CHNG I I CNG V LUT KINH T BI 1 MT S VN L LUN V LUT KINH T

I. Khi nim chung v lut kinh t 1/ Khi nim Php lut kinh t Trc khi i vo tm hiu khi nim lut kinh t ta phi hiu mt khi nim c lin quan l php lut kinh t. Php lut kinh t l mt hn hp cc quy phm php lut thuc nhiu ngnh lut khc nhau lin quan n ton b i sng kinh t trong x hi. php lut kinh t bao gm cc quy phm php lut ca cc ngnh lut c i tng iu chnh l cc quan h kinh t lin quan cht ch vi nhau trong qu trnh t chc, qun l kinh t v cc hot ng kinh doanh. Php lut kinh t bao gm cc ngnh lut sau: Lut kinh t, lut ti chnh - ngn hng, lut lao ng, lut t ai v mi trng. 2/ Khi nim lut kinh t Theo khi nim trn, Lut kinh t ch l mt b phn ca php lut kinh t. N l mt ngnh lut c lp. Lut kinh t c hiu mt cch chung nht th n l tng th cc quy phm php lut m vi cc quy phm nh nc tc ng vo cc tc nhn tham gia i sng kinh t v cc quy phm php lut lin quan n mi tng quan gia s t do ca tng c nhn v s iu chnh ca nh nc. Ngy nay nc ta ang xy dng v pht trin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn theo c ch th trng c s qun l ca nh nc th lut kinh t c hiu theo mt quan im c th: Lut kinh t l tng hp cc quy phm php lut do nh nc ban hnh iu chnh cc quan h kinh t pht sinh trong qu trnh t chc qun l kinh t ca nh nc v trong qu trnh sn xut kinh doanh gia cc ch th kinh doanh vi nhau. II. i tng iu chnh ca lut kinh t Ngi ta phn bit cc ngnh lut vi nhau th phi da vo i tng v phng php iu chnh ca chng v mi mt ngnh lut c i tng v phng php iu chnh ring. i tng iu chnh ca lut kinh t l nhng quan h kinh t do lut kinh t tc ng vo, bao gm cc nhm quan h pht sinh trong qu trnh qun l kinh t v nhm quan h kinh t pht sinh trong qu trnh kinh doanh gia cc doanh nghip vi nhau. 1/ Nhm quan h qun l kinh t y l quan h pht sinh trong qu trnh qun l kinh t gia cc c quan qun l nh nuc v kinh t vi cc ch th kinh doanh (cc c quan trong b my nh nc t nhiu u thc hin chc nng qun l kinh t). c im ca mi quan h ny l quan h bt bnh ng da trn nguyn tc quyn uy phc tng: ch th qun l hoch nh, quyt nh c tnh cht mnh lnh, ch th b qun l phi phc tng thc hin theo ch ca ch th qun l. H thng quan h qun l kinh t gm: +/ Quan h qun l theo chiu dc: l cc mi quan h gia b ch qun vi cc doanh nghip trc thuc, gia cc UBND cp tnh / thnh ph vi cc doanh nghip trc thuc UBND.

