hAxhI 2011ARAFATIT N hORIzONTET E TAVAFIT DhE

NUMER 256 | VITI 25 | NNTOR 2011 | DhUl-hIxhxhE 1432 | REVIST MUJORE, FETARE, ShKENCORE E KUlTURORE | MIMI 1

dituria islame
ETApAT E hAxhIT DhE DUAJA E hAxhINJVE

lEbEJK AllAhUME lEbEJK lEbEJKE lA ShERIKE lEKE lEbEJK INEl hAMDE VE NIMETE lEKE VEl MUlK lA ShERIKE lEK

www.dituriaislame.net

lebejk allahume lebejk, lebejke la sherike leke lebejk, inel hamde ve nimete leke vel mulk, la sherike lek.

Duaja e Haxhinjve
Falnderimet dhe lavdrimet i takojn vetm Allahut t Plotfuqishm. Falnderimi i takon Atij Q ishte kur nuk ekzistonte asgj. Falnderimi i takon Allahut, i Cili sht i pari pa fillim dhe i fundit, pa mbarim, i Cili e di t brendshmen dhe t jashtmen. Falnderimi i takon Atij q n librin fisnik thot: Dhe thirr ndr njerz pr Haxhin, se t vijn ty kmbsor e edhe kalors me deve t rraskapitura, q vijn prej rrugve t largta, pr t qen t pranishm n dobit e tyre, dhe pr ta prmendur Allahun n ato dit t caktuara (n shenj falnderimi) Falnderimi i takon Allahut, i Cili Qaben e bri shtpin e par pr adhurim dhe vizitn e saj pr besimtart - obligim. Paqja, mshira dhe bekimet e Zotit qofshin mbi Muhamedin a.s. mbi familjen e tij t ndershme, mbi shokt e tij besnik e fisnik dhe mbi t gjith ata q e prcolln dhe prcjellin rrugn dhe traditn e tij deri n Ditn e Gjykimit. O Allah, Q nuk ke shok tjetr, vetm Ty T besojm, vetm tek Ti kemi shpres dhe vetm Ty t mbshtetemi. Ti je mshiruesi e mshirbrsi, lehtsojua rrugn ktyre haxhinjve. O Fuqiplot, mundsojua ktyre haxhinjve kryerjen e ceremonive t Haxhit, tavafin e shtpis Sate, n Safa e Merva, qndrimin n Arefat, n Muzdelife e Mine, n vizitn e xhamis s Pejgamberit a.s. dhe vende t tjera O Zoti yn, shuaju etjen ktyre haxhinjve nga kroi i Zem-zemit dhe na e bj nasib edhe neve, e n Ahiret bna t mundur q t pim nga kroi i Xhenetit. O i Gjithmshirshm, na e bj t mundur neve q t kujtojm Ty n knaqsit dhe n vshtirsit m t mdha, e hanxhinjve me gjuhn e tyre duke thn: t PrGjiGjem O ZOt, tY, ZOti im, t PrGjiGjem, t PrGjiGjem, Q nuk ke shOk, t PrGjiGjem tY, Pr tY sht dO lvdat e Falnderim, dhunti e Pushtet, dhe nuk ke shOk

vazhdon n faqe 63

prmbajtja 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

haxhi, obligim dhe shtyll e fes f9 Mr. eKreM MaqeDoNci haxhi, udhtim drejt nj shprese pr xhenet f11 Mr. Sci. zyMer raMaDaNi N horizontet e Tavafit dhe Arafatit f13 NexHaT ibraHiMi Vizita e Qabes f.16 iSa TrSHaNi Disa nga pozicionet e t Drguarit a.s. gjat haxhit t tij f18 Mr. flaMur Sofiu Vlerat shpirtrore dhe civilizuese t haxhit f20 MuHaMeD HilMi abDul veHab Kurbani, testim i devotshmris f22 orHaN biSliMaj Dispozita e kurbanit f25 ajNi SiNaNi Kurbani f29 Dr. MuSli vrbaNi

Komentimi i kaptins El-Mulk 10 f33 Sabri bajgora Islami pr vetvrasjen? f37 Mr. NaiM TrNava, MyfTi i KoSovS Teoria dhe llojet e pasuris (El-Mal) f40 Dr. iSlaM HaSaNi KAMERUNI f43 Mr. SaMir b. aHMeTi Kremtimi i Fitrbajramit n vende t ndryshme f45 Mr. ejup Haziri Identiteti fetar Evropian f48 ejup raMaDaNi

lEbEJK AllAhUME lEbEJK lEbEJKE lA ShERIKE lEKE lEbEJK INEl hAMDE VE NIMETE lEKE VEl MUlK lA ShERIKE lEK T pRGJIGJEM, TY O zOTI IM, T pRGJIGJEM, T pRGJIGJEM TY, Q NUK KE ShOK, TY T pRGJIGJEM. pR TY ShT DO lVDAT, FAlNDERIM, DhUNTI E pUShTET, DhE TI NUK KE ShOK.

Islamofobt artificial f50 Dr. faHruSH rexHepi Vjehrrat apo nuset, nj rivalitet i prjetshm f53 Mr. avDyl rraHMaNi
iNTerviST Me Dr. abDulveHab eN-NeDevij, MyfTiuN e KoreS S juguT

Me myslimant e Kores s Jugut f55

dituria islame / revist mujore, fetare, shkencore e kulturore / Boton: kryesia e Bashksis islame t kosovs, Prishtin. Kryeredaktor: Mr. Rexhep Suma / Redaksia: Driton Arifi, Mr.Ejup Haziri, Fitim Flugaj, Mr.Imer Hajdini, Dr. Islam Hasani, Kasim Grguri, Muhamet Mavraj dhe Sedat Islami. Gazetar n redaksi: Ramadan Shkodra / Lektor: Isa Bajinca / Korrektor: Skender Rashiti / Redaktor artistik, teknik dhe operator kompjuterik: Edib Ali Agagjyshi. Adresa: Dituria Islame, rr. Bajram Kelmendi nr. 84, 10000 Prishtin / Tel&Fax: 038 224 024 / email: dituriaislame@hotmail.com / dituriaislame@yahoo.com www. dituriaislame.net /Parapagimi: Evrop 25 / Amerik 40 USA$ / Shtypi: Shtypshkronja Iliri, Prishtin / Dorshkrimet dhe fotot nuk kthehen!

MEKE

xhEMR

MINE KUFIRI

MESxhIDI hARAM

8 DhUl-hIxhE

ihrami Haxhi apo umreja nuk mund t kryhet kurrsesi pa veshjen e ihramit. Ihrami sht vaxhib tek hanefinjt. Ihrami prbhet prej pjess s siprme (err-rrida) dhe pjess s poshtme ( el izar). Me veshjen e ihramit nnkuptohet q haxhiu e ka br nijet dhe ka vendosur pr t kryer haxhin ose umren. Pr sa i prket njetit pr veshjen e ihramit, ky vlen t bhet vetm me zemr. Vendet ku duhet t vishen ihramet jan mikatet.

9 DhUl-hIxhE

tavaFul kudumi Kt tavaf haxhiu e kryen me t arritur n Mek. Ky tavaf nuk krkohet t zbatohet edhe nga haxhiu q kryen llojin e haxhit temetu, ngase ai, q kur ka hyr n mek, e ka kryer umren, dhe Haxhin e fillon nga brenda Meks. Ky tavaf sht sunet.

saji Saji-vrapimi n mes kodrave Saffa dhe merve, edhe tek hanefinjt sht vaxhib. Fillon nga kodra Saffa dhe kshtu bhen shtat sjellje, - nj shkuarje prej Saffas deri n Merve konsiderohet nj sjellje. Saji doemos duhet t kryhet pas tavafit. Saji q kryhet para tavafit, nuk vlen.

10 DhUl-hIxhE

dita e tervijes arritja n min. DITA E TET E DHUL -HIxHxHES Qndrimi dhe fjetja n Min n natn e Arefatit, sht sunet. Kur do t falet namazi i sabahut, ditn e tet t dhulhixhxhes, do t shkohet n min, ku do t qndrohet deri n mngjesin e dits s nnt jevmu-arefe dhe, pas namazit t sabahut, vjen nisja pr n Arefat. Po ashtu qndrimi dhe fjetja n Min gjat ditve t gjuajtjes s gurve, sht synet, kurse n ditn e nnt haxhinjt i drejtohen Arefatit.

ETAPAT E HAxHIT
Haxhi nga kndvshtrimi hanefi
5

RAT MINE

MUzDElIFE

AREFAT

MINE KUFIRI

MUzDElIFE KUFIRI

MAlI I MShIRS

AREFAT KUFIRI

AREFATI

11 DhUl-hIxhE

12 DhUl-hIxhE

dita e areFatit DITA E nnT E DHUL-HIxHES Qndrimi n Arefat sht farz (rukn). T qndruarit n Arefat sht nj prej kushteve kryesore t Haxhit. Mosqndrimi n Arefat domethn q Haxhi nuk sht kryer. Pejgamberi a.s. thot: Haxhi sht qndrimi n Arefat. Koha e qndrimit n Arefat fillon prej namazit t dreks t dits s nnt t dhul -hixhes (nats s KurbanBajramit) e vazhdon deri n sabahun e dits s Kurban-Bajramit. Po qe se qndrohet n Arefat pr nj koh t shkurtr gjat kohs s caktuar, farzi sht i kryer. nuk kushtzohet q n Arefat t qndrohet doemos i pastr nga xhenabeti me abdest, por pastrimi dhe marrja e abdesit sht synet i fort. Lejohet dhe konsiderohet i kryer farzi i till nse femra sht hajz ( ka menstruacion) dhe nifas (koha pas lindjes) gjat kohs sa sht duke qndruar n Arefat. n kt dit haxhiu bn istigfar dhe dua sa m shum: Pejgamberi a.s., ka thn: Lutja ( duaja) m e mir sht ajo q bhet n ditn e Arefatit.

13 DhUl-hIxhE

Xhemi takdim dreka dhe ikindia n arefat falen Bashk n kt dit pasdreke imami do t mbaj dy hytbe, si t xhumas, dhe me at rast do ti udhzoj haxhinjt pr rregullat e Haxhit (pr qndrimin n Arefat e Muzdelife, pr gjuajtjen e guralecve n xhemre, pr therjen e kurbanit, rruarjen dhe tavafuz-zijaretin. Pas hytbes, do t fal me xhemat namazin e dreks dhe t ikindis me nj ezan dhe dy ikamete.

t PrGjiGjem O ZOt, tY, ZOti im, t PrGjiGjem, t PrGjiGjem, Q nuk ke shOk, t PrGjiGjem tY, Pr tY sht dO lvdat e Falnderim, dhunti e Pushtet, dhe nuk ke shOk
KNDI I JEMENIT

hAxhERUl ESVED

SAFFA

Xhemi tehir, muZdeliFja, namaZi i akshamit dhe jacis Muzdelifja sht nj vend n mes Arefatit dhe Mins. T gjith dijetart jan t mendimit se sht vaxhib t qndrohet n Muzdelife, qoft edhe pr nj koh shum t shkurtr. koha e qndrimit n Muzdelife, sipas hanefinjve, sht q para agimit e deri n lindje t diellit. Kush arrin n Muzdelife para se t lind dielli, s paku kalimthi, e ka kryer kt vaxhib. sht obligim q n Muzdelife t falim bashk namazin e akshamit dhe t jacis, me nj ezan dhe dy ikamete. Ai q ka falur namazin e akshamit n Arefat ose gjat rrugs, sht i obliguar ta fal prsri derisa t zbardh dita.

dita e Par e bajramit rekomandohet q t shkojm n min para se t lind dielli, nse sht e mundur, q t falim namazin e sabahut menjher si t hyj koha, dhe gjat qndrimit t bjm sa m shum lutje e dua, tekbire , tehlile, telbije, salavat, dhikr, istigfar...

hedhja e Guralecve n min Me t zbardhur t dits, para lindjes s diellit, haxhinjt marrin rrugn pr n Min. Hedhja e guralecve n xhemerat bhet sipas ksaj radhe: s pari, ditn e par t Kurban-Bajramit ata gjuhen n xhemeretul akabe (guri i madh), kurse n dy ditt e tjera gjuhen t tre gurt. Po sa fillon t hedh guralec, haxhiu ndrpret telbijen. nuk lejohet t gjuhet ndonj materie tjetr prve guralecve. n xhemren e par duhet t gjuhen shtat gur nj nga nj. nse gjuhen t gjith prnjher, duhet t gjuhen edhe gjasht t tjer. Koha e gjuajtjes n xhemretul akabe sht prej sabahut t dits s Bajramit deri n sabahun e dits s dyt. ndrsa n ditn e dyt dhe t tret gjuhen n tri xhemerat nga shtat guralec, duke filluar nga xhemretu-s-ugra n xhemretul vusta dhe, n fund, n xhemretul kubra. Pr gjuajtje t do guraleci duhet t thuhet Bismilahi Allahu Ekber. Pra n ditn e dyt dhe t tret gjuhen nga 21 guralec n dit. n vend t smurit dhe fmijs, q nuk ka mundsi ti gjuaj vet e t tjerve (pr ndonj arsye), guralect mund ti gjuaj dikush q sht i aft dhe ka mundsi t bj gjuajtjen. Gjuajtja e guralecve sht prej vaxhibeve t Haxhit. Guraleci kapet me majat e gishtit t madh dhe t atij tregues dhe mbahet me majn e gishtit tregues, dhe n at mnyr gjuhet. Pas gjuajtjes s guralecve n xhmeretulakabe, do t pritet kurbani, nse sht br nijeti pr haxhi - kiran ose sht mutemetti, pastaj haxhiu do t rruhet ose t qethet. Vetm prej ather haxhiu lirohet nga shtrngesat e haxhiut dhe bhet i lir, por ende nuk ka t drejt t ket marrdhnie seksuale.

ETAPAT E HAxHIT
Haxhi nga kndvshtrimi hanefi
7

MAKAMI IbRAhIM

zEMzEM

MERVE

10

rruajtja aPO Prerja e FlOkve Rruajtja apo prerja e flokve sht prej vaxhibeve t Haxhit. Rruajtja e flokve sipas unanimitetit t katr imamve sht m e lavdruar sesa shkurtimi i tyre. Kjo vlen pr meshkujt. Pr grat rekomandohet m shum q ti presin flokt. Personi q sht pa flok, sipas hanefinjve, duhet t rruaj kokn me brisk t rrojs, edhe pse nuk ka fare flok. Koha e rruajtjes apo shkurtimit t flokve fillon pas hedhjes s guralecve n xhemretul akabe dhe zgjat deri n ditn e tret t KurbanBajramit. Tek hanefinjt renditja e veprimeve sht vaxhib, pra duhet filluar nga rremji, pr t vazhduar prerja e kurbanit dhe rruarja e koks apo shkurtimi i flokve.

11

hedji (KURBAnI I HAxHIT) Hedj quhet kurbani q drgohet t pritet n harem. Hedj mund t jet deveja, lopa, delja, dashi, dhia, ose cjapi, pra vlen do kafsh q vlen pr kurban. Hedji pr llojin e haxhit temetu dhe kiran duhet t pritet gjat ditve t Kurban-Bajramit..

12

tavafuz - zijare (EL-IFADA oSE ERRUKn) n ditn e par t Bajramit ose t nesrmen a t pasnesrmen, haxhiu do t shkoj n Mek dhe do t bj Tavafuz- zijaren pa reml dhe pa saj, nse i ka br q m par, nse jo, do ti bj n kt rast. Vetm tani haxhiut i lejohet edhe ndalesa e fundit (kontakti i lir me bashkshorten). Koha e Tavafuz-zijares fillon prej agimit t dits s par t Bajramit, dhe m mir sht t bhet at dit. Mekruh sht t shtyhet pas ditve t Bajramit, edhe pse vlen kurdo q t bhet.

13

Teksti: Fitim Flugaj

tavaFul - veda (TAVAFI I LAMTUMIRS) Ky lloj tavafi sht vaxhib pr secilin haxhi q nuk sht nga Meka. Koha e kryerjes s ktij tavafi, sipas hanefinjve, fillon menjher pas kryerjes s tavafulifades, e zgjat deri para udhtimit t haxhiut dhe largimit nga Meka. Tavaful veda quhet edhe Tavafussadr dhe bhet pa remj dhe pa saj. Pastaj haxhiu i afrohet Zemzemit, ku do t pij uj, e pastaj do t shkoj te dera e Qabes dhe do t puth at dhe pragun e saj duke e lutur allahun xh.sh. pr far t dshiroj dhe, m n fund, kthehet duke ecur prapa (n shenj nderimi), derisa t dal nga Qabeja.

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 Editoriali

sprova e qart

ejgambert e Allahut xh.sh. jan krijesat m t zgjedhura t Tij, q Ai i ka vendosur n pozitn e shmblltyrs dhe modelit pr shoqrin njerzore. Njri nga ata q jan prmendur n shum vende n Kuran, sht babai i t gjith profetve, miku i Allahut, Ibrahimi a.s.. Ai pati nj mision t vshtir n davetin e tij, duke thirrur popullin e tij n besimin e pastr n nj Zot, kur nj pjes e popullit t tij e urrenin, nuk e besonin si Pejgamber dhe ushtruan dhun mbi t. Megjithkt, ai me kmbngulje thirrte n t vrtetn duke i komunikuar popullit t vrtetn hyjnore dhe pastrtin e tij, prball adhurimeve t kota q bnin ata, qofshin edhe m t afrmit e tij. Allahu Ibrahimin a.s. e cilsoi si: Dhe t Ibrahimit, q gjithnj i plotsoi obligimet (En-Nexhm,37), po ashtu edhe: Vrtet, Ibrahimi ka qen shmblltyr e t mirave, adhurues i Allahut, besimtar i drejt dhe nuk ka qen nga idhujtart. (En-Nahl,120). Ai gjat jets s vet pati shum ngjarje, nga t cilat myslimant dhe njerzimi mund t marrin model jete. At Allahu e sprovoi n forma t ndryshme, por ai nuk theu asnjher dshirn e Allahut. E hodhn n zjarr pr ta djegur t gjall, por mshira hyjnore e shptoi nga intrigat dhe kurthet e tyre, duke i hapur nj faqe t re drejt sprovave t tjera, sikurse ishte emigrimi n Emr t Tij, duke ln pas vetes t gjith thesarin e s kaluars - baban, popullin, familjen dhe vendlindjen, i bindur n Zotin, se Ai do ta nxirrte n rrugn e drejt. Ashtu si e prshkruan Kurani Ai tha: Un po shkoj aty ku m urdhroi Zoti im, e Ai m udhzon! (Es-Safat, 99). Ai ishte i vetm, pa pasardhs, dhe iu drejtua Allahut pr ti dhuruar pasardhs t devotshm e t mir: Zoti im, m dhuro mua (nj fmij) prej t mirve!(Es-Safat,100). Allahu iu prgjigj duke e prgzuar me nj fmij t dashurIsmailin- a.s.. Secili prej nesh mund t krijoj nj imazh se si nj plak i shtyr n mosh t madhe, emigrant, si dhe sa do t ishte gzimi i tij pr at fmij. Gzimi nuk prshkruhej. Ismaili po rritej e zhvillohej dhe dashuria pr baban vetm sa vinte duke iu shtuar. Kur u rrit, e shoqronte dhe e ndihmonte baban e vet n pun t ndryshme. Por... ai gzim u kput kur babai i tij ndrroi se po flijonte fmijn e tij. Dhe ktu ishte kulmi i sprovs m t madhe q pati ndonj baba me t birin e vet, n historin e njerzimit. Ishte e rnd pr nj prind, tek ndonj tjetr ndoshta n nj situat t till do t luhateshin edhe ndjenjat e besimit. Nuk iu krkua Ibrahimit ta drgonte t birin n fushbetej, dhe as t kryente ndonj mision, n t cilin do t merrte fund jeta e t birit. Jo, jo, shtja ishte shumfish m e rnd dhe e pakaprcyeshme. Iu krkua q ai vet, me duart e tij, ta flijonte filizin e zemrs s vet. Kjo nuk e friksoi fare Ibrahimin a.s., po, madje me vendosmri e guxim dhe pa hezitim, ai pranoi kt Urdhr nga Allahu xh.sh.. Po edhe Ismaili dshmoi vendosmrin e tij duke thn: O babai im, punoje at q urdhrohesh, e ti do t m gjesh mua, nse do Allahu, prej t durueshmve!(Es-Safat,102). Ora e ekzekutimit po afrohej, Ibrahimi e prmbysi t birin n fytyr (n ball). Fmija nuk po lvizte fare, po kryente nj Urdhr t Allahut xh.sh. dhe shtjen e tyre e dorzuan tek Allahu xh.sh.. E kur ata t dy iu dorzuan Urdhrit t Zotit dhe e prmbysi at n fytyr (n ball) (Es-Safat, 103), nuk mbeti tjetr vese ta preste dhe t derdhej gjaku i njom i Ismailit a.s.. Ktu sht me rndsi t ceket se t dy - bab e bir - prmbushn detyrn ndaj Allahut, uan n vend Urdhrin e Tij. Allahu nuk deshi t ndshkonte robrit e Tij me sprovat e tyre, po u sprovua durimi, imani dhe vendosmria e tyre. Dhe, pasi u prmbush ndrra, erdhi thirrja hyjnore: Ne e thirrm at: O Ibrahim!. Ti tashm e zbatove ndrrn! Ne kshtu i shprblejm t mirt!. Vrtet, kjo ishte sprov e qart. (Es-Safat,104-106). Kt sakrific Allahu ia shpagoi me nj kurban n vend t t birit, Ismailit. Kjo ndodhi mbeti dhe kujtohet ende n kokat e njerzve dhe m pastaj u sihariqua edhe me Is-hakun a.s., si pejgamber i mir. Ne e shpaguam at me nj t therur (kurban) t rndsishm. Dhe ndaj tij Ne lam prkujtim t mir ndr popujt e ardhshm. (Es-Safat,107-108). Therja e kurbanit mbeti tradit profetike, q pasohet nga dosti i Zotit deri n kiamet. Jehonn e ksaj ngjarjeje, Allahu e bri t pavdekshme n librin e Tij, pr t rrfyer realitetin e besimit, gjurmn e bindjes, perfeksionimin n dorzim (teslim ndaj Zotit) si dhe pr ta njohur Ymeti t vrtetn e babait -Ibrahimit- dhe se Islami sht fe e t gjith profetve. Allahu nuk ndshkon njerz me sprovime t ndryshme, e as nuk i shqetson me bela t ndryshme. Po qllimi sht q njeriu ti nnshtrohet dhe ti bindet Atij, t mos rebelohet. E kur njeriu tregohet i sinqert me vetveten, Allahu ia lehtson, ia heq dhimbjet e sakrificat, duke ia llogaritur sikur ti kishte prmbushur, dhe do ta nderoj si sht nderuar Ibrahimi a.s.. Mr. Rexhep Suma

pJESA FETARE 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

haxhi, obligim dhe shtyll e fes

mr. ekrem maqedonci Pr hir t allahut, vizita e shtpis (Qabes) sht obligim pr at q ka mundsi t shkoj tek ajo, e kush nuk beson, allahu nuk ka nevoj pr asknd. (ali imran, 97). kush e ka obligim haxhin do mysliman q sht n moshn madhore, q sht i menur dhe i aft pr ti kuptuar obligimet fetare, i shndosh fizikisht, q ka mundsi financiare pr ti mbuluar shpenzimet e Haxhit, dhe q ka siguri n udhtimin e tij pr n Haxh, Haxhin e ka obligim dhe farz personal. 4. kur obligohet haxhi n Islam kemi obligime fizike, si jan namazi dhe agjrimi, q obligohen me hyrjen e besimtarit n moshn madhore; kemi dhe obligime materiale, si sht zekati, i cili obligohet me hyrjen e besimtarit n moshn madhore5 dhe arritjen e sasis s caktuar t pasuris; dhe kemi obligime fizike dhe materiale, si sht Haxhi, i cili obligohet me hyrjen e besimtarit n moshn madhore dhe n nj gjendje materiale t mir. Pra, nse ndalemi tek haxhi dhe shikojm me vmendje, vrejm qart mshirn e Zotit t madhrishm, i cili, prveq na ka obliguar me Haxhin vetm nj her gjat jets, ka prjashtuar nga obligueshmria e Haxhit edhe t gjith myslimant q jan n moshn madhore po jan n gjendje t keqe materiale, deri n prmirsimin e gjendjes s tyre jetsore a materiale. Farzet dhe vaxhibet e haxhit Edhe Haxhi, si do ibadet tjetr, ka farzet dhe vaxhibet e tij, t cilat krkohet t respektohen gjat kryerjes s tij.

jala Haxh n kuptimin etimologjik domethn t synosh dika, kurse n jurisprudencn islame me fjaln Haxh nnkuptojm vizitn e Qabes pr hir t Zotit t Madhrishm, n koh t caktuar, n vend t caktuar dhe me rituale t caktuara.1 norma e haxhit Haxhi sht obligim (farz) pr do besimtar q i plotson kushtet (t cilat do t sqarohen m von) nj her gjat jets se tij. Thot Allahu xh.sh. n Kuranin Famlart: Pr hir t Allahut, vizita e shtpis (Qabes) sht obligim pr at q ka mundsi t shkoj tek ajo, e kush nuk beson, Allahu nuk ka nevoj pr asknd. (Ali imran, 97). Mirpo duhet ta kemi parasysh se Haxhi nuk sht vetm obligim, po sht edhe nj nga pes shtyllat e Islamit. Thot Pejgamberi a.s. n nj hadith: Islami sht ndrtuar mbi pes shtylla: Dshmia se nuk ka Zot tjetr prve Allahut dhe se Muhamedi sht rob dhe i drguar i Tij, falja e namazit, dhnia e zekatit, agjrimi i ramazanit dhe vizita e Qabes pr at person q ka mundsi t shkoj tek ajo.2 ndrsa, se Haxhi sht obligim vetm nj her gjat jets, kemi argument hadithin e Pejgamberit a.s., q e transmeton ibni Maxheh, se nj nga ashabt q quhej Akra bin Habis, e kishte pyetur Muhamedin a.s. duke i thn : o i derguar i Zotit: Haxhi sht obligim pr do vit apo vetm nj her gjat jets? Ather Pejgamberi a.s. iu prgjigj: Vetm nj her gjat jets, ndrsa kush ka mundsi m shum se nj her, mund ta bj Haxhin n mnyr vullnetare.3

10

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 haxhi

Farzet e haxhit jan dy: 1 - Qndrimi n Arafat dhe 2 - Tavafu ez-zijareh tavafi i vizits s Qabes. ndrsa vaxhibet e Haxhit jan: 1 - Saji- Vrapimi mes Safas dhe Mervas. 2 - Qndrimi n Muzdelife 3 - Gjuajtja e guralecve 4 - Rruajtja ose shkurtimi i flokve dhe 5 - Tavafi lamtumirs.6 nse nuk respektohen farzet e Haxhit, ather haxhi nuk konsiderohet i pranuar, e nse nuk respektohen vaxhibet e Haxhit, ather obligohemi t therim kurban. dobit dhe mirsia e haxhit Pr sa i prket aspektit fetar, Haxhi konsiderohet nj prej adhurimeve q e forcon besimtarin m s shumti n aspektin shpirtror, sepse njeriu, kur jeton disa dit n vendin ku ka zbritur Shpallja nga ana e Zotit xh.sh. dhe sheh nga afr argumentet dhe vendin ku madhrohet allahu xh.sh., sheh Qaben dhe kiblen e tij, vendin ku ka jetuar dhe vepruar i Drguari i tij, - e gjith kjo duke krkuar falje dhe mshir nga Zoti i Madhrishm, - patjetr do t jet nj nxitje shpirtrore dhe morale pr t q t jet sa m afr fes dhe praktikimit t msimeve fetare. Po dhe n aspektin politik haxhi konsiderohet si nj kongres dhe vendtakim vjetor pr

myslimant, sepse aty myslimant njoftohen pr zhvillimet, progresin, problemet e tyre n t gjitha sferat e jets, n aspektin politik, ekonomik, ushtarak etj.. Gjithashtu edhe n aspektin social Haxhi konsiderohet nj barazi dhe modesti n mes njerzve t shtresave t ndryshme, dhe kjo duke u barazuar me nj uniform t njjt, me rituale t njjta, n t njjtin vend, pa pasur dallime kryetari nga qytetari, gjenerali nga ushtari, profesori nga nxnsi, pasaniku nga i varfri etj. etj.. ndrkaq, pr sa u prket mirsive t haxhit n Botn tjetr, m s miri na tregon vet i Drguari i Zotit t Madhrishm n hadithet e tij. Transmeton Ebu Hurejre se nj sahabi kishte pyetur Pejgamberin a.s. se cila sht puna m e mir. Pejgamberi a.s. ishte prgjigjur: Besimi n Zotin dhe t drguarin e Tij Sahabiu kishte pyetur pr hern e dyt: Cila pastaj? Pejgamberi a.s. ishte prgjigjur: Haxhi i pranuar tek Allahu xh.sh..7 Transmeton Ebu Hurejre se Pejgamberi a.s. kishte thn: Haxhi i pranuar tek Allahu xh.sh. nuk ka shprblim tjetr prve xhenetit. 8
(1) Erkan El Islam, Vehbi Gavoxhi (4-700). (2) Buhariu dhe Muslimi. (3) Ibn Maxhe(2-963). (4) El Hidaje esherh bidajetu el mubtedi,Imam Merginani (1-161). (5) Disa jurist mendojn se edhe fmija q ka pasuri, duhet ta jap zekatin. (6) El Mugni fi fikhi el haxhi ve el mreti, Seiid bin Abdul Kadir Bashinfer. (7) Buhariu dhe Muslimi. (8) Buhariu dhe muslimi.

