CHNG 3: T V MI TRNG (SOILS AND ENVIRONMENT)

A. GII THIU V T:
1.

nh ngha t: 2 quan im Cc nh khoa hc t: t l vt liu rn ca tri t, chu nh hng ca cc qu trnh l hc, ho hc, sinh hc, l gi th ca cy xanh.

Cc nh k thut: t l vt liu rn ca tri t c th di chuyn m khng cn cho n tung (soil is any solid earth material that can be removed without blasting)

C hai nh ngha u rt quan trng i vi a cht mi trng.Cc nh a cht phi nhn thc ng n cc nh ngha v cc quan im khc nhau ca cc nh nghin cu trong cc lnh vc lin quan n qu trnh hnh thnh t v vai tr ca t trong cc vn mi trng. [Nhng vn c lin quan v t c bit l quy hoch s dng t tr thnh kha cnh quan trng ca cng tc mi trng:
-

Quy hoch s dng t: th, nng nghip,lm nghip.. Vn cht thi: xem xt s tng tc gia cht thi, nc, t v ra cc v tr thch hp lm bi rc. ->tm

Nghin cu t: nh gi tai bin t nhin( trt t, ng t,l lt) ->gim thiu tc ng + Trong trng hp l lt, xem xt cc tnh cht t gip phc tho cc ng

bng ngp lt. +nh ga tui tng i ca t trn cc trm tch trt l c th cung cp c lng v tn xut trt t nhm tr gip qui hoch gim thiu tc ng ca chng
1

+ Nghin cu t l cng c mnh thit lp bng nin i cc vt liu b bin dng bi t gy tnh ton tt hn nhng khong ti xut hin cc trn ng t ti cc v tr c bit.]

2.

S hnh thnh t:

a) Qu trnh hnh thnh t: Qu trnh to thnh t l tng hp nhng thay i

ha hc,l hc, sinh hc lm cho cc nguyn t dinh dng trong khong, chuyn thnh dng d tiu. Qu trnh c nh hng n s hnh thnh t l qu trnh phong ha
b) Phong ha: Phong ha l s ph hy vt l v ha hc ca v l giai on

u tin trong pht trin t; bao gm:

-

Phong ha c l: Qu trnh lm v vn do tc nhn l c n thun, tnh cht v tp khng i.

Phong ha ha hc: di tc ng ca cc tc nhn ha hc (nc, CO 2, SO2), khng ch b v vn nhiu m cn b bin i thnh phn v tnh cht.

Phong ha sinh hc: qtr bin i l ha do tc ng ca SV v cc sn phm trong qu trnh sng ca chng

c) Phu din t: Khi di chuyn theo chiu dc v ngang, ta s thy s khc bit

gia cc tng t, cc tng ny gn nh song song vi b mt t. Tp hp tt c cc tng t c gi l phu din t.

-

Tng O: tch t hu c trn mt( iu kin k ngp nc) Tng A: tch ly mn Tng E :tng ra tri (cha nhiu khong st, Fe,b ra tri)
2

Tng B: l tng giu st, ion Fe, cacbonate v nhiu khong khc lng ng t cc tng trn xung,c gi l tng tch t

Tng C: Cha vt liu gc, c th c mu khi xut hin ion Fe.(tng mu cht)

d)

Tng R: Tng mng ( cng)

Mu sc: Mu sc t l du hiu b ngoi d nhn bit nht ca t. Mu

sc ca t ph thuc thnh phn ha hc v m ca t. Mu sc ca t tuy phc tp nhng ch l hn hp ca 3 mu en, v trng. Mu en:ch yu do mn to nn, t cng nhiu mn cng en, t mn c

mu xm. MnO v FeS cng c mu en.

Mu trng do SiO2, CaCO3 v Kaolinite. Mt s mui ha tan cng c mu

trng nh NaCl, Na2SO4.8H2O.

