Khoa Kinh T - QTKD

Kinh T V M

Tc gi: Nguyn Tri Khim Bin mc: sdms

Gii thiu TRNG I HC AN GIANG

Khoa Kinh T Qun Tr Kinh Doanh

B Mn Kinh T Tng Hp

KINH T V M
TS. Nguyn Tri Khim Phng Ngc Triu Long Xuyn - 2006

Li ni u
Ti liu ging dy mn hc Kinh t v m c bin son phc v vic ging dy cho sinh vin i hc thuc cc chuyn ngnh kinh t. Mc tiu ca ti liu l cung cp cho sinh vin nhng kin

thc c bn trong qu trnh hc tp v nghin cu kinh t v m, lm c s cho sinh vin hiu cc nguyn l v cc m hnh kinh t v m v c th l gii c mt s vn kinh t trong thc t. Kt cu ni dung ti liu bao gm 7 chng c sp xp theo trnh t nh sau: Chng 1 tng quan v kinh t v m: chng ny gii thiu cho sinh vin nhng vn m kinh t v m quan tm, cc chnh sch, cng nh cc cng c ch yu phn tch v m m hnh tng cung v tng cu. Chng 2 o lng sn lng v gi c: phn tch s lun chuyn ca hng ha v tin t trong nn kinh t, gii thiu nh ngha v cch tnh tng sn phm quc ni. Chng 3 tng cu v xc nh sn lng quc gia: phn tch cc nguyn nhn gy ra bin ng kinh t t tng cu trong ngn hn v chnh sch cng cng c th lm g ngn chn cc thi k thu nhp gim st v tht nghip tng cao. Chng 4 tin t v chnh sch tin t: chng ny tp trung vo cc vn lin quan n tin: tin, cc hnh thi ca tin, h thng ngn hng to tin nh th no v cch thc ngn hng trung ng kim sot lng tin trong nn kinh t. Chng 5: Nng sut, tin lng, nhn dng v tht nghip. y l chng tp trung vo th trng lao ng, tm hiu tht nghip, cc nguyn nhn gy ra tht nghip v cch tnh tht nghip. Chng 6 lm pht: ni dung chng gii thiu khi nim, cch thc o lng lm pht, cc nguyn nhn gy ra lm pht v tc hi ca n. cui chng bn v s nh i gia lm pht v tht nghip. Chng 7 l thuyt kinh t v m v nn kinh t m: chng ny tp trung vo nhng khi nim c bn lin quan n t gi hi oi, phn tch cung cu v vn vay v th trng ngoi t. Tm hiu s nh hng ca cc chnh sch v s kin n nn kinh t m. Ti liu ny c bin son da trn cc ti liu, gio trnh, sch kinh t v m ca cc trng i hc trong nc v cc sch dch. Ni dung c bn ca ti liu c bin son ch yu da vo cc ti liu: (1) Sch Nguyn l kinh t hc tp 2 ca gio s N. Gregory Mankiw ( gio s kinh t hc trng i hc tng hp Harvard). Sch ny c dch sang ting vit bi khoa kinh t hc trng i hc quc dn H Ni, nh xut bn thng k, 2003. (2) Gio trnh kinh t v m i cng v nng cao ti bn ln hai ca tp th tc gi Trn vn Hng, Nguyn Tr Hng, Trng Quang Hng, Nguyn Thanh Triu, Chu Vn Thnh ( trng i hc kinh t thnh ph H Ch Minh). Nh xut bn gio dc, 1999. (3) Sch kinh t hc ti bn ln 1 ca tc gi Paul A Samuelson v Wiliam D. Nordhaus. Nh xut bn thng k, 2002. (4) Cc thng tin thc t cng kinh nghim tch ly t c cc sch, bo khc ca tc gi v nhng kin ng gp ca cc ng nghip trong t b mn kinh t tng hp cng nh trong khoa Kinh t - Qun tr kinh doanh trng i hc An Giang. y l ti liu c bin son ln u ca nhm tc gi thuc b mn kinh t tng hp, khoa kinh t - QTKD do s khng trnh khi nhng sai st. Rt mong nhn c nhng kin ng gp ca cc c gi chng ti hon thin ti liu ging dy ny hn. Nhm tc gi b mn kinh t tng hp Khoa kinh t - qun tr kinh doanh

i hc An Giangc

Ch vit tt
AD : Aggregate Demand (Tng cu) AS : Aggregate Supply (Tng cung) GDP : Gross Domestic Products ( Tng sn phm quc ni) GNP : Gross National Product ( Tng sn phm quc dn) CPI : Consumer Price Index ( Ch s gi hng tiu dng ) C : Consumtion ( tiu dng ca h gia nh) S : Saving ( tit kim) I : Investment (u t) G : Government expenditure ( chi tiu chnh ph ) X : Exports ( xut khu) M : Imports ( nhp khu) MPC : Marginal Propensity to Consume ( khuynh hng tiu dng bin) MPS : Marginal Propensity to Save ( Khuynh hng tit kim bin) NX : Net Exports (Xut khu rng) Tr : Transfer payment ( chi chuyn nhng ca chnh ph ) De : Depreciation ( khu hao) Tx : Taxes ( thu) NFI : Net Foreign Investment (u t nc ngoi rng) NNP : Net National Products PI : Personal Income P : Price in general ( mc gi chung) i : Interest ( tin li) g : Economic growth rate (Tc tng trng) Yp : Potentiel Output ( Sn lng tim nng) IS : Investment/Saving equilibrum (Cn bng u t v tit kim) LM : Liquidity preference/Money supply equilibrum (Cn bng cung tin v nhu cu gi tin)

Chng 1. Tng quan v Kinh T V M

Kinh t hc hin i c phn thnh hai nhnh kinh t hc vi m v kinh t hc v m. C hai phn mn u nghin cu cc hin tng kinh t, tm hiu cc ni dung kinh t a ra nhng gii php hp l hai cp . Kinh t hc vi m nghin cu cc vn kinh t cp n v

sn xut hay ngi tiu dng trong khi kinh t hc v m nghin cu cc vn ny cp tng th - cp quc gia hay quc t. Mn hc ny nhm gii thiu i tng nghin cu ca kinh t v m, mc tiu v cc chnh sch kinh t v m, cng nh mt s cng c ch yu c s dng trong phn tch kinh t v m, m hnh tng cung v tng cu.

I.Kinh t hc v m l g
Kinh t hc l mn hc nghin cu nhng la chn ca c nhn v x hi v cch thc s dng nhng ngun ti nguyn c gii hn p ng nhu cu ngy cng cao ca x hi. Nhng la chn ca c nhn v x hi c biu hin bng nhng hin tng v cc hot ng di hai gc : gc b phn, kinh t vi m nghin cu hnh vi ca cc doanh nghip, cc h gia nh v s tng tc gia chng trn cc th trng tng ngnh hng. gc ton b nn kinh t gi l kinh t v m.Trong kinh t v m chng ta tm cch gii quyt hai vn : (1) tm hiu s tng tc gia cc b phn trong nn kinh t tc l nghin cu v hot ng ca tng th nn kinh t v (2) chnh ph s tham gia ci thin thnh tu chung ca nn kinh t nh th no? Hnh vi ca mt nn kinh t c nghin cu di bn phm vi c bn: sn lng v tng trng kinh t; vic lm v tht nghip; s bin ng ca mt bng gi c; v thu nhp rng thng qua quan h vi th gii bn ngoi. Kinh t v m tm cch gii thch iu g qui nh cc bin s , ti sao chng li bin ng theo thi gian v mi quan h gia chng. To sao cn phi hc kinh t v m? Tm quan trng v s quan tm n kinh t v m tng rt nhanh trong vng 30 nm qua xut pht t l do thc t cng nh l thuyt. Trn lnh vc thc nghim, cc nn kinh t pht trin cng nh ang pht trin u phi i ph vi cc vn kinh t v m: tr tr hay chm pht trin, tht nghip, lm pht, cn cn thng mi thm ht, tht that vn, gia tng n quc gia. c th tm cu tr li cho cc vn trn, cn phi hiu nguyn l hat ng ca nn kinh t. Ngha l chng ta cn phi tm li gii cho cc cu hi l thuyt nh: - iu g xc nh mc ca hat ng kinh t v nhn dng trong mt nc? - Mc thu nhp quc dn cn bng c xc nh nh th no? - Nhn t no nh hng n s bin ng ca sn lng quc gia? - Mc gi c chung ca mt nc c xc nh nh th no? - iu g gy ra lm pht v tht nghip? - iu g nh hng n mc mua bn ngoi thng v cn cn thng mi? - Nhn t no nh hng n thm ht ngoi thng v mt cn bng trong cn cn thng mi ca mt nc. - Cc chnh sch ti kha v chnh sch tin t ca chnh ph nh hng n nn kinh t nh th no? y l nhng cu hi m kinh t v m tm cch tr li. Nn tng ca kinh t hc v m hin i, nh l mt ngnh khoa hc kinh t ring bit, c xy dng bi nh kinh t ngi Anh, John Maynard Keynes (1883-1946) trong cun sch ni ting The General Theory of Employment, Interest and Money (L thuyt tng qut v nhn dng, li sut v tin t) xut bn nm 1936. 1.1. Cc mc tiu ca Kinh t v m.

1.1.1. Sn lng cao v tng trng nhanh. Nhn chung cc nh kinh t nh gi hot ng kinh t v m bng cch nhn vo mt vi bin s trng yu, trong bin s quan trng nht l tng sn phm quc ni (GDP). GDP l thc o theo gi tr th trng ca tt c cc hng ho v dch v cui cng c sn xut ti mt nc trong mt nm. C hai cch tnh ton GDP: GDP danh ngha c xc nh theo gi hin hnh v GDP thc t c xc nh theo gi c nh hay gi gc. V d: Gi s nn kinh t ch sn xut La v C ph th: GDPdanh ngha = (gi La x lng La) + (gi C ph x lng C ph) GDP tnh theo cch ny khng phn nh chnh xc mc nn kinh t p ng nhu cu ca h gia nh, doanh nghip v chnh ph. V nu gi c tng gp i nhng lng hng sn xut ra nh c, GDP lc ny cng tng gp i. iu ny s dn n s nhm ln khi kt lun rng nn kinh t c kh nng tha mn nhu cu gp i. Trong v d nn kinh t sn xut La v C ph. Nm gc l nm 1995 v nm hin hnh l nm 2000. Tnh GDP thc t ca nm 2000. GDPthc = (gi La 1995 x lng La 2000) + (gi C ph 1995 x lng C ph 2000) V gi khng thay i nn GDP bin ng t nm ny sang nm khc ch do s thay i ca lng hng. Nn khi mun bit GDP ca mt quc gia tng hoc gim qua thi gian, ngi ta so snh GDP thc gia cc nm. GDP thc theo xu hng v nhng dao ng ca GDP thc: GDP thc theo xu hng l xu hng hoc khuynh hng tng ca GDP thc qua thi gian. Nhng dao ng ca GDP thc l s chnh lch ca GDP thc so vi xu hng ca n. Xu hng tng ca GDP thc qua thi gian bt ngun t nhng l do nh: s gia tng dn s lm gia tng ngun nhn lc, s gia tng c s vt cht do qu trnh tch lu vn, tin b k thut. S bin ng ca GDP thc t l mt thc o hin c tt nht v qui m v tng trng ca mc sn lng bi v GDP thc t khng chu nh hng ca s bin ng gi c, n c xem nh mch p c gim st cht ch ca nn kinh t quc dn. Khi cc nh kinh t ni v tng trng ca nn kinh t, h phn nh tc tng trng bng t l phn trm thay i ca GDP thc t t thi k ny sang thi k khc. Tc tng trng kinh t hng nm (g) c tnh:

Mc d tc tng trng thng mang gi tr dng trong di hn, nhng s tng trng ny c th khng n nh gia cc nm. Trn thc t GDP c th gim trong mt s trng hp. Nhng bin ng ngn hn ca GDP c gi l chu k kinh doanh. Hiu bit v chu k kinh doanh l mt mc tiu chnh ca kinh t v m. Ti sao cc chu k kinh doanh li xut hin? cc lc lng kinh t no li gy ra s suy gim tm thi trong mc sn xut, cc lc lng no dn n khi phc kinh t? Liu cc chnh sch ca chnh ph c th s dng lm du hay trit tiu

nhng bin ng ngn hn trong nn kinh t hay khng? y l vn ln c a ra v t nht c gii p mt phn bi kinh t v m hin i.

Hnh 1.1: GDP thc (theo gi c nh 1994) ca kinh t Vit nam giai on 1986-2004. 1.1.2.Vic lm nhiu v tht nghip t. Mc tiu quan trng tip theo ca kinh t v m l vic lm nhiu ng ngha vi tht nghip thp. T l tht nghip o lng s ngi khng c vic lm v ang tch cc tm vic tnh theo t l phn trm so vi lc lng lao ng.

Bin ng ngn hn ca t l tht nghip lin quan n nhng dao ng theo chu k kinh doanh. Nhng thi k sn lng gim thng i km vi tng tht nghip v ngc li. 1.1.3. Lm pht. Bin s then cht th ba m cc nh kinh t quan tm l lm pht. Lm pht l tnh trng mc gi trung bnh (mc gi chung) ca nn kinh t tng ln trong mt khong thi gian nht nh. Cc nh kinh t o lm pht bng T l lm pht (%). T l lm pht c o bng t l phn trm thay i ca ch s gi c (thng l ch s CPI). Ch s gi c l t l so snh gia s tin phi tr mua mt gi hng ho trong mt nm hoc mt thi k v s tin phi tr mua gi hng ho vo nm gc hoc thi k gc.

Trong thi k nn kinh t c lm pht, tin t b mt gi. Gi tr ca tin t gim dn nh theo cng mt t l vi t l lm pht (t l lm pht cao th tin mt gi nhanh, t l lm pht thp th

tin mt gi chm hn). Lm pht c tc ng lm thay i t gi hi oi. Nc no c t l lm pht cao th ng tin nc s b gim gi so vi ng tin nc khc. 1.1.4. Cn cn thng mi. Vn quan trng th t m kinh t v m xem xt l cn cn thng mi. Tm quan trng ca cn cn thng mi l g v iu g qui nh s bin ng ca n trong ngn hn v di hn? Nhn chung, khi mt nc nhp khu nhiu hng ha hn t th gii bn ngoi so vi xut khu, nc cn phi trang tri cho phn nhp khu di ra bng cch vay tin nc ngoi, hoc gim ti sn quc t. Ngc li, khi mt nc c xut khu rng, th nc s tch t ti sn ca th gii bn ngoi. Nh vy, nghin cu ca chng ta v mt cn bng thng mi lin quan cht vi dng chu chuyn vn quc t. 1.2. Cc cng c chnh sch kinh t v m. Chnh ph c nhng cng c nht nh c th tc ng n kinh t v m. Cng c chnh sch l mt bin s kinh t di s kim sot ca chnh ph c th tc ng n mt hay nhiu mc tiu kinh t v m. Tc l, bng cch thay i chnh sch tin t, ti kho,v cc chnh sch khc, chnh ph c th li nn kinh t n mt tnh trng tt hn v sn lng, n nh gi c v vic lm. Cc chnh sch ch yu: - Chnh sch ti kha: quyt nh iu chnh thu v chi tiu chnh ph nhm t mc sn lng, vic lm v gi c mong mun. - Chnh sch tin t: Ngn hng trung ng thc thi chnh sch tin t lm thay i mc cung tin v li sut, thng qua cc cng c nh: li sut chit khu, t l d tr bt buc, nghip v th trng m. Nhm hng mc sn lng quc gia, vic lm v gi c t mc mong mun. - Chnh sch thu nhp: cc chnh sch nhm kim sot gi v tin lng trong nn kinh t. - Chnh sch ngoi thng: gm cc chnh sch nhm cn bng cn cn thng mi gp phn cn bng cn cn thanh ton. Chnh sch ngoi thng s dng cc cng c m chnh ph c th s dng tc ng n quan h thng mi quc t nh thu quan, hn ngch, tr cp xut khu.

II.Tng cu, tng cung v cn bng kinh t v m

2.1.Tng cu. 2.1.1. Khi nim. Tng cu (AD aggregate demand) l tng khi lng hng ho v dch v m cc tc nhn kinh t c kh nng v sn sng mua trong mt thi k nht nh. Trong mt nn kinh t m, tng cu bao gm bn ngun yu cu v hng ho v dch v: tiu dng ca h gia nh (C: Consumption), u t ca cc doanh nghip (I: Investment), mua hng ho chnh ph (G: Government expenditures), v xut khu rng (NX: Net Export) l chnh lch gia xut khu ( EX: export) v nhp khu ( IM: import). AD = C + I + G + NX 2.1.2. Cc nhn t nh hng n tng cu. - Mc gi trung bnh ca hng ho v dch v (P) - Thu nhp ca cc ch th kinh t (NI). - Chnh sch thu v chi tiu ca chnh ph (Tax).

- Khi lng tin t cung ng (Ms), li sut (r) 2.1.3. ng biu din tng cu. Trong iu kin cc nhn t khc khng i, tng cu s thay i ngc chiu vi gi c trung bnh. ng AD l ng biu din mi quan h gia tng mc cu v mc gi chung . AD = F(P) Tnh cht ca ng tng cu. ng tng cu c dc m phn nh mc gi chung c nh hng m n tng cu. dc m ca tng cu c gii thch bi cc nguyn nhn sau: Mc gi v tiu dng - hiu ng ca ci: nh hng tc th ca s gim gi l lm tng gi tr thc t ca s tin m dn c nm gi. Nu nh ngi ta gi mt khi lng tin nht nh, khi mc gi chung gim, h s c th mua c nhiu sn phm hn trc. Mc gi v u t - Hiu ng li sut: khi gi c gim, cc h gia nh cn gi t tin hn mua hng ho v dch v m h mun. Do h s gi t tin hn v cho vay nhiu hn. iu ny lm gim li sut v c tc ng khuyn khch cc doanh nghip vay tin u t nhiu hn vo my mc, thit b. Mc gi v xut khu rng- Hiu ng thay th quc t: trong nn kinh t m, s gim gi ca hng trong nc lm cho hng ni tr nn r tng i so vi hng ngoi. iu ny c tc dng khuyn khch xut khu, hn ch nhp khu.

Hnh 1.2 ng biu din tng cu AD C ba hiu ng ny hm rng, vi mi yu t khc gi nguyn, c mt mi quan h ngc chiu gia mc gi v khi lng hng ho dch v c yu cu. Ni cch khc ng tng cu c dc m. Nhng thay i ca tng cu. Chng ta va thy GDP thc yu cu nghch bin vi mc gi. Nhng tc ng ca GDP thc yu cu c biu th bi mt chuyn ng dc theo ng tng cu, khng to ra mt thay i no i vi ng tng cu trn th v biu tng cu. Nhng trong thc t biu tng cu v ng cu khng phi l c nh. C nhiu yu t tc ng lm thay i tng cu: - S dch chuyn pht sinh t tiu dng. Bt c mt s kin no lm thay i tiu dng ti mt mc gi nht nh cng lm dch chuyn ng tng cu. Mt trong nhng chnh sch c nh hng n tiu dng l mc thu. Khi chnh ph ct gim thu, mi ngi c xu hng tiu dng nhiu hn, lm cho ng tng cu dch chuyn sang phi. Khi chnh ph tng thu mi ngi tiu dng t hn, lm cho ng tng cu dch chuyn sang tri.

- S dch chuyn pht sinh t u t. Bt c s kin no lm thay i u t ca cc doanh nghip ti mi mc gi nht nh cng lm dch chuyn ng tng cu. Nu cc doanh nghip hoc cc nh u t lc quan trong tng lai h s tng u t lm cho ng tng cu dch chuyn sang phi. Nhng khi cc doanh nghip thy bi quan th u t s gim lc ny tng cu s dch chuyn sang tri. - Chnh sch thu cng c nh hng n tng cu thng qua u t. Nu chnh ph gim thu khi cc doanh nghip chi tiu u t th s lm tng lng cu v hng u t ca cc doanh nghip ti mi mc gi. Do , ng tng cu s dch chuyn sang phi. Vic hy b chnh sch gim thu u t lm gim u t v ng tng cu dch chuyn sang tri. Chnh sch khc c th nh hng n tng cu l cung ng tin t. S gia tng trong cung ng tin t s lm cho li sut gim trong ngn hn. Chi ph i vay cho u t gim i khin ng tng cu dch chuyn sang bn phi. Khi cung ng tin t gim, li sut tng ln, lm cho nhu cu u t gim xung v ng tng cu dch chuyn sang tri. - S dch chuyn pht sinh t chi tiu chnh ph. Mt trong nhng cch trc tip m cc nh hoch nh chnh sch c th lm dch chuyn ng tng cu l thng qua chi tiu chnh ph. Chnh ph ct gim chi tiu th tng cu s dch chuyn sang tri. Ngc li chnh ph tng chi tiu th tng cu s dch chuyn sang phi. - S dch chuyn pht sinh t xut khu rng. Bt c bin c no lm thay i xut khu rng ti mt mc gi nht nh u lm cho ng tng cu dch chuyn. Khi xut khu rng tng do bng n kinh t nc ngoi, t gi hi oi gim lm cho ng tng cu dch chuyn sang phi. Mt bin c lm gim xut khu rng nh suy thoi nc ngoi, t gi hi oi tng y ng tng cu dch chuyn sang tri

Hnh 1.3 S di chuyn, dch chuyn ca tng cu 2.2. Tng cung. 2.2.1. Khi nim. Tng cung trong nn kinh t l tng khi lng hng ho, dch v m cc doanh nghip c kh nng v sn sng cung ng ra th trng trong mt thi k nht nh. 2.2.2. Cc nhn t nh hng n tng cung. - Cc ngun lc: Lao ng; Ti nguyn thin nhin; T bn (my mc, thit b v cc cng trnh kin trc phc v cho qu trnh sn xut); v Cng ngh. Cc nh kinh t s dng khi nim sn

lng tim nng phn nh mc sn lng m nn kinh t to ra khi cc ngun lc c s dng y . - Mc gi chung. - Chi ph sn xut: Ph thuc vo gi cc yu t u vo nh tin lng, gi nguyn liu nhp khu 2.2.3. ng tng cung. ng tng cung l ng biu din mi quan h gia tng mc cung v mc gi ca nn kinh t trong iu kin cc ngun lc v gi c cc yu t u vo cho trc. Hm ca ng tng cung biu din mi quan h gia mc gi chung v ng tng cung. AS = f ( P ) 2.2.3.1. ng tng cung di hn (LAS). Theo cc nh kinh t c in, gi c cc yu t sn xut l linh hot cho nn th trng s t iu chnh s dng ht cc yu t sn xut. Do , sn lng khng ph thuc vo tng cu m ch ph thuc vo khi lng t bn, lao ng v cng ngh hin c (tng cung). Nn kinh t lun cn bng ti mc sn lng ton dng cc ngun lc. Tng cu thay i ch lm thay i gi c ch khng nh hng ti sn lng quc gia. ng tng cung ca phi c in l mt ng thng ng ng vi mt mc sn lng ton dng cc ngun lc gi l sn lng tim nng (Yp: Potential output).

Hnh 1.4 ng tng cung di hn Sn lng tim nng l mc sn lng m quc gia t c trong tnh trng nn kinh t ton dng cc ngun lc (tn ti mt mc tht nghip gi l tht nghip t nhin). ng tng cung thng ng cho thy sn lng khng ph thuc vo mc gi. S dch chuyn ca ng tng cung di hn Bt k yu t no trong nn kinh t lm thay i mc sn lng t nhin cng lm dch chuyn ng tng cung di hn. Cc yu t lm thay i mc sn lng t nhin l: - Lao ng: Mt nn kinh t c s gia tng ln sng nhp c t nc ngoi, do c nhiu lao ng hn, lng cung v hng ho v dch v tng ln. Kt qu l ng tng cung di hn dch chuyn sang bn phi. Ngc li, nu nhiu cng nhn ri b nn kinh t ra nc ngoi, ng tng cung s dch chuyn sang tri. Ngoi ra tht nghip t nhin cng nh hng n tng cung di hn. Nu t l tht nghip t nhin tng v sn lng gim lm cho tng cung di hn dch chuyn sang tri, v ngc li.

- T bn: s gia tng khi lng t bn lm tng nng sut, do lm tng lng cung v hng ho v dch v. Tng cung di hn dch chuyn sang phi. Ngc li , s suy gim trong khi lng t bn lm gim nng sut, gim lng cung v hng ho v dch v, lm cho ng tng cung di hn dch chuyn sang tri. - Ti nguyn thin nhin: Nn sn xut ca mt quc gia ph thuc vo ngun ti nguyn thin nhin ca n nh t ai, khong sn thi titvic khm ph ra mt m khong sn c th lm cho ng tng cung di hn dch chuyn sang bn phi. S thay i thi tit c th lm cho hot ng canh tc kh khn hn v ng tng cung di hn dch chuyn sang tri. - Tri thc cng ngh: C l l do quan trng nht hin nay chng ta sn xut ra nhiu hng ho v dch v hn th h trc l s tin b trong tri thc cng ngh. Vic pht minh ra my tnh gip chng ta sn xut ra nhiu hng ho v dch v vi lng lao ng, t bn v ti nguyn thin nhin nh c kt qu l iu ny lm dch chuyn ng tng cung sang phi. 2.2.3.2. ng tng cung ngn hn (SAS) Trong ngn hn ng tng cung c hng dc ln. Ngha l trong vng mt hay hai nm, s gia tng trong mc gi chung c xu hng lm tng lng cung v hng ho v dch v trong nn kinh t v s gim st mc gi c xu hng lm gim lng cung v hng ho. ng tng cung ngn hn l mt ng i ln, song tng i thoi mc sn lng thp, v rt dc khi sn lng vt qu mc tim nng. iu ny a n cu hi ti sao ng tng cung ngn hn dc ln?

Hnh 1.5 ng tng cung ngn hn Khi mc gi vt qu mc d kin, sn lng s vt qu mc t nhin v khi mc gi thp hn mc d kin, sn lng gim xung di mc t nhin ca n. Trong ngn hn mt s gim gi t P1 xung P2 lm tng cung gim t Y1 xung Y2. Mi quan h ny c th do nhn thc sai lm, tin lng cng nhc, hay gi c cng nhc. Theo thi gian, nhn thc, tin lng v gi c iu chnh, do mi quan h thun ny ch c tnh tm thi. L thuyt nhn thc sai lm: theo l thuyt ny, s thay i trong mc gi chung c th tm thi lm cho cc nh cung cp nhn thc sai lm v tnh hnh din ra cc th trng c bit m h bn sn phm ca mnh. Do nhn thc sai lm ca mnh trong ngn hn, cc nh cung cp phn ng li nhng thay i trong mc gi bng cch ct gim sn lng cung hng ho v dch v khi thy gi gim hay h s tng cung hng ho v dch v khi thy gi tng, phn ng ny dn n ng tng cung dc ln trong ngn hn. L thuyt tin lng cng nhc: cch l gii th hai cho ng tng cung ngn hn dc ln l l thuyt tin lng cng nhc. L thuyt ny cho rng ng tng cung ngn hn dc ln v tin lng danh ngha iu chnh chm chp hay cng nhc trong ngn hn. S iu chnh chm

chp ca tin lng l do rng buc ca cc hp ng gia ngi lao ng v doanh nghip, do cc quy phm x hi hay do cm nhn v s cng bng. Tt c nhng nguyn nhn ny nh hng n quy nh tin lng v ch thay i chm chp theo thi gian. Do tin lng khng thay i ngay theo s thay i ca gi, nn mc gi thp hn lm cho vic lm v sn xut em li t li nhun hn v iu ny lm cho cc doanh nghip gim lng cung v hng ho v dch v.Tri li, s gia tng mc gi lm gim tin lng thc t, lm cho chi ph thu lao ng tr nn r hn. Tin lng thc t thp hn lm cho cc doanh nghip thu thm lao ng, lao ng thu thm to ra nhiu sn lng hn. L thuyt gi c cng nhc: L thuyt ny nhn mnh rng gi c hng ho v dch v cng chm iu chnh p li cc iu kin kinh t thay i. S thay i chm chp trong gi c mt phn l do chi ph iu chnh gi c, gi l chi ph thc n (nhng chi ph ny bao gm chi ph in v phn phi cc catal v thi gian thay i cc nhn gi) V l do ny gi c v tin lng c th cng nhc trong ngn hn. Do khng phi tt c cc loi gi c u iu chnh ngay lp tc khi iu kin kinh t thay i, nn s gim st bt ng trong mc gi c th lm cho mt s doanh nghip c gi bn cao hn mc mong mun v iu ny lm gim s lng hng ho v dch v m cc doanh nghip sn xut. Mi quan h t l thun gia mc gi v sn lng hm ng tng cung dc ln trong khi tin lng danh ngha cha iu chnh. S di chuyn v dch chuyn ca ng tng cung ngn hn. S di chuyn dc ng tng cung phn nh s thay i ca tng mc cung do s thay i ca mc gi chung. S dch chuyn ca ng tng cung phn nh s thay i tng mc cung do s thay i ca gi c cc yu t u vo hay l s thay i cc ngun lc trong nn kinh t. Cc trng hp sau y lm dch chuyn ng tng cung: - S dch chuyn pht sinh t lao ng: S gia tng ca lng lao ng hin c (t l tht nghip t nhin gim) lm dch chuyn ng tng cung sang phi. S gim st lng lao ng hin c (t l tht nghip t nhin tng ) lm dch chuyn ng tng cung sang tri. - S dch chuyn pht sinh t t bn: s tng khi lng lao ng hin c hoc vn nhn lc lm dch chuyn ng tng cung sang phi. S gim st khi lng t bn hin vt hoc vn nhn lc lm dch chuyn ng tng cung sang tri. - S dch chuyn pht sinh t ti nguyn thin nhin: s gia tng ti nguyn thin nhin c lm dch chuyn ng tng cung sang phi. S suy gim ca ti nguyn thin nhin hin c lm dch chuyn ng tng cung sang tri. - S dch chuyn pht sinh t cng ngh: tin b trong tri thc cng ngh lm cho ng tng cung dch chuyn sang phi. S gim st ca cng ngh (do quy nh ca chnh ph) lm cho ng tng cung dch chuyn sang tri. - S dch chuyn pht sinh t mc gi d kin: s gim st ca mc gi d kin lm dch chuyn ng tng cung ngn hn sang phi. S gia tng ca mc gi d kin lm dch chuyn ng tng cung ngn hn sang tri. 2.3. Cn bng kinh t v m Cn bng kinh t v m l trng thi cn bng trn th trng hng ho c xc nh ti giao im ca cc ng tng cung v tng cu. Ti , chng ta xc nh c mc sn lng v

gi c cn bng hay tng khi lng hng ho yu cu bng tng khi lng hng ho c cung ng.

Hnh 1.6 Cn bng tng cung, tng cu - Nu mc gi cao hn P* th tng cung ln hn tng cu, thng d cung. Cc x nghip s gim gi bn cho n khi th trng hp thu ht lng cung thng d. - Nu mc gi thp hn P* th tng cung nh hn tng cu, thng d cu. Cc x nghip s tng gi bn cho n khi th trng cn bng lng cung v cu. Ba trng hp cn bng kinh t v m:

Cn bng khim dng: GDP thc nh hn GDP tim nng, nn kinh t c chnh lch suy thoi. Cn bng ton dng: GDP thc bng GDP tim nng nn kinh t ang trng thi ton dng nhn cng. Cn bng trn ton dng: GDP thc ln hn GDP tim nng, nn kinh t c chnh lch lm pht. S thay i ca trng thi cn bng. C sc cu: Khi ng tng cung c c dng, cc c sc ngoi sinh tc ng n tng cu s gy ra s dao ng ca sn lng v gi c. iu ny thng c coi l tn km v khng mong mun.V chnh ph c th nh hng n tng cu thng qua cc chnh sch kinh t v m, do chnh ph c th cn nhc vic s dng cc chnh sch ny n nh nn kinh t. Cc c sc cung: cc c sc cung xy ra do s thay i gi c cc yu t u vo hay s thay i cc ngun lc trong nn kinh t. Cc c sc lm gim tng cung c gi l c sc bt li (thi tit xu, OPEC tng gi du th gii). Ngc li, cc c sc lm tng tng cung c gi l c sc cung c li.

Chng 2. o lng sn lng v gi c

Trong chng ny, chng ta s nghin cu cc tng lng kinh t v m quan trng nh tng sn phm trong nc, tng sn phm quc dn, sn phm quc dn rng, thu nhp quc dn v thu nhp kh dng. Nhng tng lng ny v nhng tng lng c lin quan khc c trnh by trong chng ny to thnh xng sng ca h thng hch ton thu nhp quc dn (vit tt l SNA) c tt c cc nc c nn kinh t nh hng theo th trng vn dng.

I.Lung thu chuyn thu nhp v chi tiu

Lung chu chuyn thu nhp v chi tiu (cn gi l chu chuyn kinh t) l mt cng c phn tch cho php tm ra cc phng php o lng tng chi tiu, tng thu nhp v gi tr sn lng (hoc GDP). 1.1. Lung chu chuyn thu nhp v chi tiu trong m hnh 2 khu vc Gia nh x nghip.

S 2.1: chu chuyn kinh t Khu vc h gia nh: Cung ng yu t sn xut cho x nghip (vn t ai nh ca lao ng), nhn c thu nhp do cc x nghip phn phi di hnh thc tin lng, tin li, tin thu v li nhun. S dng phn ln thu nhp vo vic chi tiu mua sm sn phm v dch v do x nghip cung cp. Tit kim phn thu nhp cn li. Khu vc x nghip: S dng cc yu t sn xut do h gia nh cung cp tin hnh hot ng sn xut v tr tin lng, tin li, tin thu v li nhun cho h gia nh. Nhn thu nhp t bn sn phm tiu dng, dch v v bn sn phm u t cho cc x nghip trong cng ngnh sn xut. Vay vn ti tr cho u t x nghip.

S 2.2: hch ton thu nhp v chi tiu Y: Tng thu nhp quc dn C: Chi tiu tiu dng ca h gia nh I: Chi tiu u t ca X nghip (Tn kho v tin mua sn phm u t) Trong m hnh ny, gia hai khu vc c s lun chuyn cc lung hin vt v tin t: Lung hin vt chy t khu vc x nghip n h gia nh. Lung tin: Lung tin chy t khu vc x nghip n khu vc gia nh l cc khon thu nhp (lng, li, thu, li nhun). Lung tin chy t khu vc h gia nh n khu vc x nghip l cc khon chi tiu. Trong mt nn kinh t, nu l mt chi tiu mua sn phm cui cng, ni a th chi tiu ca ngi ny chnh l thu nhp ca ngi khc; hay ni cch khc chi tiu v thu nhp l hai mt ca mt giao dch. Do , tng thu nhp bng tng chi tiu (Y = C + I). Mt khc gi tr sn lng l gi tr ca tt c sn phm v dch v cui cng do khu vc x nghip sn xut ra, chnh l tng gi bn sn phm v dch v. M tng gi bn sn phm v dch v chnh l tng chi tiu. Nh vy tng chi tiu ngang bng vi gi tr sn lng. Tng thu nhp = Tng chi tiu = Gi tr sn lng u t v tit kim: u t (I) l phn x nghip mua my mc thit b mi cho sn xut v hng tn kho. Trong nn kinh t gin n th tng sn lng (Y) s l: Y=C+I (I) Tit kim (S): l mt phn ca thu nhp nhng khng mua hng ho. Tng thu nhp (Y) ca nn kinh t lc ny: Y=C+S T (I) v (II) Suy ra ng nht thc I = S. 1.2. Lung chu chuyn thu nhp v chi tiu m hnh 3 khu vc. Cc khu vc trong m hnh ny bao gm: Khu vc h gia nh, khu vc doanh nghip, khu vc chnh ph. Khu vc h gia nh: (II)

- Ngun thu cng t vic cung cp yu t sn xut cho khu vc x nghip, doanh nghip nhng lc ny cc h gia nh c thm ngun thu l cc khon chi chuyn nhng ca chnh ph (Tr) cho cc h gia nh. Bn cnh cc h gia nh phi ng thu (Td) cho chnh ph. Do , thu nhp kh dng (Yd) ca h gia nh lc ny l: Yd = Y Td +Tr - Chi tiu ca h gia nh l nhng chi tiu cho hng ho v dch v v tit kim: Yd = C + S Khu vc doanh nghip: - Thu nhp ca khu vc doanh nghip t bn hng ho v dch v cho khu vc h gia nh, khu vc chnh ph. - Chi tiu ca khu vc doanh nghip bao gm cc khon: thu gin thu, chi khu hao, chi tr lng cng nhn vin, chi tr tin thu, chi tr li vay v li nhun. Khu vc chnh ph: - Thu nhp ca chnh ph l thu (Tx). Thu bao gm thu trc thu (Td: thu nh trn thu nhp dn c v c thu nhp khng thng xuyn), thu gin thu (Ti: nh trn gi tr hng ho ca doanh nghip nh thu VAT, thu nhp khu) - Chi tiu ca chnh ph bao gm chi mua hnh ho v dch v (G: chi cho cc hot ng quc phng, an ninh, gio dc, y t) v chi chuyn nhng (Tr: chi tr cp ngi gi, ngi hng ch chnh sch, hc bng hc sinh ngho). - Thu rng (TN) chy t khu vc gia nh sang khu vc chnh ph l chnh lch gia tin thu v khu vc gia nh np cho khu vc chnh ph v tin chi chuyn nhng (chi chuyn nhng l cc khon tr cp m khu vc chnh ph cho khu vc gia nh c hng khng i hi phi c mt lng hng ho hoc dch v trao i). TN = Tx - Tr - Chi tiu ca chnh ph mua sn phm v dch v (G), chy t khu vc chnh ph sang khu vc x nghip, l khon tin m chnh ph phi tr c s dng cc sn phm v dch v do khu vc x nghip sn xut. y l tng cng cc chi tiu ngn sch ca chnh ph (trung ng v a phng) trong mt thi k . Thng d hay thm ht ngn sch ca chnh ph tu thuc vo s so snh gia G v TN. Nu G > TN th ngn sch thm ht, nu G < TN th ngn sch thng d. Trong trng hp thm ht, ngn sch c th ti tr bng cc khon vay trn th trng ti chnh.

S 2.3: hch ton thu nhp v chi tiu m hnh 3 khu vc 1.3. Lung chu chuyn thu nhp v chi tiu m hnh 4 khu vc. i vi mt nn kinh t m ca th khng th khng k n hnh vi kinh t ca khu vc nc ngoi. Khu vc nc ngoi mua sn phm v dch v do cc x nghip trong nc sn xut. Bn sn phm v dch v cho cc x nghip trong nc. Thng qua th trng ti chnh cho cc x nghip v cc h gia nh trong nc vay tin.