haxhi 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

11

haxhi, udhtim drejt nj shprese pr xhenet

mr. sci. Zymer ramadani vizita e shtpis s shenjt Qabes sjell begati t mdha, ngase robi n mnyrn m t theksuar vetmohet n lutjen e tij teksa i bn lutje allahut; ai me kryerjen e farzeve t Haxhit dhe syneteve t tjera arrin nj shkall devotshmrie q nuk mund ta arrij n ndonj vend tjetr dhe as n ndonj koh tjetr a shum nga dispozitat dhe ligjet e ndryshme t shteteve t ndryshme q ndonjher, n raste t caktuara, me mundsit dhe t drejtat q ka ndonj personalitet shtetror, si presidenti a kryeministri etj., mund ta ken t drejtn q ndonj ta dnojn penalisht, ta falin dhe ti dhurojn lirin. n nj mnyr tjetr, mund t bhet edhe ndonj amnisti e prgjithshme nga kto shtete, por nse ndalemi dhe u bjm nj vzhgim dispozitave dhe normave q ka vendosur dhe caktuar Krijuesi pr robrit e Tij, do t shohim se nj amnisti e prgjithshme shfaqet do vit pr nj numr t madh besimtarsh mysliman. Kta jan mysafirt e Allahut xh. sh., q kan vendosur t vizitojn Shtpin e Tij dhe t kryejn Haxhin. Kshtu, pra, nga mrekullit m mahnitse q ka krijuar Allahu xh. sh. pr njerzit, sht edhe obligimi i tyre q, sipas mundsive financiare dhe fizike, t vizitojn Shtpin e Allahut Bejtullahun, nj her n jetn e tyre. Kjo vizit do t shplaj dhe t pastroj trupin dhe shpirtin e vizituesit dhe do t bj nj ndryshim t madh n jetn e tij. Sipas kuptimit leksikor haxh-xh domethn drejtim, qllim, nj vizit q bhet shum her, kurse domethnia e tij n t drejtn islame sht: Udhtimi i nj myslimani n nj koh t caktuar nga shtpia e tij drejt Qabes, me qllim q t kryej obligimin e Allahut dhe me qllim ibadeti adhurimi dhe nnshtrimi ndaj Krijuesit duke zbatuar rregullat - t hyj n ihram, t qndroj n Arafat, t bj tavafin rreth Qabes duke i kryer edhe disa norma t tjera t nevojshme. Vizita e Qabes sht br

obligim q nga viti i nnt hixhri, pra nja 22 vjet pas fillimit t shpalljes s Kuranit. Ky obligim sht br me ajet dhe po ashtu n hadithin e Pejgamberit a. s., ku theksohen pes shtyllat baz dhe themelore t slamit. Prandaj nuk mbetet asnj hapsir pr diskutim rreth vizits s saj. Pr kt, Allahu i Madhruar u drejtohet njerzve e u thot: Pr hir t Allahut, vizita e shtpis (Qabes) sht obligim pr at q ka mundsi t shkoj tek ajo, e kush nuk e beson (ai nuk e viziton); Allahu nuk sht i nevojshm pr (ibadetin q e bjn) njerzit.( Ali Imran, 97). Si dihet, kjo shtyll e fes islame ka qen obligim edhe m hert, obligim edhe pr popujt e tjer para Ymetit t Muhamedit a. s., dhe kjo daton qysh nga koha e brahimit a. s., pr se, posarisht edhe n lidhje me kt, Kurani fisnik paralajmron pr nj obligim t mhershm:Dhe thirr ndr njerz pr haxhin, se t vijn ty kmbsor e edhe kalors me deve t rraskapitura, q vijn prej rrugve t largta.(El Haxhxh, 27). do mysliman kto dit t haxhit duhet ti kaloj n sa m shum ibadete nga t katr ant e bots, q nga koha kur Haxhi u b obligim, pati vizitor q pr do vit, bashkrisht - n mnyr kolektive, morn rrugn drejt ksaj shtpie t shenjt dhe t begatshme. Qoft me deve, para disa kohsh, qoft n kmb apo edhe n mnyra t ndryshme, sikur sot kur si mjet udhtimi prdoret aeroplani, myslimant e do cepi t bots, me nj besim dhe bindje t madhe n Allahun xh. sh., ndajn nj pjes nga

12

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 haxhi

pasuria e tyre dhe e shpenzojn vetm pr t kryer kt obligim. E si t mos ndajn nj pjes t pasuris pr t vizituar bukurit mahnitse t Qabes me rrethin dhe xhamin e Muhamedit a. s., s bashku me stolit e saj dhe vendet e tjera atje, pr sa koh q myslimani si shprblim t ksaj e di se do ta fitoj xhenetin? Vizita e Shtpis s shenjt Qabes sjell begati t mdha, ngase robi n mnyrn m t theksuar vetmohet n lutjen e tij teksa i bn lutje Allahut; ai me kryerjen e farzeve t Haxhit dhe syneteve t tjera arrin nj shkall devotshmrie q nuk mund ta arrij n ndonj vend tjetr dhe as n ndonj koh tjetr. do mysliman kto dit t Haxhit duhet ti kaloj n sa m shum ibadete e lutje dhe sa m efikase, sepse donjri nga ata q vizitojn Shtpin e Allahut, duhet ta dij se nuk ka ndonj vend tjetr m t shenjt n bot sesa Qabeja, qyteti i Pejgamberit a. s. Medina dhe Mesxhidul-Aksaja n Palestin. Haxhiu, pr ta plotsuar Haxhin e tij dhe pr ta kurorzuar me begati , prve kushteve t tjera, n mnyr t domosdoshme duhet t bj: a) Veshjen e hramit; b) Tavafin rrotullimin shtat her pran Qabes duke filluar nga HaxherulEsvedi dhe c) T qndruarit nj pjes t dits n fushn e Arafatit, sepse Pejgamberi a. s. ka thn: Haxhi sht (qndrimi n) Arafat (Ibn Maxheh n Synen 2/1003, nr:3015). do mysliman duhet t kuptoj rndsin e ktyre vendeve t shenjta dhe duhet t shoh gjith ato mrekulli dhe arte t Allahut, n mnyr q kryerja e Haxhit t ndikoj n jetn e tij gjithmon, q jets s tij ti shtoj dika t veant, t bj nj ndryshim pozitiv tek ai. n kt mnyr ai q e ka br nijet ta kryej Haxhin, duke iu prmbajtur rregullave t Haxhit, do t arrij at shprblimin e madh - pastrimin nga mkatet ashtu sikur ka lindur nga nna e tij. Ai po ashtu duhet t kryej nj varg tjetr veprimesh, t cilat e zbukurojn dhe e begatojn Haxhin, duke therur kurban, duke br vizit n vende t tjera - n Mek, n Hudejbije, n kodren Hira, n xhamin Tenime etj. dhe duke kaluar n qytetin e bukur t Pejgamberit a. s., Medinn e ndritshme, q ti japin selame Muhammedit a. s., t falin s paku dy rekate n kopshtin e xhenetit Ravdatul-xhenneh, t shijojn aromn e ktij qyteti t bekuar dhe gjithashtu t bjn vizitn e vendeve t tjera n kt qytet. M pastaj ai t plotsoj nj kapitull t rndsishm t jets s tij, pr tu kthyer n shtpin e tij n mnyrn m t gzuar, q t ket mundsi tu shpjegoje myslimanve t tjer pr artin, mrekullin dhe zanafilln e Haxhit. Haxhiu personi q ka marr rrugn pr ta kryer kt obligim, duhet t jet i vetdijshm se po kryen nj adhurim shum t rndsishm dhe se shprblimi i tij sht m me vler se gjith ka n kt bot. Kt shprblim t madh dhe mahnits, na e ka treguar Muhamedi a.

s. n nj hadith, ku thot: T gjitha mkatet e kryera midis nj Umre dhe nj tjetre shlyhen dhe fshihen, ndrsa shprblimi pr haxhxhin mebrur t pranuar, pa dyshim sht vetm xheneti. (Muttefekun alejh). ndrkaq, n nj hadith tjetr Muhamedi a. s. po ashtu i prgzon besimtart me kt lajm madhshtor dhe i bind ata pr veprn e tyre, duke i siguruar se jan duke kryer dika q nuk mund t krahasohet me asgj tjetr. thot: Personi q kryen haxhin pr knaqsin e Allahut xh. sh. dhe u shmanget t gjitha gjrave t kqija dhe mkateve, do t kthehet pas haxhit i liruar nga t gjitha mkatet ashtu si ka qen n ditn si ka lindur nga nna e tij. (Buhariu dhe Muslimi). Shpresat e myslimanit gjithmon jan t larta dhe bindse, sepse feja islame besimtarve t tyre u ka hapur zemrat e tyre n kt bot, q ti shijojn t mirat e saj dhe q, pr nj t mir m t mir se n kt bot, t shpresojn shprblimin e Bots tjetr, t amshueshme. ndrsa mjeti pr t arritur shijimin e t mirve n Ahiret, pa dyshim sht adhurimi i allahut xh. sh. n format si krkohen, n kt rast Haxhi mebrur i pranuar, do t ishte mjeti m i fort pr hyrjen e tij n xhenet. Vizitorve t Shtpis s shenjt u sht mundsuar q t ken disa alternativa pr kryerjen e dispozitave t Haxhit. Pr kt arsye, ekziston edhe nj ndarje e llojeve dhe mnyrave t kryerjes s Haxhit. Prandaj, ai mund t kryej nj nga llojet e Haxhit, t cilat jan: a) Haxhi Ifrad; b) Haxhi Temettu dhe c) Haxhi Kiran.

haxhi 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

13

N horizontet e tavafit dhe arafatit

nexhat ibrahimi arafati prshkruhet se koha q kalohet atje, ka nj thellsi t till, saq nj shpirti q ka arritur nj her fatbardhsin e t gjendurit n at kopsht, nuk i rrnohet kurr krejtsisht qndrueshmria dhe kurrsesi nuk vdes n gjendjen e atyre q jetojn t dhn krejtsisht pas ksaj bote. madje disa arafatin e kan prshkruar metaforikisht: ata q kan kaluar pak or t jets s tyre n arafat, gjith jetn elin si trndafilat dhe nuk thahen kurr.

gjuht e popujve mysliman sht shkruar mjaft pr Tavafin dhe Arafatin. n gjuht arabe, persiane, turke, e koht e fundit edhe n anglisht, gjermanisht, frngjisht e t tjera, ka shkrime cilsore pr kto tema. Pr fat t mir, edhe gjuha shqipe po e z hapin disi, ndonse e al dhe ndonse me frymn e fundit. Pr kt arsye, t shkruhet pr haxhin dhe n kuadr t tij, pr Tavafin dhe Arafatin, kjo prbn nj sfid t vrtet, sepse njeriu prjeton rastin q srish, nga kndi tjetr, t dgjoj dika me vler pr kto institucione t vlefshme, por shkruesi rrezikon ta banalizoj tregimin me prsritje t amshta e bajate. Haxhi sht institucion shpirtror, po dhe fizik. Fillimet e para Haxhi i shtrin q nga Ademi a.s., kurse fuqizimin e mori nga koha e Ibrahimit dhe ismailit a.s.1 Po formn prfundimtare, Haxhi, me t gjitha institucionet e tij, i mori me Muhamedin a.s.. Shikuar nga kjo retrospektiv historike e ngjarjeve dhe fenomeneve, Haxhi sht nj rast i prshtatshm pr njohjen e s kaluars s prbashkt drejt vizionit t s ardhmes. tavafi Tavafi sht rrotullim, qarkullim ritual rreth Qabes n Mek, q prbhet prej shtat rrotullimeve. Shtat rrotullime quhen nj Tavaf. n varsi nga gjendja e haxhiut dhe koha kur bhet tavafi, ai mund t jet: 1) Farz detyrim rigoroz (tavafu zijareh ose tavafi ifadeh.) Sipas Ebu Hanifes ai kryhet n ditn e tret t bajramit, deri n perndim t diellit; 2) Vaxhib obligativ (tavafu sadr ose tavafu veda); 3) Sunet i rekomanduar (tavafu kudum).2

Tavafi kryhet n do koh, me prjashtim t kohve t namazit, kur t gjith falen t drejtuar kah Qabeja. Pr kt arsye, tavafin nuk mund ta kryejm vetm, por n grupe, zakonisht t mdha. Kjo e bn t vshtir ti afrohemi Haxherul-esvedit (Gurit t Zi). Pr arsye t pamundsis pr ta prekur, dijetart lejojn q n vend t prekjes s Gurit t Zi, t drejtojm dorn dhe shikimin me shenj n drejtim t tij.3 Qabeja paraqet gjendjen e intimitetit q njeriu prpiqet ta vr me Pranin e Zotit (hadret), t manifestuar nprmjet trupit fizik dhe frymor t Qabes. Mirpo, kjo lidhje sht vshtir t bhet pr shkak t prqendrimit t jashtzakonshm t njerzve. Pr kt arsye, krkohet nj prqendrim dhe soditje maksimale q t pajtohen shumsia, zhurma dhe dendsia e njerzve - me prehjen dhe qetsin e brendshme, t nevojshme pr vnien e gjendjes intime. Edhe pse n shikim t par tavafi dhe namazi dallojn, kto t dy institucione kan ngjashmrit e tyre. Tavafi nuk ka sexhde dhe, gjat tij, mund t flasim. Mirpo, shikuar me sy vshtrues e shpirtror, edhe biseda gjat tavafit prish synimin e tavafit sikurse e prish namazin. Prandaj, nj numr teologsh dhe sufistsh urdhrojn heshtjen gjat tavafit. nse e pranojm se namazi sht miraxhi i besimtarit, ather tavafi sht rasti m i mir i njeriut q kt ngjitje shpirtrore ta vazhdoj edhe mbi kufijt e kufizueshmris kohore dhe hapsinore. njeriu e vendos intimen e tij me Krijuesin s pari nprmjet pjess s njohur, e pastaj e dshmojm (shuhud) nprmjet shikimit

14

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 haxhi

shpirtror (besir). n kt mnyr njeriu intimen e tij e vendos me Pranin e Zotit dhe n kt mnyr u ngjason engjjve t Zotit, t cilt e vizitojn rregullisht Qaben shpirtrore (Bejtulmamur), sikundrq njerzit e vizitojn Qaben toksore. Kt do ta quanim pelegrinazh q kaprcen kufijt ndrmjet temporales dhe t pakohs, materiales dhe shpirtrores. n kt mnyr njeriu i njeh gjurmt e ekzistimit t Zotit dhe veprimin n t krijuarn, sidomos n vetvete dhe n at q e rrethon. Kjo gjendje kulmon me veshjen e bardh t ihramit, i cili paraqet shenjn e dinjitetit. Kur haxhiu kthehet me dinjitet n fytyr, kjo sht shenj se ai gjat Haxhit ka par at q sht dashur ta shoh. n fund duhet t theksojm edhe nj element, prshndetjen (dhnien selam) Gurit t Zi, prehjen me gjendjen vetjake, pranimin e kohs dhe hapsirs n ekzistimin vetjak t ksaj bote dhe fatit t dhn, meqense t gjitha kto jan dhurat mshire t Zotit pr njeriun konkret. nse do ta pranojm Traditn se fati sht i paracaktuar (i paraditur), vendimin prfundimtar e vendosi me Gurin e Zi. Prandaj edhe puthja, prekja, qoft edhe shikimi nga larg i Gurit t Zi, ka pr pasoj q haxhiu, pr nj ast, ta kaloj para syve tr jetn e kaluar t tij. Cilsit e mira q e kan ndjekur njeriun deri ather, me at rast do ti bhen prkrahje plotsuese n jetn e ardhshme, kurse cilsit e kqija q nuk ka arritur ti largoj nga vetja, pas kthimit nga haxhi, kur ato dshirojn t ngren krye, goditen nga cilsit e mira, tash pas kthimit nga haxhi shum m cilsore.4 thn ndryshe, simbolika dhe domethnia e ktij rituali sht q t vendoset uniteti ndrmjet atij q bn tavaf dhe asaj rreth s cils bhet tavafi. Gjat Haxhit haxhiu nuk identifikohet me Qaben, por me qendrn e qenies s tij dhe me an t simboleve t numrit t tavafeve t bra, e kjo sht java q paraqet drejtimet n hapsir, ai e bn kt n aspekt t synimeve prfundimtare apo fatit.5 arafati Arafati sht nj kodr rreth 20 km larg n juglindje t Meks s bekuar. sht jasht zons s Haremit dhe nga vendet m t rndsishme pr Haxhin dhe pr haxhiun, prandaj edhe Muhamedi a.s. ka thnt: Haxhi prbhet prej Arafatit.6 Psa sa i prket prejardhjes s fjals Arafat, ka disa shpjegime. Vjen nga rrnja e foljes arefe = ai q di, q njeh dhe si shprehje m s shpeshti lidhet pr Ademin dhe Havan. Sipas tregimit t njohur, ata t dy u ndan n xhenet po u takuan, u njohn dhe u bashkuan n Arafat.7 Ditn e fundit para Bajramit, m 9 dhul-hixheh, haxhiu duhet ta kaloj patjetr n Arafat, s paku nj pjes t kohs. Pas faljes s prbashkt dhe bashkimit t namazit t dreks e ikindis

dhe fjalimit t imamit para hanxhinjve, fillon qndrimi n Arafat. Sipas dispozitave t Haxhit, pas faljes s namazit t ikindis nuk sht mir t falen namaze nafile (fakultative) dhe koha deri n mbrmje duhet kaluar duke lexuar Kuran dhe duke br dua t shumta drejtuar Allahut t Lartsuar. n pajtim me thnie t shumta, haxhiut n Arafat i pranohet do lutje, prandaj rekomandohet q haxhiu n Arafat t lutet pr t gjith, pr vete, pr t afrmit, pr t gjith besimtart, pr t gjith njerzit. Fjala Arafat prbhet prej tri shkronjave ajn ( ), r ( ) dhe f ( ) dhe do shkronj mund t shpjegohet n pajtim me nocionin q ndrtohet mbi kt. Pr shembull, shkronja ( ajn ) njkohsisht sht edhe shkronja fillestare e fjals ismet, q do t thot pastrti, dlirsi, i paprishur. n kt mnyr gjendja e haxhiut na tregohet si gjendje e personit t pastr nga do mkat, qoft t

haxhi 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

15

Si fjala Arafat ashtu edhe fjalt ismet dhe fitret prfundojn me tingullin t, kurse shkronja ( t ) sht shkronja fillestare e fjals tevbe, q do t thot pendim. Kjo na bn t prfundojm se jeta e besimtarit sht tregimi pr pendes, pendim. Kshtu fjala tevbe, pr cilsin e dlirsis ka kuptimin t pengohet nga (mkati, mosdgjimi e t ngjashme); pr cilsin e mshirs ka kuptimin e pendess (pr brjen e mkateve dhe rrshqitjet e ardhme), kurse pr cilsin e natyrs s lindur, kuptimi i saj sht kthim, kthim n fen e mirfillt, kthim tek Zoti i Mirfillt, nj dhe i Lartsuar.8 Pr Arafatin kemi nj prshkrim t nj t krishteri nga shekulli xIx, John Fryer Keane (Haxhi Muhammed Amin): Ant e Arafatit ishin dendur t mbuluara me njerz, e nga ktu edhe nj milje e gjysm drejt jugut dhe nj milje prtej shtrihej grumbulli i njerzve. Ishte ky nj det i turbulluar me koka t zeza dhe trupa t bardh. Ishte i admiruar ....9 nga myslimant, Arafati prshkruhet se koha q kalohet atje, ka nj thellsi t till, saq nj shpirti q ka arritur nj her fatbardhsin e t gjendurit n at kopsht, nuk i rrnohet kurr krejtsisht qndrueshmria dhe kurrsesi nuk vdes n gjendjen e atyre q jetojn t dhn krejtsisht pas ksaj bote. Madje disa Arafatin e kan prshkruar metaforikisht: Ata q kan kaluar pak or t jets s tyre n Arafat, gjith jetn elin si trndafilat dhe nuk thahen kurr.10 n vend t prfundimit Haxhi, n pikpamjen tradicionale, shikohet si ceremoni e madhe vdekjeje, nj distancim e largim nga kjo bot dhe nj prkushtim m i plot ndaj Zotit. Kur haxhiu vendos t shkoj n haxh, prpiqet ti shmanget maksimalisht jets s prditshme. Haxhi shihet si vdekje, pr shka se edhe Kurani pr vdekjen flet shpesh si takim me Zotin. Haxhi sht vdekje dhe takim me Zotin, kurse rikthimi nga Haxhi paraqet rilindje. Kjo e shpjegon pse titulli haxhi ka qen gjithmon i respektuar n mbar botn myslimane. Haxhiu shihej si njeri model, q nuk merret me voglsira, si model prkushtimi ndaj Zotit, jets dhe aktiviteteve t prditshme.11 n kt frym duhen perceptuar edhe Arafati dhe Tavafi, por edhe institucioni i Haxhit dhe t tjera.
(1) Sachiko Murata & William C. Chitick, Vizioni i Islamit, Tiran, 2007, f. 77-78. (2) Pr aspektet fikhore t haxhit, tavafit etj., shih: Udhrrfyesi i nj muslimani, v. II, Tiran, 2010,. 327 e tutje. (3) Cyril Glasse, Enciklopedija islama, Sarajevo, 2006, f. 572.(4) www.znaci.com (5) Cyril Glasse, po aty, f. 572 (6) Hadithi sipas: Udhrrfyesi i nj muslimani, po aty, f. 354. (7) Cyril Glasse, po aty, f. 53. (8) Kt elaborim e morm nga: www.znaci.com . (9) Cyril Glasse, po aty, f. 53. (10) Udhrrfyesi i nj muslimani, po aty, f. 338. (11) Sachiko Murata & William C. Chitick, po aty, f. 78-79.

trashguar qoft t fituar. Me fjal t tjera, haxhi i kryer n mnyr korrekte shpirtin e njeriut e sjell nga gjendja njeri i paprishur n gjendjen e njeriut t porsalindur, i cili vjen n kt bot i pastr nga fardo mkati. Shkronja ( r ) njkohsisht sht shkronja e par e fjals rahmet, q do t thot mshir. n kt rast me rahmet nnkuptojm njohjen e haxhiut dhe dshmimin pr mshirn e Zotit, e cila manifestohet n krijim, mbajtje (furnizim) dhe falje. n t trija gjendjet, falja varet nga aktiviteti yn n rrugn e Zotit, kurse ato mund t sendrtohen ekskluzivisht me mshirn e Zotit t lartsuar. Shkronja ( f ) njkohsisht sht edhe shkronja e par e fjals fitret, q nnkupton at natyrn e lindur, primordiale t njeriut, me t ciln lind do fmij. Pas haxhit t pranuar, haxhiu e ka t qart se Zoti sht nj dhe se do gj tjetr sht vetm gjurm e ekzistimit t Tij t ngahershm dhe t prhershm.

16

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 haxhi

vizita e Qabes
isa trshani e kryeni haxhin dhe umren pr hir t allahut,.. . (el-bekare, 196) yslimani, prmes namazit pes her n dit, drejtohet me fytyrn e tij n drejtim t Qabes n Mek. Dhe kshtu ai tr jetn sht i lidhur me Kiblen, e cila sht simbol i ibadetit dhe xhamia e par e vendosur n fytyrn e toks, t ciln Allahu i Madhruar e ka br vend ku do ti bhet ibadet dhe ku do t madhrohet njshmria e Tij. Haxhi sht njra nga pes shtyllat mbi t cilat mbshtetet feja islame, sht obligim i prer pr secilin mysliman q ka mundsi ta kryej, sht vepr me vler t madhe dhe vepr n t ciln ka shum kshilla dhe msime.1 nj kategori e njerzve, fatkeqsisht, kur flitet pr Haxhin, mendojn se kryerja e ktij obligimi sht vetm pr pleqt dhe ata q kan br vepra t kqija. Kjo nuk qndron fare dhe nuk ka baz n rregullat e Haxhit. njeriu (myslimani) t cilit Allahu xh.sh. i ka dhn pasuri, duhet ta kryej patjetr kt obligim islam dhe nuk duhet ta lr pas dore kt ibadet, sepse dobit dhe dhuratat q i fiton ai nga ky ibadet, jan t shumta, si: arritja e knaqsis s Allahut, falja e mkateve, shprblimi i madh pr faljen e namazit n Qabe, q llogaritet sa 100.000 namaze n vende-xhami t tjera, namazi n xhamin e Pejgamberit a.s. q llogaritet sa 1000 namaze n vende-xhami t tjera, pastaj shprblimi pr Tavafin, Sajin, qndrimin n Arefat e Muzdelife e shum t tjera, q nuk mund t arrihen prvese n kto vende. A ka shtpi m t madhrueshme n bot se ajo q quhet BEJTULLAHI-L-HARAM ose n gjuhn shqipe Shtpia e Zotit? Jo nuk ka.2.Shtpia (xhamia) e par e ndrtuar pr

njerz, sht ajo n Bek (Mek), e dobishme, udhrrfyese pr mbar njerzimin. Aty ka shenja t qarta: vendi i Ibrahimit, dhe kush hyn n t, ai sht i sigurt. Pr hir t Allahut, vizita e Shtpis (Qabes) sht obligim pr at q ka mundsi t shkoj tek ajo, e kush nuk e beson (ai nuk e viziton); Allahu nuk sht i nevojshm pr (ibadetin q bjn) njerzit. (Ali Imran, 96-97) Pra, Qabeja n Mek sht Shtpi e Zotit, muret e s cils Ibrahimi a.s., me t birin e tij Ismailin a.s., me Urdhrin e Allahut t Madhruar, i ngritn me ndihmn e melekut xhibril a.s., q t jet vendi ku do t mblidhen myslimant pr t adhuruar Krijuesin e Gjithsis. Allahu xh.sh. kt Tempull e mbrojti dhe e ruajti, e pastroi dhe e fisnikroi, i zmbrapsi sulmet e mizorve dhe sulmuesve nga ai Tempull. n t jan t barabart banort e Meks dhe t vendeve t tjera. n t zbriti sigurin e qetsin dhe mbi t gjith njerzit q gjenden n t. urtsit e haxhit Haxhi sht adhurim ( ibadet ), i cili n vete ngrthen urtsi dhe dobi t shumta, si sosh fetare, historike, shoqrore, morale etj., e sa pr ilustrim do t prmendim vetm disa prej tyre. Haxhi sht shkak pr t shlyer gabime dhe mkatet. nse vizita e Qabes bhet me nijetin e sinqert dhe me pasurin e fituar nga hallalli, sht shkak dhe shpres e madhe pr shlyerjen e mkateve t vogla. n lidhje me kt, Muhamedi a.s. ka thn: Kush e bn haxhxhin pr hir t Allahut dhe nuk bn marrdhnie intime me gruan (n koh t haxhit), e nuk bn mkate, kthehet i pastr si at dit q e ka lindur e ma .3

haxhi 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

17

Ebu Hurejre tregon se Pejgamberi a.s. u pyet: Cila vepr sht m e mira? Tha: Besimi n Allahun dhe n t drguarin e Tij. Pastaj cila? Tha: xhihadi n rrugn e Allahut. Pastaj, cila? Tha: Haxhi i pranuar.4 Si dhe :Umreja deri n umren tjetr i shlyen mkatet q jan br n mes tyre, kurse Haxhi i pranuar nuk ka shprblim tjetr prvese xhennetin.5 haxhi sht shkak q i pastron shpirtrat e njerzve, sht ibadet i veant q l gjurm t pashlyera dhe fisnike n zemrat e tyre dhe i bn q ti pranojn me vendosmri urdhrat e allahut xh.sh., kshtu q i kthen n gjenezn e tyre t pastr, duke u falur mkatet. Haxhi i mundson besimtarit t prkujtoj historin e Pejgamberit ton t nderuar, vuajtjet e tij, kontributin, angazhimet e tij pr prhapjen e fes islame etj.. n t njjtn koh ia kujton edhe t kaluarn e pejgamberve t mparshm, dhe sidomos e n veanti historin e Ibrahimit a.s. dhe birit t tij, Ismailit a.s.. Haxhi ia mson besimtarit parimin e durimit, dhe kshtu e aftson at q t jet i durueshm edhe prball problemeve n jetn e tij t prditshme. Haxhi sht adhurim, prmes t cilit besimtari E falnderon shum Allahun xh.sh. pr begatit e dhuruara. Gjithashtu prej dobive t Haxhit sht se haxhinjt njihen me vllezrit e tyre nga mbar bota, pa dallim race, gjuhe, pozite dhe vendi ku jetojn. Haxhi ia mson njeriut parimet e edukats, se si duhet t jet i sjellshm, i moralshm dhe i edukuar. Gjat kohs s Haxhit haxhiu e ka t ndaluar t shaj, t kput lule, gjethe, t shkatrroj gjelbrimin aty, t thyej drunj etj..6 Haxhi paraqet manifestimin m t madh dhe m masiv vjetor t myslimanve. Ky manifestim trheq vmendjen e mbar Bots Islame. Mendimet, idet dhe ndjenjat e tyre drejtohen nga ky vend. Ata q kan mundsi pr ta vizituar (Mekn e shenjt, Qaben), mezi presin t shkelin n Tokn e shenjt, prderisa ata q skan mundsi financiare, mbeten me shpirt dhe ndjenja t lidhura pr vendet e shenjta dhe me shpres t fort se nj dit edhe ata do t ken nj fat t till. nisur nga karakteri i till i gjithanshm i Haxhit, myslimant duhet ta shfrytzojn at pr t br reform individuale dhe shoqrore, ta shfrytzojn pr tu pasuruar intelektualisht dhe shpirtrisht. karakteri reformues i haxhit Haxhi, sikur edhe t gjitha ibadetet e tjera n Islam, ka karakter reformues t qenies s njeriut. haxhi, me tr aktet e veta, pastron shpirtin e njeriut nga veset e kqija dhe vetit negative, t cilat e shmtojn personalitetin e tij. Kshtu, gjat Haxhit besimtari ka rast t mnjanoj shum veti negative, sikur jan: egoizmi, koprracia, arroganca, mosdurimi, fyerja, mendjemadhsia; kurse, n ann tjetr, t pajiset me cilsi dhe virtyte t larta, sikur jan: durimi, qndrueshmria, falja, solidariteti me t tjert, respekti i ndrsjell, modestia, maturia, zemrgjersia, bujaria, toleranca

etj.. Kur shkojm dhe kryejm Haxhin, nuk lejohet t kuptojm se po bjm vetm nj shtitje n Shtpin e shenjt dhe misioni yn t prfundoj me kaq. ne shkojm atje pr tu vetdijesuar se n rrugn e Zotit do t flijojm edhe veten po edhe familjen ton, dhe do t bjm mos q Allahu t jet i knaqur me ne. I japim mesazh shejtanit t mallkuar se ai nuk do t ket vend pr asnj ast t jets son, t na mashtroj e t na e ndryshoj mendjen rreth realizimit t Urdhrave t Zotit me prpikri. T gjitha kto i arrin n saje t bindjes s fort t tij se ai, prderisa sht n haxh, sht mysafir i Allahut dhe natyrisht, si mysafir, duhet t lr prshtypje t mir, ngase nikoqiri do tia paguaj kt me shprblime t shumfishta n t dy bott. Haxhi sht ibadeti i vetm q l gjurm m t thella n jetn shpirtrore dhe fizike t besimtarit, edhe pse ai sht nj udhtim i gjat e i mundimshm, megjithat tr kjo sakrific e rnd haxhiun nuk e bn at t demoralizuar e t luhatur n kryerjen e tij. Prandaj, t vizitosh Mekn, vendlindjen e m t dashurit t Allahut, Muhamedit a.s., dhe Shtpin e Allahut - Qaben, sht nj knaqsi dhe lumturi e paprshkrueshme. T jesh n mesin e haxhinjve nga t gjitha ant e bots, n afrsi t vendeve t shenjta, vende ku kan ln gjurm t prhershme t dashurit e Allahut xh.sh., si: Ibrahimi, Ismaili dhe Muhamedi a.s., - sht nj privilegj i veant. Kt privilegj Allahu e ka rezervuar vetm pr myslimant, e jo pr t tjert. E lusim Allahun q t na bj prej atyre q e kryejn kt obligim, kurse atyre q nuk kan mundsi pr kt, tua mundsoj q ta kryejn kt ibadet madhshtor. Amin!
1.Dr.Mustafa Abdul Vahid. Personaliteti Islamik n dritn e Kuranit. Prkthyes nga boshnjakishtja: nixhar Bajram Hoti, 1996. Mitrovic. (2) Vehbi Sulejman Gavoi. Shtyllat e Islamit, Tiran 1999, f. 293.(3) Sahihu-l-Buhari n gjuhn shqipe. Libri 4. Prktheu Feti Mehdiu, 1994, Prishtin, f.148. (4). Buahriu 2/553, nr: 1447; Muslimi 1/88, nr: 83 (5) Buhariu 2/629, nr:1683. dhe Muslimi 2/983, ne:1349. (7) Pes shtyllat e Fes Islame. Shkup 1998. f.570.

