THC TRNG

NGNH CNG NGHIP CH BIN G VIT NAM1

Phn I
GII THIU CHUNG
Cho n nhng nm cui 1990, h thng ch bin lm sn ca Vit Nam ch l mt s lng
nh cc doanh nghip ch bin lm sn ca nh nc vi nhng my thit b ch bin lc
hu, sn xut theo k hoch ca nh nc, s dng nguyn liu l g rng t nhin, v hu
ht cc doanh nghip ny u nm trong tnh trng lm n thua l. Trong 5 nm qua, ngnh
ch bin lm sn ca Vit Nam c nhng s chuyn i v tng trng mnh m. Trc
ht l s chuyn i v tng trng ca cc doanh nghip ch bin g v s tham gia ca cc
thnh phn kinh t ngoi quc doanh vo ch bin v kinh doanh cc sn phm g. Tnh n
cui nm 2007 Vit Nam c 2.526 doanh nghip ch bin g, tng 2,8 ln so vi nm 2000,
v 7,7 ln so vi nm 1990. Hn th, 96% tng s doanh nghip ch bin g hin nay l
doanh nghip dn doanh. Cc sn phm ch bin c s pht trin mnh m v chng loi,
s lng v cht lng. Cc sn phm g ca Vit Nam khng ch s dng trong nc m
cn c xut khu vi kim ngch xut khu ngy mt tng. Theo s liu thng k ca Tng
cc hi quan th hin nay cc c s ch bin lm sn Vit Nam sn xut v xut khu trn
3.000 mt hng khc nhau. Nm 2001, kim ngch xut khu sn phm g v gm g mi ch
t 335 triu USD (tnh theo gi FOB), nm 2004 vt trn 1,1 t USD, v nm 2007 gi
tr xut khu vt 2,4 t USD, trong 90% l g (d n GTZ, 2008). g Vit
Nam hin c mt trn thi trng ca 120 nc trn th gii, trong M c nh gi l
th trng s 1 vi gi tr nhp khu hn 30% tng gi tr g v lm sn xut khu ca
Vit Nam, khi EU l nh nhp khu ln th hai (gi tr nhp khu gn 30%), Nht Bn
ng th ba (27.Tng gi tr xut khu cc sn phm t g ca Vit Nam a ngnh ch
bin g tr thnh mt trong bn ngnh sn xut c gi tr xut khu ln nht ca Vit Nam.
D kin gi tr xut khu g ca Vit Nam s t khong 3,5 t la vo nm 2010.
Bn cnh nhng ng gp cho x hi v mt sn phm, to ra ngun thu nhp ngoi t cho
nn kinh t ca t nc, cc c s ch bin sn phm g xut khu ang to vic lm cho
lao ng cc vng nng thn ca Vit Nam. Theo s liu thng k ca Hip hi g v lm
sn th c trn 250 nghn lao ng ang lm vic cho cc c s ch bin sn phm g xut
1

Bo co ny vn ang trong qu trnh hon thin v vy khng ai c quyn trch dn nhng phn tch v s
liu c ghi trong bo co nu khng c s ng ca nhm nghin cu

khu. Mt khc, s pht trin cng nghip ch bin g cn c tc dng thc y hng triu
h gia nh nng dn ngho vng nng thn min ni ca Vit Nam pht trin trng rng
ci thin thu nhp.
Tuy t c tc pht trin kh cao, hot ng sn xut kinh doanh ca nhiu cc c s
ch bin trong ngnh ch bin g ang phi i mt vi nguy c b v do thiu nguyn
liu sn xut, sn phm sn xut ra c cht lng thp, thiu thng tin th trng, sn
phm b ty chay hoc khng tiu th sn phm trn th trng quc t do nhng co buc
v s dng g c ngun gc bt hp php, khng tun th theo nhng lut l v thng mi
ca cc th trng ang tiu th sn phm g ca Vit Nam ... S v ny khng ch gy
ra tc hi i vi ch doanh nghip m cn i vi nhng ngi lao ng lm thu, nhng
ngi trng rng v ni rng ra l nn kinh t ca t nc.
Bo co ny s tin hnh phn tch nhng c hi v thch thc hin thi ca ngnh cng
nghip ch bin g ca Vit Nam v xut nhng s iu chnh a ngnh ch bin g
pht trin ph hp vi chin lc pht trin c xc nh (chin lc pht trin ngnh
ch bin g, chin lc pht trin lm nghip) v bi cnh Vit Nam gia nhp WTO.
thc hin mc tiu chung ny, bo co s tin hnh:(i) nh gi hin trng cng nghip ch
bin g Vit Nam (phn b, s hu, hot ng v nh hng) v ch ra nhng yu t then
cht nh hng n s thay i ca ngnh trong vi nm gn y; (ii) nh gi tnh hnh
cung cp nguyn liu cho ch bin g; (iii) Phn tch tnh hnh sn xut v tiu th sn phm
th trng trong nc v quc t; (iv) Phn tch nhng nh hng ca ci cch chnh sch
i vi cng nghip ch bin g Vit Nam; (v) xut v iu chnh chnh sch v cc
gii php thc y s pht trin ca cng nghip ch bin g Vit Nam.
Bo co ny c hon thnh vi s ti tr v ti chnh ca FAO, cng vi s gip ca
nhiu c nhn v n v, trong c bit l s gip ca b Xiaojie Fan - Phng lm
nghip ca FAO ti Rome, Mr Andrew William Speedy - i din vn phng FAO ti H
Ni, b Nguyn Th Tng Vn - ph gim c Chng trnh h tr ngnh lm nghip.
Nhm chuyn gia tin hnh nghin cu v xy dng bo co ny gm 4 thnh vin: TS.
Nguyn Tn Quyn - Tng th k VIFORES, V Long - T vn c lp, L Quang Trung T vn c lp, Hunh Thch - T vn c lp. Thi gian tin hnh nghin cu v xy
dng bo co l 3 thng. Thng tin c s dng trong cc phn tch v nh gi ca bo
co c nhm nghin cu thu thp t nhiu cp vi nhng phng php thu thp thng tin
khc nhau. Theo cp thu thp thng tin, cc thng tin c thu thp t cc c quan qun
l nh nc, c quan hoch nh chnh sch, c quan nghin cu, ngi sn xut v ngi
tiu th sn phm ca mt s thnh ph v tnh in hnh (Thnh ph H Ni, TP. H Ch
2

Minh, TP. Hi Phng, tnh Bnh nh, Qung Ninh, Ph Th, Ngh An). Theo phng php
thu thp thng tin, cc thng tin c tp hp t nhng vn bn chnh sch, cc bo co v
phng vn trc tip theo bng cu hi hoc phng php phng vn bn cu trc.
Bo co ny c chia thnh 5 phn, bao gm:
Phn I. Gii thiu chung
Phn II. Thc trng ngnh cng nghip ch bin g ca Vit Nam
Phn III. Thch thc v c hi ca ngnh cng nghip ch bin g VN
Phn IV. Khuyn ngh v hon thin chnh sch v cc gii php thc y s pht trin
bn vng ngnh cng nghip ch bin g Vit Nam
Phn V. Ph lc
Phn VI. Ti liu tham kho

Phn II
THC TRNG NGNH CNG NGHIP CH BIN G CA VIT NAM

1. H thng doanh nghip ch bin g ca Vit Nam

1.1 S pht trin ca doanh nghip ch bin g v phn b
1.1.1 Trong khong thi gian t nm 2000 n nm 2007 ngnh cng nghip ch bin g ca
Vit Nam c nhng s thay i su sc. Trc ht l s thay i v s lng doanh
nghip ch bin g v c s bin i su sc v phn b ca cc doanh nghip ch bin g.
S lng doanh nghip ch bin g Vit Nam c s tng trng rt nhanh. Theo kt
qu iu tra ca Hip hi g Vit Nam, tnh n cui nm 2007 Vit Nam c 2.526 doanh
nghip ch bin g, tng 2,8 ln so vi nm 2000, v 7,7 ln so vi nm 1990 (xem thm s
liu chi tit trong bng 1), trong : s doanh nghip ch bin g ca Min Nam tng t
545 doanh nghip (nm 2000) ln 2.029 doanh nghip (nm 2007) v chim 80% tng s
doanh nghip ch bin g c nc; S doanh nghip ch bin g ca Min Bc tuy tng
chm hn so vi min Nam nhng cng tng t 351 (nm 2000) ln 429 doanh nghip
(nm 2007), c th:
- min Bc, c nhiu doanh nghip ch bin g c thnh lp cc vng ng Bc,
ng bng Sng Hng v Bc Trung B, c th:
+ Vng ng Bc c 216 DN chim t l 8,55% s doanh nghip c nc, cc doanh
nghip ri u cc tnh trong vng;
+ Vng ng bng Sng Hng c 135 doanh nghip chim t l 5,27% v tp trung ch
yu ba tnh, thnh ph: Bc Ninh, TP H Ni v Vnh Phc;
+ Vng Bc Trung B c 127 doanh nghip, chim t l 5,02%, phn b ri u cc
tnh trong vng.
- min Nam, s lng doanh nghip tp trung n hn 80% tng s DN c nc, trong :
+ Vng ng Nam B c 1.493 doanh nghip chim t l 59,1% tng s doanh nghip
c nc, tnh c nhiu doanh nghip nht l ng Nai vi 706 doanh nghip v sau l
Bnh Dng vi 650 doanh nghip;
+ Vng Duyn hi min Trung c 185 doanh nghip;
+ Ty Nguyn c cng 185 doanh nghip chim 7,32%;
+ Vng ng bng sng Cu Long c 166 doanh nghip

Biu 1. S lng v phn b ca cc doanh nghip ch bin g Vit Nam trong giai
on 2000-2007
Nm 2000
Nm 2005
Nm 2007
S doanh C cu S doanh C cu S doanh C cu
nghip
(%)
nghip
(%)
nghip
(%)
C nc
896
100
1718
100
2526
100
Min bc
351 39,17
906
52,7
497 19,67
ng bng Sng Hng
118 13,16
530 30,85
135
0,84
ng bc
72
8,00
165
9,6
216
5,27
Ty bc
10
1.49
20
1,16
16
8,55
Bc Trung b
151 16,85
191 11,11
127
5,02
Min nam
545 60.83
811
47,3
2029 80,32
DH Nam Trung b
124 13,84
116
6,75
185
7,32
Ty nguyn
125 13,84
99
5,54
185
7,32
ng Nam b
254 28,34
476
27,7
1493
59,1
B sng Cu Long
42
4,68
101
5,87
166
4,68
(Ngun: S liu nm 2005 ca B NN&PTNT; S liu nm 2005 ca FOMIS; S liu nm
2007 ca Vifores)
Vng

1.1.2 Mc d v l thuyt kinh t v Chnh ph ch trng v khuyn khch xy dng doanh

nghip ch bin g gn vng nguyn liu, nhng trong thc tin cc doanh nghip ch bin
g t trc n nay li phn b tp trung cc thnh ph ln, vng ng dn c, gn vng
tiu th v c c s h tng tt, ch khng gn vng nguyn liu. Pht trin cng nghip ch
bin hng v xut khu, nn nhng nm gn y rt nhiu doanh nghip ch bin g xut
khu c xy dng trong cc khu cng nghip hoc khu ch xut, gn cng bin thun tin
cho vic nhp khu g nguyn liu v xut khu sn phm, nh khu cng nghip Ph Ti
tnh Bnh nh, hoc KCN Sng Thn tnh Bnh Dng. c bit cc doanh nghip ch
bin dm g xut khu u phn b cc tnh duyn hi c cc cng bin nc su v cc
doanh nghip c cng sut ln thng c t ti cc cng cho tu trng ti trn 8.000 tn.
Do tnh hnh ng s c ci thin nhiu nn vng cung cp nguyn liu cho cc nh my
s dng g nguyn liu rng trng c m rng c ly n khong 200 km. C th hn,
vng ng bng sng Hng, ng Nam B c din tch rng sn xut t (229.434 ha),
chim t l 5,11% tng din tch rng c nc, nhng c nhiu doanh nghip ch bin
(1709), chim t l gn 70% tng s doanh nghip c nc. Vng Ty Nguyn c din tch
rng ln nht c nc 1.639.975 ha (ch yu l rng t nhin), chim t l 34,23% tng din
tch rng sn xut c nc, nhng s doanh nghip ch bin g li khng nhiu 185 DN, ch
chim 7,32% tng s doanh nghip, nguyn nhn chnh do ch trng hn ch sn lng
khai thc g rng t nhin ko di t nm 1997 n nay.