Mu ch yu do Fe2O3 to ra. Nu b ngm nc (hydrat ha) chng s c

mu vng . m ca t cng nh hng n cng mu ca t. m cng ln th mu sc cng sm, khi kh mu sc thng nht hn.
e)

Sa cu: Sa cu t l t l tng i ca ba cp ht : ct, tht, st. St c ng knh <0.004mm Tht c ng knh t 0.004 n 0.74mm. Ct c ng knh t 0.74 n 2mm

Uc tnh kch thc ca thnh phn t bng pp cm gic: cm thy ct c sn, khong nh bt bnh m v t st kt dnh. Nu trn nc, st c th kt dnh, ct v khong th khng.
3

f)

Cu trc: Cu trc t l s sp xp hoc tp hp cc ht t khc nhau,

cc ht c kt dnh vi nhau nh cc keo st v hu c, l mt cng c chun on quan trng nghin cu s hnh thnh v tui tng i ca cc tng t.
3.

ph nhiu (soil fertility): ph ca t l kh nng cung cp cht dinh dng cho s pht trin

ca thc vt khi nhng iu kin khc thun li. Vd: nit, photpho, kali

ph ca t s gim di tc dng ca xi mn, ra tri, vic s dng

ha cht bo v thc vt, s gin on ca cc qu trnh t nhin nh l lt. t pht trin trn cc trin sng v trm tch bng h cha y cht dinh dng v vt cht hu c. Cc loi t khc pht trin trn cc nn b bo mn hoc trn trm tch b ri vi rt t vt cht hu c nn ngho dinh dng ph nhiu thp. 4. Nc trong t:

Nu cc khong trng trong khi t cha y nc th t c gi l bo ha (saturated), ngc li l cha bo ha (unsaturated).

m t c vai tr quan trng trong vic xc nh c tnh c l ( bn) v tnh trng co ca t.

Vic nghin cu v mi lin h gia m ca t v ng thi ca nc v cc cht lng khc l mt ch nghin cu quan trng. iu ny c lin quan n cc vn nhim nc, chng hn nh s di chuyn ca cc loi kh b r r t cc b cha hoc s di chuyn ca cc tc nhn gy nhim nc t cc bi phn hy rc gn . 5. H thng phn loi t

Theo c tnh l, ha: Soil Taxonomy (b Nng Nghip M): gm 6

4

cp: Orders, Suborders, Great Groups, Subgroups, Families, Series (theo cc

nh khoa hc nghin cu v t v nghin cu v a cht ca k Tnghin cu v vt cht v cc qt thnh to ca lch s T gn y)( b, b ph, nhm ln, nhm ph, h, biu loi.) C 11 b (Entisols, Vertisols, Inceptisols, Aridisols, Mollisols, Andisols, Spodosols, Alfisols, Ulfisols, Oxisols, Histosols) c phn loi da vo thnh phn c gii ca t nh s lng, cc tng t hin c; v tr cc cht dd trong t, hm lng cc cht hu c (xc thc vt.), mu sc (,vng nu trng..), k kh hu c lin quan(lng ma,nhit trung bnh) Cc bc thp hn cung cp thng tin chi tit hn v tng loi t ring bit. H thng phn loi ny rt hu ch cho ngnh nng nghip v cc mc ch s dng t c lin quan. Nhng h thng phn loi ny cng c nhiu khuyt im nh qu phc tp, thiu thng tin y v sa cu v qu trnh hnh thnh t ti u ha vic sd t.

Entisols: cha pht trin,c nhiu ph sa mi,nhiu t mi c tng hp, t tr.

Vertisols: gm st co mnh(>35%) , n v co li khi thay i m,thng hnh thnh vng c ma ma, kh r rt.

Inceptsols: 1 hoc nhiu tng pht trin nhanh, kh phn bit gia cc tng, t mi c hnh thnh nhng khng phi b mt t mi, c cc vt cht hu c tch t, hu ht vng kh hu m t ko di t bc cc n vng nhit i, thm thc vt bn a thng l rng .

