti m ni: Xin kt lm bn! v vy ti bit, nn mun trn sang. Tng Nh bo thn: V
nc Triu mnh, nc Yn yu, cho nn vua Yn mun kt bn vi ngi. Nay ngi b Triu trn sang Yn
th Yn s Triu, nht nh khng dm gi ngi m s tri ngi np cho Triu. Chi bng ngi hy ci trn,
phc bn li ru m xin tha ti, may ra c thot thn!. Thn nghe theo k y, may sao i vng tha ti.
Thn trm ngh ngi y l bc dng s, c mu tr, c th sai i c.
Nh vua lin cho mi n, hi Ln Tng Nh :
- Vua Tn dem mi lm thnh i ly vin ngc ca qu nhn, nn cho hay khng?
Tng Nh ni :
- Tn mnh, Triu yu, khng cho khng c.
Vua Triu ni :
- H ly ngc ta m khng cho ta thnh th lm th no?
Ln Tng Nh ni :
- Tn em thnh i ly ngc m Triu khng cho, th iu tri l Triu. Triu cho ngc m Tn chng cho
thnh th iu tri l Tn. Xt li k th th cho ngc Tn chu phn tri.
Nh vua hi :
- Ai c th sai i s?
Ln Tng Nh ni :
- Nu nh vua thiu ngi, thn xin mang ngc bch i s. Thnh c v tay nc Triu th ngc mi li t
Tn. Nu thnh khng v, thn xin gi nguyn vn vin ngc em v Triu. Triu Vng bn sai Tng Nh
mang ngc sang hng Ty vo t Tn.
3. Vua Tn ngi Chng i tip kin Tng Nh. Tng Nh mang ngc bch dng vua Tn. Vua Tn
mng r trao cho cc m nhn v cc quan hu xem, cc quan hu u h :
- Vn tu!
Tng Nh thy vua Tn khng c tr thnh cho Triu, bn tin ln ni :
- Ngc bch c vt, ti xin ch cho b h xem.
Vua trao ngc bch, Tng Nh nhn cm y ngc, ng li ta vo ct, ni gin, tc dng ngc, ni vi
vua Tn :
- i vng mun c ngc, sai ngi em th n vua Triu. Vua Triu cho mi qun thn bn bc, tt c
u ni: nc Tn tham, cy mnh mnh, em li ni sung cu ly ngc, cha chc tr thnh cho ta.
H bn khng mun a ngc bch cho Tn. Thn cho rng k o vi chi vi nhau cn khng di nhau,
hung na l nc ln. V chng v mt vin ngc m lm nc Tn mt vui th khng nn. V vy nn vua
Triu trai gii nm ngy, sai thn mang ngc bch i, vi m a gia triu nh. Ti sao th. V trng ci uy
ca nc ln t lng tn knh vy. Nay thn n i vng tip thn mt ni tm thng, l tit rt khinh
mn. c ngc, i vng a cho cc m nhn a bn thn. Thn xem i vng khng c tr
thnh p cho vua Triu, cho nn thn ly ngc v. Nu i vng c mun bc bch thn, th u thn v
vin ngc u v ci ct ny.
Tng Nh cm vin ngc, lm ci ct, mun p u vo ct. Vua Tn s ng ta p v vin ngc nn t
t c xin, gi quan ng s cm a n ch ct mi lm thnh t ch ny tr i cho Triu. Tng
Nh on vua Tn ch la di m thi, tuy gi v cho Triu thnh, nhng thc ra th khng th c thnh,
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

bn bo vua Tn :
- Ngc bch h Ha thin h u nhn l ca bu, vua Triu s khng dm khng dng. Khi a ngc, vua
Triu trai gii nm ngy, nay i vng cng nn trai gii nm ngy, t l cu tn (2) sn th thn mi
dm dng ngc.
Vua Tn xem chng khng c cch g p c, bn ha trai gii nm ngy, cho Tng Nh li qun tn
khnh Qung Thnh. Tng Nh xem chng vua Tn tuy trai gii, nhng th no cng bi c khng tr
thnh, nn sai k i theo mnh mc o ngn, mang vin ngc i theo ng tt, trn v np tr ngc bch cho
Triu. Vua Tn sau khi trai gii nm ngy bn t l cu tn triu nh tip s nc Triu l Ln Tng
Nh. Tng Nh n, ni vi vua Tn :
- Nc Tn t i Mc Cng n nay, hn hai mi i vua, cha tng c ai gi trn li ha. Qu thc, thn
s b nh vua la, li ph lng nc Triu, nn sai ngi cm ngc ln v n nc Triu ri. V li, Tn
mnh m Triu yu, i vng sai mt ngi s gi n Triu th Triu lp tc em ngc sang dng. Nay
mnh nh nc Tn m li ct trc mi lm thnh cho Triu th Triu u dm gi ngc bch mc
ti vi i vng Thn bit rng la di i vng ti ng cht. Thn xin vo vc nc si. Xin i vng v
qun thn bn bc k cho.
Vua Tn v qun thn nhn nhau cng hm hc. Cc qun thn mun ko c Tng Nh i. Vua Tn nhn
ni :
- By gi git Tng Nh cng khng ly c ngc, m ch lm tuyt tnh giao ho gia Tn v Triu. Chi
bng nhn vic ny m hu i ng ta, cho ng ta v Triu. Vua Triu h v mt vin ngc bch m la di
Tn sao?
Do , vua Tn vn tip Tng Nh triu nh, l xong cho v. Sau khi Tng Nh v, vua Triu khen
Tng Nh l mt quan i phu gii, i s khng khut nhc vi ch hu, bn phong Tng Nh lm
thng i phu. Kt qu Tn cng khng i thnh cho Triu. Triu cng khng em ngc bch cho Tn.
4. V sau, Tn nh Triu, ly Thch Thnh (nm 282 trc Cng nguyn). Nm sau li nh Triu, git hai
vn ngi. Vua Tn sai s gi ni vi Triu Vng mun hp nhau Dn Tr, ngoi Ty H ging ho.
Vua Triu s Tn, nh khng i. Lim Pha, Ln Tng Nh bn mu :
- Nh vua khng i th t ra nc Triu yu v nht.
Vua Triu bn i, Tng Nh i theo, Lim Pha tin n bin gii, t bit nh vua ni :
- Nh vua i, tnh ng i v cng hi hp, chng qu ba mi ngy, nu ba mi ngy khng v, xin lp
Thi t lm vua cho Tn ht hy vng (3).
Nh vua nghe theo. Bn hp vi vua Tn Dn Tr. Vua Tn ung ru say, ni :
- Qu nhn trm ngh Triu Vng gii nhc, xin gy n st cho nghe.
Vua Triu gy n st. Ng s nc Tn tin ln chp :
- Ngy... thng... nm... vua Tn cng vua Triu hi hp ung ru, khin vua Triu gy n st.
Tng Nh tin ln ni :
- Vua Triu trm nghe ni vua Tn gii v m nhc nc Tn, xin bng ci va snh n vua Tn g cng
vuivi nhau (4). Vua Tn gin khng chu.
Nhng Tng Nh c tin ln dng ci vua. Nhn qu xung mi vua Tn, vua Tn khng chu g, Tng
Nh ni :
- trong nm bc, thn xin c php ly mu c lm bn ngi i vng.
T hu mun chm Tng Nh. Tng Nh trn mt qut t hu u dt ra. Vua Tn khng vui, nh g
va mt ci. Tng Nh quay li gi ng s nc Triu vit :
- Nm... thng... ngy... vua Tn g va cho vua Triu nghe.
Qun thn nc Tn ni :
- Xin em mi lm thnh nc Triu chc th vua Tn.
Ln Tng Nh cng ni :
- Xin ly Hm Dng ca Tn chc th vua Triu.
Vua Tn xong tic ru, chng tranh hn c vi vua Triu. Nc Triu cng t sn nhiu qun lnh
i Tn. Tn khng dm ng. Tan hi v nc, vua Triu cho rng Tng Nh c cng to, phong lm
thng khanh, a v trn Lim Pha.
Lim Pha ni :
- Ta l tng nc Triu, ph thnh nh trn c cng to, tri li Tng Nh ch nh ming li lp cng m
a v trn ta. Hn na, Tng Nh vn ngi thp hn, ta xu h khng mt mi no ngi di ng ta.
V ru rao :
- Ta gp Tng Nh, quyt lm nhc ng ta.
Tng Nh nghe vy, khng chu hi hp vi Lim Pha. Mi ln c bui chu, Tng Nh thng co bnh
khng mun tranh ngi th vi Lim Pha.
Mt hm, Tng Nh i ra trng thy Lim Pha, Tng Nh quay xe trn trnh.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Nhng ngi mn h bn cng nhau can :
- Chng ti s d b thn thch n th ngi ch v mn cao ngha ca ngi. Nay ngi v Lim Pha cng ngang
hng. Lim Pha ru rao ni xu m ngi li s trn trnh ng ta, s st qu ng, ngi thng cn ly lm
xu h, hung h l bc tng quc, tng qun! Bn thn bt ti, xin t gi v.
Tng Nh c cn li, ni :
- Cc ng xem Lim tng qun c bng vua Tn khng?
- Khng bng.
Tng Nh ni :
- Oai nh vua Tn m Tng Nh dm go tht gia triu nh, lm nhc c qun thn. Tng Nh tuy
hn nht h s Lim tng qun sao. Nhng ta ngh rng nc Tn s d mnh, khng em binh lnh nh
Triu v c ta cng Lim tng qun. Nay hai con h nh nhau, th no cng khng sng c c, cho nn
ta phi lm nh th, v ngh n vic cp bch ca nc nh trc m gc vic th ring thi.
Lim Pha nghe vy, ci trn mang roi nh tn khch a n ca nh Ln Tng Nh t ti, ni :
- K hn mn ny khng bit tng qun rng lng n th!
Ri cng nhau vui v lm bn sng cht c nhau!
5. Nm y Lim Pha em qun v ng nh T, ph mt o qun ca T. Hai nm sau (276), Lim Pha li
nh thnh K ca T, ly c thnh. Ba nm sau, Lim Pha nh t Phng Lng, An Dng ca Ngy,
ly c.
Bn nm sau, Ln Tng Nh lm tng nh T n Bnh p ri v. Nm sau na, Triu Xa ph qun Tn
vng D.

1. Triu Xa l mt vin li thu thu rung Triu. Xa thu t thu, nhng nh Bnh Nguyn Qun khng chu
np. Xa ly php tr, git ngi qun l ca Bnh Nguyn Qun. Bnh Nguyn Qun gin toan git Xa. Xa
nhn ni vi Bnh Nguyn Qun :
- Ngi l v qu cng t Triu, nay ngi li dung tng ngi nh khng theo php cng, th php lut mt
hiu lc, php lut mt hiu lc th nc yu, nc yu th ch hu em qun n nh, th l khng cn
nc Triu na. Ngi lm sao gi c giu c ny, ngi l ngi qu m theo l cng, tun php lut th
trn di c cng bnh. Trn di cng bnh th nc mnh. Nc mnh th nc Triu vng, ngi li l
qu thch, c phi k tm thng trong thin h u?
Bnh Nguyn Qun cho l ngi hin, ni vi nh vua, dng Xa coi vic thu m trong nc. Thu m rt
cng bnh, dn giu v kho tng y .
2. Tn nh Hn, ng qun D. Vua cho mi Lim Pha n hi :
- C th cu khng?
Lim Pha ni :
- ng xa him tr v hp, kh cu.
Vua li cho gi Nhc Tha n hi. Nhc Tha cng p nh Lim Pha.
Li cho gi Triu Xa, Xa p :
- ng xa him tr v hp, cng nh hai con chut nh nhau trong hang, bn no dng cm s thng.
Vua bn sai Triu Xa lm tng cu Hn. Binh i cch Hm an ba mi dm. Xa ra lnh trong qun :
- K no dm ly vic qun s can ngn th x t.
Quan Tn ng pha Ty V An. Quan Tn reo h tin, tt c cc ngi nh thnh V An u rung ng.
Trong qun c mt ngi ni phi cu gp V An. Triu Xa lin chm ngay. C c th gi thnh ng li hai
mi tm ngy khng i. Li xy thm thnh ly. Mt tn thm thnh ca Tn tr trn vo, Triu Xa cho n
ngon v th cho v. Y ln v bo vi tng Tn, tng Tn mng r ni :
- Ri khi nc ba mi dm m qun li khng i, cn xy thm thnh ly th D khng phi l t ca
Triu ri.
Sau khi cho tn thm thnh ca Tn i, Triu Xa bn em qun cp gip ro chy, hai ngy mt m n
ni, sai nhng ngi bn gii i cch D nm mi dm m ng qun. Thnh ly ca qun p xong,
qun Tn nghe tin em c ton qun n. Binh s l Ha Lch xin can v vic qun s.
Triu Xa ni :
- Cho vo.
Ha Lch ni :
- Qun Tn khng ng qun Triu n y. N n y kh th hng mnh, tng qun phi tp trung i
ng li m i, nu khng th chc s thua.
Triu Xa ni :
- Xin vng lnh!
Ha Lch ni :
- Xin chu ti cht.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Triu Xa ni :
- Hy i lnh sau xem.
Khi lm trn, Ha Lch li ni :
- Ai chim c nh ni pha Bc s thng, ai n sau s thua.
Triu Xa cho l phi, lin cho mt vn ngi ro bc ln trn ni. Qun Tn n sau, tranh ngn ni nhng
khng ln c. Triu Xa th qun nh, ph tan qun Tn.
Qun Tn b nh tan b chy, bn gii vy D m tr v. Hu Vn Vng nc Triu phong cho Xa hiu
l M Phc Qun, cho Ha Lch lm Quc y (5). Do , Triu Xa cng ngang hng vi Lim Pha, Ln Tng
Nh.

1. Bn nm sau, Hu Vn Vng nc Triu cht. Con l Hiu Thnh Vng ln ngi (270 trc Cng
nguyn). By nm sau, qun Tn v qun Triu chng nhau Trng Bnh. By gi Triu Xa cht. Ln
Tng Nh li mc bnh nng, Triu sai Lim Pha cm qun nh Tn, qun Tn my ln nh bi qun
Triu, qun Triu c th gi thnh khng nh. Qun Tn my ln khiu chin, Lim Pha vn khng chu
nh. Vua Triu nghe li bn tay chn ca Tn ni: Tn ch s mt mnh Triu Qut, con M Phc Qun
Triu Xa m thi. Vua Triu bn cho Qut lm tng thay Lim Pha, Ln Tng Nh ni :
- Nh vua dng Qut cng ch v nghe danh ng ta cng nh gn trc n m gy n thi. Qut ch bit c
sch ca cha li, khng bit ng bin.
Vua Triu khng nghe, bn cho Qut lm tng.
2. Triu Qut t lc nh hc binh php, ni vic binh cho thin h khng ai bng mnh. Y thng cng cha l
Xa bn vic binh, Xa khng th bt b c, nhng vn khng cho l phi. M Qut hi Xa ti sao th, Xa ni
:
- Vic binh l ni cht ngi m Qut ni mt cch khinh thng qu, nc Triu khng cho Qut lm tng
th thi, ch nu cho n lm tng, th ngi ph v qun Triu nht nh l Qut.
Khi Qut sp i, ngi m dng th ni vi nh vua :
- Khng cho Qut lm tng c.
Vua hi :
- Ti sao?
Ngi m tha :
- Xa kia thip th cha n. Trong thi cha n lm tng, hng ngi ng ta thn hnh bng cm nc, cho
n c n hng chc, hng ng ta xem l bn c n hng trm. i vng v tn tht thng cho ci g th
a tt c cho cc qun li v s phu. Ngy c nhn mnh lnh lm tng, khng hi n vic nh. Nay
Qut mi lm tng m ngi ngonh mt v hng ng tip khch (6), qun li khng ai dm ngng ln
nhn, vng la nh vua cho u em v ct nh, hng ngy xem c nh ca rung vn g c li, nn mua
th mua. Nh vua xem n c bng cha n khng? Cha con bng d khc nhau, xin nh vua ch sai i.
Nh vua ni :
- B ng ni na, ta quyt nh ri.
M Triu Qut ni :
- Nu nh vua vn sai n i, nhng lm khng ni vic, thip c th khi ti khng?
Nh vua ni :
- c.
3. Sau khi Triu Qut thay th Lim Pha, bn thay i tt c nhng lut lnh, thay i nhiu ngi qun li.
Tng Tn l Bch Khi nghe vy, th k binh, gi v thua chy ct t ng vn lng ca Triu, chia ct
qun Qut lm hai, qun s ri rc. c hn bn mi ngy, qun s i kh, Triu Qut em qun tinh
nhu ra nh qun ch. Qun Tn bn cht Triu Qut. Binh ca Qut b bi, my chc vn ngi u hng
Tn, Tn u chn sng ht. Triu trc sau mt bn mi lm vn qun. Nm sau qun Tn vy Hm an
hn mt nm, sut na th nc Triu khng khi b tiu dit. Nh c cc ch hu S, Ngy n cu nn mi
gii c vy Hm an. Vua Triu cng v m Qut trc kia ni nn khng git.
4. Sau khi gii vy Hm an c nm nm, nc Yn dng mu ca Lt Phc, ni :
- Nhng ngi trai trng ca Triu u cht Trng Bnh, bn con m ci cha ln...
Bn em qun nh Triu. Triu sai Lim Pha lm tng nh tan qun Yn Ho, git Lt Phc, bn vy
Yn. Yn ct nm thnh cu ha, Triu mi nghe. Triu ly t y Vn, phong cho Lim Pha lm Tr Bnh
Qun, lm quyn tng quc (7).
Sau khi Lim Pha khng c cm qun Trng Bnh phi v, vo lc tht th, khch kha u b i
ht. n khi li lm tng qun th khch kha li n, Lim Pha ni :
- Cc v hy rt lui cho!
Khch ni :
- ! Sao ngi thy vic mun th, o bn b trong thin h, kt bn vi nhau nh li con bun, tr giao dch
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

ngoi ch. Khi ngi c th th chng ti theo, ngi khng c th th chng ti i, ci l l d nhin ch c g
ng gin!
c su nm (nm 245 trc Cng Nguyn), Triu sai Lim Pha nh t Phn Dng ca Ngy, ly c
Phn Dng.
Vua Hiu Thnh Vng nc Triu mt, con l iu Tng Vng ln ngi (nm 244 n nm 236 trc
Cng nguyn), sai Nhc Tha thay Lim Pha, Lim Pha gin nh Nhc Tha. Nhc Tha b chy. Lim Pha
bn chy sang t i Lng ca Ngy. Sang nm sau, Triu bn sai L Mc lm tng nh Yn, ly c
V Toi, Phng Thnh. Lim Pha Lng mt thi gian lu, Ngy khng tin dng. Nc Triu thng b
khn v qun Tn. Vua Triu li ngh n vic dng Lim Pha. Lim Pha cng mun li c dng Triu. Vua
Triu sai s gi xem Lim Pha cn dng c na hay khng. K th ca Lim Pha l Quch Khai cho s gi
nhiu vng bo ni xu ng ta. S gi ca Triu ra mt Lim Pha. Lim Pha v vy n mt u go, mi cn
tht trong mt ba cm, mc o gip ln nga t rng mnh cn dng c. S gi nc Triu v bo vi
nh vua :
- Lim tng qun tuy gi, n cn kho, nhng khi cng thn ngi trong khonh khc th ba ln i i tin.
Vua Triu cho rng ng ta gi cho nn khng triu v. Nc S nghe tin Lim Pha Ngy, ngm cho s n
v. Lim Pha lm tng nc S khng lp c cng lao, ni :
- Ta c c dng ngi Triu? (8).
Lim Pha cht Th Xun (9).
5. L Mc l vin tng gii bin gii pha Bc nc Triu. Mc thng Nhn Mn, t i, phng b
Hung N. Mc c php tin nghi t quan li, tt c t thu thnh th u a vo trong dinh, chi tiu
qun ph.
Mi ngy git my con b nui qun tp bn cung, ci nga, canh gc cn thn, dng nhiu ngi thm
thnh, hu i chin s. Ra hiu lnh :
- Hung N m vo cp th phi lp tc thu thp, bo v ai dm bt qun gic th chm?
Hung N mi ln vo, canh gc cn thn, mi ngi lp tc thu thp gn gi khng dm chin u. Nh vy
my nm cng khng mt mt g, nhng Hung N cho L Mc l nht, n c binh s bin gii cng cho v
tng ca mnh l nht. Vua Triu trch L Mc, L Mc vn th. Vua Triu gin, i v, sai ngi khc lm
tng thay.
c hn mt nm, Hung N mi ln n l ra nh. nh nhiu ln khng li, tn tht nhiu, bin gii
khng th lm rung chn nui. Vua li mi L Mc, L Mc ng ca khng ra, c xng bnh, vua Triu bn
p ni ng ta dy cm qun, Mc ni :
- Nu nh vua nht nh dng thn, th thn c c lm nh trc mi dm vng lnh.
Nh vua bng lng.
6. L Mc vn theo li lm nh c. Hung N my nm khng c g, kt qu cho ng ta nht gan. Qun s
bin gii c thng nhiu m khng c dng, mun nh mt trn. By gi L Mc mi chn mt
nghn ba trm c xe, chn c ba ngn con na, nm vn trng s ng thng mi ngi l nm lng vng
(10), mi vn ngi thin x, tt c u hc tp chin u, cho sc vt n c khp ni, nhn dn y
ng. Hung N vo t, gi chy khng nh thng, vt cho n my ngn ngi. Thin Vu nghe thy vy em
tt c qun n. L Mc by ra nhiu trn nh p, em hai cnh t hu nh vo, ph, git hn mi vn k
binh ca Hung N; dit an Lam (11), ph ng H (12), bt Lm H u hng (13), Thin Vu b chy. Sau
hn mi nm, Hung N khng dm n gn bin gii nc Triu.
7. Nm th nht thi iu Tng Vng nc Triu (nm 244 trc Cng nguyn) sau khi Lim Pha trn
vo Ngy, Triu sai L Mc nh Yn, ly V Toi, Phng Thnh. c hai nm, Bng Non ph qun Yn,
git Kch Tn (14). By nm sau, Tn ph Triu, git tng H Thip V Toi, chm mi vn ngi. Triu
bn cho L Mc lm i tng qun, nh qun Tn Nghi An, ph tan qun Tn, tng Tn l Hoi Ngh
phi b chy. Vua Triu phong cho L Mc lm V An Qun. c ba nm, Tn nh Bn Ng. L Mc nh
ph qun Tn, pha Nam chng li Hn, Ngy.
Nm th by, i vua Triu tn l Thin (Nm 235 n nm 238 trc Cng nguyn) Tn sai Vng Tin
nh Triu, Triu sai L Mc, T M Thng chng li, Tn cho ngi ti yu ca vua Triu l Quch Khai
nhiu tin lm phn gin, ni L Mc, T M Thng mun lm phn. Vua Triu bn sai Triu Thng v
tng T l Nhan T thay L Mc. L Mc khng vng mnh. Vua Triu sai ngi tm bt c L Mc, git
ng ta, b T M Thng. Ba thng sau, Vng Tin nhn nh Triu gp, ph tan qun Triu, git Triu
Thng, bt Triu Vng l Thin cng vi tng ca vua Triu l Nhan Tu, bn dit nc Triu.
Thi S Cng ni :
- Bit chu cht tt phi l dng cm, ci cht khng phi l kh, ci kh l ch x tr ci cht. Khi Ln
Tng Nh gi ngc bch mt lic nhn ct tr, tnh th chng qua ch b git l cng. Nhng k s hoc v
nht gan m khng dm lm. Tng Nh ch mt ln biu l dng kh ca mnh m nc ch s uy, sau ,
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

rt lui, nhng Lim Pha m danh ting trng nh thi sn, c th gi l ngi kho s dng c tr ln dng
vy.

(1) Bin Ha nc S c hn c ngc trong ni, em dng L Vng. Vua sai th ngc xem, th
ngc ni: l . Vua cho Bin Ha ni di, cht mt chn Ha. V Vng ln, h Ha li dng, kt qu b
cht thm mt chn na. Bin Ha m hn m khc. Vua sai xem li, bit hn c vin ngc bch rt
qu. V vy vin ngc ny c gi l ngc bch h Ha.
(2) Cu tn l ci l ngoi giao rt long trng, trong bui l c n chn ngi chiu i, k tip nhau phc
dch.
(3) phng nh Tn gi Triu Vng li hng yu sch ny n.
(4) Nguyn l ch bn phu, mt th snh ng ru.
(5) Chc quan v di chc tng qun.
(6) Ngy xa vua ngi hng Bc quay mt hng Nam, tng qun v t tng ngi hng Ty quay mt
v hng ng.
(7) By gi tng quc Ln Tng Nh cht. Lim Pha lm tm thay Tng Nh.
(8) ni khng lp c cng v qun S khng theo.
(9) Thuc t S.
(10) Qun Trng c cu K no c th ph qun ch, bt tng ch th thng mt trm lng vng.
(11) Tn nc H pha Bc t i.
(12) Tn nc cn gi l Tin T.
(13) Mt chi nhnh ca Hung N.
(14) Tng Yn.

jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

;, , [,;t t.cg;,
1. in an l h hng xa h in tn tht nc T. Thi T Dn Vng, in an lm ngi coi ch
Lm Tri, khng c ai bit n.
Nc Yn sai Nhc Ngh (1) nh ph nc T (nm 285 trc Cng nguyn). Vua T Dn Vng trn chy,
rt v gi thnh C. Qun Yn tha th rui di ui nh, bnh nh nc T. in an b chy vo thnh
An Bnh, sai h hng ca tt c hai du trc xe, ly st lp vo lm trc. Qun Yn tn cng An Bnh.
Thnh v, ngi T b chy, tranh nhau ng, u trc xe gy, xe nn b qun Yn bt lm t binh. Ch
c h hng in an nh c u trc xe bt st cho nn trn thot, i v hng ng gi t Tc Mc. Qun
Yn chiu hng tt c cc thnh ca nc T, ch cn C v Tc Mc l cha b h.
Qun Yn nghe tin vua T thnh C nn dn tt c binh lc nh thnh C. Sau khi git Dn Vng
thnh C, Trc X c gi thnh chng li qun Yn. Qun Yn nh mt nm khng ly c, bn em qun
v hng ng vy Tc Mc. Quan i phu Tc Mc ra giao chin b thua v cht.
Ngi trong thnh cng nhau tin c in an lm quan gi thnh. H ni :
- Trong lc nh nhau An Bnh, h hng in an nh c trc xe bng st nn c sng c. ng ta thng
tho binh php.
Cho nn h lp in an lm tng qun, coi thnh Tc Mc chng li qun Yn.
2. t lu sau, Yn Chiu Vng cht (nm 279 trc Cng nguyn), Hu Vng ln ngi, c him khch vi
Nhc Ngh. in an nghe tin y bn tung phn gin vo nc Yn, phao ln: Vua T cht, nc T ch
cn hai thnh na khng ly c m thi. Nhc Ngh s b git nn khng dm v, ng ta mn ting nh
T, nhng thc ra l mun kt hp binh lc, ngonh mt v hng Nam lm vua t T. Ngi T cha
theo, v vy, ng ta nh Tc Mc khng ro rit cho h theo mnh. Ngi T ch s vin tng khc n
th thnh Tc Mc s b tiu dit mt.
Vua Yn cho l phi, sai K Nhip thay Nhc Ngh.
Nhc Ngh v vy tr v Triu (2). S tt nc Yn phn ut. in an bn sai ngi trong thnh, khi n th
phi cng t tin ngoi sn. Chim chc ngoi u bay vo thnh ln xung n. Nc Yn cho l qui l.
Nhn , in an phao tin rng: C thn n dy bo ta. Bn ni vi ngi dn trong thnh :
- S c thn nhn lm thy cho ta.
C mt tn lnh ni :
- Ti lm thy c c khng?
Ni xong, lin b chy, in an ng dy ko anh ta li, t ngi hng v ng, th lm thy. Ngi lnh
ni :
- Ti ni di ng y, ti tht khng c ti cn g!
in an ni :
- ng ch ni th.
Bn th ng ta lm thy, mi khi ra hiu lnh u gi l thn s.
Nhn , in an phao ln :
- Ta ch s qun Yn xo mi lnh T, t h ra hng u cng ta giao chin, nu h lm th th Tc Mc
s b thua.
Qun Yn nghe vy lm ng li in an ni. Ngi trong thnh thy tt c nhng ngi T u hng u
b xo mi nn ni gin kin quyt gi thnh, ch s b qun Yn tm c. in an li tung bn phn gin
ni :
- Ta s ngi Yn o m m t tin ca ta ngoi thnh lm nhc t tin ta, nu h lm th th tht ng
s.
Qun Yn o tt c m m ca ngi T ln, thiu xc cht. Ngi Tc Mc trn thnh nhn ra thy th
u khc, mun ra nh, gin gp mi ln trc.
in an bit qun s dng c, bn thn hnh mang bai, thung, cng s tt phn cng, bin tn v v
nng hu vo qun i, phn tn tt c thc n thc ung nui qun s. in an sai tt c qun s mang
o gip np mt ni, cn ngi gi yu, n b con gi u ln thnh cho s thn giao c s u hng Yn,
qun Yn u h vn tu! in an li sai thu vng ca dn c mt ngn dt, bo nhng ngi giu c
Tc Mc a cho tng s Yn m ni :
- Thnh Tc Mc sp u hng, xin cc ng ch bt b, cp bc v con ca gia nh h hng chng ti
cho h c sng yn n nh trc.
Tng Yn c mng, bng lng. Qun Yn v th li cng tr ni.
3. in an bn thu trong thnh c hn mt nghn con tru, ly vi quyn mc cho n, v vn rng ng
sc, buc mi nhn u sng, buc lau vo ui m vo y ri t nhng b lau. Li sai c my mi
hang thnh, ban m tung tru ra, nm ngn trng s tip theo sau. ui tru nng, tru ni gin, xng vo
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

qun Yn, qun Yn ang m c s. ui tru bc la, nh sng chi la. Qun Yn nhn vo th thy ton
l vn rng, tru hc vo ai th ngi y u b thng v cht. Nm ngn ngi theo ngm tm xng vo
nh, trong thnh li nh trng reo h tr lc, ngi gi c, yu ui u nh ng, ting vang ng tri
t. Qun Yn hong s thua chy. Ngi T ui theo git tng Yn l K Khip, qun Yn chy ton lon,
ngi T ui theo qun Yn. Qun T i qua thnh p no th thnh y u phn li nc Yn m tr v vi
T.
Qun ca in an mi ngy mt nhiu, tha thng ui theo. Qun Yn ngy cng thua trn, b chy. Cui
cng, qun Yn rt v trn sng Hong H, hn by mi thnh ca T u tr v nc T nh c. in
an bn n Tng Vng thnh C vo thnh Lm Tri cai tr. Tng Vng phong in an lm An
Bnh Qun.
4. Thi S Cng ni :
- Theo php dng binh th ct ly chnh binh (3) nh ch, ly k binh thng ch, ngi kho dng binh
th c nhiu cch dng k binh, ni khng th ht c. K binh v chnh binh sinh ra nhau nh ci vng,
khng c u l u mi. Lc mi dng binh, phi t v s st nh c gi trinh khin k ch khinh thng
m ca khng phng, sau th phi hng hi nh con th thot li lm cho qun ch khng kp chng
c (4). in an c th ni l ngi nh th.
Lc u Trc X git Dn Vng, ngi thnh C i tm ngi con ca Dn Vng l Php Chng, bt gp
ng ta ang lm ngi ti vn ti nh thi s tn l Hiu. Con gi ca Hiu thng hi nn i i vi
ng ta mt cch t t V sau Php Chng ni tht tnh cnh ca mnh vi ngi con gi. Ngi con gi bn
i li vi ng ta. n khi ngi thnh C cng nhau lp Php Chng lm vua T, ly thnh C chng li
nc Yn th ngi con gi ca thi s c lm vng hu, ngi ta gi l qun vng hu.
Lc mi vo t T, qun Yn nghe ni Vng Xc ngi t Hoch l ngi hin bn ra lnh trong qun:
Xung quanh t Hoch ba mi dm khng ai c vo. Lm th l v c Vng Xc. Sau h sai ngi
ni vi Xc :
- Ngi T phn ln qu trng phm hnh ca ng, ta cho ng lm tng, phong cho p vn nh.
Xc c t. Ngi Yn ni :
- ng khng nghe, ta x em qun git sch c p Hoch.
Vng Xc ni :
- Trung thn khng th hai vua, gi trinh khng ly hai chng. Vua T khng nghe li can ngn ca ta, cho
nn ta rt lui m cy ni ng ni. Nay nc mt, ta khng th cn. Cc ngi li ly binh lc p ta lm
tng, th l gip Kit lm vic bo ngc. Sng m khng c ngha, khng bng cht b nu.
Bn buc c vo cy, ra sc ko c m cht.
Cc quan i phu nc T nghe tin y, ni :
- Vng Xc l k o vi m cn theo ngha khng quay mt v hng Bc th Yn, hung nhng ngi lm
quan n lc sao!
Bn hp li n thnh C tm ngi con ca vua lp lm Tng Vng.

(1) Xem Nhc Ngh lit truyn.
(2) Nhc Ngh b ot binh quyn khng dm tr v Yn, nn u hng nc Triu. Nhc Ngh l ngi Triu
nn tc gi ni v.
(3) Chnh binh: cnh qun chnh thc giao chin.
(4) Tc gi ly li ca binh php Tn V T (thin Cu a) nh gi ti nng ca in an.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

g,ct \_cg;, [;t t.cg;,
1. Khut Nguyn tn l Bnh cng h vi vua nc S. Bnh lm chc t i S Hoi Vng, hc rng,
nh lu, thy r l tr lon, tho vic giy t. Vo cung th cng vua bn tnh vic nc, ban b cc mnh
lnh, ra th tip i khch kha, ng i vi ch hu. Nh vua rt tin dng. i phu Thng Quan (1) cng
ng ngang hng, tranh c vua yu trong bng ghen ght ti nng.
Hoi Vng sai Khut Nguyn lm php lnh, Khut Nguyn nhp bn tho cha xong, i phu Thng
Quan trng thy mun cp ly, Khut Nguyn khng cho, ng ta bn gim vi vua :
- B h sai Khut Bnh lm php lnh, khng ai l khng bit. Mi khi lnh ban ra, Bnh li khoe cng ca
mnh, ni: Ngoi ta ra, chng ai lm ni.
Nh vua gin, b ri Khut Bnh.
2. Khut Bnh gin v ni nh vua nghe khng phn bit phi tri, li gim pha che mt c sng sut,
k gian c lm hi ngi trung thnh, khin cho ngi ngay khng c ch dung thn, cho nn lo bun ngh
ngi m lm ra Ly Tao.
Ly Tao cng nh l bun trong chia ly. Tri l khi thy ca loi ngi. Cha, m l gc ca con ngi.
Ngi ta gp lc khn cng th quay v gc. Cho nn h kh khc mi mt, m au, khng ai khng ku tri!
Khi au xt, thng cm, khng ai khng ku cha m. Khut Bnh theo o ngay i ng thng, dc ht
lng trung, a ht tr khn ra th vua, nhng li b k gim pha ly gin, c th gi l vo cnh khn cng
vy! Mnh tn m b ng vc, mnh trung m b ch trch, lm sao khi on thn! Khut Bnh vit Ly Tao l do
on thn m ra vy! Th Quc Phong m sc m khng dm, th Tiu Nh on trch m khng lon. Nh Ly
Tao thc l gm c c hai. Trn k t Cc, di ni n T Hon, gia thut truyn vua Thang v V,
ch trch vic i. N nu r tm quan trng ca o c, nguyn nhn lm nc nh tr hay lon, khng c
chuyn g l khng ni n. Vn ng ngn gn, kn o, ch ng trong sch, nt ng thanh cao; tuy ni nhng
iu vn vt, nhng ngha rt rng; vic nhc n tuy gn, nhng ngha th xa. Ch ng trong sch nn hay
ni n ci hoa thm. Nt ng cao cho nn d cht cng khng c dung np. ng thot khi ci th gii
bn ly nh con ve b lt ni d c, ct mnh ra khi m bi trn chng cho i lm d bn. Tht
l bn m trong trng chng ly en. Suy ci ch y th ng c th thi sng vi mt trng, mt tri vy! (3)
3. Sau khi Khut Nguyn b trut, nc Tn mun nh T, nhng T hp tung vi S. Tn Hu Vng lo
ngi bn sai Trng Nghi gi v b Tn, mang nhiu tin ca tnh nguyn th nc S. Trng Nghi ni :
- Tn ght T, nhng T li hp tung, thn vi S. Nu S tuyt giao vi T th Tn s xin dng su trm
dm t Thng .
S Hoi Vng tham t, li tin li Trng Nghi, bn tuyt giao vi T, sai s sang Tn nhn t. Trng
Nghi ni di s gi :
- Nghi hn cho nh vua su dm, ch c phi lm su trm dm u.
S thn S gin, ra v, ni li vi Hoi Vng. Hoi Vng gin, em i qun nh Tn. Tn em qun
nh li ph tan qun S sng an, sng Tnh, chm tm vn u bt tng S l Khut Ci, ly t Hn
Trung ca S. Hoi Vng bn em tt c qun trong nc S nh su vo nc Tn. Hai bn nh nhau
Lam in. Nc Ngy nghe tin, nh p S, em qun n t ng. Qun S lo s t nc Tn tr v,
cn qun T th gin khng cu S. S khn to.
Nm sau. Tn ct t Hn Trung ging ha vi S. Vua S ni :
- Khng cn c t! Xin c Trng Nghi l h d.
Trng Nghi nghe vy lin ni :
- Ly mt mnh Nghi m i c t Hn Trung vy thn xin i sang S.
Khi sang S, Nghi li dng nhiu ca t lt cho vin quan cm quyn l Cn Thng by cch ni vi ngi
v yu ca Hoi Vng l Trnh T. Kt qu, Hoi Vng nghe li Trnh T li tha cho Trng Nghi v.
Khi y Bnh b nh vua b ri khng cn li a v c. Bnh i s T, quay v can Hoi Vng :
- Sao khng git Trng Nghi i?
Hoi Vng hi hn cho ngi ui theo Trng Nghi, nhng khng kp na.
V sau, ch hu cng nhau nh S, ph tan qun S, git tng S l ng Mui. By gi Chiu Vng
nc Tn thng gia vi S, mun hp mt vi Hoi Vng. Hoi Vng toan i, Khut Bnh can :
- Tn l nc hm si, khng th tin? ng i l hn.
Con nh ca Hoi Vng l T Lan, khuyn nh vua nn i :
- Sao li mt lng vua Tn?
Hoi Vng bn ra i. Khi vo t V Quan, Tn sai phc binh ct t ng v, nhn gi Hoi Vng li
i ct t. Hoi Vng gin, khng chu, b trn sang Triu, Triu khng cha, Hoi Vng li v Tn, rt
cc cht Tn, ri a v chn S.
Con c ca Hoi Vng ln ngi tc l Khonh Tng Vng. Khonh Tng Vng cho em l T Lan lm
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

lnh don. Ngi nc S vn cho vic khuyn Hoi Vng sang Tn khng v l tha ti ca T Lan (4).
4. Khut Bnh cng ght chuyn y. Tuy b rung b, xua ui, ng vn lo toan nc S, lng vn ngh n
Hoi Vng, c mong tr v, mong c mt ngy no nh vua tnh ng, tp tc s thay i. Lng ng ch mong
sao cho nh vua c cn, nc c mnh, trong mt bi, ng nhc i nhc li iu y n ba ln. Nhng
rt cc vn khng lm sao c! iu , chng t Hoi Vng sut i khng tnh ng.
Ngi lm vua, khng k di hay khn, hin hay d u mun tm k trung thn tr nc, ct nhc k gii
gip mnh. Vy m chuyn nc mt nh tan th c k tip nhau din ra, tri li ci cnh vua thnh nc
tr th my i cng khng thy c. l v ci bn gi l trung kia khng phi l trung, v ci bn gii kia
khng phi l gii vy. Hoi Vng v khng bit phn bit k trung thn cho nn trong th b Trnh T lm
m hoc, ngoi b Trng Nghi la di, rt cc rung b Khut Bnh m tin i phu Thng Quan, lnh
don T Lan. Rt cc qun thua, t b ct, mt t su qun, cht b xc t Tn, lm tr ci cho thin
h. u do khng bit ngi m mc v, Kinh Dch ni: Ging sch chng n, lng ta bn khon! o ta
c th em ra dng, vua sng dng o ta, mi ngi u nh phc. Vua khng sng th thc l v phc
vy!
Lnh don T Lan bit chuyn c gin, kt qu sai i phu Thng Quan gim Khut Nguyn vi Khonh
Tng Vng. Khonh Tng Vng gin y ng (5).
5. Khut Nguyn n b sng, xa tc i, ngm nga trn b m, sc mt tiu ty, hnh dung kh ho. Mt
ng c nh c, thy hi ng ta :
- ng l quan tam l i phu (6) y phi khng? V sao ng n ni ny.
Khut Nguyn ni :
- Tt c i u nh c, ch mt mnh ta trong, tt c mi ngi u say, ring mt mnh ta tnh, cho nn b
ui.
C nh c ni :
- Ngi thnh nhn khng kh kh mt vt, m bit thay i theo i. Tt c u nh c sao ng khng
xui theo dng lm cho sng ln cao? Tt c mi ngi u say, sao ng khng nhai b ru v hp ru?
V c g li m ngc cn, gi ngc du trong ngi n ni b ui!
Khut Nguyn ni :
- Ti nghe ni, khi vua gi u xong th ngi ta phi m, khi vua tm xong th ngi ta gi o, l no ci
thn trong trng b vt lm nh bn i. Ta th gieo mnh xung sng Tng, chn mnh trong bng c, l no
ci bn cht trng ngn ca ta chu bi bm ca i?
Bn lm bi ph Hoi sa, on m gieo mnh xung sng Mch La m cht (7).
6. Sau khi Khut Nguyn cht, nc S c bn Tng Ngc, ng Lc, Cnh sai u thch vn chng
v ni ting v li ph. Song h ch bit bt chc Khut Nguyn v ch li l du dng ch khng ai dm ni
thng. Nc S ngy cng hao mn, sau my chc nm cui cng b nc Tn tiu dit.
Sau khi Khut Nguyn cht ui Mch La hn trm nm, n i Hn, c Gi Ngh (8) lm Thi th ca
Trng Sa Vng, qua sng Tng nm th xung sng iu Khut Nguyn (9).
7. Thi S Cng ni :
- Ti c Ly Tao, Thin Vn, Chiu Hn, Ai Sinh thng ch ng. Ti sang Trng Sa xem qung sng Khut
Nguyn trm mnh, khng ln no khng khc. Khi thy Gi Sinh ving ng, ti ly lm l v ch ti gii nh
Khut Nguyn nu i sang ch hu th nc no m chng dng, ti sao li lm kh mnh nh th? n khi
c bi ph Phc iu thy ni n vic coi sng cht nh nhau, coi thng vic i hay , by gi lng
lung bng khung t bit l lm!

(1) C sch ch Thng Quan l h, c sch ch Thng Quan i phu l chc quan.
(2) on l: Khut Nguyn b nh vua b ri.
(3) on 2: Gi tr ca Ly Tao. Bi ny c mt ngha rt ln. u chu, trong lch s, ngi ta khng ni
n cc nh vn. Mi n th k XVIII, Vnte trong Lch s th k Lu-i XIV mi c mt chng dnh cho vn
hc. T M Thin dnh c mt chng cho Khut Nguyn vi nhng li l anh thp, quyt nh. Ngoi
Khut Nguyn, T M Thin cn ni n nhng nh lm ph nh Gi Ngh, T M Tng Nh v. v..., cng
vi tt c cc nh t tng gia. Trc ng khng ai nhc n Khut Nguyn, sau ng khng ai nh gi
Khut Nguyn ng bng. Trung Quc c cha c ph bnh vn hc, ch c s ph bnh qua ngha chnh
tr ch khng ni n s thng nht gia ni dung v hnh thc.
on ny l mt th ngoi l.
(4) Tnh hnh nc S sau khi Khut Nguyn b ui.
(5) Tm s u ut ca Khut Nguyn.
(6) Chc quan coi ba h tn tht ca S.
(7) on 5: Trch bi Ng Ph T ca Khut Nguyn. Bi ny tc gi dng li vn p by t lng mnh.
Nhn vt ng lo nh c l mt nhn vt tng trng.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(8) Gi Ngh, mt nh chnh tr, nh vn c ting i Hn Vn cht nm 33 tui c T M Thin chp
chung vo mt thin vi Khut Nguyn. y khng dch phn ni v Gi Ngh. Gi Ngh c ti nhng khng
c nh vua dng cho i lm thi ph ca Trng Sa Vng, n Trng Sa cm thng cnh ng ca
Khut Nguyn lm bi iu Khut Nguyn trong c cu Nhn chn chu m tm vua ch! C g m phi
nh mong kinh y?. hi ti sao Khut Nguyn khng sang nc khc. Nhng bi Phc iu Ph (bi
ph con c) th Gi Ngh ni Sng kia nh tri ch, cht kia nh ngh. ni mnh lm cha hiu ni Khut
Nguyn. Khut Nguyn khng phi l hng T Tn lo mu li cho mnh m l ngi yu nc cho nn coi
thng sng cht.
(9) on 6: Nc L sau khi Khut Nguyn cht.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|.cg;, _ gt q
1. L Bt Vi l mt nh bun ln Dng ch, i li mua r, bn t, trong nh c hng nghn cn vng.
Nm th bn mi i Chiu Vng nc Tn, Thi t mt. Nm th bn mi hai, nh vua cho con th l
An Quc Qun lm Thi t.
An Quc Qun c hn hai mi ngi con; li c ngi yu nht c lp lm chnh phu nhn, gi l Hoa
Dng phu nhn. Phu nhn khng c con. T S l con gia ca An Quc Qun. M T S l H C khng
c vua yu nn T S phi lm con tin ca Tn nc Triu. Tn my ln nh Triu, nn Triu bc i
T S. T S l chu ca vua Tn, lm con tin ch hu, xe nga, vt tiu dng chng c sn, cnh
cng khn c v bc bi. L Bt Vi Hm an trng thy T S thng hi, ni :
- Mn hng ny l, c th bun c y? (1)
Bt Vi bn n ni vi T S :
- Ti c th lm ca nh ngi ln ln.
T S ci :
- ng hy t lm cho ca nh ng ln ln ri hy lm n ca nh ti.
L Bt Vi ni :
- Th th ngi khng bit: ca nh ti phi i ca nh ngi mi ln c.
T S hiu , bn ngi ni chuyn. L Bt Vi ni :
- Vua Tn gi ri m An Quc Qun li l Thi t. Ti trm nghe An Quc Qun rt yu Hoa Dng phu
nhn. Phu nhn khng c con, nhng ch c phu nhn mi lp ni con tha t m thi! Nay anh em ngi hn
hai mi ngi, ngi li hng gia khng c yu lm, c lm con tin mi nc ngoi th d nh vua
mt i, An Quc Qun ln ngi ngi cng ng hng lm Thi t.
T S ni :
- Phi! Nhng lm th no c?
Bt Vi ni :
- Ngi ngho, lm ngi khch y chng c g m dng biu cha m cng giao kt vi bn b! Bt Vi tuy
ngho xin b nghn vng sang Ty ni vi An Quc Qun cng Hoa Dng phu nhn, lp ngi lm con tha
t.
T S dp u ly m ni :
- Nu c nh mu ca ng th xin cng ng hng nc Tn?
Bt Vi lin cho T S nm trm cn vng tiu dng v i tn khch; li ly nm trm cn vng mua ca bu
vt l, thn hnh em sang Tn, xin ra mt ngi ch Hoa Dng phu nhn dng nhng vt y cho Hoa
Dng Phu nhn.
Nhn , Bt Vi k T S ti gii, khn ngoan, chi bi vi ngi cc nc, bn hu khp thin h. Bt Vi
ni :
- T S cho phu nhn l tri. Ngy m khc nh Thi t v phu nhn.
Phu nhn mng lm.
Bt Vi xui ngi ch phu nhn ni vi phu nhn :
- Ti nghe: Nu ly nhan sc th ngi th khi nhan sc suy l tnh yu phai nht. Nay phu nhn th Thi t
rt c yu nhng cha c con. Sao chng nhn lc ny la mt ngi hin v c hiu trong cc con cho
lm tha t v nhn lm con. Nh th chng cn, mnh c tn qu, n khi chng trm tui, con mnh lm
vua, mnh vn khng tht th. Tht l ni mt cu li n mun i. Nay lc ang thnh m khng chm n
gc, th khi nhan sc suy, yu thng nht, d mun m ming ni mt li cng kh lng ni c. T S l
ngi hin li t bit mnh l con hng gia, k th t khng sao lm c con tha t. M ng ta li khng
c Thi t yu nn em mnh nng nh phu nhn. Nu lc ny phu nhn cho anh ta lm con tha t, th
sut i phu nhn s c quyn th Tn.
Hoa Dng phu nhn cho l phi. Nhn dp thong th, phu nhn ni vi Thi t :
- T S hin lm con tin nc Triu l ngi rt gii, k qua li u khen...
on st si khc, m ni :
- Thip i n c sung vo hu cung nhng khng may khng c con. Vy xin cho nhn T S lm con,
lp tha t gi thn thip.
An Quc Qun ha cho, bn cng phu nhn khc con du bng ngc hn s lp T S lm con tha t. An
Quc Qun cng phu nhn bn cho T S nhiu ca v xin Bt Vi gip cho.
2. Danh ting T S t cng ni vi ch hu. L Bt Vi kn trong s v mnh Hm an mt ngi tuyt
p v ma kho, li bit ngi ny c mang. T S sang nh Bt Vi, trng thy, em lng m, nhn ng
dy chc th m xin. Bt Vi ngh gin mnh v T S ph ht nh ca, mun dng mn l cu, bn
dng v. Ngi v giu chuyn mnh c mang, n thng sinh con l Chnh. T S bn lp nng lm
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

phu nhn. Nm th nm mi, i vua Chiu Vng nc Tn, Tn sai Vng vy Hm an rt gp.
Nc Triu mun git T S. T S cng L Bt Vi mu a su trm cn vng cho k coi gi nn trn
thot v vi qun Tn... Triu mun git v con T S, nhng v ca T S l con nh tai mt Triu, ln
trn c v th m con u sng.
Nm th nm mi su, Tn Chiu Vng mt, Thi t An Quc Qun ln lm vua, lp Hoa Dng phu
nhn lm Hong hu. T S lm Thi t. Vua Triu cng cho a v ca T S cng con l Chnh v Tn.
Vua Tn ln ngi c mt nm th mt, hiu bt l Hiu Vn Vng. Thi t T S ln thay, tc l Trang
Tng Vng, tn m nui l Hoa Dng hu lm Hoa Dng thi hu, m l H C l H thi hu.
3. Nm u, Trang Tng Vng cho Bt Vi lm Tha tng, phong l Vn Tn Hu, c n thu mi vn
h H Nam, Lc Dng. Trang Tng Vng lm vua c ba nm th mt, Thi t tn l Chnh ln ngi
tn L Bt Vi lm tng quc, gi l trng ph. Vua Tn tui nh, Thi hu thng ln lt t thng vi L Bt
Vi. Trong nh L Bt Vi c n vn ngi. By gi Ngy c Tn Lng Qun, S c Xun Thn Qun,
Triu c Bnh Nguyn Qun, T c Mnh Thng Qun, u ua nhau qu k s, chiu tn khch. Bt Vi
thy Tn mnh m mnh khng bng h nn xu h cng n mi cc k s i rt hu, khch n trong nh
c n ba nghn. Khi y ch hu c nhiu bin s, nh bn Tun Khanh lm sch truyn b ra thin h. Bt Vi
bn sai cc khch son ra nhng iu mnh bit, hp li lm tm Lm, su Lun, mi K gm hn hai mi
vn ch, cho l ht nhng vic tri, t, mun vt, xa nay; t tn sch l L Th Xun Thu by ca
ch Hm Dng, t nghn lng vng ln trn, mi cc du s ca ch hu ai c th thm bt mt ch th xin
biu mt nghn lng vng (2).
Khi y Thy Hong ln m Thi hu c dm lon mi. Bt Vi s l, mang v, bn ngm tm k dng
vt ln l Giao i, dng lm ngi nh.
Thng lm tr vui, sai i ly vt ca mnh tra vo bnh xe g ng m i, khin Thi hu nghe bit chuyn
nh Thi hu. Qu nhin Thi hu nghe chuyn ri, mun c ring Giao i. L Bt Vi bn dng Giao i.
Bt Vi v sai ngi t co y phm ti ng thin. Bt Vi li bo vi Thi hu: Nn c k gi b thin ny lm
chc Cp S Trung. Thi hu bn ngm cho k coi vic thin nhiu tin. Vin quan coi n li lun ti v, nh
ru my lm cho hon quan Giao i nh vy c vo hu Thi hu. Thi hu cng y gian dm, rt yu ri
cha, s ngi ta bit chuyn, bn v xem bi ni nn trnh ma di cung sang t Ung. Giao i thng i
theo c thng rt hu, vic g cng do Giao i quyt nh. Nh Giao i ti t vi nghn ngi, cc khch
cu lm quan, lm mn h cho y n hn nghn ngi.
Nm th by i Thy Hong, m Trang Tng Vng l H thi hu mt. V Hiu Vn l Hoa Dng thi
hu c chn mt ni vi Hiu Vn Th ng. Con H thi hu l Trang Tng Vng chn Chi
Dng. Cho nn H thi hu bo chn ring mnh ng, ni rng: ngonh sang ng nhn c
con ta, ngonh sang Ty nhn c chng ta, trm nm sau chc y c p vn nh.
Nm th chn i Thy Hong, c k pht gic Giao i thc khng phi l hon quan, thng t thng vi
Thi hu, sinh hai con u du i, hn mu vi Thi hu: h vua cht th dng con hn lm vua. Vua Tn lin
giao cho php nh xt, bit r s tnh. Vic lin quan n tng quc l L Bt Vi. Thng chn git ba h nh
Giao i, li git hai con do Thi hu ra v y Thi hu sang t Ung. Nh ca cc mn h ca Giao i
u b tch thu v h b y sang t Thc. Nh vua mun git c tng quc, nhng v Bt Vi th vua trc
c cng. ln, li c cc tn khch, bin s ni gip kh ng nn khng n lm ti.
Thng mi nm th mi, cch chc tng quc ca L Bt Vi. n khi ngi T l Mao Tiu thuyt vua
Tn, vua Tn mi sang Ung n Thi hu v Hm Dng nh c v phong p cho Vn Tn Hu H Nam.
c hn mt nm, cc tn khch cng s gi ca ch hu n thm Vn Tn Hu l lt trn ng. Vua
Tn s Vn Tn Hu lm lon, bn vit th ni :
ng c cng g vi Tn, m Tn phong ng H Nam, n thu ca mi vn h. ng thn thch g vi Tn
m hiu l Trng Ph?
Ri bt em c nh di sang Thc. L Bt Vi t liu s b git bn ung thuc c t t. Nhng ngi vua
Tn gin l L Bt Vi v Giao i u cht.
Nh vua bn cho nhng ngi nh ca Giao i b y vo Thc c tr v.
Nm th mi chn i Thy Hong, Thi hu mt, tn thy l thi hu; chn mt ch vi Trang Tng
Vng Ch Dng.
4. Thi S Cng ni :
L Bt Vi v Giao i u thnh nhng ngi sang, c phong lm Vn Tn Hu, Trng Tn Hu. C k t
gic Giao i. Giao i nghe tin vua Tn sai tm chng c. Trong khi cc quan hu cha tm ra chng c th
nh vua ra ngoi thnh Ung. Giao i s mang v bn cng ng by mu ly n ca Thi hu, em qun
lm phn cung K Nin. Nh vua sai qun nh Giao i. Giao i b chy. Binh s ui theo chm y Ho
Chi, sau git c h i. L Bt Vi v th m b trut. H L phi chng l ngi c ting nh Khng T ni
(3)?

jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(1) Miu t tm l thng nhn rt sinh ng.
(2) Mt cch qung co c bit ca thng nhn.
(3) Lun ng thin Nhan Uyn. Khng T ni ... Con ngi (m ngi ta gi l) c ting bn ngoi c v
theo nhn, nhng vic lm th tri.... ni l k nnh ht.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|,c, [,c, [;t t.cg;,
1. To Mt l ngi nc L, ly sc mnh c th L Trang Cng (nm 693 - nm 662 trc Cng
nguyn). L Trang Cng chung sc mnh, To Mt lm tng nc L nh nc T ba ln u b thua. L
Trang Cng s, bn hin t Toi p cu ho, sau li cho lm tng nh c.
T Hon Cng ha cng hp vi vua L p Kha n th. Hon Cng v Trang Cng th trn n.
To Mt cm chy th e da (1) th uy vi T Hon Cng. Cc quan hu cn ca Hon Cng khng ai dm
ng. Hon Cng hi :
- Nh ngi mun g?
To Mt ni :
- T mnh, L yu, nc ln xm phm nc L qu lm. Nay thnh nc L nu sp th c t T
(2), nh vua liu y?
Hon Cng bn ha tr tt c t ai chim ot trc cho L. Ni xong, To Mt nm chy th xung
n, ngonh mt v hng Bc n ch ng ca by ti, sc mt khng thay i, ni nng vn n ha nh
thng.
Hon Cng gin, mun b iu ha. Qun Trng ni :
- Khng nn, nu tham ci li nh cho tha thch mnh, b tn ngha i vi ch hu, th mt s gip
ca thin h. Chi bng c cho l hn.
Hon Cng bn tr li nhng t L b T xm chim, cc t ai mt sau ba ln To Mt nh thua
u c trao li cho nc L.
Sau mt trm su mi by nm th nc Ng xy ra vic ca Chuyn Ch.
2. Chuyn Ch l ngi t ng p, thuc nc Ng, Ng T T trn khi nc S chy sang Ng, bit
ti nng ca Chuyn Ch. Sau khi ra mt Ng Vng tn l Liu, Ng T T bn vic nh S li nh th
no. Cng t Quang nc Ng ni :
- G Ng Vin ny cha anh u b S git, nay Vin ni vic nh S, l mun bo th ring ca mnh, ch
khng phi v nc Ng.
Vua Ng bn thi. Ng T T bit cng t Quang mun git Ng Vng Liu bn ni :
- ng Quang ny sp ngh n vic bn trong cho nn cha th ni vic bn ngoi (3).
Bn tin c Chuyn Ch cho cng t Quang. Cha ca Quang l Ch Phn lm vua nc Ng, Ch Phn c
ba ngi em. Th hai l D Thi, n Di Mt, ri n Qu T Trt. Ch Phn bit Qu T Trt l ngi hin
nn khng lp Thi t lm vua, c theo th t truyn cho ba ngi em, ch cui cng mun truyn nc
cho Qu T Trt. Sau khi Ch Phn cht, truyn ngi cho D Thi.
D Thi cht truyn ngi cho Di Mt. Di Mt cht ng l phi truyn ngi cho Qu T Trt, nhng Qu T
Trt b trn khng chu lm vua. Ngi nc Ng bn lp con ca Di Mt l Liu lm vua. Cng t Quang ni
:
- Nu nh c truyn theo th t anh em th Qu T ng c lp lm vua, cn nu truyn cho con th
Quang ny mi thc l ngi con c chn chnh ng lp lm vua.
V vy, Quang thng nui ngm cc mu thn tm cch t lp lm vua.
Sau khi c Chuyn Ch, Quang i Chuyn Ch nh bc thng khch.
c chn nm vua Bnh Vng nc S cht. Ma xun, vua Ng l Liu mun nhn lc nc S c tang
phi cng t Cp D, Chc Dung em qun vy t Tim ca nc S, sai Din Lng Qu T sang nc
Tn xem ch hu ng tnh nh th no.
Nc S em binh chn ng ca tng Ng l Cp D, Chc Dung; qun Ng khng v c.
Cng t Quang bn ni vi Chuyn Ch :
- C hi ny khng th b l, nu mnh khng tm th lm sao m gp c? V chng, Quang ny thc l
ngi ni di nh vua ng c lp, Qu T c v cng khng ph trut ta u.
Chuyn Ch ni :
- Vng Liu ng cht? M th gi, con th di, hai em em binh nh S b qun S ct t ng v.
Ngy nay nc Ng bn ngoi b khn v nc S, bn trong khng ngi ti chnh trc, tc l khng lm g
c ta.
Cng t Quang ci u ni :
- Thn ca Quang ny l thn ca ng (4).
Thng t, ngy Bnh T, Quang cho binh s mc o gip np trong nh hm, lm tic ru mi Vng
Liu n. Vng Liu sai dn binh t cung n nh ca Quang, ngoi ca v hai bn thm u l thn
thch ca Vng Liu. Nhng ngi ng hai bn ng chu u cm gio di. Sau khi ung ru say,
cng t Quang gi au chn vo trong nh hm, sai Chuyn Ch nht chy th vo trong bng con c rn ri
em ln dng. Khi n trc mt vua, Chuyn Ch m bng c, nhn ly chy th m Vng Liu.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Vng Liu cht ngay. T hu cng git Chuyn Ch, ngi ca nh vua ri lon...
Cng t Quang cho qun s phc sn xng ra nh b h ca Vng Liu, git cht tt c, ri t lp lm
vua, tc l Thp L, Thp L bn phong con ca Chuyn Ch lm thng khanh.
Sau hn by mi nm Tn xy ra vic ca D Nhng (5).
3. D Nhng l ngi nc Tn, trc kia th h Phm v h Trung Hng, nhng khng ai bit n. D
Nhng b sang th Tr B: Tr B rt yu qu v tn trng. n khi Tr B. nh Triu Tng T, Triu
Tng T cng mu vi cc nc Hn, Ngy, git Tr B. Sau khi git Tr B, h chia t Tr B lm ba
phn. Triu Tng T rt on Tr B, nn sn u lu ca B lm ng ru.
D Nhng trn vo trong ni ni :
- Than i! K s cht v ngi tri k! Ngi con gi lm dng v k yu mnh. Nay Tr B bit ta, ta phi liu
cht bo th n n, c th hn phch ca ta mi khi xu h!
D Nhng bn i h tn lm ngi b kh dch ln vo cung dn nh x, trong ngi giu ci chy th
mun m Tng T. Tng T vo nh x thy cht d, bt hi ngi kh dch ang dn nh x, th ra
l D Nhng, khm trong ngi c binh kh. D Nhng ni :
- Ta mun bo th cho Tr B.
T hu mun git, Tng T ni :
- Hn l ngi c ngha, ta ch cn thn trch hn l . V chng, Tr B cht khng c con ci g, m ngi
lm ti ca n li mun bo th, vy ngi ny l mt ngi hin trong thin h.
Cui cng tha cho i t lu sau, D Nhng li sn mnh lm ngi hi, nut than lm ngi cm, khin
khng ai nhn ra hnh dng. Nhng i hnh kht ngoi ch, ngi v khng nhn ra. i gp ngi bn,
ngi bn nhn c ni :
- Anh c phi D Nhng y khng?
- Chnh ti.
Ngi bn khc v ni :
- C ti nh anh nu gi mnh lm ti th Tng T, th Tng T th no cng yu mn gn gi anh. Khi
Tng T yu mn gn gi anh th anh lm iu anh mun, th chng d hn sao? By gi lm hy hoi
thn th th ny mun bo th Tng T, chng phi kh khn sao?
D Nhng ni :
- Mnh i mnh lm ti ngi ta, ri li tm cch git h, nh th l mang hai lng th vua. V chng iu
ti mun lm l ht sc kh nhng ti mun lm th ny l cho hng ti th vua mang hai lng trong
thin h sau ny phi h thn?
Sau khi i ri, c t lu Tng T sp ra i, D Nhng np ch cu Tng T phi i qua. Tng T
n cu con nga s hi, Tng T ni :
- y chc l D Nhng ri?
Sai ngi hi th qu l D Nhng. Tng T bn trch D Nhng :
- Nh ngi chng phi tng th h Phm v h Trung Hng sao?
Tr B dit h, th m ngi chng bo th cho h li cn gi mnh lm ti Tr B. Nay Tn B cht ri sao
nh ngi li mt mnh v hn bo th su sc nh vy?
D Nhng p :
- Ti th h Phm v h Trung Hng, h Phm v h Trung Hng u xem ti l hng ngi thng, cho nn
ti bo p theo li hng ngi thng. Cn nh Tr B i i vi ti xem nh ngi quc s, cho nn ti
phi bo th theo li ngi quc s.
Tng T th di, ngm ngi khc m rng :
- Than i D Nhng! Nh ngi v Tr B bo th, nay danh cng thnh ri. Qu nhn tha cho nh ngi
th cng ri? Nh ngi hy t liu ly; qu nhn khng tha cho nh ngi na.
Bn sai lnh vy bt. D Nhng ni :
- Ti nghe bc vua sng khng che ci tt p ca ngi, k trung thn c ci ngha phi cht theo danh.
Trc y nh vua tha cho ti, thin h khng ai khng khen nh vua hin. Vic ngy hm nay ti c nhin
xin chu cht; nhng xin nh vua cho ti ci o ca ngi ti c tha nh bo th, tuy cht cng khng
n hn. khng phi l iu ti dm mong mi, nhng cng xin by gan rut nh vy.
Tng T bn khen l ngi c ngha v sai ngi cm o a cho D Nhng. D Nhng tut kim nhy
ln m ba ln v ni :
- Ta c th cht bo n Tr B c ri?
Ri phc gm m t st. Hm D Nhng cht, cc ch s nc Triu nghe tin u st si.
Sau hn bn mi nm t Ch c vic ca Nhip Chnh.
4. Nhip Chnh l ngi lng Thm Tnh, p Ch. Chnh git ngi, trn k th, cng m v ch sang nc T
lm ngh hng tht. c t lu, Nghim Trng T ngi t Bc Dng th Ai Hu nc Hn, c him khch
vi tng quc nc Hn l Hip Ly. Nghim Trng T s b git, b trn tm ngi c th git Hip Ly
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

tr th. ng ta n nc T, c ngi nc T ni Nhip Chnh l ngi dng cm, v trn k th nn nng
nu trong bn bn tht.
Nghim Trng T n ca mi, i v my ln. Sau em ru n dng cho m ca Nhip Chnh. Ung
ru say, Nghim Trng T bng ra mt trm dt vng dng cho m Nhip Chnh chc th. Nhip Chnh
ly lm qui l v qu nhiu, c ht sc t t Nghim Trng T. Nghim Trng T c dng. Nhip Chnh t t
m rng :
- Ti may c m gi, nh ngho n ni t khch lm ngh bn tht hm mai kim c cht ngt bi
phng dng m. Vic phng dng m y ri, khng dm nhn ca Trng T cho.
Nghim Trng T bo ngi xung quanh i ra, nhn y ni vi Nhip Chnh :
- Ti c ngi th nn i khp ch hu. n nc T trm nghe tc h ngha kh rt cao, cho nn dng mt
trm dt vng mun dng lm tin chi dng qua loa cho b c, c cng vui chi vi tc h, ch no c
dm mong mi g...
Nhip Chnh ni :
- Ti s d chu khut thn ln lt ni ch ba lm ngh hng tht, ch l mun nui m gi. M ti cn sng.
Chnh ny khng dm ly thn giao cho ai.
Nghim Trng T c ht sc van ni, rt cuc Nhip Chnh vn khng chu nhn. Nhng Nghim Trng T
vn lm nghi l khch i vi ch ri ra i.
c mt thi gian lu, m Nhip Chnh cht. Sau khi chn ct xong, ht tang ba nm, Nhip Chnh ni :
- Than i! Chnh ny ngi ni ch ba, ma dao lm ngh hng tht, th m Nghim Trng T l bc
khanh tng ca ch hu, li khng ngi ng xa nghn dm, h c n kt giao. Ta i ng nh th, qu l
m bc.
Ta cha c cng g ln ng c tn knh nh th, nhng Nghim Trng T li dng trm lng vng lm
l chc th m ta. Ta tuy khng nhn nhng ring iu cng chng t ng nh gi Chnh cao nh th
no. Ngi hin v mun bo th, n chi thn vi mt k khn cng xa l, Chnh ny l no li im lng mi
hay sao? V chng, ngy trc ng ta c ni Chnh, Chnh cn ly c m gi; nay m gi trn tui tri,
Chnh ny s hy sinh v ngi tri k.
Nhip Chnh bn i sang hng Ty n Bc Dng ra mt Nghim Trng T ni :
- Ngy trc s d ti khng dm nhn li Trng T, ch v m ti cn sng: nay khng may m ti hng
trn tui tri, vy ngi Trng T mun bo th l ai? Xin cho ti i lm vic !
Nghim Trng T bn k r u ui :
- K th ca ti l Hip Ly lm tng quc nc Hn. Hip Ly li l ch ca vua Hn, h hng ng v
thnh, ni canh phng rt nghim mt. Ti mun sai ngi i m st nhiu ln, nhng khng ai lm c.
Nay tc h may m khng b ti, vy xin em nhiu xe nga v trng s c th tr lc cho tc h.
Nhip Chnh ni :
- Nc Hn v nc V cch nhau khng xa lm. Nay mun git tng quc ca ngi ta, tng quc li l
thn thch ca nh vua, th tnh th ny khng th dng nhiu ngi c. Nu dng nhiu ngi th khng
th khng bn trc chuyn li hi, bn chuyn li hi th li tit l. Li tit l th nc Hn s em tt c
nc ra i ph vi Trng T, nh th chng ha nguy sao!
Nhip Chnh bn t t khng nhn xe nga, ngi ty tng, chng kim i mt mnh n t Hn. Tng
quc nc Hn l Hip Ly ngi trong ph, nhng ngi cm kch bo v rt ng. Nhip Chnh xng
thng vo, ln thm m cht Hip Ly. T hu ri lon? Nhip Chnh h ln m git my chc ngi ri tt
bc da mt, mc mt, t ko rut ra m cht.
Nc Hn phi thy Nhip Chnh ngoi ch, treo gii thng hi, nhng khng ngi no bit. Nc
Hn bn treo trng thng tm hung th: Ai bit c ngi git tng quc Hip Ly th thng ngn
vng. Mi v sau cng khng ai bit. Ch ca Nhip Chnh l Vinh nghe tin c ngi git tng quc nc
Hn nhng khng bit hung th, trong nc khng bit h tn anh ta l g, phi thy treo gii nghn vng bn
nghn ngo ni :
- l em ca ta chng? Than i! Nghim Trng T git em ta?.
Lin ng dy i n nc Hn, th ngi cht qu l Chnh. Nng nm bn thy khc rt thm thit ni :
- y l Nhip Chnh. Ngi lng Thm Tnh, p Ch.
Nhng ngi trong ch u ni :
- Ngi ny hnh hung git tng quc nc ta, nh vua treo gii ai bit c tn h n th thng nghn
vng, b khng nghe hay sao, li dm n y nhn mt n?
Vinh p li rng :
- Ti c nghe. Nhng s d Chnh chu nhc, mai mt ni ch ba l v m gi cn kho, thip cha ly
chng. Nay m gi hng trn tui tri, thip i ly chng. Nghim Trng T li bit tm thy em ti
trong ni khn cng, hn h, m kt bn, i i rt hu. By gi lm th no? K s vn cht v ngi tri k,
nay ch v thip vn cn sng cho nn Nhip Chnh mi c t hy hoi thn th lm mt tung tch. L no
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

thip li s thn mnh phi cht cho hy dit mt danh ting ca ngi em hin hay sao?
iu lm cho ngi ch nc Hn c s. Ngi ch bn ku tri ba ln ri st si thm thit, cht bn
cnh Nhip Chnh. Cc nc Tn, S, T, V nghe vy u ni :
- Khng phi ch mt mnh Nhip Chnh l gii m c ngi ch anh ta cng l lit n. Gi trc y Nhip
Chnh bit rng ngi ch ca mnh khng c tnh nhn nhc, khng s ci nguy b phi thy, quyt vt qua
nghn dm lm ni bt ci danh ca em, c ch cng em u cht ch nc Hn, th v tt Nhip Chnh
dm trao thn cho Nghim Trng T. Nghim Trng T cng c th gi l k bit ngi vy.
Sau hn hai trm hai mi nm, nc Tn c vic ca Kinh Kha.
5. Kinh Kha l ngi nc V, t tin l ngi nc T. Kinh Kha di c sang V, ngi V gi l Khnh
Khanh (6). Sau sang nc Yn, ngi nc Yn gi l Kinh Khanh. Kinh Khanh thch c sch, nh
gm, em kim thut ni vi V Nguyn Qun. V Nguyn Qun khng dng.
Sau Tn nh Ngy (nm 242 trc Cng nguyn) t ng Qun, di h hng V Nguyn Qun n t
D Vng. Kinh Kha c ln qua chi t Du Th, bn kim thut vi Cp Nhip. Cp Nhip gin, trn mt
nhn Kinh Kha i ra. C ngi ni mun mi Kinh Kha, Cp Nhip ni :
- Lc ny ta bn kim thut vi hn. C ch khng va ta trn mt nhn hn. Th i m xem, chc hn i ri
khng dm li na.
Sai ngi n nh tr th Kinh Khanh i xe nga ri khi t Du Th ri. Ngi ny v bo, Cp Nhip ni
:
- C nhin l hn i? Lc ny ta va ly mt da hn.
Kinh Kha i chi n Hm an. L Cu Tin cng Kinh Kha nh c, tranh nhau nc c. L Cu Tin gin
mng, Kinh Kha im lng trn i, sau khng gp nhau na (7)
Sau khi Kinh Kha n Yn, lm bn vi ngi bn tht ch v ngi gii gy n trc (8) tn l Cao Tim
Ly. Kinh Kha thch ung ru, ngy ngy cng anh bn tht ch v Cao Tim Ly ung ru ch nc Yn.
Sau khi chn ru d say, Cao Tim Ly gy n trc, Kinh Kha ha theo m ht vui vi nhau gia ch.
Sau li cng nhau khc, xem nh bn cnh khng c ngi (9), Kinh Kha tuy trong bn bm ru,
nhng tnh tnh thm trm, thch c sch, khi du lch cc nc ch hu, n u cng kt bn vi tt c
nhng ngi hin, trng gi y. Khi sang nc Yn, x s nc Yn l in Quang tin sinh cng trng
i v bit rng Kha khng phi l ngi tm thng. c t lu gp lc Thi t nc Yn l an lm con tin
Tn trn v. Thi t an nc Yn c ln lm con tin Triu m vua Tn tn l Chnh li sinh Triu,
lc nh vn chi thn vi an. n khi Chnh c lp lm vua, an lm con tin Tn, v vua Tn i i vi
Thi t an khng t t cho nn an gin trn v. an v tm cch bo th vua Tn, nhng nc nh, sc
khng lm ni. Sau ngy ngy Tn em binh ra min Sn ng nh cc nc T, S, Tam Tn, dn
dn tiu dit ch hu nh tm n l du, sp n nc Yn.
Vua ti nc Yn u s ha sp n ni. Thi t an lo lng hi thy hc l Cc V. Cc V ni :
- t nc Tn bao khp thin h, uy hip cc nc Hn, Ngy, Triu, pha Bc c Cam Tuyn, Cc Khu l
ni him tr, pha Nam c t bn sng Kinh, sng V l ni mu m, chim ngun li t Ba, t Hn, bn
phi c dy ni t Lng, t Thc, bn tri c ni him tr nh Hm Cc quan, Ho Sn.
Dn ng, qun li mnh, kh gii c tha. Nu h mun em qun ra th t Trng Thnh xung pha
Nam, t Dch Thy ln pha Bc (lo) cha bit ra sao! Ti sao ch v ci on b khinh r m Thi t li mun
ng chm n ci vy ngc ca con rng (11) nh th?
an ni :
- Vy th lm sao?
- Vic y xin suy ngh cho su.
c t lu tng Tn l Phn K c ti vi vua Tn, chy trn sang Yn, Thi t dung np cho . Cc V
can :
- Khng c! Nc Tn mnh li cm gin nc Yn, nh th cng ng s lm ri. Hung chi n li
nghe Phn tng qun y. Nh th tc l Nm tht ra gia li i ca hm i, ci tai v y khng th cu
c u!
Tuy c Qun Trng, n Anh (12) cng khng th by mu cho ta. Thi t phi mau mau cho Phn tng
qun vo t Hung N khi tai ting, xin pha Ty c hn vi Tam Tn, pha Nam lin kt vi nc T,
nc S, pha Bc ha vi Thin Vu sau mi c th lo toan c..
Thi t ni :
- K ca thi ph tn mt nhiu ngy gi qu. Lng ti lo lng u phin, s khng i c giy lt. V
chng, khng phi nh th m thi, Phn tng qun l ngi cng khn, thin h khng ai dung, gi thn
an, d sao an cng khng th v b nc Tn mnh bc bch m b ri ngi bn ng thng, a ng
ta sang Hung N, nh th th an cht mt. Xin thi ph ngh cho cch khc.
Cc V ni :
- Lm vic nguy m mun cu c yn, gy ha m mun cu c phc; mu k th cn m kt on th
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

su; hn kt vi mt ngi m khng ngh n ci hi ln ca nc nh, tc l nh ngi ta ni, thm on
m gieo ha vy. iu cng nh ly nm lng chim hng m t trn l than, nht nh chng cn g na.
Nc Tn hung c li mun lm h cn gin d th cha bit n th no m ni? Nc Yn c in
Quang tin sinh l ngi tr su m dng cm thm trm, c th bn vi ng ta c (14)
Thi t ni :
- Mun xin thi ph cho ti c lm quen vi in tin sinh, c c khng?
Cc V ni :
- Xin vng.
Cc V bn i tm in Quang ni :
- Thi t mun mu vic nc vi tin sinh y.
in Quang ni :
- Xin vng li dy.
Bn n, thi t ra n, i git li dn ng, qu xung tri chiu.
in Quang ngi yn, xung quanh khng c ai, Thi t di khi chiu ni :
- Nc Yn v nc Tn khng cng sng, xin tin sinh lu cho.
in Quang ni :
- Ti nghe ni nga k, nga k lc ang mnh th ngy rui ngn dm, n khi gi ri nga hn vt ln
trc. Nay Thi t ch nghe thi Quang cn trai tr ch khng bit rng tinh lc ti hao mn ht ri. Nhng
mc d Quang khng dm bn vic nc, ngi bn ca ti l Kinh Khanh c th dng c.
Thi t ni :
- Ti mun nh tin sinh cho ti kt bn vi Kinh Khanh c c khng?
- Tha vng.
in Quang lin ng dy bc ro ra ngoi. Thi t tin n ca cn dn :
- in an trnh by, tin sinh ch gio, u l vic ln ca nc, xin tin sinh ch tit l.
in Quang ci u mm ci ni :
- Vng in Quang lom khom n gp Kinh Khanh (15) ni :
- Quang v ng quen nhau, nc Yn ai cng bit. Thi t ch nghe Quang lc cn khe mnh khng bit
Quang ny km ci ri. Thi t li dy ti rng: Nc Yn v nc Tn khng cng chung sng, xin tin
sinh lu cho. Quang trm ngh rng mnh khng nn ng ra ngoi, nn tin c tc h vi Thi t. Xin tc
h qu b n cung Thi t.
Kinh Kha ni :
- Xin vng li dy.
in Quang ni :
- Ti nghe ni k trng gi lm vic khng cho ngi ta ng mnh. Nay Thi t ni vi Quang rng: iu
ni l vic ln ca nc, xin tin sinh ch tit l, nh vy l Thi t ng Quang. Phm lm ngi cho
ngi ta ng mnh, th khng phi l ngi ngha hip.
in Quang mun t st khch l Kinh Kha, ni :
- Xin tc h n gp Thi t ngay, ni rng Quang cht chng t quang khng ni vi ai.
Bn t m c m cht.
Kinh Kha vo yt kin Thi t ni vic in Quang cht v k li li ca Quang. Thi t ly hai ly, i bng
u gi, nc mt rng rng. Mt lc sau mi ni :
- an ny s d n in tin sinh ng ni l mun mu vic ln thnh cng. Nay in tin sinh li ly ci
cht chng t rng mnh khng ni, thc c phi l bng ca an ny u.
Kinh Kha ngi yn, Thi t ng dy ci u ni :
- in tin sinh khng bit rng an ny ngu di choan c n trc mt tc h m by t. l tri
thng nc Yn m khng vt b a con m ci ca n. Nay nc Tn c bng tham li, lng tham khng
va, nu khng ly tt c t ai trong thin h np cho n, bt tt c cc vua trong thin h lm ti n, th
n cha tha mn. Nay Tn bt vua Hn, ly ht t Hn, li em binh v pha Nam nh S, pha Bc
nh Triu. Vng Tin em qun my mi vn chn ly t Chng, t Nghip, L Tn li em qun ra
Thi Nguyn, Vn Trung.
Nc Triu khng th chng ni Tn, th no cng phi vo xng thn; vo xng thn th tai ha n nc
Yn. Nc Yn nh yu, nhiu ln kh v chin tranh, tnh dc c sc trong nc cng khng chng c
vi Tn, ch hu s nc Tn, khng ai dm hp tung. Theo k ring ca an, th ngu ny cho rng nu c
mt k dng s trong thin h i s sang Tn, dng li to nh n. Tn Vng tham lam, th no ta cng
lm c iu mong mun. Nu c th bt tip c vua Tn buc n phi tr cho ch hu nhng t m n
xm chim, nh To Mt lm i vi T Hon Cng th thc l hay lm, khng c th th nhn
m cht hn i. i tng ca nc Tn cm qun ngoi m trong nc li c lon th vua ti ng vc
nhau, nhn thi c y ch hu c th hp tung, th no cng ph c nc Tn. l iu mong mi nht
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

ca an nhng khng bit y thc cho ai, xin Kinh Khanh lu cho.
Mt hi lu, Kinh Kha p :
- l vic ca nc ln, thn hn km s khng ng sai khin.
Thi t bc n trc ci u, khn khon xin ng t chi, sau Kinh Kha mi nhn li.
Thi t bn tn Kinh Kha lm thng khanh nh sang nht. Thi t ngy ngy n trc ca dng c thi
lao, cc vt l xe nga, gi p tha h Kinh Kha mun g c ny lm chng va lng.
Sau mt thi gian, Kinh Kha vn cha c i. Tng Tn l Vng Tin ph nc Triu, cm t vua
Triu, ly tt c t Triu tin qun v pha Bc, cp t n bin gii pha Nam nc Yn. Thi t an lo
s, cu khn Kinh Kha :
- Qun Tn nay mai s vt qua sng Dch Thy th d ti mun hu tc h mi cng chng d m c
u?
Kinh Kha ni :
- Thi t khng ni, th ti cng mun yt kin bn vic y. Nay i m khng c g lm tin th kh lng n
gn vua Tn. Vua Tn treo gii nghn cn vng, p mun nh bt Phn tng qun. Nu qu c ci u
ca Phn tng qun v a t c Cng ca nc Yn dng ln vua Tn, th vua Tn th no cng
vui lng cho ti yt kin, by gi ti mi c cch bo p Thi t.
Thi t ni :
- Phn tng qun cng khn v vi an, an ny khng n v vic ring ca mnh lm hi n ngi trng
gi, xin tc h ngh cho cch khc.
Kinh Kha bit Thi t khng n, bn thn hnh n gp Phn K ni :
- Nc Tn i i vi tng qun c th gi l qu thm c. Cha m h hng u b git, nay nghe ni h
mua ci u ca tng qun nghn cn vng, p vn nh, tng qun ngh sao?
K nga mt ln tri th di, sa nc mt m rng :
- K mi khi ngh n iu , thng au n tn xng tu, nhng khng ngh ra k g. Kinh Kha ni :
- Nay c mt li, c th cu nguy cho nc Yn, bo th cho tng qun.
Tng qun ngh th no?
K bn tin ln ni :
- Lm th no by gi?
Kinh Kha ni :
- Ti mun xin ci du ca tng qun hin vua Tn, vua Tn th no cng mng r tip kin ti. Ti tay
tri nm ly tay o n, tay phi m vo bng n nh th th tr c th cho tng qun li ra c ci
nhc b khinh r ca nc Yn. Tng qun c ngh nh th khng?
Phn K xn ng tay o tin ln ni :
- l iu ngy m ti nghin rng nt rut, n nay mi c nghe ch gio.
Bn t m c cht (15).
Thi t bit vy rui nga n, np bn thy m khc ht sc thm thng. Nhng vic khng lm sao
c, nn b u Phn K vo hm v nim phong li.
Thi t sai tm trong thin h c ci chy th sc ca T phu nhn nc Triu, mua mt trm lng vng,
sai th tm thuc c th m vo ngi h mu chy ra nh si t l ngi cht ngay.
Bn chun b hnh l cho Kinh Kha i. Nc Yn c ngi dng s l Tn V Dng, mi ba tui, git
ngi khng ai dm trng mt nhn. Bn sai Tn V Dng lm ph. Kinh Kha mun i mt ngi cng
i. Ngi y xa cha ti, sp sn hnh l cho anh ta. i mt thi gian cha ln ng.
Thi t cho rng qu chm, ng Kinh Kha c i d chng, bn li gic :
- Ngy ht ri. Kinh Kha c bng lng i khng, an xin cho Tn V Dng i trc.
Kinh Kha gin mng Thi t :
- Ti sao Thi t li lm th? i m khng nn vic l phng con tr (17). cm mt cy chy th, lt vo
nc Tn mnh bt trc, ti s d li l v cn i ngi khch ca ti cng i. Nay Thi t cho l tr, vy
xin chia tay ngay.
Bn ra i.
Thi t v tn khch bit chuyn y u mc o m trng tin. n trn sng Dch Thy, sau khi lm l
tin hnh, ln ng, Cao Tim Ly gy n trc, Kinh Kha theo nhp m ht theo iu bin chy (18), k s
u st si nc n.
Kinh Kha li tin ln ht :
Gi hiu ht, ch, Dch Thy lnh gh!
Trng s ra i ch khng bao gi v!
Li ht theo iu v khng khi, mi ngi trn mt, tc u dng ng xin ln m.
Sau Kinh Kha ln xe i, khng h nhn ngoi li (19).
Kinh Kha n Tn, em l vt gi nghn vng t cho vin quan trung th s l Mng Gia by ti yu ca vua
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Tn.
Gia ni trc vi vua Tn :
- Vua Yn thc s s hi uy th ca i vng, khng dm em binh n nh cc tng, mun xin em
c nc lm ti nc Tn, ng hng ch hu, chu np cng, chu nhn chc nh mt qun mt huyn
c gi tn miu ca tin vng. H s hi khng dm t by t, chm u Phn K mm phong b
vo hm v dng a x c Cng. Vua Yn ly trc sn sai s sang tu vi i vng, xin i vng
phn cho nh th no!
Vua Tn nghe ni c mng bn mc o chu, t l cu tn (20), tip kin s gi nc Yn cung Hm
Dng. Kinh Kha bng u Phn K, cn Tn V Dng bng trp ng a , ln lt dng ln. n b,
Tn V Dng run s bin sc mt, cc quan ly lm l. Kinh Kha quay li ci. Tn V Dng, tin ln xin
li, ni :
- N l k mi r phng Bc, cha h trng thy Thin t, cho nn run s. Xin i vng tha th cho,
cho n c lm trn phn s mt s thn trc mt Thin t.
Vua Tn bo Kinh Kha :
- a a V Dng cm ln y.
Kinh Kha lin cm a dng ln. Vua Tn m a . Gi ht a th ci chu th hin ra. Kinh Kha lin
tay tri nm ly tay o vua Tn, tay phi cm chu th cha vo ngi. ao cha n ngi, vua Tn s hi
vng ng dy. ng o t, Vua Tn tut kim, kim di, vua nm ly bao kim. Lc by gi hong ht, kim
li cht nn khng tut c ngay. Kinh Kha ui theo vua Tn, vua Tn chy quanh ct tr, cc quan lung
cung, gp lc hong ht, u mt c v mt lc bnh thng. Theo php ca nc Tn cc quan chu chc
trn in khng c cm mt tc binh kh. Cc lang trung cm binh kh u ng sp hng di in,
nu khng c chiu ch gi th khng c ln. By gi ang lc gp, khng kp gi nhng ngi cm binh
kh di. V vy Kinh Kha ui vua Tn, cc quan vn cung qut khng c g nh tr li ch ly tay m
nh Kinh Kha. Lc by gi vin thy thuc ng hu tn l H V Th ly ti thuc cm trong tay nm Kinh
Kha. Vua Tn ang chy quanh ct vn cung qut cha bit lm th no. T hu ku ln :
- Nh vua mang kim sau lng.
Vua Tn a tay ra sau lng, tut kim nh Kinh Kha, cht t bp v bn tri. Kinh Kha qu bn cm chu
th nm vua Tn. Nm khng trng, trng ci ct ng. Vua Tn li nh Kinh Kha, Kinh Kha b tm vt
thng t bit cng vic khng xong bn ta vo ct m ci, ngi xm m mng :
- Vic ny khng xong ch v ta mun cho n sng m uy hip n ly cho c giy cam kt a cho
Thi t (21).
Lc by gi t hu tin ln git Kinh Kha. Vua Tn hong ht mt hi lu, sau bn cng lao thng cc
quan v tr ti theo th bc, cp cho H V Th hai trm cn vng, ni :
- V Th yu ta nn cm ti thuc nm Kinh Kha.
Vua Tn bn c gin cho thm qun sang Triu, ra lnh cho Vng Tin em qun nh Yn. Thng mi,
ly c thnh K, vua Yn l H, Thi t an u em tt c tinh binh sang pha ng cm c Liu ng.
Tng Tn l L Tn ui nh vua Yn gp, vua nc i l Gia bn a cho vua Yn l H bc th ni :
Nc Tn s d ui nh nc Yn ro rit hn c l v Thi t an. Nu nh vua git an dng cho vua
Tn th vua Tn c th gii ha, cn c hy vng nn x tc c cng t lu di.
Sau L Tn ui an. an np vng sng Din Thy. Vua Yn bn sai ngi chm Thi t an, dng
u cho vua Tn. Tn li em binh nh.
Nm nm sau (nm 222 trc Cng nguyn) nc Tn dit nc Yn, bt vua Yn l H. Sang nm sau,
Tn ly tt c thin h xng hiu l Hong .
Tn bn lng bt bn b ca Thi t an v Kinh Kha. H u b trn.
Cao Tim Ly i h tn lm thu cho ngi ta, nng nu huyn Tng T.
c t lu, lm vic kh nhc, nghe trn thm c khch chi n trc, bng hong khng sao b i c.
Thng ni: ngi ny gy kh, ngi kia gy km. Bn y t ni vi ch:.
- Ngi lm thu kia bit m nhc, bn trm ngi hay k d.
Ch nh gi n gy n trc, mi ngi u khen hay, cho ru ung.
Cao Tim Ly ngh mnh c ln lt rt r mi bao gi cho cng, bn tr lui, ly ci n trc v qun o p
trong hm ra thay i dung mo bc ln. Tt c khch ngi y u kinh ngc bc xung lm l, tn lm
thng khch bo gy n trc v ht. Mi ngi u sa nc mt m b v. Trong vng Tng T, cc nh
ln lt mi Cao Tim Ly n lm khch. Vic n tai Tn Thy Hong. Thy Hong gi vo chu. C ngi
bit, ni :
- l Cao Tim Ly.
Tn Thy Hong tic chng gii gy n trc, nn c cch tha cht, lm cho ui c hai con mt ca Ly. Sai
gy n trc: ln no cng khen hay. Dn dn vua Tn li ngi gn, Cao Tim Ly ch vo ng n trc, vua
li gn hn, Cao Tim Ly gi n nh Tn Thy Hong. nh khng trng, nh vua bn git Cao Tim Ly,
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

sut i khng gn gi ngi cc nc ch hu na.
L Cu Tin sau khi nghe tin Kinh Kha m vua Tn, ni ring mt mnh :
- Than i! Tic thay hn khng tho v php nh gm! Ta tht khng bit ngi qu ni! Xa kia ta qu
thn, chc hn khng cho ta l ngi cng ch (22).
6. Thi S Cng ni:.
- Ngi i ni n chuyn Kinh Kha, li khen Thi t an c thin mng tri ma la, nga mc sng
(23), nh th l qu ng! Li ni Kinh Kha m vua Tn b thng, cng u sai. Trc y Cng Tn Qu
Cng, ng sinh giao du vi H V Th bit k vic li ni vi ti nh th (24)?
T To Mt n Kinh Kha, nm ngi, ch nguyn ca h hoc thnh, hoc khng thnh, nhng lp r
rng, khng tri vi ch mnh, danh ting li i sau c phi l v vn u!

(1) Chy th: th kim ngn u mi nh ci chy (ci tha).
(2) Cu ny ng da Hon Cng, ni s liu mnh m hi n thn th Hon Cng.
(3) ni: ngh n vic tranh ngi vua trong nc nn khng ngh n vic nh nc ngoi.
(4) ni mnh s lo n con ca Chuyn Ch sau khi Chuyn Ch cht.
(5) Cui mi on nhc li: Sau ... mi nm.... nu cao tm quan trng ca s kin nn dng li vn
ca bin nin s.
(6) Khnh c l l h ca Kinh Kha. Khanh danh t dng gi nhng ngi mnh tn trng.
(7) Tc gi dng php c dng: trc khi ni n s dng cm ca Kinh Kha th k mt chuyn lm ngi
c tng rng Kinh Kha ln u hn nht, ri ln th hai cng li hn nht.
(8) n trc cng ging n cm, nhng ly trc m gy.
(9) Chi tit ny chng t Kinh Kha v Cao Tim Ly c tm s u ut khng th th l cng ai. T M Thin c
mt phng php t s c o lm thnh mt phong cch ring: khi k chuyn v mt nhn vt thng a
ra nhng giai thoi rt ngn ch 4, 5 cu c th vn vt, nhng nhng chi tit y li rt in hnh lm cho nhn
vt rt sng.
(10) y ch a phn nc Yn.
(11) Hn Phi ni, di c con rng c ci vy ngc ai ng n th n git ngay.
(12) Nhng nh chnh tr gii thi Xun Thu.
(13) mun hp tung chng Tn.
(14) Cc V mun ni n k dng thch khch cho nn ni n ch dng cm thm trm.
(15) Hai ch lom khom lt t in Quang l nga k v gi.
(16) Phn K li l mt hip s. Ngi th hai cht mong gic Kinh Kha bo th.
(17) Kinh Kha mun i ngi cng i cho chc chn. Ch c bn tr con ngu ngc mi lm vic xc ni
khng xem xt trc sau sao cho nn vic.
(18) Nhc c theo m lut cao thp chia ra cung, thng, gic, chu, v gi l nm cung.
(19) Ch thm my ch Khng h nhn ngoi li m kh phch anh hng ca Kinh Kha ni bt.
(20) Xem ch thch Lim Pha, Ln Tng Nh lit truyn.
(21) Tt c on ny khng nhc mt ch n Tn V Dng cng lm ngi ta nh n ngi bn Kinh
Kha ch cng i.
(22) Kt lun sinh ng. L Cu Tin hi tic khng dy cho Kinh Kha cch nh gm n ni vic ln tht
bi v t thn v ch Kinh Kha b mnh ra i: Cu ny ct ngha Kinh Kha mun chi vi ngi cng ch
hng, thy ai khng cng ch nguyn th b i ch khng phi hn nht. Nhn vt Kinh Kha li cun ngi
ta khng ch v l hip s m l mt ngi c tm s kn o, khng my ngi hiu. Trong nhng con ngi
khng hiu c c Thi t an.
(23) Sch Yn an t ni: Thi t an xin v, vua Tn khng cho, hn khi no u qu trng, nga mc sng
mi cho v. an nga mt ln tri than vn, tri lm cho u qu bc, nga mc sng ngay. Vua Tn bt c
d phi cho an v. Sch Phong tc thng ni: Tri v Thi t an ma la xung, u qu bc, nga mc
sng. y Thi S Cng dn nhng li trong truyn ngn .
(24) Bc li nhng truyn ngn vu v v nu phng php vit s ca mnh l cn c vo li ni nhng
ngi bit r s thc.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

_g |c [;t t.cg;,
1. L T ngi t Thng Si thuc nc S. Lc cn t tui, T lm vin li nh qun, thy con chut
trong nh x ni mnh lm vic n bn thu, lun lun lo s gp ngi v ch. n khi T vo trong kho,
nhn con chut y, thy n n la no n, di mi nh ln, khng h lo gp phi ngi hay ch g ht.
L T bn than :
- Ngi ta hin ti hay km ci chng qua cng nh con chut kia, u l nh hon cnh y thi!
Bn theo Tun Khanh hc thut lm vng (1).
Khi hc thnh ti. T nhn thy mnh c theo vua S cng khng lm nn s nghip g, m su nc u yu
khng c nc no c th gip lp cng danh, nn mun sang ty vo nc Tn. T n t bit Tun
Khanh, ni :
- T nghe ni gp thi c khng th b ph. Lc ny cc nc ch hu ang tranh ginh nhau, thc quyn
trong tay nhng ngi du thuyt. Nay vua Tn mun nut thin h, ln ngi Hong cai tr, l thi bay
nhy ca k o vi thi tr ti ca k du thuyt. Nu a v thp hn, ai b l c hi, khng lm th cng nh
cm th nhn thy tht l n, mang ci mt ngi tr trn i ngoi ng thi (2). Cho nn khng c g
nhc bng a v hn h, khng c g bun hn gp cnh khn cng. Nu mi a v hn h, chu mi
cnh khn kh li cn ch ci th tc, cm ght danh li ri t ph mnh c nhng iu khng thm lm th
khng phi l ch nguyn ca k du thuyt. V vy T i v hng Ty du thuyt vua Tn. Khi n nc
Tn, gp lc Trang Tng Vng cht, L T bn cu xin lm mn h ca Vn Tn Hu L Bt Vi lm Tha
tng nc Tn. Bt Vi cho l ngi hin dng lm lang. L T nh vy c c hi du thuyt. T ni vi vua
Tn nh sau :
- C ngi ch i nay ln mai la th s b mt thi c. Lm nn cng ln l ch bit li dng ch s h ri
mnh dn lm. Ngy xa Tn Mc Cng lm b nhng cui cng cng khng i v ng thu tm c su
nc l ti lm sao? Bi v lc by gi ch hu cn ng, c ca nh Chu cha suy; cho nn Ng b k
tip nhau ni ln nhng cng u tn nh Chu. T thi Tn Hiu Cng tr i nh Chu suy n, ch hu thn
tnh ln nhau, pha ng Hm Cc quan l su nc; nc Tn tha thng n dch ch hu su i
nay. Nay ch hu phc tng cng nh qun huyn nc Tn vy Nc Tn mnh, nh vua ti gii th vic
tiu dit ch hu, dng nn nghip , thng bt thin h cng d nh qut bi trong bp. l thi c mun
i mi c! Nay nu nh vua b qua thi c ny khng vi tm ly n th ch hu s mnh ln, hp tung vi
nhau, lc by gi d c gii nh vua Hong cng khng sao thn tnh c na.
Vua Tn bn cho T lm trng s, nghe theo k ca T, ngm sai mu s mang vng bc chu ngc, i du
thuyt ch hu. Xem cc danh s ch hu ngi no c th mua chuc bng tin th cho tin lin kt vi
h, cn ngi no khng nghe th dng kim sc m cht, ct ly gin vua ti ca h. Sau vua Tn mi
phi tng gii em qun n nh.
Vua Tn cho T lm khch khanh (3).
2. Gp lc Trnh Quc ngi nc Hn n can vua Tn ng o sng ti rung (4), sau d vic v l
ra, cc tn tht v cc quan i thn u ni vi vua Tn :
- Ngi cc nc ch hu n th Tn ni chung u v vua ca h m du thuyt, ct lm cho Tn ly gin,
xin ui tt c nhng ngi khch i.
L T cng trong s khch b ui, bn dng th ni :
Thn nghe ni quan li bn n vic ui khch, thn trm cho l sai.
Ngy xa Mc Cng tm k s, pha Ty ly Do D t Nhung, pha ng ly Bch L H t Uyn,
n Kin Thc t Tng, Cu Phi Bo, Cng Tn Chi t Tn. Nm ngi ny u khng sinh t Tn
nhng Mc Cng vn dng nn thn tnh dc hai mi nc, rt cc lm b Ty Nhung. Hiu Cng dng
php tr nc ca Thng ng, thay i phong tc, nh n ng, nc giu, trm h vui v vng theo,
ch hu v hng phc, bt c tng ca cc nc S, Ngy, cp t ngn dm, n nay nc yn v
mnh, Hu Vng dng k ca Trng Nghi, cp t Tam Xuyn; pha Ty thn tnh t Ba, t Thc, pha
Bc thu t Thng Qun, pha Nam thu t Hn Trung, ly c chn Di, khng ch cc t Yn, Snh, pha
ng da vo a th him yu ca Thnh Cao, ct cc t mu m;cho nn ph tan c k hp tung ca
su nc, khin h ngonh mt v hng Ty m th nc Tn, cng lao cn mi n ngy nay. Chiu
Vng c Phm Th, ph trut Nhng Hu, ui Hoa Dng lm cho cng tht c mnh, quyn mn
b lp, xm chim ch hu nh tm n l du, khin cho nc Tn lp nn nghip . Bn v vua kia u nh
cng lao ca nhng ngi khch. Xem th bit nhng ngi khch c ph bc g vi nc Tn u?
Gi s bn v vua kia u ui nhng ngi khch i m khng nhn, xa la k s m khng dng, th th l
khin cho nc nh thc ra khng c giu c, m nc Tn li khng c ci danh l ln, v mnh. Nay
b h ly ngc Cn Sn, c ca bu Ty Hu, Bin Ha (5) c chu Minh Nguyt, eo kim Thi A, ci
nga Tim Ly, cm c Thy Phng, dng trng Linh . Nhng ca bu ny nc Tn khng sn sinh ra
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

mt th no. Nhng b h li thch l ti lm sao?
Nu nh ci g cng phi sinh ra nc Tn mi c th ngc bch d quang s khng trang sc triu
nh, sng t ng voi s khng lm tr chi, v con gi nc Triu s khng a vo hu cung. Nga tun
m, nga quyt s khng li chung nga; khng dng vng, thic Giang Nam, khng nhum bng mu
mu xanh Ty Thc. Nu nhng trang sc hu cung, nhng t thip ng ng sau lm vui lng p ,
thch mt khoi tai, u phi ca nc Tn mi c, th trm Uyn Chu, hoa tai Ph C, o la ng A,
cc th gm vc s khng c dng trc mt nh vua m nhng ngi con gi nc Triu hnh dung yu
iu theo tc tr ln trang nh, s khng ng bn cnh nh vua. G vi, khua v, nh n tranh, v i m
ca h vui tai sng mt, chnh l nhc ca nc Tn. Cn cc nhc Tang Gian ca Trnh, V, nhc
Thiu Ngu, nhc V Tng u l nhc ca nc ngoi. Nay b vic g vi, khua v m theo li nhc Trnh,
V; b vic nh n tranh m theo nhc Thiu Ngu l ti lm sao? Chng qua l m thanh ny lm va
ngu nhin xem n th thch, th thi?
Nay ly ngi th li khng nh th, khng hi nn chng, khng k ngay gian; nu khng phi l ngi Tn
th b, nu ai l khch th ui. Nh vy tc l nh vua qy trng sc p, m nhc, chu bu, ngc ng cn
khinh r ngi.
Lm nh th khng phi l ci thut ci c thin h, khng ch ch hu vy.
Thn nghe ni: t rng th la nhiu, nc ln th ngi ng, qun mnh th tng s dng cm. Ni Thi
Sn khng t mt hn t cho nn mi ln nh vy; sng HongH v bin ng khng t nhng dng nc
nh cho nn mi su nh vy. Bc vng gi khng ui dn chng thp hn mi c th lm sng ci c
ca mnh. Cho nn t khng c bn phng, ngi khng ai l ngi nc ngoi (6), bn ma u p qu
thn a phc n. Ng , Tam vng s d v ch l v vy.
Nay nh vua li b bn u den gip cho nc ch, ui tn khch gip ch hu lp nn c nghip,
khin k s trong thin h khng dm quay mt v hng Ty, dng chn khng vo nc Tn. Nh th tc
l, nh ngi ta ni, gip binh kh cho gic v em lng thc cho bn n trm vy: Nhng vt khng sn
xut nc Tn m dng qu trng cng nhiu; k s khng sinh nc Tn nhng mun trung vi nc
Tn cng lm. Nay nh vua ui khch i gip cho nc ch, b dn i thm cho k th; nh th l
bn trong t lm cho mnh yu v bn ngoi gy on vi ch hu, mun cho nc khi nguy cng khng th
no c.
Vua Tn bn b lnh ui khch, cho L T lm quan nh c.
3. Cui cng nh vua dng k ca T. T lm quan n nh y. c hn 20 nm, nc Tn rt cc thn
tnh thin h. Vua lm Hong , cho T lm Tha tng. Nh Tn san phng thnh quch, cc qun cc
huyn nu chy binh kh biu l khng ng n n na. T khin nc Tn khng phong cho ai mt
thc, mt tc t no, khng lp con em lm vng, cc cng thn lm ch hu i sau khi lo vic cc
nc nh nhau.
Nm th ba mi t i Thy Hong (nm 213 trc Cng nguyn), nh vua sai t tic ru cung Hm
Dng. Bn bc s Chu Thanh Thn lm bc x ca tng uy thanh v cng c ca Thy Hong. Thun Vu
Vit ngi nc T tin ln can :
- Thn nghe: nh n, nh Chu lm vua hn nghn nm, phong cc con em, cc cng thn cho h lm phn
du gip mnh. Nay b h giu c bn bin nhng con em vn l k tht phu; nu t nhin xy ra vic
nh bn in Thng hay bn lc khanh (7) th khng ai gip , lm sao c th cu nhau c. Trong cng
vic khng bt chc i xa m c th lu di l iu cha h nghe ni. Nay bn Thanh Thn li xim nnh
b h lm cho iu sai lm ca b h thm nng, nh vy khng phi l k trung thn. Thy Hong a li
bn ca ng ta xung Tha tng. Tha tng cho thuyt y l sai, loi b kin ca ng ta. Bn dng th
ni :
Ngy xa thin h ri lon v phn tn, khng ai thng nht c. Do ch hu tranh nhau; khi ni, mi
ngi u em huyn i xa lm hi vic nay by t ni nhng li ni sung lm lon vic thc. Mi
ngi u ly ci hc ring ca mnh ch bai nhng iu nh vua lm. Nhng nay Hong thu tm
c thin h, phn bit trng en m nh ra iu duy nht c tn trng. Tri li, nhng k hc theo ci hc
ring ca mnh cng nhau ch ci php lut ri em dy cho ngi ta. Khi nghe lnh ban xung tc th h
u ly ci hc ring ca mnh bn tn. Khi vo triu th trong bng ch bai. Ra ngoi ng th xm bn
trong ng, ch vua ly ting, lm khc ngi t l cao, by cho k di ph bng. Nu c nh th m
khng cm th trn uy th ca nh vua s b gim st; di cc b ng s ni ln. Nn cm l hn. Thn
xin tu: ai c sch vn hc, Kinh thi, Kinh th sch v ca trm nh th u hy b i. Lnh ny ban ra ba
mi ngy m ai khng hy b th khc vo mt y i gi thnh. Nhng sch khng hy b l sch thuc,
sch bi, sch trng cy. Ngi no mun hc th phi ly k li lm thy.
Vua Tn Thy Hong chun y li tu y, thu cc sch Kinh thi, Kinh th, bch gia lm trm h ngu ti
khin cho thin h khng c ly iu xa m ch ngy nay. Vic nh ra php r rng, t lut l bt
u t Thy Hong. Thng nht vn t, xy cc ly cung v cc bit qun khp trong thin h. Nm sau li i
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