Bng 2. Phn b doanh nghip ch bin v phn b rng sn xut

Din tch rng sn xut
Din tch (ha)
C cu (%)
100
4.787.711
42,71
2.045.252
105.018
2,20
1.110.777
23,18
14.559
0,23
841.898
17,56
50,29
2.415.495
378.520
7,90
1.639.975
34,23
214.875
4,47
182.089
3,69
(Ngun: BNN&PTNT, 9/2006)

Vng
C nc
Min Bc
Ty Bc
ng bc
B Sng Hng
Bc Trung b
Min Nam
DH Nam Trung b
Ty nguyn
ng Nam b
B Sng Cu Long

S lng doanh
nghip ch bin g
2526
497
216
135
216
127
2029
185
185
1493
166

1.1.3 S tham gia v vai tr ca cc thnh phn kinh t trong cng nghip ch bin g
thay i: Thnh phn kinh t t nhn tham gia mnh m v ng vai tr ch o trong
ch bin v cung cp cc sn phm g. thi im nm 2000, t l doanh nghip nh nc
(DNNN) chim 40,85% tng s doanh nghip c nc, trong min Bc c t l 45,86%
(cao nht l vng ng Bc 52% v ng bng sng Hng hn 50%), min Nam c t l l
35,6%. Hin nay, vng c t l DNNN cao l vng Ty Bc vi 37,5%, y l ni s lng
doanh nghip CBG t v km pht trin nht (c 19 doanh nghip), v vng Ty Nguyn, c
24,3%, l vng cn nhiu Cty LN NN c khai thc g rng t nhin. Vng c nhiu
doanh nghip CBG nht l vng c t l doanh nghip dn doanh v c vn u t nc
ngoi cao.
Bng 3. Phn loi doanh nghip ch bin g theo thnh phn kinh t
Vng
C nc
Min Bc
B Sng Hng
ng bc
Ty Bc
Bc Trung b
Min Nam
DH Nam Trung b
Ty nguyn
ng Nam b
B Sng Cu long

2000
Tng s

896
351

118
72
10
151
545

124
125
254
42

DN Nh
nc

2007

DN Dn
Doanh

Tng s

DN Nh
nc

DN Dn
Doanh

DN
L.Doanh

355
512
27
2526
161
184
6
497
60
56
2
19
38
32
2
135
10
216
53
96
2
127
194
240
21
2029
60
62
2
185
57
68
185
70
165
19
1493
7
35
166
(Ngun: VIFORES, 2008)

108
40
6
16
2
16
68
16
45
4
3

1961
429
13
101
211
104
1469
156
140
1010
163

328
13
0
3
3
7
40
10
0
30
0

DN
L.Doanh

Biu 1. C cu doanh nghip ch bin g

Biu 1A. C cu doanh nghip ch bin g nm 2000 phn theo ch s hu
C cu DN the o s hu, 2000

40%
DNNN
DN DD
60%

Biu 1B. C cu doanh nghip ch bin g nm 2007 phn theo ch s hu

C cu DN theo s hu,2007

4%

DNNN
DN DD
96%

Biu 2. C cu doanh nghip CBG ca cc vng phn theo ch s hu

C cu DN the o s hu cc vng,2007
DBCL
DNB
TN
DHTB

Series2

BTB

Series1

BSH
ng bc
Ty bc
0

500

1000

1500

2000

1.1.4 Quy m doanh nghip ngy cng c m rng: Quy m doanh nghip m rng c v
chiu rng ln chiu su th hin xu hng chung ca s pht trin doanh nghip dnh u
th trong cnh tranh trn th trng xut khu.
- Tnh theo tiu ch vn u t ca 1 doanh nghip: Vn u t 1 doanh nghip va biu
hin quy m sn xut theo b rng ng thi th hin trnh trang b k thut, cng ngh
v qun l. Vn u t bnh qun 1 doanh nghip c nc (2005) l 5.988 triu ng (tng
ng khong 374.250 USD). Quy m doanh nghip Min Nam ln gp 1,87 ln min Bc
( min Nam vn u t bnh qun mt doanh nghip CBG l 5.800 triu ng, v min
Bc l 3.096 triu ng). ng Nam B v Ty Nguyn l hai vng c quy m vn u t
bnh qun mt doanh nghip ln nht: 13.511 triu v 12.857 triu ng/DN, gp gn 2 ln
bnh qun chung c nc v gp gn 3 ln so vi doanh nghip ca Min Bc.
Biu 3. Phn b quy m DNCBG theo vn (2006)

Phn b quy m DN theo vn

<0,5

2%
0%
0%

9%

18%

8%

0,5-1
1-,5
5-<10
19%

10-<50
50- <200
200-<500

44%

>500

(Ngun: Tng cc thng k, 2007)

- Tnh theo tiu ch vn u t bnh qun trn mt lao ng ca doanh nghip: Ch tiu s
vn u t trn 1 lao ng th hin trnh k thut, cng ngh v qun l ca doanh
nghip. Vn u t/ lao ng bnh qun c nc l 94,477 triu ng/lao ng, ca min
Bc: 76,162 triu ng/lao ng, min Nam: 65,514 triu ng/lao ng. Ch tiu ny cao
nht Ty nguyn: 184,409 triu ng/lao ng, sau n ng Nam B v Bc Trung b:
132 triu ng/lao ng, thp nht l vng Duyn hi Nam trung b 51 triu ng v ng
bng sng Hng 53 triu ng.

Bng 4. Vn u t ca doanh nghip (2005)

Vng min
C nc
Min bc
ng bng Sng Hng
ng bc
Ty bc
Bc Trung b
Min nam
DH Nam Trung b
Ty nguyn
ng nam b
B sng Cu Long

Lao ng/DN
Vn u t/DN
(ngi)
(triu ng)
63,38
6.207,22
40,65
3.086,51
49,77
2.763,39
24,53
3.561,42
36.4
2.378,65
29,69
3.944,24
88,60
8338,20
123,8
7.450,08
69,72
12.857,5
102,2
11.294,58
41,87
2.871,07
(Ngun: GSO, 2006)

Vn u t/lao ng
(triu ng)
97,93
76,17
53,71
145,18
65,34
132,84
105,38
64,22
184,41
110,51
68,57

- S lao ng ca doanh nghip: S lao ng ca cc doanh nghip ch bin g tng ln

ng k. Nm 2005, bnh qun mt doanh nghip c s lao ng l 63,35 lao ng/DN, con
s ny nm 2007 l 99,3 L/DN, tng gn 50%. Nhng doanh nghip c quy m lao ng
bnh qun ln tp trung cc vng DH Nam Trung B (204,2 lao ng/DN), ng Nam B
(111 lao ng/DN) v Ty Nguyn (109,3 lao ng/DN), vng ng bng Sng Cu Long
c quy m doanh nghip nh nht (23,74 lao ng/DN).
Bng 5. Quy m doanh nghip bnh qun theo lao ng (2005 v 2007)
Vng
C nc
Min bc
ng bng Sng Hng
ng bc
Ty bc
Bc Trung b
Min nam
DH Nam Trung b
Ty nguyn
ng nam b
B sng Cu Long

Lao ng bnh qun ca cc DNCBG phn theo vng

(ngi)
2005
2007
63,38
99,3
40,65
44,47
49,77
37,5
24,53
33,6
36.4
35,6
29,69
64,7
88,60
112,2
123,8
204,2
69,72
109,3
102,2
111,0
41,87
23,74
(Ngun: VIFORES, 2008)

Nhng s liu nu cho thy rng i b phn doanh nghip ch bin g ca Vit Nam vn
ch yu l cc doanh nghip c quy m nh v va mc d c nhng thay i ln v quy
m. Nhng thng tin v Khu Cng nghip Ph Ti, tnh Bnh nh, di y c th cung
cp nhng thng tin su hn v c im va v nh ca doanh nghip CBG.

Hp s 1. Thng tin tm tt v Khu cng nghip CBG Ph Ti tnh Bnh nh

1. Khu cng nghip CBG Ph ti thuc TP Quy nhn tnh Bnh nh, c hnh
thnh vo cui 1990. Ph Ti l khu cng nghip ch bin g in hnh ca cc
doanh nghip trong nc sn xut mc xut khu. n nay KCN ny c 60 DN
ch bin g xut khu. Phn ln doanh nghip thuc khu vc dn doanh (95%),
doanh nghip quc doanh chim t l rt nh: 5%, khng c doanh nghip c vn
u t nc ngoi. Din tch t cc doanh nghip CBG s dng l 205 ha. Tng
kim ngch xut khu g nm 2008 khong 4.000 t ng (tng ng vi 242
triu USD), sn phm xut khu chnh l g ngoi tri chim t trng 97,5% v
ni tht l 2,5%. G nguyn liu s dng nm 2007 l 460.000 m3, trong 80%
lng g nguyn liu ny l g nhp khu. Tng s lao ng s dng 33.498 ngi,
trong lao ng ma v chim ti 73%. Cng nghip ch bin g ng gp 35%
GDP ca tnh Bnh nh.
2. Cc DN CBG Ph Ti u l cc doanh nghip c quy m va v doanh thu,
ti sn v lao ng: Nm 2008, doanh thu bnh qun 1 doanh nghip: 86,466 t
ng, trong : 60% s doanh nghip c doanh thu khong t 16 - 80 t ng
(tng ng vi khong 1-5 triu USD), 15% doanh nghip c doanh thu nh hn
16 t ng (hay nh hn 1 triu USD), 15% doanh thu ln hn 80 t ng (hay trn
5 triu USD), 8% doanh thu hn 160 t ng (hay trn 10 triu USD). V tng ti
sn bnh qun 1 doanh nghip l 78,3 t ng (tng ng 4,7 triu USD), trong
: 60% doanh nghip c ti sn t 16- 80 t ng (hay 1-5 triu USD), 13% doanh
nghip c ti sn t 80 - 160 t ng (hay 5-10 triu USD), v 15% c ti sn trn
160 t ng (hay trn 10 triu USD), ch c 16% doanh nghip c ti sn nh hn
16 t ng (hay nh hn 1 triu USD). T l ti sn c nh chim 30% tng ti sn
doanh nghip.
S lao ng bnh qun 1 doanh nghip: 558,5 ngi. Doanh nghip c s lao ng
trn 300 ngi chim 28%, doanh nghip c s lao ng t 300-500 ngi chim
35%, doanh nghip c s lao ng t 500-800 ngi chim 22%, v c 15% s
doanh nghip c s lao ng trn 1.000 ngi.
3. Cng ngh, thit b ch bin g ca cc doanh nghip nhn chung cn chm c
i mi. Phn ln cc thit b tui t 6-15 (63-75% s doanh nghip), tr khu
hon thin c i mi nhanh hn vi 59% thit b c tui t 1-5.
tui ca thit b trong cc doanh nghip CBG Khu Cng nghip Ph Ti
n v: %
Cng on sn xut
>15 tui
6-15 tui
1-5 tui
1. S ch
5
75
20
2. Bo qun
9
69
22
3. Gia cng chi tit
8
63
29
4. Hon thin
6
35
59