S 2.4: hch ton thu nhp v chi tiu m hnh 4 khu vc Xut khu rng (NX) l chnh lch gia xut khu v nhp khu: Nu xut khu ln hn nhp khu c lung tin chy t khu vc nc ngoi vo khu vc x nghip (Cn cn thng mi thng d). Nu xut khu nh hn nhp khu c lung tin chy t khu vc x nghip ra nc ngoi (Cn cn thng mi b thm ht). Tng thu nhp lun lun ngang bng vi tng chi tiu

Xt khu vc x nghip c 4 lung tin chy vo khu vc ny: C, I, G v NX. l tng gi tr kt qu sn xut ca khu vc x nghip v cng l tng chi tiu v sn phm v dch v cui cng ni a. Tng gi tr kt qu sn xut ca khu vc x nghip, sau khi trch khu hao, phi c dng chi ph cho cc yu t sn xut s dng chuyn thnh tng thu nhp ca khu vc gia nh. Do , tng thu nhp ca cc yu t sn xut (Y) phi ngang bng vi lung tng chi tiu (C, I, G, NX) ca nn kinh t. Y = C + I + G + NX Gi tr sn lng (GDP) cng lun ngang bng vi tng chi tiu v tng thu nhp. Trong m hnh ny, tng chi tiu ch bao gm cc chi tiu mua sn phm cui cng, ni a. Tuy nhin, v c chnh ph nn thnh phn ca tng thu nhp, ngoi vic bao gm c khu hao ging nh m hnh trc, cn phi cng thm thu gin thu. Nu khu vc x nghip c nhn tr cp hay tr gi ca chnh ph th phi tr phn tr cp ra khi thu nhp. Khu vc h gia nh: C mt lung tin chy vo khu vc h gia nh l thu nhp (Y), c 3 lung tin chy ra khi khu vc gia nh l: tiu dng (C), tit kim (S) v thu rng (TN). Thu nhp kh dng (YD) ca khu vc h gia nh l chnh lch gia thu nhp (Y) v thu rng (TN) YD = Y - TN Tit kim (S) l chnh lch gia thu nhp kh dng v chi tiu tiu dng (C) S = YD C hoc S = Y TN C T nh ngha trn ca tit kim ta suy ra: Y = C + S + TN ng thc xut khu rng v u t nc ngoi rng. Thut ng u t nc ngoi rng m ch lng ti sn nc ngoi do cc nh u t trong nc mua ca nc ngoi tr i lng ti sn trong nc do ngi nc ngoi mua (NFI). Xut khu rng phn nh s chnh lch gia xut khu v nhp khu ca mt quc gia. u t nc ngoi rng phn nh s chnh lch gia lng ti sn nc ngoi do c dn trong nc mua vi lng ti sn trong nc do ngi nc ngoi mua. Nu tnh trn bnh din c nn kinh t th u t nc ngoi rng lun lun bng xut khu rng: NFI = NX S bng nhau gia u t nc ngoi rng xut pht t mt thc t l mi giao dch quc t u l s trao i. Khi nc bn hng chuyn giao hng ho v dch v cho nc mua, nc mua t b mt ti sn no c c hng ho hoc dch v ny. Gi tr ca ti sn bng gi tr ca hng ho v dch v m mt nc bn ra (NX) phi bng gi tr rng ca ti sn thu c (NFI). Lung chu chuyn ca hng ho v dch v v lung chu chuyn vn quc t ch l hai mt ca cng mt vn . xem ti sao ng nht thc k ton ny li ng, chng ta hy xt mt v d. Chng ta hy gi nh rng Boeing, mt nh sn xut my bay M, bn mt s phi c cho mt hng hng khng ca Nht. Trong giao dch ny, cng ty M giao my bay cho cng ty Nht v cng ty Nht tr ng yn cho cng ty M. Cn ch rng, hai giao dch ny xy ra ng thi. Nc M bn

cho Nht mt phn sn lng ca n (my bay) v iu ny lm cho xut khu rng ca M tng ln. Ngoi ra, nc M thu v mt s ti sn (ng yn) v iu ny lm tng u t nc ngoi rng ca M. Mc d c nhiu kh nng Boeing khng gi ng yn thu c t hot ng bn hng ny, nhng bt k giao dch tip no cng vn bo m s bng nhau gia xut khu rng v u t rng. V d, Boeing bn ng yn cho mt qu h tng ly la v qu ny ang cn ng yn mua c phiu ca cng ty Sony, mt cng ty sn xut in t gia dng ca Nht. Trong trng hp ny, xut khu rng v my bay ca Boeing ng bng u t rng vo c phiu ca cng ty Sony m qu h tng thc hin. Do vy, NX v NFI tng mt lng nh nhau. Boeing cng c th lm theo cch khc. N i ng yn ly la ca mt cng ty M khc ang mun mua my tnh do cng ty my tnh Toshiba ca Nht sn xut. Trong trng hp ny, nhp khu my tnh ca M b tr cho xut khu my bay ca M. Tc ng ng thi ca vic bn hng do Boeing v Toshiba thc hin khng lm thay i xut khu rng v u t rng ca M. Ni cch khc, NX v NFI vn nguyn nh trc khi cc giao dch xy ra. S bng nhau gia u t nc ngoi rng v xut khu rng xut pht t mt thc t l mi giao dch quc t u l s trao i. Khi nc bn hng chuyn giao hng ha dch v cho nc mua, nc mua t b mt ti sn no c c hng ha hoc dch v ny. Gi tr ca ti sn bng gi tr ca hng ha v dch v bn ra. Nu chng ta cng mi th li vi nhau, gi tr rng ca hng ha dch v m mt nc bn ra (NX) phi bng gi tr rng ca ti sn thu c (NFI). Lung chu chuyn ca hng ha dch v v lung chu chuyn vn quc t ch l hai mt ca cng mt vn . Tit kim, u t v mi quan h gia chng vi lung chu chuyn quc t Tng sn phm trong nc (Y) ca nn kinh t bao gm bn thnh t: tiu dng (C), u t (I), chi tiu chnh ph (G) v xut khu rng (NX). Chng c biu th: Y = C + I + G + NX Tit kim quc gia l phn thu nhp ca quc gia cn li sau khi chi tiu cho tiu dng ca t nhn v chnh ph. Tit kim quc gia S = Y - C G, Vit li phng trnh trn: Y - C- G = I + NX S = I + NX Do xut khu rng NX bng u t nc ngoi rng, nn phng trnh trn c th vit thnh: S = I + NFI Tit kim = u t trong nc + u t nc ngoi rng Phng trnh ny cho thy tit kim quc gia phi bng u t trong nc cng vi u t nc ngoi rng. Ni cch khc, khi cng dn mt nc tit kim 1 la t thu nhp cho tng lai, th h c th dng 1 la cho vic mua ti sn trong nc hay ti sn nc ngoi. Khi bn v vai tr ca h thng ti chnh chng ta xem xt ng nht thc ny trong trng hp c bit ca nn kinh t ng. Trong nn kinh t ng, u t nc ngoi rng bng khng (NFI=0) v do vy u t bng tit kim. Ngc li, nn kinh t m c th dng tit kim vo hai vic: u t trong nc v u t nc ngoi. Cng nh trc, h thng ti chnh ng gia hai v ca ng nht thc ny. V d, gia nh ng Tin quyt nh tit kim mt phn thu nhp lo lc v gi. Quyt nh ny ng gp vo tit kim quc gia, tc v tri ca phng trnh. Nu gia nh ng Tin gi tit kim ca h vo mt qu h tng v nu qu ny mua c phiu ca cng ty AGIFISH, cng ty c th dng tin

xy dng nh my An Giang. Ngoi ra, qu ny c th dng mt phn tit kim mua c phiu ca Cty Toyota v cng ty ny dng vn xy dng nh my Osaka. Nhng giao dch ny c ghi v phi ca phng trnh. ng trn quan im hch ton ca Vit nam, chi tiu ca AGIFISH c ghi l u t trong nc, vic mua c phiu ca Toyota ca mt cng dn Vit nam l u t nc ngoi rng. Nh vy, tt c cc khon tit kim ca Vit nam u c ghi l u t trong nn kinh t Vit nam v u t nc ngoi rng ca Vit nam. 1.4. Cc ti khon thu nhp v chi tiu. T s din t lung lun chuyn thu nhp v chi tiu chng ta c th thit lp hai ti khon thu nhp v chi tiu. Ti khon thu nhp v chi tiu ca khu vc gia nh Thu nhp Chi tiu - Tin mua sn phm v dch v tiu dng (C) - Tin thu tr tin tr cp ca chnh ph (TN) - Tit kim (S) Tng cng: Y Y

- Thu nhp t vic bn hoc cho thu yu t sn xut (Y)

Ti khon thu nhp v chi tiu ca khu vc x nghip Thu nhp - Tin bn sn phm v dch v tiu dng (C) - Tin bn sn phm u t (I) - Tin bn s. phm v dch v cho chnh ph (G) - Tin bn s. phm v d. v cho nc ngoi tr tin mua s. phm v d. v ca nc ngoi NX Tng cng: Y 1.5. Cc lung bm vo v cc lung r r Cc lung thu nhp chy t khu vc x nghip sang khu vc gia nh v cc lung chi tiu tiu dng chy t khu vc gia nh sang khu vc x nghip hnh thnh mt lung lun chuyn thu nhp v chi tiu gi l chu chuyn kinh t. - Cc lung bm vochu chuyn kinh t l cc yu t nh: u t, mua sn phm v dch v ca chnh ph v xut khu. - Cc lung r r ra khi chu chuyn kinh t l thu rng, tit kim v nhp khu. Y = C + I + G + NX (1) Xut khu rng (NX) l chnh lch gia xut khu (EX) v nhp khu (IM). Y - Tin chi cho cc yu t sn xut (Y) Chi tiu

NX = EX IM (1) c vit li: Y = C + I + G + EX IM T ti khon thu nhp v chi tiu ca h gia nh, ta c: Y = C + S + TN T (2) v (3) C + I + G + EX IM = C + S + TN I + G + EX IM = S + TN I + G + EX = S + TN + IM (4) T (4) cho ta thy cc lung bm vo chu chuyn kinh t ngang bng cc lung r r ra khi chu chuyn kinh t. (3) (2)

II.Tng sn lng trong nc (GDP)

Khi phi nh gi mt ngi c hot ng kinh t tt khng, c th trc tin bn nhn vo thu nhp ca anh ta. Mt ngi c thu nhp cao thng c hng th mc sng cao- nh sang trng, chm sc sc kho tt hn, Tng t nh vy khi nh gi nn kinh t ca mt quc gia c hot ng tt khng, ngi ta s nhn vo tng thu nhp m mi ngi trong nn kinh t kim c. chnh l nhim v ca tng sn phm trong nc GDP. 2.1. nh ngha. Tng sn phm trong nc (GDP) l gi tr th trng ca tt c hng ho v dch v cui cng c sn xut ra trong phm vi mt nc, trong mt thi k. GDP L GI TR TH TRNG C l bn tng nghe cu chm ngn Bn khng th cng cam vi chui nhng GDP li lm ng nh vy. GDP cng rt nhiu sn phm thnh mt ch tiu duy nht v gi tr ca hot ng kinh t. lm c iu ny, n phi s dng gi th trng. Do gi th trng biu th s tin m mi ngi sn sng chi tr cho cc hng ha khc nhau, nn n phn nh gi tr ca nhng hng ha ny. Nu gi tr ca mt qu cam bng nm ln gi ca mt qu chui, th mt qu cam ng gp vo GDP gp nm ln gi tr ca mt qu chui. CA TT C GDP c gng biu th mt cch y . N bao gm tt c cc hng ha c sn xut ra trong nn kinh t v c bn hp php trn cc th trng. GDP tnh ton gi tr th trng khng ch ca cam v chui, m cn ca bi, nho, sch, phim nh, dch v ct tc, chm sc y t, v v.v GDP cn bao gm c gi tr th trng ca dch v nh do khi lng nh hin c ca nn kinh t cung cp. i vi nhng cn nh cho thu, chng ta d dng tnh c gi tr ny- tin thu nh ng bng chi tiu ca ngi thu nh v thu nhp ca ch nh. Tuy nhin, c nhiu ngi sng trong chnh cn nh ca h v do vy khng phi tr tin thu nh. Chnh ph hch ton nhng ngi nh do ch s hu s dng vo GDP bng cch c tnh gi tr cho thu ca chng. Ngha l, GDP c tnh da trn gi nh cho rng ngi ch s hu tr tin thu nh cho chnh h, do vy tin thu nh nm trong c chi tiu v thu nhp ca anh ta. Tuy nhin, c mt s sn phm m GDP b st do vic tnh ton chng qu kh khn. GDP khng tnh nhng sn phm c sn xut v bn ra trong nn kinh t ngm. V d nh dc phm bt hp php. N cng khng tnh c nhng sn phm c sn xut v tiu dng trong

gia nh do vy khng bao gi c a ra th trng. Nhng loi rau qu mua ti cc ca hng tp phm l mt phn ca GDP, song rau qu trng trong vn ca bn li khng nm trong . Nhng thiu st ny ca GDP i khi c th dn n nhng kt qu k quc. V d, khi Lan tr tin thu Dng chm sc vn cho c ta, giao dch ny l mt phn ca GDP. Nu Lan ci Dng, th tnh hnh s thay i. Mc d Dng vn tip tc chm sc vn cho Lan, nhng gi tr ca hot ng ny gi y b a ra khi GDP, bi v dch v ca Dng khng cn c bn trn th trng na. Do vy, khi Lan v Dng ci nhau, GDP gim!. HNG HA CUI CNG Nu Cng ty Bi Bng sn xut giy, sau giy c Cng ty Thit b trng hc s dng lm thip chc mng, th giy c gi l hng ha trung gian, cn thip chc mng c gi l hng ha cui cng. GDP ch bao gm gi tr th trng ca nhng hng ha cui cng. Vic cng gi tr th trng ca giy vi gi tr th trng ca thip s dn ti s tnh trng lp. Ngha l, gi tr ca giy c tnh hai ln. Trng hp ngoi l quan trng i vi nguyn tc trn ny sinh khi hng ha trung gian c sn xut v, thay v c s dng, n c a vo hng tn kho ca doanh nghip s dng hoc bn trong tng lai. Trong trng hp , hng ha trung gian c tm thi coi l cui cng v gi tr ca n di dng u t vo hng tn kho c tnh vo GDP. Sau , khi mc tn kho hng ha trung gian ny c s dng hoc bn, th u t vo hng tn kho ca doanh nghip s l m, v GDP trong thi k sau phi gim mt lng tng ng. HNG HA V DCH V GDP bao gm c nhng hng ha hu hnh (thc phm, qun o, xe hi) v nhng dch v v hnh (ct tc, lm mng tay, khm bnh). Khi bn mua mt da CD c thc hin bi mt nhm nhc m bn yu thch, th iu ny c ngha l bn mua mt hng ha v gi mua nm trong GDP. Khi bn tr tin nghe mt bui ha nhc cng ca nhm nhc , th c ngha l bn mua mt dch v v gi v cng nm trong GDP. C SN XUT RA GDP bao gm mi hng ha v dch v c sn xut ra trong thi k hin ti. N khng bao gm nhng giao dch lin quan n hng ha c sn xut ra trong qu kh. Khi cng ty Toyota sn xut v bn chic xe hi mi, th gi tr ca chic xe hi c tnh vo GDP. Khi ngi no bn chic xe hi qua s dng cho ngi khc, th gi tr ca chic xe hi qua s dng khng nm trong GDP. TRONG PHM VI MT NC GDP tnh ton gi tr sn xut trong phm vi a l ca mt nc. Khi mt cng dn H lan lm vic tm thi Vit nam, th gi tr sn xut ca anh ta l b phn cu thnh GDP ca Vit nam. Khi mt cng dn Vit nam s hu nh my Lo, th gi tr sn xut ti nh my ca anh ta s khng nm trong GDP ca Vit nam (n l mt phn trong GDP ca Lo). Do vy, cc sn phm c a vo GDP ca mt quc gia khi chng c sn xut ra trn lnh th quc gia , bt k nh sn xut c quc tch nc no. TRONG MT THI K NHT NH GDP phn nh gi tr sn xut thc hin trong mt khong thi gian c th. Khong thi gian ny thng l mt nm hoc mt qu (3 thng). GDP phn nh lng thu nhp v chi tiu trong thi k . Khi chnh ph thng bo GDP cho mt qu, th n thng biu th GDP di dng hng nm. iu ny hm con s GDP hng qu c thng bo bng tng thu nhp hoc chi tiu trong

qu nhn vi 4. Chnh ph s dng quy c ny m bo rng con s GDP hng qu v hng nm c th so snh vi nhau mt cch d dng hn. Ngoi ra, khi chnh ph thng bo GDP hng qu, th s liu ny c iu chnh bng mt th thut thng k gi l iu chnh thi v. Nhng s liu cha c iu chnh cho thy mt cch r rng rng nn kinh t sn xut nhiu hng ha v dch v hn trong mt s thi im so vi mt s thi im khc trong nm. (Nh bn c th d on, ma mua sm vo dp l Ging sinh vo thng 12 l thi k cao im). Khi theo di din bin ca nn kinh t, cc nh kinh t v nh hoch nh chnh sch thng mun b qua nhng bin ng thi v lp li thng xuyn ny. Do vy, cc nh thng k ca chnh ph iu chnh s liu qu loi tr chu k thi v. S liu GDP c thng bo trong cc bn in lun c iu chnh loi tr tnh thi v. By gi hy nhc li nh ngha v GDP: Tng sn phm trong nc (GDP) l gi tr th trng ca tt c cc hng ha v dch v cui cng c sn xut ra trong phm vi mt nc trong mt thi k nht nh. Cn thy r rng GDP l mt ch tiu phc tp v gi tr ca hot ng kinh t, mi mt cm t trong nh ngha ny c rt nhiu ngha. 2.2. Cc phng php tnh GDP 2.2.1. Phng php tnh theo chi tiu. Phng php ny ngi ta tnh bng cch cng cc chi tiu li: GDP = Y = C + I + G + NX Trong : - Chi tiu tiu dng (C): Bao gm tt c cc chi tiu cho sn phm v dch v do cc x nghip sn xut ra v bn cho cc h gia nh. - Chi tiu u t (I) : Tng vn u t pht trin x hi trong k. Vn u t pht trin x hi bao gm: Vn u t xy dng c bn bao gm vn xy lp, vn mua sm thit b, vn xy dng c bn khc, vt nui ko cy, lm ging Vn tng ti sn lu ng trong k nh tng tn kho gia cui k v u k v nguyn nhin vt liu, thnh phm, hng ho trong lu thng, sn phm sn xut trong h gia nh nng nghip, phi nng nghip, kho d tr nh nc. - Chi tiu ca chnh ph v nhng sn phm v dch v (G) bao gm cc chi tiu ca chnh quyn trung ng v a phng. y l cc chi ph cho gio dc quc phng, hnh chnh, y t, to n, chi ph duy tr trt t cng cng, cng trnh cng cng, xy dng c s h tng - Xut khu rng (NX) l chnh lch gia xut khu v nhp khu ca nn kinh t. y l mt chi tiu phn nh mi quan h kinh t i vi nc ngoi ca mt quc gia. GDP tnh theo phng php chi tiu l GDP tnh theo gi th trng v chi tiu c thanh ton theo gi th trng. 2.2.2. Phng php tnh theo thu nhp. Theo phng php ny nu trong nn kinh t gin n th GDP c tnh bng cch cng tt c cc thu nhp m khu vc x nghip phn phi cho cc h gia nh di hnh thc tin lng , tin li, tin thu v li nhun. GDP = Y = Tin lng + tin li + tin thu + li nhun.

Vic tnh GDP theo thu nhp cn gi l GDP tnh theo gi yu t v nhng khon ny cc x nghip chi tr cho vic s dng ngun lc phc v cho sn xut. Nu nn kinh t khng c chnh ph th vic tnh GDP theo gi th trng hoc theo gi yu t s cho cng mt kt qu. Nhng khi c chnh ph th cn c nhng iu chnh GDP tnh theo thu nhp ging vi GDP tnh theo gi th trng. iu chnh th nht l cng thu gin thu vo thu nhp. Chnh ph nhn c thu nhp t thu gin thu, tc cc khon thu nh vo dch v v hng ho bn trn th trng, trong tr cp ca chnh ph cho sn xut c coi l mt khon thu gin thu m. iu chnh th hai l cng khon khu hao vo cng vi cc khon thu nhp. Bi v, khi tnh GDP theo gi th trng th khu hao c tnh chi tiu u t, cn tnh GDP theo thu nhp th khng bao gm khu hao. Do , cng thc tnh GDP khi c chnh ph: GDP = Tng thu nhp = Lng + Li + Tin thu + Li nhun + Thu gin thu + khu hao . 2.2.3. Phng php tnh theo gi tr gia tng. Phng php tnh theo gi tr gia tng l tng cng tt c gi tr gia tng ca nn kinh t trong mt thi k. Tng sn phm quc ni = Gi tr tng thm + thu nhp khu Hoc GDP = Gi tr sn xut chi ph trung gian + thu nhp khu - Gi tr tng thm ca ton b ngnh kinh t c xc nh cho c nc v cho tng vng lnh th v bng tng gi tr tng thm ca cc ngnh kinh t v thnh phn kinh t. - Gi tr tng thm ca tng ngnh kinh t bao gm: Thu nhp ca ngi sn xut nh tin lng, tin cng (k c bng tin hay bng hin vt v cc khon tr c tnh cht lng), trch np bo him x hi, bo him y t, np cng on cp trn, thu nhp khc ngoi lng, tin cng. Thu sn xut bao gm: Thu hng ho (khng bao gm thu nhp khu) thu sn xut v chi ph khc. Thu sn xut khng bao gm thu trc thu nh thu thu nhp, thu li tc doanh nghip Khu hao ti sn c nh. Gi tr thng d Thu nhp hn hp - Gi tr gia tng ca mt x nghip l chnh lch gia gi tr sn lng ca x nghip v gi tr cc yu t vt cht m x nghip mua ca cc x nghip khc. Bng 2.1 GDP v cc thnh t ca n - Thnh t tng sn phm trong nc ca Vit Nam 1995, 1999 v 2004 theo gi so snh 1994 v 2004 theo gi thc t (t ng).

1995

1999

2004 (gi 1994)

2004 (gi thc t)

Tng sn phm trong nc, Y

195.567

256.272

362.093

713.071

Tch lu ti sn, I Ti sn c nh Thay i tn kho Tiu dng cui cng Chnh ph, G C nhn, C Xut khu rng, NX Sai s

53.249 49.715 3.534 158.892 15.976 142.916 -17.877 1.303

75.830 71.294 4.536 194.350 17.374 176.976 -13.157 -751

128.916 121.312 7.604 260.940 23.678 237.262 -30.123 2.360

253.686 237.868 15.818 511.221 45.715 465.506 -54.000 2.164

Ngun: Nin gim thng k. Tng Cc Thng K. 2005. Bng 2.2 GDP v cc thnh t ca n - Thnh t GDP ca Vit Nam 2004 theo gi thc t.

Tng s (t ng)

Bnh qun u ngi (ngn ng) 8.692 3.092 557 5.674 -658

Bnh qun u ngi (USD) 560 199 36 366 -42

T l % trong tng s

Tng sn phm trong nc, Y Tch lu ti sn, I Chnh ph, G C nhn, C Xut khu rng, NX

713.071 253.686 45.715 465.506 -54.000

100 35,6 6,4 65,3 -7,6

Ngun: Nin gim thng k. Tng Cc Thng K. 2005. 2.3. GDP c o lng ht cc hot ng ca nn kinh t khng?

Trong nn kinh t c mt s loi hot ng m kt qu khng c tnh trong GDP. Nhng hot ng l: - Nhng hot ng phm php, nh bun lu, sn xut kinh doanh hng quc cm, y l nhng hot ng, trong thc t em li nhng doanh thu rt ln cho nhng ngi t chc, nhng kt qu khng c tnh trong GDP v y l nhng hot ng ti phm. - Nhng hot ng khng ng k, khng khai bo nhm mc ch trn thu. Cc nh kinh t gi l nhng hot ng kinh t ngm. - Nhng hot ng phi thng mi: y l nhng cng vic c ch, hp php nhng v t lm nn khng c gi c v khng c khai bo, hch ton vo GDP. Th d r nht v nhng hot ng ny l cng vic ca cc b ni tr: lm bp, dn dp nh ca, git qun o, nui dy con ci. v. v. . Vic tnh ton v o lng GDP tu theo mc ch tnh m n c nhng thiu st nht nh. Nu tnh GDP xc nh nn kinh t ang trong giai on no ca chu k kinh t, th nhng thiu st khng t ra vn g quan trng. Nhng khi tnh GDP so snh mc sng gia cc nc, th i vi cc nc ang pht trin th nhng hot ng kinh t ngm, cc hot ng phi thng mi cng nh nhng hot ng khng khai bo thng chim t trng ln hn so vi cc nc cng nghip ho. Do , nu so snh mc sng dn c ca hai nhm nc ny m ch da vo s so snh GDP ca hai nhm nc s khng phn nh ng thc cht. Nu tnh GDP so snh mc sng ca dn c trong nc gia cc thi k khc nhau, th nhng thiu st khi tnh GDP cng t ra vn ln nu mc sng tu thuc vo gi tr sn lng th ng thi cng tu thuc vo nhiu yu t khc nh gio dc, y t, an ninh, iu kin nh . v. v. . Nh vy nh gi mc sng th phi s dng mt tp hp cc ch tiu gm nhiu yu t hn l ch cn c vo GDP. Hin nay ch tiu o lng mc sng ca dn c c th gii ch n l ch tiu HDI (ch s pht trin con ngi).

3. CC CH TIU O LNG THU NHP KHC.

Nhng ch tiu ny khc vi GDP ch chng lai b hoc tnh thm nhng khon mc thu nhp no . Sau y l m t tm tt v nhng ch tiu thu nhp ny, c sp xp theo th t t ln nht n nh nht. Tng sn phm quc dn (GNP) l tng thu nhp m cng dn ca mt quc gia to ra. N khc vi GDP ch n cng thm cc khon thu nhp ma dn c trong nc to ra nc ngai v tr i cc khan thu nhp m ngi nc ngai to ra trong nc. i vi hu ht cc nc, cng dn trong nc to ra hu ht gi tr sn xut trong nc, nn GDP v GNP c gi tr gn bng nhau. Sn phm quc dn rng (NNP) l tng thu nhp ca cng dn mt nc (GNP) tr i khu hao. Khu hao l cc khon hao mn trang thit b v nh xng ca nn kinh t. Thu nhp quc dn (NI): l tng thu nhp m cng dn mt nc to ra trong qu trnh sn xut hng ha v dch v. N khc vi sn phm quc dn rng ch khng bao gm cc khon thu gin thu (v d thu doanh thu), nhng bao gm c nhng khon tr cp kinh doanh. NNP v thu nhp quc dn cn khc nhau khon sai s thng k pht sinh t vic thu thp v x l s liu. Thu nhp c nhn (PI): l thu nhp m cc h gia nh v doanh nghip c th nhn c. Khng ging nh thu nhp quc dn, n khng bao gm li nhun li cng ty, tc khan thu nhp cc cng ty to ra nhng khng tr cho ch s hu. N cng khng bao gm cc khon thu thu nhp cng ty v ng gp bo him x hi (ch yu l cc looi thu bo him x hi). Ngai ra thu nhp c nhn cn bao gm c khan thu nhp t li sut m cc h gia nh nhn c t cc khon cho chnh ph vay v thu nhp m cc h gia nh nhn c t cc chng trnh Phc li v bo him x hi.

 Thu nhp kh dng (Yd) l thu nhp m cc h gia nh v doanh nghip c th cn li sau khi han thnh ngha v np thu cho chnh ph. N bng thu nhp c nhn tr thu thu nhp c nhn v cc khon thanh ton ngoi thu khc (v d l ph giao thng). Mc d cc ch tiu thu nhp c th khc nhau v chi tit, nhng chng hu nh lun k cho chng ta cng mt cu chuyn v cc iu kin kinh t. Khi GDP tng trng nhanh, th cc ch tiu thu nhp khc cng tng nhanh. V khi GDP gim, th cc ch tiu thu nhp khc cng gim theo. i vi vic theo di nhng bin ng ca tan nn kinh t, th vic chng ta s dng ch tiu no khng c ngha quan trng.

4. CH S GI
Ch s gi ca mt nm hay mt thi k l t l so snh gia s tin phi tr mua mt gi hng trong nm hoc thi k vi s tin phi tr mua cng mt gi hng trong nm gc hoc thi k gc, ri nhn t l vi 100. C hai loi ch s gi thng dng: ch s gi hng tiu dng v ch s gim pht (GDP) 4.1. Ch s gi hng tiu dng (CPI) Ch s gi hng tiu dng c s dng theo di s thay i ca gi sinh hot theo thi gian. Khi ch s gi tiu dng tng, cc gia nh phi chi tiu nhiu tin hn trc duy tr mc sng nh c. Cc nh kinh t s dng thut ng lm pht m t tnh hung c s gia tng ca mc gi chung trong nn kinh t. T l lm pht l % thay i ca mc gi so vi thi k trc. Ch s gi hng tiu dng o lng mc gi trung bnh ca nhng sn phm v dch v m mt gia nh ( cc thnh ph) thng tiu dng. Theo Tng cc Thng k, t 1-5-2006 ch s gi tiu dng (CPI) s c tnh theo phng php mi. Theo , danh mc hng ha dch v tiu dng i din chung cho hng ha tiu dng ca c nc c nng t 397 mt hng ln 494 mt hng. Tr mt s mt hng phi thng nht iu tra trn phm vi c nc, nhiu mt hng dnh cho tng a phng la chn c th ph hp vi th trng tiu dng ti a phng. Quyn s tnh CPI cng c thay i cho ph hp vi c cu tiu dng ca nhn dn. V d, t trng nhm lng thc - thc phm gim t 47,9% trong tng chi tiu cho i sng hng ngy ca ngi dn trong giai on 2000-2005 xung cn 42,8% giai on 2006-2010. Vic p dng phng php mi tnh CPI l ph hp vi c cu tiu dng ca ngi dn thay i do tnh hnh kinh t pht trin trong nhng nm qua v thu nhp c tng ln, nhm phn nh xu hng bin ng gi c trong giai on 2006-2010 Ch s gi tiu dng s do c quan thng k quc gia tnh qua cc bc: (1) Xc nh gi hng: qui nh s lng chng loi mt hng v khi lng ca mi mt hng trong gi hng dng tnh ch s gi. (2) Xc nh gi ca mi hng ho trong mi nm. (3) Tnh chi ph gi hng (ch c gi trong mi nm thay i, s lng mi hng ho trong gi hng khng i). (4) Chn nm gc v tnh ch s gi tiu dng.

VD. Tnh ch s gi hng tiu dng theo s liu sau Mt hng Nm gc Khi lng 5 kg 6 ln 200 v Gi 8. 000 11. 000 700 Chi tiu 40. 000 66. 000 140. 000 246. 000 Nm hin hnh Gi 12. 000 12. 500 750 Chi tiu 60. 000 75. 000 150. 000 285. 000

Go Ht tc V xe but

Ch s gi hng tiu dng ca nm hin hnh l 115, 8 c ngha l mt cch trung bnh gi c hng ho tng tiu dng nm hin hnh tng ln 15, 8, hoc cao gp 1, 158 ln so vi nm gc. T CPI ta tnh c t l lm pht

Nhng vn pht sinh trong vic o lng gi sinh hot Mc ch ca ch s gi l phn nh nhng thay i trong gi sinh hot. Ni cch khc ch s gi tiu dng c gng phn nh mc thu nhp cn tng thm nhm gi cho mc sng khng thay i. Tuy nhin, ch s gi tiu dng khng phi l ch tiu hon ho v gi sinh hot, c ba vn pht sinh i vi ch s ny v c mi ngi cng nhn, nhng rt kh khc phc.

 lch thay th. Khi gi c thay i t nm ny qua nm khc, th khng phi mi gi c u thay i theo cng mt t l: Mt s gi c tng nhanh hn nhng loi khc. Ngi tiu dng phn ng li nhng thay i khc nhau ny bng cch mua t hng ho c gi tng mnh v mua nhiu hng ho c gi tng chm hn hoc thm ch gim . V th, ch s gi tiu dng phn nh gi sinhhot cao hn rt nhiu so vi mc thc t m ngi tiu dng gnh chu. S xut hin ca nhng hng ho mi. Khi hng ho mi xut hin ngi tiu dng c s la chn a dng hn. iu ny lm cho mi ng tin tr nn c gi tr hn, do vy ngi tiu dng cn t tin hn duy tr mc sng c. Song do ch s gi tiu dng da trn gi hng ho v dch v c nh, nn n khng phn nh s thay i ny trong sc mua ca ng tin. S thay i khng lng ho c ca cht lng. Nu cht lng ca mt hng ho no gim t nm ny sang nm tip theo, th gi tr ca tin s gim, thm ch ngay khi gi c ca hng ho khng i. Tng t nh vy nu cht lng hng ho tng t nm ny qua nm khc, th gi tr ca tin s tng. 4.2. Ch s gim pht GDP Ch s gim pht GDP (cn gi l ch s kh lm pht) o lng mc trung bnh ca gi c tt c cc sn phm v dch v to thnh GDP.

GDP danh ngha c tnh bng cch ly sn lng ca nm hin hnh nhn vi gi ca nm hin hnh. Cn GDP thc c tnh bng cch ly sn lng ca nm hin hnh nhn vi gi ca nm gc. CU HI N: 1. Hy cho bit thnh phn ca tng chi tiu. 2. Hy cho bit thnh phn ca tng thu nhp. 3. Ti sao tng thu nhp ngang bng tng chi tiu? 4. Ti sao gi tr sn lng ngang bng tng thu nhp? 5. Chi tiu ca chnh ph mua sn phm v dch v khc vi chi chuyn nhng ca chnh ph ra sao? 6. Cc lung bm vo chu chuyn kinh t l nhng lung no? 7. Cc lung r r ra khi chu chuyn kinh t l nhng lung no? 8. Hy trnh by ba phng php tnh GDP. 9. C s khc bit no gia nhng chi tiu dnh cho sn phm cui cng v cc chi tiu dnh cho sn phm trung gian khng? 10. C nhng hot ng no trong nn kinh t m kt qu khng c tnh vo GDP khng? 11. o lng mc gi v lm pht ngi ta s dng hai loi ch s gi no? Cch tnh ca hai loi ch s gi nh th no? BI TP VN DNG 1. Gi s mi ngi ch tiu dng ba loi hng ha nh trnh by trong bng sau:

Bng tennt Gi nm 2001 Lng nm 2001 Gi nm 2002 Lng nm 2002 2 la 100 2 la 100

Vt tennt 40 la 10 60 la 10

M chi tennt 1 la 200 2 la 200

a. Gi ca tng mt hng thay i bao nhiu phn trm? Mc gi chung thay i bao nhiu phn trm? b. Vt tennt tr nn t hay r tng i so vi m chi tennt? Phc li ca mt s ngi c thay i so vi phc li ca nhng ngi khc hay khng? Hy gii thch? 2. Gi s dn c Vegopia chi tiu ton b thu nhp ca h mua sp l, ci xanh, v c rt. Trong nm 2001 h mua 100 chic xp l vi tng s tin l 200 la, 50 chic bp ci xanh tr gi 75 la v 500 c c rt tr gi 50 la. Trong nm 2002 h mua 75 chic xp l tr gi 225 la, 80 chic bp ci xanh tr gi 120 la v 500 c c rt tr gi 100 la. Nu nm gc l nm 2001 th CPI trong c hai nm l bao nhiu? 3. T 1947 n 1997, ch s gi tiu dng ca M tng 637%. Hy s dng s liu ny iu chnh tng loi gi c sau trong nm 1947 loi tr nh hng ca lm pht. Mt hng no r hn trong nm 1997 so vi nm 1947 sau khi loi tr lm pht? Mt hng no t hn?

Mt hng Hc ph i hc Mt thng xng Mt cuc gi 3 pht t LA n Washington Chi ph nm vin mt ngy ti phng cp cu Bnh bnh m ca McDonald

Gi 1947 ( la) 130 0,23 2,50 35 0,15

Gi 1997 ( la) 2470 1,22 0,45 2300 0,59

4. Bt u t nm 1994, cc o lut v mi trng quy nh xng phi cha mt cht ph gia mi gim nhim. iu ny lm tng chi ph ca xng. Cc thng k cho rng s gia tng chi ph ny phn nh tin b trong cht lng. a. Vi quyt nh , th s tng gi xng c tng CPI hay khng?

b. Lp lun no ng h quyt nh ca Cc thng k? Lp lun no ng h quyt nh khc? 5. Vn no pht sinh trong qu trnh tnh ton CPI c th c minh ha bi cc tnh hung sau y? Hy gii thch. a. Vic pht minh ra chic Sony Walkman. b. S xut hin ca sn phm ti kh an ton trong xe hi. c. Mc tiu dng my tnh c nhn tng do gi gim. d. C nhiu mung xc nho kh hn trong mi gi nho kh. e. Vic tng cng s dng xe hi 6. T thi bo New York c gi khong 0,15 la vo nm 1970 v 0,75 la vo nm 1999. Mc lng trung bnh trong sn xut l 3,35 la/ gi trong nm 1970 v 13,84 la trong nm 1999. a. Gi ca t bo ny tng bao nhiu phn trm? b. Tin lng tng bao nhiu phn trm? c. Trong mi nm, mt ngi cng nhn phi lm bao nhiu pht kim tin mua mt t bo? d. Sc mua ca cng nhn tnh bng s t bo tng hay gim? 7. Chng ny gii thch rng tr cp an sinh x hi tng hng nm t l thun vi s gia tng ca CPI, mt d hu ht cc nh kinh t u tin rng CPI c tnh qa cao mc lm pht thc t. a. Nu ngi gi tiu dng gi hng ha th trng nh nhng ngi khc, th hng nm chng trnh an sinh x hi c em li cho ngi g s ci thin mc sng khng? Hy gii thch. b. Trong thc th, ngi gi chi tiu nhiu cho chm sc sc khe hn so vi nhng ngi tr tui v chi ph chm sc sc khe tng nhanh hn mc lm pht chung. Bn s lm g bit ngi gi c tht s kh ln t nm ny sang nm khc khng? 8. Bn c ngh rng gi hng ha v dch v m bn mua khc vi gi hng m h gia nh in hnh M mua khng? Bn ngh rng mnh phi i mt vi t l lm pht cao hn hay thp hn vi mc lm pht tnh bng tnh bng CPI? Ti sao? 9. Cho n tn nm 1985, thu thu nhp khng c trt gi. Khi lm pht y thu nhp danh ngha ln cao vo nhng nm 1970, bn ngh iu g xy ra vi mc thu thu thc t? 10. Khi quyt nh dnh bao nhiu tin trong thu nhp tit kim phng khi v hu, ngi cng nhn cn nhc li sut thc t hay li sut danh ngha m khan tin tit kim ca h mang li? Hy gii thch. 11. Gi s mt ngi i vay v mt ngi cho vay nht tr vi nhau v li sut danh ngha phi tr cho s tin vay. Sau lm pht bt ng tng cao hn mc m c hai ngi d kin. a. Mc li sut thc t ca khon vay ny cao hn hay thp hn so vi d kin? b. Ngi cho vay c li hay b thit do mc lm pht cao khng d kin trc ny? Ngi i vay c li hay b thit? c. Lm pht trong nhng nm 1970 cao hn rt nhiu so vi hu ht d kin ca mi ngi vo u thp k. iu ny nh hng nh th no ti nhng ngi ch nh khi h vay tin di dng

cm c v li sut c nh trong nhng nm 1960? iu ny nh hng nh th no ti cc ngn hng cho vay tin?

Chng 3. Tng cu v xc nh sn lng Quc Gia

Chng ny tp trung nghin cu mt cu ca nn kinh t: cc thnh phn ca tng cu, cc nhn t qui nh s bin ng ca tng cu. v vai tr ca tng cu trong vic xc nh mc sn lng trong nn kinh t. Phn cui ca chng gii thiu chnh sch ti kho nhm n nh nn kinh t trong ngn hn. Hot ng kinh t bin ng t nm ny sang nm khc. Trong hu ht cc nm, sn xut hng ha v dch v tng ln. Do , c s tng ln ca lc lng lao ng t bn v tin b cng ngh, nn kinh t ngy cng c th sn xut nhiu hn. S tng trng ny ngy cng cho php mi ngi hng th mc sng cao hn. Tuy nhin trong mt s nm, s tng trng bnh thng ny khng xy ra. Cc doanh nghip khng bn c ht hng ha v dch v v quyt nh ct gim sn xut. Nhiu cng nhn b sa thi, tht nghip b tng cao v cc nh my th b b khng. Khi nn kinh t sn xut hng ha v dch v t hn, GDP thc t v cc i lng phn nh thu nhp khc gim i. Nhng thi k thu nhp gim trong khi tht nghip tng cao c gi l suy thoi nu tnh trng khng nghim trng, v c gi l khng hong nu n gi l trm trng. iu g gy ra bin ng ca hot ng kinh t trong ngn hn? Cc chnh sch cng cng c th lm g ngn chn cc thi k thu nhp gim st v tht nghip tng cao? Khi suy gim hoc suy thoi xy ra, cc nh hoch nh chnh sch c th lm g gim bt di v mc trm trng ca chng? y l cu hi m chng ta cn xem xt trong chng ny v hai chng tip theo. Cc bin s m chng ta nghin cu trong cc chng tip theo phn ln l cc bin c m chng ta bit. l GDP, tht nghip, li sut, t gi hi oi v mc gi. Cc cng c v chnh sch ca chnh ph nh chi tiu, cung ng v tin t cng quen thuc vi chng ta. Ci khc trong cc chng tip theo l khong thi gian phn tch. Trng tm ca chng va ri l nn kinh t trong di hn. Gi y, chng ta quan tm n nhng bin ng ngn hn xung quanh xu hng di hn ca nn kinh t. Mc d cn c s tranh lun gia cc nh kinh t v phng php phn tch cc bin ng ngn hn, nhng hu ht cc nh kinh t u s dng m hnh tng cung v tng cu. Hc cch vn dng m hnh ny phn tch nh hng ca cc chnh sch l nhim v ch yu sp ti ca chng ta. Trong chng ny, chng ta bn n hai mng then yu ca m hnh ca tng cung v tng cu. Sau khi c ci nhn tng quan v m hnh trong chng ny, chng ta s nghin cu k hn trong hai chng tip theo. Ba bng chng v bin ng kinh t Nhng bin ng ngn hn trong hot ng kinh t din ra cc nc v mi thi i trong sut chiu di lch s. c im khi u cho vic tm hiu nhng bin ng t nm ny sang nm khc, chng ta hy trnh by mt vi tnh cht quan trng nht ca chng. Bng chng 1: Cc bin ng kinh t din ra bt thng v khng th d bo Bin ng ca nn kinh t thng c gi l chu k kinh doanh. Nh thut ng ny cho thy, bin ng kinh t gn lin vi nhng thay i trong iu kin kinh doanh, khi GDP tng trng nhanh, hot ng kinh doanh pht t. Cc doanh nghip thy c rt nhiu khch hng v li

nhun ngy cng tng. Ngc li, khi GDP thc t gim, cc doanh nghip gp nhiu kh khn. Trong thi k hot ng kinh t suy gim, hu ht cc doanh nghip bn c t hng hn v kim c t li nhun hn. Tuy nhin, thut ng chu k kinh doanh c th dn ti s hiu lm, v n c v hm rng bin ng kinh t tun theo mt quy lut mang tnh nh k v c th d bo trc. Trn thc t, chu k kinh doanh khng h c tnh cht nh k v khng th d bo vi chnh xc cao. Bng chng 2: Hu ht cc i lng kinh t v m bin ng cng nhau GDP thc t c dng theo di nhng thay i trong ngn hn ca nn kinh t v n l i lng ton din nht v hot ng kinh t. GDP thc t phn nh gi tr hng ha v dch v cui cng c sn xut ra trong mt thi k nht nh. N cng phn nh tng thu nhp ( tr lm pht) ca mi ngi trong nn kinh t. Nhng thc ra khi theo di bin ng kinh t ngn hn li khc, vic s dng i lng no phn nh hot ng kinh t m chng ta theo di khng quan trng. Phn ln cc bin c kinh t v m phn nh dng no ca thu nhp, chi tiu hay sn xut, bin ng cng vi nhau. Khi GDP gim trong thi k suy thoi, th thu nhp c nhn, li nhun cng ty, tiu dng, u t, sn xut cng nghip, doanh s bn l, quy m mua bn nh ca v t cng gim xung. Do suy thoi l mt hin tng xy ra trong ton nn kinh t, nn n biu th trong nhiu ngun s liu v m khc nhau. Mc d cc bin s kinh t bin ng cng vi nhau, song chng bin ng vi quy m khc nhau. C th, u t bin ng rt mnh trong thi k kinh doanh. Mc d u t ch l mt phn nh trong GDP, nhng s suy gim trong u t ng gp ln vo mc suy gim GDP trong thi k suy thoi. Ni cch khc, khi tnh hnh kinh t xu i, phn ln mc suy gim u bt ngun t gim st chi tiu xy dng nh my, nh v b sung thm hng tn kho mi. Bng chng 3: Khi sn lng gim, tht nghip s tng Nhng thay i trong sn lng hng ha v dch v ca nn kinh t gn cht vi nhng thay i trong vic s dng lc lng lao ng ca nn kinh t. Ni cch khc, khi GDP thc t gim, tht nghip s tng. iu ny khng c g ng ngc nhin: khi cc doanh nghip sn xut t hng ha v dch v hn, h sa thi bt cng nhn v s ngi tht nghip tng.

I.Cc thnh t ca tng cu

1.1. Tiu dng v tit kim. 1.1.1. Khi nim. Ton b thu nhp ca khu vc h gia nh do cung cp cc yu t sn xut c dnh phn ln chi mua hng ho v dch v cho i sng, phn cn li dnh tit kim. 1.1.2. Cc yu t nh hng n tiu dng v tit kim ca h gia nh. C 3 nhn t nh hng n tiu dng c nhn, l thu nhp kh dng c nhn, thu nhp d on v li sut. Thu nhp kh dng c nhn l tng s thu nhp m mt c nhn hoc mt h gia nh c th s dng cho tiu dng v cho tit kim.Thu nhp kh dng ca h gia nh c xc nh bng tng s thu nhp ca h gia nh bao gm thu nhp t li tc cho vay, c tc, tin cho thu cc yu t sn xut kinh doanh, tin lng, tin tr cp (tr cp ngh hu, tht nghip, kh khn, hc bng .v.v..) sau tr i khon thu thu nhp c nhn v bo him x hi. Thu nhp kh dng c s dng vo hai mc ch: tiu dng v tit kim.

