Gzn indirgenemez komplekslikteki yaps evrimle aklanamaz m?

Yaratllarn ve onlarn yeni versiyonlar olan Akll Tasarmclarn bugn aslnda btn sylemleri bu temel teze dayanyor. Bu teze gre, canllar, zellikle de insan, akl almaz bir mkemmellik ve olaanst bir karmak-kompleks yap sergiler. Hcreden DNAya, savunma sisteminden beyne, atomun yapsndan gzlere ve kulaklara, doadaki her yapda, her yerde olaanst bir ahenk, mkemmel bir ileyi ve gelikin bir dzen vardr. Bylesine karmak ama gelikin bir yap mutasyonlarla, evrimsel deiiklerle oluturulamaz; ancak doast ilahi bir g tarafndan yaratlm; Akll Tasarmclara gre de stn bir zek tarafndan tasarmlanm olmaldr. Bu temel noktay somutlayan ana tezleri de Akll Tasarmc teorisyenlerden ABDli biyokimyac Michael Behe tarafndan ortaya atlan ve adna indirgenemez mkemmellik ya da indirgenemez karmaklk denilen tezdir. Aslnda bu tez Michael Behe tarafndan deil, 250 yl nce, 1750de, Barbadostaki St. Lucy Papaz Griffith Hughes tarafndan, Barbadosun Doal Tarihi adl kitapta ortaya atlmtr. Behenin yapt sadece, bu eski tezi alp biraz ssledikten sonra yeni isim vererek piyasaya srmek oldu. Bu teze gre, canllardaki mkemmel dzen tam da olmas gereken biim ve ldedir; ne bir fazla, ne de bir eksiktir. Bu yapnn bir paras dahi eksik ya da bozuk olsa, sz konusu mkemmel yap alamaz. Canl doas, zellikle de insan biyolojik yaps ve sreleri, elbette ki gelikin ve yetkindir. Bu yap ve srelerde doadaki saysz etken ve koul i ie geip birbirini etkilediinden, bir yerde olaanst denilebilecek lde karmak ve komplekstir. Ama mkemmel midir? Deildir. Sadece olmas gerektii biimdedir. Gelikin de olsa bir yap ve srecin ileyebilmesi iin, mkemmel olmas gerekmez. ok uzaa deil, insana baktmzda bunu rahatlkla grrz. Mkemmel olmad iin, bunca insan deiik hastalklardan lyor; bunca insan ve yakn kanserden ve bir sr kaltsal hastalk yznden ac ekiyor. Bu yzden, mkemmel denilen DNAda her gn binlerce arza, kodlama hatas oluuyor. Sk bavurduklar gz rneinden yola kalm, gzler mkemmel deildir. Mkemmel olmad iin bunca insan gzlkle dolayor. nsan gznn aslnda birok kusuru vardr. Gzdeki fotoreseptrler retinada ba aa durmaktadr: Fotoreseptrler lense, lense ait kan damarlarna ve bipolar hcrelerine (reseptrlere balanarak bilgiyi beyne ileten nronlara) doru ynelmemilerdir; dolaysyla reseptrler ve lens arasnda kalrlar. Dolaysyla insan grnde, buna nronlarn gzden dar kt deliin yol at grme alanndaki kr nokta da dhil olmak zere, eksikliklere yol aarlar. Ahtapot gz, bu problemlerin hibirine sahip deildir. Yaratt en byk eyin insan varl olduuna inandmz bir Yaradann, insan gznde ciddi bir mhendislik hatas yaptna, ahtapot gznde ise yapmadna inanabilir miyiz? Ayn biimde, rnein insanlar, ieklerde yalnzca tek bir eit beyaz grr. Oysa arlar, ultraviyole nlarn da grdklerinden bizden daha baka beyazlar da grrler (Haluk Ertan, bakteri kamsnn indirgenemez karmakl iddiasna verdii yantta, insan gznn kimi kusurlu durumlarna ramen ilevini yerine getirebildiini bir baka rnekle aklyor). Dier canllardaki gz yaps ve ilevindeki eitlenmeye yle bir bakalm. rnein kedi ve kpekler, dnyay siyah ve beyaz olarak grr, ama gene de gzleri iini gayet iyi yapar. Farelerin gzleri, bedenlerinin boyutu gz nnde alndnda insanlarnkinden byktr. rmcein gzyse, fareyle kyaslandnda hem ok basit, hem de ok kk kalr. rmcein gz fare kadar ayrntl gremez ama dmannn uzakln farenin gznden 30

kat daha iyi tanmlar. nk onun bu uzakl hesaplayarak nesneyi tanmlamasna ihtiyac vardr. Karanlk maara ve yeraltndaki dehlizlerde yaayan birok hayvann gzleri grmez. Krelmilerdir, ama yine de gerektii kadaryla ilerini yaparlar. Btn canllar a ynelir. Tekhcrelilerde gz yaps yoktur, ama onlar a ynlendirecek, dmanlarnn saldrsn haber verecek sistemler gelitirilmitir.Kulaklarmzn durumu da byledir. Birok hayvann duyduu sesleri bizler duyamayz. Ama bizden ok daha mkemmel kulak yaplarna sahip olan hayvanlar da yaar, bizler de. O kadar da mkemmel gz ve kulaklara sahip olmadmzn farknda bile deilizdir. ok daha baka renkleri gremesek de, dnya ne kadar renkli ve gzel diye mutlu oluruz. Ksacas, Akll Tasarmclarn indirgenemez karmaklk tezinin aksine, bizde ve birok hayvandaki organlar o kadar mkemmel olmasalar da, yine de nemli bir sorun karmadan ilevlerini yerine getirir. Evrim, en mkemmelini deil, elindeki malzemeye gre ancak yapabileceinin en iyisini yapmaya almtr, daha fazlasn deil. Bu da o canlnn yaamn srdrmesine yetmitir. Yetmedii yerde, zorunlu olarak evrim devreye girip ya daha gelikin bir yapy ortaya karm ya da o tr yok etmitir. Canllarda indirgenemez bir mkemmel yap deil, aksine indirgenebilir ve o kadar da mkemmel olmayan bir dzen ve ileyi vardr. Kullansz ve verimsiz yaplar da, doal dnyada oka bulunmaktadr; rnein uamayan kularn ii bo kemikleri, pandann hantal ve sakar baparma, pitonlarn ve balinalarn krelmi pelvisleri. Eer bu yaplar, evrim sonucunda ortaya kmadysa, bunlar ancak sakar veya herkesi evrimin gerekletiine inandrmak isteyen bir yaratcnn eseri olabilir. [Dr. Kenan Ate'in "Yaradllarn iddialarna ksa yantlar" (Bilim ve Gelecek, S.32) ve Mark Vuletic'in "Yaradl safsatalara yantlar - 1" (Bilim ve Gelecek, S.7; ev. Can Szer, ev. Redaksiyonu: Feryal Halat) balkl yazlarndan derlenmi ve Bilim ve Gelecek dergisinin Nisan 2007 tarihli 38. saysnda yaymlanmtr.]