10

4. Trnh qun tr doanh nghip: 75% doanh nghip c chng ch CoC, 17% c
chng ch ISO 9001. S lng g trn nguyn liu s dng nm 2007 l 460.000
m3 v 80% l g nhp khu. Tnh trng mi trng ca g nguyn liu s dng l
tt (theo ngun thng tin ca doanh nghip cung cp, cha c kim chng): 44%
tng s g trn c chng ch tin cy, 37% t ngun qua thm nh/hp php,
16% t ngun bit r ngun gc, 2% t ngun ang trong tin trnh cp chng ch,
ch c 1% l g khng bit ngun. G x s dng khng ln: 62.000 m3 (bng 27%
g trn), 38% c nhp khu. Tnh trng mi trng g x km hn g trn: 23%
c ngun chng ch tin cy, 47% t ngun qua thm nh/hp php, 15% bit
ngun, 14% t ngun ang trong tin trnh cp chng ch, khng bit ngun ch
chim 1%. S lng g nhp khu ln, nhng t chc nhp khu rt phn tn, do
49 cng ty tham gia cung ng, trong c ti 36 cng ty ch c 1 khch hng duy
nht (gn nh cc DN u t nhp khu nguyn liu).
5. Hiu qu sn xut kinh doanh:
- Tnh hnh s dng nng lc sn xut nhn chung cn thp, h s s dng nng lc
sn xut bnh qun ca doanh nghip nm 2007 l 31%, thp nht l khu x g,
ch t 7%, v khng c doanh nghip chuyn mn ha v x, doanh nghip no
cng t x g; nng lc sn xut ni tht ch t 16% (mt hng ny c gi tr
gia tng cao, nhng t trng sn lng sn phm cn rt nh, cn c khai thc);
nng lc sn xut g ngoi tht t cao nht 40% (do c im sn xut ma
v). Nng cao nng lc sn xut nng cao hiu qu sn xut l mt vn quan
trng t ra i vi cc doanh nghip. Phi chng kt hp sn xut g tiu dng
ni a cng cn c tnh n khc phc nhc im ny.
- Hiu qu ti chnh thp (theo ngun thng tin ca doanh nghip cung cp, cha
c kim chng): ch tiu li nhun/doanh thu t 1,37% nm 2006, 2,24% nm
2007 v c t 2,1% nm 2008.
- Ch tiu hiu qu s dng vn: nm 2006 cn 1,07 ng vn sn xut ra 1 ng
doanh thu, nm 2007: 0,97 v nm 2008 c tnh l 0,91.
- Nng xut lao ng tnh theo ch tiu doanh thu bnh qun mt lao ng: nm
2006 l 102 triu ng/ngi nm (6.180 USD), nm 2007 l 130 triu ng v
nm 2008 l 154 triu ng.
- Thu nhp bnh qun ca ngi lao ng nm 2006 l 12 triu ng, nm 2007 l
13 triu v nm 2008 l 16 triu.
(Ngun: Bo co kho st thc trng cng nghip ch bin g tnh Bnh nh, 8/2008 GTZ)
Gn y xut hin mt s DN doanh nghip CBG c quy m ln vi cng ngh v thit
b tin tin, nh Cng ty c phn k ngh g Trng Thnh, gm 8 cng ty vi 5 nh my
ch bin g v cng ty trng rng, trung tm hun luyn o to, s dng 6.500 lao ng c
nh my c u t cng ngh thit b hin i (th trn Uyn Hng- Bnh Dng) vi vn
11

u t 25 triu USD, cng sut xut xng 3.000 container/nm. Sn lng v doanh s ca
Trng Thnh lun dn u ngnh ch bin g xut khu c nc. Theo B Cng Thng,
nm 2007 Cng ty Trng Thnh ng th 12 trong s 17 doanh nghip ch bin g c
doanh s xut khu g cao nht Vit Nam nm 2006, v xp th 2 trong s cc doanh
nghip ch bin g c vn u t trong nc; nm 2007 vn ln s 1.
1.1.5 u t nc ngoi vo pht trin c s ch bin g Vit Nam:
- Tng s DN c vn u t nc ngoi t ng k hot ng t nm 1990 n thng 6 nm
2008 l 421DN, trong DN lin doanh v HDHTKD l 22 v 399 DN 100% vn nc
ngoi. Cc nh u t vo ngnh ch bin g ca Vit Nam n t 26 nc v vng lnh th,
trong i Loan c nhiu DN nht 183, chim 43,5% tng s doanh nghip, sau l Hn
Quc, Anh, Nht v Trung Quc (xem thm s liu Bng 6).
Bng 6. ng k Doanh nghip CBG c vn u t nc (1990-2008)
Nc /lnh th
i Loan
Hn Quc
Anh
Nht
Trung quc
Malaixia
Singapo
c
M
Hng Kng
Cc nc khc (16)
Tng s

S lng

183
38
29
27
26
19
14
11
9
7
58
421
(Ngun: B k hoch u t, 2008)

T l (%)
43,46
9,00
6,88
6,41
6,40
4,51
3,32
2,61
2,13
1,66
13,62

- DN c vn u t nc ngoi c thnh lp u tin t nm 1990, thi k thnh lp nhiu

nht bt u t nm 2001 n nay (341 DN, chim 81% tng s DN), tng trng DN thi
k 2001-2005 bng 2,27 ln thi k trc cng li. S doanh nghip thnh lp t nm
2006- 6/2008 l 120 DN bng 50% ca thi k 2001-2005,c th d bo trin vng s DN
cn tng ln nhanh trong giai on ti (s liu chi tit xem thm Bng 7).
Bng 7. Pht trin ng k DN c vn u t nc ngoi (1990-2008)
Thi k
S DN
C cu (%)
1990-1995
12
3,0
1996-2000
68
16,0
2001-2005
221
52,5
2006-6/2008
120
28,5
Tng
421
100
(Ngun: B k hoch u t, 2008)
- Tuy s lng doanh nghip ng k nhiu, nhng cng khng t doanh nghip khng thc
t hot ng, t l doanh nghip ng k nhng khng u t chim 26% tng s doanh
nghip ng k (nhng doanh nghip khng u t thc t sau 5 nm c cp giy php
u t).
12

Bng 8. S lng DN hot ng

Thi k
1991-1995
1996-2000
2001-2005
2006-2008
Cng

Tng

Hot ng Khng u t Cha u t

12
11
1
68
67
1
221
114
107
120
3
107
421
195
109
107
(Ngun: B k hoch u t, 2008)

Tng vn u t thc hin: 257.007.655 USD, tnh bnh qun 1 DN u t 1.317.988

USD. Doanh nghip c s vn u t nc ngoi ln nht Cty TNHH Marumitsu ca Nht
bn c tr s ti tnh Vnh Ph, vi tng s vn u t l 7.944.000 USD.
- DN c vn u t nc ngoi ng k phn b 34 tnh, thnh ph, tp trung ch yu
cc tnh min Nam. Ti tam gic pht trin TP H Ch Minh - ng Nai - Bnh Dng c
338 DN, chim 80,3% tng s DN CBG c vn u t nc ngoi, trong tnh Bnh
Dng c 241 DN, chim 57,24% tng s doanh nghip CBG c vn u t nc ngoi c
nc. Cc DN c vn u t nc ngoi ch yu sn xut g v g ni tht, 399 DN v
ch c 22 DN sn xut g dm mnh.
- Cc DN CBG c vn u t nc ngoi u sn xut sn phm g xut khu. Cc doanh
nghip c vn u t nc ngoi c nng lc ti chnh, ch ng c u vo v u ra ca
sn phm, ng gp trn 50% tng kim ngch xut khu g ca c nc.
Bng 9. Phn b DN c vn u t nc ngoi
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17

Tnh hoc thnh

ph
Bnh Dng
ng Nai
TP H Ch Minh
H Ni
Qung Ninh
Bnh Phc
Ty Ninh
Nng
Vng Tu
Hng Yn
Ngh An
H Tnh
Bnh nh
Khnh Ho
Bc Giang
Lng Sn
Vnh Phc

Tnh hoc thnh

ph
18 Ninh Thun
19 Qung Nam
20 Tha Thin Hu
21 Cn Th
22 Hi Dng
23 Bnh Thun
24 H Ty
25 Hu Giang
26 Cao Bng
27 Lm ng
28 Lao cai
29 H Nam
30 Thanh Ho
31 Hi Phng
32 Hi Dng
33 Bc Ninh
34 Kon tum
Tng s
(Ngun: B KHDT, 2008)

S lng
DN
241
59
38
7
7
5
4
4
4
4
4
3
3
3
3
2
2

T l
(%)
57,24
14,00
9,00

TT

13

S lng
DN
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
421

T l
(%)

1.1.6 Sn phm ca cc doanh nghip CBG khng ch nhm p ng cc nhu cu pht

trin trong nc m cn xut khu i nhiu nc trn th gii. g Vit Nam hin c mt
trn th trng ca 120 nc trn th gii, trong M c nh gi l th trng s 1 vi
gi tr nhp khu hn 30% tng gi tr g v lm sn xut khu ca Vit Nam, khi EU l
nh nhp khu ln th hai vi gi tr nhp khu gn 30%, Nht Bn ng th ba (27%).
Theo mt s nh gi Vit Nam s hon ton c kh nng nng cao gi tr xut khu lm sn
vi 3 th trng chnh l M, EU v Nht Bn ln 4,5 t USD/nm trong khong t 3- 5 nm
ti.
Biu 4. Kim ngch xut khu sn phm g v hng ni, ngoi tht
Gi tr

3000
2500
2000
1500
1000
500
Nm

0
2001

2002

2003

2004

2005

Tng gi tr xut khu sn phm g

2006

2007

Gi tr xut khu hng ni, ngoi tht

(Ngun: FSIV, 2008)

1.1.7 Doanh nghip dn doanh khng ch chim t l cao tuyt i v s lng doanh nghip
m c gi tr sn lng cng nghip g (xem Biu 5 pha di).
Biu 5: Gi tr sn xut ngnh ch bin g phn theo thnh phn kinh t (tnh theo gi 1994)

State

7,500

Non-state

5,000

Foreign
invested

2,500

06

05

20

04

20

03

20

02

20

01

20

00

20

99

20

98

19

97

19

96

19

19

95

0
19

billion VND

10,000

(Ngun: Tim Dawson, 2008)

14

1.1.8 C cu doanh nghip CBG phn theo loi sn phm chnh: S lng cc DN chuyn
sn xut g chim tuyt i b phn (98%) trong tng s 2476 doanh nghip, trong
khong 700 DN chuyn sn xut g xut khu. Doanh nghip chuyn sn xut dm g
xut khu l 25 vi tng cng sut thit k 1.800.000 tn/nm. Doanh nghip ch bin cc
loi vn nhn to l 15 vi quy m sn xut nh (cc DN MDF c cng sut nh hn 60.000
m3/nm, DN sn xut vn dm c cng sut nh hn 16.000 m3/nm, DN sn xut g dn
c cng sut 15.000 m3/nm).
Bng 10. Phn loi DN theo loi sn phm chnh (nm 2007)
Loi sn phm chnh
g
Dm g XK
Vn nhn to
Tng cng:

DN trong
FDI (% vn nc
nc/lin doanh
ngoi)
2.165
302
22
3
11
4
2.198
309
(Ngun: VIFORES, 2008)