Aridsols: t hoang mc hoc t ni kh cn, hm lng cht hu c tch t thp, tng t mt c nhiu thch cao(CaSO4.nH2O), calcite(CaCO3), mui v nhiu vt cht khc tch t.

Mollisols: t dc dc trng bi mu en, tng A giu cht hc(tng tch ly mn)- t ng c, lp mt c tnh bazo,c vng cn m v vng semiarid?
5

Andisol: c ngun gc t nham thch ca ni la,tng i giu cc khong cht ha hc hot ng phn hy thnh cc nguyn t quan trng nh C,P

Sopdosols: t dc c trng bi mu xm tro ca ct, c s kt tinh ca oxit St nhm tha v mn, t acid c hnh thnh t cc vt cht ban u nhiu ct, c di cc tn rng vng m t.

Alfisols: c c trng bi tng t mt mu nu hoc xm nu,tng agrillic tch t nhiu st vi bo ha base t trung bnh n cao (> 35% l cation nh Na, Ca, Mg..), c hnh thnh di cc tn rng trong vng m t cc v trung bnh.

Ultisols: c c trng bi tng argillic vi bo ha base thp(< 35% cc cation), thng c mu vng hay nu, c trong vng m t, hnh thnh trn vng t mi hoc t lu nm m c phong ha cao.

Oxisols: tng i bng phng, thng su, ra tri thy hp cc kim loi cha hp cht nhm v st (laterit ha) c xem nh l st kaolinit,c vng nhit i v cn nhit i.

Histosol: t hu c (than bn, phn hu c, m ly)

H thng phn loi t theo thnh phn c gii

Theo thnh phn c gii: 3 loi: t th, t mn v t giu hu c. H thng phn loi t thng nht c s dung rng ri trong nghnh xy dng. Bi v t trong t nhin l hn hp ca cc loi ht th (t v si), cc loi ht mn (bn v st) v cc vt cht hu c.

S phn loi ny da vo kch tht cc loi ht ch yu trong t hoc da vo s a dng ca cc loi vt cht hc trong . Trong t th c hn 50%l cc ht c ng knh ln hn 0.074mm. t mn l t c t hn 50% cc ht c ng knh >0.074mm. t hu c l t c hm lng cao cht hc,
6

v c nhn bit qua mu sc en hay xm thnh thong c mi hidro sunfur (mi trng thi) 6 . c tnh c hc ca t: t trn gng nc ngm (water table) c 3 pha ring bit: pha rn, pha lng v pha kh. Cc loi vt cht rn, kch tht cc ht, v hm lng nc l cc cn c xc nh tnh cht c hc ca t. i vi cc nh quy hoch quan tm n nhng tnh cht c hc quan trng l tnh do (plasticity), bn (strength), tnh nhy (sensitivity), kh nng chu nn (compressibility), kh nng b bo mn (erodibiity), tnh d o xi (ease of excavation) v kh nng trng co ca t (shrink-swell potential). -Tnh do: thng th hin khi t trng thi m, c kh nng nn c nhng hnh dng nht nh v c th gi nguyn c hnh dng khi khng c lc tc ng. Phm vi xut hin do ca t c xc nh bi hai gii hn( c lin quan n m ca t). +Gii hn lng(LL): m qu ln t b nho ra khng cn tnh do na +Gii hn do(PL): m thp t b kh c th nt v khng cn tnh do na Ch s do(PI): c trng cho tnh do ca t: +PI < 5%:t chuyn t dng rn sang lng. +PI > 35%: t c kh nng trng co ln. - bn: kh nng chng li s bin dng khi b tc dng bi lc. bn ca t c lin quan n lc lin kt v lc ma st. -Tnh lin kt ca t: tht o kh nng kt dnh cc phn t trong t li vi nhau.Tnh lin kt trong t mn l do lc in (lc ht) gia cc phn t t. i vi t th bo ha c lc lin kt b mt c gy ra bi sc cng b mt ca cc phn t nc trong t.
7