Khi s dng lng thc thc phm, qun o hoc i xem phim chng ta tiu dng sn phm ca nn kinh t.Tit kim l phn cn li ca thu nhp kh dng sau khi tr i tiu dng. Do , thu nhp kh dng Yd tng th tiu dng (C) tng v tit kim (S) tng. Ngoi ra, khi thu nhp d on tng th chi tiu cng tng. Trong khi , li sut li c xu hng bin ng ngc chiu vi tiu dng. Li sut cao th chi tiu tiu dng gim.Bi v, li sut cao s khng khuyn khch chi tiu tiu dng ca h gia nh c bit l cc khon chi tiu tr gp, tri li n khuyn khch tit kim. Ngc li, vi mc li sut thp hn th cc h gia nh c khuynh hng chi tiu nhiu hn. 1.1.3. Hm tiu dng v hm tit kim c nhn. Hm tiu dng. Mi quan h gia tiu dng v thu nhp kh dng gi l hm tiu dng c nhn: C = f(Yd). Cc h gia nh lun lun chi tiu tiu dng bt k mc thu nhp no, mt i lng m chng ta gi l tiu dng t nh ( ), y l mt i lng c lp vi thu nhp. V d = 250

Ngi ta c xu hng tiu dng nhiu hn khi thu nhp kh dng ca h tng. Lng tng ca chi tiu tiu dng khi c thm 1 ng trong thu nhp kh dng c gi l khuynh hng tiu dng bin. V d: ngi ta s tiu dng thm 75 xu khi thu nhp kh dng ca h tng thm 1 ng. V th khi c thm Yd thu nhp th h s tiu dng thm 0.75Yd . Hm tiu dng biu th tng s ca tt c cc khon tiu dng mi mc thu nhp kh dng. C = 250 + 0.75Yd Dng tuyn tnh tng qut l C = C0 + MPC.Yd Trong : C0 (hay ): tiu dng t nh

Yd : thu nhp kh dng (Yd = Y T + TR) MPC (hay Cm): khuynh hng tiu dng bin Thu nhp kh dng 0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 Tiu dng ng d (MPC.Yd) 0 750 1.500 2.250 3.000 3.750 Tiu dng t nh (C) 250 250 250 250 250 250 Tng tiu dng C0+MPC.Yd 250 1.000 1.750 2.500 3.250 4.000 Tit kim ng d MPS.Yd 0 250 500 750 1.000 1.250 Tng mc tit kim S0 + MPC.Yd -250 0 250 500 750 1.000

MPC = 0.75

MPS = 1- MPC = 1 - 0.75 = 0.25 Hm tit kim. Mi quan h gia tit kim v thu nhp kh dng c nhn c gi l hm s tit kim c nhn S = f (Yd) S = -C0 + MPS.Yd Trong : MPS l khuynh hng tit kim bin

Hnh 3.1: Khuynh hng tiu dng bin v khuynh hng tit kim bin. Khuynh hng tiu dng trung bnh (APC) v khuynh hng tit kim trung bnh (APS)

VD Tnh khuynh hng tit kim trung bnh v tiu dng trung bnh cho bng s liu trn. Khuynh hng tiu dng bin (MPC) v khuynh hng tit kim bin (MPS) - Khuynh hng tiu dng bin l phn ca ng thu nhp kh dng tng thm c s dng chi tiu tiu dng. - Khuynh hng tit kim bin l phn ca thu nhp kh dng tng thm c tit kim

Mi quan h gia khuynh hng tiu dng trung bnh v khuynh hng tiu dng bin

Thu nhp kh dng 0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000

Tng tiu dng C0+ MPC Yd

K. hng tiu dng TB APC 1 0.875 0.833 0.812 0.8

K.hng tiu dng bin MPC 0.75 0.75 0.75 0.75 0.75

250 1.000 1.750 2.500 3.250 4.000

- Khuynh hng tiu dng bin nh hn khuynh hng tiu dng trung bnh. - Khi thu nhp kh dng tng, khuynh hng tiu dng trung bnh gim. Khuynh hng tiu dng bin v dc ca ng biu din hm s tiu dng - Khuynh hng tiu dng bin bng dc ng biu din hm s tiu dng

- khuynh hng tit kim bin bng dc ng biu din hm s tit kim

1.1.4.T hm s tiu dng c nhn n hm s tng tiu dng. Hm s tng tiu dng biu th mi quan h gia chi tiu tiu dng thc v thu nhp kh dng thc ca ton b nn kinh t trong mt khon thi gian. Trong thc t ngi ta thng biu th mi quan h gia tng chi tiu tiu dng v GDP thc (thay v thu nhp kh dng thc) trong hm s tng tiu dng theo chui thi gian.V vy hm tng tiu dng tr nn t dc hn.

Yd = GDP thc - TN TN = Tng thu + BHXH TR Khi GDP thc tng th TN cng tng Gi s thu rng tng 12,5% s gia tng ca GDP thc mi nm th ch c 87.5% ca s tng GDP l thu nhp kh dng.

Hm tiu dng theo GDP thc l: C = 0,8(Y TN) + 550 = 0,8 [Y (0,125Y + 500)] + 550 = 0,7Y + 150 1.2. u t 1.2.1.Nhng yu t nh hng n chi tiu u t. u t l mt ti quan trng trong kinh t v m v: - Mc d tiu dng l phn ln nht ca tng cu, nhng hu ht nhng thay i v gi tr GDP l do nhng thay i v u t trong chu k kinh doanh. - u t c nh ngha l s sn xut ra vn vt cht nn nhng thay i ngun vn l mt yu t quan trng quyt nh tc tng trng v hng i tng lai cho nn kinh t. Bn yu t chnh nh hng n u t Li sut Mc u t l hm s ca li sut I = I (i). Trn thc t c nhiu mc li sut khc nhau. Chng hn nh li sut phi tr i vi cc ti khon ngn hng, li sut phi tr i vi cc tri phiu cng ty cng nh li sut trn tri phiu chnh ph. S khc nhau ca cc mc li sut c th do bi nhiu yu t nh thi hn cho vay hay mn, qui m giao dch v c l quan trng hn ht l mc xy ra ri ro. Tuy nhin, vo thi im ny chng ta s gi nh rng ch c li sut r l yu t chnh quyt nh mc u t. Khi u t ngun vn c th c ti tr t qu ring hoc vay mn . Bt lun d n u t c ti tr bng phng thc no, mc li sut cng l mt phn chi ph c hi ca d n . Tin tr li cho khon tin vay l chi ph trc tip.Tin li m mt doanh nghip b mt khi s dng li nhun khng phn phi ti tr cho d n ring ca mnh thay v dng cho vay c gi l chi ph c hi. Mc li sut cng thp th chi ph c hi ca d n cng thp, cng c nhiu d n u t mang li li nhun v v vy mc u t s gia tng. Trong cc m hnh l thuyt hm u t theo li sut thng c biu din di dng tuyn tnh sau:

VD: Chi ph lp t my mi 1.000 triu ng, thi gian s dng 3 nm. Sau 3 nm gi tr ca my l 0. Trng hp 1 Nm u t ban u Doanh thu rng d on 400 1.000 500 200 Li vn vay tr hng nm (li sut 10%) vn vay c tr hng nm tin vay cn li sau mi nm 1.000 700 270 90 -90 Doanh thu rng = doanh s bn chi ph sx Trng hp II Nm u t ban u Doanh thu rng d on 400 1.000 500 200 Li vn vay tr hng nm (li sut 5%) vn vay c tr hng nm tin vay cn li sau mi nm 1.000 650 182.5 0 8.485 Qua v d trn chng ta rt ra c kt lun: khi li sut cao th u t thp, khi li sut thp th u t cao Lm pht d on Cc yu t khc khng i, quyt nh u t ph thuc vo mc lm pht d on. Lm pht d on cao th u t tng v n mang li doanh thu rng nhiu hn. VD: cng ty in t vay 1.000 triu ng

0 1 2 3

100 70 27

300 430 173

0 1 2 3

50 32.5 9.125

350 467.5 182.5

- Lm pht cao th gi TV tng dn n doanh s bn tng (d nhin lng v cc chi ph khc cng tng). - Tuy nhin doanh s bn cng vi chi ph gia tng qua cc nm nh vy th doanh thu rng qua cc nm cng tng cng vi mc lm pht. Tc ng kt hp li sut v lm pht. Nu li sut 10%,lm pht d on hng nm 5% th doanh thu rng d tnh tng 5% /nm . iu ny cho php cng ty c kh nng tr nhiu hn khon n vay v gim bt tin li phi tr. Vy khi mc li sut thc thp th mc u t cao. Li nhun d on Li nhun d on ca my mc thit b cng cao s lng u t vo chng cng nhiu. Khu hao. Khu hao cng nhiu qui m u t cng ln. 1.2.2. Hm cu u t. Hm s cu u t biu th mi quan h gia mc u t (I) v mc li sut thc (r) vi gi thit l tt c cc nhn t nh hng n u t l khng i.

Hnh 3.2: ng cu u t Cn phn bit gia s di chuyn dc theo ng thng biu th hm u t v s dch chuyn ca ng thng ny. Khi li sut gim th u t tng, do thay i ca li sut s dn n s di chuyn dc theo ng thng biu th hm cu u t.

Hnh 3.3: Nhng thay i ca cu u t v ng cu u t. Nhng yu t sau lm cho hm cu u t dch chuyn:

 Thu: S thay i v thu hay thu sut s c tc ng n chi ph hay li nhun ca d n. Thng thng cc doanh nghip c th c gim thu nhm khuyn khch u t. iu ny s lm gim chi ph thc ca d n v tng gi tr hiu sut u t bin ng vi mi mc li sut. Kt qu l hm u t s dch chuyn sang phi. Nhng k vng li nhun s nh hng n gi tr li nhun.. S dao dng trong li nhun d on ca cc doanh nhip l ngun gc chnh ca nhng dao ng trong cu u t. Khi k vng v li nhun l lc quan th ng cu u t s dch chuyn v pha bn phi. Khi li nhun d on bi quan th ng cu u t s dch chuyn sang tri. ng biu din hm s u t cng dch chuyn khi c s thay i trong lng u t c thc hin thay th cho c s vt cht b hao mn hoc lc hu v mt k thut, nh hng ny s dn n s dch chuyn sang phi ca ng cu u t. 1.3. Chi tiu chnh ph (G) Chi tiu chnh ph l cc khon chi tiu cho hng ho v dch v do khu vc chnh ph thc hin. Chi tiu chnh ph c th phn ra lm hai loi. - Trit : nhng khon chi tiu c th tn dng c cc ngun lc, v d xy mt ta nh th chnh. - Khng trit : nhng khon chi tiu khng tn dng c cc ngun lc nhng chuyn cc ngun vn t ni ny n ni khc (v d cc khon chi cho tht nghip hay chi cho phc li). Nhng khon chi tiu khng ton din c xem nh nhng khon chi chuyn nhng (Tr) hay li ch v khng c tnh trong chi tiu chnh ph v chng c tnh trong cc khon chi tiu tiu dng. iu ny gip trnh c vic tnh hai ln. 1.4. Xut khu rng. Xut khu chu s tc ng bi 5 nhn t chnh l GDP ca nc ngoi, mc chuyn mn ho sn xut ton cu, gi tng i ca hng ho c sn xut trong nc v hng ho tng t nc ngoi, t gi hi oi, v chnh sch ca chnh ph. - GDP thc ca cc nc khc trn th gii cng cao th cu hng ho v dch v c sn xut ra trong nc cng ln. - Mc chuyn mn ho sn xut trong nn kinh t ton cu cng cao, qui m xut khu ca tng nc cng ln vi gi thit l cc nhn t khc khng i. - Nu gi ca mt hng ho sn xut mt nc cng thp tng i so vi gi ca hng ho nc ngoi th s c nhiu kh nng cnh tranh trn th trng th gii. Kt qu tng t cng xy ra khi ng tin mt nc c gi tr so vi ng tin ca cc nc khc trn th gii. Nhp khu ph thuc vo 4 nhn t: GDP thc trong nc, mc chuyn mn ho sn xut ton cu, gi tng i ca hng ho nc ngoi v hng ho tng t c sn xut trong nc, t gi hi oi. - Gi s nhng nhn t khc khng i, GDP thc trong nc cng cao th lng nhp khu cng ln. iu ny c th gii thch l khi GDP thc tng th thu nhp kh dng cng tng. Ngi tiu dng s mua nhiu hng ho v dch v hn k c hng ho nhp khu. - Mc chuyn mn ho sn xut ca tng nc cng cao th nhp khu ca tng nc cng tng. - Gi hng ho c sn xut ra mt nc cao tng i so vi gi hng ho tng t c sn xut ra cc nc khc v gi tr ca ng tin mt nc cng cao, nhp khu ca nc s tng.

- Chnh sch ca mt chnh ph nh hng ro thu quan, bo h sn xut cng c nh hng n nhp khu v xut khu. Hm xut khu rng Hm xut khu rng biu th mi quan h gia xut khu rng v GDP thc vi gi thit rng GDP thc ca cc nc khc, gi c v t gi hi oi c nh. Hm xut khu rng di dng tng qut NX = X MPM.Y Trong : NX : xut nhp khu rng X : xut khu MPM : khuynh hng nhp khu bin

II.Tng cu v sn lng cn bng

M hnh tng cu c trnh by t gin n n phc tp xem xt nn kinh t thc t hn. 2.1. Nn kinh t n gin c hai khu vc. 2.1.1. Sn lng cn bng. Th trng hng ho t cn bng ngn hn khi tng cu ca nn kinh t bng sn lng thc t, tc l : Y = AD = C + I

Hnh 3.4: sn lng cn bng

Mt cch tip cn khc, v cng c th coi l h qu rt ra t nh ngha trn: khi th trng hng ho trong nn kinh t gin n cn bng, u t d kin (I) bng tit kim d kin (S): I=S 2.1.2. S nhn chi tiu. S nhn chi tiu phn nh s thay i ca sn lng cn bng khi chi tiu t nh thay i mt n v. Gi tr ca s nhn ln hn 1, bi v khi c s gia tng trong chi tiu tiu dng t nh (C0) hay gia tng chi tiu u t ( I ) s lm Y tng. S gia tng ca sn lng s lm tng tiu dng v dn n s gia tng ko theo ca thu nhp. Thu nhp tng s dn n s gia tng ko theo ca tiu dng v c tip din nh th mi. Kt qu l mc thu nhp cn bng tng nhiu hn so vi s gia tng ban u ca chi tiu. M hnh xc nh gi tr s nhn chi tiu:

2.2. M hnh nn kinh t ng c chnh ph. Trong m hnh ny cn phn bit hai trng hp khi thu c lp vi thu nhp v khi thu t l vi thu nhp. 2.2.1. Khi thu c lp vi thu nhp (T = T0) Nn kinh t t cn bng sn lng khi. Y = AD = C + I + G Thu c lp vi thu nhp: T = Tx TR = T0 Tng tiu dng h gia nh: C = C0 + MPC.Yd Thu nhp kh dng ca h gia nh: Yd = Y T0 u t: I = I0 Chi tiu chnh ph: G = G0 M hnh tng cu: AD = C0 + MPC (Y T0) + I0 + G0 Sn lng cn bng: AD = Y = C0 + I0 + G0 + MPC. Y MPC. T0

S nhn chi tiu: T phng trnh cn bng ta nhn thy, khi chi tiu ca h gia nh, chi tiu u t hay chi tiu ca chnh ph thay i th sn lng cn bng Y0 s thay i. C th l khi chi tiu h gia nh, u t, chi tiu chnh ph tng tng ng cc i lng th tng cu s gia tng mt lng l:

S nhn Thu: nu gi tr ca thu thay i t thi im 0 n thi im 1 th gi tr thu mi s l (T0+ T) . Vi cc gi tr khc khng i, gi tr sn lng cn bng ti thi im 1 s l

y l s nhn i vi thu khng ph thuc v thu nhp. S nhn ny nh hn v ngc du vi chi tiu chnh ph. 2.2.2. Khi thu t l vi thu nhp (T = t.Y) hay (T = T0 + t.Y).

Xt m hnh tng cu vi hm thu T = t.Y Nn kinh t t cn bng sn lng khi: Y = AD = C + I + G Chi chuyn nhng: TR = 0 Tng tiu dng h gia nh: C = C0 + MPC.Yd Thu nhp kh dng ca h gia nh: Yd = Y tY u t : I = I0 Chi tiu chnh ph : G = G0 AD = C0 + MPC (Y t.Y) + I0 + G0 => AD = C0 + I0 + G0 + MPC (1- t).Y Sn lng cn bng:

S nhn chi tiu: Vi m hnh thu t l vi thu nhp, mi thay i ca chi tiu tiu dng h gia nh, chi tiu u t, chi tiu ca chnh ph, ng vi C, I, G th Tng cu thay i: AD = ( C + I + G)

Trong m hnh ny gi tr ca s nhn chi tiu gim xung so vi hai m hnh trc. l do l mt phn ca thu nhp tng thm c r r khi dng chu chuyn di hnh thc thu. 2.3. Nn kinh t m. Nn kinh t m l mt nn kinh t c giao thng vi cc nc khc, m hnh tng cu bao gm chi tiu tiu dng ca h gia nh, chi tiu u t, chi tiu mua hng ho v dch v ca chnh ph , xut khu v nhp khu. AD = C + I + G + X M Chi tiu tiu dng C = C0 + MPC.Yd u t: I = I0 Chi tiu chnh ph: G = G0 Xut khu rng: NX = X MPM.Y Thu: T = tY Chi chuyn nhng TR = 0

Sn lng cn bng: Y0 = AD = C0 + MPC (Y tY ) + I0 + G0 + X - MPM.Y

S nhn: Theo phng trnh sn lng cn bng trn, khi mt trong cc yu t C0, I0, G0, X0 thay i mt lng ng vi C, I, G, X. Sn lng cn bng s tng mt lng ng vi s nhn chi tiu:

Mt ln na gi tr ca s nhn chi tiu tip tc gim xung khi tnh n thng mi quc t. Nguyn nhn l mt phn chi tiu trong nc tng ln c p ng bng hng nhp khu.

3. CHNH SCH TI KHO VI M HNH TNG CU

Chnh sch ti kho s dng hai cng c l chi tiu chnh ph v thu nhm n nh nn kinh t trong ngn hn. Khi nn kinh t phi i ph vi suy thoi do tng cu qu thp (Y< Yp), cng n vic lm t chnh ph c th kch thch tng cu thng qua chnh sch ti kho m rng bng cch gim thu hay tng chi tiu ca chnh ph hay va tng chi tiu va gim thu gia tng tng cu AD, t lm sn lng tng theo.

Hnh 3.5: Chnh sch ti kho m rng Ngc li, Khi nn kinh t c sn lng cao (Y>Yp). Chnh ph c th s dng chnh sch ti kha tht cht bng cch tng thu hay gim chi tiu hoc c hai nhm hn ch tng cu chng lm pht. Trong cc nn kinh t hin i u c nhng c ch lm gim bt s bin ng ca nn kinh t trc cc c sc c gi l cc nhn t t n nh. Thu thu nhp lu tin v tr cp tht nghip l nhng nhn t t n nh quan trng nht. Chnh sch ti kho m chnh ph ch ng s dng n nh nn kinh t nh hng trc tip n ngn sch chnh ph. Khi Chnh sch ti kho m rng lm tng thm ht ngn sch chnh

ph. Ngc li, chnh sch ti kho tht cht lm gim thm ht ngn sch chnh ph. iu ny khng c ngha l chnh ph ph thuc hon ton vo chnh sch ti kho ch ng. S vn ng theo chu k ca nn kinh t th trng cng khng nh hng n trng thi ca cn cn ngn sch. Vi nhng mc thu sut v chi tiu nht nh ca Chnh ph, ngn sch s b thm ht ln hn trong suy thoi khi thu nhp thp so vi trong thi k phn thnh khi thu nhp cao. C ba loi cn cn ngn sch cn phn bit:

Hnh 3.6: chnh sch ti kho thu hp - Cn cn ngn sch thc t phn nh chnh lch gia tng thu nhp t thu v mc chi tiu chnh ph. Ngn sch thng d khi T - TR >G, ngn sch thm ht khi T- TR <G, ngn sch cn bng khi T - TR = G. - Cn cn ngn sch c cu phn nh mc s dng chnh sch ti kho m rng ca chnh ph. N chnh l cn cn ngn sch vi gi thit sn lng mc tim nng. - Cn cn ngn sch chu k phn nh s bin ng theo chu k ca ngn sch chnh ph. N c tnh bng chnh lch gia cn cn ngn sch thc t v cn cn ngn sch c cu. Khi ngn sch thm ht chnh ph c th s dng cc bin php ti tr sau: - Vay trong nc thng qua pht hnh tri phiu Chnh ph. - Vay nc ngoi. - Bn ti sn. - Pht hnh tri phiu. Mi bin php ti tr u c tc ng ph n nn kinh t. Do vy mc d ngn sch khng nht thit phi cn bng hng nm, song ngn sch cng khng nn thm ht qu ln v ko di.

Chng 4. Tin t v chnh sch tin t

Chng ny gii thiu th trng tin t v cc chnh sch tin t m ngn hng trung ng s dng can thip vo th trng tin t. Phn cui chng gii thiu mi tng tc gia th trng hng ho v tin thng qua m hnh IS LM, cng vi cc chnh sch m chnh ph s dng tc ng n th trng hng ho v tin t.

I.Th trng tin t

1.1.Tin t. 1.1.1.Tin t l g? Tin l mi th c chp nhn rng ri lm phng tin mua hng ho v dch v. Tin c ba chc nng c bn: - Phng tin trao i: l mt th m ngi mua trao cho ngi bn khi mua hng ha v dch v. S d tin c th m nhn chc nng quan trng ny v n c chp nhn rng ri nh l phng tin trao i. - n v k ton hay n v tin t k ton: ton b gi c u c qui v mt n v l ng la, ng Yen hay ng Vit Nam iu ny lm cho vic so snh cc gi tr tng i tr nn d dng hn. Chc nng n v hch ton ca tin ch ra rng s tin li c mt phng tin c chp nhn rng ri nh gi v ghi s sch. - Phng tin bo tn gi tr: tin l mt hnh thc chuyn sc mua t hin ti sang tng lai. Vi chc nng ny dn c c th la chn gi mt s ca ci trc tip bng tin. Tuy nhin, trong iu kin c lm pht gi tr ca tin gim theo thi gian. iu ny lm cho tin tr thnh mt phng tin bo tn khng hiu qu. Cc nh kinh t s dng thut ng kh nng thanh ton ch mc d dng i mt ti sn thnh phng tin trao i ca nn kinh t. V tin l phng tin trao i ca nn kinh t, nn n l ti sn c kh nng thanh khon cao nht, cc ti sn khc nhau c kh nng thanh khon rt khc nhau. Phn ln c phiu, tri phiu c th bn d dng vi chi ph thp v v vy chng l nhng loi ti sn c kh nng thanh khon tng i cao. 1.1.2. Cc loi tin. Qu trnh pht trin ca tin tri qua cc hnh thi sau: Tin bng hng ho: khi tn ti di hnh thc hng ho c gi tr c hu, tin c gi l tin hng ho. Thut ng gi tr c hu hm hng ho c gi tr ngay c khi n khng c s dng lm tin. Mt v d v tin hng ho in hnh nht l vng. Vng c gi tr c hu bi v n c s dng trong cng nghip v ch tc trang sc. Khi tin khng c gi tr c hu, n c gi l tin php nh. y l loi tin c lu hnh do lut l ca chnh ph qui nh. Gi tr ghi trn ng tin qui c thng ln hn rt nhiu so vi gi tr vt dng lm tin. Tin qui c cng bao gm hai dng tin kim loi v tin giy. Tin kim loi: thi k u thng dng cc kim loi qu nh bc, vng. V sau dng cc hp kim r tin hn. Tin kim loi ngy nay thng c gi tr nh v cc chi tiu thng qua phng tin bn hng t ng. Tin giy: tin giy bao gm tin giy kh hon ( loi tin c th em i c bc hoc vng vi mt lng gi tr tng ng.) v tin giy bt kh hon (lai tin bt buc lu hnh theo lut nh, khng th mang chng n ngn hng i ly vng hay bc. Ngy nay cc quc gia u dng loi tin giy bt kh hon). Tin ngn hng: l lng tin gi khng k hn s dng sc. y l s tin ghi n ca ngn hng i vi ngi m ti khon sc ti ngn hng. Sc l mt kiu giy n c th thanh ton theo yu cu ca ngi ch gi tin. N cho php tin hnh thanh ton m khng dng tin mt. 1.1.3. Khi lng tin t. Vic nh ngha tin l mt phng tin trao i mi ch a ra mt cch khi qut v tin, n cha cho chng ta bit r trong nn kinh t hin nay khi lng ca n nhiu hay t. V vy ngi

ta phi nh ngha tin bng vic a ra cc php o v khi tin trong lu thng. C 3 thc o khi tin trong nn kinh t c k hiu ln lct l M1, M2, M3. Khi tin giao dch M1: phng tin c s dng rng ri trong thanh ton v chi tr v hng ho v dch v bao gm:Tin mt trong lu thng chnh l b phn tin mt nm ngoi h thng ngn hng, tin gi khng k hn ti cc ngn hng thng mi hay cc t chc tn dng, Tin gi c th pht hnh sc ti cc ngn hng. Khi tin m rng M2: Khi tin M2 s bng khi tin M1 cng vi tin gi c k hn ti ngn hng thng mi hay cc t chc ti chnh trung gian. Khi tin ti sn M3: bng khi tin M2 cng vi tri khon nh hi phiu, tn phiu kho bc. Khi tin M2 v M3 khng c s dng nh mt cng c trao i, nhng chng c tnh thanh khon cao.Ti sn tin gi c th pht hnh sc l tin nhng nhng t sc khng phi l tin (do khi nhng t sc pht hnh th khi tin khng i ). Cc th tn dng cng khng phi l tin. 1.2. Cung tin. Cung tin (Ms) l tng khi lng tin hin c trong nn kinh t, cng chnh l M1. Ms = Cp + D Trong Cp : tin mt ngoi ngn hng. D: tin gi khng k hn. C s tin t (H): l tng ca tin mt ngoi h thng ngn hng v d tr thc t ca cc ngn hng thng mi (R). H = Cp + R Trong cc nn kinh t hin i, cung tin bao gi cng ln hn c s tin t, l do qu trnh to ra tin ca cc ngn hng thng mi. 1.2.1. Ngn hng thng mi v cung tin. Ngn hng thng mi. Ngn hng thng mi ng vai tr ca mt trung gian ti chnh trong nn kinh t. Chc nng c bn ca chng l nhn tin gi v cho vay li. Ngoi ra, n cn c chc nng c bn quan trng khc trong nn kinh t l cho php cc c nhn v t chc s dng ti khon sc nh l mt phng tin thanh ton.Trn c s thc hin cc chc nng ny, cc ngn hng thng mi ng vai tr quan trng trong vic xc nh cung tin ca nn kinh t. Quy m v hnh thc hot ng ca ngn hng thng mi c th hin trn bng tng kt ti sn ca chng. Bng tng kt ti sn l danh mc ghi r cc ti sn c v ti sn n ca ngn hng. Ti sn c l tt c cc ti sn m ngn hng s hu. Ti sn n l tt c nhng th m ngn hng n cc h gia nh v doanh nghip khc.

Ti sn c - Ti sn d tr. - Ti sn thanh khon.

Ti sn n - Tin gi c th pht hnh sc.

- u t chng khon. - Ti sn c khc. Tng cng:

- Tin gi tit kim. - Tin gi c k hn. - Ti sn n khc. Tng cng:

Thu nhp ca ngn hng thng mi phn ln l t cc khon cho vay, tin li u t chng khon v cc ti sn thanh khon ngoi ny ln hn tin li phi tr cho tin gi v cc khon n khc th ngn hng thu c li nhun. Bn cnh h thng ngn hng thng mi cc t chc tn dng khc cng nhn tin gi v to thnh mt phn ng k ca khi tin t. Cung tin c to thnh ch yu t cc khon mc khc nhau ca ti sn n ca ngn hng thng mi. Vn to ra tin ca cc ngn hng thng mi. Mi ngn hng khi nhn c mt khon tin gi phi li d tr mt t l phn trm tin mt, nhm bo m kh nng n nh cho vic chi tr thng xuyn ca ngn hng thng mi v yu cu qun l tin t ca ngn hng trung ng. Mt t l phn trm tin d tr gi vo ti khon d tr ti ngn hng trung ng gi l d tr bt buc, t l d tr bt buc do ngn hng trung ng quy nh khc nhau theo tng loi tin gi v tng loi ngn hng, cn mt phn d tr ti ngn hng gi l d tr tha. T l d tr thc t ca ngn hng l tng ca d tr bt buc v d tr tha. Gi s trong nn kinh t ch c mt ngn hng, ngn hng A c tng s tin gi l 100 triu ng, t l d tr thc t l 10%. Ngha l, ngn hng ny gi li 10% tin gi i dng d tr v cho vay ht phn cn li. Ti khon ca ngn hng c biu hin:

Cc khon n ca ngn hng A l 100 triu, vic cho vay khng lm thay i ngha v tr n ca ngn hng i vi ngi gi tin. Trc khi ngn hng A cho vay, cung ng tin t bng 100 triu ng di dng tin gi vo ngn hng. Nhng khi ngn hng A cho vay, cung ng tin t tng ln. Ngi gi tin vn c 100 triu ng tin gi khng k hn, nhng gi y ngi vay tin ca ngn hng nm gi 90 triu ng tin mt. Cung ng tin t ( bng tng tin mt v tin gi khng k hn) bng 190 triu ng. Nh vy sau khi gi phn tin d tr, ngn hng cho vay phn tin gi cn li v chnh phn cho vay ny s lm tng cung tin trong nn kinh t. Vic to ra cung tin khng ngng li . Trong thc t khng ch c mt ngn hng v d ngn hng B v nhng ngi vay tin ngn hng A sang gi tin ngn hng B. Sau khi gi li phn d tr10% th ngn hng B li cho vay ht s tin gi cn li.

Ngn hng B to ra lng tin l 81 triu ng. Nu 81 triu ng ny c gi vo ngn hng C v ngn hng ny cng c t l d tr l 10%, n s gi li 8,1 triu ng di dng d tr v cho vay 72,9 triu ng.

Nu chng ta tip tc qu trnh tng t cho nhiu ngn hng v gi nh rng tt c cc khon n vay u c gi li trong h thng ngn hng th tng thay i trong lng tin gi l: D = R + R(1-rd) + R(1-rd)(1-rd) + + R(1-rd)Q Ta c th chng minh c:

Nh vy lng tin gi trong h thng ngn hng tng ln bng vi lng thay i d tr nhn vi s nghch o ca t l d tr bt buc. S nghch o ca d tr bt buc l s nhn tin gi n gin (1/r). Tuy nhin m hnh ny khng bn n vic gi tin ca cng chng do cc nh kinh t phi xem xt c s tin. o lng mc khuch i ca cung tin so vi c s tin t, cc nh kinh t s dng khuch i ca cung tin so vi c s tin t, cc nh kinh t s dng thut ng s nhn tin t.

Trong : - cp: l t l tin mt ngoi ngn hng so vi tin gi ( cp = Cp/D) - ra: l t l d tr thc t ca cc ngn hng thng mi(ra = R/D). Vy s nhn tin ph thuc vo t l d tr thc t v t l tin mt so vi tin gi. 1.2.2. Ngn hng trung ng v cung tin. Ngn hng trung ng (NHT) l mt c quan qun l nh nc v tin t, tn dng v ngn hng. y l t chc duy nht c pht hnh tin trong nn kinh t, thng qua cc cng c nh

t l d tr bt buc, li sut chit khu v hot ng th trng m. N c kh nng kim sot cung tin v cc iu kin tn dng ca mt quc gia. Nghip v th trng m: NHT thc hin nghip v th trng m khi n mua hoc bn tri phiu chnh ph cho cng chng. lm tng cung ng tin t, NHT mua tri phiu trn th trng. Lng tin m NHT b ra mua tri phiu lm tng lng tin trong lu thng. Mt phn trong s tin NHT b ra ny uc gi di dng tin mt, phn cn li c gi vo ngn hng. Lng cung tin tng ln ng bng lng tin gi vo ngn hng v lng tin gi vo ngn hng lm tng cung tin nhiu hn theo s nhn. Ngc li, ct gim cung ng tin t, NHT bn tri phiu chnh ph cho cng chng. Cng chng tr cho tri phiu chnh ph bng tin mt v tin gi ngn hng m h ang nm gi v vy lng tin trong lu thng gim xung. Ngoi ra khi dn chng rt tin ra khi ngn hng, cc ngn hng nhn thy lng tin d tr ca h gim. p li s suy gim d tr ny ngn hng gim cho vay v qu trnh to tin s din ra theo chiu hng ngc li. Nghip v th trng m l cng c chnh sch m ngn hng trung ng s dng thng xuyn nht v y l cng c d thc hin v NHT c th thay i cung ng tin trn qui m nh hoc ln vo bt k ngy no m khng cn c nhng thay i ln trong lut php v cc qui nh v ngn hng. T l d tr bt buc: NHT cng c th tc ng ti cung ng tin t thng qua t l d tr bt buc, tc mc d tr ti thiu m cc ngn hng phi nm gi so vi tin gi. s gia tng t l d tr bt buc hm cc ngn hng d tr nhiu hn do cho vay t hn t s tin m n nhn c di dng tin gi. Kt qu l n lm tng t l d tr, lm gim s nhn tin v cung ng tin. Ngc li, bin php ct gim t l d tr bt buc lm tng s nhn tin v cung ng tin. NHT t khi thay i t l d tr bt buc bi v s thay i thng xuyn c th lm gin on hot ng kinh doanh ca ngnh ngn hng. Li sut chit khu: l li sut m NHT p dng khi cc ngn hng thng mi vay tin. Cc ngn hng thng mi vay tin ca NHT khi cho vay qu nhiu hoc v c nhiu khon tin c rt ra. NHT c th thay i cung ng tin t bng cch thay i li sut chit khu. Li sut chit khu cng cao, cc ngn hng cng ngi vay tin ca NHT b p d tr. Do , khi NHT tng li sut chit khu lm gim d tr ca h thng ngn hng, dn n cung ng tin t gim. Ngc li, bin php gim li sut chit khu khuyn khch cc ngn hng vay tin ca NHT, dn ti lng d tr tng v cung ng tin t tng. Cng c ny c NHT dng khng ch kim sot cung tin, m cn nhm gip cc ngn hng khi h ri vo tnh th kh khn. 1.3. Cu tin. Cu tin t l lng tin m ngi ta mun nm gi. Vi mt lng ti sn c gii hn, c s nh i gia vic gi tin mt v cc ti sn khc trong tng s ca ci. Cc chc nng ca tin l ht sc quan trng i vi con ngi, v vy cc c nhn sn sng chu mt khon chi ph gi tin mt hoc cc ti khon sc t li nhun. Khon chi ph chnh l li sut m ngi gi tin phi hy sinh thay v gi nhng ti sn ti chnh khc hay u t. Nhn chung cc ti sn ti chnh c hai chc nng chnh l phng tin trao i v phng tin ct gi ca ci. Do vy, nhu cu tin t trong mt nn kinh t bao gm tin trao i v tin ct gi . Trong cu tin trao i l mt hm theo thu nhp v cu tin d tr l mt hm theo li sut. T phn tch trn hm cu tin c vit nh sau: Md = P* f(Y,i) Cu tin thc t ph thuc dng vo thu nhp v thu nhp cng cao th dn chng cng thc hin nhiu giao dch v h s cn nhiu tin hn vi t cch l trao i. Cu tin ph thuc m

vo li sut bi v li sut danh ngha cng cao hm rng chi ph c hi ca vic gi tin cng cao. Vi gi thit l thu nhp c cho trc, hm cu tin thc c th hin di dng th sau:

Vi mc thu nhp cho trc, li sut cng cao th cu tin cng thp. Vi mc cu tin cho trc, li sut cng cao th cu tin cng cao. 1.4. Cn bng trn th trng tin t. Th trng tin t cn bng khi cu tin bng cung tin. im cn bng tha mn phng trnh: Ms = Md = P . f( Y, i ) hay Ms /P = Md / P= f( Y, i ) iu ny c th biu din trn th nh sau

ng cung tin l ng thng ng hm rng cung tin c qui nh bi chnh sch tin t khng ph thuc vo li sut. Mc li sut ti giao im ng cung v ng cu l mc li sut cn bng.

Th trng tin t b nh hng bi s kt hp ca vic mong mun gi tin ca cng chng (c biu hin bng ng cu tin) v chnh sch tin t ca Ngn Hng Trung ng. Tc ng qua li ca chng quyt nh li sut th trng ( i ). Mt chnh sch tin t tht cht hn lm dch chuyn ng cung sang tri, lm tng li sut th trng. Ngc li, nu NHT thc hin chnh sch tin t m rng lm ng cung tin t dch chuyn sang phi. Vic tng sn lng quc gia hay mc gi c dch chuyn ng cu tin sang phi v lm tng li sut. Ngc li, ng cu tin dch chuyn sang tri lm gim li sut.

II.M hnh IS-LM

Khi chnh ph hoc NHT tc ng nhng bin php lm thay i tng cu th sn lng cn bng s thay i (th trng hng ho thay i). Sn lng thay i s lm cho cu tin t thay i, iu ny lm cho li sut thay i (th trng tin t thay i). n lt n, li sut thay i s nh hng n cu hng ho (tiu th, u t) lm cho tng cu thay i v sn lng li thay i. Qu trnh c tip din nh vy cho n khi t s cn bng ng thi c hai th trng hng ho v tin t. Cc th trng ny c s tng tc ln nhau do

 chng ta khng th phn tch ring r tng th trng, s thay i ca mi th trng u nh hng ti th trng kia. nghin cu trng thi cn bng ng thi gia hai th trng ngi ta dng m hnh IS LM. 2.1. ng IS. ng IS l tp hp cc t hp khc nhau gia sn lng v li sut m ti th trng hng ho v th trng dch v cn bng. 2.1.1. S hnh thnh ng IS. u t l mt hm theo li sut, khi li sut thay i s lm thay i nhu cu u t, lm dch chuyn ng tng cu v do sn lng cn bng quc gia s thay i theo. Lc ban u vi li sut i1 ng vi mc u t l I1 th tng cu l: AD1 = C + I1 + G + X M. Sn lng cn bng trn th trng hng ho lc ny l Y1. Khi li sut tng n i2 u t s gim xung mc I2 do tng cu s l: AD2 = C + I2 + G + X- M Sn lng cn bng trn th trng hng ho lc ny l Y2. Vi cc t hp li sut v sn lng cn bng khc nhau trn th trng hng ho cho php chng ta v ng IS. ng IS l ng dc xung v pha bn phi do li sut c nh hng m n u t v sau l sn lng. C th l khi li sut gim th sn lng tng, khi li sut tng th sn lng gim.

2.1.2. Phng trnh ng IS.

ng IS phn nh quan h gia sn lng (Y) vi li sut ( i ) trong iu kin th trng hng ho cn bng. N c dng hm s : Y = f ( i ). Mi im nm trn ng IS lun tho iu kin tng cung bng tng cu : AS = AD Y = AD <=> Y = C + I + G + X M Trong :

H s gc ca ng IS l k.Iim.Trong k>0, Iim<0 nn ng IS c dc lun lun m, hay sn lng cn bng c quan h nghch bin vi li sut. ng IS cng thoi th u t cng nhy cm vi li sut v s nhn chi tiu cng ln. Ngc li, ng IS dc khi u t t nhy cm vi li sut v s nhn chi tiu nh. Trong trng hp cc oan khi u t khng nhy cm vi li sut, ng IS tr thnh thng ng. 2.1.3. S chuyn ng dc ng IS v s dch chuyn ng IS. Khi li sut thay i, lm tng cu (AD) thay i dn n sn lng thay i to s chuyn ng dc theo ng IS.

Khi li sut tng t i1 n i2 lm cho u t gim dn n tng cu gim t AD1 n AD2, sn lng cn bng gim t Y1 n Y2. Tt c nhng tc ng trn to s di chuyn dc ng IS t im A( Y1,, i1 ) n im B (Y2, i2 ) trn Hnh 4.6.

Khi do cc nhn t khc li sut tc ng lm thay i tng cu AD dn n sn lng cn bng thay i, ng IS s dch chuyn.

Gi s lc ban u chng ta c ng tng cu l AD1, sn lng cn bng mc Y1 vi li sut cn bng l i1. Khi c s gia tng ca cc yu t C, I, G lm tng cu tng t AD1 n AD2, tng cu tng ko theo sn lng cn bng tng t Y1 n Y2, vi mc li sut khng i, ng IS dch chuyn t IS1 n IS2 trn Hnh 4.7. 2.2. ng LM. 2.2.1. Phng trnh ng LM. ng LM m t nhng t hp gia thu nhp (Y) v li sut ( i) m bo cho s cn bng trn th trng tin t ng vi mt mc cung tin thc t xc nh. Th trng tin t cn bng: Cung tin thc : MS = M / P Cu tin : ng bin vi thu nhp v nghch bin vi li sut. Hm cu tin i vi tin thc c dng: MD = kY hi. Th trng tin t cn bng khi cung tin bng cu tin M / P = kY hi. Trong : Gi tr k l nhy cm ca s d tin thc i vi thu nhp. Gi tr h l nhy cm ca cu tin thc i vi li sut. y chnh l phng trnh ng LM. 2.2.2. S hnh thnh ng LM.

Gi s mc cung tin thc t xc nh v cc yu t khc khng thay i, ch c sn lng thay i, tc ng lm li sut thay i sao cho th trng tin t cn bng. mc sn lng Y1, th trng tin t cn bng ti mc li sut i1, cho chng ta xc nh c t hp cn bng ca sn lng v li sut (Y1, i1 ). Vi mc sn lng l Y2, th trng tin t cn bng li sut cn bng i2, cho chng ta xc nh t hp cn bng sn lung v li sut (Y2 , i2). Ni hai im cn bng li sut v sn lng trn ta c ng LM trn Hnh 4.8.

ng LM dc ln th hin mi quan h ng bin gia li sut v sn lng. dc ca ng LM T phng trnh ng LM chng ta c th vit li i = (k/h)Y - (1/k)(M/P) dc ca ng LM chnh l k/h. Gi tr h cngnh th ng LM cng dc. Gi tr nh ca h cho bit rng c co gin cu tin t theo li sut thp v do ta c ng LM dc tng ng. Gi tr k cng ln th ng LM cng dc.Trong trng hp cu tin khng nhy cm vi li sut th ng LM tr nn thng ng; cn khi cu tin cc k nhy cm vi li sut hoc khng nhy cm vi thu nhp th ng LM tr thnh nm ngang. 2.2.3. S chuyn ng dc theo ng LM v S dch chuyn ng LM. Khi cung tin t khng i sn lng thay i lm cu v tin thay i, cu v tin thay i dn n li sut thay i ,to s chuyn ng dc theo ng LM.