Tng
2.476
25
15
2.526

1.2 Kt qu sn xut kinh doanh ca ngnh cng nghip ch bin g

- Gi tr sn xut ca ngnh cng nghip ch bin lm sn (tnh theo phng php cng
xng) tng mnh trong thi k 2000-2005. Gi tr sn xut ca ngnh cng nghip ch bin
g tnh theo gi thc t ca nm 2005 so vi nm 2000 tng 4,44 ln v tng 2,9 ln tnh gi
so snh nm 1994. Tng gi tr sn xut tnh theo gi thc t nm 2005 t 60.059 t ng,
tng ng vi khong 4 t USD.
Bng 11. Gi tr sn xut ca ngnh cng nghip CBG v lm sn giai on 2000-2005
n v tnh: T VND
Hot ng

Gi tr sn xut cng nghip ch bin lm sn

2000
2002
2003
2004
2005
a) Sn xut sn phm g v lm sn
- Gi thc t
6059,3
8587,0 11.249,0 14.766,8 19.539,3
- Gi so snh
3598,0
4488,0
5494,4
6570,3
8120,4
b) Sn xut ging t, bn gh
- Gi thc t
7435,5 12.971,6 20.719,7 30.356,7 40.519,9
- Gi so snh
3930,9
6057,3
7846,3 10.179,0 13.411,1
Tng GTSX thc t
13.494,8 21.558,6 31.968,7 45.143,5 60.059,2
Tng GTSX so snh 1994
7528,9 10.545,3 13.331,7 16.749,3 21.531,5
(Ngun: Nin gim thng k 2006 - Tng cc Thng k v FOMIS)
- Theo tnh ton da trn s liu cng b ca Tng cc thng k nm 2005, hiu qu s dng
ti sn c nh c o bng t s gia gi tr sn xut v gi tr ti sn c nh ca doanh
nghip CBG nm 2005 l 9,67 - tc l 1 ng vn u t ti sn c nh lm ra 9,67 ng
gi tr sn phm. S liu iu tra in hnh ti 60 doanh nghip ch bin g xut khu c

15

vn u t trong nc tnh Bnh nh cho thy t s ny nm 2006 l 3,18, nm 2007 t

3,7 v nm 2008 t 4,0. Hiu qu ng vn (t s gia doanh thu v tng gi tr ti sn c
nh v ti sn lu ng) nm 2006 l 0,95 - tc l 1 ng vn u t sn xut ch to ra 0,95
ng doanh thu - nm 2007 t 1,03 v nm 2008 c tnh l 1,1 (GTZ, 2007).
- T s gia doanh thu thun v vn u t sn xut (ch tiu ny phn nh 1 ng vn u
t sn xut lm ra c bao nhiu ng doanh s) bnh qun c tng trng mc thp.
Thi k 2000-2006 t s gia doanh thu thun v vn u t sn xut t 1,259, t nm
2001 n 2006 t 1,267.
- T sut li nhun ca cc DNCBG (l t s gia li nhun trc thu v vn u t) khng
cao. T sut li nhun bnh qun c nc t 2,5 %. Tuy nhin c s khc bit rt ln v t
sut li nhun ca cc doanh nghip cc vng, min khc nhau. T sut li nhun ca cc
DNCBG min Nam t 5,48% v cao hn gn 14 ln t sut li nhun ca DNCBG min
Bc (DNCBG min Bc ch t 0,04%). Doanh nghip vng Duyn hi Nam Trung B c t
sut li nhun cao nht (9,24%), tip theo l DN vng ng Nam B (3,28%). (Theo bo
co kho st 60 DN Bnh nh th ch tiu li nhun/doanh thu li t kh thp: 1,37%
nm 2006, 2,24% nm 2007 v c t 2,1% nm 2008). Bn cnh , mt b phn khng
nh cc doanh nghip ang hot ng trong tnh trng thua l. Bnh qun chung cc
DNCBG vng Ty Bc l 6,8%, cc DNCBG vng Ty Nguyn l 0,35%.
- Gi tr doanh thu bnh qun mt lao ng i cho cc DNCBG c nc thi k 2000-2006
t gi tr 65,689 triu ng v tng u hng nm. Doanh thu bnh qun mt lao ng trong
cc DNCBG tnh chung cho c nc nm 2006 t 123,265 triu ng bng 176% gi tr t
c nm 2000. Ch tiu ny ca 60 DN tnh Bnh nh tnh cho nm 2006 t 102 triu
ng (tng ng 6.180 USD), nm 2007 l 130 triu ng v nm 2008 t 154 triu
ng. Thu nhp bnh qun ca ngi lao ng nm 2006 l 12 triu ng, nm 2007 l 13
triu v nm 2008 l 16 triu (GTZ/2008).
Bng 12. Pht trin ngnh cng nghip ch bin g giai on 2000-2006
Nm
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
B/q chung

S
DN
742
887
1.078
1.186
1.478
1.710
2032

Lao ng
63.203
66.123
82.734
89.661
108.624
113.079
112.440

Vn (t
VND)
3.023
3.604
5.256
5.738
7.834
10.655
10.938

Doanh thu thun Doanh thu/vn

(t VND)*
(ng)*
4.417
1,461
4.338
1,023
6.472
1,231
7.157
1,247
10.459
1,335
13.333
1,251
13.860
1,267
1,259

16

Doanh thu/1lao
ng (tr. ng)*
69,885
65,605
72,266
79,822
96,286
117,980
123,265
65,689

Bng 13. Kt qu sn xut kinh doanh ngnh cng nghip ch bin g nm 2005
S doanh
Vn
Li nhun trc
T sut li
nghip
(tr. ng)
thu ( tr. ng)
nhun/vn (%)
C nc
1718 10.664.012
269.098
2,50
Min Bc
906 2.805.438
10.743
0,04
ng bng Sng Hng
530 1.416.897
- 10.010
- 0,07
ng bc
165
587.635
- 1.867
- 0,03
Ty bc
20
47.586
- 3.277
- 6,8
Bc Trung B
191
753.108
25.897
3,40
Min Nam
811 4.704.069
257.800
5,48
DH Nam Trung B
135
864.196
77.807
9,24
Ty nguyn
99 1.272.894
- 4.517
- 0,35
ng Nam b
476 5.431.209
178.532
3,28
B Sng Cu Long
101
289.973
5.978
2,06
(Ngun: Tnh theo s liu cng b ca T.Cc Thng k nm 2006 v FOMIS nm 2007)
Min v vng

2. Thc trng cung cp g nguyn liu cho cng nghip ch bin g

2.1 Cc loi g nguyn liu ca cng nghip ch bin
- Theo loi sn phm c ch bin ra, g nguyn liu c chia thnh cc loi: G nguyn
liu cho m ngh, g nguyn liu cho hng mc cao cp, g nguyn liu cho vn nhn
to, g nguyn liu cho sn xut giy v vn si, g nguyn liu cho xy dng ... Trong tng
nhm g nguyn liu ny li c chia thnh cc phn loi nh hn nh: loi g nguyn liu
cho vn nhn to c chia thnh g nguyn liu cho g dn lng, g nguyn liu cho vn
dm, g nguyn liu cho vn ghp thanh.
- Theo qu trnh hnh thnh g, g nguyn liu c chia thnh 2 loi l g rng trng (g
c khai thc t rng trng) v g t nhin (g c khai thc t rng t nhin).
- Cn c vo ng knh v kh nng s dng ca g, g nguyn liu c th c phn
thnh g ln v g nh.
- Cn c vo mc ch bin thc hin i vi g nguyn liu ngi ta phn thnh g
trn v g x.
- Theo quan im thng mi, g nguyn liu c chia thnh hai loi g nguyn liu sn
xut trong nc v g nguyn liu nhp khu.
Thc t cn c nhng cch phn loi khc. Nhng s phn bit v cc loi g nguyn liu
nu trn cho thy g nguyn liu ca cng nghip ch bin mi ch ni ln c mt phn
no s a dng v chng loi ca g nguyn liu. Trong thc t, g nguyn liu cn c s
a dng v kch c, ngun gc. ng thi, thng mi v s dng g nguyn liu c lin
quan n nhiu cc i tng khc nhau. T y, vic phn tch nhu cu v g nguyn liu
rt kh khn v phc tp.

17

2.2 Thc trng cung cp g nguyn liu cho cng nghip ch bin g
Trong nm nm va qua, cng vi s pht trin ca ngnh cng nghip ch bin g ca Vit
Nam trong thi gian va qua th nhu cu v thc t s dng g nguyn liu cng pht trin
mt cch mnh m. Theo mt s phn tch, tng khi lng g s dng Vit Nam nm
2003 l trn 8,8 triu m3, trong 51,61% c s dng cho cng nghip ch bin g,
18,66% c s dng lm nguyn liu cho vn dm, MDF v dm g, 29% c s dng
cho cng nghip ch bin giy v bt giy, s cn li c s dng lm g tr m. Nm
2005, tng khi lng g nguyn liu s dng ca Vit Nam l 10 triu m3, trong 53,4%
c s dng cho cng nghip ch bin g, 20,19% c s dng lm nguyn liu cho vn
dm, MDF v dm g, 25,52% c s dng cho cng nghip ch bin giy v bt giy, s
cn li c s dng lm g tr m. Nm 2008, tng khi lng g nguyn liu s dng vo
khong 11 triu m3, trong g nguyn liu cho cng nghip chim 57,34%, g cho sn
xut giy v bt giy chim 24,2%, g nguyn liu cho sn xut vn nhn to (vn dm,
MDF) v sn xut dm g xut khu l 17,6%, g tr m vo khong 0,86%.
Bng 14. Tng khi lng g nguyn liu s dng v c cu s dng giai on 2003-2008
2003
1. Tng khi lng g nguyn liu s
dng2 (triu m3)
2. C cu s dng (%)
- G s dng cho cng nghip ch bin g
- G lm nguyn liu cho vn dm, MDF
v dm g
- G cho cng nghip ch bin giy v bt
giy
- G tr m

2005

2008

8,8

10

11

51,61
18,66

53,4
20,19

57,34
24,2

29,05

25,52

17,6

0,68

0,89

0,86

(Ngun: Tp hp t nhiu ngun bo co khc nhau, nh: D tho Chin lc pht trin
lm nghip Vit Nam 2006 2020, Nin gim thng k 2007, FOMIS 2006 v cc ngun
khc)
Trc khi cuc khng hong ti chnh ton cu xy ra, ni mt cch chnh xc hn l cho
n ht qu II nm 2008, mt s phn tch v nh gi, da trn nhng s liu v tng
trng ca khi lng g nguyn liu tiu th trong thi gian qua v s pht trin ca cc
doanh nghip ch bin g, tc tng trng kinh t trong nc v quc t, cho rng
tng khi lng g nguyn liu Vit Nam s tng trng vi tc t 20%-30% nm v
trong ch yu l tng trng nhu cu g nguyn liu cho cng nghip ch bin, xp x
50%/nm.
2

S liu lm trn

18

Biu 6. D bo tng trng ca nhu cu g nguyn giai on 2008 - 2020

14000000
12000000
Tng nhu cu g cng nghip
(g ln)
Nhu cu g nguyn liu cho
vn dm, MDF v dm g