tun th, bn ngoi th nh dp t di. Trong nhng vic ny u c cng ca T. Con trai u ca T l Do
lm Thi th Tam Xuyn. My ngi con trai u ly cng cha nc Tn, con gi th ly cng t cc nc
Tn. Thi th Tam Xuyn L Do xin ngh v Hm Dng, L T t tic ru nh, trm quan u n trc
mt chc th; ngoi sn, ngoi ca, xe nga k c hng nghn. L T th di than rng :
- Than i! Ta nghe Tn Khanh ni: S vt khng nn i n ch qu thnh. T ny l k o vi t Thng
Si, mt tn u en ni lng xm, nh vua khng bit ta hn km, ct nhc ln n th ny. Nay ta a v
by ti khng thua km ai, c th ni l giu sang cng cc ri vy. Phm s vt n cng cc ri th s suy,
ta cha bit sau ny kt cc ra sao (8).
3. Thng 10 nm th ba mi by i Thy Hong (nm 210 trc Cng nguyn) nh vua i chi Ci K, v
dc b b, pha Bc n Lang Gia. Tha tng L T, trung xa ph lnh kim chc gi ph, n nh vua l
Triu Cao cng i theo. Thy Hong c hn hai mi ngi con. Con c l Ph T v my ln can thng nn
nh vua sai coi binh Thng Qun, Mng im lm tng y. Con nh l H Hi c nh vua yu, xin
i theo. Nh vua bng lng.
Nhng ngi con khc khng ai c theo.
Thng 7 nm y, Thy Hong n Sa Khu b bnh nng, sai Triu Cao vit th gi cho cng t Ph T ni :
Giao binh cho Mng im, mau v lo vic tang a v Hm Dng chn. Bc th dn ri nhng
cha trao cho s gi th Thy Hong mt. Th v n u ch Triu Cao. Ch c con l H Hi, Tha tng
l L T, Triu Cao v nm su vin hon quan c nh vua yu bit l Thy Hong cht; cn qun thn
khng ai bit. L T cho l vua mt ngoi, khng c Thi t chn chnh, nn giu kn vic y. Sai t Thy
Hong trong ci xe mt, trm quan vn tu trnh, vic dng n nh mi ngy. Mt vin hon quan ngi
trong xe chun y li tu. Triu Cao (9) nhn y gi li bc th gi cho Ph T v ni vi cng t H Hi :
- Nh vua mt, khng c chiu phong cc con lm vng m ch gi th cho con c: nu con c n th lp
tc c lp lm Hong . Cn ng khng c mt tc t, by gi lm th no?
H Hi dp :
- Ci d nh! Ta nghe ni v vua sng sut bit by ti, ngi cha sng sut bit con mnh. Cha mt
khng phong cc con, cn ni g c na?
Triu Cao ni :
- Khng phi. Lc ny quyn th trong thin h, vic mt hay cn l ng, Cao v Tha tng m thi: Xin
ng ngh cho! V li, vic bt ngi ta lm by ti vi vic lm by ti ngi ta; ch ng ngi ta vi vic b
ngi ta ch ng l khc nhau mt vc mt tri.
H Hi ni :
- B anh lp em l bt ngha; khng theo li chiu ca cha m s cht l bt hiu; sc km, ti mng, nh
sc ngi khc l khng ti nng. C ba ci ny u tri vi c th thin h khng phc; lm th thn mnh
s gp tai nn, x tc khng c cng t.
Triu Cao ni :
- Ti nghe vua Thang, vua V git vua ca mnh m thin h khen h l ngha, khng cho h l khng trung,
vua V git cha m nc V khen ng ta l c c, Khng T chp vic y, khng cho l khng hiu. Phm
lm vic ln th khng k n nhng iu vt vnh; c dy th khng nhng nhn. Vic vt ni xm lng
th xm lng bn, trm quan cng vic mi ngi mt khc. Cho nn, nu n vic nh m b qun vic
ln th th no sau ny cng gp hi, c dng dng nghi ng mi th th no sau ny cng hi hn, ngi
quyt on v dm lm, qu thn phi trnh, th v sau s thnh cng. Xin ng nghe theo li ti.
H Hi th di than :
- Nay vic vua mt cn giu, vic tang l cha xong, l no li em vic ny bn vi Tha tng sao?
Triu Cao ni :
- Thi c, thi c gp rt, nu tr hon th khng tr tnh g c. Phi mang lng kh rui nga cn s l
c hi (10)
Sau khi H Hi nghe li Cao, Cao ni :
- Nu chng ta khng bn mu vi Tha tng th s cng vic khng thnh. Thn xin v ngi bn mu y
vi Tha tng.
Cao bn ni vi Tha tng L T (11) :
- Nh vua bng h, a th cho con u bo lm l an tng Hm Dng v lp Thi t ni ngi. Th vn
cha gi i. Nay nh vua mt cha ai bit c. Bc th gi cho ngi con u v ph, n u ch H Hi.
Vic lp Thi t l do ming ngi v Cao thi. By gi nn lm th no (12)?
L T ni :
- Sao li ni li mt nc nh vy? Vic khng phi vic bn by ti bn (13).
Triu Cao ni :
- Ngi hy t liu xem, ti nng ca ngi so vi Mng im ai gii hn? Cng lao ca ngi so vi Mng im
ai hn? V mt khng gy on vi thin h th ngi vi Mng im ai ln hn? V mt ngi con u ca
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

nh vua quen bit lu v tin dng ngi so vi Mng im ai hn (14)?
L T ni :
- nm mt y ti u khng bng Mng im. Nhng sao ng li i hi ti nhiu nh th?
Triu Cao ni :
- Cao vn ch l bn ti t phc dch trong cung m thi; may mn nh quen vic giy t, vn n nn c
a vo cung vua Tn, coi sc cng vic hn hai mi nm, cha h thy nh Tn cho Tha tng thi vic
(15), cha h thy cng thn c phong t n hai i. Ngi no rt cc cng b git cht. Hong c
hn hai mi ngi con, u l nhng ngi ngi quen bit c. Ngi con u cng ngh li c v dng, tin
ngi v ct nhc k s, mt khi ln ngi th no cng dng Mng im lm Tha tng, ngi quyt khng
th no mang n thng hu m v lng, ci th r lm. Cao nhn chiu dy d H Hi, gip ng ta hc
php lut my nm, cha h thy ng ta c sai st g. Ngi nhn t, trng hu, khinh ca ci, qu trng
ks, lng rt sng sut, tuy n ni vng v, nhng rt mc l php. Cc con vua Tn khng ai bng ng ta.
C th lp ng ta lm vua! ng hy tm k lp ng ta i!
L T ni :
- ng nn tr li chc v ca mnh (16). T ny phng chiu nh vua, vng theo mnh tri, cn c iu g
phi quyt nh na?
Triu Cao ni :
- An c th thnh nguy, nguy c th thnh an (17). Lm ngi khng nm c vn mnh an nguy ca mnh,
lm sao c th gi l ngi thnh hin li lc?
L T ni :
- T ny l k o vi ni lng xm t Thng Si. Nh vua yu cho lm Tha tng, phong tc thng hu,
con chu u c chc v cao, c bng lc hu, cho nn em vic nc cn hay mt, an hay nguy ph thc
cho ti? Ti h ph bc hay sao K trung thn khng trn ci cht m cu may;ngi con hiu khng nn lm
thn th kh nhc qu nguy n tnh mng, k by ti ch lo gi trn chc v ca mnh m thi. ng ng
ni na, ko khin T mang ti (18).
Triu Cao ni :
- Ti nghe thnh nhn bin i lun lun ch khng c chp. Nm ly s bin i, theo thi c, thy ngn m
bit c gc, thy s vt pht trin m bit kt cc n s ra sao. Tnh hnh s vt n bin i nh th y,
sao c th gi mt php tc nht nh c! Hin nay uy quyn v vn mnh ca thin h l treo trong tay
H Hi. Cao c th nh y m lm c iu mnh mun. V chng t ngoi m khng ch trong th gi l
lm lon, di m khng ch k trn th gi l gic (19). cho nn ma thu sng xung th c hoa rng;
ma xun nc dng th vn vt sinh trng: l ci kt qu tt nhin. Ti sao ngi thy mun th (20)?
L T ni :
- Ti nghe ni vua Tn thay Thi t m ba i khng yn; T Hon Cng anh em tranh ginh nhau, thn b
git cht. Vua Tr git ngi thn thch, khng nghe li can ngn nn nc thnh g ng, nguy n quc
gia: ba ngi ny tri vi tri nn tn miu khng cn ai t t (21). T vn cn l ngi, sao li mu vic nh
vy?
Triu Cao ni :
- Trn, di mt lng th s nghip mi c th lu di. Trong ngoi nht tr th vic xong xui. Nu ngi theo
k ca ti th mi mi c phong hu, i i xng c, s sng lu nh Vng T Kin, Xch Tng T, c
ci tr khn ca Khng Khu, Me ch. Nu ngi b iu y m khng theo, th tai ha n c con chu,
lm ngi ta lnh gy (22). Ngi kho x s nhn lc ha m c phc, ngi nh x th no?
T bn nga u ln tri than, chy nc mt th di m ni :
- Than i! Mt mnh gp phi thi lon, khng th cht, cn bit gi tnh mnh vo ai?
T bn nghe li Triu Cao.
Cao bo vi H Hi :
- Thn em mnh lnh ca Thi t bo cho Tha tng, Tha tng T u dm tri lnh.
By gi my ngi bn bn mu vi nhau, gi lm Tha tng nhn di chiu ca Thy Hong, lp con l
H Hi lm Thi t. Li lp mt bc th gi cho con u Ph T ni :
- Trm i tun thin h, t l ci thn cc danh sn ko di tui th. Nay Ph T cng tng qun Mng
im cm qun my mi vn n th bin gii hn mi nm. Khng th tin qun v pha trc,
qun s tn tht nhiu, khng lp c cht cng cn g. Th m li my ln dng th ni bng, ph bng
vic ta lm. V c khng Nh Th cho l phi, bn thay i php lut. Cc quan v cc cng t c ti, Nh Th
lin giao cho Cao, bo Cao tra tn xt hi. Git bn i thn Mng Ngh, mi hai cng t b git cht phi
thy ch Hm Dng; mi cng cha b x xc t ; ca ci ca h b a vo kho vua, nhng
ngi lin can b ti khng k xit.
Cng t Cao mun b trn, s c h b ti, bn dng th ni: Khi tin cn sng, thn vo th c cho n,
thn ra th c i xe, thn c cho o qun trong kho ca Hong , c cho nga qu trong chung ca
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Hong . Thn ng l phi cht theo m khng lm c. Lm con bt hiu, lm ti bt trung. K bt trung
th khng cn danh ting, khng ng trn i. Thn xin c cht theo v c chn chn ni Ly Sn. Ch
xin b h oi thng?.
Th dng ln, H Hi c mng cho gi Triu Cao v a th cho Cao xem, ni :
- Lm by ti lo gi tnh mng cn cha c quyt khng dm ngh n vic lm phn.
H Hi chp nhn li thnh cu trong th. Cho tin mi vn chn ct. Php lnh trng pht, git thc
ngy cng thm khc, cc quan ai cng thy mnh nguy n ni, nhiu ngi mun lm phn. Nh vua li sai
lm cung A Phng, p cc ng ln v ng cho vua i, thu m ng gp ngy cng nng, vic i
n th lm xu khng lc no ngt. Do , bn lnh th nc S l Trn Thng, Ng Qung lm lon ni ln
Sn ng, nhng ngi anh hng ho kit ni dy, t lp lm vng lm hu chng li Tn nh n
Hng Mn ri rt lui (2) T my ln mun can ngn nhng Nh Th khng nghe.
Nh Th trch L T, ni:Ta c cch nhn ring ca ta. Ta li nghe Hn Phi ni :
- Vua Nghiu c c thin h, nh cao ba thc, ko nh bng g thi, o m khng bo, tranh lp mi
nh khng ct Tuy con ngi l khch ti qun tr cng khng phi kh nhc n th. Ma ng mc o
cu, ma h mc o ct, n cm , canh rau, cm trong ci lin bng snh, ung nc ci chum bng
t, tuy ngi canh ca cng khng n ni n km nh vy. Vua H V c ni Long Mn cho nc
thng vi i H, khi dng cho chn con sng, p ni chn khc sng H b qut, tho nc ng ra
n bin, n ni v v i khng c lng, tay chn y chai, mt my en i, rt cuc cht ngoi, chn
Ci K. Nay n bn ti mi cng khng kh nhc n th. Ci ng qu ca ngi lm ch thin h, u
phi ch mun lm cho th xc v tinh thn u cc kh, nhc nhn sng trong cnh ca ngi l khch
tr, ming n thc n ca ngi canh ca, tay lm cng vic ca bn ti mi? l vic nhng ngi hn
mn phi gng gng lm, ch khng phi vic ngi hin lo n. Ngi hin m lm ch thin h th ch
dng thin h lm cho sung sng mnh m thi, s d lm ch thin h ng qu l y. Phm gi l
ngi hin tc l ngi c th lm cho thin h yn n, cai tr c mun dn. Nay cha lm cho bn thn
mnh c sung sng th lm sao m tr thin h dc? Cho nn ta mun thch g lm ny, cho tha thch
iu ham mun ca ta, hng thin h mi mi m khng gp tai ha g. Mun th th phi lm th no? Con
ca L T l Do lm Thi th Tam Xuyn, bn gic Ng Qung pha Ty cp t, i li, nhng Do cng
khng cm c. Chng Hm nh ui qun ca bn Ng Qung, cc s gi lin tip nhau n Tam
Xuyn tra xt, trch T a v tam cng lm th no n ni trm cp nhiu n th, L T lo s nhng li
luyn tic tc lc, khng bit lm th no (29).
5. T bn a dua theo ca Nh Th, mun c lng nh vua, vit th dng ln ni :
V vua hin l ngi bit gi o trn vn v thc hnh thut c trch (30). Nu c trch th by ti khng
th khng em ht nng lc phc dch nh vua. Nh th a v gia vua v ti c quy nh r rt, ci
ngha gia ngi trn k di sng r. Do , tt c nhng ngi hay k d trong thin h khng ai khng
ht lng lm trn nhim v phc dch nh vua. Kt qu nh vua mt mnh ch ng c thin h m khng b
Cho nn Thng Qun lm php lut khc vo mt ngi b gio ngoi ng (32). B gio l ti nh m b
hnh pht nng. Ch c v vua sng mi c th pht nng nhng ti nh. Ti nh cn pht nng hung na k
b ti nng th pht n th no? V th dn khng dm phm ti.
Hn Phi ni: La, vi mt thc, ngi thng khng b; vng rng trm cn, o Chch (33) khng ly.
khng phi v lng ngi thng xem trng ci li mt thc mt tc cn o Chch th t tham mun u.
cng khng phi v o Chch coi thng mt trm cn vng, nhng v nu ly th b tr ti ngay cho nn o
Chch khng dm. Tri li ly mt thc vi cha chc b pht, cho nn ngi thng khng bung tha. V
th thnh cao nm trng m Lu T khng dm phm mt cch khinh sut, tri li ni Thi Sn cao mt
trm nhn m con d ci qu n trn. Lu T cn cho nm trng cao cn tr l kh vt, con d ci qu
u dm cho trm nhn cao l d tro. Ch v ci th dc thng kh ln, bng phng d i khc nhau thi.
V cha sng, v vua thnh s d c th lu a v tn qu, mi mi gi uy quyn to ln, mt mnh nm ly
tt c ci li ca thin h cng chng v c con ng no khc, ngoi con ng bit mt mnh quyt nh
v xt on, khi c trch th pht nng, cho nn thin h khng ai dm phm. Nay nu khng ch n ci
ngi ta khng phm m li theo ci cch ngi m hin lm h con th tc l khng. xt n li bn ca
thnh nhn vy. Khng thi hnh c ci thut ca thnh nhn lm ti t thin h lm g? Chng phi ti
nghip lm sao? V li, ngi kim c, nhn ngha ng triu nh, th vic vui chi ba bi phng tng
chm dt. By ti bit can ngn, bn bc c ni bn cnh, th ci ch bung th ht. Hnh ng k lit s
chu cht gi kh tit c cao trn i th ci vui dm dt b b. Cho nn v vua sng c th khng
dng ba ci m ch dng ci thut ca ngi ch bt by ti phi nghe theo v trau di ci php lut
sng r ca mnh. Cho nn thn mnh c tn qu v ci th ca mnh c trng. Phm v vua hin th th
no cng c th lm tri th tnh, sa i phong tc bt phi theo mnh, b nhng ci mnh ght v lp nhng
ci mnh mun.
Cho nn khi sng th c tn trng, khi cht th c tn thy l ti gii sng sut. V vua sng mt mnh
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

nh ot cho nn uy quyn khng by ti. Sau , mi c th tiu dit con ng nhn ngha, bt ci ming
du thuyt, lm khn hnh vi k lit s, chn s khn ngoan che s sng sut ch mt mnh trong nhn v
nghe. Cho nn ngoi khng th ly hnh vi nhn, ngha, lit s ln t; trong khng th ly li can gin,
du thuyt, tranh ci thng. Nh vy nh vua c th mt mnh tha h lm theo s thch ca mnh chng ai
dm tri. C nh th mi c th lm sng r c ci thut ca Thn Bt Hi, Hn Phi (34) v sa sang ci
php tc ca Thng Qun. Cha bao gi php lut c trau di, thut c trch c sng r m thin h
lon. Cho nn ni Vng o gn v d lm, nhng ch c v vua sng mi lm c.
Nh vy bit nu thnh tm lo vic c trch th by ti khng th gian t; by ti khng th gian t th
thin h c yn; thin h yn th nh vua uy nghim v c tn qu; nh vua uy nghim v c tn qu
th c trch kin quyt; c trch kin quyt th cu g c ny; cu g c ny th nc nh giu; nc
nh giu th sung sng phn thnh (35). cho nn nu t ra thut c trch th mun g cng c. Qun
thn trm h lo b cu nhng sai lm ca mnh cn cha kp dm u ngh n vic lm lon. Nh vyl lm
trn o vng. C th ni l ci thut lm sng r a v vua ti vy. Tuy nhin Thn Bt Hi, Hn Phi
sng li cngkhng th lm hn c.
Th tu ln, Nh Th vui lng. T cng thi hnh vic c trch nghim hn trc. Ai nh thu dn nng
th c xem l quan li sng sut.
Nh th ni :
- Nh th c th gi l bit c trch vy? ngoi ng s ngi b hnh pht chim mt na, ngoi
ch ngi cht ngy cng chng cht. Ai git nhiu ngi l ti trung.
Nh Th ni :
- Nh th c th gi l bit c trch vy (36).
6. Lc u Triu Cao lm lang trung lnh, git v bo on ring rt nhiu, s co quan i thn vo chu, tu,
gim pha, ch bai mnh, bn ni vi Nh Th.
- Ngi ta qu Thin t v ch c nghe ting thi, ch by ti khng ai c thy mt. Cho nn nh vua
mi gi ltrm. V li, b h tui cn tr, cha chc thng tho cc vic Nay nu b h ngi triu nh,
thng pht c iu g khng ng th s b co quan i thn coi thng. khng phi l cch biu th s
thn minh vi thin h. Nu b h chp tay ngi trong cung cm, cng thn v nhng ngi chu chc tho
php lnh, ch c vic g a n s cn nhc xt i xt li, nh vy th cc quan i thn khng dm tu
vic nghi ng, thin h s ca ngi l v vua thnh.
Nh Th dng k ca Cao, khng ngi triu nh tip kin i thn m trong cung cm. Triu Cao thng
chu chc, c tin dng, vic g cng do Triu Cao quyt nh (37).
Triu Cao nghe ni Tha tng mun can iu bn n gp Tha tng ni :
- Quan ng bn trm cp nhiu, nay nh vua cng xc tin vic sai ngi lao dch lm cung A Phng, t
tp ch, nga, nhng vt v dng, ti mun can nhng a v hn. chnh l vic ca ngi, sao ngi
khng can?
L T ni :
- Phi y, ti cng mun ni iu lu. Nhng hin nay nh vua khng ngi triu nh m trong
cung cm. Ti c iu mun ni cng khng th ni n tai nh vua, mun yt kin cng khng c c hi no.
Triu Cao bo :
- Nu ngi qu thc mun can ngn, ti xin rnh xem c lc no nh vua rnh bo cho ngi bit.
Triu Cao bn i khi Nh Th ang an nhn vui chi trc mt l con gi, mi sai ngi ni vi Tha
tng :
- Nh vua hin nay ang rnh, ngi c th tu vic.
Tha tng n ca cung xin yt kin. Nh th ba ln.
Nh Th gin, ni :
- Ta thng c nhiu ngy rnh, Tha tng li khng n. Nay ta an nhn vui chi mt mnh y th
Tha tng n ngay xin yt kin, c phi Tha tng ch v khinh ta khng?
Triu Cao nhn c hi ny ni :
- Nh th th nguy? Tha tng c d vo v m mu Sa Khu. Nay b h c lp lm cn Tha
tng vn khng c qu hn, ng ta cng mun ct t lm vng. V li b h khng hi nn thn
khng dm ni y thi. Ch con trai u ca Tha tng l L Do lm Thi th Tam Xuyn, bn trm cp
Trn Thng u l nhng dn huyn bn cnh ca Tha tng. V vy cho nn bn trm cp t S honh
hnh cng khai. Chng i qua Tam Xuyn, quan th Tam Xuyn khng chu nh. Thn nghe h th t qua
li nhng khng bit r rng nn tha dm tu. Khng nhng th, Tha tng ngoi, uy quyn ln hn b
h. Nh Th cho l phi, mun tr ti Tha tng nhng s khng xc thc. Bn sai ngi xt tnh hnh Thi
th Tam Xuyn t thng vi bn trm cp. L T nghe tin y. By gi Nh Th ang Cam Tuyn xem ht
xng, xem tr u sng (38). L T khng cn yt kin c, bn dng th ni v nhng khuyt im ca
Triu Cao. Th nh sau :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Thn nghe: Ti m snh ngang vua th khng th no khng lm cho nc nguy; thip m snh ngang chng
khng th no khng lm cho nh nguy. Nay c v i thn cnh b h nm tt c vic li v vic hi, chng
khc g b h.
iu thc l bt tin! Ngy xa, T Thnh T Hn lm tng quc nc Tng, chuyn quyn hnh pht
ly uy lc ca mnh m thi hnh, c mt nm th cp ngi vua.
in Thng lm ti Gin Cng, tc v cao nht trong nc, nh ring giu ngang nh vua, lm iu n c
ring, di c lng trm h, trn c lng cc quan ly nc T mt cnh kn o (39), git T D
Sn git Gin Cng Triu, kt qu ly nc T iu thin h u r ht. Nay Cao c ch gian t, c ci
hnh ng phn nghch nh T Hn lm tng quc Tng. Nh ring ca y giu c nh h in nc
T. Y kim c ci li phn nghch ca in Thng, T Hn m cp ly uy tn ca b h. Ch ca y nh Hn
Khi lm tng quc ca vua Hn l An vy. Nu b h khng lo n th s y s sinh bin.
Nh Th ni :
- Sao th Cao vn l hon quan, khng v c mnh c ni yn n m ngng nghnh, khng v c mnh
ni nguy him m thay i lng trung. ng ta phm hnh lim khit, kho trau di ci hay nn mi ln dn a
v y. ng ta nh trung m c ct nhc, nh tin m c gi a v, trm thc cho ng ta l ngi hin,
sao ng li nghi? V chng, khi tin mt, trm cn t tui, khng bit g, khng quen cch tr dn, ng li
gi, nu khng c ng ta s s cng thin h tiu dit. Trm nu khng nh cy Triu Cao th bit dng ai?
Triu Cao l ngi sng sut, lim khit, c sc lm vic, di bit dn tnh, trn bit lm va trm.
ng ng c nghi.
L T ni :
- Khng phi th Cao vn l ngi hn, khng hiu o l, tham lam, i hi khng bit chn, cu li khng
thi. a v v quyn th gn ngang vi nh vua; i hi, tham mun khng cng. Cho nn thn mi ni l
nguy. Nh Th trc y vn tin Triu Cao, s L T git y bn ni ring vi Triu Cao.
Triu Cao ni :
- Tha tng ch lo ngi mt mnh Cao m thi. Sau khi Cao cht, Tha tng s lm ngay vic in
Thng lm y.
Nh Th bn ni :
- Giao L T cho lang trung lnh (40).
Triu Cao tra xt L T. L T b giam, b tri trong nh t, ngng u ln tri ni :
- Than i! Thng thay? Lm sao c th bn mu vi ng vua v o. Ngy xa Kit git quan Long Bng,
Tr git T Can, vua Ng l Ph Sai git Ng T T, ba ngi ti kia u phi khng trung? Nhng h du
khng khi cht. Thn cht, nhng k m mnh trung vi h li v o. Nay tr khn ca ta khng bng ba
ngi kia m Nh Th cn v o hn c Kit, Tr, Ph Sai. Ta v trung m cht l ng lm. V chng cch
cai tr ca Nh Th h chng gylon lc sao? Gn y ng ta git sch cc anh em m t lp, git ti trung
m tn qu bn hn h, lm cung A Phng bt thin h phi np thu nng. Ta khng phi khng can ngn,
nhng ng ta khng nghe. Phm cc vua thnh ngy xa n ung c chng mc, xe c, dng c s nht
nh, cung tht c hn , ra mnh lnh lm vic g khng ch li cho dn li tn km nhiu th u cm. Cho
nn c th tr an lu di (41). Nay Nh Th lm vic tri o l vi anh em, khng oi ngh g n mi lo v
sau, git oan trung thn, khng ngh n tai ho, ra sc lm cung tht cho ln, v vt thin h, khng tic tn
ph. Mt khi lm ba iu y (42) th thin h khng nghe theo. Nay nhng ngi lm phn ly c mt
na thin h ri. Th m vn cn cha tnh ng, vn ly Triu Cao lm ngi gip vic. Nht nh ta s thy
gic n Hm Dng, hu nai chi triu!
Nh Th bn sai Cao xt n Tha tng, tr ti, kt ti T v con l Do lm phn. Bt tt c h hng tn
khch.
Triu Cao tr ti T, dng roi nh hn mt nghn ci, T au n v cng ngh mnh chu ti oan c. T
khng t vn v t ph mnh c ti bin lun, c cng lao, thc tnh khng c lng lm phn, nn hy vng c
dp dng th by t, mong Nh Th s tnh ng m tha cho. L T bn trong ngc dng th ln. Th nh
sau :
Thn lm Tha tng tr dn ba mi nm. Lc thn n, t Tn cht hp. Trong thi tin vng, t
Tn chng qu nghn dm, qun vi mi vn. Thn em ht ti mn, cn thn chp hnh php lut, mnh
lnh. Ngm sai cc mu thn a cho vng bc, chu bu, h i du thuyt ch hu. Ngm chun b v
lc, qun i, trau di chnh gio, cho nhng ngi chin u dng cm lm quan, tn trng nhng by ti c
cng, cho h tc lc di do. Cho nn rt cc uy hip nc Hn, lm yn nc Ngy, ph tan cc nc
Yn, Triu, san phng cc nc T, S, cui cng ly tt c su nc, cm t vua h, lp Tn lm Thin t,
l mt ti? t khng phi rng th m pha Bc li ui cc r H, Mch, pha Nam bnh nh Bch Vit
(43) nu r ci mnh ca Tn, l hai ti! Tn trng cc quan i thn cho h tc v cao lm cho s
thn thit vi nh vua cng thm bn vng; l ba ti! Lp x tc, sa sang tn miu, lm sng t ci
hin ca nh vua, l bn ti? Thay i cc hoa vn khc v trn cc vt, thng nht cc u, cc hc,
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

o lng, quy nh cc vn chng, ban b vi thin h, lp nn danh ting ca nh Tn, l nm
ti? Lm ng vua i, xy dng nhng ni danh thng nh vua i xem chi, nu r iu c ca
nh vua, l su ti: Ni hnh pht, gim nh ng gp lm tha mn mong mun ca nh vua thu
c lng dn chng, vn dn tn qu nh vua, n cht cng khng qun, l by ti? T ny lm ti, ti
ng cht t lu. May c trn cho thn em ht ti ht sc ra lm nn mi c sng n nay. Xin b
h xt cho. (44)
Th dng ln, Triu Cao sai vin li vt i, khng tu ln, ni :
- b t cn dng th sao c?
Triu Cao sai hn mi ngi khch ca mnh gi lm ng s, yt gi, th trung (45) thay nhau n xt hi
T, T li em thc tnh ra ni vi h, Cao li sai ngi nh T. V sau Nh Th sai ngi n hi L T,
T cho rng ln xt hi ny cng nh my ln xt hi trc, rt cc khng dm thay i li khai, nhn l mnh
phm ti. Triu Cao tu ln rng T nhn ti.
Nh Th mng ni :
- Nu khng c Triu Cao th sut na ta b Tha tng lm hi ri!
Khi Nh Th phi ngi n xt ti trng ca Thi th Tam Xuyn th Hng Lng git cht L Do. S gi
v th L T b bt giao quan coi ngc, Triu Cao i tt c nhng li ca s gi, ni rng L Do lm phn.
Thng 7 nm th hai i Nh Th. T b ng hnh, b x chm ngang lng ch Hm Dng. T trong
ngc ira cng b p gii vi a con gia. T quay li bo con :
- Ta mun cng ngi li dt con ch vng, ra khi ca ng p Thng Si ui con th khn, nhng lm
sao c na?
Cha con khc vi nhau. T b git c ba h (46).
8. Sau khi L T cht, Nh Th cho Triu Cao lm trung Tha tng (47), mi vic bt k ln nh u do Cao
quyt nh.
Cao t bit quyn mnh to ln, bn dng vua con nai li ni l con nga.
Nh Th hi nhng ngi chung quanh :
- l con nai ch?
Nhng ngi chung quanh ni :
- Con nga y .
Nh Th c kinh, t cho mnh lon c, bn gi quan thi bc sai bi xem (48). Quan thi bc ni :
- B h ma xun ma thu lm l t giao, th phng tn miu, qu thn, trai gii khng nghim, cho nn n
th. Nn theo c ln ca cc v vua hin ngy xa v cn thn trong vic trai gii.
Nh Th bn vo vn Thng Lm trai gii, ban ngy i chi, sn bn.
C ngi vo vn Thng Lm, Nh Th t tay bn cht. Triu Cao by cho con r l Dim Nhc khng bit
c ngi no git ngi, em xc n vt Thng Lm. Triu Cao bn ni vi Nh Th.
- Nh vua v c git ngi v ti, l iu tri cm, qu thn khng nhn d t l, tri sinh tai ha. Nn i
xa cung nh vua gii tr tai ha.
Nh Th bn di n Vng di cung.
Nh Th y ba ngy, Triu Cao lm chiu nh vua gi v binh n, sai h u mc d trng cm binh kh
quay mt vo trong. Triu Cao vo cung ni vi Nh Th :
- Qun trm cp Sn ng n rt ng.
Nh Th ln lu xem thy th hong s: Cao bn nhn y bt p Nh Th phi t st (49). Triu Cao mang
n nh vua, t hu, trm quan khng ai theo Cao. Cao ln in, in ba ln mun sp. Cao t bit tri khng
cho mnh lm vua, qun thn khng chu, bn cho mi ngi em ca Thy Hong trao n cho ng ta.
T Anh ln ngi, lo s bn co m khng ra triu nghe qun thn tu by cc cng vic. T Anh cng vin
hon quan Hn m v con mu git Cao.
Cao n yt kin T Anh hi thm bnh. T Anh nhn y gi vo, Hm m m cht ri git c ba h
ca Cao. T Anh lm vua c ba thng, Bi Cng em qun t V Quan vo, n Hm Dng, cc quan
u lm phn khng n. T Anh t buc dy n c cng v con u hng Ch o. Bi Cng nhn y
giao T Anh cho quan ng s Hng Vng n v chm T Anh. Nh Tn rt cuc mt thin h (50).
9. Thi S Cng ni: L T xut thn l k o vi ni lng xm, i khp cc nc ch hu, vo th Tn, nhn
c hi cc nc c ch h c th li dng, nn gip Thy Hong lm nn nghip . T lm tam cng, c th
gi l da v cao v c trng dng. T bit o ca lc kinh nhng khng lo lm cho chnh s c sng
sut b cu nhng thiu st ca nh vua; tri li lo gi tc cao, lc hu, a dua cu hp, lm cho uy thm
nghim, hnh pht thm tn khc, nghe theo li t thuyt ca Cao, b con trng lp con th. n khi ch
hu lm phn ri T mi mun cn ngn th chng phi mun ri sao? Ngi ta u cho T tn trung m
b ng hnh cht, nhng xt cho cng th khng phi nh li th tc thng bn. Nu khng th ha ra cng
ca T c th snh ngang vi Chu Cng, Thiu Cng vy (51).

jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(1) Thut lm d vng tc l ch trng chnh tr ca Nho gio.
(2) Tm l trng trn ca mt k mun thnh t bt k th on, ni con ngi ta b l c hi th cng nh
con vt mang ci mt ngi m thi.
(3) on 1: L T sang Tn bt u c tin dng.
(4) Ni rng vic lm tn km. K thc vic d rt c li cho Tn.
(5) Ty hu i gp con rn b chm gn dt. Ty hu cu n sng, n cho hn ngc gi l Ty chu. Bin Ha
xem ch thch Lim Pha, Ln Tng Nh lit truyn.
(6) ni: t no cng l t ca vua, ngi no cng l ti ca vua.
(7) Xem ch thch Tn Thy Hong bn k.
(8) on 3: Nhng vic ca T khi lm Tha tng ca Tn Thy Hong.
Cu cui chun b cho c gi n trc nhng iu bt hnh m L T s gp.
(9) Nhn vt Triu Cao c miu t thnh mt hng ngi tn nhn nhng qu quyt, khn ngoan.
(l0) ni phi lm ngay.
(11) on i thoi gia Triu Cao v L T sinh ng nh mt v bi kch.
(12) D la ca T.
(13) T bit Cao nn chn ngay. Vic quyt inh ai lm vua l vua, bn by ti ni th l by, vic ny xy
ra khi nc sp mt mun da Cao.
(14) Bit khng th em chuyn o l ra m thuyt L T nh l thuyt H Hi. Cao bt L T phi nghe
theo mnh v li ca bn thn L T.
(15) Da L T, mun ni th no L T cng cht.
(16) L T da li. ni anh ng c lo vic lp vua ny b vua kia. Ta nht nh khng theo.
(17) Cao e da: hin nay cn an y nhng ti c th lm cho an nguy, vn mnh ca anh l nm trong tay
ti. Vic ti lm tuy nguy him, nhng ri s an.
(18) Cao da git T. T ni mnh sn sng cht bo li.
(19) ni H Hi trong, Ph T ngoi, Thy Hong trn, Ph T di, cho nn by gi tn H Hi
ln ngi m git Ph T l vic hp o.
(20) ni T phi bit theo thi m lm.
(21) T mun a nhng vic xa chng li: Tn Hin Cng b Thi t Thn Sinh, lp H T lm Thi t.
Khi H T ln ngi b L Khc git Tun Tc lp em H T l cng t Trc ln ngi, Trc cng b L Khc git.
Di Ng t nc Tn v git L Khc, ln ngi vua. Lon nh vy ko di ba i.
(22) e da.
(23) Cu ny nhm ch trch L T.
(24) on 3: Triu Cao, L T mu lp H Hi lm vua.
(25) H Hi bit mun hng lc li mun nc yn, dn sng l hai iu mu thun nhau. Vy c cch
no lm c c hai iu y khng?
(26) H Hi l con th mi tm ca Thy Hong.
(27) ni cng t Cao mun lm phn nhng gp tnh cnh nguy cp qu nh phi lm th.
(28) Qun khi ngha ca Trn Thng n gn Hng Mn b qun ca Tn do Chng Hm cm u nh
thua to.
(29) on 4: Triu Cao xi gic Nh Th thi hnh chnh sch bo ngc c ti.
(30) c l tra xt ti, trch l dng hnh pht. Thut c trch l cch dng hnh pht nghim bt ngi ta s
php lut.
(31) Tc Thn Bt Hi.
(82) Xem Thng Qun lit truyn.
(33) Chch l tn ngi n trm thi c.
(34) L T l bn c ca Hn Phi, bit Hn Phi gii hn mnh, nn gim vi vua Tn git cht Hn Phi.
Nhng y li cc lc tn dng Hn Phi mt cch tr trn qu thc khng bit thn.
(35) Hnh thc l lun gn ging nh hnh lc l lun trong i hc.
(36) on 5: Lun c trch ca L T. Thc ra T chng ni g mi.
Nh Tn t thi Thng ng theo thuyt php gia, n i Thy Hong, Nh Th php lut li cng
nghim khc. y ch l mt cch Ngy bin lm va lng nh vua.
(37) Kt qu uy quyn ca Nh Th chuyn sang (triu cao.
(38) Gic lc: tr chi thi c, tng cp hai ba ngi, u mang sng hc nhau.
(39) V c lng mi ngi nn trong thc t trm c nc.
(40) Tc giao cho Triu Cao.
(41) Lc ny T b hn ci thuyt c trch.
(42) Lm tri o anh em, git ti trung, xy cung tht.
(43) H v Mch ch Hung N phng Bc Trung Quc. Bch Vit l tn chung ch cc dn tc min Lng
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Qung pha Nam n Giao Ch (Vit Nam)
pha Bc n b bin Chit Giang, pha ng n b bin Phc Kin, pha Ty n Qung Ty. Nhng b lc
ni ting l: ng Vit, u Vit, Ty Vit, Tng Kha, Lc Vit.
(44) Tt c on ny u dng hnh thc phn ng nn c sc thuyt phc mnh.
(45) Ng s coi giy t trong cung, kim vic can ngn nh vua. Yt gi lm chc tip khch kha. Th trung
coi vic giy t tu ln nh vua.
(46) on 7: Mu thun gay gt trong tp on thng tr Triu Cao git L T.
(47) Tha tng trong cung cm.
(48) Xem Tn Thy Hong bn k on 7. hai ni c nhng chi tit khng ging nhau.
(49) Vic chp y v on 7 ca Tn Thy Hong bn k c ch khng ging nhau.
(50) on 8: Triu Cao git Nh Th, nh Tn b dit vong.
(51) on 9: Li bn ca T M Thin. tc gi ni T khng phi l ngi trung m l ngi c ti. Nu
nh li ni ca ngi thng m ng chng ha ra cng ca T snh ngang vi Chu Cng, Thiu Cng
sao? Cu ny nhiu ngi gii thch sai cho l T M Thin ca ngi L T qu ng, nhng thc ra th tc
gi trch L T ch khng khen.

jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|.co,_ \,, |., _c [;t t.cg;,
Trng Nh ngi thnh i Lng, lc nh lm tn khch nh cng t nc Ngy l V K. Trng Nh
c ln trn i chi Ngoi Hong. Ngoi Hong c ngi con gi nh giu rt p, ly mt ngi chng y
t tm thng. Lin trn chng v nh ngi khch ca cha. Ngi khch ca cha c vn bit Trng Nh,
bn ni vi ngi con gi :
- Nu c mun tm ngi chng ti gii th hy theo Trng Nh!
Ngi con gi nghe theo. Sau ngi khch ca cha c ta bn gip c ta b t chng v ly Trng Nh.
Trng Nh by gi thot khi cnh ngho, i chi. Nh ngi con gi i i chu cp cho Trng Nh rt
hu. Trng Nh nh th c th lm cho khch xa ngn dm n nh. ng bn lm quan lnh Ngoi
Hong danh ting t cng ni.
Trn D cng l ngi i Lng, thch Nho thut, hay i chi t Kh Hnh Triu. C ngi giu l h
Cng Tha g con gi cho. ng ta cng bit Trn D khng phi l con ngi tm thng. D t tui, xem
Trng Nh nh cha, hai ngi lm bn sng cht c nhau.
Khi nh Tn dit i Lng th nh Trng Nh Ngoi Hong. Cao T lc cn l k o vi thng hay n
lm du khch nh Trng Nh, y my thng. Khi nh Tn dit c nc Ngy my nm, nghe tin
hai ngi ny l hai danh s Ngy, bn trao gii thng ngi no bt c Trng Nh th thng ngn
lng vng, bt c Trn D th thng nm trm lng. Trng Nh, Trn D i tn h cng n Trn lm
ngi gi cng lng kim n.
Hai ngi ci nhau, vin li trong lng i qua, lin ly roi nh Trn D. Trn D mun ng dy. Trng Nh
dm vo gt chn bo D c chu n i. Vin li ra i, Trng Nh bn ko Trn D xung gc cy du m
trch, ni :
- Lc u ti ni vi anh nh th no? Nay mi b mt ci nhc m mun git vin li sao?
Trn D cho l phi.
Tn ban chiu tm hai ngi. Hai ngi tri li dng chc gi cng ra lnh trong lng.
Trn Thip ni ln t K, khi vo t Tn th s qun vi vn.
Trng Nh, Trn D n yt kin Trn Thip. Trn Thip v cc quan hu ngy thng nhiu ln nghe
ni Trng Nh, Trn D l ngi hin nhng cha gp mt. Nay c gp, h rt mng. Cc bc ho kit
v nhng ngi gi c t Trn bo vi Trn Thip :
- Tng qun thn hnh mang o gip, cm binh kh, dn u binh s nh nh Tn bo ngc, dng li
x tc nc S, dng li ci nc mt, ni li dng di b t, cng c ng lm vua. V chng, cai
qun cc tng trong thin h, nu khng lm vua th khng c. Xin tng qun t lp lm vua nc S.
Trn Thip hi hai ngi. Hai ngi p :
- Nh Tn lm vic v o, ph nc nh ngi ta, dit x tc ca ngi ta, ct t dng di ngi ta, lm
cho trm h mt sc ht ca. Tng qun trn mt, c gan xng vo ni mun cht khng n mt
sng, v thin h tr bn tn bo. Nay tng qun mi n t Trn m t xng lm vua, tc l nu r vi
thin h rng mnh ngh n iu ring. Xin tng qun ch c lm vua, mau mau em binh i v hng Ty
sai ngi lp con chu su nc dng b ng cho mnh. Nh th nh Tn cng thm nhiu k ch.
Qun ch ca Tn ng th sc ca n b chia. Cng mu vi nhiu ngi th binh lc mnh. Nh vy
ngoi ng khng gp cnh binh s nh nhau, trong cc huyn th khng ai gi thnh, tng qun dit nh
Tn bo ngc, chim ly Hm Dng v ra lnh cho ch hu. Ch hu trc y mt nay li c lp
ln. Tng qun dng c lm cho h phc, nh th c th lm nn c nghip vng. Nay tng qun
mt mnh xng vng Trn, ti s thin h tan r mt.
Trn Thip khng nghe theo bn t lp lm vua. Trn D li thuyt phc Trn Vng ni :
- i vng em binh ca Lng S i v hng Ty, ct vo Quan Trung nhng cha kp ly H Bc. Ti
thng i chi t Triu, bit nhng ngi ho kit v a th y Xin nh vua cho ti mt o k binh
(1), i v pha Bc ly t Triu.
Trn Vng bn cho ngi bn thn ca mnh l V Thn, ngi t Trn, lm tng qun, Thiu Tao lm
H qun, Trng Nh v Trn D l T hiu y v Hu hiu y cng ba nghn qun i v pha Bc ly t
Triu.
Bn V thn i t bn Bch M, vt qua sng H, n cc huyn thuyt phc nhng ngi ho kit y,
ni :
- Nh Tn theo li chnh s bo ngc, hnh pht tn khc git hi thin h my mi nm nay; pha
Bc phi i Trng thnh, pha Nam phi i n th Ng Lnh, trong ngoi nho nhc, trm h mi mt r
ri, c theo u ngi m np thc, v vt cung cp qun ph. Tin ca ht, sc dn kit khng sng ni.
th li cn thm php lut h khc, hnh pht nng, lm cho cha con trong thin h khng th sng yn.
Trn Vng hng hi ni ln v thin h m u, lm vng t S, t vung hai ngn dm, khng ai khng
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

hng ng. Nh no cng v mnh m ni dy, ngi no cng v mnh m nh, bo on cho mnh, v tn
cng qun th ca mnh. Cc huyn git quan lnh, cc qun git quan th v quan y. Nay nn danh hiu
i S, lm vng Trn (2), sai Ng Qung, Chu Vn cm trm vn qun i v hng Ty nh Tn.
Gp thi c ny m khng lm nn s nghip phong hu th khng phi l con ngi ho kit. Xin cc v th
bn tnh xem: thin h ng tm v kh s v nh Tn lu ri. Dng sc mnh ca thin h m nh ng
vua v o, tr th cho cha anh lp nn ci s nghip c ct t phong hu, chnh l thi c ca k
s ngy nay.
Cc ho kit u cho l phi. Bn V Thn bn tp hp binh s c vi vn ngi, gi V Thn l V Tn
Qun ly c hn mi thnh ca t Triu.
Nhng thnh cn li u c gi khng chu u hng. Bn V Thn bn em qun i v pha ng Bc nh
Phm Dng. Khoi Thng ngi t Phm Dng n du thuyt vin lnh Phm Dng nh sau :
- Ti trm nghe ngi sp cht cho nn n iu. Tuy vy ti mng ngi gp c Thng nn sng.
Vin lnh Phm Dng hi :
- Ti sao li iu?
Khoi Thng p :
- Php lut nh Tn rt nng, tc h lm quan lnh Phm Dng mi nm nay, ngi git cha ngi ta,
lm cho con ngi ta thnh m ci, cht chn ngi ta, khc ch vo mt ngi ta khng k xit. Nhng
ngi cha nhn t, nhng ngi con hiu vn khng ai dm m mi nhn vo gia bng ngi, ch v h s
php lut nh Tn m thi. Nay thin h gp lon ln, php lut nh Tn khng c thi hnh. Nh vy th
nhng ngi cha nhn t, nhng ngi con c hiu s m mi nhn vo bng ngi lp nn ci danh
ting ca mnh, v th cho nn ti n iu ngi. Nay ch hu phn li nh Tn, binh ca V Tn Qun sp
n m ngi li c gi thnh Phm Dng, nhng ngi trai trng u tranh nhau git ngi u hng V
Tn Qun. Ngi hy mau mau sai ti n gp V Tn Qun th dp ny c th chuyn v thnh phc y.
Vin lnh Phm Dng bn sai Khoi Thng n yt kin V Tn Qun. Khoi Thng ni :
- Nu tc h i phi nh cho thng ri sau mi cp t, phi ph c thnh ri sau mi ly thnh
th ti cho l sai. Nu ngi bit nghe mu k ca ti th c th khng tn cng m lm cho thnh phi u
hng, khng nh m cp c t, ch truyn hch cng s bnh nh c ngn dm. Nh th c
khng?
V Tn Qun ni :
- Nh th ngha l th no?
Khoi Thng ni :
- Hin nay vin lnh Phm Dng th no cng phi chnh n binh s gi thnh v chin u. ng ta
nht nht s cht, nhng li xem trng vic giu sang, cho nn mun u hng trc mi ngi nhng li s
ngi cho ng ta l vin quan li do nh Tn t ra nn s git ng ta nh ngi git quan li mi thnh
trc y. Ngy nay, nhng ngi trai Phm Dng cng ang mun git vin lnh ca mnh ly thnh
m chng li ngi. Ti sao ngi li khng trao cho ti n tc hu phong cho vin lnh Phm Dng?
Nu lm th th vin lnh Phm Dng s em thnh u hng ngi, nhng ngi trai trng cng khng
dm git vin lnh ca mnh. Th ri ngi ra lnh cho vin lnh Phm Dng i ci xe bnh c trc xe
phm, bo ng ta rui nga ngoi thnh t Yn, t Triu. Nhng ngi ngoi thnh t Yn, t Triu
thy ng ta u s ni: l vin huyn lnh Phm Dng u hng trc y. Th th h s mng, ngi
c th khng nh m khin cc thnh Yn v Triu u hng. Ti ni truyn hch m bnh nh c ngn
dm l nh th y.
V Tn Qun nghe theo k ca Khoi Thng, bn sai Khoi Thng a cho vin lnh Phm Dng n tc
hu. t Triu nghe vy c hn ba mi thnh khng nh m u hng.
Khi qun n Hm an, Trng Nh, Trn D nghe tin qun ca Chu Chng vo ca i, nn n t H
ri rt lui, li nghe nhiu vin tng gip Trn Vng ly t b gim pha m phi ti cht, on Trn Vng
khng dng mu k ca mnh, khng cho mnh lm tng li cho lm Hiu y, bn ni vi V Thn :
- Trn Vng ni ln t K, n t Trn th xng vng; khng mun lp con chu su nc. Nay tng
qun vi ba nghn qun h c hn my chc thnh ca nc Triu, li ch cn ln lt pha Bc sng
H, nu tng qun khng xng vng th cn ai lm. V chng Trn. Vng nghe nhng li gim pha, nu
tng. Qun quay v bo, ti s tng qun s khng thot khi ha, khng bng lp mt nc anh em vi
S, nhng khng lp ngay con chu nc Triu. Tng qun ch c b thi c, thi c qua nhanh khng
ch i c.
V Thn bn nghe theo, t xng l Triu Vng, cho Trn D lm i tng qun. Trng Nh lm Hu tha
tng, Thiu Tao lm T tha tng v sai ngi bo vi Trn Vng. Trn Vng c gin, mun git tt c
nh ca bn V Thn v em binh nh Triu. Tng quc ca Trn Vng l Phng Qun can :
- Nh Tn cha mt m nh vua li git c nh bn V Thn, nh th tc l gy ra mt nc Tn th hai.
Khng bng nhn y m chc mng ng ta, sai ng ta mau mau em binh v hng Ty nh Tn.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Trn Vng cho l phi, theo k ca Phng Qun, di gia nh ca bn V Thn vo trong cung, phong cho
con Trng Nh l Ngao lm Thnh Qun. Trn Vng sai s gi n chc mng Triu, gic Triu mau
mau em binh i v hng Ty vo Quan Trung. Trng Nh, Trn D ni vi V Thn :
- Nh vua lm vua Triu khng phi l nc S mun th, m ch dng mu k chc mng nh vua
y thi. Mt khi S dit xong nh Tn th th no n cng em binh n nh nc Triu. Xin nh vua
ch em binh i v hng Ty. Hy em binh i v hng Bc ly cc nc Yn, i; i v hng Nam ly
H Ni m rng t ai ca mnh. Nc Triu pha Nam c sng H rng, pha Bc c t Yn, t i,
th nc S d c thng c nc Tn i na cng khng dm khng ch nc Triu.
Triu Vng cho l phi bn khng em binh s v hng Ty, m sai Hn Qung cp ly t Yn, L
Lng cp ly t Thng ng. Hn Qung n t Yn, ngi Yn nhn y lp Qung lm Yn Vng.
Triu Vng bn cng Trng Nh, Trn D i v pha Bc cp t bin gii nc Yn. Triu Vng bt
ng i ra b qun Yn bt c Tng Yn b t Triu Vng, mun cng Triu Vng chia i t Triu
mi tr Triu Vng v. S gi Triu n, vin tng quc nc Yn lin git cht i dt.
Trng Nh, Trn D lo lng. C ngi lnh lm vic nu n ni vi nhng ngi trong nh :
- Ti xin v nh vua thuyt phc tng Yn ri s cng Triu Vng ln xe v nh.
Nhng ngi trong nh u ci ni :
- S gi n hn mi ngi u b git. My lm th no c th a nh vua v c?
Anh ta lin b chy sang thnh nc Yn. Vin tng nc Yn tip anh ta. Anh ta hi vin tng :
- ng c bit ti mun iu g khng?
Vin tng nc Yn ni :
- My mun a vua Triu v m thi.
- ng cho Trng Nh, Trn D l ngi nh th no?
- L ngi hin.
- ng bit ch h mun iu g khng?
- H mun nh vua v ch g?
Ngi lnh lm bp bn ci m rng :
- Th th ng vn cha bit hai ngi y mun g? V Thn, Trng Nh, Trn D vy roi nga ly c my
mi thnh ca Triu. H ngi no cng mun ngonh mt v hng Nam m lm vua, h ch mun lm
khanh, tng cho trn i mnh u! Phm vic lm ti ngi ta vi lm vua ngi ta l khc nhau mt vc
mt tri. Chng qua v tnh th mi n nh nn cha dm chia ba lm vng, cho nn theo th t ln nh
trc tin lp V Thn lm vng gi lng dn Triu. By gi t Triu theo, hai ngi ny cng mun
chia t Triu lm vng, nhng thi c cha lm c y thi. Nay ngi li b t Triu Vng, hai
ngi kia v mt danh ngha th xin Triu vng, nhng thc ra mun nc Yn git ng ta i. Hai ngi ny
s do chia nc Triu, t lp lm vua. Mi ch c mt nc Triu m n coi thng nc Yn, lng
g c hai v vua hin, gip nhau li bt ti ngi v ci ti git vua th vic tiu dit nc Yn l rt d.
Vin tng nc Yn cho l phi, bn th Triu Vng.
Ngi lnh lm bp nh xe cho vua Triu tr v.
Sau khi L Lng bnh nh c Thng Sn tr v bo tin, Triu Vng li sai Lng i ly Thi
Nguyn, Lng n Thch p, qun Tn chn Tnh Hnh, Lng cha tin ln c. Tng Tn gi v ni
Nh Th sai ngi a cho L Lng bc th khng dn, ni Lng trc kia tng th ta rt c yu
qu, nu Lng c th phn li nc Triu, theo Tn, th s tha ti v tn qu Lng. Lng nhn c th
nghi ng khng tin, bn quay v Hm an xin thm binh s. Lng cha n Hm an, i gia ng, gp
ngi ch ca Triu Vng i ra ung ru, c hn mt trm qun y i theo. L Lng ng xa nhn thy,
cho l Triu Vng, bn nm rp bn ng yt kin.
Ngi ch ca Triu Vng say khng bit l vin tng ca Triu Vng, bn sai qun k t t L
Lng. L Lng vn l ngi sang, ng dy, mng nhng vin quan theo hu.
Trong s ny c mt ngi ni :
- Thin h lm phn nh Tn, ai c ti th c lp trc. V li, Triu Vng vn l ngi di quyn
tung qun, nay mt ngi n b m li khng xung xe cho tng qun. Xin tng qun ui theo git i.
L Lng nhn c th ca Tn, mun phn li nc Triu nhng cha quyt nh. Nhn vic , L
Lng ni gin sai ngi ui theo git ngi ch ca Triu Vng gia ng, ri cm qun nh p,
Hm an khng kp phng b. L Lng git V Thn, Thiu Tao. Nhiu ngi nc Triu l tai mt ca
Trng Nh, Trn D, cho nn hai ngi trn thot, tp hp binh s c vi vn ngi. C ngi khch ni
vi Trng Nh :
- Hai ng l nhng ngi l khch mun gip Triu th kh m ng mt mnh c. Cc ng hy tp hp
con chu vua Triu, ly ngha ph h th c th thnh cng.
Hai ngi bn tm c Triu Yt, lp lm Triu Vng ng Tn .
L Lng tin qun nh Trn D. Trn D nh L Lng thua to. L Lng b chy v vi Chng Hm.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Chng Hm em binh n Hm an. Hai ngi sai di dn y i H Ni, san phng thnh quch.
Trng Nh v Triu Vng Yt chy vo thnh C Lc. Vng Ly vy thnh, Trn D i v pha Bc tp
hp binh s Thng Sn c vi vn ngi, ng qun pha Bc C Lc.
Chng Hm ng qun pha Nam C Lc, trn cnh ng Nam Cc, xy ng ng n sng H vn
chuyn lng thc cho Vng Ly. Vng Ly binh s v lng thc u nhiu, nh C Lc rt gp. trong
thnh C Lc binh t, lng ht, Trng Nh my ln sai ngi n bo Trn D tin qun.
Trn D t ngh qun ca mnh t, khng nh li c qun Tn nn khng dm tin. Tnh hnh ko di my
thng. Trng Nh c gin on Trn D, sai Trng Ym, Trn Thch n trch Trn D :
- Trc kia ta cng ng lm bn sng cht cng c nhau. Nay nh vua v Nh sm chiu s cht, th m ng
cm qun my vn m khng chu cu. Nh th lm sao c th tin rng cng cht vi nhau c? Ti sao
ng khng xng vo qun Tn, cng nhau chu cht, nh th ng hu cn c hy vng cng sng trong mun
mt.
Trn D ni :
- Ti tnh tin qun th cng khng th cu c Triu, m ch mt ht qun. V li; s d D ny khng cng
cht l v mun bo th cho Triu Vng v Trng Qun. Nay nu chng ta cng cht th cng nh nm tht
cho h i, phng c ch g?
Trng Yn, Trn Thch ni :
- Tnh hnh gp lm ri, xin ly vic cng cht nu r tn ngha, cn bit vic tnh ton sau ny ra sao
na!
Trn D ni :
- Ti cht th ch v ch m thi, nhng cng xin theo nh li ng.
Bn cho nm nghn qun, sai Trng Ym, Trn Thch th qun Tn trc. Nhng ngi ny u b dit. Lc
by gi cc nc Yn, T, S nghe tin Triu nguy cp u n cu Trng Ngao cng tp hp binh s t
i pha Bc c hn vn ngi n. Tt c u xy ly cnh Trn D nhng vn cha dm nh Tn.
Qun ca Hng V my ln ct t ng ng ca Chng Hm. Qun ca Vng Ly thiu n. Hng V
em tt c binh s vt Hong H v ph tan qun Chng Hm. Chng Hm bn em binh chy.
Qun cc nc ch hu mi dm nh qun Tn ang vy C Lc, rt cc cm t c Vng Ly. Thip
Nhn t st, cui cng bo tn c C Lc l do sc ca nc S. Nh vy Triu Vng Yt v Trng
Nh mi ra khi thnh C Lc, cm t ch hu.
Trng Nh gp Trn D, trch Trn D khng chu cu Triu. n khi hi Trng Ym, Trn Thch u,
Trn D ni gin ni :
- Trng Ym, Trn Thch bo ti th no cng phi cht, nn ti sai h cm nm nghn qun th sc
qun Tn trc. H u cht khng th ra c.
Trng Nh khng tin cho l Trn D git h. Hi Trn D my ln.
Trn D ni gin ni :
- Ti khng ng ng on gin ti su sc n th. C phi v ti tic khng dm b chc tng qun u?
Trn D bn ci n trao cho Trng Nh. Trng Nh cng kinh ngc khng dm nhn. Trn D ng dy i
ra nh x, c ngi khch ni vi Trng Nh :
- Ti nghe ni: Tri cho m khng nhn th s mang vi nay Trn tng qun trao n cho ngi m ngi
khng nhn th tri s bt mang v y. Xin ngi nhn ngay i.
Trng Nh bn mang n, thu b h ca D, nhng Trn D vn on Trng Nh khng chu nhng. Sau
Trn D ro bc i ra. Trng Nh bn thu qun ca Trn D. Trn D mt mnh cng vi vi trm
ngi trc y di c vn quen thn, i sn v nh c trong ci m trn sng Hong H.
T gia Trn D v Trng Nh c s him khch.
Triu Vng Yt li Tn , Trng Nh theo Hng V v ch hu vo Quan Trung.
Nm th nht, thng hai nh Hn, Hng V lp ch hu, Trng Nh vn giao du rng, nhiu ngi ni
Trng Nh vi Hng V. Hng V cng nhiu ln nghe Trng Nh l ngi ti gii bn chia t Triu,
phong Trng Nh lm Thng Sn Vng, cai tr Tn , i tn Tin l Trng Quc. Nhiu ngi
khch ca Trng Nh ni vi Hng V :
- Trn D v Trng Nh hai ngi nh mt, u c cng t Triu.
Hng V thy Trn D khng theo Hng V vo Quan Trung, nghe tin Trn D huyn Nam B, lin phong
cho Trn D ba huyn gn Nam B v a Triu Vng l Yt i lm Vua t i.
Trng Nh v nc ca mnh, Trn D cng ni gin ni :
- Trng Nh v ta cng lao nh nhau, nay Trng Nh lm vua, m mt mnh ta lm hu, nh th l Hng V
khng cng bnh!
n khi vua T l in Vinh phn li nc S, Trn D bn sai H Duyt n ni vi in Vinh :
- Hng V l ngi cm u thin h nhng khng cng bnh, phong cc tng ca mnh nhng ni tt,
cn di vua c th i lm vua ni t xu. Nay vua Triu li t i, xin nh vua cho ti qun, ti xin ly
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