+/ Quan h qun l gia cc c quan qun l chc nng vi cc c quan qun l kinh t c thm quyn ring v c quan qun l c thm quyn chung. VD quan h gia c quan ti chnh vi cc b kinh t, b k hoch u t vi cc b kinh t.... +/ Quan h qun l gia cc c quan qun l chc nng vi cc doanh nghip. VD: quan h gia cc c quan ti chnh vi cc doanh nghip v vn qun l vn ti sn ca doanh nghip... 2/ Nhm quan h kinh t pht sinh trong qu trnh kinh doanh gia cc ch th kinh doanh vi nhau y l nhng quan h thng pht sinh do thc hin hot ng sn xut nh ch bin gia cng, xy lp sn phm hoc thc hin hot ng tiu th sn phm hoc thc hin cc hot ng dch v trn th trng nhm mc ch sinh li. Trong h thng cc quan h kinh t thuc i tng iu chnh ca lut kinh t, nhm quan h ny l nhm quan h ch yu, thng xuyn v ph bin nht. Nhm quan h ny c c im: - Pht sinh trc tip trong qu trnh kinh doanh nhm p ng cc nhu cu kinh doanh ca cc ch th kinh doanh. - Pht sinh trn c s thng nht ch ca cc bn thng qua hnh thc php l v hp ng kinh t hoc nhng tha thun (v d gp vn thnh lp cng ty...). - Ch th ca nhm quan h ny l cc ch th kinh doanh (c nhn, t chc) thuc cc thnh phn kinh t tham gia vo quan h kinh t trn nguyn tc t nguyn, bnh ng, hai bn cng c li. - Quan h ny l quan h ti sn / quan h hng ha- tin t. Quan h ti sn do lut kinh t iu chnh pht sinh trc tip trong qua trnh kinh doanh nhm mc ch kinh doanh m ch th ca chng phi c chc nng kinh doanh (cc doanh nghip); trong khi ch th ca quan h ti sn trong lut dn s li ch yu l c nhn v khng c mc ch kinh doanh. 3/ Nhm quan h kinh t pht sinh trong ni b mt n v kinh doanh Trong iu kin nn kinh t th trng cc hnh thc kinh doanh ngy cng tr nn phong ph v phc tp. Ngoi hnh thc cc doanh nghip va v nh, Vit Nam xut hin cc n v kinh doanh ln di hnh thc tng cng ty v tp on kinh doanh (Theo Lut doanh nghip nh nc v Quyt nh s 91/TTg ngy 07/03/1994 ca th tng chnh ph v vic th im thnh lp tp on kinh doanh). Tp on kinh doanh hay tng cng ty l nhng hnh thc lin kt ca nhiu doanh nghip c mi quan h gn b cht ch vi nhau v li ch kinh t, cng ngh cung ng v tiu th, dch v...v c t cch php nhn. Quan h pht sinh trong ni b mt n v kinh doanh ny c nhng c im sau: - L quan h gia mt bn l php nhn v bn kia l mt thnh vin hoc gia cc thnh vin vi nhau khi tin hnh thc hin k hoch ca tng cng ty, tp on. Cc thnh vin l cc doanh nghip hch ton c lp hoc khng nhng c php lut v tng cng ty hay tp on m bo quyn t ch kinh doanh trong nhng lnh vc nht nh. - Quan h gia cc thnh vin ca tng cng ty c thit lp thc hin k hoch chung ca tng cng ty nhng quan h vn l quan h hp tc do vy phi c th hin di hnh thc hp ng, chu s iu chnh ca php lut hp ng kinh t.

III. Ch th lut kinh t Lut kinh t c h thng ch th ring bao gm cc t chc hay c nhn c iu kin tham gia vo nhng quan h do lut kinh t iu chnh. iu kin tr thnh ch th lut kinh t: 1/ i vi t chc - Phi c thnh lp mt cch hp php. Tc l n phi c c quan nh nc c thm quyn ra quyt nh thnh lp hoc cho php thnh lp hoc c tha nhn trn c s tun th cc th tc do lut nh, c t chc di nhng hnh thc nht nh vi chc nng, nhim v v phm vi hot ng r rng theo cc quy nh ca php lut (theo du hiu ny th ch th lut kinh t chnh