+Tnh ma st (friction): s ma st gia cc phn t trong t gp phn lm tng bn ca t. Lc ma st l hm v mt , kch tht, hnh dng cng nh khi lng ca cc phn t t khi chng ma b ma st. Lc ma st l nhn t ng ch i vi cc loi t th nh ct v si. Lc ma st gii thch ti sao chng ta khng b ln su khi i trn ct kh. Bi v thnh phn chnh ca loi t l cc ht th v mn nn bn ca t l kt qu ca s ma st ni phn t v s lin kt. Mc d khi qut nh vy l nguy him nhng t st v t giu vt cht hu c c bn thp hn l t th. Thc vt ng vai tr quan trng trong bn ca t. V d: R cy to s lin kt mt ngoi ng k cho t nh vo c tnh kt dnh ca r hoc do r cy bm vo cc nn bn di lp t mng trn cc sn dc. - nhy: tht o s thay i bn ca t khi b xo trn nh o xi hoc rung ng. t ct v t si khng cha st c nhy km. Khi t c nhiu vt cht mn th nhy cao hn. t c bo ha cao c th chuyn sang th lng khi b rung ng. Qu trnh ny gi l s ha lng. Ta c th quan st c iu ny ngoi thc t nh khi ta ng trn ct t v rung chn, t b nho ra v ta b ln xung mt t. -Kh nng chu nn ca t ( nn): kh nng ca t b nn cht hoc b gim th tch. Kh nng chu nn l mt phn ca chc nng co dn t nhin ca cc phn t trong t v c lin quan trc tip n s sa lng cc cu trc. S sa lng (sp ln) qu ln s lm nt cc nn mng v tng. So vi t c nhiu ht th th t c nhiu ht mn hoc nhiu vt cht hu c c kh nng chu nn cao hn. -Kh nng b n mn (erodibility): Kh nng cc vt cht trong t d b cun i bi gi v nc. Cc vt cht d b n mn bao gm ct, bn v nhng vt liu c chc thp. t c tnh kt dnh (>20% st) v t c tnh xi-mng t nhin kh b n mn bi gi hoc bi nc cun i, v th chng l vt cht b n mn thp.
8

- thm (permeability): kh nng ca t cho nc di chuyn qua d dng. Ct v si sch c thm cao. Cc ht mn trong hn hp t v si lm gim thm ca t. t st thng c thm thp. -S bo mn (corrosion): S phong ha chm hay s phn hy ha hc din ra lp t mt n nn mng. S bo mn ph thuc tnh cht ha hc ca nhng th b chn vi trong t v m ca t. Ngi ta quan st thy rng t tch in (mng dng in hoc in tr thp do c nc) cng nhiu th cng d b bo mn. V th m o in tr ca t l 1 cch c tnh bo mn c t. -Kh nng d o xi ca t: gn lin vi cc quy trnh v thit b trong xy dng. C 3 k thut o xi t thng dng: +K thut o xi thng thng: s dng cuc, xng,my o o d dng m khng cn khot l trc. +K thut o l: cn ph v t trc khi ly t ln(t tng,tnh kt dnh cao) +K thut ph hoc cho n: t tin, i vi cc loi t c cha nhiu thch anh kt dnh cao nh ximng -Tnh trng co: th tch t tng ln khi ngm nc, gim i khi mt nc. t trng ln l do nc chen vo gia cc tinh tng khong st. t trng c ch s do cao, phn nh kh nng gi nhiu nc trng thi do. Montmorillonite c tnh trng ln nht, khi ngm nhiu nc th tch ca n c th tng 15 ln. t thng thng ch c mt lng hu hn loi st ny nn tnh trng ca t thng t 25-50%. Tuy nhin khi th tch t tng ln hn 3% th rt nguy him. V d t trng ln M gy ra cc vn v mi trng, mt trong nhng mi nguy him gy thit hi nhiu nht y. Mi nm n gy thit hi hn 3 t cho ng cao tc, cc ta nh v nhng cng trnh khc.Mi nm c hn 250.000 ngi nh c xy trn t trng phng, khong 60% chng chu thit hi nh nh nt tng, nn mng, li i; khong 10% b h hng nng.
9