huyn Nam B lm hng ro che ch cho nh vua.
in Vinh mun lp b ng Triu phn li S bn sai em binh cho Trn D. Trn D nhn y em tt
c qun ba huyn nh p Thng Sn Vng Trng Nh.
Trng Nh b thua b chy nhn thy trong s ch hu khng th theo ai, ni :
- Hn Vng v ta l ch quen bit c, cn Hng V th mnh v lp ta (3), ta mun theo S.
Cam Cng ni :
- Hn Vng vo Quan Trung, nm ngi sao t tp ng Tnh, ng Tnh l phn ca Tn (4) ai n trc
th lm b. S tuy mnh nhng n sau th th no cng phi thuc v Hn!
V vy Trng Nh chy v vi Hn Vng, Hn Vng cng quay v bnh nh Tam Tn, ang vy Chng
Hm Ph Khu. Trng Nh yt kin Hn Vng, Hn Vng hu i Trng Nh. Sau khi nh bi
Trng Nh, Trn D bn thu li t Triu, n Triu Vng i v lm Triu Vng nh c. t lng
bit n Trn D, Triu Vng lp D lm vng t i: Trn D cho Triu Vng yu, nc Triu li mi
bnh nh nn khng v nc ca mnh li gip Triu Vng, v sai H Duyt lm tng quc gi t i.
Nm th hai nh Hn, Hn Vng i v hng ng nh S, sai s gi ni vi Triu, mun cng Triu i v
ng, Trn D ni :
- Hn Vng c git Trng Nh th ti mi theo.
Hn Vng bn tm ngi ging Trng Nh, chm v mang u a n cho Trn D. Trn D bn em
binh gip Hn. Qun Hn b thua to pha Ty Bnh Thnh, Trn D li bit tin Trng Nh cha cht nn
phn li nh Hn.
Nm th ba, sau khi Hn Tn bnh nh t Ngy, Hn Vng sai Trng Nh v Hn Tn nh ph t
Tnh Hnh ca Triu, chm Trn D trn sng Chi Thy, ui git Triu Vng Yt Tng Quc. Hn
Vng lp Trng Nh lm Triu Vng.
Nm th nm nh Hn, Trng Nh cht, c tng tn thy l Cnh Vng. Con l Trng Ngao ni
nghip, c lp lm Triu Vng. Ngi con gi u ca Cao T l cng cha L Nguyn lm Hong hu
ca Triu Vng Trng Ngao.
Nm th by nh Hn, Cao T t Bnh Thnh i qua Triu. Triu Vng sng chiu cun bao tay ln, t a
n cho nh vua, rt cung knh, theo l ca hng con r. Cao T ngi xm mng nhic, ht sc ngo mn
khinh thng Triu Vng. Bn tng quc nc Triu l Qun Cao, Triu Ng, hn su mi ngi l
khch ca Trng Nh, vn bnh sinh l ngi chung kh tit bn ni gin, ni :
- Vua chng ta l ng vua nhu nhc!
H ni vi nh vua :
- Nhng k ho kit trong thin h u cng ni ln, ai c ti th c lp trc, nay nh vua th Cao T rt
cung knh m Cao T li rt v l, chng ti xin v nh vua m git Cao T?
Trng Ngao cn ngn tay chy mu, ni :
- Ti sao cc ng li ni iu cn r nh vy? Cha ti trc mt nc, nh Cao T nn c tr v nc
ca mnh; n c cn li n con chu, tt c chn t k tc u nh sc ca Cao T. Xin cc ng ng c
m ming na.
Bn Qun Cao, Triu Ng hn mi ngi u bo nhau :
- Th l chng ta tri! Vua chng ta l ngi trung hu khng phn bi n c. Nhng bn chng ta ngha
khng chu nhc, nay chng ta gin Cao T lm nhc vua chng ta, cho nn mi git ng ta, ti sao chng ta
li lm nh bn n nh vua? Nu nh vic thnh, chng ta s v vi nh vua, cn vic bi th s mt mmh
chng ta chu m thi.
Nm th nm nh Hn, Cao T i t ng Vin v, gh qua nc Triu.
Bn Qun Cao t ngi huyn Bch Nhn tng nh x mun rnh git. Cao T i qua mun ngh li,
nhng cht d hi :
- Huyn ny tn g?
- Huyn Bch Nhn.
Cao T ni :
- Bch Nhn tc l b ngi ta bc bch.
V vy Cao T khng li m i ngay.
Nm th chn, mt nh c th on vi Qun Cao bit mu y bn tu ln.
Nh vua bt tt c bn Triu Vng, Qun Cao.
Hn mi ngi u tranh nhau t m c cht. Qun Cao mt mnh ni gin mng h :
- Ai bo cc ng lm iu ? Nay nh vua tht khng c lin quan g, nhng vn b bt; nu cc ng u
cht th ly ai ni rng nh vua khng lm phn. Bn ln xe c vn che kn bn pha cng nh vua n
Trng An.
Cao T tr ti Trng Ngao. Chiu ca nh vua a ra ni :
- By ti tn khch nc Triu, ai dm theo nh vua u b git c h.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Bn Qun Cao cng ngi khch Mnh Th hn mi ngi u t gt u, xing c, lm n l ca nh
Triu Vng, i theo n kinh . Qun Cao n, khai rng :
- Ch mt mnh ti lm iu , nh vua thc khng bit g.
Vin li qut my nghn roi, nung st di vo tht, thn hnh Qun Cao khng c ch no lnh, nhng Qun
Cao vn khng ni khc. L Hu my ln ni Trng Vng ly L Nguyn cng cha chc khng lm vic
.
Nh vua ni gin ni :
- Nu Trng Ngao ly c thin h th n ch con gi ca b sao?
Nh vua khng nghe. Quan nh y em vic Qun Cao tu ln. Nh vua ni :
- l trng s? C ai bit hn th ly tnh ring m hi xem.
Tit Cng lm trung i phu ni :
- N l ngi cng p vi ti, ti vn bit n, l ngi trng danh ting v tit ngha ca nc Triu, khng
lm tri iu ha.
Nh vua sai Tit Cng cm c tit n hi Qun Cao trc ci xe bng tre. Qun Cao ngng u ln ni :
- Tit Cng y ?
Tit Cng an i Qun Cao vui v nh lc bnh sinh. Tit Cng ni chuyn vi Qun Cao, hi Trng Vng
qu thc c d vo v y khng. Qun Cao ni :
- Nhn tnh ai li khng yu cha m v con ca mnh? Nay ba h ca ti u b khp vo ti cht, ti h v nh
vua m coi thng cha m ca ti sao! Nhng nh vua tht khng lm phn, ch c mt mnh bn chng ti
lm m thi.
Qun Cao k li u ui l ca mnh, nh vua khng bit g v vic y. Tit Cng vo bo li tt c. Cao
T bn tha Triu Vng, Cao T khen Qun Cao l ngi hin bit trng li mnh ha, sai Tit Cng ni
du ui vi Qun Cao :
- Trng Vng c th ra, nhn y tha cho Qun Cao.
Qun Cao mng r ni :
- Vua ti c ra ?
Tit Cng ni :
- Phi.
Tit Cng ni :
- Hong khen tc h cho nn tha tc h!
Qun Cao ni :
- Ti s d khng liu cht ci thn tn ny l ch v mun chng t Trng Vng khng lm phn. Nay nh
vua c ra, chc trch ca ti trn, ti cht khng on hn. V chng, lm ti m mang ly ci ting git
vua th cn mt mi no m th Hong na. D cho Hong khng git ti th ti chng thn trong lng
mnh hay sao?
Bn ngng u ln tht c m cht. Trong thi by gi, danh ting Qun Cao vang di khp thin h.
Trng Ngao sau khi c ra, nh ly L Nguyn nn c phong lm Tuyn Bnh Hu. Cao T khen nhng
ngi khch t xing c lm n l theo Trng Vng vo Quan Trung l nhng ngi hin, nn u cho
lm tng quc ca ch hu, hay quan th cc qun. n thi Hiu Hu, Cao Hu, Vn , Hiu Cnh con
chu nhng ngi khch ca Trng Vng u c lm quan lng hai nghn thch. Trng Ngao cht
nm th su thi Cao Hu. Ngi con l Yn nh m l con gi L Hu cho nn c L Hu phong lm L
Nguyn Vng. Nguyn Vng yu ui, anh em t. L Hu li phong hai ngi anh em cng cha khc m
ca Trng Ngao l Trng Th lm Nhc Xng Hu. Trng X lm Tn Hu. Khi Cao Hu mt, h L
v o, cc quan i thn git h L, ph trut L Nguyn Vng, cng Nhc Xng Hu v Tn Hu. Khi
Hiu Vn ln ngi li phong Trng Yn trc l L Nguyn Vng, lm Nam Cung Hu ni di h
Trng.
Thi S Cng ni :
- Ngi i khen Trng Nh, Trn D l ngi hin.
Tn khch ti t ca h u l nhng bc tun kit trong thin h, n nc no cng u lm khanh
tng. Tuy vy, Trng Nh, Trn D khi cn ngho hn th tin nhau, khng coi ci cht vo u. n khi gi
nc tranh quyn, rt cc li git ln nhau. Ti sao trc kia yu nhau thnh tht m sau y li phn nhau
c lit nh vy? H chng phi v li sao? Danh d tu cao, tn khch tuy ng, nhng con ng h i th
sai, so vi Thi B v Qu T Din Lng (5) th khc hn.

(1) o binh nh qun ch lc h khng phng.
(2) Xem Trn Thip thgia.
(3) Trng Nh lng l khng bit nn theo Hn Vng l ni quan bit c, hay theo Hng V.
(4) Theo chim tinh c, bu tri chia ra nhng khu vc khc nhau, mi khu ng vi mt nc.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(5) Thi B v Ngu Trng l con vua Thi Vng. Thi Vng mun lp Qu Lch lm vua. Thi B bit
sang Kinh Man nhng ngi cho em, Ngu Trng cng theo anh n y. Thi Vng lp ngi con th ba
l Qu Lch lm vua. Ngi Kinh Man lp Thi B lm vua tc Ng Thi B. Qu Lch l cha ca Vn Vng
nh Chu. Qu T tc Qu Trt thi Xun Thu. Qu Trt l con t ca vua Ng Th Mng. Th Mng thy Qu
Trt l ngi hin, mun lp lm Thi t. Qu Trt khng nghe.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

g,, g- [;t t.cg;,
1. Knh B (1) ngi huyn Lc, h Anh. Thi Tn, B lm ngi o vi.
Lc cn nh, c ngi khch xem tng B, ni :
- Anh s b hnh pht ri lm vng.
n khi ln b ti. Knh B hn h ci v ni :
- C ngi xem tng ti bo ti b hnh pht, ri lm vng, c l th chng?
Nhng ngi nghe ni vy u ci B.
B b ti y i Ly Sn. Nhng ngi i y Ly Sn c my chc vn.
B giao kt vi nhng ngi cm u trong m t b y v nhng ngi ho kit. Sau B cm u b l
trn trn sng Dng T lm thnh mt ton cp.
2. Khi Trn Thng ni ln, B yt kin Phin Qun (2) cng ng ca mnh phn li nh Tn, s binh s t
tp ln n my nghn. Phin Qun bn g con gi cho B. Khi Chng Hm dit Trn Thng, ph tan qun
ca L Thn th B em binh v pha Bc quy ri hai cnh qun t v hu ca qun Tn, ph qun Tn
Thanh Ba ri em qun i v hng ng.
Nghe ni Hng Lng bnh nh c Giang ng, Ci K, B bn vt qua Trng Giang i v hng
Ty. Trn Anh cho h Hng i i lm tng nc S, lin em binh ca mnh thuc vo Hng Lng, em
qun vt pha Nam sng Hoi. Anh B, B tng qun cng em qun ca mnh theo Hng Lng. Hng
Lng vt qua sng Hoi i v hng Ty, nh bn Cnh Cu, Tn Gia. B thng cm nhng ton qun
i trc.
Hng Lng n t Tit nghe tin Trn Vng cht, bn lp S Hoi Vng. Hng Lng hiu l V Tn
Qun, Anh B lm ng Dng Qun.
Hng Lng bi trn cht nh o, Hoi Vng di n Bnh Thnh.
Anh B v cc tng u gi Bnh Thnh. Lc by gi, Tn vy Triu rt gp.
Triu my ln sai ngi n xin cu vin. Hoi Vng sai Tng Ngha lm thng tng qun, Phm Tng
lm mt tng, Hng Tch lm th tng, Anh B v B tng qun u lm tng qun, tt c u di
quyn Tng Ngha, em qun v hng Bc cu Triu. n khi Hng Tch git Tng Ngha trn sng
Hong H, Hoi Vng nhn y cho Tch lm thng tng qun. Cc tng u di quyn Hng Tch.
Hng Tch sai B vt Hong H nh qun Tn. B nh thng my ln, Tch bn em tt c binh s qua
Hong H. Sau Tch ph qun Tn, bt bn Chng Hm phi u hng.
Binh S nh thng lun, cng cao nht trong ch hu. Qun ca ch hu u phc v theo S, l nh
B my ln vi mt s qun t nh bi mt k ch ng. Hng Tch em binh v hng Ty, n Ty An, li
sai bn B ang m nh v chn sng hai mi vn binh ca Chng Hm. Tch n ca Hm Cc khng
vo c, li sai bn B i trc theo con ng tt nh ph qun ca i. Tch bn vo i i n Hm
Dng. B thng lm tin phong.
3. Hng Vng phong cc tng, cho B lm Cu Giang Vng, ng Lc. Nm th nht nh Hn
thng t, ch hu u bi binh, ai ny v nc ca mnh. H Hng lp Hoi Vng lm Ngha , di n
Trng Sa, li ngm ra lnh cho Cu Giang Vng l B nh Ngha trn ng i. Thng tm nm y,
B sai tng nh Ngha , ui theo Ngha v git Sm Huyn. Nm th hai nh Hn, vua T l in
Vinh lm phn, S Hng Vng n nh nc T, i Cu Giang Vng em binh n gip. Cu Giang
Vng B co bnh khng n, sai vin tng em my ngn qun i. Khi qun Hn b thua Bnh Thnh,
B li co bnh khng gip S. V vy Hng Vng gin B. My ln sai s gi trch B, mi B n, B
cng s khng dm n.
Hng Vng by gi pha Bc ang lo v cc nc T, Triu; pha Ty lo v Hn, ngi theo ch c mt
mnh Cu Giang Vng. Hng Vng li qu ci ti ca B, nn mun hu i B, v vy cha nh. Nm
th ba nh Hn, Hn Vng nh S, i chin Bnh Thnh. nh thua, Hn Vng ra khi t Lng,
n thnh Ngu ni vi cc quan hu :
- Khng th bn k thin h vi bn bay c.
Ty H lm yt gi tin ln ni :
- Khng hiu b h mun ni g?
Hn Vng ni :
- Ai c th v ta i s Hoi Nam khin cho Hoi Nam em binh phn li S, gi Hng Vng T vi thng,
th chc chn th no ta cng ly c thin h.
Ty H ni :
- Ti xin i.
Ty H bn cng hai mi ngi i s Hoi Nam. Khi n y, quan thi t cho trong nh, nhng i ba
ngy vn khng c yt kin. Ty H nhn ni vi quan Thi t :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Nh vua khng tip ti, chc hn v cho S mnh m Hn yu. Ti s d phi i s chnh l v vic y y.
ng hy cho H ny c yt kin. Nu li ni m phi, th l iu i vng mun nghe, cn li ni
khng phi th c bt bn H hai mi ngi chu ti ba ru ch Hoi Nam chng t i vng chng
li Hn m theo S.
Thi t bn ni vi Hoi Nam Vng. Vng tip Ty H.
Ty H ni :
- Hn Vng sai ti knh dng th cho i vng. Ti trm ly lm l ti sao i vng vn thn thit vi S
nh th Hoi Nam Vng ni :
- Qu nhn quay mt v hng Bc th Hng Vng nh ti th vua.
Ty H ni :
- i vng vi Hng Vng a v u l ch hu nh nhau. i vng quay mt v hng Bc th ng ta
th chc hn v cho rng nc S mnh c th gi nc ca mnh. Hng Vng nh T, thn hnh mang
vn mang chy lm gng cho binh s, ng l i vng phi em tt c dn chng Hoi Nam, thn hnh
lm tng cm u h lm i tin phong cho qun S, th m i vng li ch phi bn ngn ngi gip
S. Ngonh mt v hng Bc th ngi ta m li lm nh th ? Khi Hn Vng nh Bnh Thnh,
Hng Vng cha ra khi nc T, ng l i vng phi vt tt c binh Hoi Nam vt qua sng Hoi,
ngy m cng chin u gn Bnh Thnh mi phi, th m i vng li gi o qun mt vn ngi
khng cho mt ngi no vt qua sng Hoi, ngi yn khoanh tay i xem ai thng. Gi nc mnh vo
ngi ta m li lm nh th ? i vng ch c ci ting sung l theo S m li mun c hu i. Ti
trm cho lm nh th l khng phi. Nhng s d i vng khng phn li S l v i vng cho rng Hn
yu. K ra binh S mnh y, nhng b thin h cho ci ting l bt ngha, v S phn li iu giao c
v git Ngha . S Vng cy mnh nh thng cho l mnh mnh. Hn Vng tp hp ch hu, quay v
gi Thnh Cao, Hunh Dng, em thc la t t Thc, t Hn xung, o ho su, p thnh chc, chia
binh s gi cc ni, canh phng bin gii. Qun S mun v th phi i qua t Lng, i su vo nc
ch tm, chn trm dm, mun nh khng c, mun ly thnh th khng sc. Ngi gi, k yu phi lo
chuyn ch lng thc ngoi ngn dm. Qun S n Hunh Dng, Thnh Cao, qun Hn gi vng
thnh khng lm g. Qun S tin khng dc, rt lui th khng th ra khi. Cho nn ni qun S khng ng
s. Nu nh S thng Hn th ch hu s cm thy nguy n mnh, h u s m cu nhau. Ci mnh ca
S ch t lm cho qun ca thin h n nh m thi; cho nn S khng bng Hn, ci th rt d thy. Nay
i vng li khng theo Hn vn ton m t gi thn vo S trong cnh b nguy vong, ti trm cho i
vng lm nh vy l lm. Khng phi ti ni qun ca Hoi Nam c th tiu dit c S u! Nu i
vng c qun nh li S th Hn Vng c th ly thin h mt cch chc chn. Ti xin cng i vng
cm kim v vi Hn. Hn Vng th no cng ct t phong cho i vng, ch khng phi ch c t Hoi
Nam. t Hoi Nam d nhin l ca i vng ri. Hn Vng knh sai ti em ngu k di ni vi i vng,
xin i vng lu .
Hoi Nam Vng ni :
- Xin vng mnh.
Hoi Nam Vng ngm theo Hn, phn li S nhng cha dm tit l. By gi s gi ca S y gic Anh
B em binh gip S, cn ngh ti trm x. Ty H i thng vo ngi trn gh s gi nc S v ni :
- Cu Giang Vng theo Hn? S cn mun bo ng ta em qun i th no c?
B hong s, s gi nc S ng dy. H nhn ni vi B :
- Vic d n th ny, nn git s gi nc S ch cho v, v phi mau mau hp lc vi Hn.
B ni :
- Xin vng theo li dy ca s gi em binh nh S.
B bn git s gi ri em binh nh S. S sai Hng Thanh, Long Th nh Hoi Nam. Hng Vng li
T nh H p. Sau my thng, Long Th nh Hoi Nam, nh bi qun ca B. B mun em qun b
chy v vi Hn Vng, nhng s vua S git, nn ln i cng vi Ty H v Hn. Hoi Nam Vng n,
nh vua ang ngi xm trn ging ra chn, gi B vo yt kin. B c gin, hi hn, mun t st. B i ra,
v n nh mnh th mn trng, n ung, cc quan hu n nh ch Hn Vng . B li c mng v
c qu iu mnh mong c.
4. B bn sai ngi vo Cu Giang. By gi S sai Hng B thu binh s Cu Giang, git tt c v con B.
Tuy vy s gi ca B vn thu thp c nhng ngi quen bit c v nhng by ti trc kia c yu qu,
em my nghn ngi quay v vi Hn. Hn Vng cho B thm qun v cng B i v hng Bc n
Thnh Cao. Thng by, nm th t, Hn Vng lp B lm Hoi Nam Vng cng B nh Hng Tch. Nm
th nm, B sai ngi vo Cu Giang ly c my huyn. Nm th su, B v Lu Gi vo Cu Giang d
i t m ca S l Chu n. Chu n phn li S, em qun ca Cu Giang cng Hn nh qun S thua to
Cai H.
Hng Tch cht, thin h bnh nh xong, nh vua t tic ru, coi thng cng lao ca Ty H, gi Ty H
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

l h nho bn h nho khng c ch g cho thin h. Ty H qu xung ni :
- Khi b h em qun nh Bnh Thnh, vua S cha ri khi T, b h em nm vn b binh, nm nghn
qun k i c ly dc Hoi Nam khng?
Nh vua ni :
- Khng ly c.
Ty H ni :
- B h sai H cng hai mi ngi i s Hoi Nam, n lm c ng mun ca b h, nh th tc l
cng ca H hn nm vn b binh, nm nghn qun k. Ti sao b h li bo H l h nho khng c ch li g
cho thin h.
Nh vua ni :
- Ta ang tnh n cng lao ca nh ngi y.
Bn cho Ty H lm H qun trung y v B c cp ph lm Hoi Nam Vng, ng Lc. Cc qun
Cu Giang, L Giang, Hnh Sn, D Chng u thuc B.
Nm th by, B vo chu vua Hn. Nm th tm chu Lc Dng. Nm th chn chu Trng An. Nm
th mi mt, Cao Hu git Hoi m Hu. B do trong lng lo s. Ma h, nh Hn git Lng Vng l
Bnh Vit, mui tht ng ta ri phn pht cho tt c ch hu. Khi ngi em tht mun n Hoi Nam th Hoi
Nam Vng ang i sn. Hoi Nam Vng thy tht mui th s qu, sai b h tp hp binh s ch khi cc
qun bn cnh c vic nguy cp.
Ngi thip B yu qu mc bnh, xin n nh thy thuc iu tr. Nh thy thuc i din vi nh quan trung
i phu Bn Hch. Ngi thip my ln n nh thy thuc, Bn Hch thn hnh theo hu. Bn Hch tng
nhiu l vt v cng ngi thip n ung nh thy thuc. Khi v nh, ngi thip nhn lc nhn ri thng
c khen ngi Bn Hch l ngi trung hu. Vng gin ni :
- My lm sao m bit c?
Ngi thip k li tt c tnh hnh. Vng nghi ng ngi thip ca mnh t thng vi Hch. Hch s co
bnh. Vng cng gin, mun bt Hch. Hch ni c vic bin c ln xe trm i Trng An. B sai ngi
ui theo nhng khng kp. Hch n Trng An bo vi nh vua rng B c mm mng mu phn v
phi git trc khi B khi s.
Nh vua c th ca Hch, bn vi tng quc Tiu H. Tng quc ni :
- B cha chc lm iu . Ti s l do th on vu cn, xin tri Hch li v sai s gi d xt Hoi Nam
Vng.
Hoi Nam Vng Knh B thy Hch c ti b trn i bo c vic nguy bin, cho nn ng sn sng Hch
bo nhng vic b mt quc gia. Li thy s gi ca Hn n c v d xt mnh, bn git c nh Hch, em
binh lm phn. Khi th bo c tin B lm phn a ln, nh vua bn tha Bn Hch, cho lm tng qun. Nh
vua triu cc tng ni :
- B lm phn, by gi nn lm nh th no?
Mi ngi u ni :
- Ch c cch em binh nh hn, chn sng thng nhi y i m thi. Hn lm nn tr trng g?
Nh m Hu l ng Cng mi vin lnh don trc kia ca S n hi.
Vin lnh don ni :
- C nhin l phi lm phn.
ng Cng ni :
- Nh vua ct t phong ng ta lm vng, chia tc lm cho ng ta sang, ng ta ngonh mt v hng Nam
m ng, lm v vua c vn c xe, ti sao li lm phn?
Lnh don ni :
- Nm va ri git Bnh Vit, nm ngoi git Hn Tn. Ba ngi ny l mt, cng lao nh nhau, ng ta nghi tai
ha s n thn, cho nn lm phn y thi.
ng Cng ni vi nh vua :
- Ngi khch ca ti l Tit Cng trc y lm lnh don nc S c ngh ra mt k. Xin b h hi ng ta.
Nh vua bn mi vo yt kin, hi Tit Cng. Tit Cng p :
- Vic B lm phn khng c g ng l, nhng nu B theo ci k hay nht th t Sn ng s khng phi
l ca nh Hn; nu hn theo ci k va th vic thng hay bi cha c th bit; cn hn theo ci k km th
b h c th gi u ln gi m nm.
Nh vua hi :
- Th no gi l k hay nht?
Tit Cng p :
- Pha ng ly t Ng, pha Ty ly t S, thn tnh t T, ly t L, truyn hch cho cc nc Yn,
Triu, c th ch ca mnh. Nh th th t Sn ng s khng phi l ca nh Hn.
- Th no l k hay va?
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Pha ng ly Ng, pha Ty ly S, thn tnh Hn ly Ngy, gi la Ngao Thng, chn ca Thnh Cao,
nh th th ai thng ai bi cha c th bit c.
- Th no gi l k km?
- Pha ng ly Ng, pha Ty ly H Thi, ch trng v pha Vit, t mnh v Trng Sa. Nh th b h c
th gi u m nm. Nh Hn v s!
Nh vua ni :
- Hn s theo k no?
Lnh don p :
- S theo ci k km.
- Ti sao li bo hn b ci k hay nht v k va m li theo ci k km?
Lnh don ni :
- B vn l mt ngi b y Ly Sn, t mnh lm nn ng vua c vn c xe. iu u do ch hn ch
ngh n thn hn m khng ngh n trm h v vn i sau ny. V vy cho nn hn s theo ci k km.
Nh vua ni :
- Phi lm?
Bn cp cho Tit Cng mt ngn h lm t phong v lp hong t Trng lm Hoi Nam Vng. Nh vua
bn em qun, t mnh lm tng i v hng ng nh B. Lc u, B lm phn, ni vi vin tng ca
mnh :
- Nh vua gi ri, chn vic binh, th no cng khng th n m sai cc tng. Trong cc tng ta ch ngi
c Hoi m Hu v Bnh Vit m thi, nay hai ngi ny cht, ngoi ra khng ai ng s.
Cho nn B lm phn. ng nh Tit Cng tr tnh. B pha ng nh Kinh. Kinh Vng Lu Gi b
chy, cht Ph Lng. B cp tt c binh ca t Kinh, vt qua sng Hoi nh S, S em binh nh
nhau vi B, nh gia huyn T v huyn ng, S chia lm ba o qun, mun cu ln nhau, cho l
hay. C ngi ni vi tng S :
- B tho v vic dng binh, dn vn s B. V li, theo Binh php ni: Khi no ch hu nh t mnh th
c nguy c b nh tan (3). Nay ng li tch ra lm ba cnh qun, nu n nh bi mt cnh qun ca ta, th
hai cnh qun kia u b chy, lm sao c th cu nhau c?
Vin tng S khng nghe. Qu nhin thy B nh tan mt cnh qun, hai cnh qun kia u b chy ton
lon. B bn i v hng Ty gp qun ca nh vua Ty pha Ty thnh K. Qun B rt tinh nhu. Nh
vua bn xy thnh ly ti Dung Thnh, trng thy qun ca B dn trn nh qun ca Hng Tch. Nh vua
cm ght, nh vua v B nhn thy nhau, nh vua t xa gi :
- Nh ngi kh cc g m li lm phn?
B ni :
- Ta mun lm Hong thi.
Nh vua ni gin mng B. Trn chin u ln din ra. Qun B thua, b chy, vt qua sng Hoi. My ln
qun B dng li nh nhng khng li. B cng hn trm ngi chy n Giang Nam. B vn l b con bn
v vi Phin Qun cho nn Ai Vng lm Trng Sa Vng sai ngi gi v cng chy trn vi B v d B
chy vo t Vit. B tin theo, vo Phin Dng. Ngi Phin Dng git B ci nh trong ng qu.
Nh vua bn dit Knh B lp Hong t Trng lm Hoi Nam Vng, phong Bn Hch lm K T Hu, cc
tng phn ln c phong ty theo cng lao ca mnh.
5. Thi S Cng ni :
T tin ca Anh B phi chng l ngi h Anh nc Lt, con chu ca Cao Giao b qun S dit t
thi Xun Thu? Thn mnh b hnh pht nhng ti sao li ni ln nhanh nh vy? H Hng chn sng v git
ngi hng ngn, hng vn v B thng l ngi by u nhng vic bo ngc y. Cng B cao nht
trong ch hu. Nh cch , B c lm vng, nhng cng khng khi cht, b i mng nhic. Tt c tai
ha sinh ra t ngi thip yu. Ci ghen gy nn tai ha, cui cng a n ch nc b tiu dit.

(1) Tn l Anh B, nhng b chm (Knh) vo mt cho nn gi l Knh B.
Li ni ny ng ch bai.
(2) Xem Hng V bn k.
(3) Binh s d tan v nh nh.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

q- Q, qc [;t t.cg;,
Hoi m Hu Hn Tn l ngi huyn Hoi m. Khi cn hn vi, nh ngho, ti nng c hnh khng c g
c c lm quan, li khng bit lo cng vic lm n bun bn. Thng theo ngi ta n bm, nhiu ngi
chn ght. Tn thng n bm nh nh trng nh Nam Xng lng H Hng. c my thng, ngi
v ca nh trng lo phin, bn nu cm t sng ngi trn ging m n. ang lc n th Tn n, h khng
Tn cng n. Tn cng bit h, ni gin tuyt giao ra i. Tn cu c di thnh, trong s nhng ngi
n b p vi, c mt b thy Tn i, cho Tn n cm sut my mi ngy, cho n khi p vi xong. Tn
mng ni vi b :
- Th no ti cng n n b xng ng.
B ta gin ni :
- K i trng phu khng c th nui ni thn mnh, ti thng cu nn mi n, ch c phi mong cu bo
p u?
Trong s nhng ngi hng tht Hoi m, c mt ngi tr tui tru Tn ni :
- My tuy cao ln li thch mang ao kim, nhng trong lng th nht thi.
Y lm nhc Tn trc mt mi ngi :
- Tn? My dm cht th hy m tao, nu khng dm cht th lun di hng tao y.
Th l (1) Tn nhn ngi kia m m, ci xung b qua hng. C ch u ci Tn l nht gan.
n khi Hng Lng qua sng Hoi, Tin chng gm i theo, di c chng c ting tm g. Hng Vng
bi trn, Tn li theo Hng V. Hng V cho lm trung. Tn nhiu ln by mu cho Hng V, nhng V khng
dng. Khi Hn Vng vo t Thc, Tn b S theo v Hn. Cng khng c ting tm g (2), c lm chc
lin ngao (3)! Tn phm ti b x chm, c b l mi ba ngi u chm ht; n lt Tn, Tn ngng u
ln nhn, cht thy ng Cng lin ni :
- Nh vua khng mun ly thin h hay sao? Ti sao chm trng s?
ng Cng thy li ni k l, dung mo hin ngang nn tha m khng chm.
ng Cng cng ni chuyn, rt hi lng. ng Cng ni vi nh vua, c cho lm y, coi v thc,
nhng vn cha thy c ti g l (4).
2. Tn thng ni chuyn vi Tiu H. Tiu H rt phc. Khi vua Hn n t Nam Trnh, trn ng i, cc
tng b trn n my chc ngi. Tn xem chng bn H my ln tu vi nh vua, nhng nh vua khng
dng mnh, cho nn b trn. H nghe tin Tn b trn lin thn hnh theo tm, khng kp bo cho vua bit. C
ngi ni vi nh vua :
- Tha tng Tiu H b trn ri!
Nh vua c gin nh ngi mt tay phi, tay tri. c hai ngy, Tiu H n ra mt nh vua. Nh vua vui
mng va mng va gin mng (5) H :
- Ti sao nh ngi li b trn?
H p :
- Tha thn khng dm b trn, thn theo bt ngi b trn y .
Nh vua hi :
- Nh ngi theo bt ai?
H p :
- Theo Hn Tn!
Nh vua li mng :
- Cc tng b trn n hng chc, nh ngi khng ui theo ai, li ui theo Hn Tn, ni lo!
H p :
- Cc tng u d kim thi, cn nh Tn l k quc s (6) c mt khng hai. Nh vua nu c mun lm
vng mi Hn Trung, th chng cn Tn lm g ch nu mun tranh ly thin h th ngoi Tn ra chng c
th bn cng vic vi ai (7). Chng hiu nh vua nh i theo ng no?
Vua ni :
- Ta cng mun sang ng ch l no li bc bi ngi y mi c ?
H ni :
- Nh vua nht nh mun sang ng, dng c Hn Tn, Tn s li, nu khng dng c th Tn th no
cng b trn y (8).
Nh vua ni :
- Ta s v ng, cho hn lm tng.
H ni :
- Tuy c lm tng, Tn cng khng li u.
Nh vua ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Th cho lm i tng.
H ni :
- May lm?
Vua bn mun mi Hn Tn vo phong. Tiu H ni :
- Tnh nh vua vn ngo mn, v l, phong mt i tng nh gi mt a tr con n, chnh v th m Tn
b i y. Nu nh vua qu tht mun phong cho ng ta th phi chn ngy tt, trai gii, lp n, by l
mi c.
Nh vua bng lng. Cc tng u mng, ai cng cho rng mnh s c lm i tng. n khi phong i
tng li l Hn Tn, c ba qun u ng nc (9).
Tn ly xong, ln ngi trn n, nh vua ni :
- Tha tng nhiu ln ni n tng qun, tng qun c k g dy bo qu nhn?
Tn t t, nhn y hi nh vua :
- Nay nh vua sang ng tranh quyn thin h, c phi l tranh vi Hng Vng khng?
Hn Vng ni :
- Phi.
Hn Tn ni :
- i vng th xem mnh vi Hng Vng, ai dng cm, d tn, nhn t v hng mnh hn (10)?
Hn Vng im lng hi lu, ni :
- Ti khng bng.
Tn ly hai ly (11) v ni :
- Tn cng ngh rng i vng khng bng, nhng thn tng th y, vy xin ni Hng Vng l ngi nh
th no. Hng Vng khi h ht, qut tho, nghn ngi u khip va, nhng ng ta khng bit tin dng
tng ti, th chng qua l ci dng ca k tht phu m thi. Hng Vng tip ngi th cung knh, thng
yu, ni nng du dng; ngi ta au m th chy nc mt khc, cng chia thc n, thc ung. Nhng khi
ngi ta c cng ng c phong tc th cho n khc b h mn, tic m khng em cho. Nh th th
gi l lng nhn ca n b vy. Hng Vng tuy lm b trong thin h, cc ch hu thn phc, nhng khng
t Quan Trung, li ng Bnh Thnh. Hng Vng tri li giao c ca Ngha phong nhng
ngi thn tn ca mnh lm vng. Ch hu bt bnh, thy Hng Vng di ui Ngha n Giang Nam
nn cng tr v ui ch ca mnh m t lp lm vng ni a th tt. H i qua u Hng Vng cng
tn st ngi ta, thin h u on, trm h khng gn gi ch s uy m min cng theo y thi. Ting tuy l
ln nhng thc ra th mt lng thin h. Cho nn ni rng ci mnh ca ng ta d lm yu i. Nay nu nh
i vng c th lm tri hn iu ng ta lm, dng nhng ngi v dng trong thin h th nh u m
chng c? Ly thnh p trong thin h, phong cho cc cng thn th ai m chng theo? Ly ngha binh i
theo nhng quan s mun v ng th ph ch no m chng tan (12)? V chng nhng ngi lm vng
Tam Tn (l2) nguyn l cc tng Tn cai qun con em ngi Tn my nm, git hi con em khng k
xit, li la di qun s, u hng ch hu. Khi n Tn An, Hng Vng la chn sng hai mi vn qun
Tn u hng, ch c Hm, Hn v l c thot, bn cha anh Tn on ba ngi ny n tn xng
ty. Nay nc S dng uy lc p nhn dn em ba ngi y lm vng, dn Tn chng ai a c. Tri li i
vng vo Quan Trung t ho khng phm n, tr b nhng th lut php h khc ca Tn, cng vi nhn
dn Tn giao c. Php lut theo ba khon (14), dn Tn ai cng mun c i vng lm vua t Tn.
Theo li giao c ca ch hu th i vng ng lm vng Quan Trung, dn Quan Trung u bit nh
th. i vng mt chc vng Quang Trung phi vo Hn Trung, dn Tn ai cng tic (15). Nay i
vng em qun sang ng, c th truyn hch m bnh ch c Tam Tn.
Hn Vng c mng, t cho l gp Hn Tn qu mun, bn nghe theo li Hn Tn, sp t cc tng
nhm tn cng.
3. Thng tm, Hn Vng em binh sang ng, i ra khi huyn Trn Thng, bnh nh t Tam Tn. Nm
th hai nh Hn (nm 205 trc Cng nguyn), em qun ra ca i thu t H Nam ca Ngy. Hn Vng
v n Vng u u hng. Hn Vng hp vi T v Triu cng nh S. Thng t n Bnh Thnh, qun
ca Hn b nh bi, tan tc tr v. Tn thu binh hp vi Hn Vng Hunh Dng, li nh ph qun S
min gia t Kinh v t Sch. Qun S v vy vn khng th i ra hng Ty.
Sau khi qun Hn b thua trn Bnh Thnh, Tc Vng l Hn v ch Vng l b Hn u hng S.
Nc T, nc Triu cng phn li Hn m ha vi S. Thng su Ngy Vng l Bo xin ngh v thm
cha b bnh. V n nc, Ngy Vng lin ct ng giao thng H Quan, phn li Hn, giao hiu vi
S. Vua Hn sai Lch Sinh thuyt phc Bo, nhng Bo khng nghe. Thng tm nm y nh vua phong Tn
lm T tha tng nh Ngy. Vua Ngy em nhiu binh n B Bn chn ca sng Lm Tn, Tn dn
thm nghi binh, by thuyn b nh mun vt qua sng Lm Tn; nhng tri li dng phc binh i ng t
H Dng, ly thng g cho qun vt qua sng, nh p t An p. Ngy Vng Bo c kinh, em binh
n nh Tn. Tn lin bt Bo cm t, bnh nh t Ngy, lm thnh qun H ng, Hn Vng sai Trng
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Nh cng vi Hn Tn em binh sang ng i v hng Bc, dnh nc Triu, nc i. Thng chn nhun
nm y, Tn ph qun i, bt c H Duyt t D. Sau khi Tn ly c nc Ngu ph c nc
i, Hn Vng lin sai ngi thu tinh binh ca Tn em n Hunh Dng chng S.
Tn v Trng Nh cm qun my vn, mun i v pha ng xung Tnh Hnh nh Triu. Vua Triu v
Thnh An Qun l Trn D nghe tin qun Hn sp nh p, bn t tp qun i Tnh Hnh, phao l hai
mi vn.
Qung V Qun l L T Xa ni vi Thnh An Qun :
- Nghe ni tng Hn l Hn Tn vt Ty H bt Ngy Vng, bt sng H Duyt, va mi mu D,
nay li thm Trng Nh gip sc, mun ly nc Triu. l h tha thng v i xa nc m nh, tnh
th kh ng u vi n. Ti nghe ni: vn lng nghn dm, qun s c dng i; i hi ci ct c m nu
n, lnh trng khng c no. Nay ng Tnh Hnh khng th cng i hai xe mt ln. Qun k khng th
sp thnh hng, i vi trm dm th th no lng thc cng tt li sau. Xin tc h cho ti ba vn k binh, i
theo ng tt chn ng vn ti; cn tc h th o ho cho su, p thnh cho cao, gi cht ly thnh,
ng nh vi h. Qun ca h tin ln trc khng c nh, m rt lui li khng c v, ti dng k
binh chn ng sau, khin cho h khng th cp c g ngoi ng. Nh th khng y mi ngy, u
hai tng s np di c. Xin ngi lu n k ca ti. Nu khng th no cng b hai tn y bt.
Thnh An Qun vn l nh nho, thng ni rng: Ngha binh th khng dng mo la di, mu k l, ni :
- Ti nghe ni theo binh php mnh gp mi th vy, gp i th nh (16). Nay Hn Tn binh phao l my
vn ngi nhng thc ra chng qua ch my nghn. H vt nghn dm nh p chng ta th cng mi mt
lm ri. Nu nh chng ta trn trnh khng nh, v sau c qun ch ng hn, ta lm sao thng c?
Nh th ch hu s bo ta l nht v coi thng vic nh ta.
V vy khng nghe mu k ca Qung V Qun. Hn Tn sai ngi sang thm thnh, bit mu ca Qung V
Qun khng c dng, c mng, bn em qun thng xung. Cha n ca Tnh Hnh, cch ba mi dm,
dng li cm tri. Na m truyn lnh xut pht. Chn hai nghn qun k trang b nh, mi ngi cm mt l
c i theo ng tt ln lt sang ni theo di qun Triu. Tn ra lnh: Triu thy ta chy, th no cng b
trng thnh m ui ra. Chng my tin vo ngay trong thnh, nh c ca Triu dng c ca Hn. Khin
bn t tng truyn bo n cm lt lng thi, v ni :
- Hm nay ph qun Triu xong s hp nhau n tic.
Cc tng khng ai tin, gi v p :
- D.
Li ni vi tng s :
- Qun Triu gi a th tin li trc xy n ly, chng li cha thy c trng, i tng ca ta nn
cha chu tin ln nh i tin phong v chng s ta n ni ng hp, him tr th quay li.
Tn bn sai mt vn ngi i trc by trn quay lng ra sng.
Qun Triu xa nhn thy, ci vang.
Lc bnh minh, Tn dng c i tng, nh trng ln, ko qun ra ca Tnh Hnh. Qun Triu m ca ly,
nh nhau to mt hi lu. By gi Hn Tn, Trng Nh v b c trng chy n o qun gn sng. o
qun gn sng r ra, n ly h, ri li chin u d di. Qun Triu qu nhin b thnh ra tranh ly c trng
ca Hn, ui theo Hn Tn, Trng Nh. Sau khi Hn Tn, Trng Nh nhp vo o qun gn sng th
qun i u liu cht chin u khng th no nh bi c. Hai nghn qun k m Tn cho i t trc
ch n khi qun Triu b ly trng ui theo ly c trng ca Hn, lin rui nhanh vo trong thnh,
nh tt c c x ca Triu dng hai nghn l c ca Hn. Qun Triu khng thng khng bt c
bn Tn, mun quay tr v n, nhng trong thnh ton l c ca Hn th c s, cho rng qun Hn bt
c tng ca Triu Vng ri. Qun s hn lon b chy. Tng Triu chm cng khng ngn c.
Qun Hn hai bn p li, ph tan qun Triu, chm Thnh An Qun trn sng Chi Thy, bt Triu Vng l
Yt.
Tn ra lnh cho qun i khng c git Qung V Qun, ai bt sng c ng ta th thng ngn vng. C
ngi tri Qung V Qun np di c, Tn bn ci tri cho ng ta v cho ngi quay mt v hng ng
(17), cn mnh ngi quay mt v hng Ty, th lm thy.
Cc tng em th cp v t binh n np u y v chc mng. Cc tng nhn dp hi Tn :
- Binh php ni Bn phi sau lng th ni g, trc mt bn tri th sng m (18) nay tng qun li sai
bn chng ti quay lng ra sng m by trn, ni rng ph xong qun Triu s n cm. Bn chng ti khng
phc nhng kt qu li thng, khng bit l thut g?
Tn ni :
- iu trong binh php, ch c iu cc anh khng xt n m thi. Chng phi binh php c ni: Hm
vo t cht th sau n mi sng, dt vo ch mt th sau n mi cn (19) sao? V chng Tn khng phi
c nhng tng s tng c hun luyn. y cng nh ngi ta ni l ko nhng ngi ngoi ch bt
h i nh. Tnh th ny nu khng t h vo ni t cht khin cho ngi no cng v mnh m chin u
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

th khng c. Nu nh ta cho h vo ni t sng th h u b chy, ta cn lm sao dng h c
na.
Cc tng u phc m rng :
- Hay lm, qu chng ti khng ngh n c.
Tn bn bi Qung V Qun :
- Ti mun pha Bc nh nc Yn, pha ng nh nc T, lm th no th thnh cng?
Qung V Qun t t m rng :
- Ti nghe ni Lm tng m qun thua trn th khng th ni l dng cm, quan i phu ca nc
mt th khng th bn n vic bo tn nc (20). Nay ti l tn t bi trn u c xng ng bn n vic
i s.
Tn ni :
- Ti nghe ni Bch L H nc Ngu th nc Ngu mt, nc Tn th nc Tn lm b, khng phi ng
ta nc Ngu th ngu m v nc Tn th khn, ch v ng ta c dng hay khng, c nghe hay khng
thi. Gi s Thnh An Qun nghe theo k ca tc h th bn Tn cng b bt ri. Ch v ng ta khng
ng mu ca tc h cho nn Tn mi c hu chuyn thi.
Tn bn van ni mi :
- Ti ht lng nguyn theo k ca tc h xin tc hch t chi.
Qung Vu Qun ni :
- Ti nghe ni Ngi khn ngh mt nghn iu, th no cng c mt iu sai; ngi ngu ngh mt nghn
iu, th no cng c mt iu ng (21), cho nn c cu Li ni ca ngi cung cng c thnh nhn
xt n ch s mu k ca ti cha chc dng c, nhng cng xin by cht trung thnh di dt. Thnh
An Qun c k bch chin bch thng, khng may pht chc tht bi, qun i b thua gn t Co Thnh,
thn cht trn sng Chi Thy. Nay tng qun vt Ty H, cm t vua Ngy, bt sng H Duyt D;
nh mt trn ly Tnh Hnh; cha trn bui sng ph c hai mi vn qun Triu, git Thnh An Qun.
Danh ting ni trong nc, uy th rung ng thin h. Ngi nng phu khng ai khng ngh vic, bung cy,
mc o p, em thc n ngon, nghing tai ch quyt nh vn mnh (22). l ci s trng ca tng
qun. Nhng nay qun mt, lnh mi, ng lu di chn thnh kin c ca nc Yn. Mun nh th s
nh lu m sc khng th ly c. Thc tnh s l ra uy th b gim, lu ngy ht lng m nc Yn yu
th kia vn khng phc, nc T th no cng gi bin gii t cng. Nc Yn, nc T u chng c
khng chu u hng, th cha bit h Lu hay h Hng s nm phn thng li. l s on ca tng
qun. Ti l ngi ngu, trm cho k ca ngi l sai. V vy k gii dng binh khng ly ci s on nh
ci s trng m ly ci s trng nh ci s on.
Hn Tn ni :
- Nh vy th lm th no?
Qung V Qun p :
- Nay tnh mu k cho tng qun, khng g bng xp gip cho qun ngh ngi, bnh nh nc Triu, v v
nhng ngi con mt cha, trong vng trm dm, v ru ngy no cng em n tht s phu, khao qun
lnh, hng v nc Yn pha Bc m ng qun. Sau sai ngi bin s mang mt bc th, ni r ci
s trng ca mnh vi nc Yn, chc chn nc Yn khng dm khng nghe theo. NcYn nghe
theo, sai ngi bin s i v hng ng ni vi T, nc T th no cng nghe theo nh c lt trc ngn
gi du c ngi mu tr cng khng bit by cch g cho T. Nh th th c th ly c thin h. Vic binh
vn c ci thut trc h trng thanh th ri sau mi dng thc lc, tc l nh th (23).
Hn Tn ni :
- Phi (24).
Tn theo theo mu k y, cho s sang nc Yn, nc Yn nh ngn c lt trc ngn gi. Tn li sai s
bo vi Hn, nhn tin xin lp Trng Nh lm Triu Vng cai tr v v v nc ny. Vua Hn ng thun,
bn lp Trng Nh lm Triu Vng (25).
4. Nc S my ln sai k binh vt qua sng H nh Triu. Triu Vng l Nh v Hn Tn i i li li
cu Triu, nhn lc i li bnh nh cc thnh p Triu, em binh n gip Hn Vng. Nc S ang bn
vo vic vy Hn Vng Hunh Dng, Hn Vng i ra v pha Nam, n gia min Uyn v Dip, gp
c Knh B, chy vo Thnh Cao. Qun S li bao vy rt gp. Thng su, Hn Vng ra khi Thnh Cao,
i v hng ng, vt qua sng Hong H, ch c mt mnh ng Cng cng i. Hn Vng theo qun ca
Trng Nh n Tu V. n ni, Hn Vng ngh ngoi qun tr. Sng sm, Hn Vng t xng l s
thn nh Hn, phi nga vo trong thnh Triu.
Trng Nh, Hn Tn cha dy, Hn Vng vo trong phng ng (26), cp n tn v binh ph, dng c mao
(27) triu tp ci tng, thay i chc v cc tng. Tn v Nh thc dy, mi bit l Hn Vng n,
c s. Hn Vng sau khi ot qun ca hai ngi lin ra lnh cho Trng Nh gi ly t Triu, phong Hn
Tn lm tng quc, thu qun i ca Triu cha phi n Hunh Dng nh T (28).
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Tn em qun sang ng, cha vt qua bn sng Bnh Nguyn th nghe tin s thn ca Hn Vng l Lch
T C thuyt phc c nc T u hng. Hn Tn mun dng li. Ngi bin s t Phm Dng l
Khoi Thng (29) bn vi Hn Tn :
- Tng qun nhn chiu nh nc T, nay Hn Vng ch sai mt ngi ly gin m khin nc T u
hng, nhng c chiu ch bo tng qun dng li u? Ti sao tng qun li khng i? V chng Lch
Sinh l mt k s knh cn ma ba tc li m h c hn by mi thnh ca nc T, tng qun cm
my vn qun hn mt nm mi h c hn nm mi thnh ca Triu. Lm tng qun my nm m
cng khng bng mt anh nh nho hay sao?
Tn cho l phi, theo k ca Thng, vt qua sng H, nc T nghe li Lch Sinh nn gi Lch Sinh li
ung ru, trit b cc qun i phng ng qun Hn.
Tn nhn nh p qun T Lch H, i n Lm Tri. Vua T l in Qung cho rng Lch Sinh la mnh
nn nu Lch Sinh v trn n t Cao Mt, sai s n nc S cu cu. Sau khi bnh nh Lm Tri,
Hn Tn i v hng ng, ui Qung n pha Ty t Cao Mt. S cng sai Long Th lm tng, phao l
hai mi vn qun, em qun n cu T.
Vua T l Qung cng Long Th dn qun nh nhau vi Tn. Lc cha giao chin, c ngi bn vi
Long Th :
- Qun Hn tha thng i nh xa, xut ton lc chin u t mnh th qun d thua v ri lon. Chi
bng o ho su, p ly cao, bo vua T cho ngi ti tin cn ku gi v v nhng thnh mt. Cc
thnh mt, nghe tin vua mnh vn cn, qun S li n cu th th no cng phn li qun Hn.
Qun Hn ni t khch, cch qu nh hai nghn dm, cc thnh ca T li lm phn, th th no cng
khng c g n, c th khng nh m bt h u hng.
Long Th ni :
- Ta bnh sinh bit Hn Tn l ngi nh th no ri. N cng xong thi! V chng, cu T m khng nh
n, khin n hng th khng c cng cn g? Nay ta nh thng n th c th c mt na nc T, ti sao
li khng nh?
Ri by trn hai bn sng Tuy Thy. Hn Tn ang m sai ngi lm hn mt vn ci dy y ct chn
ly thng lu dng sng ri em qun qua na chng nh Long Th, gi v khng thng, quay lng b
chy v. Long Th qu nhin mng r ni :
- Ta bit Hn Tn nht gan m?
Bn ui theo, qua sng. Tn cho ngi ph cc bao ng ct, nc sng chy o o, i qun ca Long
Th qu na khng qua c, qun Tn lin nh gp, git Long Th. B phn qun ca Long Th pha
ng dng sng b chy ton lon. Vua T l Qung chy trn. Tn lin ui theo n t Thnh Dng, bt
b t tt c lnh S.
Nm th t nh Hn (nm 203 trc Cng nguyn) tt c u u hng.
Hn Tn bnh nh nc T, sai ngi ni vi vua Hn :
- Nc T l nc gian di, hay gy bin, tro tr. Bin gii pha Nam l nc S, nu khng lp gi vng
(30) gi th khng th bnh nh c. Xin cho lm gi vng.
Lc by gi qun S ang vy Hn Vng rt gp thnh Hunh Dng.
S gi ca Hn Tn n, Hn Vng m phong th ra, c gin mng :
- Tao ang nguy khn y, sm chiu trng my n gip th m my li mun t lp lm vng ?
Trng Lng, Trn Bnh gim vo chn Hn Vng, nhn y gh vo tai Hn Vng ni :
- Nh Hn hin nay bt li, c th cm khng cho Tn lm vng c khng? Chi bng nhn y m lp, i
x vi ng ta cho t t, khin ng ta v mnh m gi. Nu khng s sinh bin.
Hn vng tnh ng, nhn y li mng (31) :
- i trng phu bnh nh c ch hu tc l vua tht ri, ch lm vua gi g na?
Hn Vng lin sai Trng Lng i lp Tn lm T Vng, trng dng binh ca Tn n nh S (32).
5. Sau khi S mt Long Th, Hng Vng s sai V Thip, ngi Vu Thai n ni vi T Vng Tn :
- Thin h u kh v nh Tn lu ri, nn cng nhau chung sc nh Tn. Tn b ph, nh cng, ct
t lm vng, cho s tt ngh ngi. Nay Hn Vng li dy binh, em qun sang ng, ly phn t ca
ngi khc, cp t ai ca ngi ta. Hn ph Tam Tn, em binh ra ca i, thu qun i ca ch hu
sang ng nh S. ca ng ta l cha nut ht c thin h th cha chu thi, khng bit th no l
va, thc l qu ng. V chng, s mnh ca Hn Vng cha c g l chc chn. my ln chnh ng ta
nm trong tay Hng Vng. Hng Vng thng hi tha cho sng; nhng va thot ra bi c ngay, li
nh Hng Vng. ng ta l ngi khng th thn tn nh vy, nay tc h tuy t cho rng Hn Vng i i
vi mnh rt hu, nn em ht sc ra cm qun, nhng rt cc th no tc h cng b ng ta bt m thi. Tc
h s d cn c sng st n nay l v Hng Vng hy cn. Hin nay Hn Vng, Hng Vng ai thng,
ai bi l tc h. Tc h theo v pha bn phi th Hn Vng thng, theo v pha bn tri th Hng Vng
thng. Hm nay Hng Vng mt th hm sau n lt tc h y. Tc h sao li khng phn li Hn m ha
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