l cc c quan qun l kinh t, cc doanh nghip, cc t chc x hi). - Phi c ti sn ring. Ti sn l c s vt cht khng th thiu c cc t chc thc hin cc quyn v ngha v ti sn i vi bn kia. Du hiu ny c bit quan trng i vi cc ch th kinh doanh di hnh thc doanh nghip. Mt t chc c coi l c ti sn khi t chc c mt khi lng ti sn nht nh phn bit vi ti sn ca c quan cp trn hay vi cc t chc khc ng thi phi c quyn nng nht nh chi phi khi lng ti sn v phi t chu trch nhim c lp bng chnh ti sn ( l quyn s hu, quyn qun l ti sn). - Phi c thm quyn kinh t. Thm quyn kinh t l tng hp cc quyn v ngha v v kinh t c php lut ghi nhn hoc cng nhn. Mi mt ch th lut kinh t c thm quyn kinh t c th ng vi chc nng, nhim v v lnh vc hot ng ca n. Thm quyn kinh t chnh l gii hn php l m trong ch th lut kinh t c hnh ng, phi hnh ng hoc khng c php hnh ng. Nh vy thm quyn kinh t tr thnh c s php l cc ch th lut kinh t thc hin cc hnh vi php l nhm to ra cc quyn v ngha v c th cho mnh. Thm quyn kinh t mt phn c quy nh trong cc vn bn php lut, mt phn do chnh quyt nh ca bn thn ch th (VD thng qua iu l, ngh quyt hay k hoch. . ). 2/ i vi c nhn - Phi c nng lc hnh vi dn s. C ngha l c nhn phi c kh nng nhn bit c hnh vi ca mnh v t chu trch nhim v hnh vi y. Theo lut php ca chng ta th ngi va 18 tui tr ln v khng mc bnh tm thn hoc cc bnh khc m khng th nhn thc, lm ch hnh vi ca mnh. - C giy php kinh doanh. Ngi mun kinh doanh phi c n xin php kinh doanh c cp giy php kinh doanh. V ch sau khi c cp giy php ngi kinh doanh mi c php kinh doanh. Khi thc hin cc hot ng kinh doanh, c nhn s tham gia vo cc quan h do lut kinh t iu chnh v h tr thnh ch th lut kinh t. Vi cc iu kin trn ch th lut kinh t bao gm: - Cc c quan qun l kinh t. y l nhng c quan nh nc trc tip thc hin chc nng qun l kinh t. - Cc n v c chc nng sn xut-kinh doanh, trong gm cc doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t v c c nhn c php kinh doanh. Ch th thng xuyn v ch yu nht ca lut kinh t vn l cc doanh nghip bi v trong nn kinh t hng ha nhiu thnh phn theo c ch th trng ca nc ta, cc doanh nghip c thnh lp vi mc ch ch yu l tin hnh cc hot ng kinh doanh. - Ngoi ra lut kinh t cn c mt loi ch th khng thng xuyn, chnh l nhng c quan hnh chnh s nghip nh trng hc, bnh vin, vin nghin cu v nhng t chc x hi. Nhng t chc ny khng phi l c quan qun l kinh t v

cng khng c chc nng kinh doanh nhng trong qu trnh thc hin cc nhim v ca mnh c th phi tham gia vo mt s quan h hp ng kinh t vi mt s cc doanh nghip khc. VD: hp ng khm sc khe cho cng nhn, hp ng o to cn b cho mt nh my... IV. Phng php iu chnh ca lut kinh t Do i tng iu chnh ca lut kinh t a dng nn lut kinh t s dng v phi hp nhiu phng php tc ng khc nhau. Trong cc phng php lut kinh t s dng hai phng php c bn. l phng php mnh lnh v phng php tha thun theo mc linh hot ty theo tng quan h kinh t c th. 1/Phng php mnh lnh (c nhiu sch gi l phng php quyn uy) l phng php c s dng ch yu iu chnh nhm quan h qun l kinh t gia nhng ch th bt bnh ng vi nhau. Lut kinh t quy nh cho cc c quan qun l nh nc v kinh t c quyn ra quyt nh, ch th bt buc i vi cc ch th kinh doanh- b qun l trong phm vi chc nng