Gi s lc ban u chng ta c ng cu tin t l DM1, cung tin t l SM, th trng tin t cn bng ti mc li sut i1. Sn lng ban u l Y1 v chng ta dng c ng LM. Khi c tc ng lm tng sn lng t Y1 n Y2 dn n cu tin tng, ng cu tin t dch chuyn v pha phi t MD1 n MD2 to mt cn bng mi trn th trng tin t ti (i2, M*) vi i2 > i1. Li sut tng to s chuyn ng dc ng LM t im A n im B. Khi sn lng khng i, lng cung tin t thay i s lm dch chuyn ng LM. Gi s ban u th trng tin t cn bng ti E1( M1, i1 ) vi cu tin t l DM, cung tin t l S1M v ng LM1 ng vi sn lng Y1. Khi cung tin t tng, sn lng khng i do cu tin t cng khng i, li sut s gim t i1 n i2, th trng tin t lc ny cn bng ti E2(i2, M2), ng LM s dch chuyn sang phi (Hnh 4.10) Vy , khi cung tin thc tng ng LM s dch chuyn sang phi v ngc li.

2.3. Cn bng ng thi trn th trng hng ho v tin t. Cui cng, chng ta c th a cc ng IS v LM vo cng mt h trc to v tm mt kt hp( i0, Y0) ph hp vi s cn bng trn c hai th trng hng ho v tin t. V cc im nm trn ng IS ph hp vi s cn bng trn th trng hng ho, cc im nm trn ng LM ph hp vi s cn bng trn th trng tin t, im ti hai ng ct nhau s cho mt t hp ca li sut v GDP thc m c hai th trng u cn bng.

Hnh 4.11. Cn bng ng thi trn th trng hng ho v th trng tin t Chng ta cng quan st mt v d c th: Mt nn kinh t c cc thng s sau: Th trng hng ho: C = 100 + 0.75 (Y T) I = 200 2000 i G = 100

T = 0.2Y Th trng tin t: MS = 200 MD = 100 + 0.5Y -2500 i T nhng thng s trn chng ta c th vit phng trnh ng IS0 lc ny l: Y = 750-5000 i Phng trnh ng LM0 l: Y = 200 + 5000 i Cn bng ng thi c hai th trng hng ho v tin t: IS0 = LM0 750 5000 I = 200 + 5000 i 550 = 10.000 i i = 0.055 hay i = 5,5 % => Y = 475 Vy chng ta xc nh c mc sn lng v li sut cn bng ng thi trn c hai th trng l: Y = 475 v i = 5,5%. Biu din bng th:

Hnh 4.12 Cn bng ng thi trn th trng hng ho v th trng tin t th m hnh IS - LM trn cho chng ta thy nn kinh t ch t cn bng trn th trng hng ho v tin t ti im A(475; 5,5).Nn kinh t nm nhng im ngoi im A th khng c s cn bng ng thi trn th trng hng ho v tin t. Xt im B (350,8), Ti B th trng hng ho cn bng nhng th trng tin t th khng cn bng. Vi mc li sut 8% th th trng tin t ch cn bng ti C(600,8). Tng t, ti mc li sut 3% th th trng hng ho cn bng ti D(600,3), th trng tin t cn bng ti E (350,3). 2.4. Chnh sch ti kho v tin t vi m hnh IS-LM.

2.4.1. Chnh sch ti kho (chnh sch ti chnh). Chnh sch ti kho lin quan n quyt nh ca chnh ph v chi tiu hoc thu ca chnh ph. Trong di hn, chnh sch ti kho nh hng n tit kim, u t v tng trng trong di hn. Tuy nhin trong ngn hn, chnh sch ti kho nh hng ch yu n tng cu v hng ho v dch v. * Chnh sch ti kho m rng: Chnh sch ti kho m rng c p dng khi nn kinh t c mc sn lng thp hn sn lng tim nng Khi chnh ph tng chi tiu hoc gim thu nhm kch thch tng cu , tng cu v hng ho v dch v tng lm cho ng IS dch chuyn sang phi. Lc ny sn lng cn bng tng do lm tng cu tin phc v mc ch giao dch. S gia tng cu tin ny y li sut tng ln v lm gim u t. S ln t u t nh vy trit tiu mt phn nh hng ca chnh sch m rng ti kho i vi tng cu. Minh ho chnh sch ti kho m rng bng th :

Gi s nn kinh t lc ban u cn bng ti im A(Y0, i0 ) vi ng IS0 v ng LM0, Khi chnh ph gia tng chi tiu mt lng l DG lm tng cu tng, vi mc li sut cha kp thay i, ng IS dch chuyn n mc sn lng Y1. Nh khi sn lng cn bng trn th trng hng ho tng n Y1 th cu tin t bt u tng phc v mc tiu giao dch v mc li sut tng ln. Do , sau khi tng chi tiu chnh ph thay v nn kinh t t mc sn lng ti Y1 vi mc li sut l i0 th li cn bng ti C(Y1, i1) do nh hng ca hiu ng ln t u t. Nn kinh t t trng thi cn bng trn th trng hng ho v tin t mi ti C(Y1, i1) vi sn lng v li sut cn bng u cao hn im cn bng ban u A. * Chnh sch ti kho thu hp: Chnh sch ti kho thu hp c chnh ph p dng khi nn kinh t c sn lng thc t cao hn sn lng tim nng.

Khi chnh ph gim chi tiu hoc tng thu, tng cu gim lm cho sn lng cn bng gim, iu ny dn n cu tin t cng gim. Khi cu tin gim li sut s gim, li sut gim khuyn khch u t t nhn v nh tng cu tng tr li.

Khi chnh ph gim chi tiu, sn lng cn bng gim t Y0 xung Y1 li sut cha thay i, th trng hng ho cn bng ti B(Yi, i0). Nhng khi sn lng gim th cu tin t phc v cho giao dch gim, iu ny lm cho li sut gim, n lc n li sut gim khuyn khch u t v lm tng tng cu tr li. Lc ny th trng hng ho v tin t ti lp cn bng ti C (Y1, i1 ). 2.4.2. Chnh sch tin t. Chnh sch tin t m rng c p dng khi sn lng thc t thp hn sn lng tim nng. Xt chnh sch tin t m rng, khi chnh ph tng cung tin lm dchchuyn ng LM sang phi. Cung tin tng lm li sut gim a cu tin ph hp ci cung tin mi cao hn. Gim li sut c tc dng kch thch u t, cui cng lm tng sn lng. Vy kt qu cui cng ca tng cung tin l li st thp hn v sn lng cao hn

Ngc li vi chnh sch tin t m rng, chnh sch tin t thu hp s lm gim sn lng v li sut cn bng trn th trng.

BI TP VN DNG
1. c tnh no ca ti sn gip n tr thnh phng tin trao i? Phng tin ct gi gi tr? 2. Nhng tnh hung sau nh hng nh th no n h thng tin t ca nn kinh t: a. Hin ti dn c tn o Yap ang s dng bnh xe lm tin. Gi s by gi h pht hin cch d dng lm bnh xe . Vic ny nh hng nh th no n tnh hu ch ca bnh xe vi t cch lm tin? Hy gii thch. b. Gi s mt s ngi M pht hin ra cch d dng lm ri t 100 la. Vic ny nh hng nh th no n h thng tin t ca M? Hy gii thch. 3. Gi s bc ca bn tr cho ngn hng quc gia th mi bng cch pht hnh mt t sec 100 la vo ti khon sec ngn hng quc gia th ba. Hy s dng ti khon ch T ch ra nh hng ca giao dch ny n bc ca bn v ngn hng quc gia th ba. Ca ci m bc bn nm gi c thay i khng? Hy gii thch. 4. Ngn hng BSB nhn c 250 triu la tin gi v c lng d tr bng 10% a. Hy lp ti khan ch T ca ngn hng BSB b. By gi gi s ngn hng ln nht ca ngn hng rt 10 triu la tin mt. Hy lp ti khon ch T mi nu BSB quyt nh duy tr t l d tr nh c bng cch ct gim lng tin cho vay. c. Hy gii thch nh hng ca hot ng m BSB thc hin i vi cc ngn hng khc? d. Ti sao BSB kh c th thc hin c hot ng c m t trong cu b? Hy nu ra cch khc cho php BSB tr li t l d tr ban u. 5. Bn c 100 la di gi, nhng by gi bn quyt nh gi n vo ngn hng. Nu 100 la ny c gi li trong h thng ngn hng di dng d tr v cc ngn hng c t l d tr bng 10% so vi tin gi, th tng khi lng tin gi trong h thng ngn hng tng thm bao nhiu? Cung ng tin t tng bao nhiu? 6. Ngn Hng Trung ng mua 10 t la tri phiu chnh ph trn th trng m. Nu t l d tr bt buc l 10%, th mc cung ng tin t ln nht c th to ra trong nn kinh t l bao nhiu? Hy gii thch. Mc tng nh nht c th to ra l bao nhiu? Hy gii thch. 7. Gi s ti khan ch T ca ngn hng th nht nh sau:

Ti sn D tr 100.000 la Cho vay 400.000 la

Cc khon n

Tin gi 500.000 la

a.Nu NHT quy nh t l d tr bt buc l 5%, th d tr di ra ca ngn hng quc gia th nht l bao nhiu? b.Gi s tt c c ngn hng khc c d tr ng bng t l d tr bt buc. Nu ngn hng quc gia th nht cng quyt nh gi mc d tr bng ng mc yu cu ca NHT, th cung ng tin t c th tng thm bao nhiu? 8. Gi s rng d tr bt buc i vi tin gi vit sec l 10% v cc ngn hng khng c d tr di ra. a. Nu NHT bn 1 triu la tri phiu chnh ph, th iu ny c nh hng nh th no n d tr v cung ng tin t ca nn kinh t? b. Gi s NHT gim d tr bt buc xung cn 5% nhng cc ngn hng li quyt nh gi li thm 5 tin gi di dng d tr di ra. Ti sao cc ngn hng li lm nh vy? S nhn tin v cung ng tin t ca nn kinh t nh th no khi xy ra nhng hot ng trn? 10. Gi s h thng ngn hng c tng d tr bng 10.000 t ng v d tr bt buc l 10%, cc ngn hng khng c d tr di ra v dn chng khng nm gi tin mt. a. Hy tnh s nhn tin v cung ng tin t? b. Nu NHT tng t l d tr bt buc ln 20%, th d tr v cung ng tin t thay i nh th no? 11. Nn kinh t Elmendyn c 2000 t 1 la a. Nu mi ngi gi tan b tin di dng tin mt, lng tin s l bao nhiu? b. Nu mi ngi gi ton b tin di dng tin gi khng k hn v cc ngn hng c t l d tr l 100%, lng tin s l bao nhiu? c. Nu mi ngi gi lng tin mt v tin gi khong k hn bng nhau, trong khi cc ngn hng d tr 100%, lng tin s l bao nhiu? d. Nu mi ngi gi tt c tin di dng tin gi khng k hn v cc ngn hng c t l d tr l 10%, lng tin s l bao nhiu? e. Nu mi ngi gi khi lng tin mt v tin gi khng k hn bng nhau trong khi cc ngn hng d tr 10%, lng tin s l bao nhiu?

Chng 5. Nng sut, tin lng, nhn dng v tht nghip

Chng ny tp trung nghin cu th trng lao ng, nng sut lao ng v mt vn c bn m kinh t v m rt quan tm l tht nghip. Chng ta s tm hiu nh ngha tht nghip, cc nguyn nhn dn n tht nghip v ti sao nn kinh t lun lun phi chu mt s tht nghip v nhng cch m cc nh hoch nh chnh sch c th s dng gip ngi tht nghip.

I.Nng sut
Thut ng nng sut phn nh lng hng ho v dch v m mt cng nhn sn xut ra trong mi gi lao ng. 1.1. Vai tr ca nng sut Nng sut ng vai tr then cht trong vic nh ra mc sng ca mt nc. Nh chng ta bit tng sn phm trong nc phn nh ng thi hai th: (1) tng thu nhp ca tt c cc thnh

vin trong nn kinh t v (2) tng chi tiu cho sn lng hng ho v dch v ca nn kinh t. Ni n gin, thu nhp ca nn kinh t cng chnh l sn lng ca nn kinh t. t nc ch c th hng th cuc sng tt p hn khi c sn xut c lng hng ho v dch v ln hn. Ngi M sng sung tc hn ngi Nigria v cng nhn M c nng sut cao hn cng nhn Nigria. Ngi Nht hng s gia tng mc sng nhanh hn ngi Achentina v nng sut ca cng nhn Nht tng nhanh hn nng sut ca cng nhn Achentina. Nh vy mc sng ca mt nc ph thuc vo nng lc sn xut hng ho v dch v ca nc . Do vy, hiu c s khc bit to ln trong mc sng ca ngi dn gia cc nc hay gia nhng thi k khc nhau, chng ta buc phi nhn vo qu trnh sn xut hng ho v dch v. Nhng xem xt mi quan h gia mc sng v nng sut mi ch l bc khi u. iu ny tt yu dn chng ta n cu hi: v sao mt s nn kinh t li c kh nng sn xut ra hng ho v dch v gii hn rt nhiu so vi cc nn kinh t khc? 1.2. Yu t quyt nh nng sut Cc nhn t nh t bn hin vt, vn nhn lc, ti nguyn thin nhin v tri thc cng ngh tn ti v quyt nh nng sut ca cc nn kinh t. T bn hin vt : Cng nhn lm vic vi nng sut cao hn nu h c nhiu cng c lao ng hn. Khi lng trang thit b v c s vt cht dng trong qu trnh sn xut ra hng ho v dch v c gi l t bn hin vt. V d, mt ngi nng dn lm vic trn ng, anh ta cn c cuc, xng, my cy, my gtVic c nhiu my mc v cng c hn cho php ngi nng dn tit kim c cng lao ng hn v nng sut lao ng cng cao hn. Mt c tnh quan trng ca t bn hin vt l nhn t sn xut c sn xut ra. Ngha l t bn hin vt biu th yu t u vo ca qu trnh sn xut m trc tng l sn lng ca qu trnh sn xut khc. Vy t bn hin vt l nhn t sn xut c dng sn xut ra tt c cc loi hng ho v dch v, trong c bn thn t bn hin vt. Vn nhn lc: l thut ng c dng ch kin thc v k nng m ngi cng nhn thu c thng qua gio dc o to v tch ly kinh nghim. Vn nhn lc c tch lu t thi i hc ph thng c s, ph thng trung hc, i hc v cc chng trnh o to ngh nghip dnh cho lc lng lao ng. Cng ging t bn hin vt, vn nhn lc lm tng nng lc sn xut hng ho v dch v ca t nc. Vn nhn lc cng l nhn t c qu trnh sn xut to ra.Vic sn xut vn nhn lc i hi cc yu t u vo di dng gio vin ,th vin, v thi gian nghin cu. C th coi sinh vin nh nhng cng nhn c nhim v quan trng l sn xut vn nhn lc nhm phc v cho sn xut trong tng lai. Ti nguyn thin nhin: l yu t u vo ca qu trnh sn xut do thin nhin mang li, nh t ai, sng ngi v khong sn. C hai loi ti nguyn thin nhin, loi ti to c v loi khng ti to c v d: rng cy l loi ti to c cn du m l loi khng th ti to c. S khc bit v ngun ti nguyn thin nhin gy ra mt s khc bit v mc sng trn th gii. S thnh cng c ngha lch s ca M mt phn bt ngun t cung t ai mnh mng, thch hp cho nghnh nng nghip. Ngy nay, mt s nc vng Trung ng nh Co- oet v rp X t rt giu ch v h v tnh sng trn nhng ging du ln nht th gii. Mc d ngun ti nguyn c ngha quan trng, nhng khng nht thit phi l nguyn nhn lm cho nn kinh t c nng sut cao trong vic sn xut hng ho v dch v.V d, Nht l nc thuc loi giu c trn th gii mc d khng c my ti nguyn thin nhin. Thng mi quc t l nguyn nhn thnh cng ca Nht. Nht xut khu hng cng nghip sang cc nc c ti nguyn .

Tri thc cng ngh: l nhng hiu bit v cch thc tt nht sn xut hng ho v dch v. Tri thc cng ngh khc vi vn nhn lc. Tri thc cng ngh phn nh kin thc ca x hi trong vic nhn thc th gii vn hnh ra sao.Vn nhn lc lin quan n cc ngun lc c s dng truyn s hiu bit ny vo lc lng lao ng. 1.3. Hm sn xut. Hm sn xut cho bit cc nhn t sn xut quyt nh mc sn lng c sn xut ra nh th no. Y = Af ( L, K, H, N ) Trong :Y biu th sn lng, L biu th lng lao ng, K l khi lng t bn hin vt, H l khi lng vn nhn lc, N l khi lng ti nguyn thin nhin. f( ) l mt hm biu th cch kt hp cc u vo sn xut ra sn lng. A l bin s phn nh trnh cng ngh sn xut hin c. Khi cng ngh pht trin, A s tng v nn kinh t sn xut nhiu sn lng hn t bt c kt hp u vo no. Hm sn xut c hai c tnh quan trng. Th nht, n phn nh mi quan h cng chiu gia sn lng u ra v cc yu t u vo c s dng. Th hai, sn phm bin ca mi yu t u vo s c xu hng gim dn khi chng ta s dng ngy cng nhiu yu t trong iu kin cc yu t khc khng i. Lng t bn trong nn kinh t c hnh thnh bi hot ng u t trong qu kh, v trong ngn hn n c coi l khng i. Trnh cng ngh v ti nguyn cng c gi nh l cho trc . Vi gi thit n gin ho ny chng ta s nghin cu hm sn xut phn nh mi quan h gia sn lng u ra v lng lao ng c s dng: Y = f (L)

Hnh 5.1 ng biu din hm sn xut Ti cc mc lao ng khc nhau cc doanh nghip s sn xut ra cc mc sn lng khc nhau. Hm sn xut c dc dng v dc ny c xu hng ngy cng gim dn - phn nh qui lut nng sut bin gim dn ca yu t lao ng. y chnh l hai c im ca hm sn xut m chng ta bn trn. Lng lao ng m cc doanh nghip s dng cho qu trnh sn xut s c xc nh bi cung v cu trn th trng lao ng.

II.Th trng lao ng

Trn th trng lao ng, cc h gia nh cung ng sc lao ng v cc doanh nghip c nhu cu thu lao ng. Do vy ngi lao ng ng vai tr l ngi bn, cn doanh nghip ng vai tr l ngi mua. C doanh nghip v ngi lao ng u quan tm n vn tin lng thc t ch khng phi tin lng danh ngha. Tin lng danh ngha (Wn) l s tin m ngi lao ng nhn c sau mt n v thi gian nht nh. Tin lng thc t (Wr) phn nh s n v hng ho v dch v m tin lng danh ngha c th mua c v n c tnh bng tin lng danh ngha chi cho mc gi (Wr = Wn/P). 2.1. Cu lao ng. Cu lao ng l s n v lao ng m cc doanh nghip c kh nng thu v sn sng thu ti mt mc tin lng thc t nht nh. ng cu lao ng phn nh s n v lao ng m cc doanh nghip mun thu ti cc mc tin lng khc nhau.

Hnh 5.2 : ng cu lao ng Khi tin hnh thu lao ng cc doanh nghip phi cn nhc gia chi ph thu lao ng, tc l tin lng thc t, v li ch m nhng ngi lao ng em li cho doanh nghip. tc l sn phm cn bin ca lao ng. Mt doanh nghip theo ui mc tiu ti a ho li nhun s thu lao ng cho ti khi sn phm cn bin ca lao ng ng bng tin lng thc t: Wr = MPL ng sn phm bin lao ng l mt ng i xung phn nh qui lut nng sut bin lao ng gim dn. ng MPL chnh l ng cu lao ng, cc doanh nghip s thu ngy cng nhiu lao ng khi tin lng thc t ngy cng gim. 2.2.Cung lao ng. Cung lao ng l s ngi sn sng chp nhn cng vic ti mt mc tin lng thc t nht nh. ng cung lao ng phn nh mi quan h gia s ngi sn sng chp nhn cng vic vi cc mc tin lng thc t khc nhau. Khi tin lng cng ln th cng c nhiu ngi sn sng chp nhn cng vic do vy ng cung lao ng SL s l ng i ln.

Hnh 5.3 : ng cung lao ng Th trng lao ng t trng thi cn bng khi cu lao ng bng ng mc cung lao ng, tc l khi ng DL ct ng SL. Khi nn kinh t khng c tht nghip khng t nguyn v n t mc sn lng tim nng. Trng thi ny cn c gi l trng thi ton dng nhn cng.

Hnh 5.4 : Cn bng cung cu lao ng

III.Tht nghip 3.1Tht nghip v o lng tht nghip

Tht nghip c nh ngha l tng s ngi trong lc lng lao ng khng c vic lm. Trong , lc lng lao ng bao gm nhng ngi trn 15 tui, c kh nng lao ng v mong mun lao ng. Nhng ngi trong lc lng lao ng tm c vic lm c gi l nhng ngi c vic lm: Lc lng lao ng = S ngi c vic lm + S ngi tht nghip. T l tht nghip = (S ngi tht nghip/ Lc Lng lao ng) x100 Qui m tht nghip ca nn kinh t lun c s bin ng theo thi gian, ti mt thi im no lun c nhng ngi gia nhp i qun tht nghip nhng ng thi cng c nhng ngi tm c vic lm v do vy thot khi i qun tht nghip.

3.2Phn loi tht nghip

phn loi tht nghip ngi ta c th s dng nhiu tiu ch khc nhau v d nh phn loi theo tui, gii tnh, khu vc.Tuy nhin cch phn loi thng c s dng nht trong kinh t v m l phn loi theo ngun gc (nguyn nhn) v theo tnh cht ( t nguyn v khng t nguyn) ca tht nghip:

Phn loi theo ngun gc tht nghip c chia thnh nhng loi sau: - Tht nghip tm thi: y l loi tht nghip pht sinh do ngi lao ng cn c thi gian tm kim vic lm. Tm kim vic lm l qu trnh to ra s trng khp gia cng nhn v vic lm thch hp. Ngi lao ng ngh vic nhanh chng tm c vic lm mi v thch hp hon ton vi n. Nhng trong thc t, ngi lao ng khc nhau v s thch v k nng, vic lm khc nhau nhiu thuc tnh v thng tin v ngi cn vic v ch lm vic cn trng lm cho s gp g gia nhiu doanh nghip v h gia nh trong nn kinh t b chm tr. Do , tht nghip tm thi l loi tht nghip c hu trong mi nn kinh t, n khng th trnh khi n gin v nn kinh t lun lun thay i gim loi tht nghip ny cn c nhng thng tin y hn v th trng lao ng. - Tht nghip c cu: L loi tht nghip pht sinh do s mt cn i gia nhu cu s dng lao ng v c cu ca lc lng lao ng. hay ni cch khc l lng cung lao ng vt lng cu v lao ng. Cc nguyn nhn dn n cung lao ng vt cu lao ng: do thay i c cu kinh t, do lao ng c o to khng p ng c nhu cu th trng lao ng, do lut tin lng ti thiu.

Hnh 5.5 : Tht nghip do tin lng trn mc cn bng Trn th trng lao ng, tin lng lm cho cung v cu v lao ng bng nhau ti Wr0. Ti mc lng cn bng , c lng cung v lng cu v lao ng u bng L0. ngc li, nu tin lng buc phi duy tr mc cao hn tin lng cn bng, c th do lut tin lng ti thiu, lng cung v lao ng tng ln LS v lng cu v lao ng gim xung LD mc thng d v lao ng LS - LD chnh l s ngi tht nghip. Chng ta cn lu tht nghip tm thi ny sinh t tin lng cao hn mc cn bng khc vi tht nghip tm thi ny sinh t qu trnh tm kim vic lm. Nhu cu tm vic lm khng phi l do tht bi ca tin lng trong vic lm cn bng cung cu v lao ng gy ra. Khi s tm vic l l do gii thch cho tht nghip, cng nhn ang tm vic lm thch hp nht vi s thch v k nng ca h. Ngc li, khi tin lng cao hn mc cn bng, lng cung v lao ng vt lng cu v lao ng v cng nhn b tht nghip v h ang ch vic lm mi. - Tht nghip chu k hay cn gi l tht nghip do thiu cu: y l loi tht nghip pht sinh khi nn kinh t lm vo tnh trng suy thoi do tng cu qu thp. gim loi tht nghip ny chnh ph cn s dng chnh sch ti kho v tin t m rng, nhm nhanh chng a nn kinh t tr v mc ton dng. Phn loi theo tnh cht tht nghip c chia thnh nhng loi sau: - Tht nghip t nguyn: l loi tht nghip pht sinh do ngi lao ng khng chp nhn nhng cng vic hin thi vi mc lng tng ng.Tht nghip t nguyn din ra trong mt nn kinh t cnh tranh hon ho c tin lng linh hot, khi nhng ngi tiu chun quyt nh chn

khng i lm ti mc lng hin ti. Tht nghip t nguyn c th l mt kt cc khng hiu qu ca th trng cnh tranh. - Tht nghip khng t nguyn: l loi tht nghip pht sinh d ngi lao ng sn sng chp nhn nhng cng vic hin thi vi mc tin lng tng ng.

3.3T l tht nghip t nhin

T l tht nghip t nhin l t l tht nghip khi th trng lao ng cn bng. Nn kinh t mc tht nghip t nhin tc l c cng n vic lm y v mc sn lng cn bng.

Hnh 5.6 : T l tht nghip t nhin Chng ta cn phn bit cung lao ng ( SL ) phn nh s ngi chp nhn vic lm vi lc lng lao ng (LF) phn nh s ngi mong mun lm vic. Khong cch theo chiu ngang gia LF v SL chnh l s ngi trong lc lng lao ng khng sn sng chp nhn cng vic vi mi mc tin lng tng ng, y chnh l s ngi tht nghip t nguyn. Giao im gia ng cung v ng cu xc nh trng thi cn bng ca th trng lao ng. y chnh l trng thi ton dng nhn cng. Ngay c khi th trng lao ng t trng thi cn bng nn kinh t vn tn ti tht nghip (t im A n im B). Tht nghip ti trng thi cn bng ny chnh l tht nghip t nhin. Nh vy chng ta c th kt lun c l tht nghip t nhin lun l tht nghip t nguyn. Tuy nhin tht nghip t nguyn ch l tht nghip t nhin khi th trng lao ng t trng thi cn bng.

Hnh 5.7. T l tht nghip t nm 1969 ti M. Biu s dng s liu hng nm v t l tht nghip ch ra t l lc lng lao ng khng c vic lm.

Hnh 5.8. T l tham gia lc lng lao ng ca nam v n t 1950. Hnh ny ch ra phn trm nam v n l ngi ln nm trong lc lng lao ng. N cho thy trong nhiu thp k qua, ph n gia nhp lc lng lao ng, cn nam gii ri b n nh th no. T l tht nghip c phn nh ci m chng ta mun tm khng? Vic tnh ton t l tht nghip trong nn kinh t dng nh rt d dng. Thc t khng phi nh vy. Trong khi d dng phn bit ngi i lm c ngy v ngi hon ton khng i lm, th ngi ta li rt kh phn bit gia ngi tht nghip v ngi khng nm trong lc lng lao ng. Trn thc t, s gia nhp v ri b lc lng lao ng l chuyn rt bnh thng. Hn mt phn ba s ngi tht nghip l nhng ngi mi gia nhp lc lng lao ng. Nhng ngi mi gia nhp bao gm cc cng nhn tr tui ang tm vic lm u tin, chng hn sinh vin va mi tt nghip. H cng bao gm kh nhiu cng nhn ln tui trc y ri b lc lng lao ng, nhng nay quay li tm vic lm. Hn na, khng phi mi ngi tht nghip tm vic cui cng u tm c vic lm. Gn mt na s ngi tht nghip tm c vic lm v ri b lc lng lao ng. V mi ngi gia nhp v ri b lc lng lao ng thng xuyn nh vy, nn rt kh gii thch con s thng k tht nghip. Mt mt, mt s ngi c coi l tht nghip, nhng trong thc t khng n lc tm vic lm. H c th t gi mnh l ngi tht nghip v h mun c hng tr cp tht nghip ca chnh ph hoc ang tht s lm vic v c t lng chui. C l s thc t hn nu a nhng ngi ny ra khi lc lng lao ng hoc trong mt s trng hp coi h l c vic lm. Mt khc, mt s ngi c coi l nm ngoi lc lng lao ng, nhng trong thc t li mun c vic lm. Nhng ngi ny c th n lc tm kim vic lm, nhng nn lng sau nhiu ln tht bi. H c gi l nhng cng nhn tht vng v khng c a vo con s thng k tht nghip, cho d h tht s l ngi khng c vic lm. Theo hu ht cc con s c tnh, nu cng s cng nhn ny vo con s tht nghip, n s lm t l tht nghip thc t tng khong 0,5 %. Khng d dng lm cho t l tht nghip c c quan thng k cng b tr thnh t s ng tin cy hn v tnh hnh th trng lao ng. Xt cho cng, cch tt nht l coi t l tht nghip c cng b l ch tiu hu ch, nhng cha hon ho v tnh trng khng c vic lm. Ngi tht nghip khng c vic lm trong bao lu? Khi nh gi tnh cht nghim trng ca vn tht nghip, chng ta cn xt xem tht nghip nhn chung c tnh cht ngn hn hay di hn. Nu tht nghip c tnh cht ngn hn, chng ta c

th kt lun rng n khng phi vn n ln. Cng nhn c th cn mt vi tun chuyn t vic ny ti ni lm vic khc, thch hp hn vi s thch v nng lc ca h. Nhng nu tht nghip c tnh cht di hn, chng ta phi kt lun rng n l mt vn nghim trng. Cng nhn tht nghip trong nhiu thng phi chu ng sc p v kinh t v tm l nhiu hn. V thi gian tht nghip c th nh hng n quan im ca chng ta v mc nghim trng ca tht nghip, nn cc nh kinh t dnh nhiu cng sc nghin cu s liu v di ca cc phin tht nghip. Trong cc cng trnh ny, h pht hin ra mt thc t quan trng, r rng, nhng c v mu thun: Hu ht cc phin tht nghip u ngn v hu ht s ngi tht nghip quan st c ti bt c thi im no cng di. hiu ti sao nhn nh ny li ng, chng ta cn xem xt mt v d. Gi s tun no bn cng n c quan ph trch vn tht nghip ca chnh ph trong sut mt nm iu tra s ngi tht nghip. Mi tun bn thy c 4 cng nhn tht nghip. Ba trong s nhng cng nhn ny vn l nhng ngi c trong c nm, cn ngi th t thay i hng tun. Nu da vo kinh nghim ny, bn s nhn nh rng tht nghip nhn chung c tnh cht ngn hn hay di hn? Mt vi php tnh n gin gip chng ta tr li cu hi ny. Trong v d trn, bn c mt tng 55 ngi tht nghip, 52 ngi tht nghip mt tun, v ba ngi cn li tht nghip c nm: Tc 52/55 ngi tht nghip trong mt tun. Nh vy, hu ht s phin (tc lt ngi) tht nghip l ngn. By gi chng ta hy xt tng thi gian tht nghip. Ba ngi tht nghip mt nm (52 tun) to ra 156 tun tht nghip. Cng vi 52 ngi tht nghip mt tun, chng ta c 208 tun tht nghip. Trong v d ny, 156/208 hay 75% s tun tht nghip l do nhng ngi tht nghip c nm gy ra. Nh vy, hu ht s ngi tht nghip quan st c ti bt c thi im no u c tnh cht di hn. Kt lun r rng ny hm rng cc nh kinh t v hoch nh chnh sch phi thn trng khi din gii s liu tht nghip v thit k chnh sch tr gip cho ngi tht nghip. Hu ht nhng ngi tr thnh tht nghip sm tm c vic lm. Chnh v vy, vn tht nghip ca nn kinh t gn vi mt s tng i t cng nhn khng c vic lm trong thi gian di V sao lun lun c mt s ngi tht nghip? Chng ta tho lun cch thc m chnh ph s dng tnh ton tht nghip, cc vn ny sinh trong vic l gii cc s liu thng k tht nghip v pht hin ca cc nh kinh t kinh doanh v di ca tht nghip. By gi bn hiu r tht nghip l g. Tuy nhin, phn trnh by ny khng cho bit v sao nn kinh t li c tht nghip. Trong hu ht cc th trng ca nn kinh t, gi c iu chnh a cung v cu n trng thi cn bng. Trong th trng lao ng l tng, tin lng iu chnh cn bng cung v cu v lao ng. S iu chnh nh vy ca tin lng bo m rng mi cng nhn u c vic lm. Tt nhin, thc t khng ging trng thi l tng ny, Lun lun c mt s cng nhn khng c vic lm ngay c khi nn kinh t v m vn hnh tt. Ni cch khc, t l tht nghip cha bao gi gim xung s 0; thay vo , n bin ng xung quanh t l tht nghip t nhin. hiu c t l t nhin ny, by gi chng ta xem xt cc nguyn nhn gii thch v sao th trng lao ng lch khi trng thi ton dng l tng. Khi xem xt vn mt cch khi qut, chng ta nhn thy c bn cch l gii tht nghip trong di hn. Cch l gii u tin l cng nhn cn c thi gian tm c vic lm ph hp nht i vi h. Dng tht nghip pht sinh t qu trnh lm cho cng nhn v vic lm gp nhau i khi c gi l tht nghip tm thi v n thng c coi l cch l gii ng cc phin tht nghip ngn.

Ba cch l gii tip theo v tht nghip ch ra rng s vic lm hin c trong mt s th trng lao ng c th khng to cho mi ngi c mt vic lm. iu ny xy ra khi lng cung vt lng cu v lao ng. Dng tht nghip ny i khi c gi l tht nghip c cu, v n thng c coi l cch gii thch ng cho cc phin tht nghip di. Nh chng ta s thy, dng tht nghip ny xy ra khi v mt vi nguyn nhn no , tin lng cao hn mc c th lm cho cung v cu cn bng. Chng ta s xem xt ba nguyn nhn c th lm cho tin lng cao hn mc cn bng: lut tin lng ti thiu, cng on v tin lng hiu qu. Tm kim vic lm Mt nguyn nhn l gii v sao nn kinh t lun phi chu mt s tht nghip v vic tm kim vic lm. Tm kim vic lm l qu trnh to ra s trng khp gia cng nhn v vic lm thch hp. Nu tt c cng nhn v tt c vic lm u nh nhau, sau cho tt c cc cng nhn u thch hp nh nhau i vi tt c vic lm, th vic tm kim vic lm s khng thnh vn . Cng nhn ngh vic nhanh chng tm c vic lm mi v thch hp hon ton vi n. Nhng trong thc t, cng nhn khc nhau v s thch v k nng, vic lm khc nhau nhiu thuc tnh v thng tin v ngi cn vic v ch lm vic cn trng lm cho s gp g gia nhiu doanh nghip v h gia nh trong nn kinh t b chm tr. V sao mt s tht nghip tm thi l khng trnh khi? Tht nghip tm thi l kt qu ca s thay i trong nhu cu lao ng gia cc doanh nghip khc nhau. Khi ngi tiu dng quyt nh rng h thch my tnh Compaq hn Dell, Compaq tng s vic lm v Dell sa thi bt cng nhn. Cng nhn c ca Dell by gi phi tm vic lm mi v Compaq phi quyt nh nhng cng nhn mi c th cho cc vic lm khc nhau m rng. Kt qu ca s chuyn i ny l mt thi k tht nghip. Tng t nh vy, v cc vng khc nhau ca t nc sn xut nhng hng ha khc nhau, tht nghip c th tng vng ny trong khi gim vng khc. V d, chng ta hy xem iu g s xy ra khi gi du th gii gim. Cc cng ty sn xut du Texas phn ng vi gi thp hn bng cch ct gim sn xut v vic lm. Cng lc , xng r hn kch thch nhu cu s dng t, lm cho cc cng ty ch to t Michigan tng sn lng v vic lm. Nhng thay i trong c cu nhu cu gia cc ngnh v vng c gi l s dch chuyn khu vc. Bi v cng nhn cn c thi gian tm kim vic lm trong cc khu vc mi, s dch chuyn khu vc tm thi gy ra tht nghip. Tht nghip tm thi khng th trnh khi n gin l v nn kinh t lun lun thay i. Mt th k trc, bn ngnh cng nghip c s vic lm ln nht nc M l hng bng, len, trang phc nam v g. Ngy nay, bn ngnh cng nghip ln nht l t, my bay, vin thng v thit b in. V s dch chuyn ny xy ra, nn vic lm c to ra trong mt s doanh nghip v b hy b trong mt s doanh nghip khc. Kt qu cui cng ca qu trnh ny l nng sut cao hn v mc sng cao hn. Nhng trong qu trnh dch chuyn, cng nhn trong cc ngnh suy gim tr nn tht nghip v phi tm kim vic lm mi. S liu ch ra rng hng nm t nht 10% vic lm trong ngnh ch bin M b hy b. Ngoi ra, bnh qun mi thng c trn 3% cng nhn b vic, i khi l do h nhn ra rng vic lm khng ph hp vi s thch v k nng ca h. Nhiu ngi trong s h, c bit thanh nin, tm c vic lm mi vi mc lng cao hn. S chuyn i ca lc lng lao ng l bnh thng trong nn kinh t th trng nng ng v thc hin tt chc nng ca n, nhng mt mc tht nghip tm thi no phi tn ti.

3.4Chnh sch cng cng v tm kim vic lm

Ngay c khi mt s tht nghip tm thi l khng th trch khi, chng ta vn khng bit s lng chnh xc l bao nhiu. Thng tin v vic lm mi v s cng nhn hin c c truyn i cng nhanh chng, th nn kinh t cng lm cho cng nhn v doanh nghip gp nhau nhanh chng hn. V d, Internet c th to thun li cho qu trnh tm vic v lm gim tht nghip tm thi. Ngoi ra, chnh sch cng cng c th ng mt vai tr. Nu chnh sch c th lm gim thi gian ngi cng nhn tht nghip cn c tm c vic lm mi, th n c th ct gim t l tht nghip t nhin ca nn kinh t. Cc chng trnh ca chnh ph tm cch to thun li vic tm kim vic lm theo nhiu cch. Mt cch l thng qua cc vn phng gii thiu vic lm ca chnh ph: chng cung cp thng tin v nhng vic lm cn trng. Cch khc l thng qua chng trnh o to ca chnh ph nhm mc ch lm cho qu trnh chuyn i ca cng nhn t ngnh cng nghip suy gim sang ngnh tng trng tr nn d dng hn v gip cc nhm dn c b thit thi thot khi cnh i ngho. Nhng ngi bnh vc cc chng trnh nh vy tin rng chng lm cho nn kinh t vn hnh hiu qu hn thng qua vic gi cho lc lng lao ng c vic lm y hn v rng chng lm gim tnh trng bt cng bng gn vi nn kinh t th trng thng xuyn thay i. Nhng ngi ph phn cc chng trnh ny t cu hi l khng bit chnh ph c nn can thip vo qu trnh tm kim vic lm khng. H lp lun rng tt nht hy cho th trng t nhn lm cho cng nhn v vic lm gp nhau. Trong thc t, hu ht qu trnh tm kim vic lm trong nn kinh t ca chng ta xy ra m khng cn ti s can thip ca chnh ph. ng qung co trn bo, bn tin v vic lm, c quan gii thiu vic lm cc trng i hc, cng ty tuyn m nhn vin cao cp v tin nhn ming, tt c u gp phn truyn b thng tin v vic lm cn trng v ngi tm vic. Tng t, nhiu loi hnh o to cng nhn c c nhn tin hnh thng qua trng lp hoc o to ngh ngay ni lm vic. Nhng ngi ph phn ny khng nh rng chnh ph khng lm tt hn - thm ch cn km hn trong vic ph bin thng tin thch hp cho nhng cng nhn thch hp v quyt nh loi hnh o to cng nhn c gi tr nht. H qu quyt rng cc quyt nh nh vy tt nht nn bn thn cng nhn v ngi thu lao ng a ra.

3.5Bo him tht nghip

Mt chng trnh ca chnh ph lm tng lng tht nghip tm thi, mc d khng phi mc tiu ca n, l bo him tht nghip. Chng trnh ny c thit k tr gip cng nhn, nhm bo v h mt phn khi b mt vic. Ngi tht nghip l nhng b vic, b sa thi hoc va mi gia nhp lc lng lao ng khng c hng tr cp tht nghip. Tr cp c tr cho ngi tht nghip b mt vic v ngi thu h khng cn n chuyn mn ca h na. Mc d cc iu kin ca chng trnh thay i theo thi gian, ngi cng nhn M in hnh c bo him tht nghip nhn 50% tin lng trc ca anh ta trong 26 tun. Trong khi bo him tht nghip gim bt kh khn ca ngi b tht nghip, n cng lm tng lng tht nghip. Cch l gii ny da trn mt trong Mi Nguyn l ca kinh t hc trong Chng 1: Mi ngi phn ng vi cc kch thch. Bi v tr cp tht nghip s chm dt khi cng nhn nhn c vic lm mi, nn ngi tht nghip dnh t n lc tm kim vic l v mun trnh cc vic lm km hp dn. Ngoi ra, v bo him tht nghip lm cho ngi tht nghip t kh khn hn, nn cng nhn t c nguyn vng tm kim s bo m vic lm khi h thng lng vi gii ch v iu kin lao ng. Nhiu cng trnh nghin cu ca cc nh kinh t lao ng tp trung xem xt nh hng ca bo him tht nghip. Mt cng trnh nghin cu tin hnh thc nghim ti bang Illinois vo nm 1985. Khi cng nhn tht nghip n nhn tr cp tht nghip, bang ny chn ngu nhin

mt s ngi v ha thng cho mi ngi 500 la nu h tm c vic lm mi trong 11 tun. Sau nhm ny c em so snh vi nhm khng c khuyn khch. Phin tht nghip bnh qun ca nhm c thng ngn hn 7% so vi phin tht nghip hnh qun ca nhm i chng. Thc nghim ny ch ra rng vic thit lp h thng bo him tht nghip nh hng n n lc tm vic ca ngi tht nghip. Mt s cng trnh nghin cu xem xt n lc tm vic thng qua vic theo di mt nhm cng nhn theo thi gian. Tr cp tht nghip khng phi ko di mi, m thng chm dt sau su thng hoc mt nm. Cc cng trnh nghin cu pht hin ra rng khi tng ln ng k. Nh vy, vic nhn tr cp tht nghip lm gim n lc tm vic ca ngi tht nghip. Mc d bo him tht nghip lm gim n lc tm vic v tng tht nghip, chng ta khng c kt lun rng l chnh sch ti. Chng trnh t c mc tiu trc ht ca n l lm gim bt bin ng bt thng ca thu nhp m cng nhn phi i mt. Ngoi ra, khi cng nhn t chi vic lm khng hp dn hin c, h c c hi lm c vic lm ph hp hn vi s thch v k nng ca mnh. Mt s nh kinh t nht tr rng tht nghip ci thin kh nng ca nn kinh t trong vic to iu kin cho cng nhn nhn c vic lm thch hp nht. Cc cng trnh nghin cu v bo him tht nghip ch ra rng t l tht nghip l ch tiu khng hon ho v phc li kinh t chung ca mt nc. Hu ht cc nh kinh t u nht tr rng vic hy b bo him tht nghip lm gim tht nghip trong nn kinh t. Nhng chnh cc nh kinh t li bt ng v vic chnh sch ny lm tng hay gim phc li kinh t.