vi S, chia thin h lm ba m lm vng mt phn? Nay tc h c c hi ny, em ht tm lc theo
Hn nh S. Lm ngi mu tr li nh th .
Hn Tn t chi m rng :
- Ti th Hng Vng, quan chng qua l lang trung, a v chng qua l cm kch ng hu in, li ni ra
khng c nghe, mu k a ra khng c dng, cho nn ti b S m theo Hn. Hn Vng trao cho ti
n thng tng qun, giao cho ti my vn binh, ci o ca mnh cho ti c dng. Cho nn ti mi
c nh th ny. Phm ngi ta ht sc tin cy mnh thnh thc nh th m mnh phn li l iu chng
lnh. Ti d cht cng khng thay lng i d. Nh ng tha li vi Hng Vng rng Tn t chi.
Sau khi V Thip i ri, ngi nc T l Khoi Thng bit rng thin h ai thng ai bi l Hn Tn, mun
dng k l lm Tn cm ng nn dng thut xem tng thuyt phc Hn Tn. Khoi Thng ni :
- Ti tng hc thut xem tng.
Hn Tn ni :
- Php xem tng ca tin sinh nh th no?
Thng p :
- Sang hay hn l ct cch. Vui hay bun l nt mt, c hay thua l quyt on. Gp c ba iu y m
xem th vn ngi khng sai mt (33).
Hn Tn ni :
- Hay y? Tin sinh xem qu nhn nh th no?
Thng p :
- Xin cho vn ngi cht .
Tn ni :
- T hu lui ra ri.
Thng ni :
- Mt ca tng qun chng qua ch c phong hu, li cn nguy him khng yn. Lng (34) ca tng
qun th sang khng th ni ht.
Hn Tn ni :
- Ti sao li ni nh vy?
Khoi Thng ni :
- Lc thin h mi khi s, cc anh hng ho kit u xng vng, hiu triu k s trong thin h nh my
hp, sng m t li, nhan nhn nh vy c, tp np nh la bc, nh gi thi... Lc by gi, h ch lo ngh
n vic tiu dit nh Tn ang suy vong m thi. Nay S v Hn tranh ginh nhau khin cho gan mt ca
nhng ngi trong thin h phi dy t, cha con b xng ngoi ng ni, k khng sao xit. Ngi S
ni ln Bnh Thnh, va nh va ui mi n thnh Hunh Dng, tha tnh th thun li, cun nh
cun chiu, uy th vang lng trong thin h. Tuy vy, qun ca h b khn gia min t Kinh, t Sch, b
ni Ty cn tr khng sao tin ln c (35), ba nm nay ri. Vua Hn cm my chc vn qun, gi t
Cng, t Lc, da vo ni sng him tr, nhng mt ngy nh my ln vn khng c cht cng lao g,
thua chy khng sao t cu, b nh bi Hunh Dng, b thng Thnh Cao, sau chy sang gia
min t Uyn t Dip, c th ni l ngi khn hay ngi mnh cng u b khn (36). Nay nhu kh b
nht trc ca i him tr, lng thc trong kho li ht, trm h mi mt, ht sc on gin, nho nhc
khng ni nng ta. Theo ti, tnh th ny nu khng c k hin thnh trong thin h th khng sao dp ni
tai ha trong thin h. Hin nay tnh mng ca hai vua u treo tay tc h. Tc h theo Hn th Hn thng,
theo S th S thng. Ti xin phi by gan rut, ni r lng thnh, trnh by ci k ngu mui ca ti, ch s tc
h khng bit dng. Nu qu tc h nghe theo mu k ca ti, th khng g bng lm li cho c i bn khin
h u sng chia ba thin h, ng theo th vc ba chn. Trong tnh th y th c hai bn khng ai dm ng
binh trc. Tc h l ngi hin thnh, qun s ng, gi ly nc T hng mnh, bt nc Yn, nc Triu
theo mnh, xut qun ra min t trng ng sau lng h m kim ch hu phng h (37), thun theo dn
mong mun quay u v hng Ty cho trm h c sng (38) th thin h th no cng chy theo nh
gi thi, nh ting vang, cn ai dm khng nghe! Tc h ct t nc ln, lm yu nc mnh, lp ch
hu. Sau khi ch hu c lp, thin h li nghe theo m cm t n c ca nc T. Tc h c gi ly
nc T c, nm ly t Giao, t T, ly c ca mnh v v ch hu, kn o nhn nhng (39) th cc
vua trong thin h th no cng ko nhau n chu vua T vy. Ti c nghe: Tri cho m khng ly, th s
mang ly ti, thi c n m khng theo th s mang ly ha, xin tc h suy ngh cho k.
Hn Tn ni :
- Vua Hn i i ti rt hu, ly xe ca mnh cho ti i, ly o ca mnh cho ti mc, ly cm ca mnh
cho ti n. Ti nghe ni i xe ngi ta th lo iu lo ca ngi ta, mc o ca ngi ta th mang iu lo
ngh ca ngi ta, n cm ngi ta th cht cho cng vic ca ngi ta (40). Ti l no li chy theo li m
qun ngha?
Khoi Thng ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Tc h t cho l mnh thn vi vua Hn, mun xy dng ci cng nghip mun i. Ti trm cho th l lm
(41). Xa kia, lc Thng Sn Vng v Thnh An Qun (42) cn l k o vi th cng kt ngha, lm bn
sng cht c nhau. Sau , v cu chuyn ci nhau v Trng Ym, Trn Trch m hai ngi th on nhau.
Thng Sn Vng phn li Hng Vng, mang u Hng Anh b trn v vi Hn Vng. Hn Vng phi
Thng Sn Vng em qun xung min ng, git Thnh An Qun pha Nam sng K, u mt ni,
chn mt no. Rt cc lm tr ci cho thin h. Hai ngi y chi vi nhau thn thit nht trong thin h, rt
cc li git ln nhau. Ti sao th? l v ham mun nhiu th sinh lo ngh v lng ngi kh lng. Nay tc
h mun lm vic trung tn kt giao vi Hn Vng th th no tnh bn cng khng vng chc hn tnh
bn ca hai ngi kia. th, cng vic li nhiu v ln hn vic Trng Ym, Trn Trch, cho nn ti cho
rng nu tc h tin rng Hn Vng th no cng khng lm hi mnh l lm to? Ngy xa, Phm Li, i
phu Chng lm cho nc Vit sp mt c tn ti, lm cho Cu Tin dng ln nghip b, lp nn cng,
thnh c danh, th m ngi th cht, k th b trn. Th trong ng ni ht th ch sn b nu. Ni v
mt bn b thn thit th tc h vi Hn Vng khng bng Trng Nh i vi Thnh An Qun. Ni v mt
trung tn th chng qua nh i phu Chng, Phm Li i vi Cu Tin l cng, Tc h c xem hai ngi l
r. Xin tc h suy ngh cho su (43) v chng, ti nghe ni (44) dng cm mu lc t c ch th nguy n
thn, cng ln bao trm c thin h th s khng c thng. Ti xin ni v cng lao v mu lc ca tc
h. Tc h vt Ty H, cm t Ngy vng, bt H Duyt, em qun xung Tnh Hnh, git Thnh An Qun,
chiu hng t Triu, uy hip t Yn, bnh nh t T, sang t Nam nh gy hai mi vn qun S, sang
ng git Long Th, quay v Ty bo cng. Nh th c th ni cng y khng c hai trong thin h m
mu lc y khng phi i no cng c. By gi tc h mang ci uy ln t c ch, m ci cng khng c
cch no thng, theo S th ngi S khng tin, v Hn th ngi Hn hong s. Tc h mun mang ci
cng lao, ci mu lc y v u? Mnh a v by ti m c ci uy ln t c ch, c ci danh cao nht trong
thin h, ti trm thy lm nguy cho tc h.
Hn Tn cm n ni :
- Tin sinh hy v ngh, ti s ngh li xem.
Vi ngy sau Khoi Thng li n, ni :
- Nghe l chun b m lm (45), k l then cht ca vic. Nghe sai, k hng m vn yn c lu l vic
t c vy. Ngi nghe m phn bit c vic nn chng, th khng th dng li ni lm ri lon. Bn mu
m khng b qun iu gc v iu ngn th khng th ly li l vn hoa lm ri lon. Cam tm lm phn
s ca bn ti t th s mt ci quyn ca ngi mun c xe; c bo bo ly ci lc t i th b l ia v khanh
tng. Cho nn kin quyt l ci quyt nh ngi khn. Ng vc lm hi cng vic; c xt ci k nh tn
mn th s b st vic ln trong thin h. Mt khi tr bit r m khng dm lm th l iu gy nn mi
th tai ha. Cho nn c cu ni con mnh h do d khng bng con ong, con b cp liu t. Nga k dng
dng khng bng nga hn bc chc chn. Mnh Bn h nghi khng bng con ngi tm thng kin
quyt i n mc ch. Khn nh Nghiu, Thun m ngm ming khng ni th khng bng k cm ngi
ic ly ngn tay ch tr. Nhng iu trn y, ni rng ci qu l ch bit hnh ng. i phm cng lao
th kh thnh m d bi; thi c th kh c m d mt. i! Thi c khng tr li. Xin tc h xt r cho.
Hn Tn do d khng n phn li nh Hn. Li t cho rng mnh lp c nhiu chin cng, nh Hn du sao
cng khng ly mt nc T ca mnh. Bn t t Khoi Thng.
Khoi Thng ni khng c, bn gi in, lm ngi thy cng.
Hn Vng b nguy khn C Lng, dng k ca Trng Lng, triu T Vng l Tn, ri em binh hp
nhau Cai H. Sau khi Hng V b ph, Cao T cp mt (46) qun ca T Vng. Nm th nm thng
ging i Hn (nm 202 trc Cng nguyn) Cao T di T Vng Tn lm S Vng, ng H B (47).
6. Tn v nc, cho gi b git vi cho mnh n thng ngn vng.
Li gi nh trng Nam Xng H Hng thng mt trm quan tin ni :
- ng l k tiu nhn, lm n khng trt.
Sai gi ngi thanh nin bt Tn lun qua hng cho lm Trung y nc S. Tn ni vi cc tng vn v :
- Hn l trng s y, lc hn lm nhc ta, ta c phi khng git c hn u? Nhng git hn th khng c
danh ngha g (48).
Vin tng b trn ca Hng Vng l Chung Ly Mui nh ni Y L, Chung Ly Mui vn chi thn vi Tn.
Sau khi Hng Vng cht, Ly Mui b trn v vi Tn. Hn Vng gin Mui, nghe ni Mui S, ra chiu
cho S Vng bt Mui. Tn mi v n nc, i tun hnh cc huyn cc p ni ra vo u dn binh s
h v. Nm th su i nh Hn (nm 201 trc Cng nguyn) c ngi a th ln bo S Vng Tn lm
phn. Cao dng mu k ca Trn Bnh, Thin t i tun th hi hp ch hu. phng Nam c t Vn
Mng, Hn Vng sai s bo cho ch hu s hp t Trn: Ta s i chi Vn Mng. K thc nh vua
mun bt Tn, nhng Tn khng bit.
Cao T sp n S, Tn mun khi binh lm phn, t ngh mnh v ti (49), mun yt kin nh vua, nhng s
b bt.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

C ngi ni vi Tn :
- Chm Mui ra mt nh vua, nh vua th no cng mng, khng c g phi lo.
Tn n. gp Mui bn vic y, Mui ni :
- Nh Hn s d khng dm nh ly S l v Mui nh ng. Nay ng mun bt ta nnh nh Hn, th ta
hm nay cht nhng ng cng cht theo nh tr tay m thi.
Bn mng Tn :
- Nh ngi khng phi bc trng gi.
Sau m c cht.
Tn m u Mui ra mt Cao T t Trn. Nh vua sai v s tri Tn li ch xe sau. Tn ni :
- ng nh ngi ta ni: Th khn ht th ch gii b nu, chim cao ht th cung tt b ct, nc ch b ph
th mu thn ht i. Thin h bnh nh ri, ta b nu l ng lm.
Nh vua ni :
- Ngi ta bo nh ngi lm phn.
Bn tri Tn. n Lc Dng th tha ti (50) cho Tn lm Hoi m Hu.
Tn bit Hn Vng s v ght ti nng mnh, cho nn thng co bnh khng i chu. Tn v vy ngy m
on gin, vn thng bc bi, thn thng v thy mnh ng ngang hng bn Ging, Qun (51). Tn thng
qua chi nh tng qun Phn Khoi. Khoi qu ly n v tin ra ca, xng l thn, ni :
- i vng li chu qu b n nh thn sao?
Tn bc ra ca, ci m rng :
- Ta nay ha ra ngang hng vi bn Khoi.
Nh vua c lc thung dung ni chuyn vi Tn v ti nng ca cc tng, xem ti nng h nh th no. Nh
vua hi :
- Nh ta th c th cm c bao nhiu qun?
Tn ni :
- B h chng qua ch cm c mi van.
Nh vua hi :
- Th cn nh ngi th cm c bao nhiu?
- Thn th cng nhiu cng tt?
Nh vua ci ni :
- Cng nhiu cng tt th sao li b ta bt.
Tn ni :
- B h khng th cm qun, nhng gii ch huy cc tng, v vy cho nn Tn mi b b h bt. V chng c
th ni l tri trao cho b h, ch khng phi sc ngi c th lm c.
Trn Hy c b lm Thi th C Lc. Hy t gi Hoi m Hu. Hoi m Hu nm ly tay Hy, ui nhng
ngi xung quanh, cng Hy do bc ngoi sn. Tn ngng u ln tri th di m rng :
- Ta c th ni vi nh ngi c khng? Ta mun ni vi nh ngi mt li.
Hy p :
- Xin tng qun ch gio.
Hoi m Hu ni:.
- Ch nh ngi l ni tinh binh trong thin h y. Nh ngi li l ngi ti c b h tin yu. Nu
ngi ta ni nh ngi lm phn th th no b h cng khng tin. Ni ln th hai th b h s nghi. Ni ln
th ba th th no b h cng ni gin, m thn hnh cm qun. Ta v nh ngi t bn trong ni dy, th c
th ly c thin h.
Trn Hy vn bit ti nng Hn Tn cho nn tin theo, ni :
- Xin vng li ch gio (52).
Nm th mi mt nh Hn (nm 116 trc Cng nguyn). Trn Hy qu nhin lm phn. Nh vua thn hnh
lm tng, em qun i. Tn co bnh khng i theo, ngm sai ngi n ni vi Trn Hy :
- ng c c binh, ti y s gip ng.
Tn bn bn mu vi cc gia thn ang m gi lm chiu nh vua tha nhng ngi phm ti v lm n l
ca nh nc, mun dng h nh p L Hu v Thi t. B tr xong xui, i Hy bo tin. Ngi mn
h c ti vi Tn b Tn b t, mun git i. Em ca ngi ny ra u th bo tin, t co Tn mun lm phn.
L Hu mun gi Tn vo, nhng s ng ca Tn ng, Tn khng n, nn bn vi tng quc Tiu H, gi
v sai ngi t ch vua v ni rng Hy cht, cc ch hu, cc quan u n mng. Tng quc la Tn
:
- Tuy ngi m, cng xin c gng vo mng.
Tn vo, L Hu sai v s tri Tn, chm nh treo chung trong cung Trng Lc. Lc sp b chm, Tn ni :
- Ta hi hn khng dng mu k ca Khoi Thng, cho nn mi b bn n b con nt la di. H chng phi
l v tri mun th hay sao?
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

L Hu bn git c ba h nh Tn. Sau khi Cao T dp xong qun ca Trn Hy tr v kinh , thy Tn
cht nh vua va mng va thng hi :
- Lc cht, Tn c ni g?
L Hu ni :
- Tn ni tic khng dng mu k ca Khoi Thng.
Cao T ni :
- Khoi Thng l ngi bin s ca nc T.
Bn ra chiu cho nc T bt Khoi Thng. Khoi Thng n, nh vua ni :
- Nh ngi dy cho Hoi m Hu lm phn phi khng?
- Vng, ti c dy cho hn, thng tr ranh kia khng dng k ca ti cho nn n nng ni ny. Gi n dng
k ca ti th b h lm sao dit n c.
Nh vua ni gin ni :
- em nu n i.
Thng ni :
- Tri i! B nu tht l oan.
Nh vua ni :
- Nh ngi dy cho Hn Tn lm phn cn oan ung ni g na?
Thng ni :
- K cng nh Tn b t, min Sn ng ni lon, cc min khc u ni ln. Cc anh hng tun kit hp
li nhiu nh qu. Nh Tn mt con hu, thin h cng nhau ui bt (53). Lc by gi ai ti cao, chn
nhanh th bt c trc. Ch ca Chch (54) cn vua Nghiu khng phi v vua Nghiu bt nhn, nhng l
ch th bt k ai khng phi ch ca n l n cn. Lc by gi thn ch bit c Hn Tn, khng bit c b h.
V chng nhng k mi gio, cm mi nhn, mun lm iu b h lm cng rt nhiu, nhng ch v h
khng sc y thi. B h c th nu tt c dc khng?
Cao ni :
- Tha cho hn?
Bn tha ti cho Thng (55).
7. Thi S Cng ni :
- Ti sang t Hoi m, ngi Hoi m ni vi ti: lc Hn Tn cn l k o vi, ch kh ng ta khc ngi
thng. M ng mt, nh ngho khng c g chn, nhng ng vn sang sa ct vo ch cao ro bn cnh
m c th cha ni vn nh.
Ti xem m ngi m ng ta, qu c th thc. C g Hn Tn bit hc o (56) nhn nhng, khng khoe
cng lao ca mnh khng t ph ti nng ca mnh, th ng hu cng ng ta i vi nh Hn c th snh
ngang vi Chu Cng, Thi Cng, Thiu Cng v n i sau vn c cng t. Nhng ng khng lo lm th.
Thin h nh ri, li mu vic phn nghch kia ch!
Dng h b git, chng phi ng i sao! (57).

(1) ni vi vng.
(2) Dng phn phc php, trong mt trang nhc nm ln khng c ting tm g, khin ngi c cng yn
ch rng Hn bt ti.
(3) Lin ngao: chc coi vic tip tn.
(4) on 1: Thi hn vi ca Hn Tn sng cc kh, b khinh r, khng c ting tm.
(5) Mt nt in hnh ca tnh cch Lu Bang: hay mng ngi, n ni sung s.
(6) Quc s: ngi kit xut nht nc.
(7) Tt c then cht ca bi l cu ny.
(8) Cu ni k l. Trong mt Tiu H phi l ngi c ch nguyn phi thng mi dng c con ngi phi
thng nh Hn Tn. Ci kh l Lu Bang.
(9) Bi Hoi m Hu lit truyn l mt bi rt thnh cng xt v mt bin ha ca cu chuyn. T s kin ny
sang s kin kia thc l t ngt, hp dn, l thng, nh o m li l s thc nhng ti kh tin. Ngi i
sau gi vn ca T Trng trng trng nh ni, lun lun mi, lun lun l l v vy.
(10) Tn dng phng php thuyt phc ca cc thuyt khch i Chin Quc, t cu hi nh vua tm
thy s tht.
(11) Ngy xa cc vua cu hin khi nghe li ni hay th phi ly. Tn ly l ly li ni Ti khng bng. Tn
cho l li ni ca bc vng. Hng V trong con mt ca Hn Tn cng nh ca T M Thin hn hn
Lu Bang v ci ti cng nh v o c c nhn, nhng km mt nhn thc v tnh th v khng bit dng
ngi.
(12) Trong my cu tm tt tt c ch mnh v ch yu ca Hng V. Tt c ng li ca Hn Tn gip Lu
Bang l ch ny.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(13) Xem Hng V bn k: y ni Chng Hm lm Ung Vng, T M Hn lm Tc Vng. ng lm
ch Vng. Ba nc Ung, Tc, ch ni gp li l Tam Tn.
(14) Xem Cao T bn k.
(15) on 2: Hn Tn c phong lm thng tng qun v trnh by ng li ca mnh.
(16) Cu trch trong Tn T binh php.
(17) Khi tip khch khch quay mt v hng ng l t tn knh.
(18) Trong thin Tn T hnh qun ni: khi ng qun th trc mt l sng m, sau lng v bn phi gn
ni g. ni nh th th trnh c vic bt trc.
(19) Thin Ca a cng ca Tn T binh php. ni cho qun i vo a th bt li th n s chin
u hng.
(20) Mt cu thnh ng ng thi.
(21) l nhng cu tc ng ng thi.
(22) ni dn khng bit sng cht th no nn dng lm vic, em p ra mc, thc n ngon ra n,
ch quyt nh s phn ca mnh.
(23) ni trc ht phi lm cho ngi ta s uy lc ca mnh, sau mi nh.
(24) on ny vn li bin ha mt tng na. Sau khi k nhng chin cng oanh lit v ti dng binh ca Hn
Tn ni ngay n vic Qung V Qun dy binh php cho Hn Tn.
(25) on 3: Hn Tn nh ly cc nc Ngy, Triu, Yn lp chin cng lng ly v phng php dng binh
k diu ca Tn.
(26) Lu Bang phi cp n, v s cc tng thy mnh trong cnh khn n s khng nghe theo. Tc gi
nu ln mt cch kn o thi s Hn Tn ca Lu Bang.
(27) C dng triu tp cc tng.
(28) Hn Vng sau khi thu qun i ca Triu th trao qun cho Hn Tn em i nh T.
(29) Khoi Thng tn l Trit, nhng v sau ny V tn l Trit nn tc gi hy ch Trit m i l Thng.
(30) Gi vng: Ngi tm lm vng.
(31) Ch : Cch n ni ca Lu Bang, T M Thin khng v c Lu Bang l vua ca mnh m che giu tnh
tnh l mng ca ng, thi can m y gip ng in hnh ha Lu Bang mt cch cao . H Lu
Bang m ming l mng.
(32) on 4: Hn Tn nh ly T, nh bi qun S lm T Vng. Mu thun gia Hn Tn v Lu Bang
dn dn hnh thnh.
(33) Theo php du thuyt iu quan trng l phi c k l bt ngi nghe n mnh ngay. Cch t li
ca Thng v thut xem tng c th xem l k l. on xem tng ny ht sc sinh ng, qu kh sng li
nh hin ra trc mt.
(34) Lng l bi c th c l bi. ni phn l Hn Vng y dng li chi ch.
(35) ni b chn ngn ni pha Ty Thnh Cao.
(36) ni c hai u nguy khn, ngi khn l ch Lu Bang, ngi mnh ch Hng V.
(37) y l ni em qun t Yn, Triu xung pha Nam uy hip hu phng ca Lu Bang v Hng V.
l ni t trng v khng c qun i ca hai bn.
(38) ni em binh v hng Ty khin cho qun Hn v qun S phi thi khng nh nhau na do cu
sng c trm h.
(39) Bn ngoi t v khim nhng bo v thc lc bn trong.
(40) Li dng mt thnh ng p li thnh ng ca Khoi Thng.
(41) V Hn Tn ni n chuyn trung thnh, nn Khoi Thng em nhng th d v s trung thnh v thn tn
ra b li.
(42) Thng Sn Vng tc l Trng Nh, Thnh An Qun l Trn D (xem Hng V bn k v Trng
Nh, Trn D lit truyn).
(43) Cu ny nhc i nhc li nhiu ln c ch .
(44) Mt bin php khc ca cc thuyt khch khng ni thng l ca mnh m gi ghm ni di hnh
thc chm ngn, tc ng cho n c ci v d tin.
(45) Tc gi lt t ht sc cng phu ngn ng ca hng thuyt khch. H thng gi ghm ca h trong
hnh thc chm ngn, nhn bn ngoi ci v khch quan vnh vin bnh thn nh mt quyn sch o l,
nhng c sc thuyt phc rt mnh. Ch thy bn l cch ngn tc ng, so snh vu v, khng nhc mt ch
n i tng. Mnh T nhiu lc cng vit nh th. Ch phn ln l cu khng ch ng.
(46) Nguyn vn: Tp ot T Vng qun theo ngha en l nh p cp mt qun ca T Vng. tc l
nhn lc Hn Tn khng phng b, Lu Bang cp mt binh quyn. Cu ny m ch Lu Bang xem Tn l
i th ca mnh.
(47) on 5: Hn Tn khng chu nghe theo li V Thip, Khoi Thng khuyn phn li nh Hn. on ny
gp hai nuc du thuyt, ni dung v ngha nh nhau, nhng cch trnh by khc hn nhau, mt ci l khch,
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

mt ci l ch.
(48) Cng nh ni khng c l do xc ng.
(49) Hai cu ny lin nhau, tri hn nhau, chng t Tn khng nhng khng c ti m li khng c lm
phn. Tt c bi ny u c nhng cu biu l tc gi khng tin rng Tn lm phn.
(50) V khng c ti nn mi tha.
(51) Ging tc l Ging Hu Chu Bt, Qun l Qun Anh.
(52) V ci ti ca Tn l mt nghi n. Sch S k ch nghi ca Lng Ngc Thng ni: Tn cht oan vy!
Nhng ngi hin ngy trc u thy ng khng c ti trng g t ra lm phn ch c my li t gic vu v
y thi... Qua S k, da vo giy t lm n m vit ra cng thy r l sai. Ba cm ngn vng, ci o
nhng cm, l no ph bc Cao . Khng nghe Thip, Thng, khng gi qun lm vua t T th th no
cng khng lm liu khi nh Hoi m. Khng ngh n vic lin kt cc vua ln nh Kinh B, Bnh Vit th
t khng giao c d dng vi vin tng ngoi bin gii xa xi... Ai nghe li ni khi nm tay ui ngi
xung quanh ra, vic mu phn cha chc li s xut nh vy? S ngi v nng lc bn ti t bao lm, Tn
tt khng dng h mt cch liu lnh. Mi hay Cao T s Tn khng phi mt sm mt chiu, Trng Lng
gim vo gt chn, gh tai m ni Vu Thai, Cao T cp binh ph, ot qun di, bt tri cng cha cho l
va, git c h mi mng. Xt cu: Dp xong qun Trn Hy tr v va mng va thng, r Tn khng
c ti m cht.
(53) Lc: Con hu ch a v vng, v n ng m vi lc l tc lc li c ngha l a v.
(54) Chch: Tn ngi n trm hung c trong truyn thuyt c.
(55) on 6: Hn Tn hai ln b vu lm phn, b ging chc ri b git v Khoi Thng c tha.
(56) o: y ch o ca Lo T: o c kinh: Khng khoe nnh nn c cng, khng t ph nn sng lu.
trch Hn Tn sao khng lm nh Trng Lng.
(57) on 7: kin tc gi v Hn Tn.
Vn ca T M Thin bt chc vn Xun Thu. Li ni kn o, nu c qua th hiu lch ngay. y l vn
ma mai, cm thng cho ci ti, ci cng v song ca Hn Tn v ut c cho cnh ng ca v anh hng. Cho
nn ni: nh ri li mu phn nghch kia ch, thc ra Hn Tn u n ni ngu nh vy.
V vy ni ng i. l ging ni ut c trch Lu Bang, t bc khng i x vi Tn nh V Vng i
x vi Chu Cng. Thi cho Hn Tn ngang vi Chu Cng xng ng xp T M Thin vo hng du hip!

jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

_cc j,,, _cc _ [;t t.cg;,
1. Lch Sinh tn l T C ngi lng Cao Dng, huyn Trn Lu. Thch c sch, nh ngho khng c
ngh g kim n, lm ngi coi cng lng.
Nhng nhng ngi tai mt v hin ti trong huyn khng ai dm sai bo nh y t. Ngi trong huyn u
gi l ngi cung.
2. n khi Trn Thng, Hng Lng ni ln, cc tng i cp t qua lng Cao Dng my chc ngi.
Lch Sinh hi cc vin tng thy h u l nhng ngi cu n, thch ci l vn vt, t ph, t c, khng
th nghe nhng li rng lng, Lch Sinh bn giu mnh tht kn. V sau, nghe tin Bi cng cm qun cp
t ngoi thnh Trn lu. K s di c Bi Cng trn l Thch l ngi trong lng Lch Sinh. Bi Cng
thng hi nhng ngi ho kit v k s hin ti trong lng xm. K s v, Lch Sinh gp, ni :
- Ti nghe ni Bi Cng ngo mn, khinh ngi, c nhiu mu ln, chnh l ngi ti mun theo, nhng
khng c ai tin c cho. Khi ng v gp Bi Cng, nh ng ni gip Trong lng ca ti c Lch Sinh, tui hn
su mi, cao tm thc. Ngi i ai cng bo ng ta l anh cung. ng ta t ni: Ta khng phi ngi
cung.
K s ni :
- Bi Cng khng thch o Nho. Thy nhng ngi khch no i mi nh Nho n Bi Cng lin git m ai
vo trong. Khi ni vi ngi ta thng mng nhic, khng th ly t cch nh nho m thuyt phc ng ta
c.
Lch Sinh ni :
- ng c ni.
K s lc ri ri ni li ng nh li Lch Sinh dn.
Bi Cng n Cao Dng dng li nh trm, sai ngi mi Lch Sinh.
Lch Sinh n, vo yt kin. Lc by gi, Bi Cng ang ngi xm trn ging, sai hai ngi con gi ra chn
tip Lch Sinh. Lch Sinh vo ch vi di m khng ly, ni :
- Tc h mun gip Tn nh ch hu sao? Hay l mun cm u ch hu nh bi Tn?
Bi Cng mng :
- Thng khn nn! Thin h u kh cc v nh Tn lu ri, cho nn ch hu mi ko nhau i nh Tn.
Sao my li bo tao gip Tn nh ch hu?
Lch Sinh ni :
- Nu tht tnh mun hp b ng, tp hp ngha binh git nh Tn v o th khng nn ngi xm m tip
bc trng gi.
Bi Cng bn thi khng ra chn, ng dy, sa o, mi Lch Sinh ngi gh trn, xin li. Lch Sinh nhn y
ni thi lin honh, hp tung ca su nc. Bi Cng mng r, cho Lch Sinh n, hi :
- By gi k phi lm nh th no?
Lch Sinh ni :
- Tc h cm ton qun hp thu mt o binh tn lon khng y mt vn ngi m mun nh thng vo
nc Tn mnh, l ci ngi ta ni S vo ming h y. Trn Lu l ni then cht ca thin h, giao
thng vi bn pha, khng c g him tr, trong lc ny trong thnh li cha nhiu thc. Thn quen quan lnh
y, xin c php bo ng ta u hng tc h. Nu ng ta khng nghe, tc h em binh nh, thn s lm
ni ng.
Bi Cng bn sai Lch Sinh i. Bi Cng em qun theo. Bn ly c Trn Lu, phong Lch T C lm
Qung D Qun. Lch Sinh ni vi em l Lch Thng sai cm u my ngn ngi theo Bi Cng i v
hng Ty Nam cp t. Lch Sinh thng lm thuyt khch rui nga i s cc nc ch hu.
3. Nm th ba nh Hn, ma thu, Hng V nh Hn ly Hunh Dng. Qun Hn b chy trn, gi t
Cng, t Lc. Qun S nghe tin Hoi m Hu ph Triu, Bnh Vit my ln lm phn t Lng, nn chia
binh n cu. Hoi m Hu lc by gi ang i v hng ng nh T, Hn Vng thng b nguy khn
Hunh Dng, Thnh Cao, mun b Thnh Cao, i v pha ng, ng t Cng t Lc chng qun
S. Lch Sinh bn ni :
- Ti nghe: Bit ci tri ca tri th c th lm nn c nghip vng, khng bit ci tri ca tri th khng th
lm nn c nghip vng. Nh vua ly dn chng lm tri, cn dn chng th ly ci n lm tri. Ngao
Thng l ni lu nay chuyn ch thc ca thin h n. Ti nghe ni di t ct giu thc la rt nhiu.
Qun S ly Hunh Dng, khng lo gi Ngao Thng m li em qun i v hng ng, sai nhng qun
lnh b y chia nhau gi Thnh Cao. l tri cho nh Hn vy. Nay S d ly m Hn li t vt ci ch tin
li ca mnh i, ti trm cho l sai. V li hai sc mnh khng th cng sng. S, Hn ging co vi nhau
lu cha bit ai c ai thua, trm h nhn nho, thin h ri lon, k i cy b cy, n b dt vi b khung
ci, lng thin h cha nh v u, xin tc h mau mau tin qun nh Hunh Dng, gi thc la Ngao
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Thng, chn ly ci him ca Thnh Cao, chn con ng Thi Hng, chim ca i Ph H, gi bn Bch
M t cho ch hu thy ci th mnh v a hnh th thin h bit h v vi ai. Trong lc ny cc nc Yn
v Triu bnh nh ri, ch cn nc T l cha ly c. in Qung chim c mt nc T rng ngn
dm, in Gian cm hai mi vn qun ng Lch Thnh, dng di h in hng mnh, li da vo bin,
c cc sng H, sng T che ch, pha Nam gn nc S. Ngi T hay thay i di tr, tc h tuy phi o
qun my chc vn, nhng cha th trong vng mt nm vi thng m ph c. Ti xin phng chiu, thuyt
phc vua T, khin nc T theo Hn lm ci ro giu pha ng ca Hn.
Nh vua ni :
- Hay lm!
Bn theo k ca Lch Sinh, li gi Ngao Thng, sai Lch Sinh du thuyt vua T. Lch Sinh ni vi vua T :
- Nh vua c bit thin h s v u khng?
- Khng bit!
- Nu nh vua bit thin h s v u th c th c c nc T, nu khng bit thin h s v u th s
khng gi c nc T.
Vua T hi :
- Thin h s v u?
- V Hn.
- Ti sao ng li ni th?
- Hn Vng cng Hng Vng ra sc quay mt v hng Ty nh Tn. Theo giao c, ai vo Hm
Dng trc th ngi y c lm vng. Hn Vng vo Hm Dng trc, Hng Vng bi c khng
cho Hn Vng lm vng y m cho lm vng Hn Trung. Hng Vng di Ngha i ri git. Hn
Vng nghe tin y, c qun t Thc v t Hn; nh Tam Tn, ra ca quan trch ti Hng V v vic i
x vi Ngha , thu binh thin h, lp con chu ca ch hu. Tng no nh c thnh bt ch u
hng th c phong hu thnh , c ca l chia cho binh s, cng hng li chung vi thin h. Nhng
ngi anh hng ho kit, nhn ti t bn pha ko n, thc ca Thc Hn kt thuyn t thng lu a
xung. Hng Vng mang ci ting bi c, git Ngha , ngi ta lp c cng th Hng Vng khng
h nh, ngi ta phm ti th Hng Vng khng h qun. Cc tng nh thng nhng vn khng c
thng, ly c thnh nhng khng c phong, nu khng phi l h hng th khng c tin dng. Hng
Vng khc n xong li tic c mn m s m m khng cho ngi ta. Khi nh thnh c ca ci c cht
ng m khng thng cho binh s. Thin h lm phn. Nhng ngi hin ti on gin m khng ai theo. Cho
nn k s trong thin h s theo v Hn Vng, ci , c th ngi m tnh c, Hn Vng em qun t
t Thc v t Hn, bnh nh Tam Tn, vt qua Ty H, cm binh Thng ng, xung Tnh Hnh git
Thnh An Qun, pha Bc Ngy (1) ly ba mi hai thnh. l binh ca Xuy Vu (2), khng phi sc con
ngi lm c m l ci phc ca tri. Nay Hn Vng gi c la ca Ngao Thng, chn li Thnh
Cao him tr, gi bn Bch M, chn sn ni Thi Hng, nm ly ca i Ph H. Thin h ai theo sau th s
b mt trc. Nh vua nn mau mau theo hng Hn Vng trc i! Nh th th x tc nc T c th gi
c, nu khng hng Hn Vng th ci cnh nguy vong c th ng m i n n.
in Qung cho l phi. Bn nghe li Lch Sinh, rt qun phng gi Lch H, cng Lch Sinh sut ngy m
ung ru say.
4. Hoi m Hu nghe tin Lch Sinh dng cch thuyt phc m ly c hn by mi thnh ca T, bn
ang m a binh vo bnh nguyn, nh p nc T. Vua T l in Qung nghe tin qun Hn n,
cho rng Lch Sinh la mnh bn ni :
- Nu nh ngi c th lm cho qun Hn dng li th ta s cho nh ngi sng. Nu ngi lm khng c
th ta s nu nh ngi.
Lch Sinh ni :
- Lm vic ln th khng xt vic nh, gp ci c ln th khng nhng v t chi, sao ng khng lm li cn
ni th? (3).
Vua T bn nu Lch Sinh, em binh chy v hng ng. Nm th mi hai nh Hn, Khc Chu Hu Lch
Thng lm Tha tng em qun nh Knh B c cng. Khi phong cc hu v cc cng thn, Cao T ngh
n Lch T C, cho nn con ca Lch T C l Lch Gii my ln cm binh, tuy cng cha ng phong hu
nhng v cha c cng nn nh vua phong Gii lm Cao Lng Hu, v sau li i lm V Toi Hu. K tip
ba i n gia nm u nin hiu Nguyn Th, V Toi Hu tn l Bnh phm ti gi lm chiu ca Hnh
Sn Vng ly mt trm cn vng, ti ng chm ch, Bnh mc bnh m cht, tn nc b xa b.

1. Lc Gi l ngi nc S lm mn khch theo Cao T, bnh nh thin h ni ting l ngi c ti bin
lun. Gi gn nh vua, thng i s sang cc ch hu.
2. Trong thi Cao T, Trung Quc mi c bnh nh, vin y Triu bnh nh c nc Nam Vit, nhn
lm vua y. Cao T sai Lc Gi phong cho Triu lm Nam Vit Vng. Lc Gi n. Vin y Triu
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

bi tc, ngi xm tip Lc Gi. Lc Gi nhn tin ln ni vi :
- Tc h l ngi Trung Quc, b con thn thch, anh em, m m Chn nh (4). Nay tc h lm tri thin
tnh, b ai m, mun ly ci nc Vit c c chng c vi Thin t lm thnh mt nc ch th tai ha s
n thn y. V li, nh Tn b mt chnh s, ch hu ho kit u ni ln, nhng ch c Hn Vng u
tin vo ca quan chim c Hm Dng, Hng V bi c t lp lm Ty S B Vng, ch hu u
theo ng ta, nh th c th gi l hng mnh v cng. Th m Hn Vng ni ln t t Ba t Thc, roi qut
thin h, cp ch hu rt cc dit c Hng V. Trong vng nm nm bnh nh c thin h, khng
phi sc ngi lm c m do tri. Thin t nghe ni nh vua lm vua Nam Vit, khng gip Thin t
git bn bo nghch; cc quan vn v mun em binh n trng tr nh vua. Nhng Thin t thng trm h
mi kh nhc kh s, cho nn hy cho h ngh ngi, sai ti trao n qun vng, cht ph, cho s thn i li.
Nh vua nn ra n t xa (5), quay mt v hng Bc xng thn mi phi, th m li mun ly nc Vit mi
lp, cha bnh nh xong, xng hng xng b y. Nu vua Hn qu bit iu th s sai o n t m
ca cha ng nh vua, dit dng h, sai mt vin tng cm mi vn qun n Vit. Th th nc Vit s git
nh vua m u hng Hn nh tr bn tay thi.
Triu bn hong ht, ngi thng, xin li. Lc Sinh :
- Ti Man Di lu b mt l ngha.
Nhn hi Lc Sinh :
- Ti so vi Tiu H, To Thrn, Hn Tn ai gii hn.
- Nh vua c v gii hn?
Li hi :
- Ti so vi Hong ai gii hn?
Lc Sinh p :
- Hong ni ln t p Phong, qun Bi, tr nh Tn bo ngc, git nc S mnh, v thin h hng li
tr hi, ni c nghip ca Tam Hong, Ng , thng tr Trung Quc. Ngi Trung Quc ng k hng c,
t xung vn dm, ni giu c nht trong thin h, ngi ng, xe c, vn vt giu c, phong ph quyn
chnh do mt nh cai qun, t khi tri t tch ri nhau cho n nay cha h c ai c nh vy. Nay dn
ca nh vua chng qua vi chc vn, u l man di, c c, gia ni ni non, bin c, cng v nh mt
qun ca Hn, nh vua lm sao li so snh mnh vi Hn c!
y ci vang ni :
- Ta khng ni ln Trung Quc cho nn lm vua y thi. Nu ta Trung Quc th vic g li khng c
nh Hn!
Bn rt thch Lc Sinh, gi li ung ru my thng, noi :
- Trong nc Vit khng c ai ng ni chuyn vi ti, khi ng n y, ti ngy ngy c nghe nhng iu
cha c nghe.
Triu cho Lc Sinh mt ci ti ngc ng gi ngn vng, li cho mt mn qu khc cng ng gi ngn
vng. Lc Sinh cho y lm vua Vit, bo ng ta xng thn, th nh Hn.
3. Giao c xong, Lc Sinh v, Cao T c mng, cho lm thi trung i phu. Lc Sinh thng hay n trc
nh vua ni chuyn Kinh Thi, Kinh Th.
Cao mng Lc Sinh :
- ng my ngi trn mnh nga m ly c thin h, cn g Kinh Thi vi Kinh Th?
Lc Sinh ni :
- Nh vua ngi trn mnh nga ly c thin h, nhng c th ngi trn lng nga m cai tr thin h khng?
V chng, cc vua Thnh Thang, V Vng ly c thin h mt cch nghch, nhng li gi thin h mt
cch thun. Dng c vn ln v l ci thun lu di. Ngy xa, vua Ng ph Sai, Tr B u ht sc mnh m
vn b dit vong, nh Tn dng hnh php khng thay i nn cui cng h Triu b dit (6). Gi s trc y
sau khi nh Tn thn tnh thin h, li thi hnh nhn ngha, theo php tc ca cc v thnh ngy xa th b
h lm sao m c c thin h?
Cao khng vui, c v hi thn, bn bo Lc Sinh :
- ng th v ta vit ti sao Tn mt thin h, ti sao ta li c thin h v nhng nc xa ti sao li thnh,
ti sao li bi?
Lc Gi bn thut qua nhng bng chng v s tn ti hay s dit vng ca mt nc, tt c mi hai thin.
Mi khi mt thin a ln, bao gi Cao T cng khen, cc quan hu u ku Vn tu Gi sch l Tn Th.
4. Trong thi Hiu Hu hong , L thi hu cm quyn chnh mun phong h L lm vng, s cc quan
i thn c ti bin lun. Lc Gi t xt khng th no can c, bn co bnh xin thi, v nh, cho l t
rung Ho Chi tt c th lm nh y. Gi c nm ngi con trai. Gi bn em s ngc trong ti c
c khi i s Vit ra bn c nghn cn vng, chia cho mi ngi con trai ba trm cn sai con lo lm n.
Gi thng i xe bn nga, ngi i theo ca ma gy n, cm n st c n mi ngi, cm thanh bo
kim gi ngn vng bo ngi con :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Ta giao c vi my, khi gh qua nh my th my cung cp cho ngi v nga ca ta n ung tha h,
mun g cng c, sau mi ngy li qua nh khc. Ta cht nh ai, nh y s c bo kim, xe c v
nhng ngi ty tng. Trong mt nm ta i li cc nh chng qua hai ba ln. Thng thng ta n nh my,
ng c nhng thc n khng ti, ng ngi ta lu.
Trong thi k L thi hu, Thi hu phong nhng ngi h L lm vng, bn h L chuyn quyn mun uy
hip v vua cn nh tui, lm nguy h Lu.
Hu tha tng l Trn Bnh s sc mnh khng th can ngn, b nguy n thn, thng ngi mt mnh suy
ngh su xa. Lc Gi n thm, vo thng ch ngi.
By gi Trn tha tng ang suy ngh m chiu, ng thy Lc Sinh, Lc Sinh ni :
- Suy ngh g m m chiu th?
Trn Bnh ni :
- ng on th ti ngh g?
Lc Sinh ci :
- Tc h lm Hu tha tng, l bc hu, t phong ba vn nh, c th gi l giu sang cng cc khng g
hn na. Nhng c iu lo ngh chng qua lo v h L v v vua cn nh m thi.
Trn Bnh ni :
- ng! Nn lm th no?
Lc Sinh ni :
- Khi thin h yn th ngi ta ch n ng Tha tng, khi thin h nguy th ngi ta ch n ng tng
qun. Tha tng v tng qun ha hp vi nhau th cc k s theo, cc k s theo th thin h tuy c bin
nhng ci quyn vn khng b chia x. Cho nn mun lo vic x tc l trong tay hai v m thi. Ti thng
ni vi quan Thi th Ging Hu, nhng Ging Hu vi ti l ch bn chi, xem thng li ni ca ti. Ti
sao ng khng i li vui v vi Thi y v lin kt thn mt vi nhau?
Lc Gi gip Trn Bnh by my k v vic h L. Trn Bnh dng k ca Gi, bn em nm trm cn vng
biu Ging Hu lm l chc th c tic ru v m nhc. Thi y cng p li nh vy. Hai ngi ny lin
kt vi nhau chtch, mu ca h L cng km i. Trn Bnh bn em mt trm n v t, nm mi c xe,
nm trm vn ng tin tng cho Lc Sinh lm ph tn trong vic n ung. Lc Sinh ly nhng th ny i
chi vi cc cng khanh triu nh nh Hn, ting tm lng ly.
n khi git h L lp Hiu Vn , Lc Sinh cng c cng. Hiu Vn ln ngi mun sai ngi i Nam
Vit, bn Trn tha tng bn c Lc Sinh lm Thi trung i phu qua i s Triu , bo y b xe
hong c, ng gi mnh lnh ca mnh l ch cho ng ta theo ng nghi l ca ch hu. Nhng vic y
Lc Gi u lm c nh mun ca nh vua. Vic ny chp trong phn v Nam Vit.
Lc Sinh rt cc cht trn tui tri.
5. Thi S Cng ni :
i truyn sch ca Lch Sinh thng ni sau khi Hn Vng ly Tam Tn, pha ng nh Hng Tch,
em qun vo min t gia t Cng v t Lc, Lch Sinh mc o nh nho n thuyt Hn Vng. Ni th
l khng ng.
Ngay t khi Bi Cng cha vo Quan Trung, chia tay vi Hng V, n Cao Dng gp anh em Lch Sinh.
Ti c sch Tn ng ca Lc Sinh gm mi hai thin, thc l ngi c ti bin lun trong i.

(1) y ch Ngy Bo v Bo lm Ngy Vng pha Bc Hong H.
(2) Xuy Vu c xem l thn chin tranh. on ny k nhng chin cng ca Hn Tn (Xem Hoi m Hu
lit truyn).
(3) ni Lch Sinh sn sng chu cht, sao vua T li khng hng Hn m ni chuyn nh Hn.
(4) Thuc nc Triu
(5) Nguyn vn: giao nghinh. Theo ngha en l n cch nc mt trm dm.
(6) Vua Tn h Triu.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

@cg g-, _-, g- [;t t.cg;,
1. Qu B l ngi nc S, tnh kh khi, thch lm vic ngha hip, ni ting nc S. Hng Tch cho
cm qun, nhiu ln lm Hn Vng nguy khn. n khi Hng V b dit, Cao T thng ngn vng cho ai
tm c B, ai dm giu trong nh th tr ti git ba h. Qu B trn nh h Chu t Bc Dng. H Chu
ni :
- Hn tm tng qun gp, sp tm n nh ti. Nu tng qun nghe li th ti xin hin k, nu khng th xin
tng qun t st trc.
Qu B bng lng. H Chu bn co u, ly vng st buc vo c, cho mc o ngn t trong xe tang cng
vi mi ngi y t trong nh em Qu B n bn cho nh Chu Gia (1). Chu Gia bit l Qu B, bn
mua, cho ra ng cy v dn con trai :
- Vic cy rung th nghe li tn n ny, phi cng n vi n.
Chu Gia bn ln xe mt nga i Lc Dng, yt kin Nh m Hu l ng Cng. ng Cng gi Chu Gia
li ung ru my ngy. Chu Gia nhn y ni vi ng Cng.
- Qu B c ti g ln m Hong thng tm gp nh th?
ng Cng ni :
- B nhiu ln lm Hong thng nguy khn, Hong thng on ng ta cho nn nht nh mun bt ng ta
cho k c.
- ng xem Qu B l ngi nh th no?
ng Cng ni :
- L ngi hin.
Chu Gia ni :
- L ti th ai th ch ngi y, Qu B theo Hng Tch ch l lm theo chc v m thi. Nh vua c th
git tt c by ti h Hng khng? Nay Hong thng mi c thin h, li ch v ci on ring ca mnh m
tm bt mt ngi; sao li t lng hp hi vi thin h nh th? V chng, Qu B hin m Hn li tm bt ng
ta gp, th ng ta khng chy v hng Bc theo H cng chy v hng Nam theo Vit m thi. Ci li ght
ngi trng s n ni buc h phi gip cho nc ch l iu khin Ng T T qut roi trn m Bnh
Vng nc S y (2). Ti sao ng khng nhn lc rnh ni vi Hong thng?
Nh m Hu ng Cng vn bit Chu Gia l ngi rt ngha hip, ngh chc Qu B lnh nh ng ta, bn
ha :
- Vng.
Nhn lc rnh, ng Cng qu nhin ni li nh ca Chu Gia. Nh vua bn tha ti cho Qu B.
Lc by gi mi ngi khen Qu B bit b cng thnh mm (3), Chu Gia cng v vic y m ni ting i.
Qu B c mi ra yt kin, B t ti, nh vua cho lm lang trung.
Trong thi Hiu Vn, B lm Lang trung tng. Thin Vu c ln a th lm nhc L Hu, li l th tc. L
Hu c gin, cho mi cc tng bn.
Thng tng qun Phn Khoi ni :
- Thn xin c mi vn qun, tung honh t Hung N.
Cc tng u ph ha theo ca L Hu, ni :
- Phi.
Qu B ni :
- Phn Khoi ng chm! Cao cm qun hn bn mi vn, cn b nguy khn Bnh Hnh; nay vi mi
vn qun, Khoi lm sao c th tung honh t Hung N c? Th l ni di trc mt Thi hu. V
chng, Tn gy s vi qun H th bn Trn Thng ni ln, n nay vt thng vn cha lnh. Khoi li xu
nnh trc mt Thi hu mun lm thin h rung ng.
Nhng ngi trn in lc by gi u s. Thi hu bi triu. Sau khng bn n vic nh Hung N na.
Qu B lm Thi th H ng. Thi Hiu Vn, c ngi ni ng l ngi hin. Hiu Vn cho mi vo mun
cho lm Ng s i phu. Li c ngi ni ng ta mnh m, khi say th bng bnh kh gn. Qu B n,
ti nh khch x mt thng, b bi chc. Qu B nhn y tin ln ni :
- Thn khng c cng lao. Trm c b h thng n, ch ti H ng, b h v c gi thn, chc l c
ngi la di b h v thn. Nay thn n, khng c lm vic g li bi min m v. iu ny chc l c
ngi gian thn. B h v mt ngi khe m gi thn n, li v mt ngi ch m cho thn i, thn s nhng
ngi c kin thc trong thin h nghe th c th d bit b h l ngi nh th no.
Nh vua im lng, thn. Mt hi lu, ni :
- H ng l qun gn kinh ca trm, cho nn ring triu nh ngi v thi.
B t gi v ni lm quan c.
To Khu Sinh ngi nc S l bin s, my ln mn quyn th ca nhng ngi sang kim tin, th
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

bn qu nhn Triu ng (4) chi thn vi u Trng Qun. Qu B nghe thy th gi th can u Trng
Qun :
- Ti nghe ni To Khu Sinh khng phi l bc trng gi, ng ch chi vi hn.
n khi To Khu Sinh v, mun c th tin c ca u Trng Qun ra mt Qu B. u Trng
Qun ni :
- Qu tng qun khng thch tc h, tc h ch c n!
To Khu c mt mc xin cho c th ri i. To Khu cho ngi mang th n trc. Qu nhin Qu B
c gin, i To Khu. To Khu n lin vi cho Qu B, ni :
- Ngn ng nc S ni: c trm cn vng khng bng mt li ca Qu B. Tc h lm sao c ci
ting y gia min Lng, S? V chng ti l ngi S, tc h cng l ngi S, ti nu cao ci danh
ca tc h trong thin h, chng l khng c cng lao g sao? Ti sao tc h c tuyt ti gay gt n th?
Qu B bn v vy rt vui lng, gi li my thng lm thng khch, dng hu l tin. S d danh ting
Qu B cng ni l do To Khu Sinh truyn b vy.
Em trai Qu B l Qu Tm ni ting dng cm nht Quan Trung, i i vi ngi ta rt cung knh, cn thn,
tnh ngha hip, trong vng my ngn dm, k s u tranh nhau cht cho ng ta. C ln git ngi, trn n
t Ng n nu ti nh Vin T, xem Vin T nh bc anh, xem bn Qun Phu, Tch Phc (5) nh em. C
ln lm Trung t m, Trung y Cht khng dm khng ly l i x. Nhng ngi tr tui thng li dng
ci tn ca Tm hnh s. Lc by gi Qu Tm v B ni ting Quan Trung, mt ngi v dng cm,
mt ngi v tn cn trong ngn ng (6).
Cu ca Qu B l nh Cng lm tng S. nh Cng theo Hng V ui nh v lm khn qun Cao T
pha Ty Bnh Thnh. Binh kh ngn chm nhau, Cao T nguy cp quay li ni vi nh Cng :
- Hai ngi hin sao li lm khn nhc nhau?
nh Cng bn dn qun v. Hn Vng nh vy c thot. n khi Hng Vng b dit, nh Cng yt
kin Cao T. Cao T em nh Cng ra rn trong qun, ni :
- nh Cng lm ti Hng Vng m bt trung, ngi lm cho Hng Vng mt thin h l nh Cng!
Bn chm nh Cng, ni :
- Khin ch k lm ti i sau ch bt chc nh Cng.
2. Loan B l ngi Lng. Khi Lng Vng l Bnh Vit cn lm ngi dn; thng chi vi B cng
khn qua T lm thu nh bn ru. c my nm, Bnh Vit b i n m C D lm cp, cn B th
b ngi ta cp bn lm n t Yn. B tr th cho ch nh mnh, tng Yn l Tang cho lm y.
V sau, Tang lm Yn Vng, cho B lm tng. n khi Tang lm phn, Hn nh Yn bt B lm t
binh. Lng Vng l Bnh Vit nghe vy, ni vi nh vua, xin chuc B lm i phu Lng.
Bnh Vit sai B i s T. B cha v th Hn cho gi Bnh Vit buc ti mu phn git ba h. Sau bu
u Bnh Vit di thnh Lc Dng :
Li chiu ni: Ai c gan thu lim hay xem th bt ngay
B T v bo cng vic di u Bnh Vit, cng v khc. Bn th li bt B bo ln. Nh vua gi B
n mng :
- My theo Bnh Vit lm phn phi khng? Ta cm khng ai c khm lim, my mt mnh cng hn m
khc, r rng l my theo Vit lm phn.
Gic em nu. Lc ang a B n vc nc si. B quay li ni :
- Cho ni mt li ri s cht.
Nh vua ni :
- Ngi ni g?
B ni :
- Khi vua ang bi nguy khn Bnh Thnh, b bi trn gia min Hunh Dng, Thnh Cao, nhng Hng
Vng vn khng sao i v hng Ty ch l c Bnh Vit t Lng cng hp tung vi Hn lm kh cho
S. Trong lc by gi Bnh Vng ch cn nghing v mt bn theo S th Hn b dit, theo Hn th S b
dit. V chng khi gp nhau Cai H, nu khng c Bnh Vit th h Hng cha n ni mt. Thin h
nh, Bnh Vng c cht ph, nhn t phong cng l mun truyn n vn i. Nay b h mi mt ln
bo Lng em binh n, Bnh Vng b bnh khng i c th m b h nghi cho l phn. Ti phn cha
thy, ly iu vn vt git, s cng thn ai cng t cho mnh s nguy. Nay Bnh Vng cht thn sng
cng khng bng cht, xin chu nu.
Nh vua bn tha ti cho B, cho lm y.
Trong thi Hiu Vn, B lm tng quc Yn, lm n tng qun. B bn ni :
- Khn cng m khng nhc n thn, nht mt ch th khng phi l ngi; ph qu m khng lm c tha
thch mun th khng phi l hin.
Do , ai c n c vi mnh th B bo n hu; ai c on vi mnh th B ly lut php git hi. Khi qun Ng
lm phn. B c qun cng nn c phong l D Hu, sau li lm tng quc nc Yn. Gia t Yn v
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

T u lm sinh t thi Loan B, gi l n Loan Cng. B cht nm th nm i Cnh (nm 145 trc
Cng nguyn). Con l Bn tp tc cha lm thi thng. V lc t t tn miu khng dng sc vt ng
nghi thc nn nc b mt.
3. Thi S Cng ni :
Trc ci kh khi anh hng ca Hng V m Qu B vn ni ting dng mnh S, thn nhiu ln dit
ch, ginh ly c dch, c th gi l trng s.
Th nhng b hnh, chu lm n l cho ngi ta m khng cht. Sao m hn vy? Ngi y chc t ph ti
mnh cho nn chu nhc m khng xu h, mun tr ci ti ca mnh cha dng ht vy. Cho nn rt cuc
lm danh tng ca Hn. Ngi hin thc bit trng ci cht (7). Hng nng hu, v l hn h cm khi t
st khng phi c can m u. H khng ngh c k g khc thi!
Loan B khc Bnh Vit, nhy vo vc nc si nh v nh. Ngi y thc bit ch phi cht khng xem
trng ci cht. D ngi lit s thi xa cng lm sao hn c.