18

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 haxhi

disa nga pozicionet e t drguarit a.s. gjat haxhit t tij

Mr. flamur sofiu edhe ata q thon: Zoti yn, na bj t jemi t gzuar me (punn) e grave tona dhe pasardhsve tan, e ne na bj shembull pr t devotshmit.(75). Pr shkak se duruan, t tillt shprblehen me nj shkall t lart (Xhennet) dhe aty priten me prshndetje t selamit. (76). aty jan prgjithmon, e sa vendqndrim dhe vendbanim i mir sht ai. (el-Furkan, 74-76) llahu i Lartsuar i ka urdhruar robrit e Tij q t ndjekin t Drguarin a.s., n m shum se nj ajet: ka tju jap Pejgamberi, at merreni, e ka tjua ndaloj, prmbajuni dhe kini frik Allahun. (El-Hashr,7). Gjenerata e par pas t Drguarit a.s., jan shembulli m i mir pr ndjekjen e t Drguarit a.s.. Allahu i Lartsuar ka thn: Thuaj: nse E doni Allahun, ather ejani pas meje, q Allahu tju doj, tju fal mkatet tuaja, se Allahu sht q fal shum, mshiron shum.(Ali Imran, 31). Prandaj Haxhi sht nj prej adhurimeve m t qarta, n t cilat reflektohet marrja model-yrnek e t Drguarit a.s.. Mu pr kt sht obligim pr secilin haxhi q ndjek rrugn e t Drguarit a.s., nse dshiron q Haxhi i tij t jet i vlefshm. ndjekja dhe marrja model e t Drguarit a.s., nuk nnkupton se kjo duhet t bhet vetm pr dispozitat e Haxhit, vese ai duhet t jet model pr marrdhniet me Allahun dhe krijesat e Tij. ne do t pozicionohemi n disa veprime t t Drguarit a.s., q reflektohen nga Haxhi i tij, vetm e vetm q haxhiu t shkoj hapave t tij dhe t ndjek mnyrn se si ka vepruar i Drguari a.s., gjat kryerjes s Haxhit, e me kt synohet trheqja e vrejtjes pr veprimet e bra q duhet t jen n prputhje me Synetin e t Drguarit a.s.. kujdesi i muhamedit a.s, ndaj haxhit Gjat Haxhit t t Drguarit a.s., sht vn re se ai gjat Haxhit ka qen shum i preokupuar pr t urdhruar besimin n nj Zot dhe pr t qent i sinqert n zbatimin e veprave, q edhe Allahu i Lartsuar kishte krkuar prej tij,

q t largohej prej veprimeve sa pr sy e faqe. I Drguari a.s. ka thn: o Zoti im, bje kt haxh q n t t mos ket veprime sa pr sy e faqe. (Ibn Maxheh). I Drguari a.s.. me kt kishte dashur t shpjegonte besimin vetm tek nj Zot dhe reflektimin e ktij besimi n t gjitha ritualet e Haxhit duke filluar q nga telbija, pr t vazhduar me faljen e dy rekateve t tavafit, vrapimin n kodrat Safa e Merva, qndrimin n Arafat etj.. I Drguari a.s. ka qen shum i kujdesshm n Haxhin e tij, ka shprehur nnshtrueshmrin e trsishme si me zemr ashtu dhe me vepra ndaj Krijuesit, me t vetmen dshir q t ishte i qet dhe i nnshtrueshm. Tregon xhabiri r.a. duke thn kshtu: E ka lshuar i Drguari a.s. Arafatin krejtsisht n qetsi, n ditn e Arafatit i Drguari a.s.,. kishte dgjuar nj britm t deveve, sepse i godisnin njerzit, me qllim q t nguteshin pr tu larguar prej Arafatit pr n Mina, e me at rast i Drguari a.s. kishte thn: o ju njerz, duhet t jeni t qet, ngase nuk sht bamirsi q t nxitoni. (Buhariu). Po ashtu n Haxhin e t Drguarit a.s. reflektohet shum qart preokupimi i tij pr Botn tjetr dhe pr asketizmin e tij ndaj jets s ksaj bote. Ai kishte br Haxhin duke qndruar hipur mbi deve, mbi t ciln kishte nj lloj kadifeje, e cila nuk kishte vler as katr drhem. Ky veprim gjendet n transmetimin e Ibn Maxhes. Po ashtu i Drguari a.s., kur po qndronte n Arafat, kishte thn: Si urdhro, o Zoti yn, si urdhro! Vrtet m e mira sht ajo e mira e bots tjetr. (ElHakimi dhe el-Bejhekiu). Ibnul Kajjimi r.a. ka thn: I Drguari a.s., kur e ka kryer Haxhin,

haxhi 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

19

ka qndruar mbi deve, mbi t ciln nuk kishte asgj prej mjeteve t udhtimit. Ai kishte pasur nj deve, n t ciln kishte ngarkuar furnizimin pr udhtim dhe nuk kishte nj deve t veant pr t. Pra, i Drguari a.s. gjat kryerjes se Haxhit nuk ishte dalluar pr asgj prej njerzve, saq, kur kishin sjell uj pr t pir njerzit, atij i kishin thn po t sjellim uj prej shtpis, e ai ishte prgjigjur: nuk ka nevoj t m sillni uj t veant, m jepni t pi prej ujit q po pin njerzit. (Transmeton Ahmedi). interesimi ndaj haxhinjve tjer Gjat Haxhit i Drguari a.s. ishte angazhuar q tu msonte njerzve shtjet e fes dhe nuk e kishte lshuar asnj rast pa shfrytzuar vetm e vetm pr tu dhn msime njerzve. Atyre u kishte shpjeguar dispozitat e Haxhit, themelet e Islamit, i kishte penguar prej politeizmit, u kishte shpjeguar rendsin e ruajtjes s disa gjrave vitale t jets, si ishin: derdhja e gjakut, pasuria e nderi. Kto i kishte shpjeguar n disa raste gjat Haxhit. I Drguari a.s., gjat Haxhit t tij, kishte qen shum modest me njerzit. Usame bin Zejdi r.a., i cili ishte shrbtor i tij, e kishte ndjekur t Drguarin a.s.. Po ashtu Pejgamberi a.s. ishte ndalur pr ta dgjuar nj grua prej mesit t njerzve dhe i ishte prgjigjur pyetjes s saj. n Haxhin e t Drguarit a.s. ishte reflektuar mshira dhe butsia e tij ndaj njerzve me

veprimet, si: bashkimi i namazit t dreks dhe t iqindis n Arafat dhe t akshamit e t jacis n Muzdelife, vetm e vetm q t mos ket strngarkes pr besimtart; t dhnt leje pr ata q jan me shndet t dobt, q t largoheshin prej Muzdelifes para njerzve, vetm e vetm q t mos kishin telashe prej grumbullimit t njerzve; lejimi i kryerjes s disa punve t Haxhit ose m hert ose m von gjat ditve t Bajramit etj.. T gjitha kto reflektojn mshirn e tij dhe heqjen e strngarkess prej Ymetit t tij. Gjat Haxhit i Drguari a.s. ka qen shum bujar ndaj njerzve, kishte ofruar 100 deve pr ti prer si kurban dhe e kishte urdhruar Aliun r.a. q mishin e tyre tua shprndante t varfrve dhe t gjorve. Po ashtu gjat Haxhit t tij reflektohej madhshtia q u kishte br riteve t caktuara prej Allahut pr kryerjen e Haxhit: Durimi i tij q ishte shprehur ndaj njerzve pavarsisht nga kategoria e tyre, vendi i prejardhjes dhe gjuha e tyre. Ka shum e shum reflektime t mira q jan manifestuar gjat Haxhit t t Drguarit a.s., por ktu nuk sht mundsia q t prmenden t gjitha. Pra, kto jan disa nga pozicionet e ndritshme t t Drguarit a.s. gjat Haxhit t tij, prandaj q t gjith duhet t ndjekin udhzimin e tij, duke u munduar t ecin hapave t tij dhe duke u larguar nga do sjellje q bie n kundrshtim me veprimet e tij.

20

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 haxhi

vlerat shpirtrore dhe civilizuese t haxhit

muhamed hilmi abdul vehab efektet e akteve t adhurimit duhet t pasqyrohen n sjelljen e besimtarit n jetn e tij dhe marrdhniet e tij n shoqrin dhe n familjen dhe, nse efektet e adhurimit nuk ndikojn n jetn e besimtarit, ajo bhet vetm nj paraqitje e jashtme, pamje, foto , form pa shpirt dhe thelb esencial shpirtror a disa njerz q, kur jan duke folur pr thelbin e adhurimit n Islam, aludojn nj veti t t qenit nj foto, pamje ose form e thjesht prmes s cils synojm devotshmrin ndaj Zotit, q do t thot se kto adhurime jan Tevkifije pa kompromis dhe praktikohen ashtu si jan n formn dhe mnyrn e tyre. Dhe nga besimtart nuk krkohet t pyesin pr formn e tyre aq sa krkohet realizimi dhe zbatimi i ktyre adhurimeve. nga ata q prqafojn kt mendim, sht edhe Abas Mahmud Al-Akkad n librin e tij Faktet e Islamit dhe t pavrtetat e kundrshtarve. realitetit q nuk ka dyshim se sht q perceptimi se adhurimet jan vetm tarifa dhe forma, t cilat obligohemi ti kryejm, ndrsa feja (n thelb) sht nj gj e fshehur n brendsi dhe veprat nuk ndihmojn pa pasur n brendsin e saj ann shpirtrore; e gjith kjo gjen vend brenda shkrimeve t Mistikve Sufist dhe n librat e Sheih el-Islam Ibn Tejmije, veanrisht n librin Robria dhe n librin Kryevepr Irakiane n veprat e zemrs. nga kjo rezulton se thelbi i adhurimit n Islam sht thelbi i fes Dinit, nga pikpamja se feja sht besim n vend t par. Dhe adhurimet Ibadetet n format e tyre t jashtme nuk kan asnj vler nse nuk prmbajn ann shpirtrore t fsheht. Prandaj, nse adhurimet e krkuara si pjes e fes ngase me to dshmojm prkushtimin ndaj Allahut xh.sh.- nuk kan asnj vler, nse n esencn e saj nuk e kan Zemrn, sepse zemra, ana shpirtrore, sht nj prej bazave t fes dhe t besimit.

ngritja e shkalls s besimit Dhe, nse nj nga botkuptimet e Islamit sht nnshtrimi ndaj Allahut, ky nnshtrim nuk arrihet nse n esencn e tij nuk prmban sinqeritetin dhe bindjen e thell n njohjen dhe besimin ndaj Allahut xh.sh.. Gjithashtu Islami nuk mjaftohet vetm me kt pjesn e dyt t bazs s fes; prandaj nuk mjafton dshmia dhe bindja me shehadet, por, pr ta arritur shkalln e nnshtrimit ndaj Allahut xh.sh., duhet t jen njkohsisht t dy bazat - ajo shpirtrore dhe ajo formale e adhurimeve. Prandaj ngritja n shkalln e besimit sht sikur na porosit n hadithin e xhibrilit a.s., ku Pejgamberin a.s. e pyet pr kto koncepte: Islamin, Imanin, ihsanin. n shkalln e besimit n asnj mnyr nuk ndahen veprat e gjymtyrve t jashtme nga veprat e atyre t brendshme. Dhe nga ktu buron definicioni i Ibn Kajjimit pr besimin n librin e tij Fevaid- Dobit, ku thot: Shfaqja e tij sht me gjuh dhe vepr me gjymtyr t jashtme, dhe brendia e tij sht besimi me zemr, nnshtrimi dhe dashuria ndaj Allahut xh.sh., ku dukja pa brendin e saj nuk sjell dobi. Gjithashtu, nse thelbi i fes dhe adhurimit jan n esenc nj, si e cekm m lart, kjo do t thot se feja dhe vlerat / etika jan dy shtje t pandashme, aq sa qndrojn veprat shpirtrore t zemrs domosdoshmri e natyrshme pr t gjitha format e adhurimeve, dhe aq sa sht domosdoshmria pr t arritur shkalln e besimit ndrlidhur mes veprave shpirtrore t brendshme dhe gjymtyrve. Pra pr kt arsye nuk ndahet adhurimi n Islam nga ky segment i

haxhi 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

21

vlerave, q sht baz e fes, dhe nga kjo kishte burimin pohimi i dijetarit Muhamed Adbu n librin e tij Mesazhi i njshmris: Efektet e akteve t adhurimit duhet t pasqyrohen n sjelljen e besimtarit n jetn e tij dhe marrdhniet e tij n shoqrin dhe n familjen dhe, nse efektet e adhurimit nuk ndikojn n jetn e besimtarit, ajo bhet vetm nj paraqitje e jashtme, pamje, foto , form pa shpirt dhe thelb esencial shpirtror, - si e prshkruan Ebu el Vefa Taftayani n librin e tij Hyrje n Mistiken Islame. ndrsa, pr sa i prket adhurimit t haxhit, mund t themi se ai prmban vlera t dobishme pr individin dhe shoqrin. n t vrtet Haxhi sht adhurim, obligim gjithprfshirs, sepse ai prmban t gjitha kushtet e islamit: Shahadetin, ngase bazohet n shprehjen e njshmris s Allahut dhe ndjekjen/pasimin e fjalve dhe veprave t Pejgamberit a.s.; namazin, ngase namazi n xhamit e shenjta ka vlern dhe shprblimin m t madh; Zekatin n kuptimin e gjer t tij; Dhe Agjrimin, ngase mund t agjrojm nafile ose t shpaguajm ndonj penges ose gabim n disa veprime t Haxhit. Objektivat e haxhit Prve ktyre katr shtyllave q prmblidhen n Haxh, ai prmban edhe xhihadin, sepse xhihadi n esencn e tij sht prgjigje ndaj thirrjes hyjnore pr tu tubuar n nj vend t shenjt. Pra, Haxhi sht nj adhurim grupor, i cili ka pr qllim arritjen e dy objektivave kryesor: 1.objektivi i par: T zhveshurit e njeriut nga t gjitha trashgimet mendore , shoqrore dhe privilegjet intelektuale, sociale, klasore, kombtare dhe nga t gjitha dallimet, t cilat shkputen lidhjet njerzore n mes tij dhe shoqris. nga kjo haxhiu vjen i zhveshur nga t gjitha shenjat, ose dalluese ose zbukuruese, n rroba t thjeshta, e t gjith njerzit jan njsoj, barabart??. Ai gjithashtu vjen i zhveshur nga t gjitha q posedon nga pozita e tij shoqrore, politike, i zhveshur nga fuqia fisnore, etnike dhe shtresa shoqrore. Askush n mesin e milionave, as zotria i fryr q ecn i ngulfatur nga truprojat dhe pasuesit e tij, nuk dallohet. Ai vjen i zhveshur t themi m mir i liruar nga prangat e robris dhe varfris; nuk sheh pasurin e t pasurit dhe as fuqin e t fuqishmit, as privilegjet e t bardhit ndaj t tjerve, - t gjith ata nuk kan asnj privilegj. Aty vrehet vetm barazia e t gjithve! 2. objektivi i dyt sht njshmria e Allahut xh.sh., sepse, kur t zhvishen t gjith nga ato dallimet q ndikojn n jetn e prgjithshme, lehtsohet pranimi i botkuptimit t njshmris pr shpirtrat dhe ato takohen

mbi kt objektiv, merr nga ai aq sa jep, nuk ka monopol, nuk mbajn mri ose zili, nuk humb dhe nuk mjerohet etj.. Pr sa koh q aktet e adhurimit jan prirje pr udhheqje morale dhe shpirtrore - si dhe prfitimet e saj shoqrore dhe n Botn tjetr Mistikt, Sufistt jan interesuar dhe pr kt aspekt kan nj interes t konsiderueshm, ata e praktikuan n ritet e tyre dhe i dhan nj rndsi t veant, duke i edukuar pasuesit e tyre m shum nga mjetet e edukimit shpirtror. nga ajo q u theksua m lart, mund t prfundojm s vlerat shpirtrore dhe morale n Islam shprehen n arritjen e Besimit t thell fetar n shpirtin e njeriut, duke forcuar personalitetin e besimtarit fizikisht dhe psikologjikisht, fetarisht dhe pr jetn e ksaj bote, materialisht dhe moralisht. sht e njohur se njeriu i prmbahet s mirs dhe etiks tok: qoft pr shpresat e menjhershme, ose duke shpresuar shprblim t pritur m von, ose largim t dmtimit q e krcnon, ose admirim dhe falnderim nga njerzit pa pritur shprblimin e menjhershm (lvdata t njerzve, falnderime), ose pr t hyr n xhenet. Besimi i sinqert fetar arrin t gjitha kto kuptime s bashku, dhe gjithmon i kujton besimtarit se trajtimi sht fe, dhe se sjellja e moralshme sjell knaqsi n kt bot dhe n Botn e amshueshme. kt n t vrtet e thon ajetet kuranore: E, ska dyshim se ata q than: All-llahu sht Zoti yn, dhe ishin t paluhatshm, atyre u vijn engjjt (n prag t vdekjes dhe u thon): t mos friksoheni, t mos piklloheni, keni myzhde xhenetin q u premtohej. (u thon) ne kujdesemi pr ju, si n jetn e ksaj bote, ashtu edhe n botn tjetr, ku do t keni at q dshironi dhe gjithka krkoni. Pritje e nderuar prej Atij Q fal mkatet dhe Q sht mshirues! E kush sht n rrug m t mir se ai q thrret n rrugn e Allahut, q bn vepra t mira dhe q thot: Un jam prej myslimanve? (Fussilet, 30-33). Besimtar i vrtet sht ai q mson se arritja e niveleve m t larta t ndrgjegjes njerzore sht e lidhur kryesisht me realizimin e pozits s tij n univers e jet, dhe se thelbi i adhurimit u prgjigjet shum leht pr tri pyetjeve q kan habitur njerzimin pr nj koh t gjat: nga ku? Dhe pr Ku? Dhe pse? Ajeti kuranor sqaron: Un nuk i krijova xhint dhe njerzit pr tjetr pos q t m adhurojn. (Edh-Dharrijat, 56). ne ua ofruam amanetin (obligimet) qiejve, toks dhe maleve, e ato nuk deshn ta marrin prsipr at dhe u friksuan prej tij, kurse njeriu e mori at mbi vete; dhe ai i bri t padrejt vetes, dhe ishte i padijshm. (Al-Ahzab, 72)
Burimi www.aawsat.com nr. 11676 ,2010, prktheu: mr. Besim mehmeti

22

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 haxhi

kurbani, testim i devotshmris

Orhan bislimaj njerzit n periudhn e injorancs i zbukuronin muret e Qabes duke varur mishin e deveve dhe duke i sprkatur ato me gjakun e tyre. shokt e Pejgamberit a.s. than: O i drguari i allahut, ne kemi m shum t drejt ta bjm nj gj t till rreth Qabes sesa ata (pabesimtart). y ajet flet pikrisht pr kurbanin dhe synimin e tij. Fjala kurban sht fjal e gjuhs arabe dhe rrjedh nga folja karib jakrebu, infinitivi - kurben dhe kurbanen, q do t thot: do gj me t ciln synohet afrimi tek Allahu i Madhruar, qoft duke therur (kafsh) apo nprmjet formave t tjera1. ndrsa kurbani si term fetar, nnkupton flijimin e kafshs adekuate, duke synuar me t devotshmrin dhe afrimin tek Allahu i Lartsuar. Kjo bhet n ditt e fests s KurbanBajramit, dhe sht obligim (vaxhib) pr myslimanin e menur, t rritur, t lir, vends dhe q ka vlern e pasuris (nisabin)2, po mund t bhet edhe n do koh tjetr si adhurim (ibadet) vullnetar. shpjegimi i ajetit dhe realiteti i kurbanit Ajeti i lartprmendur, koncepton realitetin e vrtet t flijimit t kurbanit dhe qllimin e tij si akt fetar (ibadet). Fjala e Allahut Tek Allahu nuk arrin as mishi e as gjaku i tyre (kurbaneve), po tek Ai arrin devotshmria juaj..., reflekton domethnie t dyfisht, dhe kjo n kontekst t shkaqeve t zbritjes s ajetit dhe n kontekst t ibadetit t kurbanit. konteksti i zbritjes s ajetit Pr sa i prket ktij aspekti, ajeti n fjal ka ardhur pr t sqaruar konceptin e drejt t kurbanit dhe pr t mohuar konceptet naive t periudhs s injorancs (xhahiljetit) prkitazi me kurbanin dhe destinimin e tij. Komentuesit e njohur t Kuranit famlart, sikurse jan Fahrud-din Er-Rrazi, Kurtubiju, Ibni Kethiri etj.,

n komentet e tyre ofrojn versione t prafrta n lidhje me kt ajet. Sipas tyre, transmetohet se mekasit e periudhs s injorancs (para ardhjes s Kuranit) dhe t tjer, flijonin kurbane pr zotat e tyre q adhuronin. Mishin e atyre kurbaneve e vendosnin mbi shtatin e idhujve, kurse me gjakun e tyre i lyenin idhujt dhe muret e Qabes. Por, e do q veprime t ngjashme donin t bnin edhe disa prej myslimanve!? n lidhje me kt, transmeton Ibn Ebi Hatim nga Ibni xhurejxhi, i cili ka thn:njerzit n periudhn e injorancs i zbukuronin muret e Qabes duke varur mishin e deveve dhe duke i sprkatur ato me gjakun e tyre. Shokt e Pejgamberit a.s. than: o i Drguari i Allahut, ne kemi m shum t drejt ta bjm nj gj t till rreth Qabes sesa ata (pabesimtart). Prandaj, Allahu i Lartsuar e zbriti ajetin: Tek Allahu nuk arrin as mishi e as gjaku i tyre (kurbaneve), po tek Ai arrin devotshmria juaj (ElHaxh-xh, 37). Duke vrtetuar se tek Ai arrin vepra e mir, adhurimi dhe aspektet e tij, e jo ato veprime t uditshme, t iritueshme dhe iracionale, q bnin njerzit injorant, ky ajet, n fakt, qartsoi esencn e kurbanit, se ai synon ngritjen e devotshmris dhe prsosjen e saj, e jo aspektin fizik t mishit dhe gjakut. Ve ksaj, Allahu i Lartsuar me kt citat kuranor konfirmon rrugn e drejt t besimit n allahun, se ai nuk sht materie, nuk sht i kufizuar n vend dhe hapsir, e as ka form t caktuar, pr dallim nga besimi devijant i mekasve injorant. Sipas bindjeve t tyre, zoti duhet t jet gjsend dhe n nj vend, q shihet me sy, q preket me dor, dhe ku ata mund

haxhi 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

23

tia servojn kurbanin dhe ti ofrojn gjakun e tij.Prball ktyre bindjeve qesharake, Allahu xh.sh., vrteton se Ai sht i pastr nga ato q ata u prshkruanin zotave t tyre, dhe se Ai nuk ka nevoj pr asgj, e jo m pr gjakun apo mishin e kurbaneve. Ai sht i Gjithpasuri, ndrsa njeriu ka nevoj pr flijimin e kurbanit dhe pr allahun. konteksti i ibadetit t kurbanit ndrsa n kontekst t ibadetit t kurbanit, ajeti n fjal: Tek Allahu nuk arrin as mishi e as gjaku i tyre (kurbaneve), po tek Ai arrin devotshmria juaj, vrteton se manifestimi i kurbanit sht trsisht i lidhur me bindjen e njeriut, besimin e tij t drejt dhe sinqeritetin e tij n flijimin e kurbanit. n fakt, flijimi i kurbanit paraqet vetm demonstrimin praktik t asaj q njeriu ka n zemrn e tij. Sipas ksaj, mishi, gjaku dhe t tjera materie lndore t kurbanit nuk jan vet ibadeti i kurbanit, po ato jan manifestim i atij ibadeti. T ngjashme me kt jan t gjitha ibadetet e tjera n fen islame. Ta marrim pr shembull namazin. Falja e namazit bazohet n iltrin e zemrs dhe vendosmrin e saj imanore (besimore) pr ta kryer at. Kjo sht e vrteta e synimit t namazit. ndrsa aplikimi i tij sipas forms adekuate, me kiam, ruku, sexhde, etj., sht vetm nj demonstrim praktik, q manifeston mnyrn e realizimit t namazit, n kuptimin e tij si adhurim dhe lidhje me Krijuesin. Kjo bhet edhe m e qart tek namazi i t smurit, i cili, pr shkak t shndetit t lig, nuk mund ta realizoj ann fizike t namazit. Prkundrazi, vlefshmria e namazit t tij nuk lidhet as me rukun, as me sexhden dhe as me kiamin, po me intensitetin e fortsis s besimit t tij dhe me iltrin e qllimit t faljes s namazit. njsoj sht edhe shtja e kurbanit. Kur i lartsuari thot: tek allahu nuk arrin as mishi e as gjaku i tyre (kurbaneve), po tek Ai arrin devotshmria juaj, kjo tregon se ato nuk jan vet qllimi, po jan me destinacion t mjeteve q mundsojn realizimin e qllimit. Ato - mishi, gjaku dhe pjest e tjera t kurbanit, duke qen se jan lndore, jan n dispozicion t vendimeve besimore, dhe flijimi i kurbanit sht produkt i devotshmris, q buron nga fortsia e besimit n zemr dhe pastrtia e qllimit. Kjo e veon myslimanin q flijon kurban, kundrejt atij q nuk flijon kurban. Ata nuk mund t krahasohen pr nga shkalla e fortsis s imanit dhe vllimi i devotshmris. Pr kt arsye themi se zbatimi i flijimit t kurbanit, si nj obligim pr myslimanin prkats, sht testim i devotshmris. kurbani testim i devotshmris Ibadeti i kurbanit sht ibadet prmes pasuris. T gjitha ibadetet q manifestohen prmes pasuris, kan nj pozit t veant tek

allahu i lartsuar, pr arsye se pasuria sht nga m t dashurat gjra t njeriut. Myslimanit, pr t prmbushur nj ibadet trupor, sikurse jan namazi, agjrimi, etj., i nevojitet prgatitje e njfisht dhe ai nuk humb asgj prve angazhimit fizik. Mirpo, pr t kryer nj ibadet pr t cilin nevojitet pasuria, sikurse jan kurbani, zeqati, sadakatul-fitri etj., atij i nevojitet prgatitje e dyfisht: gatishmria e vetvetes dhe shpenzimi i pasuris.n kt vshtrim, ibadetet q bhen me pasuri, jan specifike dhe t privilegjuara nga ibadetet e tjera tek Allahu. Secili njeri punon pr t siguruar ekzistencn e tij, po edhe pr tu pasuruar. Pr t krijuar pasuri, atij i nevojitet koh, mund dhe sakrific. Pr shkak t ktyre karakteristikave, dhe pr shkak se pasuria prbn mjetin ideal pr ti arritur qllimet dhe knaqsit n jet, - ajo mohet tejmase nga njeriu. Prandaj, kur sht fjala pr pasurin, njeriu shfaq rezerv e dhembshuri pr shpenzimin e saj.Kjo sht arsyeja pse kurbani sht nj testim i devotshmris ndrmjet myslimanve. Kurbani, duke qen pasuri (mall), e dallon myslimanin e sinqert n besim kundrejt myslimanit jo t sinqert n besim. Kjo sepse, pr ta realizuar ibadetin e kurbanit, nevojitet shpenzimi i pasuris, pikrisht i asaj q njeriu e do shum. myslimani i sinqert, pa marr parasysh dashurin pr pasurin, nuk heziton ta zbatoj kt ibadet pr hir t Allahut dhe festn e Kurban-Bajramit e pret me gzim, lumturi e knaqsi t madhe. Mirpo, n ann tjetr, myslimani q nuk sht i sinqert n imanin e tij, shpenzimin e pasuris e prjeton shum rnd dhe, pr pasoj, atij i mungon gatishmria pr t flijuar kurban. Prve ksaj, kurbani, n cilsimin e tij si test i devotshmris, ka nj rol t rndsishm dhe vendimtar edhe te vet ata q flijojn kurban. Sepse, dihet, nuk jan njsoj t gjith ata q flijojn kurban. Disa prej tyre, n flijimin e kurbanit implikojn edhe cilsime t tjera, qoft edhe pjesrisht, sikurse sht brja e flijimit sa pr sy e faqe para njerzve, pastaj koprracia pr flijimin e pasuris, etj.. Prandaj, edhe nse t gjith jan t barabart nga aspekti i flijimit t kurbanit n cilsimin e tij si pasuri, ata kan nj dallueshmri ndrmjet tyre nga aspekti i devotshmris n kontekst t flijimit t kurbanit. e, pikrisht pr shkak se devotshmria e ka kt rol, ajo sht e krkuar nga Allahu dhe e vlersuar prej Tij. Prandaj ka thn: ..., po tek Ai arrin devotshmria juaj.... Pra, tek Ai arrin gjendja e besimit dhe niveli i karakterizimit t saj me dashuri t sinqert ndaj Allahut me flijimin e kurbanit. Sipas ktij ajeti bhet e qart se tek Allahu sht e rndsishme cilsia shpirtrore e myslimanit dhe aspekti i saj n flijimin e kurbanit. Zemra q pulson dashuri t vrtet ndaj Allahut, ka arritur pjekurin e nevojshme