3.6Lut tin lng ti thiu

Sau khi xem xt tht nghip tm thi xy ra nh th no trong qu trnh lm cho cng nhn v vic lm gp nhau, by gi chng ta hy tm hiu xem tht nghip c cu pht sinh nh th no khi vic lm khng cho cng nhn. hiu c tht nghip c cu, chng ta hy bt u bng vic xem xt li vic tht nghip ny sinh nh th no t cc o lut v tin lng ti thiu. Mc d tin lng ti thiu khng phi l nguyn nhn ch yu gy ra tht nghip trong nn kinh t, nhng n c nh hng quan trng n mt s nhm ngi c t l tht nghip t bit cao. Hn na, vic phn tch tin lng ti thiu l xut pht im t nhin, bi v nh chng ta s thy, n c th c s dng tm hiu mt s nguyn nhn khc gy ra tht nghip c cu. Hnh 5.9 m t li vn kinh t c bn ca tin lng ti thiu. Khi lut tin lng ti thiu buc tin lng mc trn mc cn bng cung cu, n lm tng lng cung v gim lng cu v lao ng so vi mc cn bng. Do vy, chng ta c s d cung v lao ng v s cng nhn mun c vic lm nhiu hn s vic lm, nn mt s cng nhn b tht nghip. Trong thc t, iu quan trng l phi hiu ti sao lut tin lng ti thiu khng phi l lng cao hn mc ti thiu m lut php quy nh. Lut tin lng ti thiu hu nh ch p dng cho cc i tng l thnh vin t kinh nghim v k nng nht trong lc lng lao ng, chng hn thanh nin. Lut tin lng ti thiu ch l gii c tnh trng tht nghip ca nhng ngi ny.

Hnh 5.9. Tht nghip do tin lng b mc trn mc cn bng. Trn th trng lao ng, tin lng lm cho cung v cu v lao ng bng nhau l WE. Ti mc lng cn bng , c lng cung v lng cu u bng LE. Ngc li, nu tin lng buc phi duy tr mc cao hn tin lng cn bng, c th do lut tin lng ti thiu, lng cung v lao ng tng ln LS v lng cu v lao ng gim xung LD. Mc thng d v lao ng LS - LD chnh l s ngi tht nghip. Mc d hnh 5.9 c v ch ra nh hng ca lut tin lng ti thiu, nhng n cng minh ha cho mt bi hc khi qut hn: Nu tin lng b mc trn mc cn bng bi bt k l do no, hu qu vn l c tht nghip. Lut tin lng ti thiu ch l mt nguyn nhn l gii v sao tin lng c th qu cao. Trong hai phn cn li ca chng ny, chng ta s xem xt hai nguyn nhn khc l gii v sao tin lng li c th duy tr trn mc cn bng l cng on v tin lng hiu qu. Song ti im ny, chng ta cn dng li v lu rng theo mt ngha quan trng, tht nghip c cu ny sinh t tin lng cao hn mc cn bng khc vi tht nghip tm thi ny sinh t qu trnh tm kim vic lm. Nhu cu tm vic lm khng phi l do tm vic l l do gii thch cho tht nghip, cng nhn ang tm vic lm thch hp nht vi s thch v k nng ca h. Ngc li khi tin lng cao hn mc cn bng, lng cung v lao ng vt lng cu v lao ng v cng nhn b tht nghip v h ang ch vic lm mi.

3.7Cng on v thng lng tp th

Cng on l mt hip hi cng nhn thng lng vi ch v tin lng v iu kin lao ng. Mc d hin nay ch c 16% cng nhn tham gia cng on, nhng trc y cng on ng vai tr ln hn nhiu trong th trng lao ng M. Khi cng on vo giai on cc thnh trong nhng nm 1940 v 1950, khong mt phn ba lc lng lao ng M gia nhp cng on. Hn th na, cc cng on tip tc ng vai tr ln nhiu nc Chu u. V d Thy in v an Mch, hn ba phn t cng nhn l thnh vin ca cc cng on. 3.7.1. Kinh t hc v cng on. Cng on l mt dng cc-ten. Ging nh bt c cc-ten no, cng on l mt nhm ngi bn cng nhau hnh ng vi hy vng p t sc mnh lin kt th trng ca h. Hu ht cng nhn trong nn kinh t M u tho lun v tin lng, tr cp v cc iu kin lm vic vi gii ch vi t cch c nhn. Ngc li, cng nhn trong t chc cng on lm iu vi t cch mt nhm ngi. Qu trnh cng on v doanh nghip tha thun v cc iu kin lao ng c gi l thng lng tp th.

Khi thng lng vi doanh nghip, cng on i tin lng cao hn v iu kin lao ng tt hn so vi mc m doanh nghip mun khi khng c cng on. Nu cng on v doanh nghip khng nht tr vi nhau, cng on c th t chc rt lao ng khi doanh nghip, gi l nh cng. Bi nh cng lm gim sn xut, lng hng ha tiu th v li nhun, nn doanh nghip ng trc s e da nh cng thng ng tr lng cao hn mc bnh thng. Cc nh kinh t nghin cu nh hng ca cng on nhn thy rng cng nhn tham gia cng on c tr tin lng cao hn t 10 n 20% so vi cng nhn khng thuc cng on. Khi cng on lm tng tin lng ln trn mc cn bng, n lm tng cung v gim cu v lao ng, dn ti tht nghip. Nhng cng nhn tip tc c vic lm c li, nhng nhng ngi trc kia c vic lm nay tr nn tht nghip b thit. D nhin, ngi ta thng ngh rng cng on gy ra mu thun gia cc nhm cng nhn khc nhau - gia ngi trong cuc c li t tin lng cng on mang li. Ngi ngoi cuc c th phn ng li tnh trng ca h theo mt trong hai cch. Mt s ngi chp nhn tht nghip, i c hi tr thnh ngi trong cuc v kim c tin lng cao do c s c th thip ca cng on. Nhng ngi khc nhn vic lm doanh nghip khng c t chc cng on. Nh vy, khi cng on lm tng tin lng mt b phn ca nn kinh t, cung v lao ng tng b phn khc. S gia tng cung v lao ng ny n lt n lm gim tin lng trong cc ngnh khng c t chc cng on. Ni cch khc, cng nhn trong cng on gt hi ch li ca thng lng tp th, trong khi cng nhn ngoi cng on chu mt phn thua thit. Vai tr ca cng on trong nn kinh t ph thuc mt phn vo o lut iu chnh t chc cng on v qu trnh thng lng tp th. Thng thng, tha thun cng khai gia cc thnh vin ca cc-ten b coi l bt hp php. Nu cc doanh nghip bn sn phm bnh thng tha thun t gi cao cho sn phm , th tha thun nh vy b coi l mu toan hn ch thng mi. Chnh ph s truy t cc doanh nghip ny trc ta dn s v hnh s v h vi phm cc o lut chng c quyn. Ngc li, cng on khng cn chp hnh cc o lut ny. Nhng ngi son tho lut chng c quyn tin rng cng nhn cn c sc mnh th trng ln hn khi h thng lng vi gii ch. Nhiu o lut c a ra khuyn khch thnh lp cng on. C th, o lut Wagner 1935 ngn cn gii ch gy ri khi cng nhn tin hnh t chc cng on v yu cu gii ch thng lng vi cng on mt cch trung thc. Vn phng quan h lao ng quc gia (NLRB) l c quan chnh ph thc thi quyn tham gia cng on ca cng nhn. Vic lut php nh hng n sc mnh th trng ca cng on l ch lu di ca cc cuc tranh lun chnh tr. i khi cc nh lm lut cp bang a ra lut v quyn lao ng, cho php cng nhn trong doanh nghip c t chc cng on c quyn quyt nh c gia nhp cng on hay khng. Khi khng c nhng o lut nh vy, trong khi thng lng tp th cng on c th i hi rng doanh nghip ch c tuyn cng nhn l thnh vin cng on. Trong nhng nm gn y, cc nh lm lut bang Washington tranh lun v mt d lut cm danh nghip thu cng nhn thay th lu di cho cng nhn tham gia nh cng. o lut ny lm cho nh cng tr nn tn km hn i vi cc doanh nghip, do lm tng sc mnh th trng ca cng on. Cc quyt nh chnh sch nh vy v tng t gp phn quyt nh tng lai ca phong tro cng on. 3.7.2. Cng on c li hay c hi i vi nn kinh t? Nhn chung, cc nh kinh t khng nht tr v vic cng on c li hay c hi i vi nn kinh t. Chng ta hy xem xt c hai phng din ca cuc tranh lun. Nhng ngi ph phn cng on lp lun rng cng on ch l mt dng cc-ten. Khi cng on lm tng tin lng ln trn mc vn c ca th trng cnh tranh, n lm gim lng cu

v lao ng, dn ti vic mt s cng nhn b tht nghip v lm gim tin lng b phn cn li ca nn kinh t. Theo lp lun ca nhng ngi ph phn, s phn b lao ng ny sinh t va khng hiu qu, va khng cng bng. N khng hiu qu bi tin lng cng on cao lm gim vic lm cc doanh nghip c cng on xung thp hn mc cnh tranh hiu qu. N khng cng bng bi mt s cng nhn c li nh s mt mt ca ngi khc. Nhng ngi bnh vc cng on khng nh rng cng on l i trng cn thit chng li sc mnh th trng ca doanh nghip thu cng nhn. Trng hp cc oan ca sc mnh th trng l thnh ph cng ty, ni mt cng ty duy nht thu hu ht lao ng trn mt vng lnh th. Trong thnh ph cng ty, nu cng nhn khng chp nhn tin lng v iu kin lao ng do doanh nghip a ra, h ch cn cch chuyn i ni khc hoc khng lm vic na. Do nu khng c cng on, doanh nghip s s dng sc mnh th trng tr lng thp hn v cung cp iu kin lao ng km hn so vi trng hp n phi cnh tranh vi danh nghip khc thu cng s cng nhn ny. Nh vy, cng on c th cn bng sc mnh th trng ca doanh nghip v bo v cng nhn trc s i x ti t ca ch doanh nghip. Nhng ngi bnh vc cng on cng qu quyt rng cng on c ngha quan trng trong vic gip cho doanh nghip phn ng mt cch c hiu qu i vi mi quan tm ca cng nhn. Mi khi cng nhn nhn vic lm, th ngoi tin lng, cng nhn v doanh nghip phi tha thun v nhiu c tnh ca cng vic lm nh: gi lm vic, lao ng ngoi gi, ngh php, ngh m, tr cp y t, bt, an ton lao ng v v.vThng qua vic trnh by quan im ca cng nhn v nhng vn , cng on gip cho doanh nghip xc nh mt kt hp tha ng cc c tnh ca vic lm. Ngay c khi c nh hng tiu cc trong vic y tin lng ln cao hn mc cn bng v gy ra tht nghip, cng on cng c li cho doanh nghip trong vic duy tr mt bin ch lao ng an kt v c nng sut cao. Cui cng, khng c s nht tr gia cc nh kinh t v vic cng on l c li hay c hi cho nn kinh t. Ging nh nhiu th ch khc, nh hng ca cng on c l c li trong mt s tnh hung v c hi trong mt s tnh hung khc.

3.8L thuyt tin lng hiu qu

Nguyn nhn th t l gii v sao nn kinh t lun lun phi chu mt s tht nghip ngoi vic tm vic, lut tin lng ti thiu v cng on - c l thuyt tin lng hiu qu a ra. Theo l thuyt ny, doanh nghip s hot ng c hiu qu hn nu tin lng cao hn mc cn bng. Do , doanh nghip c th kim c li nhun nu gi tin lng mc cao ngay c khi c tnh trng d cung v lao ng. Theo mt cch no , tht nghip ny sinh t tin lng hiu qu tng t nh tht nghip ny sinh t lut tin lng ti thiu v cng on. Trong c ba trng hp, tht nghip l kt qu ca vic tin lng cao hn mc lm cn bng cung cu v lao ng. Nhng cng c s khc bit quan trng. Lut tin lng ti thiu v cng on ngn cn cc doanh nghip h thp tin lng khi c tnh trng d cung v lao ng. L thuyt tin lng hiu qu cho rng rng buc nh th i vi doanh nghip l khng cn thit trong nhiu trng hp, bi v doanh nghip c th c li hn nu gi tin lng cao trn mc cn bng. V sao doanh nghip mun gi tin lng mc cao? Theo mt cch no , quyt nh ny c v ngu ngc, v tin lng l mt b phn ln trong chi ph ca doanh nghip. Thng thng, chng ta ngh rng doanh nghip ti a li nhun mun gi cho chi ph, trong c tin lng, mc thp n mc cho php. L l ca l thuyt tin lng hiu qu l vic tr lng cao c li hn v iu ny lm tng hiu qu ca cng nhn trong doanh nghip. 3.8.1. Sc khe cng nhn.

Dng u tin v n gin nht ca l thuyt tin lng hiu qu nhn mnh mi quan h gia tin lng v sc khe ca cng nhn. Cng nhn c th lao tt hn n thc n nhiu dinh dng hn v cng nhn n y hn s khe hn v nng sut lao ng ca h cao hn. Doanh nghip nhn thy h c li nhun nhiu hn l c cng nhn yu, nng sut km. Dng ny l l thuyt tin lng hiu qu khng thch hp vi doanh nghip cc nc giu, chng hn M. nhng nc ny tin lng cn bng i vi hu ht cng nhn kh cao, trn mc cn thit cho ba n dinh dng. Cc doanh nghip khng cho rng vic tr tin lng mc cn bng nh hng ti sc khe ca cng nhn. Tuy nhin, l thuyt tin lng hiu qu ny ng vi cc doanh nghip cc nc km pht trin, ni dinh dng khng y l vn thng thy hn. V d, tht nghip thng cao cc th ca nhiu nc Chu Phi ngho, nhng nc ny, cc doanh nghip tht s s rng bin php ct gim tin lng tc ng tiu cc ti sc khe v nng sut cng nhn. Ni cch khc, vic quan tm n dinh dng c th l l do gii thch v sao doanh nghip khng ct gim tin lng khi c tnh trng d cung v lao ng. 3.8.2. Tc thay th cng nhn. Dng th hai ca l thuyt tin lng hiu qu nhn mnh mi lin h gia tin lng v tc thay th cng nhn. Cng nhn thi vic v nhiu nguyn nhn c vic lm doanh nghip khc, chuyn ti vng khc, ri b lc lng lao ng, v v.vTn sut b vic ca h ph thuc vo tt c cc kch thch m h i mt, trong c ch li ca vic li. Nu doanh nghip tr tin lng cho cng nhn ca mnh cao hn, s cng nhn b vic s t i. Nh vy, doanh nghip c th gim bt tc thay th cng nhn bng cch tr lng cao cho h. Ti sao doanh nghip quan tm ti tc thay th cng nhn? L do l doanh nghip phi chu chi ph cho vic thu v o to cng nhn mi. Hn na, ngay c sau khi o to h, cng nhn mi cng khng l ngi c nng sut cao v giu kinh nghim. Do , doanh nghip c tc thay th cng nhn cao hn c chi ph sn xut cao hn. Khi nhn thy iu ny, n bit c th thu c li nhun cao hn khi tr lng cao hn mc cn bng gim bt tc thay th cng nhn. 3.8.3. N lc ca cng nhn Dng th ba ca l thuyt tin lng hiu qu nhn mnh mi lin h gia tin lng v n lc ca cng nhn. Trong nhiu vic lm, cng nhn c quyn t do nht nh trong vic quyt nh lm vic chm ch n mc no. Nu doanh nghip gim st n lc ca cng nhn, th nhng cng nhn thiu trch nhim c th b pht hin v sa thi. Mc d cch lm ny khng tn km nhng khng hon chnh. Doanh nghip c th x l vn ny bng cch tr tin lng cao hn mc cn bng. Tin lng cao hn to cho cng nhn c li hn nu gi c vic lm v do h c ng c lm vic vi n lc cao hn. Dng c bit ca l thuyt tin lng hiu qu ny ging nh quan im i qun tht nghip hu b ca nhng ngi mc xt c. Mc cho rng gii ch c li t tht nghip bi v s e da tht nghip gp phn nng cao k lut cng nhn ang lm vic. Trong phng n n lc cng nhn ca l thuyt tin lng hiu qu, tht nghip ng vai tr tng t. Nu tin lng mc cn bng cung cu, cng nhn t c l do lm vic chm ch, bi v nu b xa thi, h s nhanh chng tm c lm mi vi cng mc lng. Do , doanh nghip tng lng ln cao hn mc cn bng gy ra tht nghip v to ra ng c cho cng nhn khng l l trch nhim ca mnh. 3.8.4. Cht lng cng nhn.

Dng th t v cui cng ca l thuyt tin lng hiu qu nhn mnh mi lin h gia tin lng v cht lng cng nhn. Khi thu cng nhn mi, doanh nghip c th khng nh gi ng cht lng cng nhn bng cch tr lng cao. xem nguyn l ny hot ng nh th no, chng ta hy xt mt v d n gin. Cng ty cp nc s hu mt ging nc v cn mt cng nhn bm nc t ging ln. Hai cng nhn, Bill v Ted quan tm ti vic ny. Bill l cng nhn lnh ngh v mun lm vic vi mc lng 10 la mt gi. Nu tin lng thp hn mc ny, anh ta c th thnh lp mt doanh nghip ct c. Ted hon ton khng c nng lc, mun lm bt c vic no c mc lng trn 2 la mt gi. Thp hn mc ny, anh ta th i tm bin cn hn. Cc nh kinh t ni rng mc lng bo lu ca Bill - mc thp nht m anh ta chp nhn l 10 la v mc bo lu ca Ted l 2 la. Cng ty c ra mc lng no? Nu quan tm ti vic ti thiu qu chi ph lao ng, n s t mc lng 2 la. Ti mc lng ny, s cng nhn cung ng (mt ngi) bng lng cu. Ted nhn vic, cn Bill khng n xin vic. Nhng gi s cng ty bit ch c mt trong hai ngi xin vic l cng nhn lnh ngh, nhng khng bit l Bill hay Ted. Nu cng ty nhn cng nhn km nng lc, anh ta s lm hng ging nc v gy tn tht ln cho cng ty. Trong trng hp ny, cng ty c mt chin lc tt hn vic tr tin lng cn bng 2 la v thu Ted. N c th a ra mc lng 10 la mt gi, v c Bill v Ted u n xin vic. Bng cch chn ngu nhin gia hai ngi xin vic ny v t chi ngi cn li, cng ty c c hi 50-50 cho vic thu c ngi tho vic. Ngc li, nu a ra bt k mc lng no thp hn, chc chn n ch thu c cng nhn km nng lc. Cu chuyn trn minh ha mt hin tng ph bin. Khi cc doanh nghip i mt vi d cung, n dng nh c li nu ct gim tin lng m h sn sng tr. Nhng khi ct gim tin lng, h gy ra nhng thay i bt li trong c cu cng nhn. Trong tnh hung nh vy, cng ty c hai cng nhn xin vic lm. Nhng nu cng ty phn ng vi tnh trng d cung v lao ng ny bng cch ct gim tin lng, ngi cng nhn tho vic (ngi c c hi khc tt hn) s khng n xin vic. Nh vy, cng ty tr lng cao hn mc cn bng cung cu s c.

IV.Phn c thm: Kinh t hc v thng tin bt i xng

Trong nhiu tnh hung ca cuc sng, thng tin c tnh cht khng i xng. Trong mt giao dch gia hai ngi, ngi ny bit nhiu hn ngi khc v tnh hnh ang din ra. Kh nng ny lm phc tp thm cc vn m l thuyt kinh t quan tm. Mt s vn c lm sng t trong m t ca chng ta v l thuyt tin lng hiu qu. Tuy nhin, cc vn nm ngoi phm vi nghin cu v tht nhip. Phng n cht lng cng nhn ca l thuyt tin lng hiu qu minh ha mt nguyn tc chung c gi l la chn tiu cc. La chn tiu cc ny sinh khi mt ngi hiu bit v c tnh ca hng ha nhiu hn ngi khc v kt qu l ngi khng c thng tin c nguy c phi mua hng ha cht lng thp. Trong trng hp cht lng cng nhn, cng nhn c thng tin v nng lc ca bn thn mnh tt hn doanh nghip. Khi doanh nghip ct gim tin lng m n tr, s la chn ca cng nhn thay i theo hng bt li cho doanh nghip. + La chn tiu cc ny sinh trong nhiu tnh hung khc. Sau dy l hai v d sau: Ngi bn t nm c khuyt tt ca xe, trong khi ngi mua thng khng bit. V ch ca nhng chic xe km cht lng c nhu kh nng bn c xe hi ch cc xe tt, nn ngi mua c nhiu kh nng mua c xe cht lng km, gi chanh. V vy, nhiu ngi trnh mua xe trong ch xe c. + Ngi mua bo him sc khe bit r v cc vn sc khe ca bn thn hn cng ty bo him. V ngi c vn sc khe tim n nghim trng hn mun mua bo him sc khe hn

ngi khc, nn gi ca bo him sc khe phn nh chi ph ca ngi bnh tt, ch khng phi ngi bnh thng. V vy, ngi c cc vn sc khe bnh thng khng mn m vi gi mua bo him sc khe cao. Trong c hai trng hp, th trng sn phm xe c hoc bo him sc khe khng vn hnh tt do vn la chn tiu cc gy ra. Tng t, phng n l thuyt tin lng hiu qu minh ha mt hin tng ph bin c gi l ri ro o c. Ri ro o c ny sinh khi mt ngi, c gi i l, i din cho ngi khc, gi l ch, thc thi mt nhim v no . V ngi ch khng th gim st hon ton hnh vi ca i l, nn i l c khuynh hng n lc t hn mc m ngi ch mong mun. Thut ng ri ro o c c dng ch nhng ri ro do hnh vi khng trung thc hoc khng thch hp ca i l gy ra. Trong tnh hung nh vy, ngi ch p dng bin php khc nhau khch l i l hnh ng c trch nhim hn. Trong mi quan h vic lm, doanh nghip l ch v cng nhn l i l. Vn ri ro o c lm cho nhng cng nhn c gim st khng hon ho trn trnh trch nhim. Theo l thuyt tin lng hiu qu v n lc ca cng nhn, ngi ch c th khch l i l nng cao trch nhim bng cch tr lng cao hn mc cn bng, v khi i l c th mt nhiu hn nu v trch nhim. bng cch ny, tin lng cao lm gim vn ri ro trong o c. Ri ro v o c ny sinh trong nhiu tynh hung khc nhau. Sau y l mt s th d: + Ngi ch ngi nh c bo him ha hon mua t phng tin cha chy. L do l ch nh phi chu chi ph cho phng tin cha chy trong khi doanh nghip bo him c li. + Ngi trng tr cho php tr con xem ti vi nhiu hn cha m ca chng mun. L do l hot ng gio dc nhiu hn i hi nhiu sc lc hn, mc d hot ng gio dc lm li cho bn tr. + Mt gia nh sng gn sng c nguy c b ngp l cao. L do tip tc sng l h hng th cnh p thin nhin trong khi chnh ph chu mt phn kinh ph khi tr cp cho ngi phi chu thin tai sau l lt. Bn c bit ai l ngi ch ai l i l trong mi trng hp ny khng? Theo bn trong mi tnh hung, ngi ch c th gii quyt vn ri ro o c nh th no? Nghin cu tnh hung: Henry Ford v tin lng ho phng 5 la mt ngy. Henry Ford l ngi c tm nhnh cng nghip. vi t cch l ngi sng lp cng ty Ford Motor, ng c trng trch p dng k thut sn xut hin i. Khc vi vic ch to t ca mt s nh cc i th bc cao lnh ngh, Ford ch to t trn dy chuyn lp rp bng nhng cng nhn khng c o to, nhng c dy thun thc cc thao tc n gin lp i lp li. Sn lng ca qu trnh lp rp ny l Model T Ford - mt trong nhng kiu t ni ting nht trc y. Vo nm 1914, Ford ra mt bin php ci cch khc: ngy lm vic 5 la. Ngy nay hn khng phi l nhiu, nhng khi 5 la cao hn hai ln mc lng ph bin, n cng qu cao so vi mc lng cn bng cung cu. Khi mc lng mi 5 la mt ngy c loan bo, mi ngi xp hng rng rn bn ngoi cc nh my ca Ford xin vo lm vic. S cng nhn mun lm vic vi mc lng ny vt xa s cng nhn m Ford cn. Chnh sch tin lng cao ca Ford gy ra nhiu nh hng c l thuyt tin lng hiu qu d bo trc. Tc thay th cng nhn gim, s ngi b b vic cng gim v nng sut tng. Cng nhn lm vic c hiu qu n mc chi ph sn xut ca Ford gim xung thp hn ngay c khi tin lng cao hn mc cn bng lm li cho cng ty. Chnh Henry Ford gi mc lng 5 la mt ngy l cuc vn ng ct gim chi ph tuyt vi nht m chng ti thc hin.

Nhng ghi chp lch s ca giai thoi ny cng ph hp vi l thuyt tin lng hiu qu. Mt nh s hc ca cng ty Ford Motor thi k u vit: Ford v cc tr th ca ng thoi mi tuyn b trn nhiu phng tin rng chnh sch tin lng cao m ra mt hng i tt cho kinh doanh. Khi ni nh vy, h mun khng nh rng n ci thin k lut ca cng nhn, em li nim tin mnh m hn vo cng ty v nng cao hiu qu c nhn. V sao Ford s dng tin lng hiu qu ny? V sao cc doanh nghip khc khng sn sng tn dng u im cu chin lc kinh doanh dng nh c li ? Theo mt s nh phn tch, cc quyt nh ca Ford gn cht vi vic s dng dy chuyn lp rp. Cng nhn c t chc trong dy chuyn lp rp c tnh ph thuc ln nhau rt cao. Nu mt cng nhn vng mt hoc lm vic chm, nhng cng nhn khc t c kh nng hon thnh nhim v ca mnh hn. Nh vy, trong khi dy chuyn lp rp lm cho sn xut c hiu qu hn, n cng lm tng tm quan trng ca vn tc thay th cng nhn thp, cht lng cng nhn cao v n lc cng nhn cao. Kt qu l, vic tr lng hiu qu l chin lc tt hn vi cng ty Ford Motor, nhng khng phi i vi cc cng ty khc vo thi im .

V.Tm tt
Trong chng ny chng ta bn v cch tnh ton tht nghip v cc nguyn nhn l gii v sao nn kinh t lun lun phi chu mt s tht nghip. Chng ta thy tm kim vic lm, lut tin lng ti thiu, cng on v tin lng hiu qu u gp phn l gii v sao mt s cng nhn khng c vic lm. Cch no trong bn cch l gii t l tht nghip t nhin ng vai tr quan trng nht trong nn kinh t? Tht khng may, khng c cch d dng tr li. Cc nh kinh t c quan im khc nhau trong vic coi cch l gii tht nghip ng vai tr quan trng nht. Cc phn tch trong chng ny em li mt bi hc quan trng: Mc d nn kinh t lun lun c mt s tht nghip, nhng t l t nhin khng th loi tr c. Nhiu s kin v chnh sch c th lm thay i qu trnh tm kim vic lm, khi Quc hi iu chnh tin lng ti thiu, cng nhn thnh lp, gia nhp v ri b cng on, cng nh khi doanh nghip thay i nim tin vo tin lng hiu qu, t l tht nghip t nhin s thay i. Tht nghip khng phi l vn n gin c th x l bng cc gii php n gin. Nhng vic chng ta chn cch thc t chc xut hin no tc ng su sc ti mc nghim trng ca vn . T l tht nghip l phn trm nhng ngi mun lm vic, nhng khng c vic lm. Vn phng thng k lao ng tnh ton cc ch tiu thng k hng thng da trn cuc iu tra hng nghn h gia nh. T l tht nghip l ch tiu khng hon thin v tnh trng khng c vic lm. Mt s ngi t coi mnh l tht nghip c th tht s khng mun lm vic, cn mt s ngi mun lm vic phi ri khi lc lng lao ng sau khi khng tm c vic lm. Mt nguyn nhn ca tht nghip l thi gian cn thit cng nhn tm c vic lm thch hp vi s thch v k nng ca h. Bo him tht nghip l chnh sch ca chnh ph c tc dng n nh thu nhp cho cng nhn, li lm tng lng tht nghip tm thi. Nguyn nhn th hai l gii v sao nn kinh t ca chng ta lun c mt s tht nghip l lut tin lng ti thiu. Thng qua vic lm tng tin lng ca cng nhn khng c tay ngh v kinh nghim ln cao hn mc cn bng, lut tin lng ti thiu lm tng lng cu v lao ng v lm gim lng cung. Mc d cung pht sinh t n biu th tht nghip. Nguyn nhn th ba gy ra tht nghip l sc mnh th trng ca cng on. Khi cng on y tin lng cc ngnh c cng on cao hn mc cn bng, h to ra tnh trng d cung v lao ng.

 Nguyn nhn th t ca tht nghip c l thuyt tin lng hiu qu nu ra. Theo l thuyt ny, doanh nghip hiu rng h c li trong vic tr lng cao hn mc cn bng. Tin lng cao hn c th ci thin sc khe cng nhn, gim tc thay th cng nhn, nng cao n lc cng nhn v cht lng ca h.

VI.Bi tp vn dng
1. Vn phng thng k lao ng bo rng thng 10/1998, trong s dn s l ngi ln M th 138.547.000 c vic lm, 6.021.000 tht nghip v 67.723.000 khng nm trong lc lng lao ng l bao nhiu? T l tht nghip l bao nhiu? 2. Nh ch ra trn hnh 26.3, t l tham gia lc lng lao ng ni cung ca nam gii gim vo gia nhng nm 1970 v 1990. Tuy nhin, xu hng suy gim ny phn nh tnh hnh khc nhau ca cc nhm tui khc nhau nh bng sau: Nam gii t Ton b nam Nam gii Nam gii 25-54 16-24 trn 55 gii 1970 80% 69% 98% 56% 1990 76% 72% 93% 40% Nhm no chu s suy gim nhiu nht? Vi thng tin ny, yu t no ng vai tr quan trng trong vic lm gim t l tham gia lc lng lao ng ni chung ca nam gii trong thi k ny? 3. T l tham gia lc lng lao ng ca n gii tng dt bin vo gia nhng nm 1970 v 1990 nh ch ra trong hnh 26.3. Song ging nh vi nam gii, c tnh hnh khc nhau gia cc nhm tui nh ch ra trong bng sau: Ton b n N 25-54 N 25-34 N 35-44 N 45-54 gii 1970 43% 50% 45% 50% 54% 1990 58 74 74 77 71 Ti sao bn ngh rng ph n tr c mc tng ln hn trong lc lng lao ng so vi ph n ln tui? 4. Trong thi k gia 1997 v 1998, tng s vic lm M tng khong 2,1 triu cng nhn, nhng s cng nhn tht nghip ch gim 0,5 triu ngi. Cc con s ny lin quan cht ch vi nhau nh th no? V sao ngi ta c th d kin s gim sc s ngi c coi l tht nghip nh hn mc tng ca s ngi c vic lm? 5. Cc cng nhn sau c nhiu kh nng phi chu di hn hay ngn hn? Hy gii thch a. Cng nhn xy dng mt vic do thi tit xu. b. Cng nhn c kh mt vic mt nh my trong mt vng b c lp. c. Cng nhn li xe ch khch mt vic do s cnh tranh ca ng st. d. Du bp tm tuyn mt vic khi mt nh hng mi m trong khu ph. e. Th hn gii nhng hc ton qu t b mt vic khi cng ty lp t my hn t ng. 6. Hy s dng th m t trng lao ng ch ra nh hng ca vic tng tin lng ti thiu ln trn tin lng tr cho cng nhn, lng cung, lng cu, v cng nhn v s ngi tht nghip. 7. Bn c ngh rng doanh nghip trong cc thnh ph nh c nhiu sc mnh th trng trong vic thu lao ng khng? Bn c ngh rng ngy nay ni chung doanh nghip c nhiu sc

mnh th trng hn trong vic thu lao ng so vi 50 nm trc khng? Theo bn, s thay i theo thi gian ny nh hng ti vai tr ca cng on trong nn kinh t nh th no? Hy gii thch. 8. Hy xem xt mt nn kinh t vi hai th trng lao ng, c hai u cha c t chc cng on. By gi gi s mt cng on c thnh lp trong mt th trng. a. Hy ch ra nh hng ca cng on trong th trng c cng on. Hiu theo ngha no th lng lao ng c vic lm trong th trng ny khng phi mc c hiu qu? b. Hy ch ra nh hng ca th trng khng c cng on. iu g xy ra vi mc lng cn bng trong th trng ny? 9. Ngi ta c th chng minh rng nhu cu v lao ng ca mt ngnh tr ln co gin hn khi nhu cu v sn phm ca n tr nn co gin hn. Hy xem xt hm thc t ny i vi cng nghip t ca M v cng on ca cng nhn ngnh t. a. iu g xy ra i vi co gin ca nhu cu v t M khi Nht pht trin mnh ngnh cng nghip t? iu g xy ra i vi nhu cu v cng nhn t ca M. Hy gii thch b. Nh chng ny gii thch, cng on ni chung phi i mt vi s nh i trong vic quyt nh i tng lng bao nhiu, bi v mc tng cao c li cho cng nhn vn gi c vic lm, nhng cng dn ti s thit thi nhiu hn ca ngi tht nghip. Vic tng nhp khu t t Nht nh hng nh th no ti s nh di tin lng - vic lm m cng on ngnh t phi i mt? c. Theo bn tc tng trng ca ngnh cng nghip t Nht lm tng hay gim khong cch gia tin lng cnh tranh v tin lng c cng on ngnh t lc chn? Hy gii thch. 10. Mt s cng nhn trong nn kinh t c tr lng sn phm v mt s khc c tr lng theo thi gian. Cch tr lng no i hi c cng phi gim st nhiu hn. Trong trng hp no cng ty c ng c tr lng cao hn mc cn bng (nh trong phng n n lc cng nhn ca l thuyt tin lng hiu qu)? Theo bn, yu t no quyt nh loi hnh tin lng m doanh ngip la chn? 11. Cc tnh hung sau y lin quan n ri ro o c. Trong mi trng hp, hy phn bit ngi ch v i l, hy gii thch ti sao c vn thng tin bt i xng. hnh ng c m t lm gim vn ri ro o c nh th no? a. Ch t i tin dt cc b. Doanh nghip tr lng cho ban gim c bng cch h cho mua c phiu ca cng ty vi mc gi nht nh trong tng lai. c. Cc cng ty bo him t sn sng chit khu cho nhng khch hng lp dt thit b chng trm trn xe ca h. 12. Gi s Cng ty Bo him Y t v Nhn th tnh ph bo him 5.000 la hng nm cho mi gia nh tham gia bo him. Ch tch cng ty ngh rng cng ty nn tng ph bo him ln 6.000 la tng li nhun. Nu cng ty lm theo khuyn ngh , vn kinh t no s ny sinh? Tnh bnh qun, khch hng ca n tr nn mnh khe hay m yu hn? Li nhun ca cng ty c nht thit tng ln hay khng? 13. Gi s Quc hi thng qua mt o lut buc ngi ch phi chu trch nhim vi cng nhn v mt s vn (chng hn chm sc t). Yu cu lm tng chi ph cho mt cng nhn thm 4 la mt gi:

a. Yu cu m ngi ch phi chp hnh tc ng n nhu cu lao ng nh th no? (Khi tr li cu hi ny v cc cu hi tip theo, hy nh lng khi iu kin cho php). b. Nu ngi lao ng gn gi tr cho ch li ny ng bng chi ph ca n, yu cu m ngi ch phi chp hnh nh hng nh th no n cung v lao ng? c. Nu tin lng thay i t do lm cn bng cung cu, o lut ny nh hng ti tin lng v mc tht nghip nh th no? Ngi lao ng c li hay b thit? d. Nu lut tin lng ti thiu ngn cn tin lng lm cn bng cung cu, yu cu m ngi ch phi chp hnh nh hng ti tin lng, mc tht nhip v vic lm nh th no? Ngi ch c li hay b thit? Ngi lao ng c li hay b thit? e. By gi gi s ngi lao ng khng quan tm ti li ch c hng. Gi nh khc i ny lm thay i cu tr li cho cc cu (b) v (d) nh th no?

Chng 6. Lm pht I.Khi nim, o lng v phn loi lm pht

1.1. Khi Nim. Lm pht l tnh trng mc gi chung ca nn kinh t tng ln trong mt thi gian nht nh. Gim pht l tnh trng mc gi chung ca nn kinh t gim xung trong mt khong thi gian. T l lm pht l t l thay i ca mc gi chung v c tnh:

1.2. o lng lm pht. Mc gi chung ca nn kinh t c th c nhn nhn theo hai cch. Chng ta coi mc gi l gi ca mt gi hng ha v dch v. Khi mc gi tng mi ngi phi tr nhiu tin hn cho nhng hng ha v dcu v m h mua. Chng ta cng c th coi mc gi cng l gi tr ca tin. S gia tng mc gi c ngha l gi tr ca tin gim bi v mi ng tin b ra lc ny mua c t hng ha hn trc. Mc gi chung c tnh bng ch s gi tiu dng (CPI) hoc ch s iu chnh GDP. 1.3. Phn loi lm pht. Lm pht th hin nhng mc nghim trng khc nhau. Chng c phn thnh ba cp: Lm pht va phi, Lm pht phi m v siu lm pht. - Lm pht va phi: c c trng bng gi c tng chm v c th d on c. T l lm pht hng nm l mt ch s . Khi gi tng i n nh, mi ngi tin tng vo ng tin, h sn sng gi tin v n hu nh gi nguyn gi tr trong vng mt thng hay mt nm. Mi ngi sn sng lm nhng hp ng di hn theo gi tr tnh bng tin v h tin rng gi tr v chi ph ca h mua v bn s khng chch i qu xa. - Lm pht phi m: t l tng gi trn 10% n < 100% c gi l lm pht 2 hoc 3 con s. ng tin mt gi nhiu, li sut thc t thng m, khng ai mun gi tin mt mi ngi ch gi lng tin ti thiu va cn thit cho vic thanh ton hng ngy. Mi ngi thch gi hng ha, vng hay ngoi t. Th trng ti chnh khng n nh ( do vn chy ra nc ngoi).

- Siu lm pht : t l tng gi khong trn 1000% /nm. ng tin gn nh mt gi hon ton. Cc giao dch din ra trn c s hng i hng tin khng cn lm c chc nng trao i. Nn ti chnh khng hong (siu lm pht tng xy ra c 1923 vi t l 10.000.000.000% v xy ra Bolivia 1985 vi 50.000%/nm). Lm pht do nhiu nguyn nhn khc nhau gy ra. Phn loi theo nguyn nhn ca lm pht chng ta c cc loi sau: - Lm pht do cu ko: L loi lm pht xy ra do tng cu tng ln, c bit khi sn lng t n mc sn lng tim nng iu ny c th hin bi s dch chuyn sang phi ca tng cu (trong m hnh AD- AS). khc phc, chnh ph phi thc hin cc bin php tht cht chi tiu, tng thu hoc gim cung tin.

Hnh 6.1 : lm pht do cu ko Chng ta bt u vi trng thi cn bng ban u trong di hn, ti ng LAS ct ng SAS v AD0 mc gi P0. S gia tng tng cu t AD0 n AD1 lm mc gi tng t P0 ln P1 v GDP thc tng t Yp n Y1. - Lm pht do chi ph y: l loi lm pht xy ra do c sc cung bt li, v d do gi c cc yu t u vo tng. Trong nn kinh t, gi c s tng ng thi tht nghip cao do cc doanh nghip thu hp sn xut.. Do vy n cn c gi l lm pht nh tr.

Hnh 6.2: Lm pht do chi ph y

- Lm pht d kin hay cn gi l lm pht : L loi lm pht xy ra do mi ngi d tnh trc. khi , gi c trong nn kinh t tng theo qun tnh. Trong trng hp ny c ng AS v AD u dch chuyn dn ln pha trn vi cng mt tc , gi c s tng nhng sn lng v viclm khng i.

Hnh 6.3: Lm pht d kin.

II.Lm pht v tin t

Cc nh kinh t cho rng lm pht v c bn l hin tong tin t, chng ta bt u nghin cu lm pht bng cch pht trin l thuyt s lng tin t. Hin nay, hu ht cc nh kinh t u da vo n l gii cc yu t quyt nh mc gi v t l lm pht trong di hn. 2.1. Mc gi v gi tr ca tin. Lm pht l hin tng ca ton b nn kinh t, trc ht l n c quan h n gi tr ca phng tin trao i trong nn kinh t. Gi s P l mc gi chung. Khi P cho bit s tin cn thit mua mt gi hng ha v dch v. Hay ni cch khc lng hng ho v dch v chng ta c th mua mt ng l 1/P. iu ny hm P l gi c dch v tnh bng n v tin t, cn 1/P l gi c ca tin c tnh bng s n v hng ha v dch v. Do vy, khi mc gi chung tng ln th gi tr ca tin s gim xung. Xt nhu cu v tin, c rt nhiu yu t nh hng n khi lng tin m mi ngi mun nm gi, nhng mt trong nhng bin quan trng l mc gi bnh qun trong nn kinh t. Mi ngi nm gi tin v tin l phng tin trao i. Khng ging nh cc ti sn khc, chng hn tri phiu v c phiu, mi ngi c th s dng trc tip tin mua hng ho v dch v. Vic mi ngi quyt nh gi bao nhiu tin ph thuc vo gi hng ho v dch v m h cn mua. Gi c cng cao, h cng cn nhiu tin cho mi giao dch v mi ngi quyt nh nm gi cng nhiu tin trong v v ti khon sc.Vy l mc gi cao hn (gi tr ca tin thp hn), lm tng lng cu tin. Nu mc gi cao hn mc cn bng (Mc gi m ti cung tin t bng cu tin t), mi ngi mun nm gi nhiu tin hn khi lng tin m Ngn hng Trung ng to ra, do mc gi phi gim cn bng cung v cu tin. Nu mc gi thp hn mc gi cn bng, mi ngi s mun gi tin t hn lng tin Ngn hng Trung ng to ra v do gi c phi tng ln cn bng cung cu. Ti mc gi cn bng, lng tin m mi ngi mun nm gi bng lng tin m Ngn hng Trung ng cung ng. 2.2. Tc ng ca vic bm thm tin.