Nhng thit hi trong xy dng trn t trng phng c gy ra bi s thay i th tch ca t khi thay i m. Nhn t thay i m trong t trng phng: kh hu, thc vt, a hnh, s that nc, quy hoch xy dng v cht lng xy dng. + vng ty nam Hoa K c ma kh v ma ma r rt (iu kin xy ra qu trnh trng co lin tc) t y c tnh trng co nhiu hn so vi vng ma quanh nm. + Thc vt cng gy ra s thay i m trong t, c bit trong sut ma kh cc cy ln ht v s dng nhiu nc trong t, lm cho t d b co li. V th i vi nhng vng t c tnh trng phng cao khng nn trng cy gn nn mng c cu trc yu (nh nh ). +a hnh v dng chy bt li gy ra s ng nc thnh ao v nhng cu trc tng t, lm tng tnh trng phng ca t st. Tuy nhin, c ch nh ln cc nh thu u khng trnh khi vn ny. Cc th nghim kim tra trc khi xy dng gip pht hin tnh trng co tm n ca t. Nhng thit k chc chn v h thng thot nc, mng dn nc ma v nn mng c th lm gim ti thiu cc thit hi c lin quan n t trng phng thng qua vic cng c dc cc dng chy v cho php nn mng thch nghi vi tnh trng co ca t. Cc nh quy hoch ch quan tm n mc ch s dng t nn khng cn kim tra xc nh c tnh c l ca t. H ch cn nm c nhng qui tc v thut ng c bn ca cc vt cht hnh thnh t. Nhng bn lun v c tnh c l ca t hnh thnh nn 2 nguyn l c bn:
(1) i vi t st c bn thp, nhy cao, kh nng chu nn cao, thm thp

v kh nng trng co khc nhau khng nn xy dng cc cng trnh c cu trc nng, n nh thp hoc nhng cng trnh i hi kh nng thot nc tt ca t.

10

(2) Nu c th nn trnh t c xi mn cao hoc t d xi. Nu khng trnh

c cn quan tm n nhng vt liu hoc k thut c bit, cn tng thm chi ph cho cc cng vic qui hoch, thit k v xy dng. Chi ph cho vic vn hnh v gi gn cc cng trnh phi cao hn nhiu. 7. T l t xi mn T l xi mn t l trng lng ca t b xi mn t 1 a im trong 1 thi gian v din tch xc nh (v d, kg/nm/ha), khc nhau ty tng c tnh k thut ca t, t s dng, a hnh v kh hu. C vi phng php o lng t l t xi mn. Phng php trc tip nht l thc hin php o trc tip trn dc qua mi thi k ca nm (t nht 1 vi ln) v s dng nhng gi tr ny lm i din cho nhng g ang xy ra trn 1 din tch rng hn v khong thi gian di hn. Tuy nhin phng php ny khng thng dng v d liu t nhng con dc ring bit v nhng lu vc nc th rt kh thu c. Phng php th hai l s dng d liu thu c t vic quan trc h cha d tnh s thay i kh nng lu tr nc trong cc h; s suy gim kh nng lu tr cho chng ta bit lng tch tr trm tch. Nu chng ta s dng d liu t nhiu h, chng ta c th thu c mt ng cong t l sn lng trm tch cho 1 vng ton vn. Phng php ny hay nhng khng ng tin cy cho nhng lu vc nc nh ni m sn lng trm tch c th khc nhau ng k. Tn ti mt mi quan h nghch o gia sn lng trm tch mi n v din tch v khu vc thot nc (trong trng hp ny th vng u ngun gp nc v trm tch to thnh h nc). Vng thot nc nh hn c sn lng trm tch ln hn trn mi n v din tch bi v vng thot nc nh hn c xu hng dc hn vi tim nng xi mn ln. Mt phng php cui cng l s dng phng trnh tnh ton t l trm tch b xi mn t 1 v tr c th. Chc chn phng trnh s dng thng dng nht l
11