24

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 haxhi

dhe ajo pulson fuqishm pr respektimin e flijimit t kurbanit, n cilsin e tij si adhurim. Kjo arrin tek Allahu, para se t flijohet Kurbani apo do ibadet tjetr. At q dshirojm ta themi, e vrteton hadithi: Sadakaja arrin tek Allahu para se ti jepet nevojtarit. Po ashtu gjaku i kurbanit arrin tek Allahu para se t bjer n tok. Pra, ky intensitet i devotshmris, q arrin tek allahu, sht matsi ideal q peshon vlern e secilit kurban q flijojn myslimant. n lidhje me kt, Pejgamberi a.s. ka thn: Allahu nuk e vlerson fizionomin tuaj dhe as formn tuaj, po Ai vlerson devotshmrin e zemrs dhe sinqeritetin e veprave tuaja. Devotshmria sht ktu, devotshmria sht ktu, duke br shenj me dor nga zemra n gjoksin e tij.3 kurbani sinonim i udhzimit t drejt Kurbani, si nj testim i devotshmris s myslimanit, sht edhe arbitr q trheq paralelen ndrmjet s vrtets dhe t pavrtets. Sepse, n rrethana t barabarta, myslimani q pret kurban, posedon merita t veanta tek allahu, n krahasim me at q ka mundsi, po nuk pret kurban. I pari, me veprimin e tij, ka deklaruar udhzimin e tij n rrugn e drejt, pr dallim nga i dyti q nuk ka reflektuar asgj n kt drejtim. Madje, urtsia e zbatimit t obligimeve fetare, n kt rast e kurbanit, sht pr t vrtetuar se kush do ti bashkohet s vrtets, e kush do ti shmanget asaj. Kt urtsi, allahu i lartsuar ia pati shpallur ademit a.s., q ti urdhronte djemt e tij t prisnin kurbane, pikrisht pr ta nxjerr n shesh t vrtetn. n lidhje me kt, n Kuran ka ardhur... (Shih: El-Maide, 27). Pranimi i kurbanit tek Allahu, t njrit prej dy djemve t Ademit a.s., sht i barabart me aplikimin e prerjes s kurbanit q bn Ymeti i Muhamedit a.s.. nse, n at koh, Ademi a.s. kishte mundsi tua komunikonte lajmin e pranimit t kurbanit djemve t tij, brenda nj kohe t shkurtr, e tra pr ta identifikuar t drejtn e shtjes s tyre, - kjo mundsi nuk sht pr Ymetin e Muhamedit a.s.. Fjala sht pr kurbanin q flijohet vetm pr hir t Allahut dhe me t cilin synohet arritja e devotshmris, e jo pr nj kurban q kryhet formalisht dhe pa vetit e duhura. Por, n analogji me kt, vet akti i flijimit t kurbanit, sipas mnyrs q aplikojm ne si ymet, bashkohet n esenc me aktin e kurbanit t djemve t Ademit a.s., n kuptimin e konfirmimit t s vrtets dhe n identifikimin e s drejts. Domethn, djalit t Ademit a.s. iu pranua kurbani, ngase ai ishte n t drejtn e krkuar, e q konvergjon plotsisht me at q pret kurban nga Ymeti i Muhamedit a.s.. Ai si i till ishte n t drejtn, kurse djalit tjetr nuk iu pranua kurbani, sepse nuk ishte n t drejtn, dhe kjo sht sinonimi me at q nuk pret kurban prej Ymetit t Muhamedit a.s. se i tilli nuk sht n

t drejtn. n lidhje me kt, Pejgamberi a.s. ka thn: Ai q ka mundsi e spret kurban, t mos afrohet n xhamin ton.4 kurbani ngadhnjim i myslimanit Po ashtu, kurbani sht nj ngadhnjim i vrtet i myslimanit. njeriu vazhdon t jetoj ndrmjet mendimeve konstruktive dhe atyre destruktive. Kto refleksione nuk mund t qndrojn indiferente edhe me rastin e vendosmris pr t zbatuar obligimin e flijimit t kurbanit. Pr nj ast, myslimani prballet me nj sprov ndaj vetvetes: t respektoj Urdhrin e Allahut pr kurban e ta fitoj sprovn dhe t dal faqebardh tek Allahu, apo t mos respektoj Urdhrin e Tij e t bjer n sprov dhe t dal faqezi para Allahut. Pikrisht devotshmria e njeriut e ka kt rol, ti bj ngadhnjyese mendimet e mira, e ti eliminoj mendimet e liga. n kt rast, mendimi destruktiv i myslimanit pr t mos flijuar kurban, duhet shndrruar n mendim konstruktiv pr t flijuar kurban. sht e vrtet se njeriu lakmon pasurin dhe dashuria e tij pr t sht shum e madhe, por mbi t gjitha duhet t jet dashuria e myslimanit pr Allahun. Para nj situate t till ishte gjetur dikur edhe Halilullllahi miku i Allahut, Ibrahimi a.s.. Madje ai qe sprovuar nga Allahu me sprovn m t rnd, q ta bnte kurban t birin, at q njeriu e do m shum se pasurin dhe m shum se vetveten. Ishte urdhruar t vinte brisk mbi lokn e zemrs s tij, mbi Ismailin a.s., q Allahu ia kishte falur n moshn e pleqris s shtyr. Mbi at q ishte jeta e tij dhe mburoja e tij e vetme n kohn kur ai m s shumti kishte nevoj pr t. ndonse Ibrahimi a.s. e donte shum t birin, Ismailin a.s., megjithat dashuria pr Allahun ishte mbi t gjitha. Prandaj, kur iu krkua q t vinte n peshoj kt dashuri, ai dashurin pr Allahun e vrtetoi me vepr, pra, duke uar n vend

haxhi 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

25

dispozita e kurbanit
ajni sinani Urdhrin e Tij, dhe, pa anj mdyshje, iu drejtua t birit: o biri im, un kam par (jam urdhruar) n ndrr t t pres ty (Es-Saf-fat, 102). Fjal e madhe kjo apo jo? Mirpo, e do q as Ibrahimi a.s. e as Ismaili a.s. nuk ngurruan pr asnj ast kt Urdhr t Allahut. Q t dy iu dorzuan Urdhrit t Zotit. Kur Ibrahimi a.s. e shtriu t birin n tok pr ta prer, pra pr ta br kurban, Allahu i Lartsuar, n ast iu prgjigj gatishmris s Ibrahimit a.s., respektivisht devotshmris s tij, duke i thn... (Shih: Es-Saf-fat, 104-105). Allahu nuk e la t zbatonte ndrrn gjer n fund, ngase nuk ishte caku prfundimtar flijimi i birit t tij, po ishte sprovimi i devotshmris s Ibrahimit a.s. dhe ngadhnjimi i tij ndaj saj. Domethn, pr Allahun nuk ishte i rndsishm flijimi i djalit apo i kurbanit, sa ishte i rndsishm vrtetimi i devotshmris ndaj Allahut. Ky sht edhe konteksti i ajetit: Tek Allahu nuk arrin as mishi e as gjaku i tyre (kurbaneve), po te Ai arrin devotshmria uaj. Pr kt akt sublim t Ibrahimit a.s., Allahu dshmoi shprblim t madh pr t, duke thn... (Shih: Es-Saf-fat,104-105). ngjashm me kt, myslimani q respekton flijimin e kurbanit, ka br nj akt t bamirsis dhe meriton shprblim t madh tek Allahu xh.sh.. Me t ai ka bashkuar njkohsisht: aktin e besimit t vrtet dhe aktin e bamirsis nprmjet shprndarjes s mishit t kurbanit. nga ky aspekt, edhe shprndarja e mishit, njsoj sikurse edhe vet akti i therjes s kurbanit, kan nj udh t prbashkt me nj adres t vetme, q sht devotshmria, pr t ciln i Lartsuari ka thn se arrin tek Ai.
(1) El-Muxhemul Vesit (grup autorsh), pjesa e par dhe e dyt, Darud-daveti, 1989/1410, Stamboll, Turqi, f. 723. Me kt kuptim, fjala kurban ka ardhur n ajetin (El-Maide, 27). (2) nisabi nnkupton vlern e pasuris, e cila obligon prerjen e kurbanit. (3) Transmetojn Buhariu dhe Muslimi. (4) Transmetojn Imam Ahmedi dhe Ibni Maxheh.

islami nuk sht fe vetm e formave dhe e trajtave t jashtme. do dispozit islame ka kuptime sublime dhe synon kultivimin e ndjenjs s mirsis dhe fisnikrimin e shpirtit.

urbani sht nj akt dhe nj prej treguesve t afrimit tek Allahu i Plotfuqishm. Synim i therjes s kurbanit sht humanizmi dhe bujaria ndaj atyre q nuk mund tu sigurojn fmijve n sofrat e tyre qoft edhe nj cop mish gjat ksaj feste. Te Fitr-Bajrami kemi dhnien e sadakatul-fitrit pr t varfrit, n mnyr q fmijt e tyre t mos dalin n rrug dhe t krkojn lmosh gjat dits s Bajramit. Edhe gjat Kurban-Bajramit myslimani i kamur pret kurban me qllim q, prmes shprndarjes s mishit t kurbanit, ti forcoj lidhjet me t afrmit dhe miqt e tij, por gjithashtu ti gzoj familjet e varfra dhe fmijt e tyre. Madje, sa do t ishte dit feste KurbanBajrami pr ata mysliman t varfr, sikur ata t mos kishin asgj pr t shtruar n tryezat e tyre? Por, duhet pasur parasysh se islami nuk sht fe vetm e formave dhe e trajtave t jashtme. do dispozit islame ka kuptime sublime dhe synon kultivimin e ndjenjs s mirsis dhe fisnikrimin e shpirtit. Mu pr kt Allahu xh.sh., tregon (Shih:El-Haxhxh, 37). Prandaj, pr kryerjen e t gjitha adhurimeve/ ibadeteve dhe hajrateve, krkohet t kemi qllim t sinqert, ngase, pr t arritur knaqsin dhe shprblimet e Allahut, vepra duhet t bhet vetm n Emr t Tij. Rrjedhimisht, krkohet q edhe me rastin e prerjes s kurbanit, nijeti t jet i pastr dhe fisnik. nijeti bhet me zemr dhe nuk sht kusht t bhet edhe me fjal. Gjat therjes bhet nijeti pr kurban dhe, prmes tij, bhet dallimi n mes therjes s nj kafshe thjesht pr mish, dhe prerjes s saj pr kurban.

26

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 haxhi

Prkufizimi i kurbanit n ditt e Kurban-Bajramit, prve gzimeve t shumta, vizitave, pastrimit dhe lyerjeve t shtpive, veshjes me rroba t reja e t bukura - tradita kto t lavdrueshme - myslimant kan disa obligime, sikurse jan: falja e namazit t Bajramit, leximi i tekbireve, t vizituarit e vendeve t shenjta- kryerja e Haxhit, nse kan mundsi, si dhe prerja e kurbanit pas namazit t Bajramit. Kafsha q pritet gjat ditve t KurbanBajramit nga ana e myslimanve, n gjuhn arabe emrtohet me fjaln kurban apo udhijje. Kurban, fjal pr fjal do t thot ti afrohesh dikujt apo dikaje. Prandaj, ai q ther kurban n Emr t Allahut, me kt vepr synon ti afrohet Zotit t botve. Kurse n terminologjin islame kurban do t thot therja e nj deveje, lope, deleje, dhie n ditt e Bajramit, n kohn e caktuar, duke dshiruar me kt akt ti afrohesh Allahut t Lartsuar. Pr kurban prdoret edhe fjala udhijje, q do t thot sakrific. Kurbani pritet si mirnjohje pr mirsit e panumrta ndaj Krijuesit ton. Pr shkak t prerjes s kurbanit nga ana e myslimanve, ky bajram quhet Kurban-Bajram. Prerja e kurbanit sht synet apo vaxhib? Therja e kurbanit sht sunet i hazreti Ibrahimit a.s., kurse pr myslimant do t thot pasim i rrugs dhe zbatim i synetit t tij. Prandaj, Pejgamberi a.s. dhe ashabt prisnin kurban. T gjith dijetart mysliman pajtohen rreth dispozits s kurbanit dhe kurbani konsiderohet nj karakteristik e pasuesve t Islamit. Mirpo, dijetart mysliman kan ndar n dysh mendimet nse kurbani sht vaxhib apo vetm synet i fort. - Grupi par konsiderojn se prerja e kurbanit sht vaxhib. Ky sht qndrim i Imam Ebu Hanifes, qndrim i Evzait, Rebias dhe Lejth ibn Sadit. Si dshmi se kurbani sht vaxhib, ata prmendin hadithin e Pejgamberit a.s.: Ai q ka mundsi e nuk pret kurban, t mos afrohet n faltoren ton. (Ahmedi dhe Ibn Maxhe). nga ky hadith kuptohet se Pejgamberi a.s. atij q sht n gjendje t pres kurban dhe nuk pret, ia ka ndaluar ti afrohet vendit t faljes s Bajramit. Kurse t falurit e namazit t Bajramit, sipas nj numri t madh dijetarsh, sht vaxhib. Prandaj ajo pa t cilat nuk mund t kryhet vaxhibi, sht vaxhib. Gjithashtu si dshmi marrin edhe ajetin kuranor: Andaj, falu (vetm) pr Zotin tnd dhe ther kurban! (El Kevther, 2). Folja ktu ka ardhur s bashku me urdhrin e namazit. Madje kur folja sht n trajt t urdhrores pr nj vepr, ather sht detyrim q t kryhet nj vepr e till.

Gjithashtu i referohen hadithit t xhundub ibn Abdullahit, q e regjistrojn Buhariu dhe Muslimi, ku Pejgamberi a.s., thot: Kushdo q ther para se t fal Bajramin, le t ther prsri (kurban). Ata than: Pejgamberi a.s. i ka urdhruar atij q ther kurban para namazit t Bajramit, q t ther prsri pas namazit t Kurban-Bajramit nj kurban tjetr. M tej, ata prmendin faktin se( Shih:En nahl, 123). Kto jan dshmit kryesore t grupit t par, q mbajn qndrimin se prerja e kurbanit sht vaxhib. - Grupi i dyt thon se therja e kurbanit sht synet i fort. Meqense, kurbani sht praktikuar nga Pejgamberi a.s. dhe as-habt (shokt) e tij, sipas tyre, nuk sht mir t mos kryhet. Kjo, ngaq myslimant jan t thirrur ta pasojn synetin e Pejgamberit a.s., sepse Allahu thot: Ju te i Drguari i Allahut keni nj shembull t mrekullueshm.... (El Ahzab, 21). Kt qndrim e kan Imam Shafiu, Maliku dhe

haxhi 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

27

historia e kurbanit Historia e kurbanit sht e vjetr sa dhe vet njeriu. Kurbani daton, sikurse na tregon Kurani fisnik, q nga Ademi a.s., njeriu i par n tok (Shih:El-Maide, 27). Ky ajet kuranor na bn me dije se pranimi i veprs varet nga sinqeriteti i nijetit, pr rrjedhoj kurbani i nj personi mund t pranohet, kurse i nj tjetri t mos pranohet. nj shembull tjetr, ku prmendet kurbani, sht rasti i Ibrahimit a.s. me t birin, Ismailin a.s.: (Shih:Es-Saffat, 102) Gjat gjith historis do popull ka pasur detyrim therjen e kurbanit n Emr t Zotit (Shih:El-Haxh, 34) Historia e therjes s kurbanit ka vazhduar edhe me Muhamedin a.s. dhe Ymetin e tij: Andaj, falu (vetm) pr Zotin tnd dhe ther kurban! (El Kevther, 2). Pejgamberi a.s. ka thn: Gjja e par q bjm ne n ditn e Bajramit sht t falurit e namazit t Bajramit, m pastaj kthehemi n shtpi dhe therim kurbanin. Kushdo q vepron kshtu, ka vepruar sipas synetit ton. (El Bera ibn Azib). Myslimant duhet t ndjekin synetin dhe rrugn e Muhamedit a.s.. Tirmidhiu shnon se Ibn Umeri, pr dhjet vjet sa kishte kaluar n Medin, kishte prer kurban. kush duhet t pres kurban? Kurbanin e ka pr obligim ta pres personi q ka arritur moshn e pubertetit, q sht i menur, mysliman, i lir dhe i pasur. Kurbani nuk sht detyrim pr robin, t varfrin dhe pr udhtarin, sipas medhhebit hanefi. Sipas shkolls hanefite q nj person ta ket obligim therjen e kurbanit, ai duhet t jet i pasur, pra q, prtej nevojave themelore, pasuria e tij t arrij nisabin e zekatit. Argument kan hadithin: Ai q ka mundsi e nuk pret kurban, t mos afrohet n faltoren ton. Shkolla malikite konsideron se prerjen e kurbanit nuk e kan obligim t varfrit ose ata q nuk kan ushqim gjat gjith vitit. Sipas tyre, kurban duhet t pres personi q mund ta blej at dhe blerja e tij t mos e bj t varfr e t mos i sjell munges t nevojave themelore gjat vitit. Prandaj, ai q nuk ka para pr t bler kurban, nuk duhet t marr hua pr ta bler. Shkolla shafite thot se prerja e kurbanit sht pr ata njerz q gjat ditve t Bajramit, kan para sa vlera e nj dele, prtej nevojave themelore t tyre dhe t atyre q i kan nn prkujdesje. Shkolla hanbelite thot se kurban duhet t pres ai q sht n gjendje, ai q mund t siguroj blerjen e nj kurbani, qoft edhe duke marr borxh, nse e di se do t jet n gjendje pr ta shlyer.

Ahmedi n rivajetin e njohur. n mbshtetje t qndrimit t tyre, ata prmendin argumentet vijuese: Pejgamberi a.s. ka therur kurban pr at q nuk ka therur kurban nga Ymeti i tij. (Kt hadith e shnojn Ahmedi dhe Hakimi). Prandaj, sikur kurbani t ishte vaxhib, thon ata, Pejgamberi a.s. nuk do t therte kurban pr ata njerz nga Ymeti i tij, q nuk kishin therur kurban e q ishin n gjendje ta bnin at. n nj hadith tjetr Pejgamberi a.s. thot: Kur t hyjn dhjet ditt e Dhul Hixhxhes dhe ndonjri nga ju do t ther kurban, t mos marr asgj nga qimet dhe thonjt e tij. (Muslimi). Sikur kurbani t ishte detyrim, Pejgamberi a.s. nuk do ti jepte njeriut q t zgjidhte pr t therur apo pr t mos therur kurban. Bejhekiu transmeton se Ebu Bekri, omeri dhe Ibn Abasi, nuk kishin therur kurban nga frika q njerzit t mos shkonin pas tyre, pra t mos mendonin se sht detyrim.

28

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 haxhi

mendimi m i pranuar dhe q sht m i favorshm nga aspekti ekonomik e q nuk paraqet ngarkes ekonomike pr besimtart, sht mendimi i hanefive dhe i malikive. nse n nj familje jetojn shum antar, therja e nj kurbani sht e mjaftueshme pr t gjith ata, por sht e lejuar q secili antar i familjes t pres kurban ve e ve, nse dshirojn. n kohn e Pejgamberit a.s., prgjegjsi i familjes therte nj kurban pr veten dhe familjen e tij, dhe gjithashtu edhe hanin dhe shprndanin nga mishi i tij. Transmetohet: Pejgamberi a.s. kishte therur nj dele pr kurban pr gjith familjen e tij. (Hakimi) Ka shum mysliman q nuk e shikojn shum gjendjen e tyre materiale dhe mundohen q gjithsesi t therin kurban. ndrkaq, ka prej myslimanve q, edhe pse kushtet materiale i kan t mira, nuk e kryejn kt dispozit islame. Pr kt arsye duhet t punohet n vetdijesimin e besimtarve tan q ta kryejn kt dispozit dhe t vazhdojn hapave e gjurmve t t parve tan. Prerja e nj kurbani nga disa persona n prerjen pr kurban t nj lope a deveje mund t marrin pjes deri n shtat persona, me kusht q t gjith ata ta ken nijetin t njjt, pra pr t therur kurban. xhabiri r.a. thot: Me Pejgamberin a.s. n Hudejbi kemi therur nj deve pr shtat persona dhe nj lop pr shtat persona. (Muslimi). nse ndonjri prej tyre ka pr qllim vetm t marr pjesn e vet t mishit e jo edhe t ther kurban, ather kurbani nuk pranohet pr asnjrin. Kurse delja e dhia mund t jen vetm pr nj person. koha e therjes s kurbanit Therja e kurbanit duhet t bhet patjetr pas faljes s namazit t Kurban -Bajramit. El Bera ibn Azib tregon se Pejgamberi a.s. ka thn:. S pari, ajo q do t fillojm sot, sht namazi i Bajramit, pastaj do t kthehemi dhe t presim kurban. Kushdo q vepron kshtu, ka vepruar sipas synetit ton, ndrkaq kush ther nj dele para ksaj kohe (para faljes s namazit t Bajramit), ajo sht nj mish i zakonshm q ka prer pr familjen e tij. n kt pun nuk ka asgj nga syneti. Buhariu dhe Muslimi shnojn se Pejgamberi a.s. ka thn: Kushdo q ther nj kurban para namazit (t Bajramit), e ka prer pr veten dhe familjen e tij. ndrkaq, kush e ther pas namazit dhe dy hutbeve, ai e plotson dispozitn e therjes dhe ka ndjekur synetin e myslimanve. Kurbani bn t pritet n ditn e par t Bajramit dhe n dy ditt q vijn. Me perndimin e diellit t dits s 12 t Dhul Hixhxhes, t dits s tret t Kurban-Bajramit, prfundon koha e prerjes s tij. ndrkaq, sipas Imam Shafiut, koha e therjes s kurbanit shtrihet deri

para prfundimit t diellit n ditn e katrt t Bajramit. Kurban-Bajrami sht i stolisur gjithashtu edhe me tekbiret e teshrikut, q kndohen pas 23 namazeve farz q nga namazi i sabahut n Ditn e Arafatit (9 Dhul-hixhxheh) e gjer n namazin e ikindis t dits s katrt t Bajramit. Pejgamberi a.s. ka thn: Zbukuroni bajramet tuaja me tekbir (Allahu Ekber), tehlil (La ilahe il Allah), tahmid (elhamdu lilah) dhe takdis (me lavdrime t Allahut). shprndarja n prputhje me Sheriatin, mishi i kurbanit ndahet n tri pjes: nj e treta u jepet t varfrve, nj e treta t afrmve, fqinjve e miqve dhe nj e treta tjetr familjes. Zoti n Kuranin fisnik thot: (Shih:El-Haxh, 36). Pejgamberi a.s. ka thn: Kur ndonjri nga ju ther kurban, nj pjes t mishit t kurbanit le ta mbaj pr nevojat e tij. (Ahmedi).Therja e kurbanit, shprndarja e mishit t tij pr t varfrit, pr nxnsit e medreseve, ose pagesa sa vlera e tij n Bashksit Islame, sikurse veprohet n vendet tona, pastaj shprndarja e nj pjese pr fqinjt, t afrmit dhe familjen jan nj tradit e mir mes myslimanve, q duhet t kultivohet pr Kurban-Bajramin. Qllimi dhe vlera e prerjes s kurbanit Ashabt e kan pyetur Pejgamberin: - Pse presim kurban? Pejgamberi sht prgjigjur: Ai sht tradit sunet i babait tuaj, Ibrahimit a.s. Pastaj ata e pyetn: - E far kemi prej tij? Pejgamberi u tha: - Pr do qime (t kurbanit) ju do t shprbleheni. (Hakimi). n hadithin tjetr Pejgamberi a. s. thot: Vrtet, n mesin e gjrave m t preferuara te Zoti sht therja e kurbanit n Kurban-Bajram. Vrtet ai do t vij Ditn e Gjykimit n formn e tij, me brirt e tij, me leshin dhe thundrat e tij. Tek All-llahu do t arrij puna e mir (sevapi i kurbanit), para se t bjer gjaku n tok, prandaj gzohuni pr kto shprblime. (Tirmidhiu dhe Ibn Maxhxhe). n asgj nuk ke depozituar dhe investuar m shum se n therjen e kurbanit n ditt e Kurban-Bajramit. (Darekutni n Sunenin e tij). Therja e Kurbanit sht nj tregues i madh se njeriu sht i gatshm pr t sakrifikuar pr fen e Allahut dhe i bindjes s tij ndaj Krijuesit.Me nj akt t till, myslimani tregon mirnjohjen e tij ndaj Allahut pr mirsit dhe begatit e shumta q Zoti i ka dhuruar njeriut. Besimtari shpreh gatishmrin e tij q t sakrifikoj pasurin dhe t heq dor nga shum t mira t ksaj bote, duke u treguar human dhe dorlir ndaj t tjerve. ne, duke respektuar urdhrat e allahut, shprehim respektin dhe mirnjohjen ton ndaj Tij. Me therjen e kurbanit, ne sakrifikojm nj nga mirsit dhe dhuntit q na ka dhn allahu. ai na ka dhn, kurse ne e sakrifikojm n Emr t Tij, pr t mirn e t varfrve dhe t tjerve.

haxhi 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

29

kurbani
dr. musli vrbani Kurban do t thot sakrifikim ose gatishmri pr t sakrifikuar do gj, qoft t shtrohet edhe shtja e sakrifikimit t jets, vetm e vetm pr t fituar gradn e nivelit m t lart - t afruarit tek allahu i madhrishm.