ca mnh. 2/ Phng php tha thun (hay phng php bnh ng) Phng php ny c s dng iu chnh cc quan h kinh t pht sinh trong qu trnh kinh doanh gia cc ch th bnh ng vi nhau. Lut kinh t quy nh cho cc bn tham gia quan h kinh t c quyn bnh ng vi nhau, cng tha thun nhng vn m cc bn quan tm khi thit lp hoc chm dt quan h kinh t m khng ph thuc vo ch ca bt k mt t chc hay c nhn no. V. Nguyn tc ca lut kinh t. C 3 nguyn tc c bn 1/ Lut kinh t phi m bo s lnh o ca ng cng sn Vit Nam i vi hot ng qun l kinh t nh nc. C ngha l lut kinh t phi th hin c vai tr lnh o ca ng i vi hot ng qun l kinh t ca nh nc thng qua vic th ch ha cc ng li ch trng, chnh sch ca ng trong cc quy nh php lut thnh ngha v ca qun l kinh t c th. 2/ Lut kinh t phi m bo quyn t do kinh doanh v quyn t ch trong kinh doanh ca cc ch th kinh doanh. Lut kinh t quy nh: cc ch th kinh doanh c quyn la chn cc hnh thc kinh doanh, ngnh ngh kinh doanh, quy m v ch ng trong mi hot ng kinh doanh theo quy nh ca php lut. 3/ Nguyn tc bnh ng trong kinh doanh iu 22 ca Hin php nm 1992 quy nh cc c s sn xut kinh doanh thuc mi thnh phn kinh t phi thc hin y ngha v i vi nh nc, u bnh ng trc php lut S bnh ng c th hin cc mt ch yu sau. - Bnh ng trong vic tham gia vo cc mi quan h kinh t do lut kinh t iu chnh m khng ph thuc vo ch s hu, cp qun l hay qui m kinh doanh. - Bnh ng v quyn v ngha v khi quyn v ngha v c xc nh. - Bnh ng v trch nhim nu ch th thc hin khng ng ngha v hoc khng thc hin ngha v ca mnh. VI. Ngun iu chnh ca lut kinh t Ngun ca lut kinh t l cc vn bn php lut cha ng nhng quy phm php lut kinh t do c quan nh nc c thm quyn ban hnh. Bao gm: 1/ Hin php: Hin php l ngun c gi tr php l cao nht ca lut kinh t nc ta (chng II v ch kinh t v mt s iu trong chong V ca hin php nm 1992). Nhng quy nh trong Hin php mang tnh nguyn tc ch o vic xc lp cc ch nh, cc qui phm c th ca lut kinh t.

2/ Lut: Lut l vn bn quy phm php lut c hiu lc sau Hin php. N quy nh nhng vn quan trng trong qun l kinh t ca nh nc i vi hot ng kinh doanh ca cc doanh nghip. Gm lut doanh nghip t nhn, lut cng ty, lut u t nc ngoi ti Vit nam, lut t chc ta n nhn dn, lut ph sn doanh nghip. 3/ Ngh quyt ca Quc hi v kinh t. y l hnh thc vn bn php lut c gi tr php l nh l lut (VD ngh quyt thng qua phng hng nhim v k hoch nh nc hng nm hay di hn, ngh quyt thng qua quyt ton ngn sch nh nc...). 4/ Php lnh ca UB thng v Quc hi. L nhng vn bn quy phm php lut dng iu chnh cc quan h kinh t quan trng khi cha c lut iu chnh VD Php lnh hp ng kinh t, Php lnh v th tc gii quyt cc v n kinh t. 5/ Ngh quyt, ngh nh ca chnh ph, quyt nh, ch th ca th tng chnh ph v kinh t Ngh quyt ca chnh ph dng ban hnh cc ch trng, chnh sch ln quy nh nhim v k hoch, ngn sch nh nc v cc cng tc khc trong qu trnh thc hin chc nng qun l nn kinh t quc dn. Ngh nh ca chnh ph c s dng ban hnh cc vn bn quy phm php lut c th ha lut, php lnh, VD ngh nh ca chnh ph ban hnh quy nh hng dn thc hin lut doanh nghip t nhn, lut ph sn, php lnh hp ng kinh t... Quyt nh ca th tng chnh ph v t chc trung tm trng ti quc t Vit Nam. 6/ Quyt nh, ch th, thng t ca cc b hoc lin b, lin ngnh....