USLE (phng trnh tnh lng xi mn t) (14). Phng trnh ny s dng d liu v dng chy ca ma, kch thc v hnh dng ca dc, v t, v thc hnh chng xi mn d on lng t b xi mn t v tr ban u, ngoi ra cn tnh lng trm tch bi t cho vng pha di (15) Phng trnh USLE: A = RKLSCP A: lng t b xi mn (tn/ha/nm) R: h s dng chy nc ma gy xi mn K: h s tnh xi mn t L: h s chiu di sn dc S: h s dc mt t (h s Gradient mt t) C: h s che ph t P: h s bin php chng xi mn Trong R, K, L, S, C c th tnh ton c cn P th khng. B.CC VN MI TRNG T: 1. nhim trm tch Trm tch l cht gy nhim khng l nht. nhiu vng, nhim trm tch lm nght cc dng chy, lp y cc h, h cha nhn to, cc ao, knh, rnh nc, cc bn cng, chn vi cc thm thc vt v thng thng to nn thit hi m kh c th dn dp. nhim trm tch t nhin xi mn t thc s lm cn kit dn ngun ti nguyn. N lm suy thoi t ti v tr ban u, lm gim cht lng nc cung cp v c th ph ngoi lp vt liu kh cn trn t canh tc sn xut hoc t hu dng khc. Nhng h nhn to nh s y trm tch trong 1 vi thp k, trong khi nhng h ln phi mt hng trm nm lm y.
12

a s ngun nhim trm tch t nhin bao gm cc mnh v khong khc nhau vi kch thc t nhng ht ct ng knh nh hn 2 mm, n ph sa, t st hoc nhng ht keo t rt mn. nhim trm tch nhn to bao gm cc mnh vn thu c t rc thi cng nghip, sn xut v cc cht thi cng cng. V nh trm tch gm rc thi trc tip hoc gin tip ra trn mt nc. Hu ht nhng trm tch ny l ht rt mn v kh nhn ra t trm tch t nhin tr khi chng bao gm cc khong bt thng hoc nhng c tnh ring khc. Ngun gc nhn to gy ra nhim trm tch l s ph v b mt t xy dng( nh, th,ng cao tc), canh tc, ph rng, v cng tc phn lung. N khng th b loi b, ch c th c ci thin. Cc chng trnh bo tn t v nc ang c pht trin ng k. Nhng chng trnh u tin: nhn mnh tnh n nh ca nhng vng gi v nc qu mc gy xi mn, kim sot l lt, cung cp nc ti cho nhng vng t kh hn v bn kh hn, pht hin ra nhng dng chy c tc gy gy xi mn cao, h tch ng bn nhanh. Bin php hn ch vn v xi mn v qu trnh lng ng trm tch bao gm xi xung quanh, thay i phng thc canh tc v xy dng cc p nh v cc ao ngn dng chy hoc chn gi trm tch nhim trm tch nh hng n sng, cc dng chy, h ln, thm ch c i dng v vn lu di. Gim nhim trm tch Maryland Nghin cu Maryland cho thy rng cc bin php kim sot trm tch c th lm gim nhim trm tch trong vng th ha. ngng vic vn chuyn trm tch nhnh ty bc ca sng Anacostia gn Colesville, bang Maryland, vi vng mng li sng 54,6km2, c d liu trong 1 thp k. Trong thi gian , sn xut trong phm vi lu vc khong 3% ca khu vc hng nm. Tng vng t th ha lu vc vo khong 20% khi kt thc 10 nm nghin cu. nhim trm tch l 1 vn bi v t
13