10000000
8000000

Nhu cu g nguyn liu cho

sn xut giy v bt giy
G tr m

6000000
4000000
2000000
0
1

Hin nay, vi nhng thng tin v khng hong kinh t quc t v nhng kh khn trong sn
xut kinh doanh ca cc doanh nghip ch bin g th nhng phn tch v d bo nu
khng cn tin cy v t c trch dn trong cc bo co. Tuy nhin, cho n nay cng
cha c mt ti liu no phn tch v d bo v tng khi lng g nguyn liu cho cng
nghip ch bin Vit Nam v trin vng trong vi nm ti. Theo qun st v nhng thng
tin thc t thu thp c, chng ti cho rng tng lng g nguyn liu tiu th Vit
Nam s gim i ng k. C nhiu kh nng tng sn lng g nguyn liu s c tiu th
Vit Nam nm 2009 ch bng mc tiu th ca nm 2003 v trong lng tiu dng cho
sn xut dm, vn nhn to v MDF s c t trng cao nht, tip theo l g nguyn liu cho
cng nghip ch bin, sau l g nguyn liu cho cng nghip giy v bt giy.
2.2.1 G nguyn liu khai thc trong nc
G nguyn liu cho ngnh cng nghip ch bin g ca Vit Nam c p ng bng hai
ngun, khai thc trong nc v nhp khu. T trng gia g nguyn liu c khai thc
trong nc v g nguyn liu nhp khu c s thay i ln trong hn mt thp k qua.
Trc nhng nm 2000, lng g nguyn liu trong nc chim t trng rt ln v ch yu
l g c khai thc t rng t nhin trong nc rt cao. Theo s liu thng k, sn lng g
khai thc t rng t nhin ca Vit Nam c nm t ti 1,8 triu m3 g trn. Trong nhng
nm 2000-2003, lng g nguyn liu khai thc trong nc cho cng nghip ch bin bt
u gim. Theo mt s cc s liu thng k, lng g nguyn liu khai thc trong nc
chim t 60% n 70% tng lng tiu dng (khong 250.000 n 300.000 m3). Hn th
lng g nguyn liu l g khai thc t rng t nhin trong nc nm 2003 gim xung
500.000 m3/nm, n nm 2004 lng g ny ch cn l 300.000 m3 v nm 2005 gim
xung 150.000 m3. Theo k hoch, lng g khai thc t rng t nhin trong nc nm
2008 l 180.000 m3. Nu tnh c lng g khai thc do xy dng cc cng trnh thu in,

19

thu li v h tng c s khc th tng lng khai thc t rng t nhin ca Vit Nam mt
nm vo khong 400.000 m3. Theo mt s phn tch nhu cu nguyn liu g t rng t nhin
trong nhng nm va qua l rt ln, bnh qun khong trn 4 triu m3/nm v g nguyn liu
trong nc ch p ng 10% nhu cu, 90% cn li phi nhp khu.
Nh c s pht trin mnh m ca cc hot ng trng rng, sn lng g khai thc t rng
trng ca Vit Nam trong nhng nm qua c nhng s tng trng kh, mc tng trng
v sn lng khai thc tnh bnh qun l trn 10%/nm. Tuy nhin khng phi ton b khi
lng sn phm ny u c dng cho cng nghip ch bin g do g khai thc t rng
trng trong nc ch yu l g c ng knh nh, cht lng g khng p ng c cc
yu cu. Trong thc t ch c khong t 30 40% sn lng ny c dng cho cng
nghip ch bin g (khong 1,2 1,5 triu m3) v chng p ng c t 40 50% nhu cu
g nguyn liu rng trng (3-4 triu m3/nm) ca cng nghip ch bin.
Biu 7. Sn lng g khai thc t rng trng Vit Nam giai on 2003 - 20083
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0

2003

2004

2005

2006

2007

2008

(Ngun: Kt hp t cc s liu ca Tng cc thng k - 2008, B Nng nghip & PTNT 2008)

2.2.2 Nhp khu g nguyn liu cho cng nghip ch bin g ca Vit Nam
- Hng nm, ngnh ch bin g ca Vit Nam vn phi nhp khi lng g nguyn liu rt
ln. Trong 3 nm va qua (2006-2008), cc doanh nghip phi chi ra ti hn 2,7 t USD,
hay 41,54% tng gi tr kim ngch xut khu sn phm g, nhp nguyn liu. C th hn,

S liu nm 2008 l s liu c tnh

20

nm 2006 cc doanh nghip b ra 760 triu USD, hay 39,4% tng kim ngch xut khu
sn phm g, nhp khu nguyn liu.
Nm 2007, phi nhp ti 1,022 t USD trong tng s 2,354 t USD, chim 43,4% so vi
kim ngch xut khu. Trong 10 thng nm 2008, tng kim ngch nhp khu g nguyn liu
l 952 triu USD, d kin ht nm 2008 phi nhp ti 1,4 t USD tng 400 triu so vi nm
2007. Hin nay, ngnh g t ra mc tiu ti nm 2020 ngun g trong nc p ng c
khong 70% nhu cu nguyn liu ch bin, vi sn lng khong 22 triu m3 g/nm.
- Th trng cung cp g nguyn liu chnh cho Vit Nam: Vit Nam ang nhp khu g
nguyn liu t nhiu quc gia khc nhau (xem thm s liu chi tit trong Bng 15).
+ Cc nc ng Nam (Lo, Myama, Malaysia, Inonxia): G nguyn liu nhp
khu t cc nc ny gm: g ln, g cng t rng t nhin, g rng trng v vn nhn to.
+ Cc nc thuc chu i Dng (c, Newzylan,...) l ngun nhp khu g rng
trng (Keo, Bch n).
+ Cc nc thuc chu Phi: Nam phi l ngun cung cp g Bch n t rng trng.
Trong khi cc nc Ghana, Camorun cung cp g t rng t nhin.
+ Cc nc Nam M: Chng ta ang nhp g Bch n t rng trng ca Brazil,
Chi L.
+ T Trung Quc l ngun chnh nhp khu cc loi vn nhn to.
+ T cc nc Bc M l ngun nhp khu cc loi g c cht lng cao nh Si,
Anh o...
- Vic nhp khu g t mt s quc gia c nn lm nghip cha pht trin ang ng trc
nhng nguy c b cc t chc phi chnh ph quc t ln n v yu cu hn ch. Cc nc ny
cng ang cn phi hon thin cng tc qun l rng bn vng p ng c nhng yu
cu ca cc t chc quc t ra, cc loi g xut khu phi c chng ch rng mi c
xut sang cc nc khc, nn trong mt vi nm ti vic nhp khu g t cc nc c nn
lm nghip cha pht trin s b hn ch rt nhiu. Do vy, ngun nguyn liu cho ch bin
s b nh hng nu nh Vit Nam khng chun b trc k hoch pht trin nhng nm ti.
- Hin nay Vit Nam cha c mt t chc nhp khu nguyn liu g chuyn nghip. Cc t
chc nhp khu g ca Vit Nam c th chia 3 loi: Mt l, cc doanh nghip t i nhp
khu g cho doanh nghip mnh sn xut. Hai l, doanh nghip nhp khu g va cho
doanh nghip mnh sn xut v va bn cho cc doanh nghip khc trong nc. Th ba,
cc doanh nghip chuyn nhp khu g cung cp cho cc doanh nghip ch bin g trong
nc (loi doanh nghip ny cn t).

21

Bng 15. Th trng cung cp g nguyn liu chnh cho Vit Nam (n 6/2008)
Th trng

Gi tr (USD)

Tng s

504.329.718

Maylaysia

90.581.628

Lo

59.408.153

56.718.767

Trung Quc

52.148.992

Myanma

37.726.565

Campuchia

28.626.099

Thi Lan

28.555.752

Braxin

24.787.537

New Zealand

21.094.730

i Loan

14.494.645

Uragoay

12.142.671

Ctivoa

9.646.566

Solomo

8.180.981

Indonexia

7.667.880

Chile

6.850.858

Oxtraylia

6.640.447

Camorun

4.667.615

Nam Phi

4.253.256

Ghana

4.148.589

Phn Lan

3.756.195

Costa Rica

3.565.408

Hng Kng

3.153.316

Nht Bn

2.875.128

Php

2.630.743

2.546.695

2.513.028

Singapore

2.476.331

Canada

2.471.143

- Mc du khi lng g nhp khu rt ln, nhng n nay Vit Nam cha hnh thnh nhng
ch g c quy m ln cho cc doanh nghip ch bin g n giao dch mua bn.
- G c nhp khu nhiu quc gia khc nhau v lut l, th tc xut khu mi nc li
khc nhau, trong khi cc kin thc v lnh vc ny ca doanh nghip nhp khu g ca

22

Vit Nam cn hn ch, cng vi gi vn ti tng (do gia du tng) lm cho gi thnh ca g
nhp khu tng cao.
- Tiu chun g nguyn liu v cc sn phm g nh: tiu chun v kch thc, bn c l,
mu sc, ho cht an ton v v sinh mi trng... ca Vit Nam cn thiu v cha tng
thch vi cc tiu chun ca quc t dn n vic s dng nguyn liu km hiu qu, tng
gi thnh, gim sc cnh tranh.
Bng 16. Chng loi g nguyn liu Vit Nam nhp khu t Malaysia (n 6/2008)
Chng loi
G tp

Vn MDF

n v
tnh

Lng

Tr gi
(USD)

m3

166.984

23.428.024

140

kg

72.251

26.629

0,4

kin

17.400

9.918

0,6

513.229

1.151.154

2,2

41.483

13.451.034

261

tm

404.921

2.162.451

5,3

Vn MDF tng hp
G ch
Vn PB

16.801.186
3

45.890

16.236.909

354

kg

1.200

21.072

18

37.109

5.186.602

140

tm

138.771

1.978.465

14

Vn PB tng hp
G cao su
G keo

7.186.138
3

9.192

2.990.954

325

25.179

2.951.874

117

11.454

2.318.656

202

7.965

1.716.048

215

3.004

1.077.927

359

tm

6.930

34.378

5,0

m
m

G sn ngh
G kapur
Vn plywood

Gi tr trung bnh
(USD)

Vn plywood tng

1.168.845

(Ngun: S liu thng k ca Tng cc Hi quan Vit Nam, 2008)

- Malaysia l th trng cung cp g quan trng cho Vit Nam, chim 17,85% tng gi tr g
nhp khu, nhng ngun cung g nguyn liu t th trng ny ngy cng gim. Gi nguyn
liu g bin ng mnh v c xu hng tng cao trong nhng nm ti. Cng vi nhng bin
php nhm qun l rng, chnh ph Malaysia ang gim dn t l khai thc rng hng nm.
Mt khc, nng sut khai thc cng nh ch bin ca Malaysia cha t hiu qu cao, t l
ph phm trong ngnh khai thc v ch bin g ca Malaysia cn kh cao (33% i vi g
x, 44% i vi g dn). V vy, cc doanh nghip Vit Nam cn lin kt vi nhau nhp
23

nguyn liu g t Malaysia gim gi thnh, cc loi chi ph nh chi ph giao dch, cc
vn chuyn, bo him v cn nghin cu thnh lp lin doanh vi cc doanh nghip
Malaysia di hnh thc cc doanh nghip Malaysia xut khu nguyn liu g sang Vit
Nam cc lin doanh ny ch bin xut sang cc th trng th ba.
Gi g trong nc r hn g nhp khu, mt m3 g du mua trong nc gi 80 USD th gi
g du nhp khu ln ti t nht 105 USD (131%). Gi g nhp khu cao nhng doanh
nghip vn phi nhp khu v ngun cung g rng t nhin trong nc rt hn ch, g rng
trng ch yu l g nh.
- Vic ph thuc vo ngun nguyn liu nhp khu c nhng kh khn nh sau:
+ Trong bi cnh th trng g th gii mang tnh ton cu ho nn rt nhiu nc
trn th gii thay i chnh sch v khai thc v xut khu g nguyn liu. Hin nay nhiu
nc ra lnh cm xut khu g trn v hn ch xut khu g x.
+ Thiu mt h thng thu thp cp nht v x l thng tin v ch bin, thng mi,
th trng, i tc, nguyn liu v sn phm g k c trong nc v trn th gii.
+ Vic xut v nhp khu g phi c cc c quan c trch nhim xc nhn ngun
gc g c khai thc hp php v cp chng ch FSC. Nhng hin nay khng phi quc
gia no cng c t chc cp chng ch FSC.
+ Bin thi gian rng, t lc k hp ng ngoi thng mua g n khi bn hng
ni a hm cha nhiu ri ro nh: bin ng v gi c, tiu hao nguyn liu, tng chi ph
qun l v thay i v nhu cu tiu th nguyn liu.
+ Ngun nguyn liu g nhp khu ang v phong ph v ngun gc, cht lng
v chng loi, khc bit v h thng o c v h thng quy i nn pht sinh nhiu ri ro.
Ring v cht lng g nguyn liu trn th gii ang thc thi cc cp qun l cht
lng sau:
+ Chu M: Cht lng cn c trn t l s dng g, t l phn mt p trn phch
g v mt cht.
+ Chu u chia ra 4 cp cht lng, A,B,C,D v mi nh cung cp c 1 cp cht
lng khc nhau.
+ Cp cht lng ring ca khu Nam Thi Bnh Dng
+ Cp cht lng ring ca khu vc Nam Phi
Tu vo tiu ch cht lng g cao hay thp m gi tr s thay i tng ng. Vy i
hi cc nh nhp khu g Vit Nam phi thng tho cc quy nh ny v cn phi tr thnh
nh nhp khu mang tnh chuyn nghip.