(1) Xem Du hip lit truyn.
(2) Cha v anh Ng T T b S Bnh Vng git. T T b trn sang Ng em qun nh tan qun S ly
roi qut thy Bnh Vng cho h cn gin. y ni qut trn m l ni bng.
(3) ni: chu khut phc, co trc u lm n l.
(4) Triu ng l hon quan tn l m; nhn v tc gi king tn cha nn tc gi vit ng.
(5) Xem Ngy K Hu, V An Hu lit truyn.
(6) Nguyn vn: Mt ngi v dng, mt ngi v . ni Qu B l lm.
(7) Tc gi mn Qu B m by t tm s ca mnh: Qu B ni ting trng s nhng chu lm n l khng
t st, khng phi l hn nht. C nhiu ci cht khc nhau. C ci cht ca lit s nh Loan B nhy vo vc
nc si nh v nh, c ci cht, v khng c ng thot ca bn nng hu, v l.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

|.co,_ |,c, _,, Q,c,_ co,_ [;t t.cg;,
1. nh y Trng Thch Chi l ngi Dng, tn t l Qu. Thch Chi c ngi anh l Trng cng
mt nh. Thch Chi nh giu c c lm k lang (2) th Hiu Vn . Mi nm khng c thng, khng
ai bit ting.
Thch Chi ni :
- Lm quan lu, gim bt s nghip ca anh Trng khng thch.
mun xin t quan v nh. Trung lang tng l Vin ng bit ng hin, tic ng b quan, bn xin i Thch
Chi i lm chc yt gi (3). Sau khi vo chu xong, Thch Chi nhn y trnh by nhng vic nn lm trc
mt nh vua.
Vn ni :
- Ni thp thi ch ni chuyn cao xa, ni vic ngy nay c th lm c.
Thch Chi bn ni vic gia thi Tn, Hn ti sao Tn li mt m Hn li ni ln. Ni mt hi lu, Vn khen
hay, bn cho Thch Chi lm yt gi bc xa (4).
Thch Chi theo vua i n ni nui h trong vn nh vua. Nh vua hi vin y coi vn Thng Lm v s
chim chc th vt ghi vo s l bao nhiu.
Hi hn mi cu, vin y nhn quanh nhn qun khng tr li c. Ngi coi chung h bn cnh thay
vin y tr li nh vua rt y v s chim chc, th vt; nh vua hi l tr li ngay, thao thao bt tuyt. Vn
ni :
- Lm quan h li khng nn nh th sao! Vin y khng nh cy c.
Bn ra lnh Thch Chi cho ngi gi chung h lm quan coi vn Thng Lm. Mt hi lu sau Thch Chi
tin ln ni :
- B h cho Ging Hu Chu Bt l ngi nh th no?
Nh vua ni :
- ng ta l ngi trng gi.
Thch Chi li hi :
- ng Dng Hu Trng Tng Nh l ngi nh th no?
Nh vua li ni :
- L ngi trng gi.
Thch Chi ni :
- Ging Hu v ng Dng Hu c khen l trng gi, nhng hai ngi ny bn cng vic th thng
khng ni ra li, h c phi hc anh gi chung h khua mi ma mp u! V chng, nh Tn v tin dng
bn th li, bn th li ua nhau v mt nghim ngt, gt gao cho l gii. Nhng ci t l ch ch lo n cu
vn sung ch khng c lng thng xt thc s ca con ngi. V vy, nh Tn khng nghe ni n sai lm
ca mnh, dn d cho n i Nh Th, thin h suy sp. Nay b h cho rng ngi gi chung h n ni lu
lot m cho thng vt bc, thn s thin h ua nhau bt chc, tranh nhau v ch n ni lu lot m
khng c thc cht. V chng, di m b trn cm ha cn nhanh hn bng v ting vang, vic thng
pht khng th khng cn thn.
Vn ni :
- Phi.
Bn thi khng cho ngi coi chung h lm quan. Nh vua ln xe gi Thch Chi cng ngi. Xe i chm ri,
nh vua hi nhng vic t i Tn. Thch Chi ni thc tt c. n cung, nh vua cho Thch Chi lm cng xa
lnh (5).
c t lu, Thi t v Lng Vng cng i xe vo triu, khng xung xe ca T m. Thch Chi bn ui
theo ngn Thi t v Lng Vng khng cho vo ca in. Sau , tu ln hc h v ti bt knh, khng
xung xe ca cng. Bc thi hu (6) nghe tin y, Vn ct m t li, ni :
- Ta khng cn thn trong vic dy con.
Bc thi hu bn sai s mang chiu tha li cho Thi t v Lng Vng, sau h mi c vo. Vn v
vy cho Thch Chi l ngi k l, cho lm trung i phu.
t lu sau, Thch Chi lm n trung lang tng, theo vua n B Lng.
Nh vua ln m sng pha Bc.
By gi Thn phu nhn i theo, nh vua ch ng Tn Phong cho Thn phu nhn ni :
- ng ny i Hm an y (7)!
Vua sai Thn phu nhn gy n st, nh vua ht theo ting n, su thm khin ngi bun nh. Nh vua
quay li ni vi cc quan :
- Than i! Ly ni Bc Sn lm quch, ly t lt trong, ly sn pht gn li th cn ai ng n c (8)!
Cc quan hu u ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Phi.
Thch Chi tin ln ni :
- Nu trong y c ci m ngi ta thch th d l linh cu hn bng c hn ni Nam Sn cng b ngi ta
soi; nu trong khng c g ngi ta thch th d khng c quch bng cng khng c g phi lo!
Vn khen phi. Sau phong Thch Chi lm nh y.
t lu sau, nh vua i ra khi cu Trung V. C mt ngi di cu chy ra, nga, xe loan ca nh vua
hong s. Vua lin sai qun k bt giao cho nh y.
Thch Chi tra hi bit ngi kia huyn n, nghe xe nga nh vua li nn np di cu. Mt hi lu cho
rng vua i qua, ngi y lin ra th thy xe nga nh vua, cho nn b chy thi. nh y tu ln: mt
ngi phm vo li i nh vua nh pht tin. Vn gin ni :
- Ngi ny t mnh lm cho con nga ca ta hong s. Cng may nga ta hin lnh, ch nu gp con nga
khc th chng lm xe, khin ta b thng sao y th m nh y li x pht tin !
Thch Chi ni :
- Php lut l chung cho nh vua cng nh mi ngi. Nay php lut nh vy m li thay i lm cho
nng th khng c dn tin. V chng, lc by gi, nu nh vua git ngay hn th thi. Ch giao cho nh
y, nh y l ngi cm cn ny mc cho thin h. Nu nghing v mt bn th nhng ngi thi hnh php
lut trong thin h u theo m ty thm bt, dn cn bit t tay chn vo u? Ci xin b h xt cho?
Mt hi lu, vua ni :
- nh y th phi nh th.
Sau , c ngi n trm ci vng ngc trc ch ngi miu Cao , b bt. Vn gin giao cho nh y
tr ti. Thch Chi cn c theo php lut tu, ngi n trm nhng vt dng trong tng miu ca vua phi chm
ngoi ch.
Nh vua c gin, ni :
- Hn v o, n trm miu tin , ta giao cho nh y l mun nh y git c h hn, nay nh ngi
theo lut tu th khng phi l ci mun tn knh ni tng miu ca ta.
Thch Chi ct m, u trn t li ni :
- Php lut nh th l . V li, cng l ti ht c nhng phi theo ch s l nghch hay thun phn bit
nng nh. Nay hn n trm tng miu m git c h hn i th nu nh trong mun mt c mt tn ngu
dn ly mt nm t Trng Lng (9), lc by gi b h bit ly g m tr ti thm na?
Mt hi lu, Vn ni vi Thi hu v cho nh y l phi. Lc by gi in Hu Chu A Phu lm Trung y
v Sn Hu Vng im Khai lm tng quc nc Lng thy Thch Chi xt x cng bnh nn kt lm
bn thn. V vy Trng nh y c thin h khen ngi.
V sau Vn mt, Cnh ln ngi. Thch Chi s co bnh, mun t quan v v s b git n ni. ng
ta mun yt kin nh vua t li nhng cha bit lm sao. Thch Chi dng mu k ca Vng Sinh, rt cc
yt kin nh vua, t ti. Cnh khng bt li.
Vng Sinh l mt ngi n s thch ni v Hong , Lo T. C ln c triu vo triu nh, cc tam cng
v cu khanh u ng dy. Vng Sinh l ngi gi, ni :
- Ti tt giy.
Quay li bo Trng nh y :
- Buc giy cho ti.
Thch Chi qu xung buc giy. Sau y, c ngi bo Vng Sinh :
- Ti sao ring ng li lm nhc Trng nh y triu nh bt ng ta buc giy?
Vng Sinh ni :
- Ti gi v hn, t ngh rng sut i chng gip c g cho Trng nh y. Trng nh y hin nay l v
quan c danh trong thin h. Ti c nhn y lm nhc nh y, bt ng ta qu xung buc giy l mun
cao ng ta.
Cc quan nghe vy, cho Vng Sinh l ngi hin v knh trng Trng nh y. Trng nh y th Cnh
hn mt nm lm tng quc ca Hoi Nam Vng, v ch trc kia c li lm. Mi v sau, Thch Chi
cht, con l Trng Chi, t l Trng Cng lm quan n i phu xin thi, cho rng mnh khng th a dua
sng theo th tc nn sut i khng lm quan.
2. ng ca Phng ng l ngi nc Triu, n i cha di n t i. Khi nh Hn ni ln, di n An
Lng. ng ni ting v c hiu, c c lm ngi cm u cc trung lang th. ng th Vn , Vn
i xe qua hi ng :
- Ti sao c li lm trung lang? Nh u?
ng c theo thc m tu. Vn ni :
- Khi t i, ta thng n cm ca ngi quan coi vic n ung l Cao Kh, ng ta my ln ni vi ta
rng L T, tng nc Triu (10), l ngi hin, nh gn C Lc. Nay mi khi n cm ta vn thng
nh n C Lc. C c bit ng ta khng?
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Cng khng bng Lim Pha, L Mc lm tng.
- Ti sao bit?
- ng ca thn khi Triu coi mt i qun, chi thn vi L Mc. Cha ca thn vn lm tng quc nc
i chi thn vi tng nc Triu l L T nn bit ng ta l ngi nh th no.
Nh vua nghe ni n Lim Pha, L Mc ly lm cao hng v i m ni :
- Than i? Ta khng c Lim Pha, L Mc dng lm tng. Nu c th ta lo g qun Hung N?
ng ni :
- Thn s b h tuy c Lim Pha, L Mc cng khng dng c.
Nh vua ni gin, ng dy i vo cung cm.
Mt hi lu sau, nh vua cho gi ng vo trch :
- Ti sao ng li lm nhc ta trc mt mi ngi, ng khng c dp no khc na ?
ng tu :
- K hn mn ny vn khng bit king d.
Lc by gi qun Hung N mi em i qun xm nhp huyn Chiu Na, git y t Bc a l Ngang.
Nh vua ang lo lng v gic H nn cui cng li hi ng :
- Ti sao ng bit ta khng th dng Lim Pha, L Mc c?
ng tu :
- Thn nghe ni cc vua thi thng c khi no sai tng th qu xung y trc bnh xe ni: Vic trong kinh
th qu nhn quyt nh; vic ngoi kinh th tng qun quyt nh. Vic cng qun, khen thng
ban tc, u do tng qun quyt nh ngoi, khi no v mi tu li. iu khng phi li ni sung
(11). Ngi ng ca thn ni L Mc khi lm tng nc Triu, bin gii, thu ch u t tin dng
nui qun s; vic khen thng u quyt nh ngoi, trong triu khng cn tr. Nh vua ch giao vic chnh
ct sao lm trn trch nhim, cho nn L Mc mi c th tr ht ti nng, tr tu ca mnh chn mt nghn ba
trm c xe, mt vn ba nghn qun k bn tn, mi vn dng s (12). V vy cho nn pha Bc nh ui
c Thin Vu, ph c ng H, dit c an Lm (13); pha Ty chng li nc Tn mnh, pha Nam
gip nc Hn, nc Ngy. Trong thi by gi, nc Triu gn nh xng b. Sau , gp lc vua Triu l
Thin ln ngi, ngi m l con ht. Thin nghe li Quch Khai gim pha, cui cng git L Mc. Sai Nhn T
thay th. V vy cho nn binh b ph tan, qun s b chy, vua nc Triu b nc Tn bt v nc b tiu
dit. Nay thn trm nghe Ngy Thng lm Thi th Vn Trung, tt c thu ch u dng i tn khch,
thuc h v tng s, cho nn qun Hung N trnh xa khng n gn bin gii Vn Trung. Qun ch c mt
ln vo, Thng em xe v qun k nh, git rt nhiu ch (14). S tt u l con em ca dn, di b vic
cy cy ra lm lnh, lm sao bit c giy t s sch! Sut ngy h ra sc chin u chm u hoc bt
sng qun ch. Nhng khi bo cng ln cho qun doanh h ni mt li khng hp th bn quan vn li ly
lut php bt b nn khng c thng. Cn bn quan vn dng php tc bt b ngi ta th li c tin
dng. Thn ngu dt cho rng lut php ca b h qu sng sut, thng qu nh, pht qu nng. V chng,
s d Thi th Vn Trung Ngy Thng phm ti l v s th cp bo cng ln so vi s thc thiu su ci
(15). B h giao ng ta cho quan li xt, trut quan tc bt ng ta chu kh dch mt nm. C th m xt th
b h tuy c Lim Pha, L Mc cng khng dng c. Thn qu tht l ngu, xc phm n iu phi king
phi trnh, ti ng cht, ti ng cht!
Vn vui lng. Hm y sai Phng ng cm c tit tha Ngy Thng, li cho lm quan th Vn Trung.
Nh vua li cho ng lm Xa k y coi cc Trung y v qun lnh nh bng xe cc ni.
Nm th by, Cnh ln ngi, cho ng lm tng quc nc S.
ng xin thi, V ln ngi cu ngi hin ti, ngi ta c Phng ng.
Lc by gi ng hn chn mi tui, khng th lm quan c na, nh vua bn cho con ca ng l
Phng Toi lm quan lang.
Toi tn t l Vng Tn, cng l mt k s t c chi thn vi ti (16).
3. Thi S Cng ni :
Trng Cng ni v bc trng gi, gi php lut khng a dua theo nh vua (17). Phng Cng bn v
tng sy tht th v lm sao! Tht th v lm sao (18)! Ngn ng ni: Khng bit ngi y th hy nhn bn
ngi y. Vic hai ngi bn lun tn tng c th ghi vo s sch triu nh.
Kinh Th ni: Khng thin khng ng, o vua rng ri, cng ng khng thin, o vua cng bnh (19).
Trng Cng, Phng Cng cng gn c nh vy (20).

(1) nh y l chc quan cao nht v t php.
(2) Chc coi cng.
(3) Chc quan lo vic tip khch.
(4) Cm u cc yt gi.
(5) Chc quan coi ca T m.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(6) M ca Vn .
(7) Thn phu nhn ngi Hm an.
(8) ni ng n linh cu.
(9) M ca Hn Cao T.
(10) V Phng ng ni mnh l ngi nc Triu nn Vn ni chuyn v tng nc Triu.
(11) Tr xung gii thch ti sao khng phi l li ni sung.
(12) Nguyn vn: dng s ng thng trm cn vng.
(13) Xem Lim Pha, Ln Tng Nh lit truyn.
(14) Vic lm ging nh L Mc.
(15) Thng pht khc vua Triu xa i vi L Mc.
(16) Vi tc gi.
(17) Cu ny ni v vic Trng Thch Chi bn lun v bc trng gi nh Chu Bt.
(18) Nhc hai ln v tc gi rt tn thng.
(19) Kinh Th, thin Hng Phm. ni nu khng thin lch v khng b phi th o nh vua rng ri khoan
dung li cng bnh. Tc gi ca ngi Trng Thch Chi v Phng ng chnh trc.
(20) Ghp Trng Thch Chi v Phng ng vo mt truyn, tc gi mun ca ngi nhng con ngi mun
ni cho nh vua bit s thc d s thc y khng lm nh vua p lng. y tc gi cng c t ng.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

\_cg gg, qc Q, qc [;t t.cg;,
1. Ngy K Hu u Anh l con ngi anh ch bc ca Hiu Vn hong hu. Cha ng i i t Quan
Tm, thch tn khch. Trong thi Hiu Vn, u Anh lm Tha tng nc Ng, b bnh nn thi. Khi Hiu
Cnh mi ln ngi, Anh lm thim s (1), Lng Hiu Vng l em ca Hiu Cnh, c m l u thi hu
yu. Lng Hiu Vng vo chu, n tic ung ru theo l anh em. Lc by gi nh vua cha lp Thi t.
Ung ru say, nh vua ung dung ni :
- Sau khi mt, ta s truyn ngi cho Lng Vng.
Thi hu mng r, u Anh gi chn ru tin v pha trc dng ln nh vua ni :
- Thin h l thin h ca Cao T, cha truyn con ni l iu nh Hn giao c. Ti sao b h li c th
t tin truyn cho Lng Vng.
Thi hu v vy ght u Anh, u Anh cng cho chc quan ca mnh l nh, nhn c bnh xin thi. Thi hu
gch s tn u Anh trong s ra vo ca cung khng cho vo triu yt.
Nm th ba i Hiu Cnh (nm 154 trc Cng nguyn), nc Ng, nc S lm phn (2), nh vua xt
trong tn tht v nhng ngi h u (3)
khng ai gii bng u Anh nn mun mi Anh. Anh vo yt kin, mn c bnh hon t chi ni mnh
khng sc. Thi hu cng thn. By gi nh vua ni :
- Ngy nay thin h ang gp chuyn nguy cp, l no Vng Tn (4) li nhng chc y hay sao?
Bn cho Anh lm i tng qun cho mt ngn cn vng. Anh bn ni :
- Vin ng, Loan B (5) l nhng vin tng c danh v nhng k s c ti hin nay v nh, nn dng h.
c nh vua cho bao nhiu vng, Anh u by ngoi hnh lang, di mi ca, thy cc tng s i qua lin
bo h ly m dng, khng cho vng vo nh.
u Anh gi t Hunh Dng, cai qun qun T v Triu. Sau khi qun by nc b tiu dit, Anh c
phong lm, Ngy K Hu. Bn du s, tn khch tranh nhau theo Ngy K Hu. Trong thi Hiu Cnh mi khi
ra triu bn vic ln, nhng ngi c phong hu khng ai dm xem mnh ngang hng vi iu Hu (6) v
Ngy K Hu.
Nm th t i Hiu Cnh (153 trc Cng nguyn) lp Thi t Lt, sai Ngy K Hu lm Thi ph ca Thi
t.
Nm th by i Hiu Cnh. Lt thi t b trut, Ngy K my ln can ngn khng c. Ngy K co bnh
rt lui v n chn ni pha Nam Lam in my thng. Cc tn khch, bin s khuyn ng, nhng khng ai
lm cho ng tr v triu. Cao Toi ngi nc Lng bn ni vi Ngy K :
- Ngi c th lm cho tng qun giu sang l nh vua, ngi c th lm tng qun thnh ngi thn tn
ca triu nh l Thi hu. Nay tng qun lm Thi ph Thi t, Thi t b ph trut, tng qun khng can
ngn c; can ngn khng c, li khng dm cht, rt lui co bnh m gi nc Triu lui v ni nhn
dt khng chu vo triu. Nu cn c vo s vic m xem th l tng qun mun nu ln ci sai lm ca
nh vua, nh c hai cung u gin tng qun th v con s chng cn sng st c u.
Ngy K Hu cho l phi, bn ng dy vo triu nh c.
o Hu (7) thi lm Tha tng. u thi hu my ln tin c Ngy K Hu. Hiu Cnh ni :
- Thi hu cho ti tic r diu g, m khng cho Ngy K lm Tha tng hay sao? Ngy K l ngi t ph
t c, d khinh sut trong cng vic, kh lng lm Tha tng, mt chc v cn con ngi thn trng.
V vy nh vua khng dng u Anh, m dng Kin Lng Hu l V Uyn lm Tha tng.
2. V An Hu in Phn l ngi em cng m vi Hong hu vua Hiu Cnh, sinh Trng Lng. Lc
Ngy K Hu lm i tng qun, thnh t th Phn lm quan lang cha c qu trng, thng qua li
hu ru nh Ngy K, qu xung ng ln nh bn con chu vy.
n cui i Hiu Cnh, Phn cng c vua yu qu, lm Thi trung i phu. Phn c ti ni nng, bin
lun, hc vn t c. Vng thi hu l ngi hin. Khi Hiu Cnh mt, lin trong ngy y Thi t c lp ln
ni ngi.
Hong thi hu thay vua tr v, thng dng k ca bn tn khch ca in Phn trn p v v v dn
chng. Em ca Phn l in Thng, v l em Thi hu, cho nn Hiu Cnh lm vua c ba nm th Phn
c phong lm V An Hu, Thng c phong lm Chu Dng Hu.
Lc u V An Hu tng rng mnh s c lm Tha tng nn khim tn vi cc tn khch, tin c cc
danh s, ngi no nh th mi ra lm quan mun p o cc quan vn v theo Ngy K. Nm th nht
nin hiu Kin Nguyn (nm 140 trc Cng nguyn) (8) Tha tng Uyn b bnh nn thi khng lm na,
nh vua bn vic c ngi lm Tha tng v Thi y. Tch Phc ni vi V An Hu :
- Ngy K lu nay c tn qu, k s trong thin h vn theo ng ta.
Nay tng qun mi ni ln cha bng Ngy K. Nu nh Hong thng cho tng qun lm Tha tng
th c nhng cho Ngy K. Ngy K lm Tha tng th tng qun th no cng lm Thi y, Thi y v
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Tha tng cng tn qu nh nhau thi. Ngi li c ting nhng cho ngi hin.
V An Hu em iu ni bng ni gi vi Thi hu Thi hu ni li vi nh vua. Kt qu Ngy K Hu
c lm Tha tng v V An Hu lm Thi y. Tch Phc mng Ngy K Hu, nhn y c li khuyn :
- Ngi tnh yu ngi thin, ght ngi c. Nay ngi thin khen ngi cho nn ngi lm n Tha tng
nhng ngi li ght ngi c m ngi c li ng, th no h cng gim pha ngi. Nu c th bao dung
c c hai hng ngi th ngi s c lm lu; nu khng ngi s b ngi ta gim pha m ri b a v
Tha tng.
Ngy K khng nghe.
Ngy K v V An u thch o Nho (9), tin c Triu Qun lm ng s i phu, Vng Tang lm lang trung
lnh, n L Thn Cng. Mun t nh minh ng (10), khin ch hu v nc ca mnh (11), b vic cm
ra vo ca i, lm cc l phc theo php tc, nu r thin h thi bnh. Ngy K xt nhng ngi h u
v h tn tht, ai phm hnh km th gch tn trong s.
Lc by gi nhng ngi h ngoi u lm tc hu, cc v hu u ly cng cha, khng ai mun v nc.
V vy ngi ta ngy ngy gim pha vi u thi hu. Thi hu thch thuyt ca Hong , Lo T, tri li
bn Ngy K, V An, Triu Qun, Vng Tang li mun suy tn Nho gio dm o gio. V vy u thi hu
cng khng thch bn Ngy K.
Nm th hai nin hiu Kin Nguyn (nm 139 trc Cng nguyn) ng s i phu l Triu Qun xin ng tu
cng vic vi ng cung (12). u thi hu gin lm, bn ph trut bn Triu Qun, Vng Tang v bi Tha
tng, Thi y cho Bch Ch Hu l Ha Xng lm Tha tng. V Cng Hu l Trang Thanh ch lm
Ng s i phu. Ngy K, V An v vy vn gi tc hu m v nh.
V An Hu tuy khng lm quan, nhng nh Vng thi hu (13) nn c tin yu, my ln bn cng vic u
c kt qu.
Cc qun li v k s ham th li u b Ngy K theo V An. V An ngy cng kiu cng.
Nm th su nin hiu Kin Nguyn (nm 135 trc Cng nguyn). u thi hu cht, Tha tng l Xng,
Ng s i phu l Thanh ch b bi v khng lo vic tang. Nh vua cho V An Hu in Phn lm Tha
tng, cho quan i t nng Hn An Quc lm ng s i phu. K s trong thin h, cc quan cc nc v
ch hu li cng xu ph V An. V An mt my xu x nhng li c tn qu. ng ta cho rng ch hu nhiu
ngi ln tui, nh vua th mi ln ngi, tui cn nh (14), mnh nh l ngi thn thch nn c lm Tha
tng kinh, nu khng dng nghi l bt h phi nht nht phc tng mnh th thin h khng s.
Lc by gi Tha tng vo tu, ngi ni chuyn sut bui, ni g cng c nh vua nghe theo. C ln tin
c ngi ta t ch cha lm g ln n lm chc quan hai nghn thch, quyn ln t c nh vua. Nh vua ni
:
- ng b nhim quan li xong cha? Ti cng mun b nhim quan li y.
C ln Phn xin t ca nha mn m rng thm nh ca ca mnh, nh vua ni gin ni:.
- Sao ng khng ly lun c kho v kh cho ri.
Sau , ng ta mi bt xin x.
C ln in Phn mi tn khch ung ru ngi anh l Ci Hu ngi ngonh mt v hng Nam cn
mnh ngi ngonh mt v hng ng (15). ng ta cho rng mnh lm Tha tng nh Hn l gi a v
cao, khng th v ch anh em m gim bt s tn qu. V vy An V cng kiu ngo, sa sang nh ca p
hn tt c cc ch hu. Rung vn u ht sc mu m cn nhng ngi i cc ch cc qun huyn
mua cc sn vt v th gp nhau tng on ngoi ng. Trc nh by chung trng, t c khc chin
(16).
phng sau, n b k n hng trm. Ch hu mang vng, ngc, ch, nga chi n biu khng k
xit.
Ngy K khng cn u thi hu (17) nn cng khng c dng, khng c th lc. Tn khch dn dn i
thi , t ra kiu ngo. Ch c mt mnh Qun tng qun vn i x nh c. Ngy K thng ngy lm l
khng vui, ch chi thn vi mt mnh Qun tng qun.
3. Qun tng qun tn l Phu ngi huyn Dnh m. Cha Phu l Trng Mnh c ln lm mn h ca
Dnh m Hu Qun Anh. Mnh c yu qu, do c tin c lm n chc quan hai nghn thch. Mnh
ly h Qun, gi l Qun Mnh.
Trong thi Ng, S lm phn, Dnh m Hu Qun H lm tng qun di quyn ca Thi y, mi Qun
Mnh lm Hiu y. Phu em mt ngn ngi theo cha. Qun Mnh tui gi, Dnh m Hu c ni mi Mnh
mi c dng.
V th Mnh bc bi khng bng lng. Lc chin u Mnh thng xng vo ni qun ch mnh (18) v cui
cng cht gia qun Ng.
Theo php lnh trong qun, nu cha con cng tng qun c ngi cht th ngi cn sng c th mang hi
ct v. Qun Phu khng chu v lo vic chn ct, khng khi ni :
- Xin ly u ca Ng Vng hay u ca tng qun nc Ng tr th cho cha.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Qun Phu bn mang o gip, cm gio, chn nhng trng s trong qun i m mnh quen bit, ngi tnh
nguyn i theo c my chc. Nhng khi ra khi ca thnh khng ai dm tin ln. Ch c hai ngi v mi
my ngi tng n (19) phi nga vo trong qun ca Ng, n di c i tng ca Ng, git v lm b
thng my chc ngi, khng tin ln c na, h li phi nga v, khi vo thnh ca Hn th nhng ngi
tng n u cht ht ch cn mt qun k i theo. Phu b hn mi vt thng nng, may c th thuc qu
gi ngn vng mi khi cht.
Thng tch mi hi bt. Phu li xin vi tng qun :
- Ti bit thm ng ngch trong thnh ca qun Ng, xin cho ti i ln na.
Tng qun khen ngi lng can m ngha kh ca Phu, nhng s Phu cht mt nn ni vi Thi y. Thi y
bn c sc can ngn. Sau khi qun Ng b ph, Qun Phu v vy ni ting trong thin h.
Dnh m Hu ni vi nh vua, nh vua cho Phu lm Trung lang tng.
c my thng, phm sai lm thi khng lm quan.
Sau nh Trng An, nhng ngi giu sang Trng An khng ai khng khen ngi Phu.
Thi Hiu Cnh, Phu lm n Tha tng nc i. Khi Hiu Cnh mt, Kim thng (20) mi ln ngi cho
rng Hoi Dng l ni then cht trong thin h; qun mnh t tp y nn cho Qun Phu n lm Thi th
Hoi Dng.
Nm th nht mn hiu Kin Nguyn, Phu v kinh lm thi bc. Nm th hai Phu ung ru cung Trng
Lc vi V y l u Ph, hai ngi ci nhau khng ai chu ai. Phu say, nh Ph, Ph l hng em ca u
thi hu. Nh vua s u thi hu git Phu nn di Phu i lm Tha tng nc Yn. c my nm, phm
li, b quan v, nh Trng An.
Qun Phu l ngi cng trc, ung ru say th hung hng, khng thch ngi ta nnh trc mt. i vi
nhng ngi bn ngoi nh vua, c th lc hn mnh, khng mun dng l i x vi mnh th th no Phu
cng tranh hn vi h; tri li i vi nhng k s km mnh th cng ngho hn th Phu cng knh trng, coi
ngang hng. ni t tp ng ngi, Phu tin c nhng ngi hu bi. K s cng v vy khen ngi ng ta.
Tnh Phu khng thch vn hc, thch ngha hip. Mt khi vi ai th nht nh lm. Nhng ngi Phu i li
ton l hng ho kit hay nhng bn i gian, i c. Nh Phu giu c n my ngn lng vng, khch n
mi ngy ngt trm ngi. H hng khch kha cp ot rung vn, ao h, p tranh quyn ginh li
cho mnh, honh hnh Dnh Xuyn. Tr con Dnh Xuyn c bi ht: Nc Dnh Xuyn trong h Qun c
vinh; nc Dnh Xuyn c, h Qun b git c gia tc.
Tuy Qun Phu nh giu nhng v mt th lc nn cc quan khanh, tng, th trung, khch kha ngy cng t
n chi. n khi tht th, Ngy K Hu cng mun da vo Qun Phu che ch cho nhau v gt b
nhng ngi trc kia hm m nhng sau b mnh. Qun Phu cng da vo Ngy K c i li vi cc
lit hu, tn tht, ng cao danh ting ca mnh. Hai ngi nng nhau, tn trng nhau, chi vi nhau
nh cha vi con rt l vui v, khng lc no chn, ch tic bit nhau qu mun.
Qun Phu c tang, qua nh Tha tng. Tha tng ung dung ni :
- Ta mun cng Trng Nh (21) sang nh Ngy K Hu nhng Trng Nh li c tang.
Qun Phu ni :
- Tng qun h c n thm Ngy K Hu, th Phu ny u dm v chuyn c tang m t chi. Ti xin ni li
vi Ngy K Hu chun b ru tht, tng qun sng mai s n.
V An bng lng. Qun Phu ni li vi Ngy K Hu tt c nhng iu V An Hu ni. Ngy K cng v
mua thm ru tht ban m qut tc, dy sm sp t cho n sng. T tng sng sai y t ng
chc ngoi ca. Mi n tra Tha tng vn khng n. Ngy K ni vi Qun Phu :
- Tha tng qun hay sao?
Qun Phu bc mnh ni :
- Phu xin khng ngi c tang phc n mi, th no ng ta cng n.
Phu bn ln xe nga, thn hnh i n Tha tng. Trc y Tha tng ch ni a vi Qun Phu thi
ch thc ra khng c n. Khi Qun Phu n ca, Tha tng cn ang nm trn ging. Qun Phu bn
vo gp mt, ni :
- Hm qua tng qun c ha n nh Ngy K, v chun b thc n i t sng n gi cha dm n.
V An kinh ngc xin li :
- Hm qua ti say qun mt nhng iu ni vi Trng Nh.
Bn ln xe i, nhng li i chm ri, Qun Phu li cng ni gin. n khi ung ru say. Qun Phu ng dy
ma, mi Tha tng ma. Tha tng khng ng dy, Qun Phu ngi ni xc phm Tha tng. Ngy
K bn Qun Phu a i ni khc xin li vi Tha tng. Tha tng ung mi n m rt vui ri tr v
(22).
C ln Tha tng sai Tch Phc xin Ngy K rung, pha Nam thnh, Ngy K c gin ni :
- Gi ny tuy b b ri, tng qun c tn qu nhng lm sao c th ly th lc cp ca ti.
Ngy K khng cho. Qun Phu nghe ni ni gin mng Tch Phc. Tch Phc khng mun hai ngi sinh
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

him khch, nn dng li l khn kho xin li Tha tng, ni :
- Ngy K gi sp cht xin chu kh i mt cht.
Sau V An nghe ni Ngy K v Qun Phu gin, khng a rung cho mnh, cng ni gin, ni :
- Con Ngy K c ln git ngi. Phn ny cu cho n sng. Xa Phn nh Ngy K, Ngy K mun g cng
c, ng ta cn tic my m rung sao? Cn Qun Phu th can d g vo vic ny! Thi ta chng dm xin
rung na u (23).
V vy V An rt on Ngy K, Qun Phu.
Ma xun, nm th t, nin hiu Nguyn Quang (nm 131 trc Cng nguyn) Tha tng ni :
- Qun Phu nh Dnh Xuyn honh hnh d qu, dn kh v ng ta, xin lm n.
Nh vua ni :
- l vic ca Tha tng, cn xin lm g?
Qun Phu cng lm lt nhng vic kn ca Tha tng dng th on gian xo mu li, ly vng ca
Hoi Nam Vng (24) v nhng li ni b mt ca ng ta. Tn khch hai nh can ngn hai ngi mi thi,
on th mi c ci.
Ma h, Tha tng ly con gi ca Yn Vng lm phu nhn, c chiu ca Thi hu mi lit hu tn tht
n mng. Ngy K Hu gh qua nh Qun Phu, mun r ng ta cng i mng. Qun Phu t chi ni :
- Phu my ln say ru c li vi Tha tng. Tha tng by gi li c him khch vi Phu.
Ngy K ni :
- Vic xong ri.
Bn p Phu cng i. n khi ung ru say, V An ng dy lm l chc th, tt c c ta u ri khi chiu
sp xung ly. n khi Ngy K chc th th ch c nhng ngi quen c ri khi chiu m thi, cn th ch
qu mt chn trn chiu. Qun Phu khng bng lng, ng dy mi ru n trc mt V An. V An qu
trn chiu ni :
- Ti khng ung ht c chn ru.
Phu ni gin ci lt m rng :
- Tng qun l bc tn qu, xin ung cn chn.
By gi V An khng chu, Phu cm ru n trc mt Lm Nh Hu, lc ny Lm Nh Hu ang gh tai
ni chuyn vi Trnh Bt Thc, li khng ri khi chiu, Phu khng bit trt gin d ca mnh ln u ai, bn
mng Lm Nh Hu :
- ng thng ngy gim Trnh Bt Thc, cho ng ta khng ng mt ng tin, th m hm nay c ngi
trng gi chc th, ng li bt chc bn nhi n, ni th thm bn tai nh vy ?
V An bo Qun Phu :
- ng Trnh v ng L (25) ngi lm V y ca ng cung, ngi lm V y ca Ty cung. Nay ng Trng
Nh lm nhc Trnh tng qun trc mt mi ngi, th ng Trng Nh khng n mt L tng qun hay
sao?
Qun Phu ni :
- Hm nay chm u, m vo bng cn bit g Trnh vi L na (26).
Khch kha ng dy gi v i ng dn dn i ra. Ngy K Hu vy tay bo Qun Phu ra. V An ni gin,
ni :
- l ti ca ta lm cho Qun Phu cng kiu ngo.
Bn ra lnh cho qun k gi Qun Phu li. Qun Phu mun ra khng c. Tch Phc ng dy xin li, c
Qun Phu, bo t li. Qun Phu cng ni gin, khng chu xin li. V An bn vy qun k tri Phu nh
khch x, gi ngi trng s vo m bo :
- Hm nay c chiu triu tp nhng ngi tn tht n, Qun Phu mng nhic tn khch, phm ti bt knh
(27) tri nh c tht.
V An bn xt nhng vic lm t trc, sai quan li chia nhau ui bt, h hng h Qun, u b ti chm
ch. Ngy K Hu xu h, xut tin ca, nh tn khch xin h, nhng khng ai lm sao c. Cc quan li
ca V An u l tay chn ca ng ta, h Qun u trn trnh. Qun Phu b tri cho nn khng lm sao t
gic nhng iu m m ca V An.
Ngy K liu mnh tm cch cu Qun Phu, v can Ngy K :
- Qun tng qun c ti vi Tha tng, chng li gia nh ca Thi hu cn cu lm sao c.
Ngy K Hu ni :
- Tc hu l do ta m c c, nn t ta b n i th cng khng tic g. V chng ta quyt khng th no
cho Qun Trng Nh cht mt mnh cn anh ny sng st.
Bn giu ngi nh, ngm vit th dng ln nh vua. Nh vua lin gi vo, Ngy K k li u ui vic Qun
Phu say ru c li, ti khng ng cht. Nh vua cho l phi, cho Ngy K n v ni :
- n ng cung bin lun trc nh thn.
Ngy K n ng cung ht sc ca ngi Qun Phu l ngi tt, ni ng ta say ru c li, nhng Tha
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

tng li ly nhng vic khc vu co bt ti ng ta.
V An li ra sc gim pha Qun Phu lm nhng diu ngang ngc, phm ti phn nghch v o, Ngy K
xem chng khng bit lm sao bn ni nhng khuyt im ca Tha tng.
V An ni :
- Thin h may mn c an ninh v s. Phn nh l ch thn thch lm Tha tng, diu ti thch ch l m
nhc, ch nga, rung vn, nh ca m thi. iu ti yu ch l nhng ngi ht xng v bn th kho,
ch khng phi nh Ngy K, Qun Phu, ngy m chiu tp bn ho kit, trng s trong thin h cng nhau
bn bc, trong lng m thm ph bng triu nh, khng nhn ln tri m ci u vch di t, ch chc ch
hai cung c him khch, mong mi thin h c bin ng lp cng ln. Thn khng hiu bn Ngy K lm
ci g (28).
Nh vua bn hi triu thn :
- Trong hai ngi ai phi?
Ng s i phu Hn An Quc, ni :
- Ngy K ni: Cha Qun Phu cht, Qun Phu thn mang gip phi vo ch qun Ng bt trc, mnh b my
mi vt thng, ni ting trong ba qun l bc trng s trong thin h, khng phm iu gian c ln, vic
tranh nhau chn ru khng khin ngi ta dn ra nhng sai lm khc git. iu Ngy K ni l ng.
Tha tng ni: Qun Phu i li vi bn gian c, xm phm dn lnh, nh giu hng trm triu, honh hnh
ngang ngc Dnh Xuyn, ln t tn tht, xm phm nhng ngi trong ct nhc, tc nh ngi ta ni
cnh ln hn gc; bp chn ln hn v, khng cht th s sinh ha. Li ni y ca Tha tng cng ng.
Xin Hong thng xt.
Cp m (29) lm ch tc y cho Ngy K l phi, song khng dm mnh bo ni iu mnh ch trng.
Cn nhng ngi khc khng ai dm ni.
Nh vua gin ni s (30) ni :
- Nh ngi hng ngy thng ni vic hay d ca Ngy K, V An, th m hm nay triu nh bn bc th
c lng ta lng tng nh con nga b buc vo c xe, ta chm lun tt c bn ngi by gi.
Nh vua bn bi triu ng dy i vo hu cm bn cnh Thi hu. Thi hu cng sai ngi i rnh, ri v k
li tt c cho Thi hu bit. Thi hu ni gin khng n, ni :
- Nay ta cn sng th m ngi ta u ln t em ca ta, khi ta trm tui ri th h n tht n mt. Nh vua h
phi l g hay sao? Hin nay nh vua ang cn y th bn kia ch bit ph ha, nhng mt khi trm tui
ri th hi c nh c bn h khng?
Nh vua xin li, ni :
- H u l ngi bn ngoi cho nn mi bn bc triu nh. Nu khng th l vic ca mt vin li coi
ngc quyt nh thi.
By gi Thch Kin lm lang trung lnh trnh by cho nh vua bit nguyn nhn sinh xch mch gia hai
ngi.
Sau khi bi triu, V An dng li ca Ch Xa (31) gi Hn ng s i phu ln cng ngi, gin d ni :
- Trng Nh i ph vi mt thng trc gi (32) lm g m phi rt r nht nht ni nc i nh vy?
Hn ng s th di hi lu bo Tha tng.
- Sao ngi khng t trng? Ngy K ch trch ngi, th ng l ngi phi ct m, ci di n, xin v ni: Ti l
ch thn thch may c gi chc v ny, ch thc ra khng nng lc. iu Ngy K ni u ng c.
Nh vy th no nh vua cng khen ngi khim nhng, m khng trut ngi. Ngy K trong lng th no
cng xu h v nh ng ca cn li m t st. By gi ngi ta ch trch ngi, ngi cng ch trch ngi ta
nh bn n b con nt bun bn ci c nhau, sao m ngi khng bit i th n th.
V An xin li ni :
- Lc ci nhau gp qu khng ngh n iu .
Nh vua bn sai ng s cn c vo s sch chp ti trng i chiu vi nhng li Ngy K khen Qun Phu,
thy c nhiu ch khng ph hp, cho l Ngy K la di nh vua nn b t trong ngc t khng. Thi
Hiu Cnh, Ngy K tng c di chiu (33) ni: Nu c vic g khng li th c th ty tin tu ln nh
vua. n khi mc vo v Qun Phu, ti n b git c h, vic ngy cng gp, cc quan khng ai dm ni vi
nh vua na. Ngy K bn sai ngi chu dng th ni may g c yt kin ln na. Th tu ln nhng
trong cung khng c di chiu, chiu th ch ct ring nh Ngy K, li nim phong bng n ca Ngy K l
bc gia thn. Cc quan bn khp Ngy K vo ti gi mo chiu ca tin , ti ny b chm gia ch. Thng
mi, nm th nm (nm 132 trc Cng nguyn) xt tt c Qun Phu v ngi nh. Ngy K mi v sau
mi nghe tin. Khi nghe tin ni gin. Mc bnh trng phong khng n, mun cht. Nghe ni nh vua khng c
mun git Ngy K, Ngy K li n khi bnh. Qu nhin lnh ban xung khng khp Ngy K vo ti cht.
Nhng c li n i ni xu n tai nh vua (34) cho nn ngy cui thng thng mi hai b khp vo ti
chm gia ch V Thnh.
Ma xun nm y V An Hu mc bnh c mt mc go xin tha ti. Sau thy bi nhn qu xem qu l ai th
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

thy Ngy K cng Qun Phu gi ly ng ta mun git ng ta. V An cht, con l in tp tc. Nm th ba
nin hiu Nguyn Sc (nm 126 trc Cng nguyn). V An Hu phm ti mc o ct vo cung b khp vo
ti bt knh.
Vic Hoi Nam Vng l An mu phn tit l b trng tr. Trong triu trc, Hoi Nam Vng vo chu, V
An Hu lm Thi y n Hoi Nam Vng Bi Thng bo Hoi Nam Vng :
- Nh vua cha c Thi t, i vng l ngi hin nht li l chu ca Cao T; nu nh nh vua bng h,
i vng khng c lp th cn ai c lp na?
Hoi Nam Vng c mng a cho V An Hu vng v l vt. Sau v Ngy K, nh vua khng cho V An
Hu l phi, ch v c Thi hu m thi.
n khi. nghe vic Hoi Nam Vng t vng, nh vua ni :
- Nu V An Hu cn sng th git c h.
4. Thi S Cng ni :
Ngy K, V An u l ngi bn ngoi nh vua m c trng vng, Qun Phu nh quyt tm nht thi m
c ni danh. Ngy K nh vic trn p Ng, S m c ni ln. V An c qu trng trong phm vi
ngy thng.
Nhng Ngy K thc khng bit thay i theo thi th. Qun Phu v hc li bng bnh ngang ngc, hai
ngi nng cho nhau, gy nn tai ha. V An th, mun cy quyn ch v chn ru m on gin hm
hi hai ngi hin. h! Thng thay! Lm hi ngi khc th mng ca mnh khng c di (35).
Mi ngi khng yu (36) kt qu mang ting c. h! Thng thay!