Islam kemi dy festa vjetore dhe q t dyja ndrlidhen me humanizm, mirsjellje, toleranc, butsi dhe paqe. Dhe q t dyja kan t bjn me kontributin e myslimanit pr t tjert n praktik, e jo n teori, sepse prkrahja morale ndaj t tjerve duhet t realizohet n praktik. n Fitr- Bajram prkrahja ndaj t tjerve bhet duke u dhn nevojtarve mjete materiale, ndrsa n KurbanBajram prkrahja ndaj t tjerve bhet nj her duke sakrifikuar, e pastaj ajo sakrific tu jepet tjerve, vetm e vetm pr t fituar knaqsin e Allahut dhe afrimin tek Ai. Kurbani sht br obligim (vaxhib) n vitin e dyt t hixhretit. Dhe kjo sht e argumentuar me Kuran, Synet dhe ixhma.( Shih:El-Kevther, 1-2 dhe El-Enam, 162 si dhe El-Haxh, 36). Qllimi i kurbanit nuk sht vetm derdhja e gjakut dhe ngrnia e mishit, vese me kurban simbolizohet gatishmria pr sakrific, solidaritet, bamirsi, besim, sinqeritet dhe devotshmri. Pr kt arsye Zoti i lartmadhruar thot... (Shih:El-Haxh, 37) n librat e haditheve, pra n koleksionet e tyre, jan regjistruar shum hadithe q tregojn pr dispozitimin e kurbanit, po ne do t prmendim vetm disa prej tyre: hadithi: Veprimin e par q do t bjm n kt dit t Bajramit, sht se do ta falim namazin e Bajramit, e pastaj do t kthehemi e do t presim kurbanet. Kush vepron kshtu, ka praktikuar sunetin tim. nuk theret kurbani para dits s Bajramit, ose si sht br zakon tek ne, q natn e Bajramit

(nj dit para Bajramit) t theret kurbani pr t vdekurit. E kurbani pr t gjallt, po edhe pr t vdekurit, sht parapar t theret n ditn e par, t dyt dhe t tret t Bajramit. Edhe ditt e Haxhit, pr kt arsye, quhen ditt e therjes apo t kurbanit. (Ejjamun-nahr). Muhamedi a.s. ka thn:Kush e ther (e pret) kurbanin para namazit t Bajramit, le ta prsrit kurbanin e tij (le t ther nj tjetr), e kush e ther pas faljes s namazit (t Bajramit), e ka plotsuar obligimin e tij dhe e ka praktikuar synetin e myslimanve. n nj hadith tjetr Muhamedi a.s. thot:Kur dikush nga ju dshiron dhe pret kurban, nj pjes t tij (kurbani) le ta ndal pr nevojat e veta. Po ashtu Aishja r.a. tregon se Muhamedi a.s. ka thn: Gjat ditve t Kurban-Bajramit, prej veprave m t dashura tek Allahu sht q besimtari, i cili pret kurban, do t gzohet pr shprblim t madh nga Allahu xh.sh. n jetn e posame, kur dihet se besimtari kurbanin e ther me qllim q t fitoj knaqsin e Allahut, kt detyr e kryen vetm pr shkak t urdhrit t Allahut. nga ana tjetr, kjo vepr e mir do t arrij tek Allahu para se t bjer pika e par e gjakut n tok. Prandaj, zbukuroni punt tuaja me kurbane. argument nga ixhmai: Jan pajtuar t gjith dijetart e Ymetit se kurbani sht dispozit dhe kt nuk e ka kundrshtuar askush kurr, prandaj merret si argument i ixhmait.

30

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 haxhi

kushtet e therjes s kurbanit Pr t qen kurbani vaxhib, personi n fjal duhet ti plotsoj kto kushte: - T jet mysliman, q do t thot se jomyslimani nuk mund t pres kurban dhe, nse e pret, nuk i pranohet; - T mos jet rob, sepse dihet q robi nuk ka t drejt pasurie; - T mos jet udhtar (sipas Sheriatit islam), mirpo nse udhtari ther kurban, i pranohet, po ai kurban pr t sht kurban nafile (vullnetar), e jo sepse e ka vaxhib. Kur ishin udhtar, Ebu Bekri dhe omeri r.a. nuk prisnin kurban; - T jet i pasur apo t ket mundsi materiale. Pr t qen zekati farz, shuma e nisabit 92.5 gr. ar, apo kundrvlera e tij duhet t jet n dispozicion t personit nj vit t plot, ndrsa pr kurban, nse personi gjat ditve t KurbanBajramit ka 92.5 gr. ar ose kundrvlern e tyre dhe, prve ksaj shume, edhe mjete pr nevoja themelore t jets. nse pret kurban i varfri, i cili nuk e ka plotsuar kt kusht, i pranohet, po kurbani i tij sht nafile (vullnetar) dhe jo vaxhib. Ktij personi i bhet vaxhib nse e blen kurbanin, dhe ai i humb e ai blen kurban tjetr, ather atij i bhet vaxhib, edhe pse pr t parn her nuk e ka pasur vaxhib. - n Sheriatin islam burri nuk e ka vaxhib t pres kurban pr gruan e tij, po nse e pret, i pranohet dhe ai kurban sht vullnetar. Mirpo, nse edhe burri edhe gruaja, secili prej tyre posedon pasuri (shumn e siprprmendur), ather q t dy e kan vaxhib therjen e kurbanit. - T jet i shndosh mendrisht. Sadakatul-fitrit, fitrat jepen pr do antar t familjes, po shtja e kurbanit nuk sht kshtu, q domethn se nuk pritet kurban pr do antar t familjes. n ann tjetr, nuk sht vaxhib t pritet kurban pr prindin ose ndonj familjar t vdekur (dhe kurrsesi q kurbani pr t vdekurit t theret natn e Kurban-Bajramit, e pr t gjallt ditn e Kurban-Bajramit). Kjo nuk do t thot q pr vdekurit nuk pritet kurban, vese, prkundrazi, i vdekuri, i cili para vdekjes ka ln porosi (vasijet) q ti pritet kurbani, ai vasijet (porosi) duhet ti plotsohet patjetr dhe t pritet kurbani pr t n ditn e Kurban-Bajramit, dhe jo natn e Bajramit, e mishi i atij kurbani duhet t shprndahet n trsi. nga kjo q tham, mund t prfundojm: - Pr t vdekurin, i cili e ka ln porosi (vasijet), sht vaxhib prerja e kurbanit pr t; - Pr t vdekurin, i cili nuk ka ln porosi (vasijet), edhe nse pritet kurbani pr t, sht vaxhib kurbani pr personin i cili pret kurbanin pr prindin ose nj t afrm t tij t vdekur, q do t thot se nga vaxhibi nuk lirohet dhe ai duhet t pres dy kurbane; - Edhe pr t gjallt, edhe pr t vdekurit Kurbani pritet prej dits s par e deri n ditn e tret t Kurban-Bajramit.

i rrituri Lejohet q i rrituri, nga pasuria e t voglit, i cili ende nuk e ka arritur moshn e pjekuris, t pres kurban pr t, dhe kt e bn kujdestari i tij. sht e vrtet se ai nuk e ka vaxhib, por sht mustehab, pra gj e paraplqyer - kurbani pr t voglin. ndrkaq babai nuk pret kurban pr t voglin, ashtu sikur jep sadakatul-fitrin edhe pr t voglin. Shart sht nijeti. Prerja e kafshs mund t bhet pr mish, po edhe pr tiu afruar Allahut. Pr kt arsye shart sht nijeti, sepse muhamedi a.s. ka thn: nuk ka dyshim se veprat shprblehen sipas qllimit. nse shtat veta presin nj lop kurban, ather q t gjith pjesmarrsit duhet ta ken qllimin pr kurban. nse njri prej tyre nuk e ka nijetin pr kurban, kurbani sht i pavlefshm pr t gjith, sepse afrimi (ibadeti) sht n derdhjen e gjakut, e kjo nuk sht arritur meq njri ka pasur qllim tjetr. kushtet q duhet ti plotsoj kafsha pr kurban 1. T jet bagti: dhi, dele, lop, buallic dhe deve. Dhit e egra ose lopt e egra nuk lejohet t priten si kurban. Edhe pse mishi i kafshve t egra, si i dhis s egr, i kaprollit lejohet t

haxhi 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

31

3. Kafsha e verbr n nj sy; 4. Kafsha e al q nuk mund t ec deri te vendi i therjes; 5. Kafsha shum e ligsht; 6. Kafsha q ka t humbur m shum se gjysmn e veshit; 7. Kafsha q ka t humbur m shum se gjysmn e bishtit; 8. Kafsha s cils i mungojn m shum se gjysma e dhmbve; 9. Kafsha e lindur pa vesh; 10. Kafsha q ka humbur majat e sisave. kafsha q sht mekruh t pritet kurban Kafsht q jan mekruh t priten, jan: 1. Kafsha me vesh t shqyer; 2. Kafsha me vesh t shpuar; 3. Kafsha me nj pjes t bishtit t kputur; 4. Kafsha e qethur. M i vlefshmi sht kurbani deve, pastaj lop, pastaj dash dhe pastaj cjap. Kjo nse kafsht kan sasi t njjt mishi. Fjala vjen mishi i deves pr shtat persona sht 350 kg, po ashtu edhe lopa ka 350 kg dhe po ashtu shtat dele ose shtat dhi kan 350 kg, mirpo nse kafsht e vogla kan m shum se 350 kg, ajo si kurban sht m e vlefshme se ka m shjum mish, sepse qllimi i kurbanit sht t ushqyerit e nj numri sa m t madh t t varfrve. nuk lejohet kurrsesi t paguhet kundrvlera me para n vend t prerjes s kurbanit, si ndodh me sadekatul-fitrin, q n vend t hurmave ose elbit, mund t jepet kundrvlera e tyre n t holla. nse pritet kafsha pr kurban dhe rastsisht vrtetohet se ka qen mbars dhe i vogli i saj shpton, ather pr kundrvler t saj jepet sadaka dhe kafsha e vogl rritet e shfrytzohet. disa rregulla t veanta pr kurbanin - Ai q e ka vaxhib kurbanin dhe nuk e ka therur n tri ditt e Kurban-Bajramit, duhet t blej nj kafsh dhe ta jap sadaka ose t jap sadaka kundrvlern e kurbanit. - Ai q e ka bler, po pr shkak t rrethanave t ndryshme, nuk ka mundur ta pres, kurbanin e jep sadaka t gjall ose duhet ta ther dhe tr mishin ta jap sadaka. - nse ndonj person e ka bler kurbanin, po i ka humbur ose ia kan vjedhur, ai blen nj tjetr, por nse e gjen t parin brenda ditve t Bajramit, ende pa e prer, zgjedh se cilin ta pres nga ata dy kurbane. - I varfri, q nuk e ka vaxhib kurbanin, por vendos dhe e blen, e ndrkoh i humb, pr t bhet vaxhib t blej nj tjetr kurban dhe ta pres. - Lejohet t autorizohet dikush tjetr pr t prer kurban. - nuk lejohet t shitet asgj nga kurbani.

hahet, ato nuk lejohen t priten kurban, sepse Zoti xh.sh. ka thn...(Shih:El-Haxh, 34) Po ashtu nuk kemi dgjuar q ndonj prej ashabve t ket prer kurban prej kafshve t egra. 2. Kurbani t ket arritur moshn e caktuar dhe t parapar: - Delja e dhia duhet t ken nj vit t plot e m shum; - Lopa dhe buallica duhet t ken dy vjet e m shum; - Deveja duhet t ket pes vjet e m shum. ka lejohet t pritet pr kurban 1. Deveja pes vje; 2. Lopa dy vje; 3. Buallica dy vje; 4. Qengji dash mbi gjasht muaj, nse e ka mishin si delja nj vje; 5. Dhia nj vje; 6. Bagtia q nuk ka brir q nga lindja; 7. Bagtia q nuk e ka nj pjes t bririt; 8. Kafsha e tredhur, por m mir sht t mos jet e tredhur. Kafsha q nuk lejohet t pritet kurban 1. Kafsha e egr; 2. Kafsha e verbr n t dy syt;

32

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 haxhi

Pr sa persona pritet kurbani 1. Delja e dhia jan kurban pr nj person; 2. Lopa, buallica dhe deveja pr shtat persona. xhabiri r.a. ka thn: E kemi kryer haxhin me t Drguarin e Allahut dhe e kemi therur nj deve pr shtat veta. (Ahmedi dhe Muslimi) Pr prerjen e kafshs pr shtat persona, duhet t lidhet nijeti i t gjithve pr kurban, q do t thot se nse njri pjesmarrs n therje nuk e ka pr qllim kurbanin, po e pret pr mish t rndomt (e jo t kurbanit),ajo nuk u lejohet pr kurban gjasht tjerve. Kurbani i till nuk vlen pr asnjrin. koha e therjes s kurbanit Gjat tri ditve t Kurban-Bajramit bhet prerja e kurbanit. Zoti xh.sh. thot ... (Shih:El-Haxh, 28). Muhsiri hedj i Haxhit e pret kurbanin vetm n ditt e Kurban-Bajramit, ndrsa Muhsiri hedj i Umres e pret kur t dshiroj gjat tr vitit. shprndarja e mishit t kurbanit - M s miri sht q t shprndahet tr mishi i kurbanit, por lejohet edhe q tr mishi t mbahet pr vete dhe familjen. - sht e paraplqyer q mishi t ndahet n tri pjes: a. nj pjes tu ndahet t varfrve, b. nj pjes tu ndahet t afrmve dhe fqinjve, c. nj pjes t lihet pr familjen. - Lkura e kurbanit nuk lejohet t shitet, po jepet sadaka, dhe as thersi nuk lejohet t paguhet me lkurn ose me mish t kurbanit si shprblim pr therjen. kush duhet ta pres kurbanin Personi, i cili e ka vaxhib prerjen e kurbanit, m s miri sht ta pres personalisht. Transmetohet se Pejgamberi a.s., n Haxhin Lamtumirs, kishte vendosur ti therte 100 deve kurban, prej tyre gjashtdhjet e sa i kishte prer me dorn e tij, ndrsa pr t tjerat kishte autorizuar Aliun r.a.. nse ndokush nuk di apo nuk mundet (ta pres vet), sht mir q s paku t prezantoj me rastin e therjes s kurbanit, sepse Muhamedi a.s. e ka kshilluar t bijn Fatimen: oj Fatime, shko dhe prezanto n vendin ku pritet kurbani pr ty, pr arsye se, sapo t ndahet pika e par e gjakut t kurbanit tnd, Allahu ka pr ti falur mkatet. nse ndokush nuk ka mundsi t prezantoj, ather nuk prish pun q kt ta bj personi t cilin e ka autorizuar. Pr sa i prket sakrifikimit t kafshve, mund t jet: t therurit e tyre, q quhet nahr, dhe t prert e tyre q quhet dhib-h. Therja (nahri) sht pr kafshn me qaf t gjat, si sht deveja, ndrsa prerja (dhibhi) sht pr kafsht me qaf t shkurtr, si jan: lopt, delet, dhit dhe buallicat. Para prerjes s kurbanit Kush e drgon deven deri te vendi i therjes, nse sht i detyruar ti hip - i hipn, e nse

nuk ka nevoj t hip n deve, nuk hipn deri tek vendi i therjes, sepse at e ka t pastr ekskluzivisht vetm pr Allahun. natyrisht prve nse e krkon nevoja, si ka qen rasti kur Pejgamberi s.a.v.s. kishte par nj njeri t lig dhe t paaft q po drgonte deven deri te vendi i therjes, e i kishte thn: Hip n t. nse lopa ose delja kan qumsht, nuk milen, nse kjo ndodh pak para dits s Bajramit; por nse ka ende shum dit para Bajramit, lopt e delet milen, po qumshti i tyre, i tri, jepet sadaka ose jepet sadaka kundrvlera e qumshtit t tyre. aliu r.a. ka thn: jepe sadaka lkurn dhe mos i jep kasapit asgj prej saj (por paguaje posarisht). si duhet vepruar me rastin e prerjes s kurbanit Para se t pritet kurbani, paraplqehet t merret abdest, t falen dy rekate namaz nafile (kto dy rekate nafile mund t falen edhe pas prerjes s kurbanit). Pastaj drgohet kurbani deri te vendi i prerjes. Mjeti i prerjes duhet t jet sa m i mpreht, n mnyr q prerja t bhet sa m e shpejt dhe kafshs t mos i shkaktohen mundime, sepse muhamedi a.s. ka thn: Kur ti prisni kafsht, prisni ashtu q t jet m s lehti, m s shpejti dhe m s miri.nuk sht mir q mjeti t mprehet para kafshs. Pastaj kurbani rrzohet n krahun e majt, nse ka mundsi - kthehet n drejtim t Kibles (Qabes), i lidhen tri, eventualisht t katrt kmbt, dhe me dorn e majt i kapet koka, kurse me dorn e djatht i pritet qafa. Para prerjes bhet kjo lutje:Vexhehtu vexhhije lil-ledhi feteras-semavati vel-erda ve ma ene minel mushrikin. Inne salatij ve nusukij ve mehjaje vel memati lil-lahi rabbil alemijne. La sherike lehu ve bidhalike umirtu ve ene evvelul muslimine. Allahumme minke ve leke an-nij ve ehli Muhamedin ve umetihi. Kjo lutje n gjuhn shqipe do t thot:Fytyrn (personalitetin) tim e kam orientuar dhe drejtuar tek Ai, i Cili ka krijuar qiejt dhe Tokn, e un assesi nuk jam prej idhujtarve. nuk ka dyshim se namazi im, kurbani (dhe dhurimi im), po ashtu e tr jeta ime dhe vdekja ime jan vetm pr Allahun, Krijuesin e gjith botve. Atij nuk lejohet ti bhet idhujtari, e pr kt jam i urdhruar dhe un jam prej t parve q dorzohem dhe jam mysliman. o Zoti im, prej Teje dhe pr Ty, kt kurban e ther me nijetin pr veten time (nse pritet pr dik tjetr, - pr filanin) dhe pr familjen e Muhamedit dhe pr Ymetin e tij. llojet e kurbanit n varsi nga fakti se pr far arsye pritet, kurbani sht i shumllojshm: Kurbani UDHIJE (i sakrifics); Kurbani HEDJ (i dhurats n shenj adhurimi); Kurbani nEDHR (i prbetimit); Kurbani AKIK (i mburojs); Kurbani i VASIJETIT (i porosis).

Tefsir 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

33

komentimi i kaptins el-mulk 10

sabri bajgora thuaj: m tregoni, pra, nse allahu m merr shpirtin mua dhe atyre q jan me mua, ose na mshiron, kush do ti mbroj jobesimtart prej nj dnimi t mundimshm? thuaj: ai sht Mshiruesi, atij i kemi besuar dhe vetm tek ai jemi mbshtetur, kurse ju do ta kuptoni se kush sht njmend ai i humburi!. thuaj: m tregoni, nse uji juaj humbet n thellsi, kush do tju sjell uj mbitoksor (burimi)? (el-mulk, 28-30) lidhmria e ktyre ajeteve me ato paraprake to ajete kan nj lidhmri t ngusht me ato paraprake, sepse jan nj vazhdim i Thirrjes drejtuar idhujtarve, q t ndaleshin nga arroganca dhe kryenesia e tyre pr t pranuar Dritn e Udhzimit. Allahu xh.sh. n ajetet paraprake u solli shum argumente lndore, q ata i vrojtonin pr do dit, ndrkoh q edhe kto ajete n vazhdim jan n t njjtn frym. Kjo sure prfundon me ajetin, i cili u drejtohet idhujtarve me nj pyetje konkrete: A thua kush do tua sjell ujin q buron nga toka, nse Allahu e urdhron at q t humbas n thellsit e saj?! koment: 28. thuaj: m tregoni, pra, nse allahu m merr shpirtin mua dhe atyre q jan me mua, ose na mshiron, kush do ti mbroj jobesimtart prej nj dnimi t mundimshm? Idhujtart mekas, krahas vuajtjeve shpirtrore dhe fizike q u shkaktonin Muhamedit a.s. dhe besimtarve, pr do dit i mallkonin ata, duke shpresuar n shkatrrimin e tyre. ky ishte niveli i tyre m i ult njerzor, sepse ata, n vend q ta pranonin kt Drit t Allahut, t ciln ua ofronte Pejgamberi a.s., at e mallkonin dhe luteshin pr vdekjen e tij sa m shpejt. Madje, n nj faz t mvonshme, pak para hixhretit, ata kishin planifikuar edhe ta vrisnin Resulullahun s.a.v.s., por Allahu ua kishte asgjsuar at intrig t tyre djallzore, duke e urdhruar Pejgamberin a.s. q po at nat t komplotit, t merrte rrugn e hixhretit n medin. Pikrisht pr kt arsye, Allahu xh. sh. e urdhroi Pejgamberin e Tij q

tu drejtohej atyre me kto fjal: Po qe se Allahu do t ma marr shpirtin e do t m vdes mua dhe besimtart q po m pasojn, a thua kush do tju mbroj ju nga dnimi i tmerrshm? far do t prfitonit, o ju t mjer nse Allahu i vdes t Drguarin e Tij dhe besimtart? A thua kush m do tju ftoj n udhzimin e drejt? Ky ajet, pra, ua bn me dije idhujtarve se nuk jan t vetdijshm se prania fizike e t Drguarit a.s. n mesin e tyre, ishte mshir, sepse ai simbolizon dritn e udhzimit, paqen dhe qetsin shpirtrore. n ajetin 33 t sures El-Enfal: Po Allahu nuk do ti dnoj ata, derisa ti (Muhammed) je n mesin e tyre..., shohim nj mesazh t qart pr jobesimtart dhe idhujtart mekas, t cilve pothuaj u jepej nj mundsi e re q t mos e mundonin t Drguarin e Allahut e as ta mallkonin, duke shpresuar vdekjen e tij, por do t ishte m mir t logjikonin drejt e ta ndiqnin at n besimin e vrtet se Allahu sht nj, dhe sht Zotrues i vetm i ktij Universi. 29. thuaj: ai sht Mshiruesi, atij i kemi besuar dhe vetm tek ai jemi mbshtetur, kurse ju do ta kuptoni se kush sht njmend ai i humburi! I Lartmadhrishmi e urdhroi t Drguarin e Tij, q ti vinte n dijeni idhujtart se e besuan Allahun apo jo, e pranuan t Drguarin e Tij apo jo, - Ai prapseprap sht Zot i Vetm i ksaj gjithsie, sht i Gjithmshirshm, Atij I kemi besuar dhe vetm tek Ai mbshtetemi. Por, kur t ballafaqoheni me t vrtetn, u thot,

34

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 Tefsir

- ather do t jet von pr ju, q t riktheni at q keni humbur. E ajo q kishin humbur ata prgjithmon, sht jeta e prhershme-Ahireti. M nuk do t ket rast tjetr pr prmirsim. M nuk ka kthim mbrapa, por ose prjetsi n xhennet pr besimtart, ose prjetsi n xhehenem pr pabesimtart. Vetm ather, o ju q mohuat Allahun dhe t Drguarin e Tij, do ta kuptoni se kush ishte n lajthitje t vrtet! 30. thuaj: m tregoni, nse uji juaj humbet n thellsi, kush do tju sjell uj mbitoksor (burimi)? Uji sht burim i jets pr do qenie t gjall n Tok. Uji, krahas ajrit, sht nj komponent i pazvendsueshm pr njerzit, kafsht dhe bimsin e ksaj toke. Allahu xh.sh. n Kuran thot: ...dhe ujin e bm baz t jets s do sendi (El-Enbija, 30) T prmendurit e ujit n kt ajet, i cili, me lejen e Allahut mund t humbas n thellsit e toks, nuk sht i rastsishm dhe as pa nj qllim t caktuar. sht i njohur fakti se sa vlen edhe nj pik e vetme uji pr banort e vendeve shkretinore, ku thatsia e madhe mbretron pothuajse gjat gjith vitit. npr vende t tilla, si sht Hixhazi, ku uj t pijshm ka pak dhe gjendet me vshtirsi, nj pik uji vlen sa ari. mu pr kt arsye, i madhrishmi dshiron q tua trheq vrejtjen idhujtarve q t jen mirnjohs ndaj Tij, sepse u ka dhuruar uj me bollk. A nuk ishte n fqinjsi t Qabes burimi i Zemzemit, i cili pr shekuj me radh ua kishte shuar etjen atyre, nj burim q vazhdon edhe sot e ksaj dite t rrjedh pandrprer dhe t freskoj haxhinjt nga tr bota... Tr kt mshir e begati q Allahu xh.sh. e derdhi mbi banort e Hixhazit, e bri pr shkak se nga gjiri i atij populli do t lindte m i madhi i pejgamberve, krijesa m e lavdishme Muhamedi a.s.. ndrsa idhujtart, t cilt pak para lindjes s Muhamedit a.s., Allahu xh.sh. i shptoi nga Ebreheja dhe ushtart e tij, tash ishin pozicionuar ashpr dhe vendosmrisht kundr Pejgamberit t mshirs. E kjo sure madhshtore, n t gjitha ajetet e saj, prmban aq shum argumente lndore, t cilat do t duhej t nxisnin mendjet e mjegulluara t idhujtarve pr t besuar n Allahun Fuqiplot, i Cili krijoi do gj dhe i Cili u premtoi besimtarve xhenete, nn t cilt rrjedhin lumenj q gurgullojn me uj t pastr, q sjellin qetsi e knaqsi shpirtrore. El-Erzekiu n veprn e tij Ahbar Mekkeh prcjell nj transmetim se fisi xhurhum, pasi u kishte mundsuar Allahu pr nj koh t gjat t kishin kujdestarin mbi burimin e Zemzemit, ata me veprat e tyre t shmtuara prdhosn shenjtrin e Qabes dhe t ktij burimi, kshtu q Allahu xh.sh. e humbi pr nj koh kt

burim n thellsit e toks, e ata u nnshtruan ushtarakisht nga fisi Huzaa. Ky burim i Zemzemit mbeti i fshehur e i pazbuluar nga askush derisa at, me dshirn e allahut, do ta rigjente Abdul Mutalibi, nga fisi Kurejsh, gjyshi i Pejgamberit ton, Muhamedit a.s.. Megjithat, le t sjellim disa ajete kuranore q flasin pikrisht pr mrekullit e ujit, mrekulli q ln gojhapur edhe mendjet m t ndritura njerzore. allahu xh.sh. thot: A nuk e sheh se Allahu lshon uj nga qielli dhe at e shprndan n tok npr burime, mandej me t mbijn bim llojesh e ngjyrash t ndryshme, pastaj ajo thahet dhe ti e sheh t zverdhur dhe pastaj e bn at t shkrift. Ska dyshim se n kt ka argument pr t zott e mendjes. (Ez-Zumer, 21) Ky ajet flet pr nj proces zinxhiror q zhvillohet n natyr, me lejen e Allahut, duke filluar nga shiu q bie i pastr nga qielli, e i cili gjallron do gj mbi siprfaqen e toks. Ky uj mbush burimet e toks, lumenjt dhe detet. ndrsa, dihet se m pastaj, nn ndikimin e rrezeve t diellit, nj pjes e ktij uji avullohet dhe ai kondensohet n re pr tu shndrruar srish n uj (shi)... Allahu xh. sh. sht ai q e ruan Ujin n kt tok me an t proceseve t ndrthurura: tokqiell, sepse, po ta humbiste kt uj, ather nuk do t kishte m jet n planetin Tok. Pastaj i Lartmadhrishmi, n nj ajet tjetr, thot: ne lshuam me mas uj nga qielli dhe at e prqendrojm n tok. Po ne kemi mundsi edhe ta humbim at (ujin). (El-Muminun, 18) nga ky ajet kuranor, msojm se Allahu xh.sh. lshon uj (shi) nga qielli, n mas, sepse, po t ndodhte ndryshe, do t shkaktoheshin prmbytje prmasash katastrofike, t cilat do ta pamundsonin jetn njerzore. Pas rnies s ktij shiu n tok, nj pjes e ktij uji prqendrohet dhe

Tefsir 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

35

- Allahu sht i Plotfuqishm pr do gj dhe, nse Ai do, mund t ndrroj edhe rrjedhjen e ujit a t lumenjve, ose edhe mund ti zhduk n thellsit e toks, si pasoj e arrogancs dhe mendjemadhsis s njerzve mosmirnjohs. n vend t prfundimit: Kaptina El-Mulk sht vrtet nj kaptin madhshtore, e cila, ashtu edhe si shihet nga shum hadithe t Pejgamberit a.s., ka merituar interesimin e myslimanve, dhe sidomos t dijetarve, t cilt e kan komentuar. Kjo sure q n ajetin e par fillon me madhrimin dhe lartsimin e allahut t Plotfuqishm, i Cili ka krijuar kt ekzistenc, ka krijuar vdekjen dhe jetn, ka krijuar shtat qiej ... etj., ndrkoh q fundi i saj flet pr nj mrekulli tjetr t Krijuesit Ujin, i cili sht burim i jets pr qeniet e gjalla t ksaj toke. Tr kt kaptin e prshkon nj frym e Thirrjes hyjnore, prplot argumente t pakontestueshme pr mendjet e turbulluara t idhujtarve mekas, ndrkoh q t njjtat argumente vlejn edhe sot pr t gjith ata skeptik dhe mohues t Allahut si Krijues t ksaj gjithsie. T gjitha kto paralajmrime argumentuese, i gjith ky rrugtim npr ajete mahnitse, her t shpien n horizontet m t largta t arritshmris, e her t nxisin t thellohesh n greminat m t skajshme t mendimit t arsyeshm, duke qen secili ajet kaptin dhe argument n vete. Ajetet e ksaj sureje shpeshher t rrmbejn e t shpien n nj bot t panjohur e t padukshme pr shikimet tona, e ndonjher edhe n botn e dukshme, pr t trhequr vrejtjen se edhe gjrat q i shohim, jan shenja t Allahut pr njerzit, q zemrat dhe mendjet e tyre t shkrihen n kto val imanore. Ajetet e ksaj sureje u ngjajn shigjetave q synojn cakun shum m t largt, duke ar para vetes pengesat dhe duke zbuluar bot t reja. Kto ajete prmbajn kshilla t ngrohta e t forta, t cilat jan themele t ngrehins s fort islame n ndrgjegjen njerzore, e n t njjtn koh manifestojn fuqishm Fuqin Absolute t allahut xh.sh.. nga kjo sure kuptojm se mbizotrimi I takon absolutisht vetm Fuqiplotit, i Cili na sprovon me vdekje dhe jet, para ringjalljes dhe marrjes n Llogari. Prsosmria I takon vetm Krijuesit, i Cili e ka br kt bot djep tonin, q ne tI jemi mirnjohs prjetsisht, na ka sjell rrskun dhe na ka mundsuar q ti jetojm ditn tona n kt bot duke u shkrir n mblsin e besimit. Lidhmria jon me Krijuesin sht aq e fort, saq do vuajtje dhe sakrific n lartsimin e Fjals s Tij, sht e leht dhe e dashur. Zemrat tona pulsojn me kt dashuri pr Allahun Fuqiplot e t Gjithmshirshm, sepse vetm tek Ai sht kthimi yn... Knaqsia e Tij ndaj nesh sht caku dhe synimi yn prfundimtar... (Fund)

depozitohet n thellsit e toks. sht mrekulli n vete edhe filtrimi i ktij uji npr shtresat shkmbore, i cili pastaj me forc gufon nga shkmbinjt, duke krijuar ujvara dhe burime, q magjepsin syrin dhe knaqin shpirtin me rrjedhn e tyre. I Lartsuar qoft Allahu n Madhrin e Tij! Porosit e ktyre ajeteve: - Ai q ngrihet kundr Allahut, duke qen arrogant e mendjemadh, do t ket prfundim t keq n kt bot, e prfundim edhe m t tmerrshm n ahiret. - Kufri, as n t kaluarn e as tash, nuk pran s pushuari n luftn ndaj besimtarve. ndrrojn vetm mjetet e metodat, po qllimi mbetet i njjt. Megjithat, Imani i paluhatshm n Allahun, besimtart i forcon q t durojn t gjitha vuajtjet e mundimet, pr t arritur knaqsin e allahut. - Thirrsin n rrugn e Allahut, pr asnj ast nuk bn ta kaploj pesimizmi e as mendimi se misioni i tij mund t dshtoj, prderisa ai mbshtetet n Allahun me sinqeritet t plot. - Ai q mbshtetet n Allahun xh.sh., ai do t jet gjithmon nn kujdesin e Tij. - Imani dhe mbshtetja n Allahun jan drit dhe shptim. - Kto ajete jan nj argument i qart se jobesimtart-idhujtart jan n humbje t qart, kurse Ahireti do t jet arena ku do t shprfaqet mjerimi i tyre i prjetshm. - Uji sht nj prej nimeteve dhe begative m t mdha q u ka dhuruar njerzve Allahu xh.sh., prandaj ne duhet tI jemi mirnjohs Atij duke E falnderuar e madhruar. - Jeta jon mbi kt tok varet nga uji, prandaj - t meditosh rreth ktij fakti dhe tI prulesh Allahut, sht obligim yni njerzor. - Ruajtja e ujit nga Allahu n deponit shkmbore, filtrimi i tij dhe gufimi i tij nga thellsit e toks, jan nj argument i madh pr ata q logjikojn rreth fakteve t krijimit.