By gi chng ta xem xt nh hng ca chnh sch tin t. Gi s lc ban u nn kinh t ang trng thi cn bng v sau Ngn hng Trung ng tng cung tin bng cch mua tri phiu chnh ph t cng chng thng qua nghip v th trng m.

Hnh 6.4 S gia tng trong cung ng tin t Vic bm thm tin vo lm ng cung tin dch chuyn t MS1 n MS2 v trng thi cn bng chuyn t A sang B. Kt qu l gi tr ca tin gim t 1/P1 n 1/P2 v mc gi cn bng tng t P1 ln P2 . Ni cch khc s gia tng cung ng tin lm cho lng tin trong nn kinh t nhiu hn v mc gi s tng v iu ny lm cho mi ng tin c gi tr thp hn trc. Nhng nn kinh t chuyn t im cn bng c A sang im cn bng mi B nh th no? Vic tr li thu o cho cu hi ny i hi chng ta phi hiu c nhng bin ng ngn hn trong nn kinh t. nh hng ngay lp tc ca vic bm thm tin l to ra mc d cung v tin. Trc khi tin c bm vo, nn kinh t nm trong trng thi cn bng ti im A trong hnh 6.4. Ti mc gi hin hnh, mi ngi c lng tin ng bng s tin m h mun. Nhng sau khi bm thm tin (v d cho my bay trc thng th s tin mi xung v mi ngi nht chng), mi ngi c mt lng tin ln hn s tin m h mun. Ti mc gi hin hnh, lng cung tin gi y vt qu lng cu. Mi ngi tm cch thot khi lng cung tin di ra bng nhiu cch khc nhau. H c th mua hng ha v dch v hoc cho vay bng cch mua tri phiu hoc gi vo ti khon tit kim ngn hng. Cc khon cho vay cui cng s cho php nhng ngi khc mua hng ha v dch v. D bng cch no i na, th vic bm thm tin cng lm tng nhu cu v hng ha v dch v. Tuy nhin, nng lc cung ng hng ha v dch v ca nn kinh t khng thay i. Nh chng ta thy, mc sn xut ca nn kinh t ph thuc vo lao ng, t bn hin vt, vn nhn lc, ti nguyn thin nhin v kin thc cng ngh. Khng c yu t no trong nhng yu t trn thay i khi cung ng tin t tng. Do vy, vic nhu cu ln hn v hng ha v dch v lm cho gi ca chng tng. S gia tng trong mc gi n lt n li lm tng lng cu v tin v mi ngi phi dng nhiu tin hn cho mi giao dch. C th nn kinh t s t ti im cn bng mi (im B trong hnh 6.4) m ti lng cu v tin li bng lng cung v tin. Theo cch ny, mc gi chung ca hng ha v dch v iu chnh cn bng cung v cu v tin. 2.3.Tc lu thng v phng trnh s lng tin t.

Tc lu thng tin t cho ta bit mt ng tin c s dng bao nhiu ln mt nm. tnh tc lu thng tin t, chng ta ly gi tr danh ngha ca sn lng (GDP danh ngha) chia cho lng tin. Nu P l mc gi (Ch s iu chnh GDP), Y l sn lng (GDP thc t), v M l lng tin, th tc lu thng tin t bng: V=(PxY)/M Phng trnh ny c th vit li M.V=P.Y Phng trnh ny cho thy lng tin (M) nhn vi tc lu thng tin t (V) bng gi hng ho (P) nhn vi sn lng (Y). N c gi l phng trnh s lng, bi v n phn nh mi quan h gia s lng tin (M) v gi tr sn lng danh ngha (P.Y). Phng trnh s lng cho thy s gia tng s lng tin trong nn kinh t phi biu hin mt trong ba bin s khc: mc gi phi tng, sn lng phi tng, hoc tc lu thng tin t phi gim. Do , trong nhiu trng hp tc lu thng tin tung i n nh. By gi chng ta c th l gii mc gi cn bng v t l lm pht. 1. Tc lu thng tin t tng i n nh. 2. V tc lu thng tin t tng i n nh, nn khi Ngn Hng trung ng thay i khi lng tin t ( M), n gy ra s thay i tng ng trong gi tr sn lng danh ngha (P.Y). 3. Nhng thay i trong cung ng tin t nh hng ti cc bin danh ngha, nhng khng nh hng ti cc bin thc t, khi ngn hng trung ng tng cung ng tin t, gi c s tng, tin lng danh ngha tng v tt c cc gi tr khc tnh bng tin cng tng. Cc bin thc t nh sn lng, vic lm, tin lng thc t khng i. Do tin c gi l c tnh trung lp. 4. Sn lng hng ho v dch v ca nn kinh t (Y) c xc nh bi cc nhn t sn xut (lao ng, t bn hin vt, vn nhn lc, ti nguyn thin nhin) v trnh cng ngh hin ti. Khi Ngn hng Trung ng thay i khi lng tin t (M) v gy ra nhng thay i tng ng trong gi tr sn lng danh ngha ( P.Y ), th s thay i ny phn nh li trong s thay i ca mc gi (P). 5. Do vy, khi Ngn hng Trung ng tng cung ng tin mt cch nhanh chng th lm pht cao. Nm bc ny l bn cht ca l thuyt s lng tin t. Hiu ng FISHER Ngoi tin t v lm pht ra th li sut l mt bin quan trng m cc nh kinh t quan tm v n gn nn kinh t hin ti v tng lai vi nhau thng qua nh hng ca n i vi tit kim v u t. Chng ta cn phn bit li sut danh ngha v li sut thc t. Li sut danh ngha l li sut m ngn hng thng bo cho khch hng. Cn li sut thc t l li sut sau khi loi tr nh hng ca lm pht. Li sut thc t = Li sut danh ngha - T l lm pht. Hay chng ta c th vit li: Li sut danh ngha = Li sut thc t + T l lm pht. Mi thnh t trong v phi ca phng trnh trn chu tc ng ca cc lc lng kinh t khc nhau. Li sut thc t c quyt nh bi cung v cu vn vay. Theo l thut s lng tin t th tc cung ng tin tng quyt nh t l lm pht.

Trong di hn, khi tin c tnh trung lp, s thay i ca cung ng tin khng c nh hng g n li sut thc t cng nh cc bin thc t khc. V li sut thc t khng thay i nn li sut danh ngha phi iu chnh theo t l mt - mt vi s thay i ca lm pht. Do vy, khi Ngn hng Trung ng tng cung ng tin t, th c lm pht v li sut danh ngha u tng. S iu chnh ny ca li sut danh ngha theo lm pht c gi l hiu ng FISHER. Theo tn ca nh kinh t u tin nghin cu vn ny.

III.Tc hi ca lm pht
- Chi ph mn giy: v lm pht lm xi mn gi tr thc t ca s tin m chng ta nm gi nn trnh s mt gi ca ng tin mi ngi s gi t tin trong v ca mnh hn v mt trong nhng cch thc hin iu l n ngn hng thng xuyn hn, tc l gi ti sn di dng tin gi ngn hng. Chi ph b ra gim lng tin nm gi c gi l chi ph mn giy ca lm pht. V chng ta phi n ngn hng thng xuyn hn nn giy ca chng ta mn nhanh hn, bn cnh chng ta phi mt i thi gian v s tin li nm gi t tin hn ci m chng ta khng phi tr khi khng c lm pht. Chi ph mn giy tng i nh i vi cc quc gia c lm pht va phi. Chi ph mn giy rt ln i vi cc quc gia siu lm pht. - Chi ph thc n: hu ht cc doanh nghip khng thay i gi hng ngy, m thng thng bo gi v gi n nh trong khong thi gian vi tun, vi thng, nm. Cc doanh nghip khng thng xuyn thay i gi c bi v h phi chu chi ph cho vic thay i gi. Chi ph cho vic thay i gi gi l chi ph thc n, mt thut ng rt ra t chi ph in thc n mi ca cc nh hng. Chi ph thc n bao gm chi ph quyt nh gi mi, chi ph in bng gi v catal mi, chi ph gi bng gi v catal mi cho i tc v khch hng, chi ph qung co gi mi v thm ch c chi ph gii thch cho khch hng ti sao c s thay i gi. Lm pht lm tng chi ph thc n m doanh nghip phi chu. Khi lm pht cao, chi ph doanh nghip tng rt nhanh do s thay i gi nhiu ln trong k. - S bin ng ca gi tng i v phn b sai ngun lc: cc nn kinh t th trng thng da vo gi tng i phn b ngun lc. Ngi tiu dng quyt nh mua mt th hng ho bng cch so snh cht lng v gi c ca cc loi hng ho v dch v khc nhau. Thng qua nhng quyt nh ny, h quyt nh phn b cc nhn t sn xut khan him cho cc ngnh v doanh nghip. Khi lm pht cng cao th s thay i t ng trong gi tng i cng ln, cc quyt nh ca khch hng b bin dng v th trng mt kh nng phn b ngun lc mt cch c hiu qu. - Nhng bin dng ca Thu do lm pht gy ra: cc nh lp php thng khng tnh n lm pht khi son tho cc lut thu. Cc nh kinh t nghin cu cc lut thu v kt lun rng lm pht c xu hng lm tng gnh nng thu nh vo cc khon thu nhp kim c t tit kim. Thu thu nhp nh vo li sut danh ngha thu c t nhng khon tit kim, mc d mt phn li sut danh ngha ch n thun b lm pht. xem xt tc ng ca lm pht, chng ta ch n v d bng s sau: Nn kinh t 1 (gi n nh) Nn kinh t 2 (lm pht)

Li sut thc t T l lm pht Li sut danh ngha (Li sut thc t + t l lm pht) Li sut gim do thu sut 25% (0.25 x li sut danh ngha) Li sut danh ngha sau thu (0.75x li sut danh ngha) Li sut thc t sau thu (li sut d.ngha sau thu x t l lm pht)

4% 0 4 1 3 3

4% 8 12 3 9 1

Khi lm pht bng 0, mc thu 25% nh vo thu nhp t li sut lm gim li sut thc t t 4 xung 3 phn trm. Khi lm pht bng 8, mc thu nh vy lm gim li sut thc t t 4 xung 1 phn trm. Nhng tc ng ca lm pht lm thay i thu, nn lm pht cng cao th cng c xu hng lm gim ng c tit kim ca mi ngi. M tit kim trong nn kinh t chnh l ngun ca u t v u t chnh l b phn tng trng ca nn kinh t trong di hn. V vy, khi lm pht lm tng gnh nng thu nh vo cc khon tit kim, n c xu hng lm gim t l tng trng kinh t trong di hn. - Nhm ln v bt tin: cc nh k ton phn nh sai cc khon thu nhp ca doanh nghip khi gi c tng thng xuyn. V lm pht lm cho ng tin c gi tr thc t khng ging nhau vo cc thi im khc nhau, nn vic tnh ton li nhun ca cng ty - phn chnh lch gia cc khon thu v chi ph - s phc tp hn khi nn kinh t c lm pht. Do vy, trong chng mc no , lm pht lm cho cc nh u t kh phn bit gia cc doanh nghip lm n km hiu qu v do vy cn tr th trng ti chnh trong vic phn b cc khon tit kim ca nn kinh t cho cc loi u t khc nhau. - Tc hi c bit ca lm pht khng d kin: ti phn phi ca ci mt cch tu tin. Lm pht bt ng phn phi li ca ci gia cc thnh vin trong x hi khng theo cng lao v nhu cu ca h. S phn phi ny xy ra v trong nn kinh t c rt nhiu khon vay c tnh bng n v tnh ton l tin. Khi gi c thay i khng on trc c n s phn phi li ca ci gia ngi i vay v ngi cho vay. Nu lm pht c th d on trc c th ngi i vay v ngi cho vay tnh n lm pht khi a ra li sut danh ngha.

IV.S nh i ngn hn gia tin t v lm pht

Hai ch bo v tnh hnh kinh t c theo di cht ch l lm pht v tht nghip. Khi hng thng Cc thng k cng b s liu v nhng bin s ny, cc nh hoch nh chnh sch st rut ch n bn tin thi s. Mt s nh bnh lun ghp t l lm pht v t l tht nghip li vi nhau to ra ch s khn cng vi mc ch phn nh s lnh mnh ca nn kinh t. Hai i lng phn nh tnh hnh kinh t ny gn b vi nhau nh th no? Chng ta bn v cc yu t di hn quyt nh lm pht v tht nghip. Chng ta thy t l tht nghip t nhin ph thuc vo nhiu thuc tnh ca th trng lao ng: chng hn lut tin lng ti thiu, sc mnh th trng ca cng on, vai tr ca tin lng hiu qu v hiu qu ca vic tm vic lm. Ngc li, t l lm pht ph thuc trc ht vo s gia tng cung tin, do Ngn hng Trung ng kim sot. Do trong di hn, lm pht v tht nghip khng c quan h nhiu vi nhau. Trong ngn hn, chnh iu ngc li mi ng. Mt trong mi nguyn l ca nn kinh t hc l: x hi i mt vi s nh i ngn hn gia lm pht v tht nghip. Nu cc nh hoch nh chnh sch tin t m rng tng cu v chuyn nn kinh t ln pha trn ng tng cung ngn

hn, h c th tm thi ct gim tht nghip, nhng ci gi phi tr l lm pht cao hn. Nu cc nh hoch nh chnh sch hn ch tng cu v chuyn nn kinh t xung pha di ng tng cung ngn hn, h c th ct gim lm pht, nhng phi tr gi l tht nghip tm thi cao hn. Trong phn ny, chng ta xem xt s nh i ny mt cch chi tit. Mi quan h gia lm pht v tht nghip l ch thu ht s ch ca mt s nh kinh t quan trng nht trong na cui th k 20. Cch tt nht hiu mi quan h ny l xem xt s tin trin ca t tng v n theo thi gian. Nh chng ta s thy, lch s ca t tng v lm pht v tht nghip t nm 1950 gn b cht ch vi lch s ca nn kinh t. Hai lch s ny cho thy v sao nh i gia lm pht v tht nghip tn ti trong ngn hn, v sao n khng tn ti trong di hn v n lm ny sinh nhng vn g cho cc nh hoch nh chnh sch kinh t.

4.1ng Phillips
Mi quan h ngn hn gia lm pht v tht nghip thng c gi l ng Phillips. Chng ta bt u cu chuyn bng vic pht hin ra ng Phillips. 4.1.1. Ngun gc ca ng Phillips. Vo nm 1958, A.W. Phillips cho ng mt bi bo trong t tp ch Kinh t hc ca Anh. Bi bo ny lm cho ng tr nn ni ting. N mang tiu mi quan h gia tht nghip v t l thay i tin lng danh ngha Anh, 1861-1957. Trong bi bo , Phillips ch ra mi tng quan nghch gia t l tht nghip v t l lm pht. Ngha l, Phillips ch ra rng nhng nm c tht nghip thp thng c lm pht cao hn, cn nhng nm c tht nghip cao thng c lm pht thp (Phillips phn tch lm pht ca tin lng danh ngha, ch khng phi lm pht gi c, nhng i vi mc ch ca chng ta, s phn bit khng quan trng. Hai ch tiu v lm pht ny thng thay i cng chiu vi nhau). Phillips kt lun rng hai bin kinh t v m quan trng lm pht v tht nghip - kt ni vi nhau theo cch m trc y m cc nh kinh t cha pht hin ra. Mc d pht hin ca Phillips da vo s liu ca nc Anh, nhng cc nh nghin cu nhanh chng m rng pht hin ca ng sang cc nc khc. Hai nm sau khi Phillips xut bn cun sch ca mnh, cc nh kinh t Paul Samuelson v Robert Solow xut bn mt bi bo trong t Tp ch kinh t M di tiu cc phn tch v chnh sch chng lm pht, trong h ngh ra mi tng quan nghch tng t gia lm pht v tht nghip da trn s liu ca M. H lp lun rng mi quan h tng quan ny ny sinh l v tht nghip thp gn vi tng cu cao, to p lc y tin lng v gi c tng ln trong ton b nn kinh t. Samuelson v Solow gi mi quan h nghch gia lm pht v tht nghip l ng Phillips. Hnh 6.5 nu ra mt v d v ng Phillips ging nh ng c Samuelson v Solow tm ra.

Hnh 6.5 ng Phillips. ng Phillips minh ha cho mi quan h nghch gia t l lm pht v tht nghip. Ti im A, lm pht v tht nghip cao. Ti im B, lm pht cao trong khi tht nghip thp. Nh tn bi bo ca h cho thy, Samuelson v Solow quan tm n ng Phillips v h tin rng n em li nhng bi hc quan trng cho cc nh hoch nh chnh sch. c bit, h gi rng ng Phillips cung cp cho cc nh hoch nh chnh sch mt thc n v cc kt cc kinh t c th xy ra. Bng thay i chnh sch tin t v ti khon tc ng vo tng cu, cc nh hoch nh chnh sch c th chn mt im bt k trn ng ny. im A c tht nghip cao v lm pht thp. im B c tht nghip thp v lm pht cao. Cc nh hoch dnh chnh sch c th mun thy c tht nghip v lm pht u thp, nhng s liu lch s c tm tt bng ng Phillips ch ra rng mt kt hp nh vy khng th xy ra. Theo Samuelson v Solow, cc nh hoch nh chnh sch phi i mt vi s nh i gia lm pht v tht nghip, ng Phillips minh ho cho s nh i . 4.1.2. Tng cu, tng cung v ng Phillips. M hnh tng cu v tng cung em li mt cch gii thch d dng v cc kt cc c th xy ra m ng Phillips m t. ng Phillips ch ra cc kt hp gia lm pht v tht nghip ny sinh trong ngn hn khi s dch chuyn ca ng tng cu lm cho nn kinh t di chuyn dc theo ng tng cung ngn hn. Nh chng ta bit, s gia tng tng cu v hng ha v dch v dn n sn lng v mc gi cao hn trong ngn hn. Sn lng nhiu hn hm vic lm nhiu hn v nh vy t l tht nghip thp hn. Ngoi ra, cho d mc gi nm trc l bao nhiu, th mc gi trong nm hin ti cng cao cng lm cho t l lm pht cng cao. Nh vy, s dch chuyn ca ng tng cu y lm pht v tht nghip theo cc hng ngc nhau trong ngn hn - tc mi quan h c minh ho bng ng Phillips. hiu r hn ti sao li nh vy, chng ta hy xem xt mt v d. gi cho con s n gin, chng ta hy hnh dung ra rng mc gi (v d tnh bng ch s tiu dng) bng 100 trong nm 2000. Hnh 6.6 ch ra mc sn lng c kh nng xy ra trong nm 2001. Phn (a) nu ra hai kt cc c xc nh bng m hnh tng cu v tng cung. Phn (b) vn minh ho cho hai kt cc , nhng bng ng Phillips. Trong phn (a), chng ta c th thy cc hm i vi sn lng v mc gi trong nm 2001. Nu tng cu v hng ha v dch v tng i thp, nn kinh t i n kt cc A. N to ra sn lng 7500 v mc gi l 102. Ngc li nu tng cu tng i cao nn kinh t i n kt cc B. Sn

lng l 8000 v mc gi bng 106. Nh vy, mc tng cu cao hn chuyn nn kinh t n im cn bng c sn lng v mc gi cao hn. (a) M hnh tng cu v tng cung.

Hnh 6.6. ng Phillips c quan h vi m hnh tng cu v tng cung nh th no. Trong phn (b), chng ta c th thy nhng kt cc ny c hm g i vi tht nghip v lm pht. Bi v doanh nghip cn nhiu cng nhn hn khi to ra nhiu hng ha v dch v hn, nn tht nghip thp hn kt cc B so vi kt cc A. Trong v d ny, khi sn lng tng t 7500 ln 8000, tht nghip gim t 7% xung 4%. Hn na, do mc gi cao hn kt cc B so vi kt cc A, nn t l lm pht (phn trm thay i trong mc gi so vi nm trc) cng cao hn. C th, do mc gi l 100 trong nm 2000, kt cc A c t l lm pht 2% v kt cc B c t l lm pht 6%. Nh vy, chng ta c th so snh hai kt cc c th xy ra ca nn kinh t c v sn lng v mc gi (khi dng m hnh tng cu v tng cung) hoc v tht nghip v lm pht (khi s dng ng Phillips). Nh chng ta thy trong chng trc, chnh sch tin t v ti kho c th lm dch chuyn ng tng cu. Do , chnh sch tin t v ti kho c th lm dch chuyn nn kinh t dc theo ng Phillips. Chnh sch tng cung tin, tng chi tiu chnh ph, ct gim thu lm m rng tng cu v nn kinh t dch chuyn n cc im trn ng Phillips c tht nghip thp hn v lm pht cao hn. Chnh sch ct gim cung tin, ct gim chi tiu chnh ph, hoc tng thu lm thu hp tng cu v nn kinh t dch chuyn ti im trn ng Phillips c tht nghip cao hn v lm pht thp hn. Da trn nhn thc ny, ng Phillips a ra cho cc nh hoch nh chnh sch mt thc n v kt hp gia lm pht v tht nghip.

4.2S dch chuyn ca ng Phillips

ng Phillips dng nh a ra cho cc nh hoch nh chnh sch mt thc n v cc kt cc c th xy ra i vi lm pht v tht nghip. Nhng thc n ny c vng chc theo thi gian khng? ng Phillips c phi l mi quan h m cc nh hoch nh chnh sch tin cy c khng? Cc nh kinh t t ra nhng cu hi ny vo cui nhng nm 1960, ngay sau khi Samuelson v Solow a ng Phillips vo cuc tranh lun v chnh sch kinh t v m. 4.2.1. ng Phillips di hn. Vo nm 1968, nh kinh t hc Milton Friedmen lp lun rng mt vic m chnh sch tin t khng th lm c, tr trong thi gian ngn, l chn mt kt hp lm pht v tht nghip trn ng Phillips. Cng vo khong thi gian ny, mt nn kinh t nh i di gia lm pht v tht nghip. Friedman v Phelps a ra cc kt lun ca h da trn cc nguyn l c in ca kinh t h v m. Hy nh li rng l thuyt c in nhn mnh rng s gia tng cung tin l yu t trc ht quyt nh lm pht. Nhng l thuyt c in cng tuyn b rng s gia tng cung tin khng c tc ng thc t - n ch lm thay i gi c v thu nhp danh ngha vi t l tng ng. C th, s gia tng cung tin khng nh hng n cc yu t quyt nh t l tht nghip ca nn kinh t, chng hn sc mnh th trng ca cng on, vai tr ca tin lng hiu qu, hoc qu trnh tm kim vic lm. Friedman v Phelps kt lun rng khng c l do g ngh rng t l lm pht gn vi t l tht nghip trong di hn. C quan hu trch v tin t kim sot cc i lng danh ngha - trc tip l khi lng cc khon n ca bn thn n (tin mt cng vi d tr ca ngn hng). V nguyn tc, n c th s dng quyn kim sot ny c nh mt i lng danh ngha nh t l hi oi, mc gi, thu nhp quc dn danh ngha, khi lng tin t theo mt nh ngha no - hoc c nh s thay i ca mt i lng danh ngha nh t l lm pht hay gim pht, t l tng trng hoc suy gim ca thu nhp quc dn danh ngha, t l tng ca khi lng tin t. N khng th s dng quyn kim sot ca mnh i vi cc i lng danh ngha c nh cc i lng thc t nh li sut thc t, t l tht nghip, thu nhp quc dn thc t khi lng tin t thc t, t l tng trng thu nhp quc dn thc t hoc t l tng trng ca khi lng tin t thc t. Cc quan im ny c nhng hm quan trng i vi ng Phillips. C th, chng hm rng cc nh hoch nh chnh sch phi i mt vi ng Phillips di hn thng ng nh trong hnh 6.7. Nu NHT tng cung tin chm chp, t l lm pht s thp v nn kinh t t tm n im A. Nu NHT tng cung tin nhanh chng, t l lm pht cao v nn kinh t t tm n im B. Trong c hai trng hp, t l tht nghip c khuynh hng tm n mc bnh thng ca n c gi l t l tht nghip t nhin. ng Phillips di hn thng ng minh ho cho kt lun rng tht nghip khng ph thuc vo t l tng tin v lm pht trong di hn. V thc cht, ng Phillips di hn thng ng l mt cch biu th quan im c in v tnh trung lp ca tin (cung tin ch lm thay i cc bin danh ngha khng lm thay i cc bin thc, nh bn c biu th bng ng tng cung di hn thng ng). ng Phillips di hn thng ng v ng tng cung di hn thng ng l hai mt ca cng mt vn . Trong phn (a) ca hnh 6.8 s gia tng cung tin lm dch chuyn ng tng cu sang phi, t AD1 n AD2. Kt qu ca s dch chuyn ny l trng thi cn bng di hn chuyn t im A n im B. Mc gi tng t P1 n P2, nhng v ng tng cung thng ng, nn sn lng vn mc nh c. Trong phn (b) hnh 6.8, s gia tng nhanh hn trong cung tin lm tng t l lm pht bng cch chuyn nn kinh t t im A n im B. Nhng v ng Phillips thng ng, nn t l tht nghip ti hai im ny bng nhau. Nh vy, c ng tng cung di hn thng ng v ng Phillips di hn thng ng u hm rng chnh sch tin t tc ng ti cc

bin thc t (sn lng v tht nghip). Cho d NHT theo ui chnh sch tin t no, th sn lng v t l tht nghip trong di hn vn mc t nhin ca chng.

Hnh 6.7. ng Phillips di hn. Theo Friedman v Phelps, khng c s nh i gia lm pht v tht nghip trong di hn. S gia tng cung tin quyt nh t l lm pht. Cho d lm pht l bao nhiu, th t l tht nghip vn b ht v t l t nhin ca n. Kt qu l ng Phillips di hn thng ng. Khi nim t nhin hm g khi c dng ch t l tht nghip t nhin? Friedman v Phelps s dng tnh t ny m t t l tht nghip m nn kinh t c xu hng b ht ti trong di hn. Nhng t l tht nghip t nhin khng nht thit phi l t l tht nghip m x hi mong mun. T l tht nghip t nhin khng phi khng thay i theo thi gian. V d, gi s rng mt cng on mi thnh lp s dng sc mnh th trng ca cng nhn b di ra, do t l tht nghip t nhin cao hn. Tht nghip ny l t nhin khng phi n tt, m bi v n nm ngoi nh hng ca chnh sch tin t. S gia tng cung tin nhanh hn khng lm gim c sc mnh th trng ca cng on hoc t l tht nghip m ch dn n lm pht cao hn. Mc d chnh sch tin t khng th tc ng n t l tht nghip t nhin, song chnh sch khc li c th lm iu . gim t l tht nghip t nhin, cc nh hoch nh chnh sch cn tm ra chnh sch ci thin hot ng ca th trng lao ng. Nh chng ta bit cc chnh sch khc nhau i vi th trng: lut tin lng ti thiu, lut thng lng tp th, bo him tht nghip v chng trnh o to lm gim t l tht nghip t nhin s lm dch chuyn ng Phillips di hn sang tri. Ngoi ra, v tht nghip thp hn hm c nhiu cng nhn hn ang sn xut ra hng ha v dch v, nn lng cung v hng ha v dch v ln hn bt k mc gi cho no v ng tng cung di hn dch chuyn sang phi. Nn kinh t khi c hng mc tht nghip thp hn v sn lng cao hn, cho d t l tng tin v lm pht l bao nhiu.

Hnh 6.8. ng Phillips di hn gn vi m hnh tng cu v tng cung nh th no. Phn (a) ch ra m hnh tng cu v tng cung vi ng tng cung thng ng. Khi chnh sch tin t m rng lm dch ng tng cu sang phi t AD1 ti AD2 , trng thi cn bng chuyn t im A ti im B. Mc gi tng t P1 ln P2 , trong khi sn lng vn nh c. Phn (b) v ng Phillips di hn thng ng ti t l tht nghip t nhin. Chnh sch tin t m rng chuyn nn kinh t t mc lm pht thp (im A) ti mc lm pht cao hn (im B), nhng khng lm thay i t l tht nghip. 4.2.2. K vng v ng Phillips ngn hn. Ban u, vic ph nhn s nh i di hn gia lm pht v tht nghip ca Friedman v Phelps dng nh khng c sc thuyt phc. Lp lun ca h da trn yu cu bin minh cho l thuyt. Ngc li, mi quan h nghch gia lm pht v tht nghip do Phillips, Samuelson v Solow nu ra da trn s liu thc nghim. Ti sao ngi ta phi tin rng cc nh hoch nh chnh sch i mt vi ng Phillips thng ng, trong khi nn kinh t chng t rng n tun theo ng Phillips dc xung? Nhng pht hin ca Phillips, Samuelson v Solow c a chng ta ti ch bc b kt lun c in v tnh trung lp ca tin khng? Friedman v Phelps thc r v nhng vn ny v h a ra mt cch dung ho l thuyt kinh t v m c in vi pht hin ca ng Phillips dc xung c thit lp t s liu ca Anh v M. H qu quyt rng mi quan h nghch gia lm pht v tht nghip ng trong ngn hn, nhng cc nh hoch nh chnh sch khng th s dng n trong di hn. Ni cch khc, cc nh hoch nh chnh sch c th theo ui chnh sch tin t m rng t c mc tht nghip thp hn trong mt thi gian, nhng cui cng tht nghip s tr li t l t nhin ca n v chnh sch tin t m rng hn ch dn ti lm pht cao hn. Friedman v Phelps gii thch s khc nhau gia ng tng cung ngn hn v di hn. Nh bn bit, ng tng cung dc ln hm s gia mc gi lm tng lng hng ha v dch v m doanh nghip cung ng. Ngc li, ng tng cung di hn thng ng hm mc gi khng nh hng ti lng cung trong di hn. Ba l thuyt l gii dc dng ca ng tng cung ngn hn: nhn thc sai lm v gi tng i, tin lng cng nhc v gi c cng nhc. Do nhn thc, tin lng v gi c iu chnh theo thi gian p li s thay i trong iu kin kinh t, nn mi quan h thun gia mc gi v lng cung ng trong ngn hn, nhng khng ng trong di hn. Friedman v Phelps p dng chnh l gch ny vo ng Phillips. Cng nh ng tng cung dc ln ch ng trong ngn hn, mi quan h gia lm pht v tht nghip cng ch ng trong ngn hn. V v ng tng cung di hn thng ng, nn ng Phillips di hn cng thng ng. gip cho vic gii thch mi quan h ngn hn v di hn gia lm pht v tht nghip, Friedman v Phelps a mt bin mi vo phn tch: lm pht d kin. Lm pht d kin phn

nh quy m thay i ca mc gi chung m mi ngi d kin. Mc gi d kin tc ng ti nhn thc ca mi ngi v gi tng i, tin lng v gi c m h quy nh. Kt qu l, lm pht d kin l mt yu t quyt nh v tr ca ng tng cung ngn hn. Trong ngn hn, NHT c th coi lm pht d kin (v c ng tng cung ngn hn) l cho trc. Khi cung ng tin t thay i, ng tng cung ngn hn, nhng thay i v tin t dn n cc bin ng khng d kin trong sn lng, gi c, tht nghip v lm pht. Bng cch ny, Friedman v Phelps gii thch c ng Phillips m Phillips, Samuelson v Solow nu ra. Song kh nng ca NHT trong vic to ra lm pht khng d kin bng cch tng cung tin ch tn ti trong ngn hn. Trong di hn, mi ngi d kin mc lm pht m NHT quyt nh to ra. Do nhn thc, tin lng v gi cui cng s iu chnh p li t l lm pht, nn ng tng cung di hn thng ng. Trong trng hp ny, s thay i ca tng cu, chng hn do s thay i ca cung tin, khng nh hng ti sn lng hng ha v dch v. Nh vy, Friedman v Phelps kt lun rng tht nghip tr li t l t nhin ca n trong di hn. Phn tch ca Friedman v Phelps c th tng kt bng phng trnh di y. T l tht nghip = t l tht nghip t nhin a (lm pht thc t - lm pht d kin) Phng trnh ny gn t l tht nghip vi t l tht nghip ngn hn, lm pht thc t vi lm pht d kin. Trong ngn hn, lm pht d kin khng thay i. V vy, lm pht thc t cao hn gn vi tht nghip thp hn. (Mc phn ng ca tht nghip i vi lm pht khng d kin l do a quyt nh v dc ca ng tng cung ngn hn quyt nh ln ca a). Tuy nhin trong di hn, mi ngi bt u d kin NHT s to ra mc lm pht no. Bi vy, lm pht thc t bng lm pht d kin v tht nghip bng t l t nhin ca n.

Hnh 6.9. Lm pht d kin lm dch chuyn ng Phillips ngn hn nh th no. T l lm pht d kin cng cao, s nh i ngn hn gia lm pht v tht nghip cng cao. Ti im A, c lm pht d kin v lm pht thc t u thp, cn tht nghip mc t nhin. Nu Fed theo ui chnh sch tin t m rng, nn kinh t chuyn t im A ti im B trong ngn hn. Ti im B, lm pht d kin vn thp, nhng lm pht thc t cao v tht nghip thp hn t l t nhin ca n. Trong di hn, lm pht d kin tng ln v nn kinh t chuyn ti im C. Ti im C, c lm pht d kin v lm pht thc t u cao trong khi tht nghip tr li t l t nhin ca n. Phng trnh ny hm khng c ng Phillips ngn hn n nh. Mi ng Phillips nh hoch nh chnh sch c th la chn l rt nguy him. hiu ti sao, chng ta hy hnh dung ra rng nn kinh t ang nm mc tht nghip t nhin ca n vi lm pht thp v lm pht d kin thp, nh c minh ho bng im A trong hnh 6.9. By gi gi s cc nh hoch nh chnh sch tm cch nh i gia lm pht v tht nghip bng cch s dng chnh sch tin t v ti kho m rng tng cu. Trong ngn hn, khi lm pht d kin c nh, nn kinh t chuyn t im A n im B. Tht nghip gim xung thp hn t l t

nhin ca n v lm pht tng ln cao hn lm pht d kin. Theo thi gian, mi ngi quen vi t l lm pht cao hn ny v h tng k vng ca mnh v lm pht. Khi lm pht d kin tng ln, doanh nghip v cng nhn bt u tnh n mc lm pht cao hn khi quy nh tin lng v gi c. Khi , ng Phillips ngn hn dch chuyn sang phi nh c ch ra trong hnh 6.9. Cui cng, nn kinh t dng li im C vi mc lm pht cao hn so vi im A, nhng c mc tht nghip nh c. Bi vy, Friedman v Phelps kt lun rng cc nh hoch nh chnh sch i mt vi s nh i gia tht nghip v lm pht, nhng ch l s nh i tm thi. Nu cc nh hoch nh chnh sch s dng s nh i ny, h s nh mt n. 4.2.3. Thc nghim t nhin cho gi thit t l t nhin Friedman v Phelps a ra mt d bo vo nm 1968: nu cc nh hoch nh chnh sch c nm ly li th ca ng Phillips bng vic chn mc lm pht cao ct gim tht nghip, h s ch tm thi thnh cng trong vic ct gim tht nghip. Quan im ny - tc quan im cho rng tht nghip cui cng s ch tr li tht nghip t nhin ca n cho d t l lm pht l bao nhiu- c gi l gi thit t l t nhin.

Hnh 6.10 ng Phillips trong nhng nm 1960. Hnh ny s dng s liu hng nm t 1961 n 1968 v t l tht nghip v t l lm pht (tnh bng ch s iu chnh GDP) ch ra mi quan h nghch gia lm pht v tht nghip. Tuy nhin, trc khi bn v kt qu ca php kim nh ny, chng ta hy xem xt s liu m Friedman v Phelps c khi h a ra d bo ca mnh vo nm 1968. Hnh 6.10 ghi t l tht nghip v t l lm pht trong thi k 1961 1968. Cc s liu ny ch ra ng Phillips. V lm pht tng qua tm nm ny, nn tht nghip gim. S liu kinh t t thi k ny ph hp vi s nh i gia lm pht v tht nghip. Thnh cng b ngoi ca ng Phillips trong nhng nm 1960 lm cho d bo ca Friedman v Phels tr nn ng hn. Vo nm 1958, Phillips nu ra mi quan h nghch gia lm pht v tht nghip. Nm 1960, Samuelson v Solow ch ra rng iu ny ng vi s liu ca M. S liu ca mt thp k na khng nh mi quan h . i vi mt s nh kinh t trong thi k ny,

dng nh l l bch nu qu quyt rng ng Phillips sp mi khi cc nh hoch nh chnh sch tm cch s dng n.

Hnh 6.11. S sp ca ng Phillips. Hnh ny biu th s liu hng nm t 1961 ti 1973 v t l tht nghip v t l lm pht (tnh bng ch s iu chnh GDP). Hy ch rng ng Phillips ca nhng nm 1960 sp vo u nhng nm 1970. Nhng trong thc t, y chnh l iu xy ra. Vo cui nhng nm 1960, chnh ph M theo ui chnh sch m rng tng cu v hng ha v dch v. Mt phn s m rng ny l nh chnh sch ti kho: Chi tiu ca chnh ph tng khi cuc chin Vit nam nng ln. Mt phn l nh chnh sch tin t: V Fed (NHT M) tm cch lm gim li sut khi ng trc chnh sch ti kho m rng, cung tin (tnh bng M2) tng khong 13% mi nm trong thi k t 1970 n 1972 so vi 7% nm trong u nhng nm 1960. Kt qu l, lm pht mc cao (t 5 n 6% vo u nhng nm 1970 so vi t 1 n 2 % nm vo u nhng nm 1960). Nhng nh Friedman v Phelps d bo, tht nghip khng cn mc thp na. Hnh 6.11 biu th lch s ca lm pht v tht nghip t 1961 n 1973. N ch ra rng mi quan h nghch gin n gia hai bin bt u b ph v vo nm 1970. C th, v lm pht vn gi mc cao vo u nhng nm 1970, k vng ca mi ngi v lm pht bt kp vi thc t v t l tht nghip tr li mc 5 n 6%, mc ph bin vo u nhng nm 1960. Hy ch rng lch s c minh ho trn hnh 6.11 rt ging vi l thuyt v s dch chuyn ca ng Phillips ngn hn c ch ra trong hnh 6.9. Vo nm 1973, cc nh hoch nh chnh sch hiu rng Friedman v Phelps c l: khng c s nh i gia lm pht v tht nghip trong di hn.

4.3S dch chuyn ca ng Phillips: vai tr ca cc c sc cung

Vo nm 1968, Friedman v Phelps nhn nh rng nhng thay i trong lm pht d kin lm dch chuyn ng Phillips v kinh nghim thu nhp c vo u nhng nm 1979 thuyt phc hu ht cc nh kinh t tin rng Friedman v Phelps c l. Song trong vng vi nm, cc nh kinh t tp trung s ch vo mt ngun khc lm dch chuyn ng Phillips ngn hn: cc c sc i vi tng cung.

Trong thi k ny, s dch chuyn c ch khng xut pht t cc gio s kinh t M, m t cc nc rp. Vo nm 1974, T chc cc nc xut khu du m (OPEC) bt u p t sc mnh th trng vi t cch mt cc ten trn th trng du m th gii nhm lm tng li nhun ca cc nc thnh vin. Cc nc OPEC, chng hn Saudi Arabia, Kuwait v Iraq, ct gim cung ny lm cho gi du tng gp i. S tng mnh m trong gi du th gii l mt v d v c sc cung. C sc cung l s kin tc ng trc tip vo chi ph sn xut ca cc doanh nghip v qua vo gi c ca h; n lm dch chuyn ng tng cung ca nn kinh t v ng Phillips. V d, khi gi du lm tng chi ph sn xut xng, du t, lp t v nhiu sn phm khc, n lm gim lng cung v hng ha v dch v bt c gi cho trc no. Nh phn (a) ca hnh 6.12 ch ra, s gim st ca cung c biu th bng s dch chuyn sang tri ca ng tng cung t AS1 ti AS2. Mc gi tng t P1 ln P2 v sn lng gim t Y1 xung Y2. Kt hp tng gi v gim sn lng i khi c gi l lm pht km suy thoi. S dch chuyn ny ca ng tng cung gn vi s dch chuyn tng t ca ng Phillips ngn hn c v trong phn (b). V cc doanh nghip cn t cng nhn hn sn xut ra mc sn lng thp hn, nn vic lm gim v tht nghip tng. Do mc gi cao hn, t l lm pht tc phn trm thay i trong mc gi so vi nm trc cng cao hn. Nh vy, s dch chuyn ca tng cung dn ti tht nghip cao hn v lm pht cao hn. S nh i ngn hn gia lm pht v tht nghip chuyn sang phi, t PC1 sang PC2. Do phi ng u vi c sc cung bt li, cc nh hoch nh chnh sch ng trc s la chn kh khn gia chng lm pht v chng tht nghip. Nu thu hp tng cu chng lm pht, h s lm tng tht nghip thm na. Nu m rng tng cu chng tht nghip, h s lm tng lm pht ln cao hn na. Ni cch khc, cc nh hoch nh chnh sch ng trc s nh i t mong mun hn gia lm pht v tht nghip so vi trc khi c s dch chuyn ca ng tng cung. H phi sng chung vi t l lm pht cao hn ti bt k t l tht nghip no hoc vi t l tht nghip cao hn ti bt k t l lm pht no hoc mt kt hp no ca mc tht nghip cao hn v lm pht cao hn. Mt cu hi quan trng l s dch chuyn bt li ca ng Phillips ch c tnh tm thi hay lu di. Cu tr li ph thuc vo vic mi ngi iu chnh k vng ca h v lm pht nh th no. Nu mi ngi coi s gia tng lm pht do c sc cung gy ra l s lch lc tm thi, lm pht d kin s khng thay i v ng Phillips sm tr li v tr c. Nhng nu mi ngi tin rng c sc dn ti mt thi k mi c lm pht cao hn, th lm pht d kin s tng ln v ng Phillips vn nm v tr mi, km mong mun hn.