(1) Chc quan coi vic trong cung Hong hu, Thi t.
(2) Tt c by nc lm phn, quan trng nht l Ng Vng, S Vng.
(3) Tt c nhng ngi trong h ni (h Lu) v h ngoi bn m (h u).
(4) Vng Tn l tn t ca u Anh.
(5) Xem Qu B, Loan B lit truyn.
(6) iu Hu l Chu Phu - Xem L tng qun lit truyn.
(7) Tc Lu X. Lu X c phong l o Hu.
(8) Trung Quc bt u c nin hiu t y.
(9) V thch o Nho nn tin c nhng ngi theo o Nho. L Thn Cng tn Bi ni ting v Nho hc L
chuyn tr Kinh Thi, L Thi cn li ngy nay l do ng ta son. Triu Qun, Vng Tang l hc tr ca Bi.
(10) Nh minh ng: nh lp nn triu ch hu, pht huy chnh gio ca Thin t.
(11) i Hn nhng ngi c phong hu tuy c t phong nhng c kinh khng v t phong ca
mnh.
(12) By gi u thi hu Trng Lc cung pha ng gi l ng cung. ni ng tu vi Thi hu m
tu thng vi nh vua.
(13) Vng thi hu v Hiu Cnh, m V trn ni l ch cng m khoe cha vi in Phn.
(14) V ln ngi 16 tui.
(15) i Hn hng ng l tn qu hn hng Nam.
(16) C cn cong, c ny ch vua dng khi n mi cc n s. iu chng t in Phn mun ln t nh
vua.
(17) By gi u thi hu cht.
(18) t rng mnh cha gi.
(19) N l lm b h Qun Phu.
(20) Ch V . Khi tc gi vit V vn cn sng nn gi l kim thng.
(21) Tn t Qun Phu.
(22) K li mt trng hp hai ngi tng bc nhau.
(28) Ni di.
(24) Hoi Nam Vng tn Lu An, tc gi b Hoi Nam t mu phn b l, t st.
(25) L Qung, xem L tng qun lit truyn.
(26) ni: hm nay ai phm vo ta th ta liu cht nh li, c g Trnh vi L. Cu ny m ch Tha tng.
(27) C chiu Thi hu triu tp nhng ngi tn tht. Qun Phu mng khch tc l phm ti bt knh. Phm
ti y l b chm.
(28) m ch lp phe ng, coi thng Thi hu v Hong ch c hi lm phn.
(29) Xem Cp m lit truyn.
(30) Ch Trnh ng Thi.
(31) Ca ngoi cung cm.
(32) Trng Nhu l tn t ca Hn An Quc, thng trc gi ch u Anh.
(33) Chiu ca Cnh trao cho trc khi cht.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(34) in Phn phao rng Ngy K ph bng nh vua.
(35) Ch in Phn.
(36) Ch Qun Phu.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

_g tco,_ c, [;t t.cg;,
1. Tng qun L Qung l ngi huyn Thnh K t Lng Ty. T tin l L Tn i Tn lm tng ui
bt c Thi t an nc Yn. Trc y He L, sau di n huyn Thnh K. Nh Qung i i hc
bn cung.
Nm th mi bn i Hiu Vn (nm 166 trc Cng nguyn) ngi Hung N em i qun vo nh
Tiu Quan, Qung ly t cch con nh lng thin tng qun nh qun H, nh gii ci nga bn cung,
chm c nhiu u gic, bt c nhiu gic nn c lm chc trung lang i Hn (1). Em h ca
Qung l L Thi cung lm quan lang. Hai ngi u c thng t chc trung lang ln lm v k thng th
(2), lng tm trm hc. Qung thng theo nh vua i chi, nhiu ln xung phong hm trn b c ca
quan bt c th d. Vua Hiu Vn ni :
- Tic thay, ngi khng gp thi! Nu ngi sinh thi Cao th lm chc Vn h hu chng cn phi ni.
n khi Hiu Cnh mi ln ngi, Qung lm y (3) qun Lng Ty, di lm K lang tng. Lc Ng, S
(4) em binh ni dy, Qung lm Phiu k y, theo Thi y l Phu nh qun Ng, qun S, git c
c, ni danh gn Xng p. V Lng Vng trao cho Qung n (5) tng qun, nn lc Qung tr v
khng c thng, i sang lm Thi th qun Thng Cc.
Hng ngy Hung N n giao chin, Cng Tn Hn Da lm n thuc quc (6)
khc tu ln vua :
- Ti nng v dng kh ca L Qung, trong thin h khng c hai, nhng t ph mnh gii, nh nhau nhiu
ln vi gic s cht mt.
Vua bn i Qung lm Thi th Thng Qun. Sau Qung sang lm Thi th cc qun thuc bin gii
ri chuyn n Thng Qun. Qung tng lm Thi th Lng Ty, Bc a, Nhn Mn, i Qun, Vn
Trung (7)
u ni ting nh hng.
Hung N em i binh vo Thng Qun, nh vua sai trung qu nhn (8)
theo Qung tp dt binh lnh nh Hung N. Trung qu nhn em my chc qun k xng vo qun ch,
thy ba ngi Hung N, giao chin. Ba ngi kia quay li bn trung qu nhn b thng, git gn ht cc
qun k. Trung qu nhn chy v gp Qung, Qung ni :
- chc l bn sn chim iu.
Qung bn em mt trm qun k ui theo ba ngi. Ba ngi b nga i b, i c my mi dm,
Qung sai qun k ca mnh dn ra hai cnh t hu cn Qung thn hnh bn ba ngi kia, git cht hai
ngi, bt sng mt ngi th ng l bn Hung N sn chim iu. Sau khi tri y em ln nga, nhn xa
thy c my nghn qun Hung N. H thy Qung cho l qun k ra d qun ch nh, nn ln ni by
trn (9). Mt trm qun k ca Qung u c s mun rui chy v. Qung ni :
- Chng ta cch i qun my mi dm, nay nu mt trm qun k ny b chy, bn Hung N ui theo bn
th ta cht ht. Nu ta li, bn Hung N th no cng cho rng ta ra d ch cho i qun, chng s khng
dm nh chng ta.
Qung ra lnh cho qun k :
- Tin!
Tin n cch trn a ca Hung N hai dm, bn dng li, ra lnh :
- Tt c xung nga ci yn!
Qun k ni :
- Qun gic ng li gn, nu c vic gp th lm th no?
Qung ni :
- Gic kia cho rng chng ta b chy. Nay chng ta u ci yn t rng khng chy cho chng cng tin
chng ta khiu khch.
V th qun H khng dm nh.
C vin tng ci nga trng ra ch huy qun s. L Qung ln nga cng hn mi qun k, xng ra bn
cht vin tng H ci nga trng ri li tr v, vo gia m qun k. Qung ci yn, ra lnh cho qun
lnh u th nga m nm. Khi y tri chiu, qun H vn ly lm l khng dm nh. Lc na m, qun H
cng cho l Hn c phc binh bn cnh, mun ang m sang nh h, nn tng H rt qun i. Sng r,
L Qung v vi i qun ca mnh v i qun khng bit Qung i u nn khng theo tip ng (10).
2. Mi v sau, Hiu Cnh mt, V ln ngi. Nhng ngi xung quanh nh vua cho Qung l bc danh
tng, nn Qung c lm Thi th Thng Qun, c ct lm V y cung V ng, cn Trnh Bt Thc
th lm V y cung Trng Lc.
Trnh Bt Thc cng L Qung u l Thi th ngoi bin, kim vic cai qun qun n tr. Khi ra nh
qun H, qun ca Qung khng chia ra b, ng (11), khng by thnh th trn; ng n gn nhng ni sn
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

nc, sn c, ai ny u cho l tin; m khng nh cng t v; trong qun doanh gim giy t, s sch.
Qung c khi i xa cch qun canh gc nhng cng cha h b hi. Trnh Bt Thc th trong qun chia ra b,
khoe, hng ng; ng dinh, by trn phn minh; m nh cng; cc vin li coi s sch qun lnh rt r rng.
Lnh khng c ngh ngi. Th nhng cng cha h b hi. Bt Thc ni :
- Cch ch huy qun ca L Qung rt gin d, nhng nu qun ch t nhin phm vo, th khng ly g
chng li. C iu qun lnh h sung sng, thoi mi u vui lng cht cho tng. Qun ca ta tuy phin
nhiu, nhng qun ch khng phm ni ta.
By gi L Qung, Trnh Bt Thc u l nhng danh tng ngoi bin qun nh Hn. Nhng Hung N s
mu lc ca L Qung, qun lnh cng phn nhiu vui lng theo Qung m kh s vi Trnh Bt Thc.
Trong thi vua Hiu Cnh, Trnh Bt Thc hay em li thng can gin, c lm thi trung i phu. Trnh l
ngi thanh lim cn thn v mt giy t v php lnh.
V sau, Hn em thnh M p d Thin Vu, sai i qun np cc hang bn huyn M p cn Qung th
lm Phiu k tng qun di quyn H qun tng qun (12). Nhng khi y Thin Vu bit mu, b i, qun
Hn n, khng lp nn cng cn g.
Sau bn nm, Qung t chc V y c phong lm tng, ra i Nhn mn nh Hung N. Qun Hung
N nhiu qu nh v qun Qung, bt sng c Qung, Thin Vu vn nghe ting Qung gii, ra lnh rng :
- Bt L Qung phi bt sng m np!
Qun k ca H bt c Qung. Qung by gi b thng. Chng t Qung vo gia hai con nga, rng
dy t Qung nm. i hn mi dm, Qung gi v cht, lic coi bn cnh c mt tn H ci con nga
hay. Qung lin nhy tt ln nga ca tn H, y n xung, ly cung ca n, qut nga dng v phng
Nam vi mi dm, li tm c m qun cn st ca mnh, nhn em qun vo trong ca i. bn qun k
Hung N bt Qung gm c vi trm cng ui theo Qung. Qung va chy va ly cung ca tn H bn
cc qun k ui theo, v th c thot.
n khi v kinh thnh, nh Hn giao Qung cho cc quan xt ti. Cc quan cho rng s ngi v nga ca
Qung cht v lc mt nhiu, Qung b gic bt sng (14) kt n chm. Nh em tin chuc nn c lm
dn thng.
Sau , Qung nh my nm. Nh Qung gn nh chu Dnh m Hu (15) xa. Hai ngi u rt lui v
nh qu, trong ni Nam Sn huyn Lam in, thng cng nhau vo trong ni sn bn. Thng m em
theo mt ngi, ci nga, ung ru vi ngi ta gia ng. Khi v n nh B Lng, Vin y B Lng
say, qut Qung dng li. Ngi ci nga theo Qung ni :
- L tng qun hi trc y m?
Vin y ni :
- Tng qun hi ny cng cn khng c php i m na l tng qun hi trc.
Y gi Qung ng li di nh.
c t lu, Hung N ko vo git quan Thi th Liu Ty, nh bi Hn tng qun. Hn tng qun i i
Hu Bc Ninh. V th nh vua gi Qung cho lm Thi th Hu Bc Bnh. Qung lin xin cho Vin y B Lng
cng di, khi y ti qun Qung sai chm cht?
Qung Hu Bc Bnh, Hung N nghe tin gi l vin tng bay ca Hn lnh mt my nm khng dm
n. Qung ra i sn, thy tng trong c, cho l con h, lin bn trng ngp hn mi tn? Nhn li th l
tng .
Nhn li bn, nhng khng sao cm vo c na?
Qun Qung , nghe ni c h, Qung thng thn hnh bn h. n khi Hu Bc Bnh bn h, h v
Qung b thng. Nhng cui cng Qung cng bn cht c h. Tnh Qung thanh lim, c tin thng
l chia ngay cho ngi di, n ung chung vi qun lnh. Trn i Qung lm chc quan n hai nghn hc
lng hn bn mi nm nhng nh khng c ca ci tha, Qung cng khng ngh n chuyn gia sn.
Qung l ngi cao ln, tay di nh tay vn, kho bn cng l tnh tri.
Con chu ca Qung hay ngi khc tp bn cng khng ai bng Qung.
Qung ni nng vng, t ni. vi ai th v t lm trn, thi bn rng, hp, pht ngi thua ung ru. Cho
n lc cht, ch c tiu khin bng cch bn cung.
Khi em qun i, n nhng ni thiu thn, trng thy nc, qun lnh cha ung ht lt th Qung khng
gn nc; qun lnh cha n ht lt th Qung khng bao gi n. Qung rng ri khng h khc, v th qun
lnh u yu mn, vui lng theo.
Li bn ca Qung nh sau: thy gic n gp, nhng nu khng trong tm vi mi bc, liu khng
trng th khng bn. bn th ch phi cht ln ngay di ting dy cung! V cch bn y (16) nn khi em
qun thng b bao vy, lm nguy khn; khi bn th d cng b chng v b thng (17).
3. t lu sau, Thch Kin mt, nh vua bn triu Qung lm lang trung lnh thay Kin.
Nm th su nin hiu Nguyn Sc (nm 122 trc Cng nguyn), Qung li lm Hu tng qun theo i
tng qun ra nh Tng nh Hung N. Cc tng phn nhiu chm c u gic s quy nh theo
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

cng lao c phong hu, ring qun ca Qung l khng lp c cng.
Sau bn nm, Qung lnh chc Lang trung lnh em bn nghn qun k ra Hu Bc Bnh. Bc Vng Hu
l Trng Khin em mt vn qun k cng i vi Qung nhng khc ng. i c vi trm dm, T
hin vng (18)
ca Hung N em bn vn qun ky vy Qung. Qun lnh Qung u hong s.
Qung bn sai con l Cm ci nga xng ra nh. Cm ch em theo vi chc qun k xng thng qua vng
qun k ca H bao vy theo pha t, pha hu m v, tha vi Qung rng :
- Gic H d i ph thi?
Qun s mi yn lng. Qung by trn thnh vng trn quay ra pha ngoi. Qun H nh gp, tn bn nh
ma, qun Hn cht qu na, m tn bn Hn th gn ht. Qung bn ra lnh cho qun c ging cung ch
ng bn.
Ri Qung thn cm n i hong bn cc t tng ca gic, git c vi ngi, qun H cng nn. Gp
tri chiu tng s khng cn mu mt, m Qung kh vn nh thng, nh cng hng. Trong qun t
phc Qung l ngi can m.
Hm sau, li ra sc nh, ri qun ca Bc Vng Hu cng n. Qun Hung N bn gii vy rt lui. Qun
Hn mt khng sao ui c. Khi y, qun ca Qung mt gn ht phi bi binh tr v. Theo php nh Hn,
Bc Vng Hu dng dng n sau ngy hn, ti ng chm, nhng cho chuc ti lm dn. Cn qun ca
Qung cng v ti ngang nhau cng khng c thng.
Trc y, Qung cng em h l L Thi th vua Hiu Vn. i Cnh , Thi lp nhiu cng, lng thc
c n hai nghn hc. i Hiu V , Thi lm tng quc nc i. Nm th nm nin hiu Nguyn
Sc (nm 124 trc Cng nguyn), Thi lm Khinh xa tng qun, theo i tng qun nh Hu hin
vng, c cng (19) c phong lm Lc An Hu. Nm Nguyn Th th hai, Thi thay Cng Tn Hong lm
Tha tng. Thi l ngi vo bc km (20), danh ting km Qung xa. Vy m Qung khng c tc,
phong p, lm quan chng qua n bc cu khanh. Cn Thi th c phong hu, a v ln n tam cng!
Ngay n cc quan li lnh trng di quyn Qung, cng c ngi c phong hu. Mt hm Qung ni a
vi ngi xem thin vn l Vng Sc (21) rng :
- T khi Hn nh Hung N, khng lc no Qung khng trong qun ng. Trong cc b, ng, bn Hiu y
tr xung ti nng khng n bc trung nhng nh qun cng trong vic nh H c phong hu c n vi
chc ngi. Qung th chng h km ai, vy m chng c ly cht cng lao g c phong p l c lm
sao? Hay tng ti khng ng phong hu? Hay l s mng y?
Sc ni :
- Tng qun th t ngh xem, hoc gi c iu g cn n hn chng?
Qung ni :
- Ti c ln lm Thi th Lng Ty. Ngi khng lm phn, ti d h hng. H hng hn tm trm ngi. Ti
la h git c trong mt ngy. Ti nay ch c vic l rt n hn m thi!
Sc ni :
- Tai ha khng g to bng vic git ngi hng. Tng qun s d khng c phong hu l v th.
Sau hai nm, i tng qun v Phiu k tng qun em i qun i nh Hung N. Qung my ln t
xin i. Nh vua thy Qung gi khng cho mi sau mi bng lng cho lm tin tng qun. Nm y l nm
th t nin hiu Nguyn Th (nm 118 trc Cng nguyn).
Qung theo i tng qun l V Thanh i nh Hung N. Khi ra ngoi i, Thanh bt c gic, hi bit
ni Thin Vu ng, bn thn hnh em tinh binh i nh, tri li sai Qung hip vi hu tng qun em
qun i ng pha ng. Li pha ng hi quanh co v xa m trn ng i qun i li thiu c v nc,
nn khng th dng li c (22).
Qung bn thn hnh xin :
- Chc ti l Tin tng qun. Sao nay i tng qun li i ti i ng pha ng. V chng ti t khi kt
tc nh vi Hung N nhng n trn ny mi c i ch vi Thin Vu. Ti xin i tin phong quyt liu
cht vi Thin Vu.
i tng qun V Thanh ngm nghe li vua cn dn, cho L Qung tui gi, s xu, ch i ch vi
Thin Vu, s khng t c iu mnh mun. th by gi Cng Tn Ngao (23) li va mt tc hu, lm
Trung tng qun, i theo i tng qun. i tng qun cng mun cng Ngao sang nh Thin Vu cho
nn mi i Tin tng qun Qung vo vic khc. Khi Qung bit vic ny, c xin vi i tng qun. i
tng qun khng nghe, sai vin trng s cm phong th a sang trng ca Qung ni: Mau mau em
qun bn b i, theo nh lnh trong th. Qung khng t gi i tng qun, lp tc i ngay n b, ng
xem rt tc gin, em qun hp vi hu tng qun l T C, ko ra li pha ng. Qun Qung khng
ngi dn ng c khi lc c li, nn n sau i tng qun. i tng qun nh nhau vi Thin Vu.
Thin Vu trn chy. i tng qun khng bt c, tr v.
Quay v pha Nam vt qua sa mc, gp Tin tng qun v Hu tng qun.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Qung trng thy i tng qun vi lui vo trong qun. i tng qun sai vin trng s em ru v
lng kh cho Qung (24) nhn hi Qung v T C v vic lc li - Thanh mun dng th bo vi nh vua
v vic qun phi i ng vng (25) - Qung cha kp trnh, i tng qun li sai trng s i ngay bn
di trng ca Qung sang ly cung.
Qung ni :
- Bn Hiu y khng c ti. Lc li l t ta? Ta s sang cho m ly cung.
Qung bo nhng ngi di quyn mnh :
- Qung ny t khi kt tc nh nhau vi Hung N, ln, nh hn by mi trn. Nay c may mn theo i
tng qun i, gip chin vi qun ca Thin Vu, m i tng qun li bt Qung phi em qun i li vng
xa, ri lc mt ng? h chng phi ti tri sao? V chng Qung ngoi su mi ri, d sao cng
khng th mt mi no nhn bn th li ln na!
Bn rt dao t m c! Tng s v ton qun ca Qung u khc!
Trm h nghe chuyn y, ngi quen hay khng quen, gi, tr, u v Qung m sa nc mt. Cn Hu
tng qun th giao cho cc quan xt n, ng ti cht, cho chuc lm thng dn (26).
4. Con Qung, ba ngi l ng H, Tiu v Cm u lm quan lang.
Nh vua a vi Hn Yn, Yn hi hn (27). ng H nh Yn, Yn chy. V th nh vua cho l dng
cm. ng H cht sm, nn cho Tiu lm Thi th i Qun. Hai ngi u cht trc Qung. Khi ng
H cht c ngi con di phc (28) tn l Lng.
Khi Qung cht trong qun, Cm ang theo Phiu k tng qun.
Qung cht ri, nm sau; L Thi ang lm Tha tng mc ti xm ln khu t lng ca vua Hiu Cnh, b
giao th li xt x. Thi cng t st chng cho ngi hi cung! t phong b xa!
L Cm lm Hiu y theo Phiu k tng qun nh T hin vng ca qun H. Cm c sc nh, cp c
trng ca T hin vng, chm nhiu u c phong tc l Quan ni hu, t phong l hai trm h, thay
Qung lm lang trung lnh. c t lu, Cm on i tng qun V Thanh lm cho cha mnh t st, bn
nh i tng qun b thng, i tng qun giu kn chuyn y. Khng bao lu, Cm theo vua em qun
ln t Ung, ti cung Cam Tuyn, i sn. Phiu k tng qun l Kh Bnh thn thch ca nh Thanh (29)
bn bn cht Cm. Kh Bnh khi y ng c vua yu nn vua ni di rng Cm b nai hc cht!
Hn nm sau Kh Bnh cht m Cm th c con gi hu Thi t c Thi t yu. Con trai Cm l V cng
c lng Thi t nhng ham li. H L dn dn sa st.
L Lng ln (30), c kn lm quan coi qun canh cung Kin Chng, coi cc qun k; gii bn cung,
yu qun s. Nh vua ngh h L i i lm tng, bn cho coi tm trm qun k. C ln Lng vo su t
Hung N hn hai nghn dm, qua t C Duyn, trng a th chng thy gic, nn tr v, c thng lm
y qun k, em hn nm nghn ngi S, an Dng, dy bn Tu Tuyn, Trng Dch ng
n phng b gic H.
Vi nm sau, ti ma thu nm th hai nin hiu Thin Hn (nm 99 trc Cng nguyn). Nh s tng qun
l L Qung Li (31) em ba vn qun k nh Hu hin vng ca Hung N K Lin Sn. Sai Lng em
qun b cng nm nghn ngi thin x qua pha Bc C Duyn chng hn nghn dm. nh vua mun chia
sc qun Hung N, khng chng tp trung vo nh Nh S.
Khi Lng n ngy tr v, th Thin Vu em tm vn qun vy nh qun ca Lng. Qun Lng c nm
nghn ngi, tn bn ht, lnh cht qu na, nhng git hi qun Hung N cng hn vn ngi. Lng va
rt lui va nh tm ngy lin. Khi v cn cch C Duyn chng hn trm dm, Hung N chn t li ng
hm. Qun Lng thiu n m cu binh khng ti. Gic nh gp v d Lng hng. Lng ni :
- Ch cn mt mi no m nhn cha thng na.
Bn u hng Hung N. m qun y mt ht. Cn tha tan tc hn bn trm trn c v Hn.
Thin Vu bt c Lng, vn nghe danh ting gia nh Lng, n khi nh trn gii, bn em con gi g
cho Lng v cho a v cao. Vua Hn nghe tin, git m v v con Lng.
T v sau, h L mt ting. Nhng ngi Lng Ty tng lm mn h h L u ly th lm xu h (32).
5. Thi S Cng ni :
Sch (33) dy rng: Thn mnh m chnh, khng ra lnh ngi ta cng lm. Thn mnh m khng chnh, d
ra lnh cng khng ai theo!.
phi chng l chuyn L tng qun! (34). Ti xem L tng qun cht phc nh ngi nh qu, ming
ni chng nn li. n khi cht trong thin h quen hay khng quen, u ht sc thng xt. l v lng
trung thc ca ng lm cho tng s tin yu. Tc ng c cu: o mn khng ni, di gc t nhin thnh
ng!. Cu y tuy ni vic nh, c th hiu ra l ln vy... (35).

(1) Chc quan nh lng 600 thch lo vic canh phng trong cung cm.
(2) Chc quan i theo nh vua h v.
(3) Chc quan lng 2000 thch cai qun binh s mt qun.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(4) Ng v S lm phn.
(5) Qung l ngi tng Hn v c cng khi nh trn Lng nn Lng Hiu Vng trao cho n tng
qun v th l vi phm php lnh ca Hn.
(6) Cng Tn l h Hn Da l tn, in thuc quc l chc quan ngoi giao trng coi cc b lc u hng
nh Hn.
(7) Gii thch cu: cc qun bin gii. Nhng qun ny u bin gii.
(8) Trung qu nhn chc hon quan khng r tn h.
(9) phng vic bt trc.
(10) on I: Nhng chin cng ca L Qung khi cn tr.
(11) Cc n v t ln n nh.
(12) Nm 133 Nhip Nht by mu cho V . Nht trn sang Hung N ni vi Thin Vu: Ti c th khin
quan huyn, m p, em c thnh u hng.
Vua Hung N em mi vn qun vo bin gii.
(13) Lc by gi Hn An Quc lm H quc tng qun ch huy Qung.
(14) Cch xt x l i.
(15) Dnh m Hu l Qun Anh.
(16) V bn t.
(17) on 2: Miu t t m tnh cch, li sng v ci ti bn cung ca Qung.
(18) Chc quan thng lnh qun i Hung N.
(19) Nguyn vn trng sut tc l git s th cp theo quy nh. i V khng c qun cng th khng
c phong hu.
(20) Nguyn vn ti h trung bc h trung. Ngi chia theo gi tr lm 9 hng t thng thng n h
h. H trung l bc 8.
(21) Vng Sc lm chc vng kh, xem thin vn on vic hay d. T M Thin c ni n Sc trong
Thin quan th.
(22) ng l chc Tin tng qun th phi i trc dn ng cho i qun. ng i qun gn li thiu
c v nc nn bt buc phi i nhanh v th no cng n trc.
(28) Cng Tn Ngao trc l bn V Thanh. V Thanh gp nn nh Ngao cu cho khi cht. Sau c Cng
c phong hu li v ti s Hung N b x trm, chuc lm thng dn.
(24) Cu c v tha nhng t r V Thanh khng mun git Qung.
(25) V Thanh v L Qung u c qun doanh. Trng s lo vic giy t trong qun doanh ca i tng
qun, Hiu y lo vic giy t trong qun doanh ca Qung.
(26) on 8: Qung sut i khng t c mun, cui cng phi t st.
(27) Hn Yn l con chu Hn Vng Tn, sng thn ca nh vua.
(28) M ci cha khi cha ra i.
(29) Hoc Kh Bnh gi V Thanh l cu.
(30) Nguyn vn: k trng. Ngy xa ba mi tui gi l trng.
(31) L Qung Li l sng thn ca V . Nguyn vn K lin Thin Sn. Ngi H gi tri l k lin, y
tc l K Lin Sn hay Thin Sn.
(32) on 4: Con chu L Qung.
(33) Lun ng, thin T L.
(34) ni L Qung ch huy qun s, qun s vui v theo.
(35) on 5: Tn dng L Qung.

jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

\, q;t jg [;t t.cg;,
Vua Nam Vit h Triu tn l ngi huyn Chn nh, trc lm quan y. By gi nh Tn chim c
thin h, cp ly t Dng Vit, t ra cc qun Qu Lm, Nam Hi v Tng Qun a nhng ngi
b y n ln vi ngi Vit. Nh th mi ba nm. Thi Tn, c lm lnh huyn Long Xuyn,
thuc qun Nam Hi. n i Nh Th, quan y Nam Hi l Nhm Ngao, m sp cht, mi huyn lnh Long
Xuyn l Triu n ni :
- Ti nghe bn Trn Thng lm lon. Nh Tn lm iu v o, thin h kh cc. Bn Hng V, Lu Qu,
Trn Thng, Ng Qung u dy binh t tp qun s, tranh ginh thin h. Trung Quc lon lc cha bit lc
no yn. Nhng ngi ho kit phn Tn u ng ln c. Nam Hi ni xa lnh, ti s qun gic xm ln
n y, nn nh dy binh chn t con ng mi (1) t phng b, i ch hu c s thay i. Nay gp
lc m nng. t Phin Ngang nhn th ni him tr, t Nam Hi ng Ty rng vi ngn dm, li c ngi
Trung Quc gip, cng l ni ch cht ca mt chu c th lp thnh nc c. Cc trng li trong qun
khng ai c th cng bn vic y nn ti mi ng n ni.
Ngao lin lm chiu gi cho lm cng vic ca quan y qun Nam Hi. Ngao cht, lp tc truyn hch
bo cc ca quan Honh Ph, Dng Sn, Hon Kh rng :
- Qun gic sp n, phi chn ngay ng, t tp qun s t bo v.
Ri dn dn ng dng hnh php git cc trng li do nh Tn t ra, dng nhng ngi ng ng thay
th. Khi nh Tn b tiu dit, lp tc nh chim ly c Qu Lm, Tng Qun, t lp lm Nam Vit V
Vng.
Sau khi Hn Cao bnh nh c thin h, thy Trung Quc mi kh nhc, cc nhc, nn tha khng tr
ti. Nm th 11 (nm 196 trc Cng nguyn), Hn sai Lc Gi sang, nhn tin phong cho lm Nam Vit
Vng, cht ph lm tin, cho php phi s gi i li vi Trung Quc, bo phi ha hp vi Bch Vit,
khng c gy vic lo ngi bin gii pha Nam.
Nam Vit gip gii vi qun Trng Sa. Thi Cao Hu, quan ng s xin cm khng cho ngi Nam Vit
vo mua st. ni :
- Cao lp ta lm vng, cho s gi cng hng ha c i li. Nay Cao Hu nghe li bn by ti gim
pha, cch bit man di, cm t kh vt,. chc l mu k ca Trng Sa Vng. ng ta mun tm cch
da vo Trung Quc, tiu dit Nam Vit lm vua c t ca ta. bn t tn l Nam Vit V ; em
qun nh cc p bin gii qun Trng Sa, nh bi my huyn ri i. Cao Hu sai tng qun Lm Hi
Hu tn l To n nh. Gp lc tri nng kh m, qun lnh b bnh dch rt nhiu, nn qun Hn khng qua
c ni Dng Sn. c hn mt nm, Cao Hu mt, lin bi binh.
nhn , dng uy lc uy hip ni bin gii, em c ca ci t lt cc nc Mn Vit, Ty u Lc
bt h l thuc theo mnh. t ai ca chiu ngang c hn vn dm. bn i xe mui la mu vng cm
c t o, mnh gi l ch (2), chng km g Trung Quc.
Nm u thi Hiu Vn , thin h mi yn. Nh vua sai s i b co ch hu, t di bit rng nh vua t
i (3) v ln ngi, mun nu cao o c ca nh vua. Nhn c m m cha m huyn Chn nh,
nh vua bn t ngi gi p hng nm n ngy gi th cng. i vi anh em h ca , nh vua ban
n cho h lm quan to v thng cho nhiu ca. Nh vua xung chiu cho bn Tha tng l Trn Bnh c
ngi c th i s sang Nam Vit. Bnh ni :
- C Lc Gi ngi huyn Ho Ch, thi tin quen i s Nam Vit.
Vua Hn bn triu Gi phong lm Thi trung i phu i s, nhn y trch t lp lm m khng
h phi s gi sang bo tin.
Lc Gi n ni, Nam Vit Vng s hi, lm giy t ti rng: Thn tn l , l mt k gi man di. Ngy
trc Cao Hu gt b Nam Vit, thn trm ng Trng Sa Vng gim pha thn. Li nghe n Cao Hu
git ht h hng , o m m, t hi ct cha ng . V th nn liu mng xm phm bin cnh qun
Trng Sa. V li phng Nam t thp, m, dn man di vo gia. pha ng t Mn Vit ch vn vn
nghn ngi, cng xng hiu l vng; pha Ty, nc u Lc l nc trn trung, cng xng l vng.
Lo thn trm dng by danh hiu ch t vui (4), ch u dm ni n tai b h?.
bn dp u xung t ti, xin mi mi lm phin thn dng l cng.
Ri ra lnh trong nc :
- Ta nghe ni hai anh hng khng cng sng, hai ngi hin khng cng mt i, c hong l bc
Thin t hin ti. T nay v sau mnh lnh khng gi l ch, b xe mui la vng v c t o.
Lc Gi v bo tin, Hiu Vn bng lng lm.
n thi Hiu Cnh, vn xng thn, sai ngi vo chu. Nhng trong nc Nam Vit th vn trm dng
danh hiu nh c; cn khi sai s sang Thin t, th xng vng, triu kin thnh mnh nh cc ch
hu.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

n nm th t nin hiu Kin Nguyn (nm 137 trc Cng nguyn), mt, chu l H lm Nam Vit
Vng. Lc by gi vua Mn Vit l Dnh em binh nh cc p ngoi bin ca nc Nam Vit. H sai ngi
dng th ln vua Hn, ni :
- Hai nc Vit u l phin thn, khng c em binh nh nhau. Nay nc Mn Vit em binh xm ln
t ca thn, thn khng dm nh li, xin i Thin t chiu truyn cho vic y.
Thin t bn khen Nam Vit bit gi chc phn mnh, ha s a qun n gip, bn sai hai tng qun i
nh Mn Vit (5). Qun ca Hn cha vt ni Ng Lnh th em ca Mn Vit Vng l D Thin git
Dnh hng. V th bi binh.
Thin t sai Trang Tr sang Nam Vit hiu d ca nh vua. Nam Vit Vng l H dp u xung, ni :
- Thin t v thn m em qun nh Mn Vit, thn cht khng bo n c y.
Bn sai Thi t l Anh T vo tc trc ni cung cm. H bo Tr rng :
- Nc mi b cp, s gi i thi.
H ang ngy m sm sa hnh trang vo triu kin Thin t. Sau khi Tr i ri, i thn can H rng :
- Nh Hn dy qun nh Dnh cng l lm cho Nam Vit hong s. V li tin vng trc c ni: Phng
s Thin t ct khng tht l, khng nn nghe li d ngon d ngt m vo chu. Nu vo chu th khng
c v, l ci th mt nc y.
V vy H mn c b bnh nng, Thi t Anh T xin v nc. H mt, thy l Vn Vng, Anh T ln ngi
thay, lp tc giu ngay n V ca Triu .
Khi Anh T vo lm tc v Trng An, c ly ngi con gi h C, ngi huyn Ham an, sinh ngi con
l Hng. n lc Anh T ln lm vua, bn dng th ln vua Hn, xin lp C th lm hu, Hng lm con ni
nghip.
Hn lun lun sai s gi sang d dnh Anh T. Anh T thnh hng lc, t git ngi, s vo chu phi
theo php lut ca nh Hn cng nh ch hu Trung Quc. Anh T bn c xng c bnh, khng vo
triu, sai con l Th Cng vo lm tc v.
Anh T mt, thy l Minh Vng. Thi t l Hng ln thay, m lm thi hu.
Thi hu t khi cha lm v ca Anh T, dan du vi ngi huyn B Lng l An Quc Thiu Qu. Sau khi
Anh T mt, nm th t nin hiu Nguyn nh (nm 113 trc Cng nguyn), vua Hn sai An Quc Thiu
Qu sang d vng v vng thi hu vo chu nh cc nc ch hu. Vua Hn li sai bn bin s l Chung
Qun lm gim i phu i theo trnh by, bn dng s l Ngy Thn i theo gip khi cn thit, V y l
L Bc c em qun ng n qun Qu Dng i s gi.
Vng tui cn nh, thi hu trc dan du vi An Quc Thiu Qu.
Thiu Qu sang s, li t thng vi thi hu. Ngi trong nc bit, phn nhiu khng theo thi hu. Thi
hu s c lon, cng mun da vo uy th nh Hn my ln khuyn vua cng cc quan xin ni thuc. Nhn
c s gi nh vua dng th, xin c lm ch hu Trung Quc, c ba nm. mt ln vo chu, hy b cc
ca i ni bin gii. Thin t ng thun. Thin t cp cho Tha tng ca vng l L Gia n bng bc
cng cc n ni s, trung y thi ph. Cn cc chc khc th t t ly. B hnh pht c chm vo trn, ct
mi, dng php lut ca nh Hn, coi nh ch hu Trung Quc. Cc s gi u li v v nc Nam
Vit. Vng v vng thi hu sm sa hnh l, qu biu, mang vo triu cng.
Tha tng ca vng l L Gia tui nhiu, lm Tha tng ba i vua. H hng lm quan trng li
n hn by mi ngi. Con giai ly con gi vua, con gi ly con giai, anh em, tn tht ca vua, li thng gia
vi Tn Vng qun Thng Ng. ng trong nc rt c tn trng, ngi Vit tin ng, nhiu ngi
lm tai mt cho ng. ng c lng dn hn vng. Khi vng dng th, L Gia my ln can ngn, nhng
vng khng nghe. ng c lm phn, lun lun ni l b bnh, khng tip kin s gi nh Hn. Cc s gi
u n Gia, nhng cha th git c. Vng v vng thi hu cng s L Gia gy vic trc, bn
t tic ru, nh uy quyn cc s gi mu git bn Gia. Cc s gi u ngi quay mt v hng ng,
thi hu ngi quay mt v hng Nam, vng ngi quay mt v hng Bc, Tha tng Gia v cc i thn
u ngi quay mt v hng Ty hu, ung ru. Em ca Gia lm tng v, cai qun qun lnh ngoi
cung. Khi mi ru, thi hu bo Gia :
- Nc Nam Vit ni thuc l li cho nc, ti sao tng qun li cho l bt tin?
Thi hu mun khch cc s gi gin, nhng cc s gi do d nhn nhau, khng ai dm ra oai. Gia thy dng
mt c khc, lp tc ng dy ra i. Thi hu gin mun ly gio m Gia, vng ngn thi hu li. Gia bn
i ra, chia qun ca em, em qun v nh. on Gia ni l c bnh khng chu yt kin vng v cc s gi,
ngm bn mu cng cc quan i thn ni lon.
Vng vn khng c git Gia. Gia bit th nn my thng vic khng xy ra. Thi hu dm , ngi trong
nc khng theo. Thi hu mun git bn Gia nhng sc li khng lm ni. Thin t nghe tin, bit Gia khng
chu, vng v thi hu th c n, nhu nhc khng ch ng c, cc s gi li nht nht khng qu
quyt. Thin t li cho l vng v thi hu theo Hn ri, mt mnh L Gia lm lon, khng ng em binh
nh, mun sai Trang Sm em hai nghn ngi i sang s. Sm ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Nu dng ha hon m i, th vi ngi cng , mun dng v lc m i th hai nghn ngi khng
lm g.
Trang Sm t chi l khng th c. Thin t bi chc quan ca Sm.
Hn Thin Thu, trng s huyn Gip, nguyn l tng quc T Bc, hng hi ni :
- Ly nc Vit cn con, li c vng thi hu lm ni ng, ch c mt mnh Tha tng L Gia cn tr th
kh g! Nh vua cho ti hai trm ngi dng s, th no ti cng chm c Gia v bo.
Thin t bn sai Thin Thu cng em ca vng thi hu l C Li em hai nghn ngi i vo nc Vit. Bn
L Gia bn lm phn, ra lnh trong nc: Vng tui cn tr, thi hu l ngi Trung Quc, li dan du vi
s gi, ch mun ni thuc, em ht qu bu ca tin vng vo dng Thin t c yn. em nhiu
ngi i theo, n Trng An, bn cho ngi ta lm ng bc. Thi hu ch ngh n ci li thot thn mt
thi, khng ngh g n mu k lu di cho x tc h Triu c.
L Gia bn cng em em qun nh git vng, thi hu, cng cc s gia ca nh Hn. L gia sai ngi
bo vi Tn Vng qun Thng Ng v cc qun huyn; lp V Dng Hu Kin c ngi con trai u
ca Minh Vng, v l ngi Vit, lm vua.
Sau , qun ca Hn Thin Thu vo ph my p nh. Sau qun Vit m thng ng, mang lng thc
ngi Vit em qun nh bn Thin Thu, dit c h cch Phin Ngung bn mi dm, Gia sai ngi
phong gi c tit ca s gi nh Hn em ca i, kho ni di t ti, ri em qun ng gi nhng
ni him yu. Thin t bn ni :
- Hn Thin Thu tuy khng thnh cng, cng l ngi tin phong gii nht. Phong cho con l Din Nin lm
An Thnh Hu. C Lc c ch l vng: Thi hu xin ph thuc nh Hn, phong cho con l Qung c lm
Long Cung Hu.
Bn h lnh tha ti cho cc ti nhn, ni :
- Thin t suy yu, ch hu nh nhau, l ch nhn thn khng nh gic. Nay bn L Gia, Kin c, li t
lp mt cch yn n, trm h lnh em cc ti nhn cng mi vn qun lu thuyn min Giang, Hoi tr
v Nam i nh Nm th nm nin hiu Nguyn nh (nm 112 trc Cng nguyn), ma thu, V y l L
Bc c lm Phc Ba tng qun em qun t qun Qu Dng xung ng sng Hi Thy, ch tc
y l Dng Bc lm Lu Thuyn tng qun em qun t qun D Chng xung ng Honh Ph, Quy
Ngha. Kit Hu l ngi Vit trc hng lm qu thuyn, H L tng qun, em qun t huyn Linh
Lng, xung ng sng Ly Thy, hoc qun Thng Ng; sai Tr Ngha Hu, em thm ti nhn nc
Ba Thc, a qun t t D Lang xung ng sng Tng Kha. Cc qun y u gp nhau Phin
Ngung.
Nm th su nin hiu Nguyn nh (nm 111 trc Cng nguyn), ma ng. Lu thuyn tng qun em
qun tinh nhu n trc nh hm Tm Hip, ph c Thch Mn, ly c thuyn thc ca ngi Vit.
Nhn y, ng ta tin ln, nh gy qun tin phong ca Vit, v em vi vn ngi i Phc Ba. Phc Ba
tng qun em theo ti nhn, i ng xa n sau k hi.
Phc Ba cng qun ca Lu thuyn hp li mi c c hn nghn ngi, bn cng tin. Qun ca Lu
thuyn i trc n Phin Ngung, Kin c cng Gia u gi thnh. Lu thuyn t chn ni tin li ng
mt ng Nam. Phc Ba ng mt Ty Bc. Gp lc chiu ti, Lu thuyn nh bi ngi Vit, tung la t
thnh. Ngi Vit vn nghe bit ting Phc Ba, nhng tri ti qun khng bit s qun nhiu t th no. Phc
Ba bn lp doanh tri, sai s chiu hng, cho h ly n quan, li th cho v chiu d nhau. Lu thuyn ra
sc nh v t, qun ch li chy vo trong tri ca Phc Ba. n m sng, ngi trong thnh u hng
Phc Ba. L Gia v Kin c t m cng gia thuc vi trm ngi, chy trn ra bin, ly thuyn i v
pha Ty.
Phc Ba nhn tin hi nhng ngi chc v cao hng bit li L Gia chy v cho ngi ui theo. Hiu
y T M T Hong l ngi Vit hng Hn bt c Kin c, c phong lm Hi Thng Hu, quan lang
ngi Vit l K bt c Gia, c phong lm Lm Thi Hu. Thng Ng Vng l Triu Quang l
ngi cng h vi Vit Vng, nghe qun nh Hn n, cng quan huyn lnh K Dng ca Vit tn l
nh t quyt nh i theo nh Hn; quan gim qun Qu Lm ca Vit tn l C ng d dn u Lc i theo
nh Hn. Nhng ngi ny u c phong tc hu.
Qun ca qua thuyn, H L tng qun cng qun D Lang m Tri Ngha Hu em i, cha xung n ni,
th Nam Vit dp yn ri. Bn ly t t lm chn qun. Phc Ba tng qun phong thm cho Lu thuyn
tng qun lm Tng Lng Hu v h c ni kin c.
T lc y mi lm vng n sau l nm i, cng chn mi ba nm ri mt nc.
Thi S Cng ni :
y lm vng vn do Ngm Ngao, gp lc nh Hn mi bnh nh thin h, ng c lit vo hng ch
hu. Lm L Hu ngi kh thp, bnh dch, khng i nh, cng c th kiu cng. u Lc nh nhau
lm rung ng nc Nam Vit. Qun nh Hn ti ci. Anh T vo chu, sau mt nc, ngun gc u do
C th. L Gia gi lng trung nh mn, khin cho khng c ngi ni di. Lu thuyn tng qun lm theo
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

mun khng bit tit ch, li bing, kiu ngo, thnh b nhm nh. Phc Ba tng qun gp khn cng,
cng ny tr mu, nhn ha thnh ra phc. S vic xoay vn thnh v bi, v nh ci thng, ci si, xon xut
ly nhau.

(1) ng Tn lm i thng n Vit.
(2) Xem Tn Thy Hong bn k ch thch.
(3) Vn trc y l vua t i.
(4) Li ni rt xc.
(5) Vng Khi v Hn An Quc.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

_g Q, [;t t.cg;,
Cp m t l Trng Nhu, ngi t Bc Dng. T tin ngy xa c vua nc V yu qu. n m l
i th by, i i vn lm khanh, i phu.
m nh cha c lm quan (1). Thi vua Hiu Cnh, m lm Thi t ty m (2).
m ngi trang trng c mi ngi knh s. Vua Hiu Cnh mt, Thi t ln ngi, m lm chc yt gi.
Cc nc ng Vit nh ln nhau, nh vua sai m n xem. m khng i n ni ch i n t Ng ri
tr v bo :
- Ngi Vit nh nhau, l ci tc ca h xa nay vn th, khng ng lm nhc n s thn ca thin t.
H Ni pht ha, chy lan hn mt ngn nc nh, vua sai m n xem.
m tr v bo :
- Ngi nh la chy, nh lin nhau nn cng chy. iu khng ng lo. Thn qua H Nam, H Nam
ngi ngho, hn mt vn ngi b lt li hn hn, c ngi cha con n tht nhau. Thn nhn ty tin ly c
tit (3), bo m kho la H Nam pht chn cho dn ngho. Thn xin em c tit v chu ti gi chiu ch
ca Hong thng.
Nh vua cho m l ngi hin, tha ti, i lm huyn lnh Hunh Dng. m xu h v vic i lm huyn
lnh, co bnh xin v vn. Nh vua nghe vy mi vo cho lm trung i phu. V m hay can thng nn
khng c lu trong triu, b i i lm Thi th ng Hi.
m theo o Hong , Lo T; lc lm quan tr dn thch thanh tnh, chn nhng ngi tha, s, ri giao
cho h lm. Trong vic cai tr ch xem xt i th m thi khng ch n nhng chi tit vn vt. m lm
bnh, nm trong nh khng ra. c hn mt nm qun ng Hi rt yn. Mi ngi khen ngi. Nh vua
nghe tin, gi vo cho lm ch tc y, ng vo hng cu khanh. m cai tr ch mun bt vic m thi
ct i th, khng cu n v vn t php lnh. m tnh kiu ngo, t l , ch trch trc mt, khng chu tha
th nhng sai lm ca ngi ta. Ai hp vi mnh th chi, ai khng hp th khng bun nhn. K s cng v
vy m khng theo. Nhng m thch chi vi ngi ngha hip, ch trng v kh tit, t mnh c x lim
khit, thch can thng, nhiu ln xc phm n sc mt nh vua. m thng khen Ph Bch, Vin ng (4),
chi thn vi Qun Phu (5), Trnh Dng Thi v Lu Kh lm chc tng chnh (6). Nhng ngi ny cng v
hay can thng nn khng chc v c lu.
Lc by gi em trai thi hu l V An Hu tn l in Phn lm Tha tng. Cc quan t hai ngn thch
lng tr ln u n bi yt. Phn khng p l. Nhng m thy in Phn, thng khng ly m chi vi.
Nh vua mi nhm hp cc nh vn, nh nho. Nh vua ni :
- Ta mun th ny, th ny...
m tu :
- B h trong lng c nhiu ham mun, bn ngoi li lm ra v nhn ngha mun bt chc cch cai tr i
ng, i Ngu lm sao c?
Nh vua im lng, ni gin, bin sc mt v bi triu. Cc cng khanh u lo h cho Cp m. Nh vua lui vo
cung bo cc quan hu :
- Tht l qu lm Cp m tht l bng!
Cc quan c ngi trch m. m ni :
- Nh vua t ra cc quan cng khanh u phi bo h a dua nnh ht, dn vua n ch bt ngha? V chng
a v cng khanh m cn luyn tic thn mnh lm nhc triu nh sao?
m lm bnh, au ba thng lin. Nh vua my ln cho ng ta c lm quan nhng nh cha bnh, tuy vy
cui cng cng khng bt. Sau cng mc bnh nng. Trang Tr xin cho m c thi lm quan.
Nh vua hi :
- Cp m l ngi nh th no?
Tr ni :
- Nu cho m gi chc lm quan th cng chng c g hn ngi. Nhng ng ta gip u cha th ng ta
gi vng nh: gi khng n, ui khng i, d c ngi t chomnh l Mnh Bn, H Dc cng khng th
thng c.
Nh vua ni :
- Phi y? Ngy xa c by ti cng chung hon nn vi quc gia. m cng gn c nh vy.
i tng qun V Thanh vo chu trong cung, nh vua ngi xm bn cnh ging m tip. Tha tng
Hong nhn vic vo yt kin, nh vua c khi khng i m. Cn m vo yt kin nh vua khng i m th
khng tip. Nh vua thng ngi trong trng v, m tin tu cng vic nh vua khng i m, nhn ng
xa thy m th trnh vo trong trng, sai ngi chun y li tu.
ng c nh vua knh n nh vy.
Trng Thang va mi c lm nh y v thay i hnh lut, php lnh. Cp m my ln cht vn, trch
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

ng ta trc mt nh vua, ni :
- ng lm cu khanh nhng trn khng th nu cao cng nghip ca tin , di khng th ngn cn
lng t ca thin h, khin cho nc yn, dn giu, t ngc khng c ngi. C hai iu ng khng c
ly mt.
Khng k vic sai tri, lm kh ngi khc, c vic lm; khng k vic hng ch ct c vic cho mnh. Ti
sao ng li thay i php lut Cao Hong nh lm cho ri lon? ng lm th s mt ni y!
m c lc tranh ci vi Thang. Khi tranh lun Thang thng ch n li vn cho su v bi lng tm vt cn
m th ngay thng, nghim tc, gi ng khun php khng chu thua. m gin mng :
- Thin h ni bn th li khng th lm cng khanh, iu qu tht l ng? C theo Thang th s khin
thin h chng chn ln nhau m ng lic mt nhn trm vy (7).
Lc by gi, nh Hn ang nh Hung N, ku gi v v t di (8). m ct sao t sinh s, nhn lc nh vua
rnh thng ni nn ha thn vi H ch ng gy binh. Nh vua ang thin v o Nho, tn qu Cng Tn
Hong (9).
n khi cng vic cng nhiu, quan li lo dng php lut rng buc, dn lo tm cch trn trnh. Nh vua
dng php lut xt x, bn Thang thng gy nhng ngc ln, em ti trng tu ln c lng nh
vua. Tri li m thng ch bai nh Nho, trc mt bn Hong, trch h trong lng gi di, bn ngoi kho
lo khn ngoan ha theo nh vua gi a v, bn th li (10) ch lo b cong php lut kho tm cch lm hi
ngi ta, hm ngi ta vo ti khin khng c thn oan, ly vic thng c dn lm cng lao. Nh vua
cng qu bn Hong, Thang. Hong v Thang trong lng rt ght m. Tuy thin t khng thch nhng h
mun tm vic git m. Hong lm Tha tng ni vi nh vua :
- trong hu ni s c nhiu qu nhn, tn tht, kh tr. Nu khng c mt v quan tng ni danh th
khng lm c trch nhim y. Xin cho i m lm hu ni s.
m lm hu ni s my nm, vic quan khng b tr.
i tng qun V Thanh cng c tn trng, ch l hong hu, nhng m vn i x ngang hng. C
ngi ni vi m :
- Thin t mun qun thn knh trng i tng qun. i tng qun c tn trng li cng qu, ng nn
ly l phi.
m ni :
- i tng qun c ngi khch vi di, th l khng c tn trng hay sao?
i tng qun nghe vy li cng cho m l ngi hin, thng mi hi nhng vic quc gia triu nh cha
quyt nh, i x vi m hn hn ngy trc.
Hoi Nam Vng mu phn, s m, ni :
- m thch can thng, gi kh tit, chu cht theo chnh ngha, kh ly iu phn bi m d d ng ta c.
Cn nh thuyt phc Tha tng Hong th cng d nh m y, chc l sp rng m thi.
Sau khi nh vua nhiu ln nh Hung N thnh cng, li ni ca m li cng khng c nghe. Trc kia m
vo hng cu khanh, tri li Cng Tn Hong, Trng Thang l quan li nh. n khi Hong v Thang
cng ngy c thng ln ngang hng vi m. m li mng nhic ch trch Hong v Thang. t lu sau,
Hong lm n Tha tng c phong lm hu, Trng Thang lm n ng s i phu. V vy trong thi
ca m, Tha tng, ng s u cng ngang hng vi m li c phn c tn trng, tin dng hn. m l
ngi hp hi khng khi on thn. Khi yt kin nh vua, m ni :
- B h dng by ti nh cht ci m thi, ai n sau th trn.
Nh vua im lng. Mt lc sau m rt lui. Nh vua ni :
- Ngi ta qu l khng th khng c hc, xem m ni th ngy cng qu lm.
c t lu, vua Hn Gia ca Hung N em dn chng n hng. Nh Hn a ra hai vn c xe. Nh vua
khng c tin, mua chu nga ca dn. Dn c ngi giu nga i, s nga khng . Nh vua gin, mun
chm quan huyn lnh Trng An. m ni :
- Quan huyn lnh Trng An khng c ti, xin chm mt mnh m, th dn s chu a nga ra. V chng
Hung N phn li ch ca h, u hng nh Hn; Hn c thng thng t cc trm cc huyn a n,
sao li lm cho thin h no ng, Trung Quc mt mi hu h Di, ch Nh vua im lng. n khi Hn Gia
n, nhng ngi bun bn v nhng ngi ngoi ch phm ti cht n hn nm trm ngi. m xin
c dp yt kin nh vua in Cao Mn. m ni :
- Hung N vo xm ln ng s bin gii, ct t ha thn. Trung Quc em binh trng pht, ngi cht v
b thng khng k xit, hao ph tin ca hng vn triu. Thn ngu dt cho rng b h c ngi H th u
cho lm n t cp cho nhng gia nh c ngi tng qun m cht. Ti sn cp c th u cp cho h
ci kh cho thin h, an i lng trm h. Nay li khng lm nh vy, Hn Gia em my vn ngi n
hng, b h sai vt rng kho thng, bt dn lnh hu h nui nng, nh nui a con cng? Dn ngu
bit u rng l lnh cm, nn ty tin n mua nhng vt ch Trng An.
Th m quan li theo php lut buc ti h l em ca ci vt phm a ra bin gii! Nu nh b h
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

khng th c c ca ci ca Hung N t li vi thin h, th l no dng li l kh hiu m git hn nm
trm ngi di dt.
Lm nh vy tc l nh ngi ta ni: Che ch cho l lm thng tn n cnh cy vy. Thn trm cho b
h lm nh th l khng phi.
Nh vua im lng, khng nghe theo, ni :
- Ta lu khng nghe Cp m ni, n nay ng ta li ni by.
My thng sau, Cp m phm sai lm nh, b ti. Gp lc i x b bi chc, m bn n chn in vin.
Cp m nh c my nm, gp lc nh vua thay bng th tin nm th, dn nhiu ngi c tin trm,
nc S li cng nhiu nht (11). Nh vua cho rng Hoi Dng l ni gip gii nc S, bn gi Cp m
vo cho lm Thi th Hoi Dng: m ly t t khng nhn n. Chiu my ln p giao n, sau m mi
vng li. Chiu cho m n yt kin, m khc v ni vi nh vua :
- Thn t cho rng mnh cht ni ngi rnh khng cn c lc thy li b h, khng ng b h li dng. Thn
thng c ci tt ca loi ch nga, khng sc lm vic cc qun. Thn xin nguyn lm trung lang (12)
ra vo ni cung cm, v nhng iu sai, lt nhng iu st, l nguyn c ca thn.
Nh vua ni :
- Nh ngi coi thng Hoi Dng hay sao t lu na ta s gi nh ngi v. Hin nay Hoi Dng dn
v quan khng tng c, ta ch nh ci uy sn c ca nh ngi, nh ngi c nm m cai tr (13).
Sau khi m t gi ra i. m qua nh L Tc lm i hnh (14), ni :
- m b vt ra ngoi qun khng th bn vic triu nh c na. Nhng Trng Thang lm ng s i phu
l ngi c ci tr khn chng li nhng li can ngn, c ci ti gian tr t v cho iu sai tri, ch
ct kho ton ht b trn, bt b ngi di, khng chu theo iu chnh ngha lo vic thin h. ng ta ch lo
a dua theo vua. Nh vua khng a ai th ng ta nhn gim pha thm, nh vua a ai th ng ta nhn
khen ngi thm. Thch sinh s, ma may trong vn n, trong lng ngh n vic di tr chiu theo vua.
Bn ngoi da vo bn tc li (15) lm cho uy mnh thm ln. ng hng cu khanh m khng sm ni
iu th ng v hn u s b ti c y.
Tc s Thang, cui cng khng dm ni. m qun vn cai tr nh trc, chnh tr Hoi Dng c sng
sut. Sau qu nhin Trng Thang b tht bi. Nh vua nghe li m ni vi Tc, tr ti Tc, cho m Hoi
Dng c hng lng bng ca tng quc ch hu (16). c by nm th mt.
Sau khi mt, nh vua v m nn cho ngi em l Cp Nhn lm n cu khanh. Con m l Cp Yn lm n
tng quc ca ch hu. Ngi em con c l T M An lc nh cng lm Thi t ty m vi m. An li vn
su sc, kho lm quan, bn ln n chc cu khanh, khi cht lm Thi th H Nam. Bn anh em nh An
nn ng thi c n mi ngi lng hai nghn hc. on Hong ngi Bc Dng lc u th H Hu
tn l Tn. Tn dng Hong. Hong cng hai ln lm n cu khanh. Nhng ngi nc V lm quan ai cng
kinh s m, coi m l trn mnh.
1. Trnh ng Thi t l Trang, ngi t Trn. Cha l Trnh Qun tng lm tng ca Hnh Tch.
Tch cht, t lu sau theo v Hn. Cao T sai cc quan c ca Hng Tch gi tn Tch (17). Ring mt mnh
Trnh Qun khng nghe theo li chiu. Chiu cho tt c nhng ngi gi tn Tch lm i phu m ui Trnh
Qun. Trnh Qun cht thi Hiu Vn .
Trnh Trang thch lm ngha hip. Khi cu Trng V khi ch th ni ting min Lng, S. Thi Hiu
Cnh , Trang lm Thi t x nhn (18).
C nm ngy li tm ra, thng t nga trm ngoi thnh Trng An, thm hi nhng ngi bn c,
n chi nh cc tn khch, sut m cho n sng hm sau, thng vn s khng chu o, Trang thch hc
theo li Hong , Lo T, hm m nhng ngi trng gi nh l s khng c gp mt (19).
Tuy tui tr, quan thp, nhng cc bn b giao du, u l hng cng la vi hng cha, ng, l nhng k s c
danh ting trong thin h. V ln ngi, Trang dn dn lm Trung y t L, lm Thi th T Nam, lm
tng quc Giang T, lm n hu ni s thuc hng cu khanh. V vic V An Hu v Ngy K tranh ci
nhau, An b ging chc lm thim s, i lm i nng lnh (20).
Khi lm thi s, Trang cn dn nhng ngi mn h nh sau :
- C khch n th khng k cao qu hay hn mn u khng c gi ngoi ca.
Trang gi l i vi khch, mc du mnh cao qu nhng i vi ngi th khim tn. Trang thanh lim li
khng lo n sn nghip em tt c lng bng cho tn khch, nhng thc n a cho khch u t trong
nhng ci qu bng tre (21). Mi lc i chu, c dp tu ln, Trang lun lun ni ln nhng ngi trng gi
trong thin h. Khi tin c cc k s v nhng ngi thuc li th trnh by thn thit th v thng cao ti
c ca h, cho h hn mnh, khng bao gi gi h bng tn. Khi ni vi nhng quan di quyn mnh th
cn thn nh s lm tn thng n h. Nghe ngi ta c li ni hay th vi vng lo tin ln nh vua. K s v
nhng ngi trng gi Sn ng v vy u khen ngi Trnh Trang.
Vua sai Trnh Trang i xem ca sng Hong H. Trang xin nm ngy chun b hnh l, Nh vua ni :
- Ta nghe ni Trnh Trang i nghn dm khng mang lng, ti sao li xin chun b hnh l?
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Nhng Trnh Trang trong triu thng a dua ph ha theo mun nh vua khng dm trnh by r rng l
ng hay sai. n khi gi, nh Hn nh Hung N, chiu hng t di, thin h hao ph nhiu, ca ci dng
cng thiu.
Trang tin c ngi v tn khch lm vic vn chuyn di quyn i nng lnh, nhiu ngi n bt ca
cng. T M An lm Thi th Hoi Dng t gic vic y. Trang v vy b ti, chuc ti lm thng dn. t lu
sau tm quyn chc trng s ca Tha tng. Nh vua thy Trang gi nn cho lm Thi th Nh Nam.
c my nm th cht trong lc lm quan.
Trnh Trang, Cp m lc u vo hng cu khanh, ngi thanh lim bn thn lo gn gi trong sch. Hai ngi
ny gia chng b b, nh ngho khch kha cng t. Khi lm vic qun cht i nh khng c ca tha.
Anh em con chu Trang nh c Trang nn su by ngi lng n hai nghn thch.
2. Thi S Cng ni :
Ngi hin nh m v Trang th m khi c th lc th khch kha ng gp mi ln, khi khng c th lc
th chng c mt ai, na l ngi thng!
ch Cng H Qu ni: Lc u ch Cng lm nh y th khch kha cht ca. n khi bi quan th ngoi
ca c th t li bt chim s. Khi ch Cng li lm nh y, khch kha mun n. ch Cng vit my
ch ln ngoi ca: Mt sng mt cht, tnh bn mi bit; mt ngho mt giu, mi r lng nhau; mt hn
mt sang, tnh bn r rng. Cu cng ng vi Cp m, Trnh Trang. Thng thay!