36

ShT E VRTET SE All-llAhU DhE ENGJJT E TIJ ME MADhRIM E MShIROJN pEJGAMbERIN. O JU Q KENI bESUAR, MADhROJENI pRA AT (DUKE RN SAlAVAT) DhE pRShNDETENI ME SElAM
(El-AhzAb, 56)

All-llAhUMME SAl-lI AlA MUhAMMEDIN VE AlA AlI MUhAMMED KEMA SAlEJTE AlA IbRAhIME VE AlA AlI IbRAhIME INNEKE hAMIDUN MExhID, All-llAhUMME bARIK AlA MUhAMMEDIN VE AlA AlI MUhAMMED KEMA bAREKTE AlA IbRAhIME VE AlA AlI IbRAhIME INNEKE hAMIDUN MExhID, O AllAh ShpTOJE MUhAMMEDIN DhE FAMIlJEN E MUhAMMEDIT AShTU SI ShpTOVE IbRAhIMIN DhE FAMIlJEN E IbRAhIMIT SE ME T VRTET TI JE I lAVDRUAR E I FAMShM. O AllAh bEKOJE MUhAMMEDIN DhE FAMIlJEN E MUhAMMEDIT AShTU SI bEKOVE IbRAhIMIN DhE FAMIlJEN E IbRAhIMIT SE ME T VRTET TI JE I lAVDERUAR DhE I FAMShM.

pJESA ShKENCORE 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

37

islami pr vetvrasjen?*
Mr. Naim trnava, Myfti i Kosovs ata q nuk jan t interesuar pr ngjarjet q ndodhin rreth tyre, prderisa ato t mos ndikojn drejtprdrejt n jetn e tyre, jan t zhveshur nga largpamsia pr t mbshtetur bujarin, vllazrimin, miqsin, ndershmrin dhe shrbimin q feja u krkon njerzve q t ofrojn. jat jets s tyre, kta njerz prpiqen t knaqin egot e veta duke shprdorur n mnyr t rndomt mjetet e tyre, pa pasur aspak kujdes pr krcnimet q krcnojn njerzimin. Sidoqoft, n Kuran, Zoti lvdon moralin e atyre q prpiqen me mish e me shpirt pr t sjell mirsi n vendin ku jetojn, dhe jan t interesuar pr ngjarjet q ndodhin rreth tyre. Myslimani duhet t jet nj njeri q pajtohet me urdhresat e Zotit dhe prpiqet me shum kujdes pr t jetuar sipas moralit kuranor, paqes dhe harmonis. Kurani shprehet: Punoni pun t miramos krkoni t shkaktoni mizori n tok! Zoti nuk i do mizort.( 16: 76) nj mysliman nuk mund t qndroj indiferent pr ka ndodh rreth tij dhe nuk mund t pranoj kurr mendimin se asgj nuk ka rndsi prderisa t mos i shkaktoj dm atij, sepse ai I sht nnshtruar Zotit, sht mkmbs i Tij dhe ambasador i s mirs. Ardhja n Mitrovic pr t debatuar pr fenomenin e vetvrasjes para ksaj mase t nderuar, kur n pjesn tjetr t Mitrovics gjendja sht e tendosur, vetvetiu na bn t msojm se dika e rndsishme po ndodh n shoqrin ton n raport edhe me vetvrasjen. n fen Islame vetvrasja konsiderohet nj prej mkateve m t mdha. I Madhi Zot krijoi vdekjen dhe jetn, prandaj sht kompetenc e Zotit xh. sh. kohzgjatja e jets mbi siprfaqen e toks. Allahu xh. sh. thot: Vrtet Allahu sht Ai i Cili krijoi vdekjen dhe jetn pr tju sprovuar se kush prej jush sht m veprmir. Pra Kurani urdhron pr vepra t

mira dhe largimin nga veprat e liga, e nj vepr e lig dhe e ndaluar n Islam sht vetvrasja. Burimi hyjnor i Islamit sht Kurani q mbshtet konceptet e moralit, dashuris, mshirs, prkushtimit, sakrifics, tolerancs dhe paqes. nj mysliman q i zbaton si duhet kto parime n jetn e tij, sht nj njeri i sjellshm, i drejt, i besueshm dhe me t sht e leht t krijojm marrdhnie t mira. Ai reflekton dashuri, respekt, harmoni dhe knaqsi te t gjith ata q jetojn pran tij, ai nuk vret dhe as nuk vetvritet, dhe largohet nga t kqijat, ngase sht i pajisur me bindje t thell pr prgjegjsin para Zotit. Kurani krkon paqe nga njeriu edhe me veten e tij, duke i br me dije se begatit e dhuruara nga ana e Allahut, jan begati e veori q duhen vlersuar e respektuar nga njeriu. vetvrasja, ska qen dukuri tek shqiptart Prandaj problemi ky i njeriut, sipas mendimit tim, sht paqja me vetveten, gatishmria pr t jetuar n paqe me veten dhe me t tjert. Vetvrasja konsiderohet akt mizor, q kryhet kur njeriu humb arsyen dhe nuk e ka m n mbikqyrje vetn e vet, po at e udhheq fuqia negative deri n at mas, sa ti bj keq edhe vetes s vet. E n raport me prgjegjsin q do ta kemi para Zotit, allahu xh. sh. thot: Ve kemi krijuar njeriun n formn m t mir. Megjithat, dukurin e vetvrasjes e gjejm pothuajse tek t gjith popujt e bots, mirpo jo edhe t kuptuar e t komentuar njsoj. Vetvrasja tek shqiptart, n krahasim me popujt e tjer apo

38

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 Aktuale

me vendet e tjera, mund t themi se nuk ka qen dukuri; ka pasur raste t rralla tek shqiptart t dukuris s vetvrasjes. Pas lufts s fundit n Kosov, kan ndodhur mjaft raste t vetvrasjes, po edhe t vllavrasjes, dukuri q n parim jan kundr natyrshmris s krijimit t njeriut. E pra njeriu nuk ka asnj t drejt ti bj keq vetes dhe aq m pak t tjerve. Kjo sht vrtet nj dukuri q krkon t ndalemi e t diskutojm dhe t meditojm rreth shkaqeve, motiveve dhe mnyrave t trajtimit t ksaj dukurie. Allahu xh. sh. n Kuran ka thn : o ju q besuat, mos e prvetsoni pasurin e njri-tjetrit n mnyr t palejuar, prpos tregtis n t ciln keni pajtueshmri n mes jush, dhe mos mbytni veten tuaj (duke mbytur njri-tjetrin). Vrtet Allahu sht i mshirshm pr ju. Ktu para jush do t prmend disa shkaqe q ndikojn dhe shtyjn individin q t marr nj vendim pr vetvrasje, dhe t diskutoj mnyrn e paksimit t rasteve apo gjetjen e ilait efektiv pr vetvrasjen. Edhe pse harxhohen fonde t shumta pr ta luftuar kt dukuri, fatkeqsisht ajo sht n rritje. nga hulumtues t shumt t ktij fenomeni, thuhet se 90 % e rasteve nodhin pr shkak t rregullimeve psikologjike, t cilat shoqrohen me situata t ndryshme, dhe njeriu humb arsyen, kriterin, etikn dhe shpresn, q kishte m prpara. Prdorimi i substancave narkotike e alkoolit, traumat, streset, mosgatishmria pr tu ballafaquar me sfidat e jets, - jan disa nga shkaqet t cilat e ojn njeriun n marrjen e nj hapi pr ti shuar jetn vetes. Vetvrasja sht nj nga mkatet e mdha n Islam. Vetvrasja sht mkat m i madh se vrasja e dikujt tjetr, pra, nse dikush vret nj person tjetr, bn nj mkat m t vogl sesa t vras veten e tij. Pr kt arsye, dijetart islam kan rn n kundrshtime n lidhje me faljen e xhenazes s atij q vetvritet. Ky kundrshtim ekziston vetm pr vetvrassin, po jo edhe pr vrassin, pr t nuk ka nj kundrshtim t till, pra vrassit i falet xhenazja. Pejgamberi a.s. ka theksuar n shum hadithe se vetvrasja sht nj mkat i madh. Pejgamberi a. s. u thot shokve t tij: Qndroni larg shtat mkateve shkatrruese pr njeriun. Shokt i than, o i Drguar, cilat jan ato shtat mkate? Pejgamberi a. s. tha: Shirku ndaj Allahut xh. sh., vrasja dhe vetvrasja, ngrnia e pasuris s jetimit, arratisja nga lufta, shpifja pr zina pr gruan e ndershme. (Transmeton Buhariu nga Ebu Hurejreh; 3/1017, nr:2615, dhe Muslimi 1/92, nr:89) Dnimi i personit q ka vrar veten i jepet n mnyrn e vetvrasjes, nse ai e ka vrar veten me thik, ather n xhehenem do t dnohet n at mnyr. E kush mbyt veten e tij n kt bot me uj ose me litar, n at bot do t ndshkohet po n at mnyr.

n momentin kur ndodh problemi, njeriu kujton se kjo bot bhet e padurueshme, mirpo, kur kalon nj koh pas ksaj ngjarjeje, njeriu arrin t kuptoj se ai problem q i ka ndodhur m par, nuk ka qen dhe aq i padurueshm sa t vetvritet. do lloj problemi me koh kalon dhe dhimbja e njeriut lehtsohet. Urtsia e durimit n momentin e fatkeqsis sht q njeriu pas nj kohe t kuptoj se nuk ka qen fundi i bots pse i ka ndodhur ai problem. Ilai shrues pr kt smundje sht bindja e drejt fetare n raport me Krijuesin. Besimtari nuk e l veten t shtypet nn ndjenjn e pashpres ndaj zgjidhjes s problemit ose t zgjedh vetvrasjen si zgjidhje t vetme t problemit. Shumica e dijetarve n lidhje me vetvrasjen kan rn n nj mendim se personi q vetvritet, nuk del nga feja dhe atij gjithashtu i falet edhe namazi i xhenazes. Imam Ebu Hanife dhe imamt tjer jan t mendimit se vetvrassit i falet xhenazja, por nuk i falet nga i pari i vendit, po mund ti falet nga dikush tjetr prej besimtarve. Pra n mesin e myslimanve vetvrasja sht mkat i madh e veprim i ndaluar rreptsisht,

Aktuale 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

39

dhe konsiderohet nj akt i shmtuar e i urryer. ndrkaq, ka vende ku vetvrasja konsiderohet nj akt i nderuar, i lavdruar, nj vepr pr tu krenuar, si sht p.sh. Japonia e ndonj vend tjetr. Japonezt besojn q vetvrasja sht nj zgjidhje krenare e problemeve t pazgjidhura. Edhe pse disa vende e kultura e pranojn vetvrasjen, t shumtn e rasteve ajo konsiderohet si nj akt i mjer pr dalje nga nj situat e vshtir Mbi nj milion njerz bjn vetvrasje brenda nj viti, kjo do t thot se vetvrasja n prmasa botrore z vendin e dhjet si shkaktar i vdekjes. Sipas organizats Botrore t Shndetsis, 40 % e vetvrasjeve ndodhin n Japoni, Indi dhe kin. ndrsa n shtetet e Bashkuara t Ameriks shkalla e vetvrasjes sht rritur n dekadn e fundit, n veanti ndrmjet viteve 1999-2005, n mesin e t bardhve, t moshs 40-64 vje. Krahas problemeve t shumta, kjo dukuri shoqrore me prmasa shqetsuese, sht e prhapur edhe n Shqipri, si nj vend n tranzicion. Po t kemi parasysh statistikat zyrtare t policis, bhet fjal pr rreth 200 vetvrasje n vit, nj numr q tejkalon numrin e krimeve t ndryshme. Po statistikat e policis tregojn po ashtu nj rritje t numrit t rasteve t vetvrasjeve dhe tentimvrasjeve edhe n Kosov. T dhnat e policis s Kosovs thon se gjat vitit 2009 jan raportuar 60 raste vetvrasjesh dhe 255 tentime t vetvrasjeve. n mesin e shoqris son shtrohet nj pyetje shum e madhe: Pse n t kaluarn e afrt n popullin ton kishte shum pak vetvrasje?!!!, e tash, fatkeqsisht, trendi i vetvrasjeve sht n rritje. Sot, kur kombi shqiptar merr frym m lirshm se para 20 vjetsh, si n Shqipri e kosov, ashtu dhe n maqedoni e n treva t tjera, kur sht shum m i arsimuar, kur gjendja ekonomike sht m e mir, - numri vetvrasjeve sht n rritje shum t shpejt. Kjo gjendje sht alarmante, shqetsuese , ngase pas lufts pr do jav n Kosov kemi nga nj t vetvrar, ka do t thot se kjo shoqri, kto institucione duhet t punojn edhe m shum n zvoglimin apo parandalimin e ktij fenomeni. Mendoj se ilai-bari shrues pr kt smundje sht bindja e drejt fetare n raport me Krijuesin, bindja mbi prgjegjsin q duhet t japim para Zotit, pra pajisja e bollshme me edukat e moral t lart fetar kishte pr ta zvogluar kt dukuri n mesin e kombit ton. Bazuar n kt dukuri t shmtuar dhe shum dukuri t tjera negative, sht m se e nevojshme q msimet fetare t zbatohen n shkollat publike, n mnyr q t rinjt t pajisen drejtprdrejt me njohuri fetare, t cilat do t ndikojn q ata t largohen n mas t madhe nga dukurit negative, sikurse edhe nga ky akt i shmtuar e mizor pr ti shuar jetn vetvetes. Kurani, urdhron q t gjith njerzit,

madje t gjitha krijesat, duhet t trajtohen me mshir, madje duke krahasuar shuarjen e nj jete me shuarjen e jetve t njerzve n prgjithsi. Allahu thot: Kush vret ndoknd q ska vrar njeri ose q nuk ka br rregullime n tok, sht sikur t ket vrar t gjith njerzit. Dhe nse dikush shpton nj jet, sht sikur t ket shptuar jetn e tr njerzve. (5:32) Ditn e hn, m 20 shtator t ktij viti po shkoja pr Shqipri. n nj prej gazetave tona t prditshme at dit lexova nj artikull shum shqetsues, shkruar nga nj gazetar italian, i cili pasqyronte gjendjen n Shqipri dhe fenomenin e hakmarrjes. Ai shkruante se brenda 20 vjetsh n Shqipri vetm pr gjakmarrje jan vrar mbi 20 mij shqiptar(!). ndaluam gjat rrugs n nj restorant n t hyr t Tirans pr t drekuar. n televizorin prball, pas pak minutash, dgjuam nj lajm tmerrues: Babai vrau t birin. Pas pak minutash lajmin tjetr: I fejuari vret t fejuarn shtatzn e m pas vret edhe veten... Dhe m tutje lajme t tjera: n nj aksident n rrug vdiq nj dhe u plagosn tre veta... nga pakujdesia me energjin elektrike, vdes nj person... Brenda vetm nj ore shtat t vdekur! Me t arritur n Tiran, lajmi tjetr: Ekzekutohet me breshri plumbash nj i ri n Durrs... Vrtet nj gjendje alarmante, e cila troket n ndrgjegjen e do shqiptari. Po numri i vllavrasjeve dhe vetvrasjeve edhe n Kosov sht alarmant, prandaj duhet br dika pr t ndryshuar kt gjendje, pr t parandaluar vllavrasjet dhe vetvrasjet dhe dukuri t tjera t shmtuara n shoqrin son. nuk mund ti ikim prgjegjsis e t qndrojm spektator pasiv pr gjith kto q ndodhin n mesin ton. kurani nuk prmend dnim m t rnd pr asnj lloj krimi tjetr q kryhet qllimisht, sesa pr at q vret ndonj t pafajshm. Allahu xh. sh. thot: Kush mbyt nj besimtar qllimisht, dnimi i tij sht xhehenemi, n t cilin do t jet prgjithmon. Allahu sht i hidhruar ndaj tij, e ka mallkuar dhe i ka prgatitur dnim t madh. (4: 91) Islami sht nj fe q i sht shpallur njerzimit me qllimin pr ti dhuruar nj jet paqsore, nprmjet s cils t pasqyrohen n tok mshira dhe bamirsia e pafund e Zotit. Zoti i urdhron t gjith njerzit pr moralin islam, nprmjet t cilit mshira, bamirsia, paqja dhe toleranca mund t bhen pjes e jets n t gjith botn. n suren Bekare ajeti 208, Zoti u drejtohet besimtarve si vijon: o ju q besuat, hyni trsisht ne Islam (paqe)! Mos ndiqni gjurmt e djallit! Ai sht, pa dyshim, armiku juaj i hapur.
* Kumtes e mbajtur n Mitrovic, m 29.9. 2011, n tribunn e organizuar nga KBI n temn Vetvrasja dukuri shqetsuese n vendin ton.

40

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 Ekonomi Islame

teoria dhe llojet e pasuris (el-mal)

dr. islam hasani Hanefit pasurin e prkufizojn si dika q mund t posedohet dhe q prdoret tradicionalisht nga njerzit dhe sht e dshiruar nga natyra njerzore e ka mundsi t depozitohet dhe mund t prdoret kur t jet nevoja. asuria luan nj rol t rndsishm n jetn njerzore. Gjithashtu sht e renditur n mesin e pes gjrave parsore q jan edhe objektiv i Sheriatit pr ti mbrojtur. Prandaj nuk sht e mundur t determinohen prjetsisht kufijt e pasuris. Koncepti i pasuris sht n zgjerim t vazhdueshm, n mnyr q t prfshij t gjitha format e pasuris. n kohn moderne koncepti i pasuris sht i zgjeruar edhe n pasurin intelektuale, patente, t drejtn e autorit, informacione konfidenciale dhe sekrete t tregtis. Ekzistojn mendime t ndryshme n mes t dijetarve dhe shkollave juridike rreth shtjes se cili sht prkufizimi m i sakt se sht pasuria.1 Prkufizimi i pasuris Fjala mal (pasuri) dhe t tjera me kt kuptim, jan prmendur shum her n Kuran dhe n fjalt e Pejgamberit a.s., por ato nuk prcaktojn n mnyr specifike se sht kuptimi i saj. shtja se n se konstituon fjala mal, sht ln n traditn dhe prdorimin e zakonshm t popullit. n aspektin gjuhsor, fjala mal prfshin t gjitha gjrat q mund t fitohen, posedohen dhe pronsohen. Pronsia mbi disa gjra mund t bhet vetm ather kur ato jan fituar dhe poseduar. Gjuhsisht, gjrat q nuk jan n posedim ose q mund t mbahen, nuk duhet t konsiderohen pasuri, pr shembull, ajri, nxehtsia e diellit, drita e diellit a e hns. njsoj me kto: dituria, shndeti, nderi, inteligjenca etj., sipas ksaj rregulle, nuk duhet t konsiderohen pasuri, sepse nuk mund t posedohen dhe jan abstrakte. Shpezt n qiell, peshku n det, ose

mineralet e pazbuluara n thellsi t toks, - nuk konsiderohen pasuri derisa t posedohen dhe t mbahen n pronsi. Edhe m tutje, q t konsiderohet dika pasuri, duhet t ket mundsi shfrytzimi t saj pr t mir n pajtueshmri me rregullin e prgjithshm t pranuar n tradit. Gjerat, si jan, ngordhsirat, t kalburat dhe ushqimi i helmuar, prej t cilave nuk ka dobi, nuk jan pasuri. njsoj me kto, kur dika nuk arrin nj vler t konsiderueshme, si p.sh. nj pik uj, nj kokrr grur a oriz nuk konsiderohet pasuri, sepse prej tyre (nga ajo sasi) nuk mund t ket ndonj dobi. nse dika sht braktisur nga t gjith, nuk mund t konsiderohet pasuri, mirpo ndodh q dika t braktiset nga dikush po jo nga t gjith e ajo ende mund t konsiderohet pasuri prderisa t ket nj vler pr at q nuk e ka braktisur. Pr shembull, gazetat e prdorura, shishet e ndryshme, hekurinat etj. mund t braktisen nga disa, sepse atyre nuk u duhen m, por dikujt tjetr i duhen pr riciklim apo ndonj prdorim tjetr dhe ato gjra mund t konsiderohen pasuri pr ata njerz q i posedojn dhe i marrin n pronsi.2 Disa gjra konsiderohen pasuri pr jomyslimant, por jo edhe pr myslimant, p.sh., alkooli dhe mishi i derrit. Prderisa nuk u lejohet myslimanve ti prdorin ato dhe nuk mund t nxjerrin ndonj dobi prej tyre, ato nuk konsiderohen pasuri pr ta. Duhet t jet patjetr dika dobia e s cils sht e lejuar n Islam. Me fjal t tjera, duhet t jet e dobishme sipas rregullave t Sheriatit.

Ekonomi Islame 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

41

dallimet e shkollave juridike n lidhje me prkufizimin e pasuris Hanefit pasurin e prkufizojn si dika q mund t posedohet dhe q prdoret tradicionalisht nga njerzit dhe sht e dshiruar nga natyra njerzore e ka mundsi t depozitohet dhe mund t prdoret kur t jet nevoja. Sipas shkollave juridike Shafii, Maliki dhe Hanbeli, t cilat prbjn shumicn e shkollave juridike, pasuria prfshin do gj q sht e lejuar dhe ka nj vler financiare, pr shkatrrimin e s cils personi bart prgjegjsi. Sipas tyre, vlera financiare prcakton nse dika sht pasuri ose jo. Ata argumentojn se, nse nj dika e caktuar, nj shrbim apo e drejta pronsore ka nj vler financiare, duhet t konsiderohet pasuri. Ata pajtohen se njerzit, nga natyra, anojn q t krkojn ti shkmbejn shrbimet me pasuri. Prkufizimi q sht br nga hanefit, sht marr si prkufizimi m i pranuar: pasuri sht nj gj q n mnyr t natyrshme sht e dshiruar nga njerzit dhe mund t depozitohet pr kohn kur t jet e nevojshme, duke prfshir pasurit e luajtshme dhe t paluajtshme.