24

+ Nhu cu nguyn liu ngy cng tng trng. Trong khi ngun nguyn liu g
trong nc cn hn ch, ph thuc vo nhp khu. y l thch thc ln i vi Vit Nam
trong s pht trin bn vng ca ngnh cng nghip g.
3. Tnh hnh sn xut v tiu th sn phm g
3.1 Xut khu sn phm g
Trong nhng nm gn y, ngnh ch bin v xut khu sn phm g c bc pht trin
vt bc, kim ngch xut khu sn phm g t khong 2,5 t USD nm 2007, tng 3,4 ln
so vi nm 2003 (567 triu USD) v tng hn 10 ln so vi nm 2000 (219 triu USD).
Theo , sn phm g gi v tr s 5 trong 10 sn phm xut khu ch lc ca Vit Nam.
Hin ti, sn phm g ca Vit Nam c mt ti 120 th trng trn th gii, nhng th
trng ln v ch yu l M, EU v Nht Bn.
Bng 17. Kim ngch xut khu sn phm g (1996-2008)
n v: Triu USD
Nm

1996 1998 2000 2001 2002 2003 2004

KNXK 61

108

219

334

435

567

2005

2006

2007

2008*

1.154 1.562 1.930 2.500 2.800

Biu 8. Tng trng kim ngch xut khu sn phm g ca Vit Nam
Tng trng KNXK
3500
3000
2500
2000

Series1

1500

Series2

1000
500
0
1

10

11

Bng 18. Kim ngch xut khu sn phm g sang cc th trng chnh (2003 2007)
n v: Triu USD
Nm

2003

2004

2005

2006

2007

115,46

318,8

566,96

744,1

930

EU

160,74

379,1

457,63

500,23

630

Nht Bn

137,91

180

240,8

286,8

300

Th trng

25

- g Vit Nam c mt trn th trng ca 120 nc trn th gii vi gi c hp l v

cht lng va phi, hp vi th hiu ca ngi tiu dng. Nm 2006, Vit Nam xut khu
vi kim ngch vo khong 2 t USD.
- Nm 2005, cc nc nhp khu sn phm g Vit Nam nh sau: M ng u nhp 25,8%
tng sn lng sn phm g xut khu ca Vit Nam, sau ln lt l cc nc Nht 16%;
Anh l 11%; i Loan 6,1%; Php 4,6%; c 4,3%; c 3,5%; H Lan 3,2%; Hn Quc 3%;
Trung Quc 2,8%; B 2%; Ty Ban Nha 1,7%; an Mch 1,6%; Malaysia 1,4%; Cc nc
cn li 17,8%.
Biu 9. C cu th trng xut khu

C cu th trng XK

Nht
Anh
i loan

17%

25%

Php

1%
2%
2%
2%
3%

c
c
H lan

3%
3%
3%

Hn quc
15%
4%

4%

10%

6%

TQ
TBN
DM

- C cu sn phm g xut khu bao gm: bn gh ngoi tri 32%; ni tht, phng khch,
phng n 31,4%; ni tht phng ng 4,1%; g nh bp 3,25. Cc loi g khc 17,8%
v g kt hp vi vt liu khc 5,1%.
Biu 10. C cu sn phm xut khu
C cu sn phm XK

5%
19%

35%

DGNT
NTPK
NTPN
Bp

3%
4%

DG khc
DG+ da
34%

26

Nm nm va qua, t 2003 - 2007 l thi k pht trin mnh nht ca ngnh xut khu g v
sn phm g Vit Nam. Nm 2003, kim ngch xut khu g v sn phm g ca c nc
mi ch t 567 triu USD, nm 2004 vi tc tng trng 88%, xut khu ngnh hng
bt ph ngon mc t kim ngch 1,1 t USD. Cc nm tip theo, kim ngch xut khu
g v sn phm g ca Vit Nam tip tc duy tr tc tng trng cao, tng 35% nm
2005, tng 23,5% nm 2006. Nm 2007, kim ngch xut khu g v sn phm g t 2,4 t
USD, tng 24,5% so vi nm 2006, ng th 5 trong s cc mt hng xut khu ch lc ca
Vit Nam. Hin nay, Vit Nam khng nh v tr ca mnh trn bn th trng ni tht
th gii.
3.2 Sn xut v tiu th ni a
Vic phn tch tnh hnh sn xut v tiu th sn phm g trong th trng ni a hin
nay l mt vic lm ht sc kh khn. S kh khn ny c ngun gc t c cc nguyn nhn
khch quan v ch quan. V mt khch quan, s pht trin kinh t, x hi v ko theo l
s pht trin rt nhanh v nhu cu v cc sn phm g v t y l s pht trin ca cc c
s sn xut g phc v cc nhu cu ni a. V ch quan, trong khong mt thp k qua
ch c mt vi nghin cu nh v sn xut v tiu th ni a ca cc sn phm g. Bn
cnh cc s liu thng k khng c th v khng chnh xc. Trong nghin cu ny chng
ti cng tin hnh kho st v thu thp thng tin v sn xut v tnh hnh tiu thu ni a
ca cc sn phm g ti mt s tnh (Ph Th, Hi Phng, Qung Ninh, Bc Ninh, H Ni,
Bnh nh, TP H Ch Minh). Do iu kin v thi gian v kinh ph nn s mu iu tra v
thng tin thu thp c cn c nhng hn ch. Tuy nhin, nhng s liu thc t thu thp
c cng cho tht mt s vn c bn sau y:
1. c s bng n v nhu cu cc sn phm g trong th trng ni a: Vit Nam
t c nhng thnh tch ng khch l v tng trng kinh t trong hn mt thp k qua.
Kt qu ca s tng trng kinh t l i sng ca ngi dn c nng cao. T y, nhu
cu cc sn phm g phc v cuc sng cng tng rt mnh m. Cc h gia nh c iu
kin kinh t v i sng khc nhau c nhng nhu cu rt khc nhau. Tuy nhin, nhu cu ch
yu ca cc gia nh l cc sn phm g gia dng nh ging, t v bn gh. Kho st
ngu nhin ti 210 h gia nh khu vc thnh th ca 7 tnh cho thy mc tiu thu sn phm
g bnh qun h gia nh l 3 triu ng/nm. ng thi 100% s h gia nh tr li rng
h ang c nhu cu v s dng sn phm g v nhu cu sn phm g bnh qun l 6 triu
ng/h gia nh. iu ny cho thy nhu cu sn phm g trong h gia nh ngi dn l
tng i ln. Kho st ti 10 khc sn v nh ngh cho thy cc nh ngh tiu dng trung
bnh 12 triu ng sn phm g cho mt cn phng, khch sn hai sao s dng t 16 n 20

27

ng/cn phng, khch sn ba sao s dng t 20 30 triu ng/cn phng, khch sn 4 sao
s dng t 50 n 80 triu ng/cho mt cn phng. Theo kin ca cc khch sn ba sao
v 4 sao th c khong 5 nm h phi tin hnh thay mi cc sn phm g thu ht
ngi . Kt qu kho st ny ch ra rng s lng khch sn v nh ngh c xy mi
hng nm Vit Nam cng ang c nhu cu v tiu th mt lng sn phm g c gi tr rt
ln.
2. Phn ln cc sn phm g phc v nhu trong nc hin nay do cc c s sn xut quy
m nh cung cp. Trong 5 nm va qua c s bng n v cc c s sn xut g quy
m nh phc v tiu dng ni a. Kho st thc t cho thy tc tng trng v s lng
cc c s sn xut g tnh chung cho cc tnh kho st l 50%. Cc a phng nh Bc
Ninh, H Ty (khi cha sp nhp a gii hnh chnh) v H Ni c tc tng trng s
lng cc c s sn xut l 80%. Tuy nhin, hu ht cc s s sn xut mc mi thnh
lp u l n v sn xut quy m u t nh hoc l c s thc hin vic gia cng sn phm
cho cc c s sn xut ln. Kho st 50 c s sn xut mc mi thnh lp cho thy quy
m vn u t mt c s sn xut mc ni a c gi tr t 50 n 100 triu v 80% s c
s ny thc hin sn xut sn theo kiu gia cng theo n t hng ca c s sn xut ln
hn. Doanh thu bnh qun ca cc c s sn xut ny bin ng t 30 70 triu ng/thng.
Kho st 30 c s sn xut c vn u t t 100 n 500 triu ng cho thy doanh thu
ca cc c s ny t t 50 n 500 triu ng/thng. Theo nh gi chung ca cc c s
mc tng trng chung v quy m ca doanh thu t 10 20%/nm.
Hin nay nhiu cc cng ty sn xut g quan tm n sn xut v p ng cc nhu cu
tiu dng trong nc. Tuy nhin, nhng thng tin v phn tch v sn xut v tiu th ni a
ca cc cng ty khng phi l vn quan tm trong bo co ny.
3. c s chuyn mn ha v lin kt sn xut tng i cao: nhiu ni, v d nh cc
lng ngh Bc Ninh hay H Ni, hnh thnh ln cc c s sn xut ch chuyn sn xut
mt hoc mt s chi tit ca sn phm hon chnh. S chuyn mn ha cn mang tnh cht
lin vng hoc lin khu vc. V d: nhng c s sn xut mc ti H Ni lin kt vi cc
c s sn xut Bc Ninh v khu vc thuc tnh H Ty trc y sn xut cc sn phm
bn gh c yu cu k thut cao. S chuyn mn ha ny v ang c tc dng rt ln
trong vic nng cao cht lng sn phm.
4. Chng loi, kiu dng v cht lng sn phm cung cp cho th trng rt a dng: Hin
nay cc c s sn xut g ca Vit Nam ang cung cp cho th trng hng vn mt hng
vi rt nhiu kiu dng v cht lng rt khc nhau. Mi loi mt hng li c rt nhiu kiu
dng, kch thc v trang tr khc nhau. Tuy nhin, khng kh nhn ra rng mt b phn
28