(1) Theo quan ch nh Hn nu a v t 2.000 thch tr ln th sau ba nm c c mt ngi trong s
anh em rut hay cn lm lang.
(2) Chc quan lng 600 thch, khi no Thi t i ra th ci nga i trc.
(3) Nh vua sai ngi i thay mnh lm vic g th cm c tit.
(4) Xem Qu B, Loan B lit truyn.
(5) Xem Ngy K, V An Hu lit truyn.
(6) Chc a v cu khanh.
(7) ng hai chn t ln nhau, ni khng cn li no m i, lic mt nhn trm ni khng dm nhn thng.
Nu theo php lut h khc th thy ci g cng s phm php, c chn khng dm i, c mt khng dm
nhn.
(8) Hn V tham lam mun nh Hung N, bnh nh ng Vit Nam Vit, Ty Nam Di v.v... gy nn chin
tranh, nhn dn iu ng.
(9) By gi Hong lm Tha tng. Hong theo o Nho, ngi gi di, tn nhn.
(10) Ch Trng Trang.
(11) Xem Bnh chun th.
(12) Chc quan thp lo vic canh phng. m mun cung c can ngn nh vua d l chc quan thp
ch khng mun i ra cc qun.
(13) V rt bit ti ca m cho nn ni nm m cai tr, nhng rt ght m nn cho i ra cc qun khi
can gin li thi.
(14) Chc quan ngoi giao cp cu khanh coi vic i x vi cc nc ngoi.
(15) Quan li n cp.
(16) Nhng vn khng cho v kinh . V ght m nhng khng git c v s d lun d bit m l
trung thn cng khng dng. ng nh nhn xt trong lng nhiu ham mun, bn ngoi ra v nhn ngha.
(17) Gi vua bng tn l phm ti bt knh.
(18) Chc rt thp di chc Thi t ty m.
(19) ni vi vng.
(20) Thim s coi cng vic trong cung Hong v cung Thi t. i nng lnh thuc hng cu khanh coi
thc la v hng ha c nc.
(21) ni khng sm sa g.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

_c ,;g [;t t.cg;,
Hn Phi (1) ni: Bn nho ly li vn lm ri php lut, bn du hip ly v lc phm vo vic ngn cm. Hai
hng ny u b ch bai. Tuy vy cc nho s thng vn c i khen (2). Cn i vi nhng k dng thut
(3) chim ly chc t tng, cng khanh, i phu, gip cha ng thi th cng danh ghi chp s
sch, iu chng phi ni. Ka xem Qu Th, Nguyn Hin l nhng ngi ni qu ma, c sch,
mun mt mnh gi ly o c ca ngi qun t, v ngha l khng chu a dua theo thi, th m ngi
ng thi cng ci h. Cho nn Qu Th, Nguyn Hin trn i nh trng, ly dy buc ca, mc o
vi, n rau khng bit chn. H cht hn bn trm nm m hc tr cn nh mi khng qun. Nay bn du
hip, tuy nt khng hp vi chnh ngha nhng li h ni ra th chc chn, vic h lm th qu quyt, ha
th nht nh lm, khng tic tnh mng cu ngi ta khi ni nguy khn. Sau khi xng pha vo ni
nguy him cu ngi, h li khng khoe ti, ly vic k n lm thn, nh vy th xem ra cng c nhiu
iu ng khen.
V chng, vic hon nn ngi ta thng khi vn gp.
Thi S Cng ni :
- Ngy xa vua Thun b khn kho, ging (4), Y Don mang vc tht (5), Ph Duyt n nu t ph
Nham (6), L Thng b khn kh Cc Tn (7), Di Ng, mang gng (8), Bch L H chn tru (9), Trng Ni
s hi t Khung, i, mt xanh nh l rau t Tn, t Thi (10). Nhng ngi y u l ngi m k
hc gi gi l o c nhn ngha, vy cn gp nhng tai nn y; hung g nhng k ti nng bc trung m
v cui thi lon lc th vic gp tai ha cn ni lm sao cho ht. Tc ng c cu: Chng cn nhn ngha,
hay khng nhn ngha, ci g c li cho ta l tt. V vy B Di (11) cho nh Chu l xu, chu cht i ni
Th Dng, nhng vua Vn Vng, V Vng khng phi v th m b ngi vua. Chch, Cc (12) hung bo
d tn, nhng ng ca h l ca ngi mi mi ngha kh ca h. Do m xem n trm li cu th b
chm, n trm nc c phong hu. Nh cng hu u, nhn ngha y (13), iu khng phi li
ni sung. Nay bn hc gi cu n, ch kh kh lo m ly ci ngha cht hp th s c c mi i (14), sao
bng h thp ci o ca mnh theo th tc, tri ni vi i c cng danh (15). Tuy vy bn o vi
cn thn trong vic ly v cho, xem trng ting v li ha, tuy cch nghn dm cng ngh n ngha, chu
cht chng tic i, h lm th no cng c ch hay, ch khng phi ch c iu xng by. C th k s lc
cng qun mi c ni ph thc s phn. Nhng ngi y chng phi hin ti, ho kit sao? Nu nh
bn ngha hip ni hng xm ti ua sc vi Qu Th, Nguyn Hin, lp cng vi ng thi th hn
khc nhau xa. Nu xt v mt cng lao thy ngay li ni c gi, th ngha kh ca bn hip khch c th
xem thng c u!
Hng ngha hip o vi i xa, ta khng cn c nghe na. Thi gn y bn Duyn Lng, Mnh Thng,
Xun Thn, Bnh Nguyn, Tn Lng (16)
u nh ch thn thch ca nh vua, da vo s giu c v c t phong, li c a v khanh tng,
chiu tp nhng ngi hin trong thin h, ni danh vi ch hu, khng th gi l khng gii. H cng nh
thun theo chiu gi m gi, khng phi ting v nhanh thm, nhng v th gi a ting i xa thi. Cn
n bn ngha hip ni lng xm, gi gn tnh nt, trau di thanh danh, ting tm vang trong thin h, ai
cng khen l hin, iu mi tht l kh. Nhng cc nh Nho, nh Mc u gt ra m khng chp (17). T
nh Tn tr v trc nhng ngi tm thng m ngha hip u mai mt, ti rt ly lm gin (18). Theo
nhng iu ti c nghe t khi nh Hn ln c bn Chu Gia, in Trng, Vng Cng, Kch Mnh, Quch
Gii, tuy i khi c phm vo ci li php lut ca ng thi, nhng i sng ring ca h lim khit, nhn
nhn cng ng khen. Danh ting ca h khng phi l danh ting ho, k s khng phi v c m theo h.
Cn i vi nhng k cy gia th h hng, ko b ko ng, li dng tin ti sai khin ngi ngho, bt
nt ngi sc yu th c, khoe khoang th lc ca mnh, ly vic tha mn iu ham mun ca mnh lm
sng, th nhng ngi du hip cng ly lm xu h. Ti au xt v ni thi i khng xt iu , c gp
bn Chu Gia, Quch Gii vi bn cng ho v ch ci tt c.
2. Chu Gia l ngi L sng cng thi vi Cao T. Ngi nc L u hc theo o Nho, ring Chu Gia hc
theo li du hip m ni danh. Nhng ngi c danh ting c ng nui nng che ch c hng trm, cn
ngi tm thng th khng k xit. Nhng trc sau ng vn khng khoe ti, t ph n c ca mnh; tri
li ch s nhng ngi chu n cm t mnh. ng cu gip nhng ngi thiu thn bt u t ch ngho kh
v thp hn. Trong nh khng c ca tha, o qun c k khng lnh ln, n khng c hai mn, i th ngi
trn chic xe b nh. ng lo cu gip ngi ta trong lc gp hn c vic ring ca mnh. Sau khi by mu
cu c tng qun Qu B thot nn n khi B c tn qu, sut i ng khng gp li B (19). T ca
Hm Cc v pha ng khng ai khng dn c (20) mun chi vi ng ta.
3. in Trng ngi nc S, ni ting v ngha hip, thch nh kim, th Chu Gia nh cha, t cho rng
hnh vi ca mnh khng bng Chu Gia. in Trng cht ri, t Lc Dng c Kch Mnh. Ngi t Chu lo
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

ngh bun bn, tri li Kch Mnh li ni ting ch hu v ngha hip. Khi nc Ng, nc S lm phn,
Diu Hu (21) lm Thi y, i xe trm, sp n H Nam bt c Kch Mnh, mng r ni :
- Nc Ng, nc S lm vic ln m khng mi n Mnh, th ta bit h khng lm c g ri!
Trong khi thin h ri lon, t tng bt c ng ta cng nh chiu hng c mt nc ch vy (22). Vic
lm ca Kch Mnh cng nh vic lm ca Chu Gia, nhng ng ta thch nh bc, hay chi nhng tr chi
ca nhng ngi tr tui. Khi ngi m ca Kch Mnh cht, c gn mt nghn c xe phng xa n a
tang. n khi Kch Mnh cht, ca ci trong nh cn li khng qu mi lng vng.
Vng Mnh ngi t Ph Ly cng ni ting ngha hip min sng Giang, sng Hoi. Lc by gi h
Nhn t T Nam, Chu Dung t Trn, cng ni ting ho hip. Vua Cnh nghe vy sai ngi git c
bn ny.
V sau t i c bn h Bch, t Lng c Hn V T, huyn Dng ch c Tit Hung, huyn
Thim c Hn Nh ni ln rt ng (23).
4. Quch Gii l ngi t Ch t l ng B, l chu ngoi ca Ha Ph ngi c ti xem tng. Cha Gii b
git thi Hiu Vn v du hip. Gii ngi thp b, tinh ranh, hung hn, khng ung ru. Lc nh tnh
nham him, tn nhn, nhng k khng lm Gii va lng b Gii git rt nhiu. Gii liu thn bo th cho bn,
cha nhng ngi trn trnh, phm php, cn vic cp bc l vic thng lm, cng nh vic c tin o
m ngi th khng k ht.
ng ta gp may, lc nguy khn cp bch thng nh dp i x m c thot.
n khi Gii ln th thay i tnh nt, bit t kim ch, bit ly c bo on, cho ngi th nhiu m trng
mong ngi th t. Gii li cng thch lm vic ngha hip hn trc. Sau khi cu tnh mng ngi ta, Gii
khng khoe cng, tuy ci lng nham him tn c ngy xa i khi vn l ra nh c nu gp k trn mt vi
mnh. Nhng ngi tui tr hm m vic lm ca Gii, lin bo th ngay, khng cho Gii bit (24).
Ngi con ca ch Gii cy th Gii, ung ru vi ngi khch, cng p ngi khch phi cn chn mc
d ung khng ni. Ngi kia gin, tut gm, m cht chu Gii ri b trn. Ch Gii gin ni :
- Ngi ngha hip nh ng B, m ngi ta git con ti khng bt c thng gic sao?
Bn vt xc ngoi ng khng chu chn, mun lm nhc Gii. Gii sai ngi d bit ni hung th .
Hung th th b nh quay v trnh by tt c s thc vi Gii. Gii ni :
- ng git n l ng lm, chu ca ti lm by.
Bn tha hung th, bt ti ngi chu, khm lim n ri chn. Mi ngi nghe vy u khen Quch Gii l
ngi ngha kh, li cng theo Gii.
Khi Gii i ra, ai cng trnh. Ring c mt ngi c ngi xm m nhn.
Gii sai ngi hi h tn anh ta. Nhng ngi khch mun git anh ta. Gii ni :
- Ta trong lng xm n ni khng c ngi ta knh trng, l v ta khng trau di c hnh, anh ta c
ti g u?
Bn bo ngm vi vin quan coi vic cng dch trong huyn :
- Ngi y l ngi ch thn ca ti, khi no n lt anh ta phi phc dch th min cho anh ta.
V vy my ln u c min, quan khng i n. Anh kia y lm l, hi ti sao, mi bit Gii bo min cho
mnh. Anh ta bn ci trn n t ti.
Nhng ngi tr tui nghe vy li cng hm m vic lm ca Gii.
Lc Dng c ngi th hn nhau, nhng ngi ti gii trong lng xm n dn xp c hng chc,
nhng vn khng xong. Ngi khch bn n ni vi Quch Gii, Gii ang m n nh ngi c th hn,
ngi kia min cng nghe theo li Gii. Gii bn ni vi ngi ny :
- Ti nghe ni cc v Lc Dng ha gii vic ny, nhng ng khng chu nghe. Nay may sao ng nghe
theo li Gii, vy c l no Gii li huyn khc n tranh ginh mt ci cng ca cc v hin i phu trong
xm ny!
Bn ang m ra i, khng cho ai bit, ni :
- Hy khoan theo cch ha gii ca ti. i ti i ri sau cho nhng ngi tai mt Lc Dng lm vic
gii ha v s nghe theo h.
Gii gi mnh cung knh khng dm ln xe i vo sn cng ng huyn.
Khi i cc qun ln cn cu xin vic cho ngi khc, gp vic c th gip c th gip, khng gip c
th cng lm cho ngi ta va lng. Sau mi dm n cm ru ngi ta. Mi ngi v vy ht sc knh
trng Gii, tranh nhau gip Gii. Thanh nin trong lng xm v nhng ngi ti gii, tai mt trong cc
huyn ln cn na m qua ca nh Gii thng hn mt chc c xe, xin a nhng ngi khc Gii giu
gim em v nui (25).
n khi nh vua sai di nhng ngi giu i Mu Lng (26). Gii nh ngho khng thuc vo hng t
cch. Quan li s nn bt Gii di nh (27).
V tng qun tu ln ni Quch Gii nh ngho khng thuc vo hng di nh.
Nh vua ni :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Mt ngi o vi m c quyn th khin cho tng qun phi ni gip, iu chng t nh hn khng
ngho.
Kt qu Gii phi di nh. Cc v tin Gii a ra hn ngn vn quan tin.
Con Dng Qu Ch ngi t Ch lm th li trong huyn, bo tn Gii ln, khin cho Gii phi di nh.
Ngi con ca anh Gii cht u Dng. V vy h Dng c th hn vi h Gii.
Gii vo Quan Trung. Nhng ngi ho kit Quan Trung quen bit hoc cha quen bit Gii, nghe ting
Gii u tranh nhau n vui chi bn b vi Gii. Gii ngi thp b, khng ung ru, lc ra i khng bao
gi i nga. Sau khi Dng Qu Ch b git, ngi nh Dng Qu Ch dng th ln, nhng li b ngi ta
git di ca cung nh. Nh vua nghe tin bn giao quan li bt Gii. Gii b trn, m n Lc Dng,
cn mnh th trn sang Lm Tn.
Tch Thiu Cng Lm Tn vn khng bit Gii. Gii gi mo tn, nhn y xin ra khi ca quan. Tch Thiu
Cng bn cho Gii i ra. Gii trn n Thi Nguyn, n nh ai, Gii u ni trc (28). Quan ui bt, d
tung tch n Tch Thiu Cng, Tch Thiu Cng t st, tung tch mt t. Mi v sau mi bt c Gii.
Quan li xt nhng iu Gii phm v nhng ngi Gii git th s vic u xy ra trc khi c n x.
huyn Ch c ngi nho sinh gip quan trn trong vic xt Gii. C ngi khch khen Gii, ngi nho sinh
ni :
- Quch Gii ch chuyn lm vic gian, phm php cng, ti sao li gi l ngi hin?
Ngi khch nghe th git ngi nho sinh, ct li y. Quan v vic bt ti Gii. Thc ra, Gii khng bit k
git ngi. Ngi git kia cng mt tch chng ai bit anh ta l ai. Quan tu Quch Gii v ti. Cng Tn
Hong lm ng s i phu ph: Gii l ngi o vi lm tr ngha hip, tc uy tc phc. Vic k hung hng
git ngi, Gii tuy khng bit nhng ti ny nng hn ti chnh Gii git (29), ng khp vo ti i nghch
v o.
Bn git c h Quch Gii ng B.
T v sau, rt nhiu ngi lm du hip nhng u kiu ngo khng ng k, Quan Trung, Trng An c
Phn Trng T, He L c Triu Vng Tn, Trng Lng c Cao Cng T, Ty H c Quch Cng
Trng, Thi Nguyn c L Cng Nh, Lm Hoi c Nh Trng Khanh, ng Dng c in Qun Nh
tuy lm du hip nhng u c ci thi nh nhn khim nhng ca ngi qun t. n nh h Diu
phng Bc, bn phng Ty. Cu Cnh phng Nam, Triu Tha V cng t phng ng, Triu
in Nam Dng th u l bn trm cp trong dn gian thi, ng k lm g! Bn h lm xu h cho
Chu Gia vy.
5. Thi S Cng ni :
- Ti xem Quch Gii tng mo khng bng ngi bnh thng, ni nng khng c g ng ch , th m tt
c nhng ngi hay k d trong thin h, bit hay khng u hm m danh ting ca ng ta. Khi ni n
nhng ngi ngha hip, ai cng nhc n tn. Tc ng c cu: Ngi ta ly danh thm lm dung mo, h
c khi no ht. h, tic thay!

(1) Hn Phi T, thin Ng mc ch ch trch c bn Nho v bn du hip.
(2) Thin bnh du hip: Hn Phi ch trch c hai; th nhng trong thc t th ch bn du hip b ch bai cn
bn Nho vn c trng vng.
(3) m ch Cng Tn Hong, Trng Thang. Thut y l Nho thut tc gi mt st bn Ngy Nho.
Nguyn Hin ngi nc L, hc tr Khng T. Khng T cht, Nguyn Hin trn vo ni ao m. T Cng
lm tng quc nc V i xe n tm Nguyn Hin. T Cng ni: Ngi c bnh hay sao? Nguyn Hin
p: Ti nghe ni khng c ca gi l ngho, hc o khng lm c gi l bnh. Nh Hin y l ngho
ch khng phi l bnh. T Cng thn b i. Cng Tch Ai t Qu Th. Khng T ni: Thin h v hnh
nhiu ngi lm gia thn, lm quan kinh , ch c Qu Th cha h lm quan.
y l tc gi a ra nhng chn Nho i lp vi bn ngy Nho.
(4) Thun lc cn hn vi b cha ght, mun git i, sai tro ln bc la ri chm la t, li sai o ging, ri
lp ging.
(5) Y Don cy cnh ng Hu Sn mang vc c ha ng v n cho vua Thang n.
(6) Ph Duyt trc khi lm t tng vua V inh nh n th lm ngh th mc Ph Nham.
(7) L Thng tc l L Vng gip V Vng nh Tr.
(8) Di Ng tc Qun Trng, v theo cng t C khi T Hon Cng git cng t C, Qun Trng b t.
(9) Bch L H khi cha lm Tha tng Tn lm ngh chn tru.
(10) Trng Ni tc Khng T (Xem Khng T th gia).
(11) B Di phn i vic V Vng nh Tr, trn ln ni Th Dng cht i y.
(12) Chch, Cc: tn nhng ngi n trm thi xa.
(13) Cu ny ca Trang T.
(14) Ch Nguyn Hin, Qu Th.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(15) Ch Cng Tn Hong. Cu ny theo li phn ng, ni ma.
(16) Duyn Lng tc Qu Trt ngi thi Xun Thu, khng thy ni n vic tip tn khch. Mnh Thng
Qun, Tn Lng Qun, Xun Thn Qun u l nhng ngi thi Chin quc, s tn khch trong nh h n
hai, ba ngn.
(17) Trch hai phi Nho v Mc u hp hi i vi bn du hip.
(18) T r thi bnh vc nhng ngi du hip.
(19) Xem Qu B, Loan B lit truyn.
(20) ni khao kht.
(21) Tc Chu Phu.
(22) Ca ngi ti v uy tn ca Kch Mnh.
(23) Khng phi v triu nh nghim tr m bn du hip ht.
(24) ni Quch Gii khng trng tr k trn mt vi mnh, nhng nhng ngi tui tr lin tr th cho Gii
m khng ni cho Gii bit.
(25) V Gii giu dim nhng ngi phm php nn h khng s mang ti xin em nhng ngi khch ny
v nh nui. Tr ln k nhng hnh ng o c ca Gii khi ln ln.
(26) Nm 127 trc Cng nguyn vua V sai di nhng nh giu t ba trm vn tr ln n t Mu
Lng.
(27) V Gii c ting ho phng nn quan li s mang ting che ch.
(28) t hnh ng ca mnh quang minh v cho ngi ta khi lin ly.
(29) R rng li dng vn chng lm ri php lut.

jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

q-t g; [;t t.cg;,
1. Khng T ni :
- Su kinh i vi vic tr dn u thng nht lm mt (1). Kinh L dng gi gn ngi ta. Kinh Nhc dng
gy vui. Kinh Th dng k vic. Kinh Thi by t tnh . Kinh Dch nu s thay i. Kinh Xun Thu
dy chnh ngha.
Thi S Cng ni :
- o tri lng lng, to bit bao nhiu! Li ni bng a nu hi hp chnh do cng gii c nhng iu
rc ri (2).
2. Thun Vu Khn l ngi gi r nc T. Mnh cao khng y by thc, gii bng ln, c ti bin lun,
my ln sang s ch hu, cha h chu thua, chu nhc. Thi vua T Uy Vng, thch ni bng gi, thch th
nhc dm dt, sut m say sa li b, khng lo chnh s m giao tt c cho bn khanh, di phu. Trm quan
bing nhc ri lon. Ch hu ko nhau n xm ln. Th nc nguy vong ch trong sm ti. Cc quan khng
ai dm can.
Thun Vu Khn dng cch ni bng gi thuyt phc nh vua.
- Trong nc c con chim ln u gia sn nh vua. Ba nm nay n khng bay cng khng ku. Nh vua
c bit con chim y l chim g khng?
Nh vua ni :
- Con chim y khng bay th thi, ch bay th tung tri! Khng ku th thi, ch d ku th lm cho ngi ta
khip oai?
Ni th ri i cc quan cm u cc huyn vo chu tt c c 72 ngi.
Thng mt ngi, git mt ngi... Ct qun ra nh. Ch hu hong s u tr li cc t ly ca T.
Oai vua lng ly ba mi su nm. Vic ny chp trong in, Hon th gia (3). Nm th tm thi Uy Vng
(371 trc Cng nguyn) nc S em i qun nh T. Vua T sai Thun Vu Khn sang Triu xin qun
cu vin, vua sai em i mt trm cn vng, mi c xe bn nga. Khn nga mt ln tri c ci t c di
m. Vua hi :
- Tin sinh ch t sao?
Khn ni :
u dm th!
Vua ni :
- Th ci l mun ni g?
- Sng nay thn t phng ng li y. Thy bn ng c k cu thn rung, em by mt chn ru,
mt chn gi m khn: Rung cao y thng rung thp y xe! Ng cc c ln, y nh h!. Thn
thy n a l th t m lng mong th qu nhiu cho nn ci.
T Uy Vng lin cho em thm mt nghn cn vng, mi i ngc bch trng, trm c xe bn nga. Khn
t bit ra i. Sang Triu, vua Triu cho sang mt nghn c xe bc da, mi vn qun tinh nhu. Vua S nghe
tin ang m rt qun v. Uy Vng c mng, t tic hu cung, mi Khn, cho ung ru, hi :
- Tin sinh ung c bao nhiu ru th say?
Khn p :
- Thn ung mt u cng say, mt hc (4) cng say.
Uy vng ni :
- Tin sinh ung mt u say th ung th no c mt hc? Tin sinh c th cho bit ti sao li ni nh
vy khng?
Khn ni :
- Nu cho ru ung trc mt i vng, c quan chp php ng bn cnh, quan ng s (5) np sau lng
th Khn s hi ci u m ung, ch mi mt u say. Nu cha m c khch Qu, Khn vn o khom lng
hu ru trc mt, thnh thong ban cho my git ru tha, li phi bng chn chc th, phi ng ln
hu ru lun, nh th ch mi hai u say. Cn nu bn b chi bi lu ngy khng gp nhau, bng
nhin gp g, mng r k chuyn c, em chuyn ring ra ni cng nhau, nh th c th ung c nm
su u l say. Nhng n nh ngy hi nh qu, trai gi ngi ln ln, mi ru dng dai, nh bc, nm
h, ko nhau tm nm tm ba, nm tay cng khng ai pht, mt nhn nhau cng khng ai cm. ng trc c
ci hoa tai nh ri, ng sau c ci trm b b st, Khn trm ly th lm vui, c th ung tm u cng ch
say hai phn. Khi tri chiu tic vn, dn chn ngi k, gi trai cng chiu, giy dp ln ln, chn bn ba bi,
trn thm tt uc, ch nhn gi Khn li m tin khch ra, o l ci b, thong thy mi hng phng
phc. Trong lc by gi lng Khn rt vui, c th ung c mt hc. V vy ni ru qu ha lon, vui qu
ha bun, mun vic u th. Mi vic u khng th qu. H qu th hng, nn dng li ni bng m can
ngn.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Vua T ni :
- Hay.
Bn bi b vic ung ru sut m, cho Khn coi vic tip khch ch hu. Khi cc tn tht t tic ru.
Khn thng ngi mt bn 3. Sau , hn mt trm nm, nc S c u Mnh. u Mnh l ngi nhc
cng nc S. Mnh cao tm thc, gii bin bc; thng dng li ni bng a t can ngn. Thi S
Trang Vng c con nga yu, cho mc o gm, t di mi nh c chm tr, ng trn ci ging khng
c mn, cho n to kh. Con nga mc bnh bo m cht. Nh vua sai qun thn tang, mun dng quan
khch khm lim chn theo l i phu. Nhng ngi xung quanh can ngn l khng nn. Nh vua ra lnh :
- Ai dm can ngn v vic nga th chu ti cht.
u Mnh nghe vy, vo ca in ngng u ln tri, khc rng. Nh vua kinh ngc hi v sao.
u Mnh ni :
- Con nga l vt nh vua yu. Mt nc ng ng nh nc S lm ci g chng c m li phi
chn theo l i phu, nh th th qu bc. Xin chn theo l nh vua.
Nh vua ni :
- Chn nh th no?
u Mnh ni :
- Thn xin o ngc lm o quan, ly g t c vn lm quch, ly g bin, g phong, g d chng
ngoi o quan, sai qun s mang o gip o huyt ngoi, nhng ngi gi yu mang t, nc T,
nc Triu ng t trc, nc Hn, nc Ngy h v mt sau, lp miu th, dng c thi lao t,
phong p vn nh (6). Ch hu nghe vy u bit nh vua coi r ngi m Qu nga (7).
Nh vua ni :
- Qu nhn sai lm n th ? By gi nn lm th nao?
Mnh ni :
- Xin i vng chn nh chn sc vt. Ly bp lm quch, ly vc ng lm quan ti, thm vo gng
lm gia v, t trn mm c mc lan, ly go np t, cho mc o la chn vo trong bng ngi ta.
Nh vua bn sai ngi giao nga cho vin quan li coi vic bp nc, khng khin thin h ni n vic chn
nga na.
Tng quc nc S l Tn Thc Ngao bit u Mnh l ngi hin nn chi thn vi Mnh. n khi mc
bnh sp cht, Ngao tri li vi con rng :
- Ta cht, my th no cng ngho kh. My n gp u Mnh ni rng my l con ng Tn Thc Ngao.
c my nm, ngi con ngho kh gnh ci, gp u Mnh bn ni :
- Ti l con ng Tn Thc Ngao. Khi cha ti sp cht c tri li rng nu ti ngho kh th s tm n ng.
u Mnh ni :
- ng ch c i u xa.
Bn lm o m ca Tn Thc Ngao bt chc c ch li ni. c hn mt nm rng th y nh Tn Thc
Ngao. Vua S v ngi xung quanh khng ai phn bin c. S Trang Vng t tic ru, u Mnh tin
ra chc th, Trang Vng kinh hi, cho l Thc Ngao sng li, mun cho lm tng quc. u Mnh ni :
- Xin cho thn v bn vi v, ba hm na s lm tng quc.
Trang Vng bng lng. Ba bn hm sau u Mnh li n. Nh vua ni :
- V nh ngi ni th no?
u Mnh p :
- V thn bo ch c lm, khng nn lm t tng nc S! y Tn Thc Ngao lm t tng nc S, cai
tr nc S ht sc trung thnh v lim khit, nh vy vua nc S c lm b. Nhng nay cht ri, ngi
con khng c t cm di, ngho kh, gnh ci kim n. Nu lm nh Tn Thc Ngao th khng bng t
st cho ri.
Nhn ht rng :
- trong ni cy rung kh, kim n kh: Ra lm quan, thy bn tham lam b i c nhiu ca, khng ngh n
s nhc, khi cht nh giu c. Nhng li s ly ca hi l, phm php, lm nic gian, mc ti nng thn b git,
nh cng b dit vong. Lm tham quan lm g! Lm quan thanh lim gi php tc, gi chc v n cht khng
dm lm iu tri. Lm quan thanh lim lm g?
T tng nc S l Tn Thc Ngao, gi gn thanh lim cho n cht; nhng nay v con ngho kh gnh ci
kim n, khng nn lm!
Trang Vng bn cm t u Mnh v gi con ca Tn Thc Ngao ra phong cho t Tm Khu c bn trm
h lo vic t t. n mi i sau, t phong cng khng mt. Tr khn y c th ni vic thi ghi vy (8).
4. Hn hai trm nm sau, nc Tn c u Chin, u Chin l con ht Tn, ngi ln, gii cch ni bng
a, nhng li hp o ln. Thi Tn Thy Hong t tic ru, bng gp tri ma to. Nhng ngi ng
hu ngoi thm u b t v lnh. u Chiin thy th thng h, bo h rng :
- Cc anh c mun ngh hay khng?
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

Nhng ngi ng hu ngoi thm u ni :
- c th th may lm.
u Chin ni :
- Khi no ta gi cc ngi th cc ngi phi d ngay.
c mt lt, trn din chc th h vn tu. u Chin n lan can h ln :
- Cc quan ang di thm!
Cc quan lang ni :
- D!
u Chin ni :
- Cc ngi cao ln c ch g! Li ng ngoi tri b mc ma. Ta y tuy ln thp nhng c trong nh
ngh ngi.
Tn Thy Hong bn cho nhng ngi hu thm c chia i thay phin nhau chu chc.
Thy Hong thng bn m rng vn ca nh vua pha ng n ca i Hm Cc, pha Ty n t Ung,
t Trn Thng.
u Chin ni :
- Hay lm! C th nhiu cm th vo y. Nu k cp t phng ng n th ch sai hu nai hc chng
cng .
Tn Thy Hong v vy thi khng lm na. n khi Tn Nh Th ln ngi li mun sn thnh. u Chin ni :
- Hay lm? Cha thng tuy khng ni, nhng thn cng mun xin iu . Sn thnh tuy lm trm h kh
s v tn km, nhng p lm sao! Thnh xy lng bng, gic n khng sao tro ln c. Nu nh mun
tro ln th d b sn lm vo ngi. Ch kh mt iu b sn lm vo ngi, khng lm c nh che.
Tn Nh Th ci. V vy b vic . Chng bao lu Nh Th b git cht.
u Chin v nh Hn c my nm th mt.
4. Thi s cng ni :
- Thun Vu Khn ngng mt ln tri c ci, T Uy Vng c ch? u Mnh lc u m ca, ngi gnh ci
c t phong. u Chin n lan can h ln, nhng ngi di thm ln lt c thay th nhau mt
na chng phi l vic ln ng khen hay sao?
Ch tin sinh (9) ni :
- Ti may mn nh c nho thut m lm quan lang li thch c nhng li lu truyn ca cc sch ngoi,
xin mo mui chp thm tt c nhng chuyn bng a gm su chng vo y. Nh th c th m rng
kin vn ngi sau ai t m xem cng sng lng h d, ng gip thm vo ba chng ca Thi s
cng.
5. Trong thi V , c ngi con ht nh vua yu tn l Quch X Nhn.
Khi ni nng trnh by tuy khng hp o ln, nhng khin nh vua vui lng.
Khi V cn nh, m ca ng V Hu thng nui nng nh vua. n khi ln ln, nh vua gi b ta l v
nui ln, c mt thng cho vo chu hai ln.
Khi vo chu c chiu ch sai ngi ti yu l M Du Khanh cho nh mu nm mi tm la, li cho cm kh,
ru nui nh mu. Nh mu lm n dng ln, ni: Xin nh vua cho ti s dng nhng cng in ....
Nh vua ni: Nh mu mun c cng in ? Thi th cho nh mu. Nhng iu m nh mu mun u
c nh vua ng thun. C chiu ch cho nh mu c ngi xe i vo gia cng ng ca nh vua. Lc
by gi cc cng khanh v i thn u knh trng nh mu. Con chu ti t ca nh mu honh hnh ngang
dc t Trng An. Gia ng chn n xe nga ngi ta, cp git o qun ngi ta. Trong cung bit
chuyn y nhng khng n bt tr ti. Quan coi vic php lut xin nh vua di nh ca nh mu ra ngoi bin
gii. Li tu c chun y. Trc khi vo t bit nh vua nh mu n gp Quch X Nhn khc lc v vic
. X Nhn ni :
- Khi vo t bit nh vua ri tr ra c i nhanh, nhng quay li nhn my ln.
Nh mu c lm theo li ni, t bit ra i, quay li nhn my ln, Quch X Nhn ln ting mng :
- ka! Ci m gi ny! Sao khng i nhanh cho ri. B h ln ri c cn b mm my na u, quay li nhn
lm ci g?
Nh vua thng hi b ta, bn ra lnh nh ch; khng ri nh nh mu ra bin gii na, pht y ngi gim
pha.
6. Thi V c ngi nc T, h ng Phng tn l Sc thch c sch truyn xa, yu o Nho, xem
nhiu sch cc nh. Lc u Sc vo Trng An. n cng xa dng th, vo khong ba nghn th tre (10).
Cng xa (11) sai hai ngi m th tre a ln mi ni. Nh vua trong cung c ngng li ch no th dnh
du ch , c hai thng mi ht. Chiu cho Sc lm quan lang, thng hu bn cnh nh vua, nh vua
my ln gi n trc mt ni chuyn, khng ln no nh vua khng vui lng, c khi cho thc n trc
mt vua. Sc n xong cn bao nhiu tht th mang i lm bn ht c o.
My ln nh vua thng la l, Sc vc ln vai m i. Dng tt c la tin vua cho ly nhng ngi con
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

gi p v tr Trng An. C ly c mt nm li b, ly ngi v khc. Nh vua cho c bao nhiu
tin ca u tiu ht vo vic ly v. Cc quan lang xung quanh nh vua, phn na gi Sc l anh cung.
Nh vua nghe vy ni :
- Nu Sc lm quan m khng c iu ny th cc ngi lm sao kp n c.
Sc c con lm quan lang, li lm ngi yt gi chu chc, thng cm c tit i s. Sc i trong in c
quan lang bo :
- Ngi ta u bo tin sinh l ngi cung.
Sc ni :
- Nh bn Sc y c th gi l trn i gia triu nh vy. Ngi i xa th mi trn i trong ni su.
Sc thng ngi trn chiu ung ru, say b trn t m ht :
- Lun lc cng vi bn th tc, n ca Kim m. Trong cung in, c th trn i, bo ton thn mnh, cn
g phi vo ni ni su ngi di lu c!.
Ca Kim m l ca quan. Hai bn c hai con nga lng nn gi l ca Kim m. Sc trng cng vi cc
bc s hp nhau trong cung bn lun.
Nhng ngi kia hi vn Sc (12) :
- T Tn, Trng Nghi mt khi gp cc v vua c vn c xe u ln a v khanh tng, n c lu li n i
sau. Nay ng trau di o tin vng; hm m ci ngha ca thnh nhn, c thuc ngm nga li ca Kinh
Thi, Kinh Th, bch gia, k khng th ht. Vit trn tre la, cho rng trong thin h khng ai bng mnh.
Nh th c th gi l k bit nhiu, c ti bin lun vy. Nhng ng em ht sc ht lng th thnh ,
n nay, ngy qua thng li c my chc nm rng m chc quan chng qua ch th lang (18), a v
thc ra ch cm kch hu, nh th c phi cn iu g thiu st chng? Th l ti lm sao?
ng Phng Sc ni :
- khng phi l iu cc ng bit c! Thi xa khc, thi hay khc, c phi ging nhau u? Thi
Trng Nghi, T Tn ngy xa l lc nh Chu tan r, ch hu khng vo chu. V chnh tr th dng v lc
tranh nhau quyn th, em binh gi nhau, thn tnh nhau cn li mi hai nc (l4) khng ai hn ai. Nc
no c k s th mnh, nc no mt k s th mt nc. V th cho nn k s ni c nghe, i c lt,
thn mnh a v tn qu, n c li i sau, con chu mi mi vinh hin. Ngy nay khng phi th na!
Thnh trn, n c ti khp thin h, ch hu theo phc, uy th vang n t di, c ngoi bn bin
cng u lin nh chiu th yn n nh ci chu p sp, tt c thin h u cn bng, thu vo mt nh, c
vic g mun lm th d nh tr bn tay. By gi ngi hin ngi d c khc g na u! Trong lc ny thin
h to ln, k s v dn chng ng c nhng ngi em ht tm lc, hc thuyt, ko nhau t tp khng th
k ht. Nhng k ht sc theo ngha, n mc cn thiu thn, c k mt c th din, gia th. Gi s Trng
Nghi, T Tn cng ti u sinh ra i ny th h s khng c chc quan chng c, ch lm g mong n
chc thng th th lang. Truyn c cu: Trong thin h nu khng c iu nguy hi, tai ha, th tuy thnh
nhn cng khng c ch thi th ti nng. Trn di ha hp th tuy ngi hin cng khng c cch g lp
cng. Cho nn ni rng thi i khc th vic i khc. Tuy nhin iu u phi l ta khng lo tu thn?
Kinh Thi ni: Chung nh cung ting vang ra ngoi. Hc ku ni ao m xa xi, ting nghe trn tri. Nu
mnh tu thn th lo g khng c hin vinh! Xa Thi cng lo lm vic nhn c, nm by mi hai tui gp
Vn Vng c thc hnh ci thuyt ca mnh, c phong t T by trm nm m khng dt. Chnh v
vy cho nn k s ngy m lo lng, trau di vic hc, thc hnh o ngha, khng dm thi. Nay nhng
ngi x s (15), trn i tuy cha c gp thi, vn ng nghim nhin mt ni, mt mnh sng sng
trn xem Ha Do di nhn Tip D (16), theo sch lc ca Phm Li, trung thnh hp vi T T thin h
ha bnh tu thn gi gn mnh. Nu mnh c c t c bn b th l l thng. Cc ng sao li nghi ng
ta?
Cc v bc s u im lng khng bit ly g p li.
lan can nh gc sau cung Kin Chng, c con vt xut hin, hnh n ging nh con nai. Ngi ta tu ln,
V n xem, hi cc quan chung quanh v nhng ngi am hiu o nho, nhng khng ai bit l con g!
Sai ng Phng Sc n xem. Sc ni :
- Thn bit. Xin nh vua cho ru ngon cm ngt i thn mt ba tic sang th thn mi ni.
Chiu ni :
- c.
Sc li ni :
- ni n c my s cng in, ao c, my khonh t lau lch, b h cho thn th thn Sc ny mi ni.
By gi Sc mi chu ni :
- Con y l con S nha. Ni xa xi sp theo v thn phc cho nn con S nha xut hin trc. Rng ca rng
hm n nh nhau, bng nhau nh khng c rng vy, cho nn gi n l S nha.
Sau mt nm, qu nhin vua Hn Gia ca Hung N em mi vn ngi n u hng Hn. Nh vua bn
thng cho Sc rt nhiu tin bc. Sc sp mt, can nh vua :
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

- Kinh Thi c cu: Lng xanh nhung nhc, u ro giu. Ngi qun t ch nghe li gim pha. Li gim
pha v cng lm ri lon cc nc bn phng. Xin b h ui xa bn xu nnh, gt b li gim pha.
Nh vua ni :
- Ngy nay ng Phng Sc cng ni nhng li hay th sao?
V ly lm l. c t lu, qu nhin Sc mc bnh cht. Truyn c cu :
Con chim sp cht th ting ku thm thng, con ngi sp cht th li ni hay (17) l ngha nh vy.
7. Trong thi V , i tng qun V Thanh l anh ca V Hu c phong lm Trng Bnh Hu. V
Thanh em qun i nh Hung N, n D Ng Thy (18) chm th cp bt gic, c cng tr v, vua ban
chiu thng mt ngn cn vng. Khi tng qun ra khi ca cung, c ngi nc T l ng Quch tin
sinh v lm phng s cho nn chu chc nha mn cng xa, gia ng ngn xe ca V tng qun ly
m ni :
- Xin cho trnh by s vic.
Tng qun dng xe li cho ng Quch tin sinh n trc mt. ng Quch n bn xe ni :
- Vng phu nhn mi c nh vua yu, nh phu nhn ngho. Nay tng qun mi c ngn cn vng,
nu em mt na cho ngi b con ca Vng phu nhn, nh vua bit th no cng vui lng. iu c th
gi l k l v nhanh vy :
V tng qun cm t v ni :
- Tin sinh by cho ti ci k hay, ti xin vng li.
on V tng qun em nm trm cn vng lm l chc th thn nhn ca Vng phu nhn. Vng phu
nhn em vic y ni vi V . V ni :
- i tng qun khng bit iu u?
Hi V Thanh :
- ng nghe theo k ca ai?
V Thanh p :
- Nghe theo li ngi ch chiu l ng Quch tin sinh.
Nh vua gi ng Quch tin sinh vo v cho lm y qun. ng Quch tin sinh lu ngi ch chiu
cng xa, ngho kh, i rt, qun o rch ri, giy khng cn nguyn. Khi i gia tuyt, giy ch cn mu
trn m khng cn , chn gim t. Ngi trn ng ci ch nho. ng Quch tin snh tr li ngay :
- Ai c th i trn tuyt m khin cho ngi ta thy trn l giy, di vn l chn c u?
n khi c b lm quan hai nghn hc lng, ng Quch tin sinh mang di n xanh ra khi ca cung
(19) n t ngi ch tr. Th ra ngi ny trc y cng l ngi ch chiu lm quan nh mnh, ng tin
mnh ngoi thnh. ng Quch tin sinh ln ng vinh hoa lp danh trong i. C th ni l ngi mc
o ngn m mang qu vy. Khi ng ta ngho khn, khng ai nhn ng, n khi giu c, ngi ta li tranh
nhau xu ph. Ngn ng c cu :
Xem nga thy n gy nn khng bit l nga hay, xem k s thy h ngho nn khng bit h gii, phi
chng l ngha nh vy?
Vng phu nhn m nng, nh vua thn hnh n hi :
- Con nng s lm vng. Nng mun con nng lm vng u.
Vng phu nhn p :
- Mun lm vng Lc Dng.
Nh vua ni :
- Khng dc, Lc Dng c kho v kh, kho la, gi ca quan, l yt hu ca thin h. T tin n nay,
khng h t vng y. Nhng cc nc quan ng khng c nc no ln bng nc T, c th cho
lm T vng.
Vng phu nhn ly tay p vo du ku :
- Th th may lm.
Vng phu nhn cht, hiu l T vng thi hu cht (20).
7. Ngy xa T Vng sai Thun Vu Khn dng chim hc cho nc S. i khi ca p, gia ng chim
bay mt, ch cn li ci lng khng. Thun Vu Khn t li ni di, n gp S Vng :
- T Vng sai thn em chim hong hc n biu. Khi i qua trn mt nc, thn khng n cho chim
kht nn em ra cho ung. Chim b thn bay mt. Thn mun m bng tht c m cht. Nhng s ngi ta
ni rng nh vua v vic chim mung m bt k s phi t st. Hc l mt th chim c nhiu con ging, thn
mun mua chim khc thay vo nhng s lm th l khng tin v la di nh vua. Thn mun chy trn sang
nc khc, nhng au lng v vic s thn qua li gia hai v vua b on tuyt, cho nn thn n y dp
du xin chu ti vi i vng.
Vua S ni :
- Tt lm! T Vng c k s trung tn nh th sao?
Bn thng rt hu, tin bc gp i so vi vic hin chim hc.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

8. Trong thi V nh vua mi Thi th Bc Hi n ni nh vua .
Ngi lo vic giy t l ng Vng xin c cng i vi Thi th, ni :
- Ti s gip ch c cho ng.
Thi th bng lng. Cc vin th li trong ph u ni :
- ng Vng l ngi thch ru, lm li nhng trng rng, s khng th cng i.
Thi th ni :
- ng ta mun i, ta khng th tri.
Bn cng ng ta i. n ch chiu nh vua ca cung. ng Vng ch mang tin mua ru cng vin quan
coi v binh ung say c ngy khng gp Thi th. Thi th vo qu bi kin. ng Vng ni vi vin quan coi
ca :
- Nh ng ngonh vo ca quan, gi vng ng ch ti gip.
Quan coi ca cung gi Thi th. Thi th n thy ng Vng ng xa.
ng Vng ni :
- Nu thin t hi ngi cai tr t Bc Hi nh th no m khng c trm cp th ngi tr li nh th no?
Thi th p :
- Chn v ct nhc ng ngi ti, ai cng dng ng nng lc ca h, thng nhng ngi gii, pht nhng
ngi km.
ng Vng ni :
- p nh th l t cao, t khoe cng. Khng nn. Ngi c p: khng phi l sc ca thn. l nh
thn linh uy v ca b h cm ha dc lng dn.
- c! Phi y.
Khi Thi th c triu vo, n di in c chiu hi :
- Nh ngi cai tr t Bc Hi nh th no m trm cp khng ni ln?
Thi th dp du p :
- khng phi cng ca thn. l nh thn linh uy v ca b h cm ha c lng dn.
V c ci ni :
- a, ng lm sao c c li ni ca bc trng gi m trnh by nh vy? Ai by cho ng y?
Thi th p :
- Ti hc ca ngi coi vic vn th.
Nh vua hi :
- ng ta nay u?
- ng ca cung.
Nh vua cho chiu gi vo, cho ng Vng lm thy hnh tha (21), cho Thi th Bc Hi lm Thy hnh
y (22). Truyn c cu: Li ni p c th em ra m mc c, phm hnh cao qu c th lm cho cao hn
ngi c. Ngi qun t ly li ni tin nhau, k tiu nhn ly tin ca tin nhau.
9. Thi Ngy Vn Hu, Ty Mn Bo lm huyn lnh p Nghip. Bo n p Nghip gp cc trng lo hi
dn tnh kh s v iu g? Cc v trng lo ni :
- Kh v chuyn H B ly v nn dn ngho.
Bo hi ti sao, h p :
- Quan tam lo (23) v nhng ngi thuc li mi nm thu thu trm h c my trm vn, ly ra hai ba
mi vn ci v cho H B. Cn bao nhiu th giao cho ng ng b ct chia nhau mang v. n lc y,
bn b ct i thy nh no c con gi dp th ni nn g cho H B v em snh l n ci. H tm ra
cho c ta xong, ly the la mc cho c ta, cho mt mnh, n chay, dng nh trai cung trn b sng Hong
H, by c mn the, cho ngi con gi sng trong cung. C ta c tht b, ru, cm. Lm nh th
hn mi ngy. Sau li nh phn t im cho c ta, chun b ging chiu nh c du tht, c gi
trn ging cho tri trn sng Hong H. Lc u cn tri trn mt nc, i n my dm ri mi chm.
Nh no c con gi p cng rt s ng ng b ct bt g cho H B. Cho nn nhiu ngi mang con gi
trn i ni xa. V th trong thnh vng tanh khng ngi, li cng i km.
Tc ny c t lu. Dn gian c cu tc ng tng truyn: Nu khng ly v tho H B th nc dng ln
cht ht dn.
Ty Mn Bo ni :
- Khi no H B ly v, xin c tam lo, cc ng ng b ct, cc ph lo tin ngi con gi trn sng Hong
H n ni vi ti; ti cng mun tin c ta.
H u ni :
- D.
n hm y, Ty Mn Bo n hp trn sng Hong H. C tam lo, cc thuc li, nhng ngi tai mt, cc
b lo trong lng nhn dn n xem hai ba nghn ngi. B ct l nht b gi, tui d by mi. Bn con gi
lm t theo b n mi ngi. Tt c u mc o the mng ng ng sau b ct chnh. Ty Mn Bo
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

ni :
- Gi ngi v H B n dy xem xu dp th no?
Ngi ta hn dn ngi con gi trong mn ra trc mt Bo. Bo nhn ngi y, on quay li bo tam
lo, ng ng b ct :
- Ngi con gi ny khng p. Phin b ct xung sng bo vi H B khi no tm c ngi p thay
s a du.
Lin sai thuc h v qun lnh m b ct gi nm xung sng Hong H.
Mt lt sau, Bo li ni :
- B ct gi sao i lu th? Cc t phi gic b y i!
Li sai nm mt ngi t xung sng. Mt lc sau, Bo li ni :
- t sao lu v th? Phi sai mt ngi na i gic h v.
Li nm mt t xung sng na. Ty Mn Bo li ni :
- B ct gi v t u l n b con gi khng th trnh by cng vic c. Xin phin v tam lo xung
trnh by u ui.
Li sai nm tam lo xung sng Hong H. Ty Mn Bo cm bt ln u lm ra v cung knh quay v pha
sng mt hi lu. Cc v trng lo v thuc li ng bn cnh u s hi. Ty Mn Bo quay li ni :
- B ct gi, tam lo khng v! By gi lm th no?
Mun sai mt ngi thuc li v mt ngi trng lo xung gic.
Hai ngi ny p u van xin, u mun v, mu chy lnh lng trn t, sc mt xm nh tro ngui. Ty
Mn Bo ni :
- c ta hy i mt cht.
Mt lt sau, Ty Mn Bo bo :
ng li ng dy, H B gi khch nh th lu ri. Cho tt c v nh.
Thuc li v dn chng p Nghip u hong s. T v sau khng ai dm ni n vic H B ly v na.
Ty Mn Bo sai dn o mi hai con ngi em nc sng H vo ti rung ca dn, rung u y
nc. Lc by gi dn chng o ngi rt kh cc, khng mun lm, Bo ni :
- Dn chng c th vui thch khi vic thnh, nhng khng th cng h lo toan khi bt u lm. Nay cc c
v con em tuy lo lng, kh s v ta, nhng mt trm lm sau th no con chu ca cc c cng s nh n li
ta.
n nay, nh c thy li, nhn dn u c no , giu c. Mi hai con ngi chy thng, ct mt
ng ca xe. n khi nh Hn ln, quan li cho rng cu ca mi hai ci ngi chn mt ng i, cc ngi
li gn nhau khng tin, mun hp cc ngi li, trn ng ci, gp ba ngi lm mt cu.
Nhn dn v cc ph lo t Nghip khng chu nghe quan li, cho rng l iu Ty Mn Bo lm.
Php tc ca ngi hin khng th thay i c.
Rt cc quan li phi nghe theo, gc vic y li. Ty Mn Bo lm huyn lnh t Nghip ni ting trong thin
h, n c lu li i sau khng khi no ht.
Chng phi l mt v i hin sao?
Truyn ni: T Sn cai tr t Trnh, dn khng th di. T Tin cai tr t an Ph, dn khng n di. Ty
Mn Bo cai tr t Nghip, dn khng dm di. Ti nng ca ba ngi ny ai gii hn? Ngi no bit phn
tch o tr ngi th mi bit iu (24).

(1) Vn lc kinh tuy khc nhau nhng u thng nht ch c tc dng chnh tr.
(2) Tc gi cho nhng li bng a cng xp vo loi Lc Kinh. l mt kin to bo.
(3) Mt thin trong S k, tc l thin in Kinh, Trng Hon th gia (khng dch).
(4) Mt hc bng mi u.
(5) Chp php v ng s u l nhng quan coi v nghi l.
(6) Dng li phn ng lm cho vic chn nga thnh ra l bch.
(7) Then cht la cu ny.
(8) Vic hp thi nn lm.
(9) Ch Thiu Tn ngi i Hn, lm bc s thi Thnh , Nguyn c b sung vo S k ca T M
Thin. T on nay tr i l ca Ch Thiu tn.
(10) By gi cha c giy, ghi chp dng dao khc vo g, tre.
(l l) Chc quan coi vic giy t cc ni a n nh vua hoc nh vua i cc ni.
(12) T Nhng ngi kia... n khng bit ly g p li l bi Gii tro ca ng Phng Sc, Sc cng
sinh mt thi vi T M Thin, ci nhn ca Sc v thi i ca mnh rt l tiu biu.
(13) Chc th lang i Hn ch c nhim v cm kch canh phng trong cung khc chc th lang triu Nguyn
l mt chc quan to.
(14) Thi T Tn, Trng Nghi.
jc [g |c |,;, \,c |,,, ],c,

(15) K s nh cha ra lm quan.
(16) Ha Do l n s. Nghiu nhng ngi cho Ha Do. Ha Do khng nhn.
Tip D l n s nc S cng thi vi Khng T.
(17) Lun ng, thin Thi b.
(18) Hin nay l bin gii pha Bc nc Cng ha nhn dn Mng C.
(19) y mang di n mu xanh.
(20) iu chng t con s lm T Vng.
(21) Ngi gip vic cho Thy hnh y.
(22) Coi vn Thng Lm ca nh vua..
(23) Chc quan ngy xa coi vic gio hun trong lng.
(24) ni: T Sn thng minh khng ai di c; T Tin c dn yu khng ai n di; dn s Ty Mn
Bo khng ai dm di.
Het

Tat ca v s phat trien cua TGE
va E-book team!