d b xi mn cao, v lng ma m bo s xi mn khi khng c thc vt bao ph. Hu ht trm tch c vn chuyn trong ma xun v nhng cn ma dng ma h. 1 chng trnh kim sot trm tch c bt u, v sn lng trm tch gim khong 35%. Nguyn l kim sot trm tch c bn l pht trin thch ng vi a hnh t nhin, nu cao tm quan trng ti thiu ca t, cung ng bo v t phi nhim, gim thiu lng nc mt cc vng then cht, v ngn chn trm tch b xi mn trn cng trng. Bin php c bit bao gm k hoch phn loi gim thiu thi gian tip xc t, bo v lp ph v thc vt tm thi bo v t, cc b ngn trm tch, n nh cc con knh v cc lu vc trm tch. 2. SA MC HA Sa mc ha c th c nh ngha l s chuyn i ca mt vng t c th sn xut c thnh vng rt ging sa mc. Thut ng ny c s dng ln u tin khi m t s pht trin ca sa mc Sahara Algeria v Tunisia. Yu t thc y qu trnh sa mc ha bao gm: chn th ng vt qu mc, ph rng, s xa mn, tnh thot nc km v s dng lng ph ngun cung cp nc. Sa mc ha c xem nh mt vn quan trong ngy nay, hu nh xy ra trong sut khong thi gian hn hn gy gt ko di. Nhng nm gn y n tc ng ca con ngi rt ln, c trng bi suy dinh dng v ngho i ca hng triu ngi, ph bin l n v chu Phi. Hu qu ca sa mc ha nht l i vi nhng vng xung quanh cc khu vc ng dn c, chu s nh hng trm trng hn v s cng thng chnh tr c lin quan n nhng ngi tht nghip sng tp trung, hn na, vng nng thn xung quanh c th b mt i thm thc vt t nhin, chn th vt nui n nhng ngun thc n c sn trong t nhin dn n to mt sa mc nhn to. Tm quan trng c bit trong vic hnh thnh sa mc l nhng tc ng, s tng tc gia con ngi v ng vt vi mi trng, nh hng ca kh hu trong mt chu k di n qu trnh thy hc v pht sinh t. Qu trnh sa mc ha c
14

m t l mt s thay i lin tip vng t dc theo cc front mnh, c th lan rng khu vc rng ln hn. S thoi ha t ca mt vng no gy nh hng n iu kin t nhin ca vng: nc, a cht, t v vic s dng t. Mt vi du hiu sa mc ha:

S suy gim ngun nc ngm.

S xm nhp ca t mn v nc gn b mt

S suy gim nc b mt trn cc dng sng sui v ao, h T l xi mn t tng ln do hot ng con ngi.

Tn hi n thm thc vt t nhin. Nhng du hiu xy ra c lin kt vi nhau: t b mt mn ha lm gim thm thc vt trn vng t , v th c th dn n xa mn. Di y l mt s cc bin php gp phn ngn chn, lm chm tin trnh v dng hn qu trnh sa mc ha: Bo v v tin hnh cc bin php nhm ci to t ngho dinh dng.

p dng cc cng c k thut n gin, nhng c c s v hu ch bo v t khi vic chn th qu mc vt nui.

p dng cc bin php bo tn c c s i vi t nng nghip nhm bo v ngun ti nguyn t. Dng nhng k thut thch hp tng sn xut ma v, iu ny nhm mc ch tn dng c cc loi t ngho nn cht dinh dng hay cc loi t khng s dng c vo canh tc, mc khc gp phn dn ci to t.( v d nh: rng, vng hoang d, hay ng c,).

15

 N lc gia tng s phc hi t thng qua vic qun l t, n nh cc cn ct v kim sot xa mn t.

16