ln sn phm c sn xut ra phc v nhu cu tiu dng trong nc ca cc c s sn xut

nh u l sn phm khng c s sot v cht lng v theo ng gi chung ca ngi tiu
dng l cht lng sn phm thp. Ch c mt s rt t ngi tiu dng m chng ti
phng vn cho rng cht lng sn phm g h mua l ph hp vi yu cu v ch ph m
h b ra. Nhiu ngi cho rng sn phm ca h mua khng c sn xut t loi g m
h c c s sn xut cho bit. Theo nh gi ca nhng ngi tiu dng vic thiu h
thng tiu chun v kim sot cht lng ang l cn tr cho vic ra quyt nh u t mua
sn phm g. C 50% s ngi c tr li phng vn cho rng g ngoi nhp s c
h u tin la chn nu nh phi ra quyt nh mua sn phm. Kt qu kho st cng phn
nh rng cc c s sn xut g ca Vit Nam s c kh nng mt dn th phn nu nh h
khng c s ci tin v cht lng i vi cc sn phm tiu dng trong nc.
5. Hnh thc bn hng hay cung cp sn phm rt a dng: Hin nay ngi mua hng c th
trc tip n cc ca hng bun bn sn phm g la chn hng cn mua. Nu ngi
mua khng mun s dng cc sn phm sn xut trc th h c th t hng v cc c s
sn xut g s c ngi n thit k v sau tin hnh sn xut v lp t ph hp vi
yu cu ca ngi tiu dng. Ngi mua hng cng c th mua hng trn mng internet.
Thng thng cc khch hng c thu nhp thp v nhu cu tiu dng sn phm c cht
lng thp thng n mua trc tip cc ca hng hoc c s sn xut. Trong khi cc
khch hng c thu nhp cao v c nhu cu sn phm vi cht lng cao thng tm n cc
c s sn xut t hng theo nhng thit k v cht lng nht nh. Vn cn rt t khch
hng thc hin vic mua hng trn mng internet.
6. Gi c sn phm ph thuc vo tha thun gia ngi mua v ngi bn: 100% s ngi
m chng ti phng vn cho rng gi c sn phm m h mua l do tha thun gia hai
bn. C 60% ngi tr li phng vn cho rng gi c sn phm m h mua l cao. Theo
nhng ngi ny nguyn nhn chnh ca vic h phi tr gi cao cho sn phm m h
tiu dng l do h thiu thng tin v th trng, gi c loi g c s dng ng sn
phm ra quyt nh mua sn phm v quan trng hn l ngi bn hng thc hin khng
ng cam kt v chng loi g v cht lng sn phm.
Rt kh phn tch v nh gi v s gia tng gi c ca cc sn phm g do cht
lng, mu m sn phm lin tc c thay i. Tuy nhin cc c s sn xut u cho rng
gi c sn phm g lin tc tng ln v theo ng gi ca h gi c ca sn phm g th
trng trong nc tng ln 80% so vi 5 nm trc y. Theo kin ca cc c s sn
xut th gi c sn phm g s tip tc tng do s khan him v g nguyn liu.

29

7. G nguyn liu s dng cc sn phm g cho th trng ni a: G nguyn liu ca

cc c s sn xut g cho tiu dng ni a hin nay bao gm g khai thc t rng trng
trong nc, g t nhin khai thc trong nc v g t nhin nhp khu t nc ngoi. Theo
nh gi ca cc c s sn xut th t trng g nguyn liu l g khai thc t rng trng
trong nc ang tng ln rt nhanh v g t nhin dng cho sn xut hng mc ni a u
l g khai thc t rng trong nc. Lng g nhp khu sn xut mc tiu dng ni
a l tng i nh. Vi nhng s liu kho st nh l ca chng ti th rt kh a ra nh
gi v kt lun g v nhng iu ny v nhng l do sau y:
Mt l: Hu ht cc c s sn xut u du cc thng tin thc v s lng g t nhin m h
s dng.
Hai l: Vic mua bn g nguyn liu c thc hin qua nhiu tng/lp trung gian.
Ba l: Thiu s kim nh v cht lng v ngun gc g s dng.
Theo kin ca cc c s sn xut th vic s dng g nguyn liu l g khai thc t rng
trng gp rt nhiu kh khn v gi thnh sn phm cng tng i cao do:
-

G khai thc t rng trng trong nc u l g nh v g non nn phi gia cng x

l rt phc tp v chi ph cao.

Ngi dn Vit Nam vn cha quan tm v u tin s dng nhng sn phm g c

ch bin t g rng trng

4. Phn tch nh hng ca cc chnh sch i mi n ngnh cng nghip ch bin g

Vit Nam
4.1 Tng quan cc chnh sch lin quan n ngnh ch bin g
T nm 1986, Vit Nam thc hin ng li i mi, chuyn i nn kinh t t c ch k
hoch ho tp trung, bao cp sang c ch kinh t th trng nh hng XHCN, m rng
quan h i ngoi v ch ng hi nhp quc t. Nh nc ban hnh nhiu lut php v
chnh sch mi thc hin ng li i mi.
Cng nghip ch bin g v thng mi lm sn l mt ngnh sn xut trong nn kinh t
quc dn, cc hot ng ca ngnh va chu s iu chnh ca lut php v chnh sch v
m, ng thi vi cc chnh sch chuyn ngnh. Nhng lut php chnh sch chnh c lin
quan n ngnh ch bin v thng mi g c khong 39 vn bn cc loi. Trong c 13
lut v chnh cch tm v m v 26 vn bn chnh sch vi m. Lut v chnh sch v m bao
gm: Lut Doanh nghip, Lut u t, Lut Thng mi, Lut Thu Doanh nghip, VAT,
thu xut nhp khu hng ha, cc Hip nh thng mi a phng AFTA v song phng
BTA. Cc chnh sch chuyn ngnh tp trung iu chnh cc lnh vc chnh: qun l doanh

30

nghip ch bin g, xut nhp khu g, qun l v khai thc g rng t nhin, kim tra kim
sot vn chuyn g v Chin lc pht trin lm nghip VN.
thy c tc ng ca chnh sch n ngnh cn phn loi lut php v chnh sch ni
trn theo thi gian ban hnh. Chng ti ly mc l nm 2000- l khong gia thi im ban
hnh Lut Doanh nghip v chnh sch qun l xut nhp khu 2001-2005, nhng chnh
sch ny c tc ng quan trng nht trong vic thc y ngnh cng nghip ch bin v
thng mi g pht trin. Giai on trc nm 2000 c 24 (8 lut v 16 chnh sch), sau nm
2000 c 15 (5 lut v 10 chnh sch). Nhn chung cc lut, chnh sch ban hnh sau nm
2000 u tip cn su hn vi c ch th trng v hi nhp kinh t quc t (chi tit xem
bng 19).
Bng 19. Danh lc cc lut v chnh sch ch yu tc ng n hot ng ngnh cng
nghip ch bin v thng mi g (1990-2007)
TT
I
1
2
3
4
5

8
9
10
11
12
13
14
II
15

Tn chnh sch
Chnh sch v m
Lut thu XNK
Lut khuyn khch u t trong nc
Lut doanh nghip Nh nc
Lut u t nc ngoi ti VN
Lut Thng mi
Lut thu gi tr gia tng (VAT)
- Thng t s 187/1998/TT-BTC, 29/12/1998 ca B trng
B Ti chnh hng dn b sung thu gi tr gia tng i vi
hot ng XDCB, sn xut, ch bin sn phm nng lm
nghip
- N s 79/2000/N-CP quy nh chi tit thi hnh Lut thu
gi tr gia tng (2000)
Lut thu thu nhp doanh nghip
- N s 30/1998/N-CP, 13/5/1998 quy nh chi tit thi hnh
Lut thu thu nhp doanh nghip
- N s 26/2001, 4/6/2001 Sa i, b sung ngh nh
30/1998/ N-CP quy nh chi tit thi hnh Lut thu thu nhp
doanh nghip
Lut Doanh nghip
Quyt nh s 46/2001/QD-TTg ngy 4/4/2001 cu Th tng
Chnh ph v qun l XNK hng ha thi k 2001-2005
Lut Hi quan
Lut Doanh nghip (chung)
Lut u t (chung)
Hip nh thng mi AFTA
Hip nh thng mi Vit M
Chnh sch vi m (chuyn ngnh CBG)
QD s 99/CT, ngy 24/4/1989 ca Ch tch HDBT v y
mnh xut khu cc mt hng ch bin t g

31

Thi im ban hnh

1991,1998
1994,1998
1995
1996,2000
1997
1997

1998

1999
2001
2001,2005
2005
2005
2000
2005
1989

16
17
18
19
20
21

22

23
24
25
26
27
28
29

30

31
32

QD s 146/CT, ngy 30/4/1991 ca Ch tch HDBT v vic

xut khu g v cc loi LS khc nm 1991
Ngh nh s 114/HDBT, ngy 7/4/1992 ca Ch tch HDBT
v qun l nh nc i vi XNK
Quyt nh s 14/CT, ngy 10/5/1992 ca Ch tch HDBT v
giao cho B LN thng nht qun l nh nc v cng nghip
ch bin g
QD s 624, ngy 29/12/1993 ca Th tng Chnh ph v xut
khu sn phm g v lm sn
Ch th s 283/TTg, 14/6/1993 ca Th tng CP v thc hin
cc bin php cp bch qun l g qu him
Ch th s 462/TTg, 11/9/1993 ca Th tng CP v qun l
cht ch vic khai thc vn chuyn v xut khu g
CV s 595/XNK ngy 24/3/1994 ca B LN Hng dn xy
dng k hoch v xut nhp khu sn phm g v LS nm
1994
Quyt nh s 374/NN-PTLN/Q, 30/3/1996 ca B trng
B NN&PTNT v Ban hnh quy nh tm thi v nhp khu
g nguyn liu
Quyt nh s 329/NN-CBLS/Q, 19/3/1997 ca B trng
NN&PTNT v sa i b sung quy ch v vic xt duyt quy
hach mng li v cp giy php ch bin g, lm sn cho
cc doanh nghip
Ch th s 286/TTg ngy 2/5/1997 v tng cng cc bin php
cp bch bo v v pht trin rng
Ch trng ng ca rng t nhin cha Chnh ph: gim sn
lng khai thc chnh rng t nhin
Thng t s 04/TT-BNN-CBNLS, 27/4/1998 ca B trng
B NN&PTNT v cc doanh nghip c giy php u t
khng phi xin php hnh ngh ch bin g v lm sn
Quyt nh s 65/1998/ Q-TTg,24/3/1998 ca Th tng CP
v vic xut khu sn phm g , lm sn v nhp khu nguyn
liu g, lm sn
Quyt nh s136/1998/Q-TTg, 31/7/1998 v sa i mt s
quy nh v th tc xut khu sn phm g lm sn
- Ngh nh s 43/1999/N-CP v tnh dng u t pht trin
ca Nh nc
- Quyt nh s 47/1999/Q-BNN-KL, 12/3/1999 ca B
trng B NN&PTNT ban hnh quy nh kim tra vic vn
chuyn, sn xut , kinh doanh g v lm sn
Thng t s 122/1999/TT-BNN-PTLN, 27/8/1999 ca B
trng B NN&PTNT v hng dn xut khu chi tit sn
phm g m ngh v sn phm mc tinh ch hon chnh bng
g rng t nhin
Quyt nh s 52/2001/Q-TTg, 12/4/2001 Ph duyt ch tiu
sn lng khai thc g t rng t nhin giai on 2001-2005

1991
1992
1992
1993
1993
1993
1994
1996
1997

1997
1997
1998
1998
1998
1999
1999
1999

2001

- Quyt nh s 62/QD-TTg ngy 4/4/2001 ca Th tng 2001

Chnh ph v qun l xut nhp khu hng ha thi k 20012005
32

33

- TT s 62/2001/TT-BNN ca B NN&PTNT Hng dn vic

XNK hng ha thuc din qun l chuyn ngnh nng nghip
thi k 2001-2005
Quyt nh s 1494/QD/TCHQ ngy 26/12/2001 Ban hnh quy 2001
nh tm thi v th tc hi quan i vi hng ha XNK