Klasifikimi i pasuris Diskutimi rreth pasuris dhe klasifikimit t saj sht i lidhur ngusht me konceptin e kamats. Pr shembull, sht e mundur q palt n ndonj kontrat t prfshihen n kamat kur t merren me mallra homogjene, nse nuk u prmbahen rregullave t veanta. Prandaj sht shum e nevojshme t studiohen klasifikimi i pasuris dhe konsekuencat q ndrlidhen me kontrata t ndryshme.3 i. Pasuri me vler dhe pa vler Pasuria me vler prfshin do gj prdorimi i s cils sht i lejuar sipas Sheriatit, dhe gjrat q mund t posedohen e t ruhen. Pasuri pa vler sht do gj prdorimi i s cils nuk sht i lejuar dhe gjrat q nuk mund apo nuk lejohet t pronsohen. ktu mund t radhiten, pr shembull, mishi i derrit, alkooli, shpezt n qiell, peshku n det dhe mineralet derisa t jen nn tok. Validiteti i kontrats varet nga fakti nse lnda e kontrats sht pasuri me vler apo pa vler. do kontrat e prfunduar,q ka t bj me pasurin q hyn n grupin e pasuris pa vler,

42

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 Ekonomi Islame

konsiderohet e pavlefshme edhe nse kontrata si kontrat prmban t gjitha kushtet. Kjo sht pr arsye se, nse prdorimi i dikaje sht i ndaluar, edhe shitja edhe blerja e saj sht e ndaluar. Shitja e shpendve n qiell apo e peshkut n det nuk mund t bhet pr shkak t pasiguris n kontrat rreth dorzimit t mallit t shitur, prandaj do kontrat pr kt lloj pasurie sht e pavlefshme. nuk ka kompensim pr shkatrrimin e pasuris q konsiderohet e pavler, nse ajo sht n posedim t myslimanve. Sipas Ebu Hanifes, derri dhe alkooli konsiderohen pasuri pr jomyslimant, sepse ata jan t lir t praktikojn fen e tyre dhe, nse kto lejohen sipas fes s tyre, ather kjo u lejohet, dhe nse kjo lloj pasurie u dmtohet nga dikush, ajo duhet tu kompensohet. ii. Pasuri e luajtshme dhe e paluajtshme Pasuria e paluajtshme prfshin tokn dhe do gj q sht e ndrtuar prgjithmon n t, si jan ndrtesat, shtpit etj., kurse pasuri e luajtshme sht ajo pasuri e cila mund t lviz prej nj vendi n nj tjetr, q mund t jen - para, shtaz, libra, vetura, etj.. Ka opinione t ndryshme rreth disa llojeve t pasuris, nse ato duhen konsideruar pasuri t luajtshme apo t paluajtshme. Sipas Ebu Hanifes, pasuri e paluajtshme konsiderohen vetm toka, kurse ndrtesat, drunjt dhe do e mbjell n tok nuk sht pasuri e paluajtshme po ato shkojn s bashku me tokn. Pasuri t paluajtshme jan ato q mund t kalojn prej nj vendi n nj tjetr pa marr parasysh nse ato ndrrojn formn origjinale apo jo. Sipas Malikut, pasuri e paluajtshme nuk sht vetm toka por edhe ato q nuk mund t transferohen prej nj vendi n nj tjetr pa iu ndrruar forma e tyre origjinale, si pr shembull, ndrtesat dhe drunjt, nse u ndrrohet vendi, mund t dmtohen. Bazuar n kt mendim, pasurit e luajtshme mund t shndrrohen n pasuri t paluajtshme dhe anasjelltas. Pr shembull, dyert, dritaret, gypat e ndryshm apo kabllot bhen pasuri t paluajtshme nse jan t fiksuara n ndrtesa permanente. n ann tjetr, nse ndrtesa shkatrrohet, ato bhen pasuri t luajtshme dhe njsoj me kt jan edhe mineralet q, kur t nxirren nga toka apo bjeshkt, bhen pasuri t luajtshme. nj arsye pse sht i rndsishm ky klasifikim, sht situata n rast bankrotimi t kompanive apo personave t ndryshm; n raste t tilla borxhet e personit t bankrotuar paguhen duke shitur s pari pasurin e luajtshme dhe, nse kjo nuk mjafton, ather gjykata urdhron t shitet pasuria e paluajtshme pr shlyerjen e borxheve. nj arsye tjetr pr kt klasifikim ka t bj me kujdestarin pr jetimet. Kujdestarit nuk i lejohet t shes pasurin e paluajtshme t t miturit q ka nn prkujdesjen e tij, prve nse ajo bhet pr ti paguar borxhet e t miturit ose pr gjra esenciale t tij apo pr ndonj interes m t madh. Dhe pr t gjitha kto, personi

duhet t marr leje nga gjykata pr t shitur pasurin e paluajtshme t jetimit. iii. t njjtat e t ndryshmet apo homogjene dhe johomogjene Pasuri t ngjashme apo homogjene u referohet gjrave t cilat, nse shkatrrohen apo shfrytzohen, mund t zvendsohen nga nj sasi e barabart e t njjtit lloj. njsit prbrse t pasuris homogjene kan veti dhe dukje t njjt. Shembuj t ksaj kategorie jan: parat, orizi, vaji, mielli, gruri, misri, etj.. nse pasurit homogjene shiten me pesh duhet t paguhen me t njjtn pesh a njsi matse. Kto pasuri mund t shiten edhe me shkalln e kapacitetit si sht litri, me njsi matse - si sht metri, ose edhe nga numri - si p.sh. dhjetra. Pasuri t ndryshme a johomogjene jan ato pasuri me t cilat nuk gjenden n treg pasuri t ngjashme ose, edhe kur gjenden, ka dallime ndrmjet tyre. Ktu prfshihen t gjitha pasurit q nuk mund t shiten a t kmbehen me pesh apo gjatsi, si jan: toka, shtpia, shtazt, veturat e prdorura etj.. iv. Pasuri e prdorur dhe harxhuese Pasuri e prdorur sht pasuria q mbetet edhe pasi t jet prdorur (pr nj koh ose pr nj destinim), si pr shembull: toka, vetura, rrobat, librat etj.. nse ndonj pasuri mbijeton prdorimin e par, ajo pasuri konsiderohet pasuri e prdorur. Prkundrazi, pasuria harxhuese nuk mbijeton prdorimin e par dhe nuk mbetet (as vlen) m pas atij prdorimi. Pr shembull, ushqimi, uji, karburantet e ndryshme, paraja, etj., konsiderohen pasuri harxhuese. Paraja konsiderohet pasuri harxhuese edhe pse nuk shkatrrohet kur t blihet dika me t. nse nj person blen nj kompjuter, t njjtat para nuk mund ti prdor pr t bler nj kompjuter tjetr ose dika tjetr. Pasurit harxhuese jan t shumtn e rasteve pasuri homogjene dhe, kur t tregtohet me pasuris t ksaj kategorie, duhen pasur parasysh rregullat q kan t bjn me pasurit homogjene, pr t shmangur ndonj transaksion, i cili bart kamat. Pasurit harxhuse nuk mund t ofrojn ndonj prdorim t vazhdueshm pasi q ato prdoren vetm njher. Si rezultat, disa transaksione nuk aplikohen n pasurit harxhuese, pr shembull ushqimi dhe paraja, nuk mund t jepen me qira, sepse ato jan pasuri harxhuese, dhe po kshtu veprohet edhe me prodhimet e kategoris se njjt. Kto prodhime mund t jepen hua pa u kushtzuar me ndonj kusht, i cili krkon shtim, sepse kjo bie n kategorin e kamats.
(1) Muhammad Yusuf Salim, A handbook on Fiqh for Economist, Kuala Lumpur: IIUM, 2005, f.23. (2) Ibid. (3) Razali Hj nawawi, Islamic Law on Commercial Transactions, Kuala Lumpur: CT Publications, 1999, f. 21.

bota Islame 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

43

kameruni
epublika e Kamerunit si nj shtet federal, bie afrsisht n mes t Afriks Qendrore Perndimore, prkatsisht n Gjirin e Guineas. Emri i ktij shteti sht i marrur nga gurt e muar. Kamerun don t thot: Vendi i gurve t muar. Kameruni sht njra nga republikat e Afriks Qendrore Perndimore. Siprfaqja totale e vendit afrsisht arrin deri n 475.440 km2, prej saj 469.440 km2 i takojn zons toksore dhe 6 km2 i takojn zons ujore. Gjatsia e prgjithshme e kufijve toksor t vendit arrin deri n 4591 km. Republika e Kamerunit kufizohet me gjasht shtete fqinje, nga veri-perndimi kufizohet me nigerin, nga lindja me adin dhe me Afrikn e Mesme, nga jugu me Republikn e Kongos, me Gabonin dhe me Guinean Ekuatoriale, si dhe nga perndimi me oqeanin Atlantik. Terreni i Kamerunit n prgjithsi ka diversitet. Pra, n pjesn jug-perndimore t vendit terreni sht fush bregdetare, zonat qendrore jan t mbuluara me pyje, regjionet perndimore jan t prfshira me male, si dhe n ato veriore shtrihen fushat2. Pika m e ult n Republikn e Kamerunit i takon territorit t nivelit t detit, gjegjsisht n brigjet bregdetare t oqeanit Atlantik, kurse ajo m e larta bie n majet e malit Fako, e q arrin lartsin deri n 4095 metra mbi nivelin e detit3. Bazuar n t dhnat e vitit 2007, Republika e Kamerunit gjithsej ka 45-s aeroporte, 11-t prej tyre jan t asfaltuara, kurse 34 t paasfaltuara. Pr derisa Kameruni ka dalje n oqeanin Atlantik, aty ka edhe dy porte t njohura, si porti Douala dhe porti Limboh4. Republika e Kamerunit ka nj numr t konsiderueshm t institucioneve t larta arsimore.

mr. samir b. ahmeti

t dhna statistikore1: Emri ndrkombtar n anglisht: Cameroon. Emri zyrtar: Republika e Kamerunit. Sistemi i qeverisjes: Republik. Siprfaqja: 475,442 km. numri i banorve: 19.100.000 (korrik, 2009). Dendsia: 39.7 (banor n 1 km). Feja: Besime vendse (animizmi) 40%, t krishter 40% dhe musliman 20%. Kryeqyteti: Jaunde. Qytete tjera: Douala (llogaritet qyteti m i madh n vend), xherva, Merva, Bamenda, etj. Grupet etnike: Kamerunas nagdionas 31%, bantu ekuatorian 19%, kirdi 11%, fulani 10%, bantu jugperndimor 8%, nigerian lindor 7%, afrikan t tjer 13% dhe jo-afrikan m pak se 1%. Gjuht kryesore: Frnge dhe angleze (t dyja zyrtare), si dhe gjuh t tjera t shumta vendse. njsia monetare: Franku i Afriks s Mesme (1.00 xAF = 0.0015 EUR). Data e pavarsis: 1 janar 1960 (nga Franca). Fest kombtare: 20 maj 1972 (dita e Republiks). Prej universiteteve m t njohura n vend jan: universiteti Perndimor i kamerunit, universiteti douala, universiteti jaunde dhe universiteti Bamenda, etj5. JAUnDE: Si kryeqytet i Republiks s Kamerunit bie n jugun qendror t vendit, si dhe n lindje t ish kryeqytetit douala. jaunde sht qyteti i dyt m i madh n vend pas qytetit Douala. Rezultatet e statistikave rreth numrit t banorve t ktij qyteti prcaktojn afrsisht 653.670 banor, si dhe n aspektin e popullsis sht qyteti m i dendur n vend. Kryeqytetin Jaunde e themeluan gjermant n vitin 1888, ndrsa n vitin 1922 u b kryeqytet i zons, e cila ka qen e njohur si zona franceze, e q quhej Kameruni francez. Pastaj, Jaunde mbeti si kryeqytet edhe kur Kameruni francez n vitin 1960 u b shtet i pavarur me emrin Kamerun. historia e kamerunit Q nga kohrat e lashta shum fise afrikane i kishin banuar zonat e Kamerunit t sotm, historia e t cilave daton qysh para ers son. Kto fise ishin vendosur n zonat malore veriore t vendit q n shekullin e V-t p.e.s., e t cilat flisnin nj gjuh q njihej me emrin banto. Po ashtu, fiset e lartprmendura kishin ln gjurm t shumta antike dhe vegla guri, prmes t cilave nxirret edhe ekzistenca e ktyre fiseve. Zbulimi i par i Kamerunit sht br prmes eksploruesve portugez, t cilt ishin evropiant e par q arritn n zonat e Kamerunit. Pastaj, gjat periudhs ndrmjet shekujve xV-t dhe xIx-t filluan mbrritjet e shumta evropiane n kto regjione, pr t punuar n tregtin e skllevrve, ku n mnyra barbare dhe mizore mirrej nj numr i madh

44

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 bota Islame

prmes tregtis dhe karavaneve tregtare, t cilat vinin nga veriu. Kta musliman, profesion t tyre kishin tregtin dhe prgjat ushtrimit t ktij profesioni n kto regjione, ata formuan komunitete muslimane. Vlen t theksohet se, rreth prhapjes s Islamit n Kamerun ka kontribuar edhe nj numr i madh i pedagogve musliman. Feja Islame n vend vazhdoi t prparoj, deri sa pushtimi gjerman vendosi ndikimin e tij mbi Kamerunin n vitin 1302 h / 1884 m, me rast filloi edhe shtrirja e misioneve krishtere n pjesn jugore t Kamerunit. Veori e Islamit n Kamerun sht se, procesi i prhapjes s tij ka vazhduar dhe ende vazhdon npr fise t zonave t ndryshme t vendit, si ka funksionuar ky proces edhe pas lufts s dyt botrore. Thirrja islame ka deprtuar edhe n vendbanime malore n zonat perndimore t vendit. Ashtu si sht prhap thirrja islame edhe tek fiset e jugut t vendit8. klima n Kamerun mbizotron klim tropikale. n jug t vendit klima sht me lagshti, kurse n veri sht e that. Temperaturat n vend ndryshojn varsisht sipas zonave gjeografike, ku n jug temperaturat arrijn deri n 25 grad celsius, ndrsa 21 grad n zonat e larta malore, ndrkoh q rritet deri n 32 grad n veri. Sezoni i thatsis n Kamerun fillon n tetor dhe vazhdon deri n prill. Zonat m t mira pr nga klima n Kamerun jan ato me fusha t larta, q gjenden n perndim dhe n qendr t vendit9. Gjendja ekonomike Ekonomia e Kamerunit konsiderohet prej ekonomive m t mira n Subsaharn Afrikane, e cila bazohet n mallrat elementare, duke u mbshtetur n at, q zonat e vendit gzojn burimet e nafts dhe kushtet e mira bujqsore. Megjithat, Kameruni ende prballet me shum probleme serioze, e q nuk ndryshojn nga ato me t cilat prballen vendet e tjera n zhvillim, si jan sistemi i ngadalshm administrativ, mos harmonizimi i klims s prgjithshme pr biznes. Qeveria e vendit, q nga viti 1990 ka nisur shum programe, t cilat kan qen t zhvilluara nga Fondi Monetar ndrkombtar dhe nga Banka Botrore, pr t inkurajuar investimet e biznesit, pr t rritur efikasitetin e bujqsis, pr t prmirsuar bujqsin dhe pr t prfituar nga bankat vendore. FMn vazhdon t bj presion mbi Kamerunin, n mnyr q t zbatoj reforma t mtejshme, duke prfshir edhe promovimin e transparencs dhe prshpejtimin e privatizimit.
(1) Vladimir Zoto; Enciklopedi gjeografike e bots, f.106, 107. Dasara, 2007, Tiran. Amir B. Ahmeti; Atla i Bots Islame, f. 111. Logos-a, 2009, Shkup. ar.wikipedia.org (2) www.marefa.org. (3) www.muqatel.com (4) www.muqatel.com (5) http://en.wikipedia. org (6) Amine Ebu Haxher; Mewsuatu-l- Muduni-l- Islamij-jeti, f.398. Daru Usame, 2010, Aman, Jordani. www.marefa.org. (7) http://old.moheet.com/. http://www.moqatel.com (8) Amine Ebu Haxher; f.396. (9) old.moheet.com

afrikansh, q t mbaheshin n skllavri dhe m pas ti bjn ata t punojn n plantacione dhe miniera t pronarve evropian, qofshin ato n Evrop apo n Afrik. Mandej, n shekullin e xIx-t filloi konflikti evropian, pr t vendosur kontrollin mbi Kamerunin, e q prej atyre shteteve evropiane ishin Britania, Franca dhe Gjermania. Pas nj marrveshje me nj numr vendesh, Kameruni hyri nn mbrojtjen e Gjermanis, por kjo mbrojtje gjermane nuk zgjati shum dhe Gjermania pas shprthimit t Lufts s Par Botrore humbi kontrollin e saj mbi Kamerunin. Pastaj, kontrolli mbi Kamerunin kaloi nga Gjermania tek Franca dhe Britania, e q kto dy t fundit punuan pr t ndar vendin mes tyre n vitin 1922. Mandej, m 1 janar t vitit 1960 Kameruni francez fitoi pavarsin dhe u b republik e pavarur. Kurse, n zgjedhjet e shkurtit t viti 1961 popullit kamerunian t pjess britanike iu dha mundsia e zgjedhjes mes bashkimit t krahins s tyre me republikn e re - Kamerunin, apo bashkimit me nigerin fqinje, ku populli i pjess veriore i ksaj krahine vendosi ti bashkohet nigeris, ndrsa populli i pjess jugore t ksaj krahine vendosi ti bashkohet republiks s Kamerunit. Pastaj, m 1 tetor u bashkuan veriu i Kamerunit me jugun e tij dhe kshtu Kameruni u b nj shtet federal deri n maj t vitit 1972, ku u miratua kushtetuta e re dhe u b bashkimi zyrtar i t dy pjesve t Kamerunit7. historia e prhapjes s islamit n kamerun Feja Islame n zonat veriore t Kamerunit hyri n shekullin e xIV-t prmes muslimanve t fiseve arabe dhe berbere, t cilat m par jetonin n ad, e m pas u vendosn n Kamerun. Pastaj, Feja Islame n Kamerun vazhdoi t deprtoj edhe

pJESA KUlTURORE 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

45

kremtimi i Fitr-bajramit n vende t ndryshme

mr. ejup haziri
n shtetet si malajzia, brunei, indonezia e singapori, festa e bajramit njihet me emrin hari raya. atje kremtimi i Fitr-bajramit zgjat jo m pak se nj muaj. n indonezi, pr Fitr-bajram u japin rrog shtes t gjith puntorve. n malajzi dhe brunei, festa e Fitr-bajramit sht festa m e rndsishme n kalendar. estat islame jan dy: Fitr-Bajrami, q vjen si nj fllad pas kryerjes s njrs prej shtyllave t Islamit, q sht agjrimi, dhe Kurban-Bajrami, q vjen si detyrim i nj shtylle tjetr t Islamit, q sht Haxhi. Myslimant festat e tyre i kremtojn n prputhje me normat dhe konditat e fes islame. Dita e Bajramit sht dit unike pr mbar myslimant kudo q jetojn, pa marr parasysh vendin, pozitn, gjuhn, racn dhe statusin e tyre, ashtu si sht unik edhe adhurimi i tyre. T veshur me rroba t reja, t zbukuruar, t pastruar e t parfumosur, ata msyjn shtpit e Zotit pr kryerjen e namazit, e m pastaj, n mnyrn m madhshtore, i urojn njri-tjetrit Bajramin, me fytyra t gzuara e t shndritshme nga bukuria mahnitse e fests s Bajramit. Kremtimi i Bajramit sht nj ast i paharruar dhe moment i veant, q mbahet gjat n kujtesn e njerzve.

Po si kremtohet Fitr-Bajrami n vende t ndryshme t bots? kremtimi n vendin ton n vendin ton, nj kremtim i till bhet n mnyrn e formn m t mir t mundshme. Para agimit, shum njerz msyjn xhamit dhe vendet e faljes dhe aty falin namazin e sabahut, dgjojn ligjratat q mbahen enkas pr Bajram dhe pastaj falin edhe Bajramin. Pas faljes s namazit t Bajramit, ata i urojn Bajramin njritjetrit dhe shprndahen npr shtpit e tyre, ku vazhdojn ti urojn Bajramin njri-tjetrit. Pas nj pushimi npr shtpi, ata dalin e bjn bajram tek t afrmit e tyre. Kudo q t shkosh (gjat ksaj feste), n cilndo shtpi q t hysh, t presin mblsira t ndryshme e t shijshme, shumica prej tyre tradicionale - si bakllava e tespishte, e koht e fundit ndodh nj grshetim midis tradicionales dhe modernes, po, sidoqoft,

46

254 DITURIA ISlAME ShTATOR 201 Opinione

bukuria dhe gzimi jan t paprshkruara. Familjart u japin fmijve para dhe ata blejn lodra t ndryshme e gjat ktyre ditve lozin njri me tjetrin dhe prjetojn nj gzim t madh, nj gzim q vrehet qart n fytyrat e tyre t shndritshme. Zakonisht prgjat tri ditve t Bajramit njerzit tek ne shkmbejn vizita t ndryshme e t shumta sa koh q vizitat prgjat tr vitit, pothuaj i kan harruar.... sht br tradit q gjat ktyre ditve t mos harrohen njerzit q kan nevoj, dhe n forma e mnyra t ndryshme edhe t ndihmohen ata. nuk mungojn as vizita tek t smurt e tek t varfrit. Kshtu myslimant solidarizohen me njri-tjetrin, krijojn afrsi, zhdukin pengesat, thyejn barrierat, ofrojn dashuri, mirkuptim e toleranc ndaj njri-tjetrit. n vendin ton, dita e par e Bajramit sht fest zyrtare, ndonse njerzit vazhdojn t shkmbejn vizita e t bjn bajram pr s paku tri dit, por ndodh edhe m shum. Gzimi q prjetohet n ditt e Bajramit, mbetet prjetsisht n kujtesn ton. n kto dit nuk vrehen gajle, probleme dhe as pikllime; kur i shikon njerzit, sheh se t gjith i ka kapluar gzimi dhe secili sht m i gzuar se tjetri. Kshtu n kremtimin e Bajramit tek ne, tash e gjasht shekuj, vazhdon t ruhet ana tradicionale dhe knaqsia e gzimi gjat ksaj feste sht n shkalln m t lart. Bakllavaja dhe hijeshia n turqi n Turqi, tri ditt e Bajramit zyrtarisht jan dit feste dhe shkollat e institucionet e ndryshme jan t mbyllura. n ditn e par, njerzit zgjohen shum hert, i zgjojn familjet e tyre,

veshin rrobat m t bukura dhe nisen pr xhami, e m pastaj shkmbejn vizita t ndryshme dhe shfaqin respekt t ndrsjell. Pr dallim nga vendet arabe, turqit zakonisht n ditn e par t Bajramit vizitojn edhe varrezat dhe bjn lutje pr t vdekurit. Prve ksaj, t vjetrve u puthin edhe duart, n shenj respekti. Vizitat n kt vend jan t shumta dhe ata prgatisin mblsira t ndryshme, q jan t njohura tashm, si bakllavaja dhe mblsirat turke. Vitet e fundit kan filluar t organizohen edhe koncerte, q bhen pr njerzit e varfr, sepse aty pjesmarrsit ln para dhe ato dedikohen pr njerz t varfr e nevojtar. dhuratat e dyqaneve n arabin saudite n Arabin Saudite kremtimi i Bajramit sht madhshtor. njerzit atje dekorojn shtpit e tyre dhe prgatisin ushqim pr familjet, shokt dhe t afrmit e tyre. n kt vend t pasur, kryefamiljart u blejn dhurata t ndryshme fmijve t tyre, por u japin edhe para, q ata t blejn fardo q dshirojn. nj gj q vrehet n Arabin Saudite e q mungon ndoshta n vende t tjera, sht kjo: Disa dyqane gjat ksaj dite shprndajn okollata dhe mblsira t vogla pr konsumatort, e disa prej tyre secilit blers i japin nga nj mblsir. n vendet arabe kremtimi i Bajramit bhet pothuaj njsoj; n shum prej tyre (sikur sht n Egjipt) festa sht tri dit dhe kjo sht fest zyrtare, sepse nuk punojn shkollat dhe as institucionet. Po n disa vende t tjera (si n Tunizi) kjo fest zyrtare sht dy dit. Sidoqoft, n t gjitha vendet arabe, kremtimi sht pothuajse i njjt dhe vrehet nj gzim i paprshkrueshm. shtpit e hapura n azin juglindore n shtetet si Malajzia, Brunei, Indonezia e Singapori, festa e Bajramit njihet me emrin Hari Raya. Atje kremtimi i Fitr-Bajramit zgjat jo m pak se nj muaj. n Indonezi, pr Fitr-Bajram u japin rrog shtes t gjith puntorve. n Malajzi dhe Brunei, festa e Fitr-Bajramit sht festa m e rndsishme n kalendar. Kjo fest fillon n ditt e fundit t muajit Ramazan, kur njerzit msyjn shitoret pr t bler rroba, kpuc, mblsira dhe shum dekorime. M pastaj ata dekorojn shtpit e tyre; pothuaj n seciln shtpi vihen dekorime me mbishkrimet MashaAllah, Bismilah, Hari Raya, e t ngjashme. npr shtpit vn gjithashtu drita me ngjyra t ndryshme. n Brunei, n ditn e par t Bajramit, pjesmarrsit npr xhami mbajn kapela dhe rroba tradicionale, madje edhe fmijt e vegjl bartin rroba dhe kapela tradicionale, rroba q ruhen me fanatizm t madh. Ditn e par ata e kalojn me familjet e tyre, kurse ditt e tjera kan trajtim tjetr. n ditn e dyt e tutje, ata

Opinione 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

47

bekuar dhe fillimin e nj feste madhshtore, si sht Bajrami. n ditn e Bajramit, gzimi prshkon zemrat dhe fytyrat e tyre. Ata i urojn Bajramin njritjetrit. Fmijt marrin dhurata nga familjart e tyre dhe gjat ditve t Bajramit blejn lodra t ndryshme. T rriturit shkmbejn vizita tek familjart dhe t afrmit e tyre. Shumica e njerzve n kt vend veshin rroba t shndritshme t ndezura, q sht edhe tradit e ktij populli. sallat dhe parqet n shba Shum prej myslimanve n Shtetet e Bashkuara t Ameriks ceremonin e Bajramit e kryejn npr qendrat e tyre, n salla apo parqe. n shum prej vendeve, falja e namazit kryhet n or t ndryshme, pr shkak t vendeve t pakta t adhurimit dhe njerzve t shumt q marrin pjes. Si n vendet tjera, ashtu edhe n ShBA, njerzit jan t gzuar q kremtojn festn e Bajramit, veshin rroba t reja, n varsi prej nacionaliteteve, disa dekorojn edhe shtpit e tyre dhe gjat ceremonis s Bajramit, ata japin t holla pr njerz t varfr. n ShBA dita e Bajramit nuk sht dit pushimi, e nuk sht as n Kanada e Angli, po, sidoqoft, myslimant e kremtojn Bajramin n mnyra t ndryshme. Kjo qe nj pasqyr e shkurtr e kremtimit n mnyra t ndryshme n disa vende t bots pr Fitr-Bajramin. Bie n sy q ka ngjashmri dhe unitet t madh pothuaj ngado n mes myslimanve aneknd bots, vese disa vende ruajn disa tradita q dallojn nga t tjert, por t gjitha kto kremtimin e fests s Bajramit e bjn edhe m madhshtor.

fillojn prgatitjet pr traditn q mbretron n kto vende - open house, hapin shtpit e tyre pr mysafirt dhe vizitort e ndryshm. Shtpit e tyre qndrojn t hapura pr nj muaj dhe n to ka gjithher ushqim, pije dhe mblsira t gatshme e t llojllojshme. Kisha fatin q Fitr-Bajramin ta kremtoja pes her n Brunei. vlen t theksohet se q n ditn e par apo n ditt vijuese i merrnim ftesat pr vizit - se ku do t shkonim dhe, kjo vlen t prmendet enkas, sapo mbaronim vizitn tek familja e caktuar, na drejtonin tek fqinji i tyre, pastaj fqinji na drgonte tek nj fqinj tjetr, e kshtu me radh, prandaj vizitat bheshin shtpi pr shtpi, pa marr parasysh se ne nuk njiheshim fare me ta. E rndsishme ishte fjala Selamat Hari Raya-Me fat Bajrami. Tek banort e Bruneit, vizita npr shtpit e tyre konsiderohet nderim dhe krenari pr ta. Kjo tradit e bukur, kjo njohje n mes vizitorve dhe mikpritsve, kjo dashamirsi e madhe e tyre ia vlen t praktikohet edhe tek t tjert, me qllim q t tregohet solidariteti, afrsia, bujaria dhe madhshtia e myslimanve kudo q jan. nj ksi kremtimi dhe nj madhshti e till pr Fitr-Bajramin, sikur n kto vende t Azis Juglindore, nuk ekziston pothuajse n asnj vend tjetr, sa koh q Kurban-Bajrami n kto vende nuk ka edhe aq jehon t madhe. Qndrimi n Green Point n afrikn e jugut n Cape Town t Afriks s Jugut, mijra mysliman qndrojn n Green Point gjat nats n ditn e fundit t muajit Ramazan, pr t shikuar hnn q shnon fundin e nj muaji t

48

254 DITURIA ISlAME ShTATOR 201 Konferenc

identiteti fetar evropian

ejup ramadani
Prej 19-23 shtator n bruksel u mbajt nj konferenc studimore me titull roli i komuniteteve fetare n veprimtari sociale

kt takim t organizuar nga Divizioni i Komisionit evropian pr zgjerim - drejtorati i prgjithshm, nn projektin me titull P2P (people to people (njerzit pr njerzit) merrnin pjes prfaqsues nga e tr Evropa jug-lindore, prfshir edhe Turqin. Udhheqs i projektit ishte z. Loic Defaye dhe tr kjo ishte br n bashkpunim t ngusht me Zyrat ndrlidhse t komisionit evropian n vendet prkatse. Un merrja pjes si prfaqsues i BIK-ut s bashku me prfaqsuesit e tjer nga Kosova: nga Karitasi - i Kishs katolike znj. Fortesa Frangu, nga Shoqata Pjetr Bogdani - z.Gjergj Gjidoda dhe z. Driton Krasniqi nga Kisha protestante. Qllimi i Konferencs ishte q Brukseli t jet afr edhe n aspektin fetar, kur bhet fjala pr uarjen prpara t proceseve n secilin vend, pr prcjelljen e asistencs humanitare edhe te ata m t nevojshmit dhe pr integrimin e shoqris evropiane n prgjithsi. n kt Konferenc u ligjrua rreth esencs s themelimit t BE-s, e cila fillimisht kishte nisur me nj asociacion t korporatave t thngjillit t Anglis dhe Francs duke u pasuar pastaj me nj asociacion tjetr t elikut n vitin 1956, pr t marr gradualisht kt form q e ka sot, me shum nnorganizata dhe asociacione, t cilat n esenc kan pr qllim ngritjen e cilsis s jets s qytetarit t Evrops dhe shmangien e barrierave pr nj integrim gjithprfshirs. Evropa q ather e la t hapur dern e zgjerimit dhe shkoi duke u zgjerua pareshtur deri n ditt e sotme. I vetmi kusht i integrimit ishte q popujt e Evrops t uleshin dhe t caktonin kritere e

standarde t cilat shtetet aspiruese duhej ti plotsonin. Ashtu u veprua n vazhdimsi, ashtu veprohet edhe sot. Asnj shtet nuk u mor n familjen e madhe evropiane pr hatr apo duke ia rrahur kraht, sepse komisioni evropian donte vepra dhe arritje. Komponenti i fes nuk ishte i pranishm n fazat themelimit t strukturave t ndryshme evropiane, por ai trajtohej varsisht si e krkonte koha dhe secili shtet e trajtonte kt fenomen n mnyr meritore. Ishte hera e par q nj takim studiues dhe fakt mbledhs, me nj prfshirje kaq t gjer, po mbahej n Bruksel. n terminologjin e Konferencs prkrah fjals: kisha, tani po prdorej edhe besimi, si term m i gjer dhe m gjithprfshirs. Shum organizata tanim nuk quhen kishtare por thjesht faithbased ose me orientim fetar. Kjo sht nj frym e re nga Brukseli frym t cils duhet ti gzohemi edhe ne n Kosov, prandaj duhet t jemi t prgatitur pr tiu adaptuar rrethanave t reja evropiane. Ligjruesja Znj.Yolanda Valassopoulu, zyrtare n Departamentin e zgjerimit pran Komisionit evropian, foli pr procedurat e antarsimit t shteteve n organizmat evropiane. Sipas saj ndonse kto procedura marrin koh aq sa marrin, megjithat jan arritjet ato t cilat duhet t dshmohen. Ajo mori shum shembuj kur shtetet evropiane kan kaluar vite e vite n prmbushje t tyre. Vendimi merret me konsensus, nga shtetet antare dhe asnj lloj presioni nuk sht i pranueshm. Ajo mori shembull Turqin, e cila hapat e par drejt Evrops i ka filluar n vitin 1963, ndrkoh q nuk la pa prmendur edhe Kosovn, e cila sipas