Hnh 6.12. C sc bt li i vi tng cung. Phn (a) v m hnh tng cu v tng cung. Khi ng tng cung dch chuyn sang tri t AS1 ti AS2, im cn bng chuyn t im A ti im B. Sn lng gim t Y1 ti Y2 v mc gi tng t P1 ln P2. Phn (b) ch ra nh i ngn hn gia lm pht v tht nghip. S dch chuyn bt li ca ng tng cung chuyn nn kinh t t im c tht nghip thp v lm pht thp (im A) ti im c tht nghip cao hn v lm pht cao hn (im B). ng Phillips ngn hn dch chuyn sang phi t PC1 ti PC2. By gi, cc nh hoch nh chnh sch phi i mt vi s nh i ti t hn gia lm pht v tht nghip. Trong nhng nm 1970, lm pht d kin M gia tng mnh m. S gia tng lm pht d kin ny c lin quan n quyt nh ca Fed v vic thch ng vi c sc cung bng cch lm tng cung tin vi t l cao hn. Nh chng ta thy, cc nh hoch nh chnh sch c coi l thch ng vi c sc cung bt li khi h phn ng bng cch tng tng cu. Do quyt nh chnh sch ny, tnh trng suy thoi do c sc cung gy ra nh hn so vi bnh thng, nhng nn kinh t M phi i mt vi s nh i khng mong mun gia lm pht v tht nghip trong nhiu nm. Tnh hnh cng ti t hn khi vo nm 1979, OPEC mt ln na p t sc mnh th trng ca mnh bng cch lm tng gi du hn gp i. Hnh 6.13 ch ra tnh hnh lm pht v tht nghip ca nn kinh t M trong thi k ny. Vo nm 1980, sau hai c sc cung do OPEC gy ra, nn kinh t M c t l lm pht hn 9% v t l tht nghip khong 7%. Kt hp lm pht v tht nghip ny hon ton xa l vi s nh i c th t c vo nhng nm 1960. (Trong nhng nm 1960, ng Phillips hm rng t l tht nghip 7% s i km vi t l lm pht ch bng 1%. Mc lm pht trn 9% l iu khng ai ngh ti). Vi ch s khn cng trong nm 1980 gn mc cao lch s, hu nh mi ngi u bt mn vi kt qu hot ng ca nn kinh t. Phn ln do s bt mn ny m Tng thng Jimmy Carter tht bi trong vic ti c c vo thng 11 nm 1980 v b thay th bng Ronald Reagan.

Hnh 6.13. Cc c sc cung trong nhng nm 1970. Hnh ny cho bit s liu hng nm t 1972 n 1981 v t l tht nghip v t l lm pht (tnh bng ch s iu chnh GDP). Trong thi k 1973 1975 v 1978 1981, s gia tng gi du trn th gii dn n lm pht cao hn v tht nghip cao hn.

4.4. Ci gi ca chnh sch ct gim lm pht Vo thng 10 nm 1979, khi OPEC to ra c sc cung bt li i vi nn kinh t th gii ln th hai trong mt thp k, ch tch ca Fed Paul Volcker quyt nh rng n lc phi hnh ng. Volcker c tng thng Carter b nhim vo chc ch tch mi ch hai thng trc v ng bc vo nhim s vi thc rng lm pht t n mc khng th chp nhn c. Vi t cch ngi gim h h thng tin t quc gia, ng cm thy khng c cch no khc l theo ui chnh sch ct gim lm pht - tc l gim t l lm pht. Volcker khng nghi ng rng Fed c th ct gim lm pht nh kh nng ca n trong vic kim sot cung tin. Nhng ci gi phi tr trong ngn hn ct gim lm pht l g? Cu tr li cho cu hi ny t chc chn hn nhiu. 4.4.1. T l hy sinh ct gim t l lm pht, Fed phi theo ui chnh sch tin t thu hp. Hnh 6.14 ch ra mt vi nh hng ca mt quyt nh nh vy. Khi Fed lm gim tc tng cung tin, n lm thu hp tng cu. S gim st tng cu n lt n lm gim lng hng ha v dch v m doanh nghip sn xut v s thu hp sn xut dn n vic lm thp hn. Nn kinh t bt u im A trong hnh 6.14 v di chuyn dc theo di hn Phillips ngn hn ti im B vi lm pht thp hn tht nghip cao hn. Theo thi gian, khi mi ngi hiu rng gi tng vi tc chm hn, lm pht d kin gim xung v bi vy ng Phillips ngn hn dch xung di. Nn kinh t chuyn t im B ti im C. Lm pht thp hn v tht nghip tr li t l t nhin ca n.

Hnh 6.14. Chnh sch tin t ct gim lm pht trong ngn hn v di hn. Khi Fed theo ui chnh sch tin t thu hp ct gim lm pht, nn kinh t di chuyn dc theo ng Phillips ngn hn t im A ti im B. Theo thi gian, lm pht d kin gim xung v ng Phillips ngn hn dch xung di. Khi nn kinh t t ti im C, tht nghip tr li t l t nhin ca n. Nh vy, nu mt nc mun ct gim lm pht, n phi chu ng mt thi k tht nghip cao v sn lng thp. Trong hnh 6.14, tn tht ny c biu th bng s di chuyn ca nn kinh t qua im B trong khi n di chuyn t im A ti im C. Quy m tn tht ph thuc vo dc ca ng Phillips v vic k vng v lm pht iu chnh nhanh n mc no khi p li chnh sch tin t mi. Nhiu cng trnh nghin cu xem xt s liu v lm pht v tht nghip c lng tn tht ca chnh sch ct gim lm pht. Pht hin ca cc cng trnh nghin cu ny thng c tm

tt bng mt i lng thng k gi l t l hy sinh. T l hy sinh l s phn trm sn lng hng nm b mt i khi ct gim lm pht 1%. Con s c lng, in hnh ca t l hy sinh l 5%. Ngha l, i vi mi phn trm lm pht c ct gim, ngi ta phi hy sinh 5% sn lng hng nm trong thi k qu . Con s c lng nh vy chc chn lm cho Paul Volcker cm thy lo lng khi ng trc nhim v ct gim lm pht. Lm pht ang leo thang mc gn 10% mi nm. t c mc lm pht va phi, chng hn 4% nm, ng phi ct gim lm pht 6%. Nu mi phn trm gy tn tht 5% sn lng hng nm ca nn kinh t, th vic ct gim lm pht 6% i hi phi hy sinh 30% sn lng hng nm. Theo cc nghin cu v ng Phillips v tn tht ca vic ct gim lm pht, mc hy sinh ny c th tr bng nhiu cch. Vic ct gim ngay lp tc lm pht s lm sn lng st gim 30% trong mt nm duy nht, nhng kt cc nht nh qu khc nghit, ngay c i vi mt ngi quyt tm chng lm pht nh Paul Volcker. Ngi ta cho rng c l s tt hn nu ct gim lm pht trong nhiu nm. Chng hn, nu qu trnh ct gim lm pht din ra trong 5 nm, th sn lng trung bnh ch thp hn xu th 6%, cho d tnh chung cho c thi k ngi ta vn phi hy sinh 30%. Cch tip cn cn t t hn l ct gim lm pht mt cch chm chp trong mt thi k. Khi sn lng s di mc xu th 3% mi nm. Tuy nhin, cho d chn con ng no, th ng nh vic gim lm pht cng khng phi d dng. 4.4.2. K vng hp l v kh nng ct gim lm pht khng au n. ng vo lc Paul Volcker ang cn nhc xem vic ct gim lm pht gy ra tn tht ln n mc no, mt nhm cc gio s kinh t dn u cuc cch mng tri thc c th thch thc trit l truyn thng v t l sinh. Nhm ny bao gm cc nh kinh t hng u nh Robert Lucas, Thomas Sargent v Robert Baro. Cuc cch mng ca h da trn phng php tip cn vi l thuyt v chnh sch kinh t c tn l k vng hp l (rational expectation). Theo l thuyt k vng hp l, khi d bo v tng lai, mi ngi s dng ti u tt c nhng thng tin h c, bao gm c thng tin v cc chnh sch ca chnh ph. Cch tip cn mi ny c hm su sc cho nhiu lnh vc kinh t v m, nhng khng hm no quan trng hn vic vn dng n vo s nh i gia lm pht v tht nghip. Nh Friedman v Phelps ln u tin nhn mnh, lm pht d kin l bin s quan trng gii thch v sao c s nh i gia lm pht v tht nghip trong ngn hn, nhng khng phi trong di hn. S nh i ngn hn bin mt nhanh n mc no cn tu thuc vo tc iu chnh k vng. Nhng ngi ng u trng phi k vng hp l cn c vo phn tch ca Friedman v Phelps lp lun rng khi chnh sch kinh t thay i, mi ngi iu chnh k vng ca h v lm pht mt cch tng ng. Cc cng trnh nghin cu v lm pht v tht nghip tm cch c lng t l hy sinh tht bi trong vic tnh n tc ng trc tip ca ch chnh sch i vi k vng. V vy, theo cc nh l thuyt k vng hp l, cc con s c lng v t l hy sinh khng phi l s nh hng ng tin cy i vi chnh sch. Trong mt bi bo ng nm 1981 c tiu Chm dt bn cuc lm pht ln, Thomas Sargent m t quan im mi ny nh sau: Quan im k vng hp l ph nhn rng c bt k xung lc c hu no tc ng ti qu trnh lm pht hin ti. Quan im ny cho rng doanh nghip v cng nhn gi y i n d kin t l lm pht cao trong tng lai v h thng lng v lm pht di nh sng ca nhng k vng . Song r rng rng mi ngi d kin t l lm pht cao trong tng lai ng l v chnh sch tin t v ti kho hin hnh v hnh ng ca chnh ph m bo chc chn cho cc k vng Mt hm ca quan im ny l c th dng lm pht nhanh chng hn nhiu so vi iu m nhng ngi bnh vc quan im xung lc ch ra, rng cc con s c lng v di thi gian v tn tht ca vic dng lm pht tnh bng sn lng phi b qua l sai lmiu

ny khng hm rng ngi ta c th d dng lm trit tiu lm pht. Ngc li, n i hi s thay i trong ch chnh schVic thay i nh vy tn km bao nhiu nu tnh bng sn lng phi b qua v khong thi gian cn thit n pht huy tc dng mt phn cn tu thuc vo ch cam kt ca chnh ph mnh m v r rng n mc no. Theo Sargent, t l hy sinh c th nh hn nhiu so vi hm ca cc con s c lng trc . D nhin trong trng hp cc oan nht, n c th bng khng. Nu chnh ph a ra cam kt ng tin cy l s thc hin chnh sch lm pht thp, mi ngi s hnh ng hp l n mc h thp k vng ca h v lm pht ngay lp tc. ng Phillips ngn hn s dch xung di v nn kinh t nhanh chng t ti mc lm pht thp m khng gy ra tn tht di dng tht nghip tm thi cao v sn lng tm thi thp. 4.4.3. Chnh sch ct gim lm pht ca Volcker Nh chng ta thy, khi Paul Volcker ng trc trin vng ct gim lm pht t mc nh bng khong 10%, cc chuyn gia kinh t a ra hai d on tri ngc nhau. Mt nhm cc nh kinh t nu ra c lng t l hy sinh v kt lun rng chnh sch ct gim lm pht s gy ra tn tht ln tnh bng sn lng mt i v tht nghip cao. Nhm khc a ra l thuyt k vng hp l v kt lun rng chnh sch ct gim lm pht gy ra tn tht t hn nhiu, thm ch khng gy ra tn tht no. Ai c l? Hnh 6.15 biu th lm pht v tht nghip t 1979 n 1987. Nh bn thy, Volcker thnh cng trong vic ct gim lm pht. Lm pht gim t 10% vo nm 1981 v 1982 xung ch cn khong 4% trong nm 1983 v 1984. Cng lao trong vic ct gim ny hon ton thuc v chnh sch tin t. Chnh sch ti kho trong thi k ny hnh ng theo hng ngc li: S gia tng thm ht ngn sch trong thi k chnh quyn Reagan lm m rng tng cu v c khuynh hng lm tng lm pht. S st gim ca lm pht t 1981 v n 1984 l cng ca cc chnh sch chng lm pht cng rn do ch tch ca Fed Paul Volcker thc hin. Hnh 6.15 ch ra rng chnh sch ct gim lm pht ca Volcker phi tr gi bng t l tht nghip cao. Nm 1982 v 1983, t l tht nghip bng khong 10% - gn 2 ln t l tht nghip khi Paul Volcker c b nhim lm ch tch Fed. ng thi, mc sn xut hng ha v dch v tnh bng GDP thc t thp hn nhiu so vi mc xu th ca n. Chnh sch ct gim lm pht ca Volcker to ra thi k suy thoi trm trng nht trong nn kinh t M k t cuc i suy thoi trong nhng nm 1930.

Hnh 6.15 Chnh sch ct gim lm pht ca Volcker. Hnh ny ghi s liu hng nm t 1979 ti 1987 v t l tht nghip v t l lm pht (tnh bng ch s iu chnh GDP). Chnh sch ct gim lm pht trong thi k ny phi tr gi bng mc tht nghip rt cao trong nm 1982 v 1983. Kinh nghim ny c ph nhn kh nng ct gim lm pht khng au n nh cc nh l thuyt k vng hp l qu quyt khng? Mt s nh kinh t cho rng cu tr li cho cu hi ny l nghn ln c. tri qua bc qu t mc lm pht cao (im A trong c hai hnh v) ti mc lm pht thp (im C), nn kinh t phi chu ng mt thi k au n vi t l tht nghip cao (im B). Nhng c hai l do lm cho chng ta khng bc b kt lun ca cc nh l thuyt k vng hp l nhanh chng nh vy. Th nht, mc d chnh sch ct gim lm pht ca Volcker phi tr ci gi bng mc tht nghip tm thi cao, nhng tn tht khng ln nh nhiu nh kinh t d bo. Hu ht cc con s c lng v t l hy sinh da trn chnh sch ct gim lm pht ca Volcker u nh hn kt qu c lng t s liu trc . C l trong mt chng mc nht nh, quan im cng rn ca Volcker v lm pht tc ng trc tip ti k vng, nh cc nh l thuyt k vng hp l qu quyt. Th hai, v quan trng hn, l mc d Volcker tuyn b rng mc tiu ca chnh sch tin t l ct gim lm pht, nhng phn ln cng chng khng tin li ng. Bi v t ngi ngh rng Volcker c th ct gim lm pht nhanh chng nh vy, nn lm pht d kin khng gim v ng Phillips ngn hn khng dch xung nhanh chng n mc cn thit. Mt s bng chng cho gi thuyt ny c ngun gc d bo c cc cng ty d bo thng mi thc hin. Cc d bo v lm pht ca h gim xung chm hn mc lm pht thc t vo nhng nm 1980. Nh vy, chnh sch ct gim lm pht ca Volcker khng nht thit ph nh quan im k vng hp l cho rng chnh sch ct gim lm pht ng tin cy c th khng gy ra tn tht g. Tuy nhin, thc t cho thy cc nh hoch nh chnh sch khng th gi nh rng mi ngi tin h ngay sau khi h cng b chnh sch ct gim lm pht.

V.Thi i ca Greenspan
T sau thi k lm pht do OPEC gy ra vo nhng nm 1970 v chnh sch ct gim lm pht ca Volcker vo nhng nm 1980, nn kinh t M tri qua thi k lm pht v tht nghip bin ng mc va phi. Hnh 6.16 ch ra lm pht v tht nghip t 1984 n 1999. Thi k ny c gi l thi i Greenspan, sau khi Greenspan c b nhim lm ch tch Qu d tr Lin bang vo nm 1987 thay cho Paul Volcker. Thi i mi bt u bng mt c sc cung thun li. Vo nm 1986, cc nc thnh vin OPEC bt u tranh ci v hn ngch sn xut v hip nh di hn v hn ch cung b v. Gi du m gim khong mt na. Nh hnh 6.16 cho thy, c sc cung thun li ny lm cho c lm pht v tht nghip u gim. T , Fed cn thn trnh lp li nhng sai lm trong chnh sch ca nhng nm 1960, khi tnh trng d cu y tht nghip xung di t l t nhin v lm tng lm pht. Khi tht nghip gim xung v lm pht tng ln vo nm 1989 v 1990, Fed tng li sut v thu hp tng cu, gy ra mt cuc suy thoi nh vo nm 1991. Tht nghip khi tng ln mc cao hn cc con s c lng v t l t nhin v lm pht mt ln na li gim xung.

Hnh 6.16. Thi i Greesnpan. Hnh ny ghi s liu hng nm t 1984 n 1999 v t l tht nghip v t l lm pht (tnh bng ch s iu chnh GDP). Trong phn ln thi k ny, Alan Greesnpan l ch tch Qu d tr Lin bang. Quy m bin ng ca tht nghip v lm pht tng i nh. Nhng nm cn li ca thp k 1990 chng kin mt thi k phn vinh kinh t, lm pht gim xung u n gn ti khng vo cui thp k. Tht nghip cng gim xung i cht, lm cho nhiu nh quan st tin rng t l tht nghip t nhin gim xung. Mt phn cng lao i vi thnh tu kinh t tt p ny thuc v Alan Greenspan v cng s ca ng Qu d tr Lin bang, bi v lm pht thp ch c th t c bng chnh sch tin t thn trng. Nhng nh nghin cu tnh hung di y cho thy, may mn n di dng cc c sc cung thun li cng l mt phn ca cu chuyn. Tng lai s nh th no? Cc nh kinh t hc v m phi chu ting xu v nhng d bo ca h, nhng mt s bi hc trong qu kh l r rng. Trc ht, khi Fed cn thn trng trong kim sot cung tin, qua n nh tng cu, th khng c l do g cho php lm pht nng mt cch khng cn thit, nh xy ra vo nhng nm 1960. Th hai, kh nng nn kinh t phi chu c sc cung bt li nh xy ra vo nhng nm 1970 lun lun tn ti. Nu iu khng may xy ra, cc nh hoch nh chnh sch s c t la chn ng u vi s nh i km mong mun nht gia lm pht v tht nghip. Nh vy mc ny trnh by t tng ca cc nh kinh t v vic lm pht v tht nghip tin trin nh th no qua thi gian. Chng ta bn v t tng ca nhiu nh kinh t hng u ca th k 20: t ng Phillips, Samuelson v Solow n gi thuyt t l t nhin ca Friedman v Phelps cng nh l thuyt k vng hp l ca Lucas, Sargent v Barro. Bn ngi trong nhm ny nhn gii Nobel v cng trnh nghin cu kinh t ca h v c nhiu kh nng s cn li s nhn c danh hiu trong nhng nm ti. Mc d s nh i gia lm pht v tht nghip to ra nhiu o ln v tri thc trong 40 nm qua, nhng mt s nguyn tc hnh thnh m ngy nay chng ta u nht tr. Sau y l gii thch ca Milton Friedman vo nm 1958 v mi quan h gia lm pht v tht nghip: Lun lun c s nh i tm thi gia lm pht v tht nghip, nhng khng c s nh i lu di. S nh i tm thi khng pht sinh t lm pht ni chung, m t lm pht khng d kin, tc t t l lm pht ngy cng gia tng. Nim tin ph bin rng c s nh i lu di ch l s ln ln mang tnh hc ng gia ci cao v ci ang tng, iu m chng ta ai cng bit di dng n gin hn. T l lm pht ngy cng tng c th lm gim tht nghip, song t l lm pht cao th khng. Nhng bn c th hi tm thi l bao lu?....Mankiw tr li rng ti c th liu lnh d bo vi t cch ngi suy on c nhn da vo mt s bng chng lch s, rng cc tc ng ban u ca t l lm pht cao hn v khng d kin c th ko di t hai n nm nm.

Ngy nay sau hn 30 nm, tuyn b ny vn cn l cch trnh by ngn gn quan im ca hu ht cc nh kinh t v m. ng Phillips m t mi quan h nghch gia lm pht v tht nghip. Bng cch m rng tng cu, cc nh hoch nh chnh sch c th chn mt im trn ng Phillips c lm pht cao hn v tht nghip thp hn. Bng cch thu hp tng cu, cc nh hoch nh chnh sch c th chn mt im trn ng Phillips c lm pht thp hn v tht nghip cao hn. S nh i gia lm pht v tht nghip m t bng ng Phillips ch ng trong ngn hn. Trong di hn, lm pht d kin iu chnh i vi nhng thay i trong lm pht thc t ng Phillips dch chuyn. Kt qu l, ng Phillips di hn thng ng ti t l tht nghip t nhin. ng Phillips ngn hn cn dch chuyn khi c cc c sc tc ng ti tng cung. Cc c sc cung bt li, chng hn gi du th gii tng vt trong nm 1970 em li cho cc nh hoch nh chnh sch s nh i km mong mun hn gia lm pht v tht nghip. Ngha l sau mt c sc cung bt li, cc nh hoch nh chnh sch phi chp nhn t l lm pht cao hn ti mi t l tht nghip cho trc hoc t l tht nghip cao hn ti mi t l lm pht cho trc. Khi Fed hn ch mc tng cung tin ct gim lm pht, n di chuyn nn kinh t dc ng Phillips ngn hn, dn tht nghip tm thi cao. Ci gi ca vic ct gim lm pht ph thuc vo ch k vng v lm pht gim xung nhanh chng n mc no. Mt s nh kinh t lp lun rng cam kt ct gim lm pht c mi ngi tin tng c th lm gim tn tht do chnh sch ct gim lm pht gy ra, bi v qu trnh iu chnh k vng din ra nhanh chng hn.

VI.Bi tp v vn dng
1. Gi s t l tht nghip t nhin l 6%. Trn cng mt h trc to , hy v hai ng Phillips c th dng m t bn tnh hung di y. t tn cho nhng im ch ra v tr ca nn kinh t trong mi trng hp: a. Lm pht thc t 5% v lm pht d kin 3%. b. Lm pht thc t 3% v lm pht d kin 5%. c. Lm pht thc t 5% v lm pht d kin 5%. d. Lm pht thc t 3% v lm pht d kin 3%. 2. Hy minh ho cc tc ng ca cc din bin sau trn di hn Phillips ngn hn v di hn. Hy nu ra cc l do kinh t lm c s cho cu tr li ca bn. a. S gia tng t l tht nghip t nhin. b. S st gim ca gi du nhp khu. c. S gia tng chi tiu ca chnh ph. d. S gim st ca lm pht d kin. 3. Gi s s gim st trong chi tiu ca ngi tiu dng gy ra suy thoi a. Hy minh ho cho nhng thay i trong nn kinh t bng cch s dng c ng tng cung/tng cu v ng Phillips. iu g xy ra i vi lm pht v tht nghip trong ngn hn? b. By gi gi s rng theo thi gian, lm pht d kin thay i. iu g xy ra i vi v tr ca ng Phillips ngn hn? Sau khi suy thoi qua i, nn kinh t i mt vi kt hp lm pht tht nghip thun li hn hay bt li hn?

4. Gi s Fed tin rng t l tht nghip t nhin l 6% trong khi m t l lm pht thc t l 5,5%. Nu Fed ra quyt nh chnh sch da trn nim tin ca mnh, th iu g s xy ra. 5. Gi u t gim mnh nm 1996 v vo nm 1998 gim mnh hn mt ln na. a. Hy ch ra tc ng ca s thay i trn c ng tng cung/tng cu v ng Phillips. iu g s xy ra i vi lm pht v tht nghip trong ngn hn. b. Tc ng ca s kin ny c hm rng khng c nh i ngn hn gia lm pht v tht nghip khng? V sao khng? 6. Gi s Qu d tr Lin bang tuyn b n s theo ui chnh sch tin t thu hp ct gim t l lm pht. Cc iu kin sau s lm cho suy thoi nghim trng hn hay bt nghim trng hn? Hy gii thch? a. Hp ng tin lng c thi hn ngn. b. C t nim tin vo quyt tm ct gim lm pht ca Fed. c. K vng v lm pht iu chnh nhanh chng i vi lm pht thc t. 7. Mt s nh kinh t tin rng ng Phillips tng i dc v dch chuyn nhanh chng phn ng li nhng thay i trong nn kinh t. So vi cc nh kinh t c quan im i lp, h c thch chnh sch thu hp ct gim lm pht hn khng? 8. Hy hnh dung ra nn kinh t m trong tt c cc loi tin lng u quy nh theo hp ng 3 nm. Trong nn kinh t , Fed tuyn b s thay i ngay lp tc chnh sch tin t ct gim lm pht. Mi ngi trong nn kinh t tin vo tuyn b ca Fed. Ct gim lm pht ny c t tn km khng? V sao c v v sao khng? Fed phi lm g gim tn tht ca vic ct gim lm pht? 9. Gi s mi ngi ght lm pht, v sao cc nh lnh o c c khng phi lc no cng ng h ct gim lm pht? Cc nh kinh t tin rng cc nc c th gim tn tht ca vic ct gim lm pht bng cch cho ngn hng trung ng ca h ra cc quyt nh chnh sch tin t m khng c s can thip ca cc nh chnh tr. Ti sao li c th nh vy. Gi s cc nh hoch nh chnh sch ca Fed chp nhn l thuyt v ng Phillips ngn hn cng nh gi thuyt t l t nhin v mun gi cho tht nghip gn t l t nhin ca n. Tht khng may, v t l tht nghip t nhin c th thay i theo thi gian, nn h tin chc v gi tr ca t l t nhin. Theo bn, h nn ch n bin s kinh t v m no khi thc thi chnh sch tin t?

Chng 7. L thuyt Kinh T V M v nn kinh t m

hiu c nhng yu t no quyt nh cn cn thng mi ca mt quc gia v cc chnh sch ca chnh ph c th nh hng n n nh th no, chng ta cn mt l thuyt kinh t v m v nn kinh t m. Trong chng trc gii thiu mt s bin s kinh t v m c bn dng miu t mi quan h ca mt nn kinh t vi cc nc khc nh xut khu rng, u t nc ngoi rng, t gi hi oi danh ngha v thc t. Chng ny s pht trin mt m hnh cho bit nhng lc lng quyt nh cc bin s ny v mi quan h gia chng vi nhau. pht trin m hnh pht trin v m nh vy v nn kinh t m, chng ta cn c vo phn tch trc y theo hai hng quan trng. Th nht, GDP ca nn kinh t trong m hnh ny c coi l cho trc. Chng ta gi nh rng sn lng hng ha v dch v ca nn kinh t hin c dng chuyn cc yu t u vo ny thnh sn phm. Th hai, gi c ca nn kinh t trong m hnh cng c gi nh l c nh. Chng ta gi nh rng, gi c iu chnh lm cn bng cung v

cu v tin. Ni cch khc, chng ny coi nhng bi hc rt ra trong chng trc v qu trnh xc nh sn lng v mc gi ca nn kinh t l im xut pht. Mc tiu ca m hnh trong chng ny l lm sng t nhng lc lng quyt nh cn cn thng mi v t gi hi oi. V mt ngha no , th y l mt m hnh n gin: n ch vn dng cc cng c cung cu vo nn kinh t m. Song m hnh ny cng phc tp hn m hnh khc m chng ta nghin cu v n xem xt cng mt lc hai th trng c quan h vi nhau, l th trng vn vay v th trng ngoi t. Sau khi thit lp m hnh cho nn kinh t m, chng ta s s dng n kim tra xem cc bin c v chnh sch nh hng n cn cn thng mi v t gi hi oi nh th no. Sau , chng ta c th xc nh nhng chnh sch ca chnh ph c kh nng nht trong vic o ngc tnh trng thm ht cn cn thng mi.

I.Nhng khi nim c bn

1.1. Gi c cho giao dch quc t: t gi hi oi thc t v danh ngha. Cho n nay chng ta tho lun v lung chu chuyn hng ha v vn gia cc quc gia. Bn cnh cc bin lng ny, cc nh kinh t v m cn nghin cu cc bin s phn nh gi c ca giao dch quc t. Cng ging nh trn bt c th trng no, gi c ng vai tr quan trng trong vic phi hp ngi mua v bn: gi quc t phi hp quyt nh ca ngi tiu dng v sn xut khi h tng tc vi nhau trn th trng th gii. y, chng ta bn hai loi gi c quan trng nht l t gi hi oi danh ngha v t gi hi oi thc t. T gi hi oi danh ngha T gi hi oi danh ngha l t l m ti mt ngi i ng tin ca mt quc gia ny ly mt ng tin quc gia khc. V d khi n ngn hng, bn thy ngi ta nim yt 80 yn/ la. Nu a cho ngn hng mt la, h s a li cho bn 80 yn Nht; v nu bn a cho ngn hng 80 yn, h s a li bn 1 la. Trong thc t, ngn hng nim yt gi bn v mua yn khc nhau. Mc chnh lch ny l mt trong nhng ngun to ra li nhun ca ngn hng cho vic cung ng dch v ny. n gin ha vn , chng ta b qua chnh lch ny. T gi hi oi c th c biu din di hai dng. Nu t gi hi oi l 80 yn mt la th n cng l 1/80 (=0.0125) la mt yn. Nu t gi hi oi thay i sao cho mt la c th i c nhiu ngoi t hn, chng ta ni l s ln gi ca ng la. Nu t gi hi oi thay i sao cho mt la mua c t ngoi t hn, ta ni l s xung gi ca ng la. C th c lc no bn thy cc phng tin truyn thng ni rng ng la mnh hay yu. Cc thut ng ny thng c dng ch s thay i trong t gi hi oi danh ngha. Khi mt ng tin ln gi, ngi ta ni ng tin mnh ln v n c th mua c nhiu ngoi t hn. Ngc li, khi mt ng tin xung gi, ngi ta ni n yu i. i vi bt k nc no, chng ta cng thy c nhiu t gi hi oi danh ngha. ng la M c th dng mua ng Vit nam, yn Nht, bng Anh, Peso Mhic,v.vKhi nghin cu nhng s thay i trong t gi hi oi, cc nh kinh t thng s dng cc ch s c tnh bng s bnh qun ca nhiu t gi hi oi. Cng nh ch s gi bn l chuyn nhiu loi gi trong nn kinh t thnh mt i lng duy nht phn nh mc gi, ch s t gi hi oi chuyn cc t gi hi oi khc nhau thnh mt i lng duy nht phn nh gi tr quc t ca ng tin. Cho nn, khi cc nh kinh t ni ng la ln gi hay xung gi, h thng m ch mt ch s t gi hi oi tnh n nhiu t gi hi oi c bit. T gi hi oi thc t

T gi hi oi thc t l t l m ti mt ngi trao i hng ha v dch v ca cc nc ny ly hng ha v dch v ca nc khc. V d khi mua hng, bn thy kt bia c c gi gp i kt bia M. Chng ta c th ni rng t gi hi oi thc t l 1/2 kt bia c bng 1 kt bia M. Hy ch rng tng t nh t gi hi oi danh ngha, chng ta biu hin t gi hi oi thc t bng s n v hng ha nc ngoi trn mt n v hng ha trong nc. T gi hi oi danh ngha v thc t c quan h mt thit vi nhau. hiu ti sao, chng ta hy xt v d sau. Gi s mt gi la ca M bn c 100 la, v mt gi la ca Nht bn c 16.000 yn. T gi hi oi thc t gia la ca M v la ca Nht l bao nhiu? tr li cu hi ny trc tin ta s dng t gi hi oi danh ngha chuyn cc loi gi v cng mt ng tin. Nu t gi hi oi danh ngha l 80 yn mt la v gi la ca M l 100 la mt gi, th gi la ca M s l 8.000 yn mt gi la. La ca M r bng mt na la ca Nht. T gi hi oi thc t l 1/2 gi la ca Nht trn mt gi la ca M. Chng ta c th tm tt cch tnh t gi hi oi thc t ny bng cng thc sau:

T gi hi oi thc t =

T gi hi oi danh ngha x Gi trong nc Gi nc ngoi S dng s liu trong v d ta c:

T gi hi oi thc t =

(80 yn mt la) x (100 la gi la ca M) 16.000 yn gi la ca Nht

8.000 yn gi la caM 16.000 yn gi la ca Nht = 1/2 gi la ca Nht trn mt gi la ca M

Nh vy t gi hi oi thc t ph thuc vo t gi hi oi danh ngha v hng ha ca hai nc tnh bng ng tin trong nc ca h. Ti sao t gi hi oi thc t li quan trng? C th bn cng on ra, t gi hi oi thc t l yu t then cht quyt nh vic nc s xut v nhp khu bao nhiu. V d, khi cng ty Ch Ben quyt nh mua la ca M hay ca Nht d tr, n quan tm n vic la ca nc no r hn. T gi hi oi thc t a ra cu tr li cho mi quan tm ny. V d khc l bn phi quyt nh xem s i ngh mt u, Phuket thuc Thailand hay Bali thuc Indonesia. Bn hi gi khch sn Phuket (tnh baht) v gi khch sn Bali (tnh bng rupi) v t gi baht v rupi. Nu mun quyt nh i ngh mt u bng cch so snh chi ph, th nh vy bn ang ra quyt nh da vo t gi hi oi thc t. Khi nghin cu nn kinh t vi t cch mt tng th, kinh t v m quan tm n mc gi c chung, ch khng phi n gi ca cc hng ha c bit. Ngha l, tnh t gi hi oi thc t, ngi ta s dng ch s gi, chng hn ch s gi tiu dng, mt ch s cho bit gi ca mt gi hng ha v dch v. Bng cch s dng mt ch s gi cho gi hng ha M (P) v mt ch s gi cho gi hng nc ngoi (P*), v t gi hi oi danh ngha gia ng la v ng tin nc ngoi (e), chng ta c th tnh t gi hi oi thc t chung gia M v cc nc khc nh sau:

T gi hi oi thc t = (e x P) / P* T gi hi oi thc t ny cho bit gi mt gi hng ha v dch v sn xut trong nc so vi mt hng ha v dch v nc ngoi. T gi hi oi thc t ca mt nc l nhn t ch cht quyt nh xut khu rng ca n v hng ha v dch v. S xung gi (gim) trong t gi hi oi thc t ca M hm hng ha ca M tr nn r hn so vi hng ngoi. S thay i ny khuyn khch c ngi tiu dng trong nc v nc ngoi mua nhiu hng ca M hn v mua t hng ngoi hn. Kt qu l, xut khu ca M tng. Tri li, s ln gi (tng) trong t gi hi oi thc t ca M c ngha l hng ha M tr nn t hn so vi hng ngoi v xut khu rng ca M gim. 1.2. L thuyt u tin v xc nh t gi hi oi: s ngang bng sc mua T gi hi oi thay i ng k theo thi gian. Trong nm 1970, mt la c th mua c 3,65 mc c hoc 627 lia . Trong nm 1998, mt la M mua c 1,76 mc c hoc 1737 lia . Ni cch khc, trong giai on ny gi tr ca la gim hn mt na so vi ng mc v tng gp i so vi ng lia. Nguyn nhn no gy ra nhng s thay i ln v ngc chiu ny? Cc nh kinh t pht trin rt nhiu m hnh l gii qu trnh hnh thnh t gi hi oi v mi l thuyt ch tp trung vo mt s lc lng nht nh. y, chng ta xem xt m hnh n gin nht l gii t gi hi oi c gi l l thuyt ngang bng sc mua. L thuyt ny qu quyt rng mt n v ca mt ng tin nht nh cn c kh nng mua mt lng hng ha nh nhau tt c cc nc. Cc nh kinh t tin rng l thuyt ngang bng sc mua cho bit qu trnh xc nh t gi hi oi trong di hn. By gi chng ta hy xem xt l thuyt xc nh t gi hi oi di hn ny da vo cn c no, cng nh nhng hm v hn ch ca n. 1.2.1. Logc c bn ca l thuyt ngang bng sc mua L thuyt ngang bng sc mua da trn mt nguyn l gi l quy lut mt gi. Nguyn l ny cho rng hng ha phi c bn vi mc gi nh nhau mi ni. Nu khng, s c nhng c hi kim li nhun cha c khai thc. V d, gi s gi c tra An giang thp hn Tp. HCM. Mt ngi c th mua c tra An giang vi gi 40 ngn ng mt kg v bn li Tp. HCM vi gi 50 ngn ng mt kg, qua kim c li nhun l 10 ngn mt kg t s chnh lch gi. Qu trnh tn dng s chch lch cc th trng khc nhau gi l hnh vi o hi (hay arbit). Trong v d ca chng ta, do mi ngi tn dng c hi o hi, nn h lm tng cu v c An giang v tng cung v c Tp. HCM. Gi c tng An giang p li s gia tng ca cu v gim Tp. HCM p li s gia tng ca cung. Qu trnh ny tip din cho n khi gi trn hai th trng bng nhau. By gi chng ta hy xt xem l thuyt ngang bng sc mua c vn dng nh th no vo th trng quc t. Nu mt la (hay bt c ng tin no khc) c th mua c nhiu c ph Vit nam hn M, cc nh bun quc t c th kim li bng cch mua c ph Vit nam v bn li M. Vic xut khu c ph t VN sang M s lm gi c ph VN tng trong khi gi c ph M gim. Cui cng, quy lut mt gi cho rng mt la c th mua c mt lng c ph nh nhau tt c cc nc. Lgc ny dn chng ta n quy lut mt gi. Theo l thuyt ny, mt ng tin phi c sc mua nh nhau tt c cc nc. Ngha l, 1 la M c th mua c mt lng hng ha nh nhau M v Nht v mt yn c th mua c mt lng hng ha nh nhau Nht v M. Qu tht tn ca l thuyt ny ni r ni dung ca n. Ngang bng ngha l bng nhau v sc mua ni ln gi tr ca tin. L thuyt ngang bng sc mua ni rng mt n v tin t phi c gi tr thc t nh nhau mi quc gia.

1.2.2. ngha ca l thuyt ngang bng sc mua L thuyt ngang bng sc mua cho bit iu g v t gi hi oi? N cho chng ta bit rng t gi hi oi danh ngha gia hai ng tin ca hai nc ph thuc vo mc gi c cc nc . Nu mt la mua c lng hng ha nh nhau M (gi tnh bng la) v Nht (gi tnh bng ng yn) th s yn trn mt la phi phn nh gi hng ha M v Nht. V d, mt cn c ph c gi 500 yn Nht v 5 la M th t gi hi oi phi bng 100 yn trn mt la (500 yn/5 la = 100 yn/1 la). Nu khng nh vy, sc mua ca la s khng ging nhau hai nc. hiu r hn c cu ny hot ng nh th no, chng ta hy s dng mt s cng thc ton. Gi s P l gi ca mt gi hng ha M tnh bng la, v P* l gi mt gi hng ha Nht tnh bng yn, v e l t gi hi oi danh ngha (s yn m mt la c th mua c). By gi chng ta s xem 1 la c th mua c bao nhiu hng ha trong nc v nc ngoi. trong nc, do gi c l P, nn sc mua ca 1 la l I/P. nc ngoi, 1 la c th i ra e n v ngoi t v c sc mua bng e/P*. cho sc mua ca mt la ngang nhau c hai nc, chng ta c: 1/P = e/P* Bin i phng trnh trn, chng ta c: 1= eP/P* Hy ch rng v tri ca phng trnh l mt hng s, cn v phi l t gi hi oi thc t. Nh vy, nu sc mua ca ng la nh nhau trong nc v nc ngoi, th t gi hi oi thc t - hay gi tng i hng ha trong nc v nc ngoi khng th thay i. xem xem hm phn tch ny i vi t gi hi oi danh ngha, chng ta c th vit li phng trnh trn biu din t gi hi oi danh ngha nh sau: e = P*/P Nh vy, t gi hi oi danh ngha bng t l gia gi nc ngoi tnh bng ngoi t v gi trong nc tnh bng ni t. Theo l thuyt ngang bng sc mua, t gi hi oi danh ngha gia cc ng tin ca hai nc phi phn nh s khc nhau v gi c hai nc. Hm then cht ca l thuyt ny l t gi hi oi danh ngha s thay i nu gi c thay i. Nh chng ta bit trong chng trc, mc gi c ca bt k quc gia no cng s iu chnh cn bng cung v cu v tin. Do t gi hi oi danh ngha ph thuc vo mc gi c, n cng ph thuc vo cung v cu v tin mi nc. Khi ngn hng trung ng ca mt nc tng cung ng tin t v lm cho gi c tng, ng tin ca nc s xung gi so vi cc ng tin khc trn th gii. Ni cch khc, khi ngn hng trung ng in lng tin ln, ng tin ca n s mt gi c khi tnh bng lng hng ha v dch v m n c th mua v tnh bng lng cc ng tin ca nc khc m n c th mua. By gi, chng ta c th tr li cu hi t ra phn ny: ti sao la M mt gi so vi mc c v tng gi so vi lia ? Cu tr li l c theo ui chnh sch tin t cht hn, cn theo ui chnh sch tin t lng hn vi M. T nm 1970 n nm 1998, lm pht M l 5,3% mt nm. Ngc li, lm pht c l 3,5% v l 9,6%. Nh vy, do gi c M tng nhanh hn c, nn la gim gi so vi mc. Tng t nh vy, do gi c M gim so vi , nn gi tr la tng vi lia. 1.2.3. Nhng hn ch ca l thuyt ngang bng sc mua L thuyt ngang bng sc mua l m hnh n gin nht cho bit t gi hi oi danh ngha danh ngha c xc nh nh th no. L thuyt ny c th gii thch tt hin tng kinh t. c bit,

n gii thch cc xu hng di hn nh s xung gi ca la so vi mc c v s ln gi ca la so vi ng lia. ng thi, n c th l gii nhng thay i ln trong t gi hi oi danh ngha xy ra khi c siu lm pht. Tuy nhin, l thuyt ngang bng sc mua khng hon ton chnh xc. Ngha l, t gi hi oi lun thay i m bo rng 1 la lun c gi tr thc t nh nhau tt c cc nc. C hai l do khin cho l thuyt ngang bng sc mua khng phi lc no cng ng trong thc t. L do th nht l c rt nhiu mt hng kh em ra trao i. Hy tng tng ra rng gi ct tc Pari cao hn New York. Mt s ngi c th trnh ct tc Pari v mt s th co c th chuyn t M n Pari. Nhng nhng hnh vi arbit qu yu c th xa i s chnh lch gi. Khi mc sai lch so vi s ngang bng sc mua c th ko di v mt la (hay 1 franc) c th vn tip tc mua c t dch v ct tc Pari hn so vi New York. L do th hai lm cho l thuyt ngang bng sc mua khng lun ng l ngay c hng ha trao i c khng phi lc no cng thay th cho nhau khi chng c sn xut cc nc khc nhau. V d, mt s ngi tiu dng thch bia c hn bia M. Ngoi ra, s thch ca ngi tiu dng cn thay i theo thi gian. Nu t nhin bia c t nhin c a chung hn, s gia tng nhu cu s lm tng gi bia c. Kt qu l, mt la hay mc c c th mua c nhiu bia hn M so vi c. Bt chp s chnh lch gi ny trn hai th trng, c hi arbit c th vn khng tn ti v ngi tiu dng khng coi hai loi bia ny tng ng nhau. Nh vy, v mt s hng ha khng trao i c v mt s hng ha trao i c khng thay th hon ho cho nhau, nn l thuyt ngang bng sc mua khng phi l thuyt hon ho l gii t gi hi oi. V l do ny m t gi hi oi thc t thay i theo thi gian. Tuy nhin, l thuyt ngang bng sc mua l bc i u tin tm hiu t gi hi oi. Nguyn l c bn: khi t gi hi oi thc t chch so vi d on ca l thuyt ngang bng sc mua, cng chng c ng c mnh hn vn chuyn hng ha gia cc quc gia. D cc lc lng ng sau l thuyt ngang bng sc mua khng c nh t gi thc t, chng cho chng ta mt l do hy vng rng nhng thay i trong t gi hi oi thc t l nh v c thnh cht tm thi. Kt qu l, nhng s thay i ko di v ln trong t gi hi oi danh ngha phn nh nhng thay i ca mc gi trong nc v quc t.