34

Quyt nh s 46/2001/Q-TTg,4/4/2001 v qun l xut nhp 2001

khu hng ho thi k 2001-2005
Thng t s 62/2001/TT-BNN, 5/6/2001 ca B trng B
NN&PTNT v hng dn vic xut nhp khu hng ho thuc
din qun l chuyn ngnh nng nghip theo quyt nh s
46/2001/Q-TTg,4/4/2001 ca Th tng CP v qun l xut
nhp khu hng ho thi k 2001-2005
Quyt nh s 1494/2001/Q-TCHQ, 26/12/2001 ca Tng
cc trng Tng Cc Hi quan, Quy nh tm thi th tc hi
quan i vi hng ho xut khu, nhp khu
Thng t s 102/2001/TT-BNN, 26/10/2001 ca ca B
trng B NN&PTNT v hng dn thc hin quyt nh s
178/1999/Q-TTg ca Th tng CP v Quy ch ghi nhn
hng ho lu thng trong nc v hng ho xut khu i vi
hng ho ch bin t lm sn, ng cc v ht
Quyt nh s 45/2002/Q- BTC , 10/4/2002 ca B Trng
B Ti chnh v thay biu thu xut khu

2001

39

Chin lc pht trin LN VN 2006-2020

2007

40

CV s 4179/VPCP - NN, 12/8/2007

2007

35

36

37

38

2001
2001

2002

4.2 Phn tch nh hng ca cc chnh sch n ngnh cng nghip ch bin g VN
4.2.1 Phng php phn tch nh hng ca lup php, chnh sch n ngnh cng
nghip ch bin v thng mi lm sn
- nh gi tc ng ng b, tng hp ca cc chnh sch trong tng giai on: xem xt tc
ng ca mt chnh sch trong mi tng quan vi h thng chnh sch c lin quan v mi
trng kinh t ca c nc trong tng giai on ;
- Ly s pht trin/tng trng/ gim st ca cc tiu ch ch o ca ngnh cng nghip ch
bin v thng mi g lm thc o hiu qu ca cc chnh sch.
- tr ca chnh sch
Biu 10. Tng quan gia lut php chnh sch v cc ch tiu tng trng ca ngnh
CNCB G

33

Tng trng ngnh CNCB G

4000000
3500000
3000000

Go NK

2500000

Dam go XK
GTXK

2000000

GTSX

1500000

Lao dong
So doanh nghiep

1000000
500000
0
1990

1995

2000

2005

2007

Tng trng GTSX CB g

140000
120000
100000
Series2

80000

Series1

60000
40000
20000
0
1

Pht trin DNCBG

3000
421

2500

2256
301
1718

2000
1500
1000

DN FDI
Tong So DNCBG

80
896

500

331

12
331

0
1990

Chnh sch v
m

1995

Lut thu XNK,1991

2000

2005

1998

ND,2000

Lut khuyn khch

u
t
trong

34

2007

nc,1991
Lut khuyn khch
u
t
trong
nc,1994
Lut u t nc
ngoi ti VN,1996
Lut doanh nghip
Nh nc,1965

2000

Lut
thu
VAT,1997
Lut thu thu nhp
doanh nghip1998

Chnh sch
chuyn
ngnh
Ch
bin
v
thng mi
g

Lut
Doanh
nghip1999
ND,2000
Lut Hi quan 2001
Hipnhphng mi
AFTA
Quyt nh v qun
l XNK hng ha
thi k 2001-2005

Lut
Doanh
(chung),2005

nghip

Hip nh thng mi Vit

M,2005

QD y mnh xut
khu cc mt hng
ch bin t g,1989
QD vic xut khu
g v cc loi LS
khc nm 1991
Ngh nh v qun
l nh nc i vi
XNK,1992
QD v xut khu sn
phm g v lm
sn,1993
Quyt nh v Ban
hnh quy nh tm
thi v nhp khu g
nguyn liu,1996
ng ca rng t
nhin,1997
Thng t
v cc
doanh nghip c giy
php u t khng
phi xin php hnh
ngh ch bin g v
lm sn,1998
Quyt nh v qun
l xut nhp khu
hng ha thi k
2001-2005
Chin lc pht trin LN VN
2006-2020,2007

Qua biu trn cho thy phn ln lut php v chnh sch v m quan trng v cc chnh
sch chuyn ngnh c lin quan n hot ng ca ngnh cng nghip ch bin g c ban
hnh giai on trc nm 1999. c ch trng v gii php v y mnh sn xut v
xut khu g v g trong nhng nm 1990, nhng tc dng thc y pht trin ngnh
cng nghip ch bin g khng ln. Thm ch mt s chnh sch chuyn ngnh lm nghip
nh cm xut khu g trn v g x (1993), ng ca rng t nhin (1997)- thc t l gim
mnh khai thc chnh g rng t nhin t khong 700.000 m3/nm xung 300-200.000
m3/nm sau nm 2000, gy nhiu kh khn cho cc doanh nghip ch bin g trong nc
v lin doanh c vn u t nc ngoi. Nguyn nhn chnh khng phi t nhng chnh sch
c th i vi ngnh ch bin g, m nguyn nhn su xa l ton b nn kinh t cha ra
khi khng hong nhng nm cui 1990. Th trng xut khu g chnh thi k ny l
Lin x v cc nc XHCN ng u ang tan r v sp , Vit Nam ang b M v nhiu
nc t bn cm vn kinh t, cuc khng hong ti chnh 1997 trong khu vc Chu . Ch

35

c doanh nghip quc doanh c xut khu g, xut khu theo hip nh v tr n nn
khng c li nhun, khng to ng lc cho ngi xut khu, ngun g rng t nhin khai
thc trong nc hn ch, phi c hn ngch g ch bin xut khu.
Giai on sau 1999, lut php v chnh sch mi ban hnh tuy khng nhiu, ch yu l sa
i v b sung cho ph hp vi c ch kinh t th trng v tin trnh hi nhp kinh t quc
t. Yu t chnh m bo cho s pht trin cho cc ngnh m ra: t nc thot khi
khng hong kinh t, gi vng n nh chnh tr, ph c th bao vy cm vn, quan h
quc t c ci thin v m rng. Quan trng nht, trc ht phi ni n Lut Doanh
nghip ban hnh nm 1999. Lut ny thc s ci tri cho khu vc kinh t ngoi quc
doanh, vi nhng quy nh: (i) Nh nc cng nhn s tn ti lu di v pht trin ca cc
loi hnh doanh nghip; bo m s bnh ng trc php lut ca cc doanh nghip, tha
nhn tnh sinh li hp php ca hot ng sn xut kinh doanh; (ii) Nh nc cng nhn v
bo h quyn s hu ti sn, vn u t v thu nhp, cc quyn li v li ch hp php khc
ca doanh nghip v ch s hu doanh nghip; (iii) Ti sn v vn u t hp php ca
doanh nghip v ch s hu doanh nghip khng b quc hu ha, khng b tch thu bng
bin php hnh chnh. Th hai, Quyt nh s 46/2001/Q-TTg, ngy 4/4/2001 ca Th
tng Chnh ph v qun l xut nhp khu hng ho thi k 2001-2005 v hng dn thc
hin ca B NN&PTNT, ci tri v hn ch trong cc th tc xut nhp khu g v sn
phm g. Th ba, chnh sch thu xut khu sn phm g bng 0% (1998) v thu nhp khu
g nguyn liu cng bng 0% (1998). Tc ng ca cc chnh sch ny trong iu kin mi
ca nn kinh t c nc sau nm 2000 to cho ngnh cng nghip ch bin g v xut
khu g c s pht trin t ph, th hin cc ch tiu sau: - tng trng gi tr sn xut
cng nghip ch bin lm sn 3,41 ln trong giai on 2000-2005, bnh qun 68 %/nm, tng
trng kim ngch xut khu giai on 2001-2007 l 114,5 %/nm. Th t l tc ng ca
Hip nh thng mi Vit M (BTA, 2005). Kim ngch xut khu sn phm g nm 2005
tng 41,7% so vi nm 2004 ch yu do tng vt ca kim ngch xut khu vo th trng
Hoa K (557 triu USD), bng 38,3% tng gi tr kim ngch xut khu v sau vn duy tr
mc tng trng 31,2% nm 2006.
Nh c chnh sch ci m i vi ngnh cng nhip CB G v s nng ng ca doanh
nhn, DN VN v DN c vn u t nc ngoi, ngnh cng nghip ch bin g xut khu
ca VN pht trin nhanh chng, a xut khu g ca VN vt Indonexia, Thi Lan
tr thnh nc th 2 v xut khu g ln nht trong khu vc ng Nam , cnh tranh
ngang nga vi Malaixia.
- Biu thu xut khu, thu nhp khu xy dng cc mc thu xut c th, c phn bit
i vi cc sn phm xut khu c lm t nguyn liu g c xut x khc nhau. Sn phm
g xut khu c xut x g rng t nhin chu thu xut cao hn sn phm t g rng trng:

36

g rng t nhin thu xut trung bnh 5-10%, g rng trng 0%. Thu xut thu nhp khu
g nguyn liu bng 0%.
- Chnh sch tn dng h tr xut khu thng qua Qu h tr pht trin, thng xut khu
cng l ng lc thc y xut khu cc sn phm g
Biu 20. Tng trng ngnh cng nghip ch bin g
Ch tiu
S doanh nghip
Gi tr sn xut cng nghip
Gi tr kim ngch xut khu
Gi tr g nguyn liu nhp khu

Thi k 2000-2005
(ln)
5,69
3,41
7,12
1,05

Tng trng bnh qun/nm

(%)
114,0
68,0
142,0
21,0

- Sau nm 2000, tng trng v cng nghip ch bin g ch yu da vo doanh nghip dn

doanh v doanh nghip c vn u t nc ngoi.
nh gi chung n nay, lut php chnh sch i vi ngnh cng nghip ch bin g l ph
hp, to iu kin cho ngnh ch bin g tr thnh ngnh kinh t mi nhn trong pht
trin lm nghip, ng gp phn quan trng vo tng trng GDP lm nghip. (Nhng hn
ch s c phn tch y trong mc thch thc). Vn tn ti hin nay l nng lc thc
thi chnh sch ca b my qun l nh nc cn nhiu bt cp, ci cch hnh chnh chm,
doanh nghip phi chu nhiu chi ph ngoi lut c thun li trong sn xut kinh doanh.
Hp s 2. Phn tch v tc ng ca chnh sch lm nghip ca ti: "nh gi tc
ng ca mt s chnh sch lm nghip ch yu trong gia on va qua - xut
mt s chnh sch to ng lc pht trin lm nghip bn vng giai on 2006-2010"
" ti phng vn 47 gim c cc doanh nghip ch kinh doanh lm sn thuc cc
thnh phn kinh t khc nhau. Cho thy:
- Chnh sch cho php nhp khu nguyn liu, cm xut khu g trn, y mnh xut khu
g tinh ch v thi hnh nghim chnh Lut u t c tc dng thc y cng nghip
ch bin g thay i v c cu sn phm, thit b
- Cng nghip ch bin g c 3 chuyn bin quan trng: (i) u t t nhn vo ch bin
g ngy cng cao dn; (ii) Cng ngh ch bin g c tin b hn trc rt nhiu; (iii)
C cu sn phm chuyn dn theo hng sn phm tinh ch (phn ln cc doanh
nghip sn xut theo n t hng giao cho cc doanh nghip khc xut khu- khng
xut khu trc tip)
- Chnh sch nhp khu nguyn liu c tc dng thc y pht trin cng nghip ch bin
g v nng cao kim ngch xut khu"

37