NGHIN CU TNH HUNG: ch bn v hamburger

Khi cc nh kinh t vn dng l thuyt ngang bng sc mua l gii t gi hi oi, h cn s liu v gi ca mt gi hng ha cc nc khc nhau. Mt phn tch kiu nh vy c t Nh kinh t, mt t tp ch quc t, thc hin. Thnh thong t tp ch ny thu thp s liu v mt gi hng ha bao gm hai ming bt tt, nc st c bit, rau dip, ph mt, da chua, bnh m nhn vng. N c gi l Big Mac v c bn trong cc quy hng ca McDonald trn khp th gii. Khi c s liu v gi ca Big Mac tnh bng ng ca hai nc, chng ta c th tnh c t gi hi oi m l thuyt ngang bng sc mua d bo. T gi hi oi d bo l mc lm cho gi ca Big Mac nh nau hai nc. V d nh nu gi ca Big Mac l 2 la M v 200 yn Nht, l thuyt ngang bng sc mua d bo t gi l 100 yn trn mt la. L thuyt ngang bng sc mua ng n mc no khi vn dng vo gi ca Big Mac? Sau y l mt vi v d t Nh kinh t s ra ngy 3 thng 4 nm 1999, khi gia 1ca Big Mac M l 2,43 la.

Nc Nht Nga c Braxin Anh

Gi ca chic Big Mac 4500 lia 294 yn 33.5 rp 4,95 mc 2,95 rian 1,9 bng

T gi hi oi d bo 1852 lia/ la 121 yn/ la 13,8 rp/ la 204 mc/ la 1,21 rian/ la 0,78 bng/ la

T gi hi oi thc t 1799 lia/ la 120 yn/ la 24,7 rp/ la 1,82 mc/ la 1,73 rian/ la 0,62 bng/ la

Bn c th thy rng t gi hi oi d bo v t gi hi oi thc t khng hon ton bng nhau. Xt cho cng, hot ng c-bt quc t i vi BigMac khng d dng. Song hai t gi hi oi lun lun nm trong mt khong nht nh. S ngang bng sc mua khng phi khng phi l mt l thuyt chnh xc v t gi hi oi, nhng n thng cho ta mt con s c tnh gn ng kh hp l.

II.Cung, cu v vn vay v th trng ngoi t

hiu c cc lc lng hot ng trong mt nn kinh t m, chng ta tp trung vo cung v cu trn hai th trng. Th nht l th trng vn vay, ni phi hp tit kim v u t c kinh t (bao gm c u t nc ngoi rng ca n). Th hai l th trng ngoi t, ni mi ngi gp g i ni t ly ng tin ca cc nc khc. Trong phn ny, chng ta s tho lun v cung v cu trn tng th trng. Trong phn tip theo, chng ta s gn cc th trng ny li vi nhau l gii trng thi cn bng chung ca nn kinh t m. 2.1. Th trng vn vay Khi phn tch h thng ti chnh trong nn kinh t ng, chng ta a ra gi nh rng h thng ti chnh ch bao gm mt th trng c gi l th trng vn vay. Tt c nhng ngi tit kim v i vay u n th trng ny. Trong mt th trng nh vy, ch c mt li sut tn ti. N va l thu nhp t tit kim, va l chi ph i vay. hiu c th trng vn vay trong nn kinh t m, im xut pht s l ng nht thc tho lun trong chng trc: S = I + NFI Tit kim = u t trong nc + u t ngoi rng Bt c khi no mt quc gia tit kim mt la t thu nhp ca n, th n c th dng ng la mua hng u t trong nc hoc mua ti sn nc ngoi. Hai v ca ng nht thc trn i din hai pha ca th trng vn vay. Cung v vn vay bt ngun t tit kim quc gia (S). Cu v vn vay bt ngun t u t trong nc (I) v u t ngoi rng (NFI). Cn ch rng vic mua ti sn lm tng cu v vn, bt k ti sn c ngun gc trong nc hay nc ngoi. Do u t nc ngoi rng c th m hay dng, n s lm tng hoc gim cu v vn vay v pht sinh t u t trong nc. Nh chng ta bit trong phn tho lun trc y v th trng vn vay, lng cung v lng cu v vn vay ph thuc vo li sut thc t. Li sut thc t cao hn khuyn khch tit kim v bi vy lm tng lng cung v vn vay. Nhng li sut thc t cao hn cng lm tng chi ph i vay ti tr cho cc d n u t: Do n cn tr u t v lm gim lng cu v vn vay.

Bn cnh nh hng i vi tit kim quc gia v u t trong nc, li sut thc t trong nc cn tc ng ti u t nc ngoi rng. hiu ti sao, chng ta hy xem xt hai qu h tng, mt M v mt c. Hai qu ny ang cn nhc vic mua hoc tri phiu chnh ph M hoc tri phiu chnh ph c. Quyt nh ca cc qu tng h ny mt phn da trn vic so snh li sut M v c. Khi li sut thc t M tng ln, tri phiu chnh ph M tr nn hp dn hn i vi c hai qu ny. Do , vic tng li sut thc t M s lm gim nhu cu mua ti sn nc ngoi ca ngi M v khuyn khch ngi nc ngoi mua ti sn M. Do c hai l do ny, li sut thc t cao hn s lm gim u t nc ngoi rng ca M. Chng ta biu din th trng v vn vay trn th cung cu quen thuc trong hnh 7.1 Ging nh trong phn tch trc ca chng ta v h thng ti chnh, ng cung dc ln v li sut cao hn lm tng lng cung vn vay v ng cu dc xung v li sut cao hn lm gim lng cu v vn vay. Cu ca th trng vn vay gi y biu th hnh vi ca c u t trong nc v u t nc ngoi rng. Ngha l nn kinh t m, cu v vn vay khng ch pht sinh t nhng ngi mun vay tin mua hng u t trong nc, m cn t nhng ngi mun vay tin mua ti sn nc ngoi. Li sut iu chnh cn bng cung v cu v vn vay. Nu li sut nm di li sut cn bng, lng cung v vn vay. Lng thiu ht vn vay s y li sut ln. Ngc li, nu li sut nm trn mc cn bng, lng cung v vn vay s ln hn lng cu v vn vay. Kt qu l, lng d cung v vn vay s gy p lc y li sut xung. Ti mc li sut cn bng, lng cung v vn vay s ng bng lng cu v vn vay. Ngha l, ti mc li sut cn bng, lng vn m cng chng mun tit kim ng bng lng u t trong nc cng vi u t nc ngoi rng mong mun.

Hnh 7.1. Th trng vn vay. 2.2. Th trng ngoi t. Th trng th hai trong m hnh kinh t m ca chng ta l th trng ngoi t. Nhng ngi tham gia th trng ny trao i gia ng la v cc ngoi t. biu th ngoi t, chng ta bt u vi mt ng nht thc khc t chng trc: NFI = NX u t nc ngoi rng = Xut khu rng ng nht thc ny cho bit rng s chnh lch gia lng mua v bn ti sn nc ngoi rng (NFI) bng s chnh lch gia xut khu v nhp khu hng ho v dch v (NX). V d nh khi xut khu rng ca M l dng, ngi nc ngoi ang mua nhiu hng ho v dch v M hn l ngi M mua hng ho v dch v nc ngoi. Trong trng hp , ngi M dng nhng ng tin d tha sau khi mua hng ho v dch v nc ngoi nh th no? Chc chn h phi

nm gi thm ti sn nc ngoi. Tc ng dng ln u t nc ngoi rng ca M. Ngc li, nu xut khu rng ca M l m, ngi M ang chi tiu nhiu cho nhp khu hng ho v dch v hn l ngun thu t xut khu. Khong thm ht thng mi ny phi c ti tr bi vic bn cc ti sn nc ngoi do ngi M nm gi v dn n u t nc ngoi rng gim i. M hnh kinh t m ca chng ta gi nh rng hai v ca ng nht thc ny i din cho hai pha ca th trng ngoi t. u t nc ngoi rng i din cho lng cung la bn ra ti tr vic mua ti sn nc ngoi. V d nh khi mt qu tng h M mun mua mt tri phiu chnh ph Nht, n cn phi i la sang yn trn th trng ngoi t v l tng cung la. Xut khu rng i din cho lng cu v la dng cho mc ch nhp khu rng ca nc ngoi. V d nh khi mt hng hng khng Nht Bn cn mua mt chic my bay Boeing, n cn phi i yn sang la v lm tng cu v la trn th trng ngoi t. Gi c no s cn bng cung v cu trn th trng ngoi t? Cu tr li l t gi hi oi thc t. Nh bit, t gi hi oi l gi c tng i gia hng ho trong nc v hng ho nc ngoi v do n l yu t quyt nh ch cht ca xut khu rng. Khi t gi hi oi thc t ca M tng ln, hng ho M tr nn t hn hng ho nc ngoi. iu ny lm cho hng ho M km hp dn c trong nc v nc ngoi. Kt qu l xut khu ca M gim trong khi nhp khu vo M tng ln .V c hai iu ny, xut khu rng gim i. Nh vy khi ng tin ln gi thc t , lng cu v la trn th trng ngoi t gim i.

Hnh 7.2. Th trung ngoi t.. Hnh 7.2. cho thy ng cung v cu trn th trng ngoi t. ng cu dc xung vi l do m chng ta tho lun l: mt t gi hi oi thc t cao hn s lm cho hng ho M t hn v iu ny lm gim lng cu v la. ng cung la thng ng v lng cung v la xut pht t u t nc ngoi rng khng ph thuc t gi hi oi thc t. Lu rng nh tho lun trc, u t nc ngoi rng ph thuc vo li sut thc t. Khi nghin cu v th trng ngoi t, chng ta coi li sut thc t v u t nc ngoi rng l cho trc. T gi hi oi thc t iu chnh cn bng cung v cu v ngoi t ging nh trn cc th trng hng ho khc. Nu t gi hi oi nm di mc cn bng, lng cung v la s nh hn lng cu v la. Lng thiu ht la trn th trng s y gi la ln. Ngc li, nu t gi hi oi thc t nm trn mc cn bng, lng cung v la s ln hn lng cu v la. D cung v la s lm gim gi ca n. Ti mc t gi hi oi thc t cn bng, cu v la ca ngi nhp khu hng ho M s ng bng lng cung la ca ngi M xut pht t u t nc ngoi rng. Mt im cn ch y l s phn chia cc giao dch thnh cung v cu trong m hnh ny c mt cht nhn o. Trong m hnh ca chng ta xut khu rng to ra cu v la v u t

nc ngoi rng to ra cung v la. Do vy, khi mt ngi sng M nhp khu mt chic xe Nht, m hnh ca chng ta ghi nhn giao dch lm gim cu v la (v xut khu rng gim i), ch khng phi l lm cho lng cung la tng ln. Tng t nh vy, khi mt cng nhn Nht nhn mua mt tri khon chnh ph M, m hnh ca chng ta ghi nhn giao dch lm gim lng cung la v n lm gim u t nc ngoi rng ch khng phi lm cho lng cu v la tng ln. Cch s dng ngn ng ny lc u c v khng t nhin, nhng n s rt hu dng trong cc phn tch hiu ng ca cc chnh sch. 2.3. Trng thi cn bng trong nn kinh t m. Cho n y, chng ta tho lun v cung v cu trn hai th trng vn vay v th trng ngoi t. By gi chng ta s xem xt mi lin h gia hai th trng ny. 2.3.1. u t nc ngoi rng: mi quan h gia 2 th trng Chng ta tho lun xem nn kinh t phi hp bn bin s kinh t v m quan trng nh th no: Tit kim quc gia (S), u t trong nc (I), u t nc ngoi rng (NFI), v xut khu rng (NX). Nhng ng nht thc quan trng cn nh l: S = I + NFI V NFI = NX Trn th trng vn vay, cung xut pht t tit kim quc gia, cu xut pht t u t trong nc v u t nc ngoi rng, li sut thc t s iu chnh cn bng cung v cu. Trn th trng ngoi t, cung bt ngun t u t nc ngoi rng, cu xut pht t xut khu rng, v t gi hi oi thc t iu chnh cn bng cung v cu. u t nc ngoi rng l bin s lin h hai th trng ny vi nhau. Trn th trng vn vay, u t nc ngoi rng l mt trong nhng ngun to ra cu. Mt ngi mun mua ti sn nc ngoi th phi i vay trn th trng vn. Trn th trng ngoi t, u t nc ngoi rng li l ngun cung. Mt ngi mun mua ti sn ca nc khc th phi bn la i i ly tin ca nc . Bin s c bn quyt nh n u t nc ngoi rng, nh chng ta xem xt l li sut thc t. Khi li sut M cao, vic nm gi mt ti sn M s tr nn hp dn v u t nc ngoi ca M thp. Hnh 7.3 ch r mi quan h gia li sut v u t nc ngoi. ng u t nc ngoi rng l cu ni gia th trng vn vay v th trng ngoi t.

Hnh 7.3. u t nc ngoi rng ph thuc vo li sut nh th no. Do mt li sut trong nc cao hn lm ti sn trong nc hp dn hn, n lm gim u t nc ngoi rng. Ch v tr ca s 0 trn trc honh: u t nc ngoi rng c th m hay dng. 2.3.2. Cn bng ng thi trn c 2 th trng

Gi y chng ta c th gn tt c cc khi ca m hnh vi nhau trong hnh 7.4. Hnh ny cho bit th trng vn vay v th trng ngoi t cng quyt nh cc bin s kinh t v m quan trng trong mt nn kinh t m nh th no. Phn (a) biu th th trng vn vay (ly t hnh 7.1). Nh cp trc y, tit kim quc gia l ngun cung v vn vay. u t trong nc v u t nc ngoi to ra cu v vn vay. Li sut v vn vay (r1) s a lng cung v cu v vn vay cn bng vi nhau. Phn (b) cho thy u t nc ngoi rng (ly t hnh 7.3). N cho thy bng cch no m li sut trong phn (a) quyt nh u t nc ngoi rng. Li sut trong nc cao hn s lm cho ti sn trong nc tr nn hp dn hn v iu ny lm gim u t nc ngoi rng. Do , ng u t nc ngoi rng trong phn (b) dc ln trn.

Hnh 7.4. Cn bng thc trong mt nn kinh t m. Trong phn (a) ,cung v cu v vn vay quyt nh li sut thc t. Trong phn (b), li sut quyt nh u t nc ngoi rng, l ngun cung la trn th trng ngoi t. Trong phn (c), cung v cu la trn th trng ngoi hi quyt nh t gi hi oi thc t. Phn (c) ca hnh v biu th th trng ngoi t (ly t hnh 7.2), v u t nc ngoi rng phi c chi tr bng ngoi t, lng u t nc ngoi rng trong phn (b) quyt nh cung v la trn th trng ngoi t. Do t gi hi oi thc t khng nh hng n u t nc ngoi rng, ng cung thng ng. Cu v la xut pht t xut khu rng. V s gim gi ca ng ni t s lm tng xut khu rng, ng cu trn th trng ngoi t dc xung. T gi hi oi thc t cn bng s iu chnh cung v cu la trn th trng ngoi t bng nhau. Hai th trng c m t trong hnh 7.4 quyt nh hai loi gi tng i: li sut thc t v t gi hi oi thc t. Li sut thc t c quyt nh trong phn (a) l gi ca hng ho v dch v hin ti so vi gi ca hng ho v dch v trong tng lai. T gi hi oi thc t c xc nh trong phn (c) l gi c hng ho dch v trong nc so vi hng ho v dch v ca nc ngoi . C hai loi gi tng i ny iu chnh ng thi to ra cn bng trn c hai th trng. Bng cch , chng s xc nh tit kim quc gia, u t trong nc, u t nc ngoi v xut khu rng. Ngay sau y, chng ta s dng m hnh ny xem xt s thay i trong cc bin s khi mt chnh sch hay mt s kin no lm dch chuyn cc b phn cu thnh m hnh.

III.Cc chnh sch v s kin nh hng n mt nn kinh t m nh th no

Sau khi xy dng m hnh cho thy cc bin s kinh t v m ch cht c xc nh nh th no trong nn kinh t m, chng ta xem xt thay i trong chnh sch v cc s kin c nh hng n cn bng ca nn kinh t nh th no. Trong qu trnh phn tch, iu cn nh l m hnh ca chng ta ch bao gm cung v cu trn th trng vn vay v th trng ngoi t. Khi s dng m hnh phn tch bt c bin c no, chng ta c th p dng ba bc. Th nht, xc nh bin c nh hng n ng cung hay ng cu. Th hai, cc ng ny s dch chuyn theo chiu hng no. Th ba, chng ta s dng m hnh cung cu xem nhng dch chuyn ny nh hng nh th no n cn bng ca nn kinh t. 3.1. Thm ht ngn sch chnh ph Khi ln u tin chng ta tho lun v cung v cu v vn vay u cun sch, chng ta nghin cu nh hng ca thm ht ngn sch, mt trng thi trong chi tiu chnh ph ln hn ngun thu chnh ph. Do thm ht ngn sch chnh l khon tit kim m ca chnh ph, n lm gim tit kim quc gia (tng ca tit kim chnh ph v t nhn). Do , thm ht ngn sch chnh ph lm gim cung v vn vay, khin li sut tng, v do lm u t gim xung. By gi chng ta s xem xt nh hng ca thm ht ngn sch trong mt nn kinh t m. Trc ht, ng no trong m hnh ca chng ta dch chuyn? Ging nh trong mt nn kinh t ng, tc ng ban u ca thm ht ngn sch l n tit kim quc gia v do l n ng cung v vn vay. Th hai, ng ny dch chuyn theo hng no? Li ging nh trong trng hp nn kinh t ng, thm ht ngn sch chnh l tit kim chnh ph m. iu ny lm gim tit kim quc gia v lm dch chuyn ng cung v vn vay sang bn tri. iu ny c biu hin bi s dch chuyn t S1 n S2 trong phn (a) hnh 7.5.

Hnh 7.5. Cc hiu ng ca thm ht ngn sch chnh ph. Khi chnh ph c thm ht, cung v vn vay b gim t S1 xung S2 trong phn (a). Li sut tng t r1 n r2 im cn bng cung v cu v vn vay. Trong phn (b), li sut cao hn lm gim u t nc ngoi rng. u t nc ngoi gim i, n lt n s lm gim cung la trn th trng ngoi t t s1 xung s2 trong

phn (c). S gim i trong cung la lm cho t gi hi oi thc t tng t E1 ln E2. S tng ln trong t gi hi oi y cn cn thng mi v pha thm ht. Bc th ba v cng l cui cng so snh cc im cn bng c v mi. Phn (a) biu th nh hng ca thm ht ngn sch chnh ph M ln th trng vn vay. Vi lng vn t hn p ng nhu cu vay trn cc th trng ti chnh, li sut tng t r1 ln r2 cn bng cung v cu. i din vi mc li sut cao hn, ngi i vay s vay t hn. iu ny c th hin bng s di chuyn t im A n im B trn ng cu v vn vay. C th hn cc hng v gia nh s mua t hng t bn hn. Ging nh trong mt nn kinh t ng, thm ht ngn sch chnh ph lm gim u t trong nc. Tuy nhin, trong mt nn kinh t m, cung v vn vay gim cn c nhng nh hng khc, Phn (b) cho thy li sut tng t r1 n r2 lm gim u t nc ngoi rng. [S suy gim trong u t nc ngoi rng ny ng gp mt phn vo s suy gim trong lng cu v vn vay biu hin bng s di chuyn t im A n im B trong phn (a)]. Do tit kim trong nc gi y c li hn, u t ra nc ngoi tr nn t hp dn hn v cng chng t mua ti sn nc ngoi hn. Li sut cao hn trn cc ti sn M cng hp dn cc nh u t nc ngoi. Do vy, khi thm ht ngn sch lm tng li sut, hnh vi ca cc nh u t M v nc ngoi lm cho u t nc ngoi rng gim i. Phn (c) cho bit thm ht ngn sch nh hng nh th no n th trng ngoi t. Do u t nc ngoi gim xung, cng chng cn t ngoi t mua cc ti sn nc ngoi. iu ny lm cho ng cung la dch chuyn sang tri t S1 n S2 .S st gim trong cung la lm tng t gi hi oi t E1 n E2 . iu ny c ngha l la tng gi so vi cc ngoi t khc. n lt , vic tng gi ny lm cho hng ho M tr nn t hn so vi hng ho nc khc. Do cng chng trong nc v nc ngoi u gim mua hng ho M tr nn t , xut khu ca M gim v nhp khu vo M tng. C hai iu ny lm cho xut khu rng ca M gim. Do trong mt nn kinh t m, thm ht ngn sch lm tng li sut thc t, lm gim u t nc ngoi, lm ni t tng gi v y cn cn thng mi v pha thm ht. Mt v d quan trng ca bi hc ny l nhng g xy ra nc M trong thp k 80. Khng bao lu sau khi Reagan c bu lm tng thng trong nm 1980, chnh sch ti kho lin bang c nhng thay i ng k. Tng thng v quc hi thng qua nhiu t ct gim thu nhng li khng lm gim chi tiu chnh ph mt lng tng ng. Kt qu l mt lng thm ht ngn sch ln. M hnh ca mt nn kinh t m ca chng ta cho thy, chnh sch nh vy s dn n thm ht thng mi nh chng ta thy trong chng trc. Trong giai on ny, thm ht ngn sch v thm ht thng mi gn vi nhau cht ch c v l thuyt v thc tin n mc chng c coi l thm ht kp. Tuy nhin chng ta khng nn coi hai a tr sinh i l hon ton ging nhau v cn nhiu yu t khc ngoi chnh sch ti kho c th nh hng n thm ht thng mi. 3.2. Chnh sch thng mi Chnh sch thng mi l chnh sch ca chnh ph c nh hng trc tip n lng xut nhp khu hng ha ca mt quc gia. Mt chnh sch thng mi ph bin l thu quan nh vo hng nhp khu. Mt hnh thc khc l hn ngch nhp khu, mt s hn ch ca mt mt hng sn xut ti nc ngoi c bn trong nc. Chnh sch thng mi hin rt ph bin khp ton th gii mt d i khi chng c che y. V d nh chnh ph M thng gy sc p ln cc nh sn xut t Nht gim lng xe Nht bn vo M. Nhng hn ch nh vy c gi l s hn ch xut khu t nguyn. Thc cht kiu hn ch ny khng mang tnh t nguyn m l mt dng ca hn ngch nhp khu.

Hnh 7.6. Cc hiu ng ca hn ngch nhp khu. Khi chnh ph M a ra hn ngch nhp khu i vi t Nht, khng c g xy ra trn th trng vn vay trong phn (a) hay u t nc ngoi rng trong phn (b). Hiu ng duy nht l lm tng xut khu rng (xut khu tr i nhp khu) ti mi mc t gi hi oi. Kt qu l, cu v la trn th trng ngoi t tng ln t D1 n D2 nh trong phn (c). S tng ln v cu la lm cho gi tr la tng t E1 ln E2 . S tng gi trong la c xu hng lm gim xut khu rng, trit tiu hiu ng trc tip ca hn ngch nhp khu ln cn cn thng mi. Chng ta hy xem xt tc ng kinh t v m ca chnh sch thng mi. Gi s rng ngnh sn xut t M, ngnh ang chu sc p cnh tranh t cc nh sn xut t Nht, thuyt phc c chnh ph qui nh hn ngch nhp khu t t Nht. t c iu ny, nhng ngi vn ng hnh lang cho ngnh sn xut t M lp lun rng hn ngch s gp phn lm gim thm ht thng mi ca M. H c ng khng? M hnh ca chng ta tr li cu hi ny trong hnh 7.6 Bc u tin trong vic phn tch chnh sch thng mi l vic xem xt ng no dch chuyn. nh hng u tin ca vic hn ch thng mi l ln nhp khu. Do xut khu rng bng xut khu tr i nhp khu, chnh sch ny s nh hng n xut khu rng. V do xut khu rng l ngun cu v la trn th trng ngoi t, chnh sch thng mi gy nh hng ln ng cu trn th trng ny. Bc th hai l xc nh xem ng cu ny dch chuyn theo hng no. Do hn ngch hn ch lng nhp khu xe hi vo M, n lm gim nhp khu mc t gi hi oi thc t. Xut khu rng, bng xut khu tr i nhp khu, s tng ln ti mc t gi hi oi thc t. Do ngi nc ngoi cn la nhp khu rng t M, lng cu v la tng ln trn th trng ngoi t. S tng trong cu la c din t bng s dch chuyn t D1 n D2 trong phn (c) ca hnh 7.6. Bc th ba l so snh im cn bng c vi im cn bng mi. Nh trong phn (c), s tng ln trong cu v la lm cho t gi hi oi thc t tng ln t E1 ln E2. Do cha c g xy ra trn th trng vn vay trong phn (a), khng c s thay i no trong li sut thc t. Do khng c s thay i trong li sut thc t, u t nc ngoi rng cng khng thay i nh trong phn (b), V do khng c s thay i no trong u t nc ngoi rng, xut khu rng cng s khng thay i mc d hn ngch nhp khu lm gim lng nhp khu.

L do ti sao nh xut khu rng c th khng thay i trong khi nhp khu gim l s thay i trong t gi hi oi thc t. Khi ng la ln gi trn th trng ngoi t: hng ha trong nc tng so vi hng ha nc ngoi. S tng gi ni t khuyn khch nhp khu v hn ch xut khu. Nhng thay i ny gy tc ng ngc li vi s tng ln ca xut khu rng gy ra trc tip bi hn ngch nhp khu. Cui cng, hn ngch nhp khu lm gim c xut khu v nhp khu. Tuy nhin, xut khu rng, bng xut khu tr nhp khu, s khng thay i. Chng ta i n kt lun ng ngc nhin: chnh sch thng mi khng gy nh hng n cn cn thng mi. iu c ngha l, cc chnh sch nh hng n xut v nhp khu mt cch trc tip khng lm thay i xut khu rng. Kt lun ny s tr nn t gy ngc nhin nu chng ta xem li ng nht thc sau: NX = NFI = S I ng nht thc cho thy, xut khu rng bng u t nc ngoi rng v bng tit kim quc gia tr i u t trong nc. Chnh sch thng mi khng nh hng n cn cn thng mi v n khng lm thay i tit kim quc gia v u t trong nc. Vi cc mc tit kim quc gia v u t trong nc xc nh trc, thi gian hi oi thc t iu chnh gi cn cn thng mi khng i, khng chu nh hng bi bt k chnh sch thng mi no ang c thc thi. Mc d chnh sch thng mi khng lm nh hng n cn cn thng mi tng th, chnh sch thng mi ny c nh hng n tng hng, ngnh v quc gia c th. Khi chnh ph M t ra mt hn ngch nhp khu ln xe t nhp t Nht, General Motors s chu t cnh tranh v xe ra nhiu hn. Cng lc , do ng la ln gi, Boeing, mt nh sn xut my bay M thy cnh tranh kh hn vi vi Airbus, mt hng sn xut my bay chu u. Xut khu my bay M s gim trong khi nhp khu my bay tng. Trong trng hp ny, hn ngch v t nhp khu t Nht s lm xut khu t rng tng ln v lm xut khu my bay rng gim i. Hn na, n s lm xut khu rng sang Nht tng ln v sang chu u gim i. Tuy nhin, cn cn thng mi tng th ca M s khng thay i. Do vy, nh hng ca chnh sch thng mi mang tnh vi m hn l tnh v m. Mc d nhng ngi ng h cho chnh sch thng mi nhiu khi sai lm m cho rng, nhng chnh sch thng mi c th thay i cn cn thng mi ca mt quc gia, h thng xuyn b thc y nhiu hn bi mi quan tm n cc hng v ngnh c th. V d nh chng ai ngc nhin khi ng gim c iu hnh General Motors ng h vic t ra hn ngch nhp khu ln xe hi Nht. Cc nh kinh t li thng xuyn phn i cc chnh sch thng mi . Thng mi t do s cho php cc quc gia chuyn mn ho sn xut mt hng m h c li th nht. iu ny lm cho nhn dn cc nc u c li. Hn ch thng mi s nh hng n li ch ny v lm gim phc li tng th. 3.3. Nhng bt n chnh tr v tnh trng tht thot vn Trong nm 1994, tnh trng bt n chnh tr ti Mhic trong c v m st mt nh lnh o cao cp lm cho cc th trng ti chnh chao o. Cng chng nh gi mc n nh ca Mhic thp hn nhiu so vi trc. H quyt nh rt mt s ti sn ra khi Mhic gi sang M v cc thin ng an ton khc. S di chuyn t v bt cht nh vy ca vn ra khi mt quc gia gi l s tht thot vn. xem xt nh hng ca tht thot vn n nn kinh t Mhic, chng ta li i theo ba bc phn tch s thay i trong trng thi cn bng. Tuy nhin trong trng hp ny, chng ta p dng m hnh ca nn kinh t m ca Mhic ch khng phi l M. Hy xt xem ng no trong m hnh chu nh hng ca tht thot vn. Cc nh u t trn khp th gii quan st cc vn ca Mhic v quyt nh bn mt s ti sn Mhic v s dng s tin bn c mua ti sn M. ng thi ny lm tng u t nc ngoi rng ca

Mhic v do nh hng c hai th trng trong m hnh. R rng nht l s nh hng n ng u t nc ngoi rng v iu ny nh hng n cung v ng p s trn th trng ngoi t. Thm vo , do cu v vn vay xut pht t u t trong nc v u t nc ngoi rng, tht thot vn nh hng n ng cu trn th trng vn vay. By gi chng ta hy xem xt nhng ng ny dch chuyn theo hng no. Khi u t nc ngoi rng tng ln, cu v vn vay tng ln rt nhiu. Nh vy, ng cu v vn vay dch chuyn t D1 n D2 trong phn (a) ca hnh 7.7. Thm vo , v u t nc ngoi rng tng ln mi mc li sut, ng u t nc ngoi rng dch chuyn sang phi t NFI1 n NFI2, nh trong phn (b).

Hnh 7.7. Cc hiu ng ca tht thot vn. Nu cng chng cho rng Mhic l mt ni khng an ton gi tit kim, h s chuyn tit kim sang cc thin ng khc nh nc M, khin cho u t nc ngoi rng ca Mhic tng ln. Kt qu l, cu v vn vay Mhic tng t D1 ln D2, nh trong phn (a), v iu ny y li sut thc t ca Mhic tng t r1 ln r2. Do u t nc ngoi rng cao hn bt k lc no, trn th trng ngoi t, cung p s tng t S1 ln S2, nh trong phn (c). S tng ln trong cung p s ny khin cho p s mt gi t E1 xung E2, khin cho p s tr nn t gi tr hn so vi cc ng tin khc. thy c nh hng ca tht thot vn n nn kinh t, chng ta so snh trng thi cn bng c v mi. Phn (a) trong hnh 7.7 cho thy lng cu v vn vay tng ln lm li sut Mhic tng t r1 ln r2. Phn (b) cho thy u t nc ngoi rng ca Mhic tng ln. Mc d s tng ln trong li sut lm cho ti sn Mhic tr nn hp dn hn, iu ny ch b p c mt phn nh hng ca tht thot vn n u t nc ngoi rng ca Mhic. Phn (c) cho thy s tng ln trong u t nc ngoi rng lm cho cung v p s trn th trng ngoi t tng t S1 ln S2. Nh vy khi cng chng c gng thot khi cc ti sn Mhic, c mt lng cung ng p s rt ln i ra ng la. S tng ln trong lng cu lm cho ng p s mt gi t E1 xung E2. Nh vy, tht thot vn Mhic lm cho li sut tng ln v lm cho ng p s ca Mhic mt gi trn th trng ngoi t. y chnh l nhng g quan st thy trong nm 1994. T thng 11 nm 1994 n thng 3 nm 1995, li sut ca tri phiu ngn hn ca chnh ph Mhic tng t 14 n 70 phn trm v ng p s mt gi t 29 n 15 xu M mt p s.

Mc d nh hng nhiu nht n nn kinh t trong nc, tht thot vn cn nh hng n cc nc khc. Khi vn chy khi Mhic sang M, tht thot vn c nhng tc ng ngc li n nn kinh t M so vi nhng iu xy ra Mhic. C th hn, s tng ln trong u t nc ngoi rng ca Mhic xy ra ng thi vi s suy gim trong u t nc ngoi rng M. Trong khi ng p s gim gi tr v li sut Mhic tng ln, ng la ln gi v li sut M gim i. Tuy nhin, do quy m ca nn kinh t M ln hn hn ca Mhic, tc ng ny n nn kinh t M khng ln. Cc s kin m chng ta quan st c Mhic c th xy ra vi bt c nn kinh t no trn th gii. V thc t, iu xy ra thng xuyn. Vo nm 1997, c th gii bit rng h thng ngn hng ca mt s nn kinh t chu trong c Thi Lan, Hn Quc v Innesia trng thi ph sn hoc gn nh ph sn. iu ny kch thch vn chy khi nhng quc gia ny. Trong nm 1998, chnh ph Nga khng tr c n ca mnh v lm cho cc nh u t quc t b chy vi bt c ng tin no m h c. Trong bt c trng hp no, kt qu u rt ging nhng g m m hnh ca chng ta d on: li sut tng v t gi gim xung. Tht thot vn c th xy ra M c khng? D nc M lun c coi l mt im u t an ton, nhng din bin chnh tr c lc to ra nhng t tht thot vn nh. V d, vo ngy 22 thng 9 nm 1995, t Thi bo New York thng bo rng trong ngy hm trc, ch tch h vin Newt Gingrich e do s a nc M n tnh trng v n ln u tin trong lch s t nc buc chnh ph Clinton phi cn bng ngn sch theo cch hiu ca nhng ngi Cng ho. Thm ch ngay khi phn ln cng chng khng tin vo kh nng v n ny, tc ng ca tuyn b ny phn no cng ging nh nhng g xy ra Mhic trong nm 1994. Ch trong ngy hm , li sut tri phiu 30 nm ca chnh ph M tng t 6,46% ln 6,55%, v t gi gim xung t 102,7 n 99,0 Yn mt la. Nh vy mt nn kinh t vng vng nh ca nc M cng c th b nh hng bi tht thot vn.

IV.Kt lun
Kinh t quc t ngy cng tr thnh mt vn quan trng. Ngy cng nhiu cng dn M mua hng ha sn xut ti nc ngoi v sn xut xut khu. Thng qua cc qu tng h, h c th gi tit kim hoc i vay trn cc th trng ti chnh th gii. Do , vic phn tch mt cch y v nn kinh t mt nc i hi phi hiu xem nn kinh t nc tng tc vi cc nn kinh t khc nh th no. Mc d kinh t hc quc t rt c gi tr, chng ta khng nn qu thi phng tm quan trng ca n. Cc nh lm chnh sch v cc nh bnh lun thng nhanh chng li cho ngi nc ngoi nhng vn m ngi M ang gp phi. Ngc li, cc nh kinh t li cho rng nhng vn ny xut pht t trong nc. V d nh cc chnh tr gia thng cp n cnh tranh t bn ngoi nh mt mi e da n mc sng M. Cc nh kinh t hc li hay phn nn v mc tit kim quc gia thp. Tit kim quc gia thp s lm hn ch s tng trng t bn, nng sut v mc sng, m khng ph thuc vo nn kinh t l m hay ng. Ngi nc ngoi l mt mc tiu tn cng tin li cho vic trn trnh trch nhim m khng phng hi n mt khi c tri no. Do , bt c khi no nghe cc tho lun v ti chnh v thng mi quc t, iu quan trng l phi phn bit c l thuyt v thc t. Cc cng c m cc bn hc c trong chng ny hy vng s gip c vic .

V.Cu hi n tp
1. Hy m t cung v cu trn th trng vn vay v th trng ngoi t. Cc nh th trng ny lin h vi nhau nh th no?

2. Ti sao thm ht ngn sch v thm ht thng mi thnh thong c gi l thm ht kp? 3. Gi s rng mt nghip on ca cng nhn dt khuyn khch mi ngi ch mua hng may mc do M sn xut. Chnh sch ny nh hng nh th no n cn cn thng mi v t gi hi oi thc t? tc ng n ngnh dt l g? nh hng n ngnh cng nghip t l g? 4. Tht thot vn l g? Khi mt nc c tht thot vn, li sut v t gi hi oi ca n b nh hng ra sao?

BI TP V VN DNG
1. Nht Bn lun c thng d thng mi. Bn c ngh rng iu ny lin quan nhiu nht n cu cao ca ngi nc ngoi i vi hng ha Nht, cu thp ca ngi Nht i vi hng ha nc ngoi, mt t l tit kim Nht cao so vi u t, hay l cc ro cn mang tnh c cu i vi nhp khu vo Nht Bn? hy gii thch cu tr li ca bn. 2. Mt bi trong thi bo New York (14/4/1995) vit v s gim ga ca ng la cho rng tng thng tht cng quyt cho thy rng nc M vn ang vng vng trong vic gim thm ht, iu ny lm cho ng la tr nn hp dn hn i vi nh u t. Thc ra, vic gim thm ht c lm tng gi tr ca ng la hay khng? Hy gii thch. 3. Gi s rng Quc hi thng qua mt lut v tn dng u t nhm tr cp cho u t trong nc. Chnh sch ny nh hng n tit kim quc gia, u t trong nc, li sut, t gi hi oi v cn cn thng mi nh th no? 4. Trong bi chng ta thy rng s tng ln trong thm ht thng mi trong nhng nm 1980 phn ln gy ra bi s tng ln trong thm ht ngn sch. Mc khc, cc bo cn cho rng thm ht thng mi tng ln l do s gim sc cht lng hng M so vi hng ngoi. a. Gi s rng cht lng ca sn phm M gim mt cch tng i trong thp k 1980. iu ny nh hng nh th no n xut khu rng ti mi mc t gi hi oi? b. Hy s dng th ba phn thy c nh hng ca s dch chuyn ny trong xut khu rng ln t gi hi oi thc t v cn cn thng mi. c. iu m cc bo a ra c nht qun vi m hnh a ra trong chng ny hay khng? Gim cht lng hng ha c nh hng n cht lng cuc sng ca chng ta hay khng? (Gi : Khi chng ta bn hng ha cho ngi nc ngoi, i li chng ta nhn c g?) 5. Mt nh kinh t khi tho lun v chnh sch thng mi vit: Mt trong nhng li ch ca nc M khi d b cc hn ch thng mi [l] lm li cho cc ngnh cng nghip M sn xut cc sn phm xut khu . Cc ngnh sn xut hng xut khu s d dng bn hng ha ra nc ngoi hn- ngay c khi cc nc khng theo gng ca chng ta v khng gim bt cc ro cn thng mi. Hy gii thch bng li ti sao cc ngnh cng nghip xut khu li c li t vic gim cc ro cn thng mi i vi hng nhp khu vo nc M. 6. Gi s rng ngi Php t nhin thch ru California. Hy tr li cu hoi sau bng li v s dng th. a. iu g s xy ra i vi cu la trn th trng ngoi t? b. iu g s xy ra i vi gi tr ca la trn th trng ngoi t? c. iu g s xy ra i vi khi lng thng mi? 7. Mt thng ngh s thng bo s ng h ca b ta i vi ch ngha bo h: Thm ht thng mi ca nc M phi c gim bt, nhng hn ngch nhp khu ch lm phin cc bn hng ca chng ta. Nu thay vo chng ta tr cp xut khu, chng ta c th gim bt thm ht

bngg vic ng cao kh nng cnh tranh. Hy s dng mt th ba phn ch ra tc ng ca tr cp xut khu i vi xut khu rng v t gi hi oi thc t. Bn c ng vi b thng ngh s khng? 8. Gi s rng li sut thc t tng ln trn khp chu u. Hy gii thch iu ny s nh hng n u t nc ngoi rng ca M ra sao. Sau hy gii thch n nh hng n xut khu rng nh th no, s dng cng thc c trong chng v th. iu g s xy ra vi li sut thc t v t gi hi oi thc t? 9. Gi s rng ngi M quyt nh tit kim nhiu hn. a. Nu co gin ca u t nc ngoi rng vi li sut thc t M l rt cao, h s tng ln trong tit kim t nhn ny c nh hng ln hay nh ln u t trong nc ca M. b. Nu co gin ca xut khu vi t gi hi oi thc t M l rt thp, th s tng ln trong tit kim t nhn ny c nh hng ln hay nh n t gi hi oi thc t ca M. 10. Trong mt thp k va qua, mt s tit kim ca Nht s dng ti tr cho u t M. Tc l u t nc ngoi rng ca M sang Nht m. a. Nu nh ngi Nht quyt nh khng mau ti sn ca M na, iu g s xy ra trn th trng vn vay ca M? c bit, iu gi s xy ra i vi li sut, tit kim v u t nc ngoi ca M? b. iu g s xy ra trn th trng ngoi t? c bit, iu g s xy ra i vi ga tr ca ng la v cn cn thng mi? 11. Trong nm 1998, Chnh ph Nga khng th thanh ton c cc khon n n hn, lm cho cc nh u t th gii tr nn a thch tri khon Chnh ph M hn, mn u t c coi l an ton hn. Theo bn s tht thot vn n ni an ton ny c tc ng n nn kinh t M nh th no? Hy nh l c tc ng ln tit kim quc gia, u t trong nc, 6u t nc ngoi rng, li sut, t gi hi oi, v cn cn thng mi. 12. Gi s rng cc qu h tng M t nhin u t vo Canada. a. iu g s xy ra i vi u t nc ngoi rng, tit kim, v u t trong nc ca Canada? b. nh hng lu di n lng t bn ca Canada l g? c. S thay i ny trong lng t bn c nh hng nh th no n th trng alo ng ca Canada? u t ca M vo Canada lm cho cng nhn Canada giu hn hay ngho i? d. Bn ngh rng iu ny lm cho cng nhn M giu hn hay ngho i? Bn c th tm l gii thch ti sao nh hng n cng dn M ni chung li c th khc vi nh hng n cng dn M?

Sch tham kho

1. David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dornbusch (1995), Kinh t hc, H Ni, nh xut bn gio dc. 2. N.Gregory Mankiw(2003), Nguyn l kinh t hc tp 2, Khoa kinh t trng i hc kinh t quc dn H Ni, nh xut bn thng k. 3. N. Gregory Mankiw (1997), Kinh t v m, trng i hc kinh t quc dn H Ni, nh xut bn thng k. 4. Paul A.Samuelson, Wiliam D.Nordhalls (2002), Kinh t hc tp 2, nh xut bn thng k.

5. Trn Vn Hng, Nguyn Tr Hng, Trng Quang Hng, Nguyn Thanh Triu, Chu vn Thnh (1999), Kinh t v m i cng v nng cao,Tp.H Ch Minh, nh xut bn gio dc.