Konferenc 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

49

saj n nj t ardhme t afrt do t jet pjes e ksaj Bashksie, por ende ka nj pun titanike para vetes q duhet br. Sipas saj, Kosova duhet ta rris ndjeshm performancn menaxheriale dhe t udhheqjes s institucioneve shtetrore. Ligjruesi Dr.Lucian Leustean nga Universiteti i Astonit-Bermingham, shum qart paraqiti qndrimin e Evrops n raport me fet dhe racat. Ai ndr t tjera theksoi se: Religjioni ishte partner i vshtir n evoluimin politik te Bashkimit Evropian. Q nga deklarata e Shumanit (1950) e deri tek traktati i Mastrihtit (1992).Projekti evropian pr t adresuar publikisht ekzistencn e fes dshtoi. Gjate ksaj periudhe, kontinenti evropian u karakterizua me rritjen e sekularizmit tek popujt e saj. Ajo e adaptoi paradigmn :besoj n Zot por nuk i prkas asnj feje sht mse evidente q Evropa tani ka nj qasje tjetr. Edhe vet kjo konference sht n funksion t ktij qndrimi, tha Dr.Lucian Leustean. nga ana tjetr Mr. Henk Visser Menagjer i programeve, njsia D3-Programet regjionaleDrejtorati i prgjithshm pr zgjerim i Komisionit Evropian, elaboroi me eleganc fondet ekzistuese dhe mnyrn e qasjes s tyre pr prkrahje sferave t ndryshme t shoqris n vendet respektive t Evrops.Sa u prket fondeve t Komisionit evropian pr ne nuk ka dallim aplikuesi sht i krishter, mysliman, hebre apo edhe ateist; i zi apo i bardh..., neve na intereson nse aplikacioni Juaj sht binds dhe n prputhje me standardet tona evropiane. tha Visser. n ditn e tret patm nj vizit n ndrtesn e Parlamentit evropian. ishte interesant se salla e seancave t Parlamentit evropian ishte e ndar sipas grupimeve dhe qndrimeve e jo sipas asaj se nga cilat shtete vinin ata. Secili fliste n gjuhn e tij amtare. Jan gjithsej 27 gjuh zyrtare dhe kjo ishte br thjesht q t respektohej identiteti kombtar e etnik i secilit, pa prjashtim. Aty prkthehej madje

edhe n gjuhn e vjetr kelte (geallik) t ciln e flet nj prqindje shum e vogl e irlandezve. Aty vrejta se tani edhe identiteti fetar po trajtohej njjt. Askush nuk ka nevoj t turprohet pse i takon nj besimi prderisa ai sht paqsor dhe nuk pretendon asgj t keqe ndaj besimeve tjera. Ky fenomen paksa i ri n Evrop m bri shum prshtypje dhe m inkurajoi q edhe ne si mysliman autokton, puntor e prparimtar, me toleranc dhe korrektsi n raport me fet tjera, duhet t gjejm vend n kto qarqe t posa krijuara n Evrop. n nj pasdite t Konferencs, grupi i Kosovs e kishte t parapar t takohej n nj drek pune me z.Arnoud Pier Apriu zyrtar i lart n Deskun pr kosovn, pran komisionit evropian. takimi ishte shum i relaksuar dhe i hapur. sht e vrteta un personalisht po takohesha me z. Apriu pr her t tret. Biseduam pr shum gjra q i prkasin Kosovs e n veanti pr Ligjin mbi statusin e bashksive fetare, q assesi t rrumbullakohet. Biseduam, pr krkesn e BIKut pr ndrtimin e nj xhamie reprezentative dhe moderne n Prishtin, pr lndn e njohurive fetare n shkollat publike, si dhe pr tema t tjera. Ajo me t ciln u pajtuam t gjith ishte se gjrat duhet t shtrohen mir dhe arsyeshm, t debatohen, t diskutohen dhe t jen gjithprfshirse, duke mos ln asnj pal jasht rrjedhave. Sdo mend se gjra t tilla madhore marrin koh dhe mund, por me siguri ia vlen t angazhohemi t gjith rreth tyre, n mnyre q t kemi zgjidhje t arsyeshme dhe afatgjate. Evropa kurr nuk ndalet s shqyrtuari nevojat dhe krkesat e shoqris, atyre q me parat e tyre kontribuojn n ecjen prpara t proceseve, atyre q ia japin besimin nj qeverie apo e ndshkojn nj tjetr. Atyre q e thon fjaln e tyre kur pyeten, pa ndikim apo presion. E jona sht q t mos vajtojm pse jemi aty ku jemi, por ti prvjelim mngt dhe t punojm nat e dit, t gjith s bashku, qeveri dhe opozit, institucione e shoqri civile, komunitete fetare e kombtare. T gjith pr nj qllim t vetm: t sigurojm perspektiv pr kt vend dhe pr rinin e ktij vendi, t cilit aq shum i kemi borxh. Mendoj se sht koha q edhe ne t reformohemi, t jemi bashkkohor e konstruktiv n bindje, t jemi largpams e t zgjuar n qasje t reja evro-atlantike. Evropa i bn vend t gjith atyre qe punojn zellshm dhe pa iluzione. n fund t qndrimit n Bruksel, rastisi t ishte e xhuma, dhe ne shfrytzuam rastin q me disa koleg nga Maqedonia dhe Shqipria t vizitonim Qendrn Islame shqiptare t Brukselit, tek Imami Tasim Ramadani, dhe pas faljes s namazit t xhumas, u ndalm n nj bised me bashkatdhetart tan q jetojn e veprojn n Bruksel, duke u prpjekur q t vazhdojm frymn e bashkpunimit me xhematet tona n diaspor, n mnyr edhe m intensive.

50

254 DITURIA ISlAME ShTATOR 201 Opinione

islamofobt artificial
dr. Fahrush rexhepi

shoqrin ton sot nga disa medie, politika, analist e deputet si dhe nga disa intelektual e patriot po bhet zhurm dhe propagand e padrejt, e pabaz dhe e pakuptimt kundr krkesave t besimtarve islam, kundr prijsve fetar dhe institucioneve t BIK-s. E gjith kjo po bhet pr shkak t islamofobis q kta propagandues kan n zemrat e tyre. Fushatn kundr Islamit po e bjn n emr t shtetit, n emr t tolerancs, n emr t integrimit dhe n emr t patriotizmit folklorik t paslufts duke akuzuar BIK-n dhe shqiptart mysliman, se po prkrahin krkesat ekstreme t grupeve dhe individve ekstremist. Kto akuza kundr krerve t besimit islam po bhen me qllim t ushtrimit t presionit pr t hequr dor nga krkesat legjitime t besimtarve islam t artikuluar kaher n rrug institucionale nga BIK, t mbshtetura n t drejtat ligjore t t gjitha konventave ndrkombtare. Kur dshirohet ti shpallet luft totale nj komuniteti fetar, n kt rast komunitetit fetar islam, ather propaganduesit antiislam marrin si shembull njerz e fqinj t atij komuniteti me qllim t kompremetimit t t gjith besimtarve t asaj feje dhe t vet fes s tyre. Pr t argumentuar se nuk bn t paragjykohet n kt mnyr, sjellim kt shembull:nse kemi nj vetur te re t bukur dhe t gjitha pjest e saj funksionojn mir, po e merr dhe e nget nj shofer i keq, i cili posa del n rrug bn aksident, ather kush e ka fajin?! Vetura apo drejtuesi i saj? Sigurisht q prgjigjja sht e qart:, fajin e ka drejtuesi dhe jo vetura.

Pr t`i injoruar krkesat legjitime dhe aspak ekstreme t BIK-s dhe pr t komprimetuar fen islame n Kosov, sajuesit e ksaj propagande shpeshher marrin shembull konfliktet politike pr pushtet n disa vende arabe dhe myslimane, t cilat udhhiqen nga pushtete laike dhe nuk kan t bjn fare me normat dhe parimet e Islamit. n shoqrin ton n Kosov, pr ti shantazhuar myslimant shqiptar, pr tu hipur atyre n qaf dhe pr t degraduar fen islame, shpesh merren shembull individ me kompleks t vrazhd n dukje dhe t pa pajisur me njohuri t bollshme islame, t cilt nuk njohin rrjedhat politike dhe fetare t vendit ton dhe nuk prfaqsojn myslimant e Kosovs as fen islame. Identifikimi i BIK-s dhe krahasimi i krkesave t njjta aksidentalisht, sht i papranueshm dhe paragjykues. n ann tjetr, feja islame dhe myslimant, pr shkak t kundrshtimit t pushteteve jomyslimane a pr shkak t kundrshtimit t individve joislam, q veprojn kundr tyre, Isami asnjher nuk lejon t akuzohen t gjith pjestart e komuniteteve joislame, dhe nuk lejon tu shpallet luft t gjith atyre dhe fes s tyre. aplikimi i edukats fetare n shkolla Pr sa u prket krkesave t BIK-s dhe t besimtarve shqiptar islam lidhur me inkuadrimin e lnds fetare n shkollat tona, t cilat koht e fundit kan nxitur debate t nxehta dhe shpeshher t ulta, ne nuk na habit fakti i kundrshtimit t ktyre krkesave, sepse sht e drejt e dokujt q t pranoj ose jo nj krkes a nj iniciativ. ndaj atyre q mendojn

Opinione 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

51

ndryshe, BIK nuk ka fare urrejtje dhe asnj paragjykim. Por konstatimet e tyre jan shum t pabaza dhe t pavrteta, me dije a pa dije, jan dezinformata manipuluese. Prandaj neve na dhemb fakti q kta njerz, pa t drejt dhe pa argumente, dezinformojn opinionin pr kinse dmin a prarjen q mund t sjell feja n shkolla, ose pr imazhin e keq q mund t krijoj bartja e shamis n shkollat publike. Kundrshtart e msimit dhe edukimit fetar n shkolla bhen se e kan dert t madh se si do ta msojn fen n shkollat tona nxnsit, nse u prkasin besimeve t ndryshme fetare, pa dhn shpjegime t mtutjeshme dhe pa pasur asnj prvoj n proceset arsimore. Me paragjykimet e tyre kta trillojn dhe lancojn teza t ndryshme se si do t rrezikohen uniteti dhe toleranca ndrfetare n rast aplikimi t lnds fetare n shkollat tona. ne jemi shum t sigurt se t gjitha kto paragjykime, ndoshta edhe t qllimshme, jan vetm gnjeshtra dhe demagogji, sepse asgj e keqe asgj jasht normales e as kurrfar prparjesh nuk do t ndodhin nse msohet lnda fetare n shkollat tona publike. Prkundrazi ne besojm se shoqria jon n radh t par ka nevoj pr bashkpunim dhe integrim t brendshm e jo pr ndarje e segregacion. Pra, nuk mund t integrohet nj rini apo nj shoqri multikonfesionale prbrenda vets s saj nse asaj rinie q n mosh t re i thuhet se nuk duhet t msohet feja n shkolla duke paragjyku dhe ndiku n psikologjin e t rinjve nga distanca e jo nga dialogu dhe afrsia, pr kinse rrezikshmrin q paraqet feja n shoqrin ton. far prgjigje e ult dhe injorante ndaj ksaj krkese sht deklarata e nj deputeti n parlamentin e kosovs kur thot: kush do me msu pr fen islame le t shkoj n xhami, e kush do me msu pr fen katolike le t shkoj n kish. A nuk sht ky nj segregacion q don ti izoloj shqiptart mysliman dhe ata katolik duke mos leju q ata t takohen bashkrisht n vende apo institucione tjera publike. A thua Kosova qenka pron vetm e ktij deputeti dhe ky u dashka tu tregoj shqiptarve kush ku e ka vendin?! Integrimi, toleranca dhe respekti reciprok n Kosov nuk kultivohet nga mostransparenca, nga mosnjohja dhe nga moskomunikimi ndrfetar sepse t gjith e dim dhe ky sht realiteti q nuk mund t fshehet q shqiptart i prkasin edhe islamit edhe krishterimit. Prandaj n nj shoqri multikulturore dhe multifetare, msimi i fes sht mse i nevojshm, sepse msimi thelbsor i fes sht besimi n Zotin, q sht Krijues i do qenie. Pra, t gjith njerzit jan krijesa t Zotit dhe si t till jan t barabart. Bindja e ktill do t ndikoj q pjestart e etniteteve dhe feve t ndryshme t njohin dhe t respektojn veorit e njri-tjetrit,

n kt mnyr do t arrijm t ndrtojm nj shoqri multikulturore. lnda fetare dhe konventat ndrkombtare Pr sa i prket integrimit n mekanizmat e BE-s, q synon shoqria jon, mendoj se futja e lnds fetare n shkolla dhe roli i fes n shoqrin ton do t ndikojn pozitivisht n trendt integruese n segmentin konstitucional, n segmentin moral e shoqror dhe n segmentin e politiks ndrkombtare. Madje nj nga komponentt e rndsishme q kompleton standardet demokratike evropiane, sht edhe liria dhe e drejta e msimit t fes n institucionet zyrtare arsimore, gjegjsisht n shkollat shtetrore. Pr t argumentuar kt, n vazhdim do t nnvizojm vetm disa nene, t cilat garantojn t drejtn e msimit t fes n konventat ndrkombtare pr t drejtat e njeriut. n rezolutn e oKB-s, 36/1955, n nenin 5, pika 2 t Konvents pr luftn kundr diskriminimit n fushn e arsimit , thuhet se fmija mund t marr arsimim fetar n harmoni me dshirn e prindrve, respektivisht me mundsin pr mosdetyrim pr nj gj t till. n nenin 1, pika 1 t Deklarats pr eliminimin e t gjitha formave t intolerancs dhe t diskriminimit, q mbshteten n fen ose bindjen, thuhet: do njeri ka t drejtn e liris s mendimit, t ndrgjegjes dhe t fes lirin pr t manifestuar fen ose besimin si n publik ashtu edhe privatisht, prmes kultit dhe kryerjes s riteve, praktikave dhe msimdhnies. n nenin 2- E drejta n edukim, t protokollit no.1 t Konvents evropiane pr Mbrojtjen e t drejtave dhe lirive themelore, thuhet: Asnj personi nuk do ti mohohet e drejta e edukimit. n ushtrimin e fardo funksionesh q ai merr n lidhje me edukimin dhe me msimin, shteti do t respektoj t drejtn e prindrve q t sigurojn nj edukim dhe msim t till n prputhnje me bindjet e tyre fetare dhe filozofike. (Protokolli u miratua m 20 mars 1952). Kto konventa, si dhe deklaratat tjera ndrkombtare, nxjerrin n shesh t drejtat e njeriut lidhur me msimin fetar n shkollat shtetrore, edhe pse shum qytetar nuk jan t njohur me t drejtat e tyre t garantuara. Mbshtetur n kto konventa ndrkombtare, gati n t gjitha vendet evropiane msimi fetar sht pjes prbrse e planprogrameve msimore n shkollat e tyre. sht interesante dhe e uditshme se, kur u prezanton kto fakte disave q kan qndrim kundr aplikimit t lnds fetare n shkolla, thon se neve nuk na interesojn vendet evropiane dhe as ato t Evrops Juglindore, edhe pse ata n opinionin shqiptar paraqiten si

52

254 DITURIA ISlAME ShTATOR 201 Opinione

t prkujdesshmit e integrimeve evropiane. Kta individ, t varur nga e kaluara e tyre ideologjike, shpeshher do ti dgjosh tek thon se Kosova sht nj rast sui generis n bot, uditrisht pa dhn shpjegime se n far aspekti kosova sht rast i ktill, sepse dikush mund t mendoj se Kosova qenka n ndonj planet jashttoksor. nse mendojn se Kosova sht rast unik n bot pr shkak t besimeve t prziera, ather ata tregojn se nuk kan fare njohuri pr botn dhe nuk jan me hapin as t Perndimit dhe as t Lindjes. n bot sot ka prplot shtete e kombe me prkatsi t ndryshme fetare. Raste t tilla t shumta ka n Evrop, n ShBA, bile edhe n Botn arabe Islame. n Evrop raste t tilla kemi n Zvicr, n Spanj, n Gjermani, n Franc, n Itali, n Poloni e n shum vende t tjera. n Lindje kemi shembull: Libanin, ku arabt i prkasin edhe besimit islam edhe atij t krishter, palestinezt arab jan t prkatsis islame dhe t krishter dhe gjithher gjat historis s tyre kan luftuar s bashku pr themelimin e shtetit t tyre. n Irak ka arab t krishter q kan kishat e tyre n qendr t Bagdadit. Bile edhe n vendet e Gjirit kemi raste t tilla, Kuvajti, q ka pak m tepr se nj milion banor dhe sht vetm nj qytetshtet, ka tri kisha. Paradoksi tjetr sht se, kur flitet pr futjen e lnds fetare n shkollat publike, kundrshtart e ksaj krkese gjithnj rrshqasin me akuza vetm n adres t myslimanve dhe islamit, duke injoruar faktin se krkesa pr lndn fetare nuk nnkupton vetm lndn fetare islame. Edhe n kt rast del n pah urrejtja ekstreme vetm ndaj shqiptarve mysliman dhe krkesave t tyre. Kemi lexuar ktyre ditve lloj-lloj fantazirash e shpikjesh rreth ksaj teme, q vshtir se mund t`i kujtoheshin dikujt. Kemi lexuar n shtypin ton ditor se msimi i lnds fetare n shkolla

sht rrezik, sepse ka mundsi q pas dhjet vjetsh t dali nj ushtri kamikazsh. Problemi ktu qndron se n gazetat tona, ose spekulohet ose shkruajn njerz totalisht t painformuar. n asnj vend n Botn Islame, po as n Botn Perndimore (sepse edhe atje ka kamikaz), kamikazt, ekstremistt, terroristt nuk dalin nga shkollat publike t shtetit dhe askund n bot ata nuk prfaqsojn shtetin e tyre dhe as fet. Prkundrazi, ata ndiqen nga shteti, prandaj edhe opinionet e njerzve q mendojn mbrapsht, nuk mund t`i quajm prvese injorante. Qllimi i msimit t Edukats fetare sht krejtsisht i kundrt nga ajo q propagandohet, sepse, po t ishte kshtu, ather ky msim do t realizohej n objekte t tjera dhe jo n institucione publike. T rikujtojm faktin se n Kosov deri tash nuk ka ndodhur asnj veprim i till i dhunshm me motive fetare. n Kosovn e paslufts kemi pasur nj prani t madhe ndrkombtare, prfshir ktu edhe forcat ushtarake t nATo-s, dhe asnj veprim, as m i vogli, armiqsor nga myslimant nuk ka ndodhur dhe asnj pik gjaku n kt drejtim nuk sht derdhur. ndoshta jan veprimet e disa grupimeve apo partive politike n Kosov t kundrta me kt. Propagandn pr ekzistimin e grupeve ekstreme islame n kosov, t part e kan shpikur qarqet e caktuara serbe n Beograd. Kt e kan br me qllim t dmtimit t imazhit politik t Kosovs dhe me qllim t humbjes s prkrahjes ndrkombtare nga ShBA dhe nga vendet e tjera perndimore. uditrisht, tani kt propagand po e bjn vet disa shqiptar, t cilt, duke mos qen t vetdijshm dhe nga verbria politike, po ojn uj n mullirin e armiqve tan. nse vet shqiptart insistojn n shpikjen e grupeve ekstreme n Kosov, ather cili do t ishte mendimi i aleatve tan ndrkombtar prball ksaj gjendjeje?

pJESA FAMIlJARE 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

53

vjehrrat apo nuset, nj rivalitet i prjetshm

mr. avdyl rrahmani kshillojm se, nse nusja dshiron t ket jet t lumtur dhe suksese n jetn bashkshortore, ather ajo duhet ta respektoj vjehrrn, sepse, n qoft se e respekton at, ajo n t vrtet ka respektuar burrin e saj.

usja dhe vjehrra jan n rivalitet t prhershm. Secila krkon t krijoj sa m shum pushtet e hapsir, thn ndryshe, t futet sa m shum n hapsirn psikologjike t atij q synon, n kt rast, t djalit, q synon vjehrra, dhe t burrit, q synon nusja. n kt kuptim, rivaliteti pr nj territor t humbur, si sht rasti i vjehrrs, dhe pr nj territor t fituar, si sht rasti i nuses, nuk merr fund kollaj, madje asnjher. n raportet ndrpersonale ne jemi t prirur t marrim sa m shum nga shoqria dhe t japim sa m pak. Kjo sht teoria e shkmbimit t marrdhnieve ndrpersonale. ashtu si edhe n biznes, n prgjithsi secili prpiqet t fitoj shum dhe t humbas pak. Por, sidoqoft, bhet fjal pr nj dhnie-marrje. Dhe si n do dhniemarrje, ka nj tendenc t natyrshme, nj instinkt t vetmbrojtjes, q shoqrohet me instinktin e agresivitetit. Qllimi? T mbijetohet me sukses. Tek njeriu ekziston nj agresivitet territorial. Bhet fjal pr territorin ku ne kemi pushtetin ton: mund t jet, sipas rastit, shtpia, familja, njeriu i dashur, tokat, pronat, kufiri i atdheut etj.. n t gjitha nivelet, kemi nj territor q shtrihet, zgjatet n hapsir, ose ngushtohet. n kt territor prpiqemi t mos humbasim. Mundsisht, t zgjerohemi. Ky sht ai q quhet agresiviteti territorial. Kuptohet q shoqria i zbut kto lloj agresivitetesh dhe i riorienton, ose i konfiguron n aspektin shoqror, i fsheh disi, i bn t kamufluara, m pak t dukshme, i bn t

nndheshme. Megjithkt, kto lloj shprehjesh t instinktit t trashguara nga historia jon njerzore, jan brenda nesh. Kjo vepron edhe n raportin vjehrr-nuse. E para nuk do t humbas territorin q ka pasur, e dyta nuk do t humbas territorin q ka fituar. Tek nna funksionon dhe agresiviteti mmsor (shfaqet tek do nn) kur shikon se fmija i saj orientohet ose i jepet dikujt tjetr. Kt tjetrin ajo gjithmon e shikon si nj rrezik t mundshm. n konceptin sociobiologjik, djali sht vese gjeni i saj i trashguar, q duhet t jetoj patjetr shum gjat dhe, pr kt arsye, duhet mbrojtur. natyrisht ky sht nj lloj rivaliteti dhe agresiviteti i natyrshm dhe i prjetshm, por ama nuk do t thot q shfaqet n do ast. Humbja e vetdijes, sjellje joshoqrore Shoqria ka vepruar tashm n vetdijen e individit, ka vepruar tek njeriu dhe ka krijuar nj sfer tjetr. Kjo sfer sht e planifikuar, e kontrolluar dhe orientohet nga nevojat dhe pritshmris e t tjerve, pra t shoqris. Kjo sht Vetdija (n shum raste vetdija na pengon t tregohemi rival e agresiv dhe prpiqemi t arsyetojm pr t dhn dika m shum, q t mos i humbasim t gjitha). n kt rast kemi vjehrra tolerante. ose, japim dika q ta marrim m von m shum. Dhe kjo sht nusja largpamse. n t dyja kto raste, vetdija sht ajo q na bn t kemi sukses n shoqri, por n momentin q humbasim vetdijen, ne bhemi agresiv, ne rivalizojm, ne shfaqemi jonjerzor dhe joshoqror.

54

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 Ahlak

Megjithat, njeriu shfaqet n t dyja individualitetet (dhe t nuses dhe t vjehrrs, n kt rast). Mendoj q, pavarsisht se n pamjen e par n disa raste ato jan miqsore, bashkpunojn dhe tregohen tolerante, - n vetvete secila prej tyre dshiron t investoj sa m shum tek djali ose tek burri dhe t trheq sa m shum vmendjen e tij, ta bj at sa m shum pr vete. Pra, ajo dshiron ta ket t vetin. Ka dhe nj aspekt tjetr rivaliteti vjehrr-nuse: ky sht aspekti kulturor, q lidhet me faktin se burri ose mashkulli mendohet se sht autoriteti i familjes, personaliteti i saj, fytyra e familjes; ai kontrollon gjith pushtetin e familjes, t sotmen dhe t ardhmen e saj. Prandaj, kush ka n dor burrin, ka n dor autoritetin, pushtetin e tij, ka n dor gjith familjen. n kt aspekt, gruaja dhe vjehrra jan rivale t natyrshme. n t vrtet, n aspektin njerzor kan t drejt t rivalizojn njra-tjetrn. aty ku ka vjehrra, ato krkojn t jen zot shtpie Kjo ndodh gati n t gjitha shtpit. Grat q nuk jan br ende vjehrra, nuk ndiejn ndonj detyrim q duhet ti pres n t ardhmen. Ka gra t cilat punojn n pun jasht shtpis dhe as q u shkon mendja se nj dit do t plaken e do t bhen vjehrra. Kjo vlen vetm pr ato gra t cilat kan fmij, qofshin djem apo vajza, sepse edhe ato q kan vajza, nj dit do t ken dhndur, domethn q ato do t bhen vjehrra. Mos u udit nga ky shkrim ktu, sepse vrtet ajo q m shtyu t shkruaj n kt tem, sht se ka shum probleme q shkaktojn rregullime t mdha n familje, e shkak i ktyre problemeve jan pikrisht marrdhniet e kqija q kan

vjehrra me ren e saj. Kto probleme rrjedhin nga asgjja ose, thn m mir, rrjedhin nga mosrespektimi i res pr vjehrrn apo i vjehrrs pr ren. Pr shembull, po qe se djali dshiron ti vizitoj t afrmit e tij dhe merr udh me nnn dhe nusen e tij, lind problemi se cila prej tyre duhet t ulet n ulsen e par t automjetit, vjehrra apo reja? Reja mendon se ajo ka prparsi t ulet afr burrit t saj dhe vjehrra (nna e burrit) duhet t ulet mbrapa. Mendoj se nuk sht fare e udhs q nusja t mendoj kshtu dhe se do t ishte jo e logjikshme q djali ta ul nnn e tij n ulsen mbrapa, pra at q e rriti dhe i dha edukimin m t mir, e nusja t zr vend n ulsen e par t veturs. Rejat q mendojn kshtu, nuk kan aspak edukat, sepse ky lloj t menduari nuk sjell kurrfar dobie as pr ren dhe as pr burrin, po prkundrazi, sjell vetm dm dhe rregullim n marrdhniet bashkshortore dhe se dashuria e respekti q ka burri ndaj nuses s tij, vjen duke u zbehur mu pr shkak t sjelljeve t kqija t nuses me vjehrrn. Prandaj, kshillojm se, nse nusja dshiron t ket jet t lumtur dhe suksese n jetn bashkshortore, ather ajo duhet ta respektoj vjehrrn, sepse, n qoft se e respekton at, ajo n t vrtet ka respektuar burrin e saj. Prpiqu ti thuash asaj (vjehrrs) fjal t mira e t buta dhe ofroj gjithher mundsin q n ndenjje e vizita t hyj e t dal para teje, t paktn ajo meriton nj respekt t till, sepse ajo edukoi dhe rriti djalin t cilin ti e do shum, dhe mendo edhe m larg kohn kur edhe ti do t bhesh nj dit vjehrr dhe reja jote do t mund t sillet mu ashtu sikur sillesh ti me vjehrrn tnde.

Intervista 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

55

iNtervist Me dr. aBdulveHaB eN-Nedevij, MyftiuN e Kores s Jugut

me myslimant e kores s jugut

ndrsa lidhjet e kores s jugut me botn islame jan riprtrir prmes forcave ushtarake turke t cilat ishin n kuadr t forcave t Kombeve t Bashkuara gjat lufts koreane t vitit 1950, ku forcat turke kishin ngritur nj xhami brenda kampit ushtarak n vitin 1956 pr kryerjen e riteve fetare islame ... dhe n at koh shum koreano-jugor kishin pranuar fen islame, ndrsa n vitin 1963 sht themeluar bashksia islame e kores oreja e Jugut shtrihet n lindje t kontinentit t Azis, at e kufizojn; nga lindja Deti Japonez, nga perndimi Deti i Verdh, nga jugu ngushtica e Kores, ndrsa nga veriu kufizohet me Koren e Veriut. Siprfaqja e saj sht: 298.480 km. numri i banorve sht: 49.044.790. ndrsa kryeqyteti i saj sht Seuli. Historia e Kores s Jugut sinjalizon se feja islame ka arritur n kto toka ashtu si ka arritur edhe n shtetet fqinje prmes rrugve tregtare. ndrsa lidhjet e saja me botn islame jan riprtrir prmes forcave ushtarake turke t cilat ishin n kuadr t forcave t Kombeve t Bashkuara gjat lufts koreane t vitit 1950, ku forcat turke kishin ngritur nj xhami brenda kampit ushtarak n vitin 1956 pr kryerjen e riteve fetare islame.. dhe n at koh shum koreano-jugor kishin pranuar fen islame, ndrsa n vitin 1963 sht themeluar Bashksia Islame e Kores. Andaj, me qllim t njohjes m pr s afrmi me gjendjen e vllezrve tan mysliman n Koren e Jugut ua bartim kt intervist me dr. Abdulvehab En-nedevij, myftiun e Kores s Jugut. Kur ka arritur feja Islame n Koren e Jugut? Dhe kush ka qndruar pas ksaj? Pranimi i par i fes islame nga ana e nj banori t Kores s Jugut ka qen prmes misionit ushtarak turk, mision i cili ka arritur n Koren e Jugut n kuadr t forcave t Kombeve t Bashkuara ditn e 17 tetorit t vitit 1950. Duke pasur parasysh se Turqia sht nj shtet islam, pr kt arsye edhe sistemi i saj ushtarak prkujdeset q t drgoj imam dhe ligjrues s

bashku me ushtrin e saj, dhe kudo q vendosen forcat ushtarake turke ato prkujdesen q n at vendqndrim t ngritin nj tend pr faljen e namazit ... ajo tend e ngritur nga lecka sht nj xhami nga e cila buron drita e udhzimit hyjnor, dhe dshira e Zotit ishte q at tend, t ciln ushtart turq e kishin shndrruar n xhami, ta vizitonin disa koreano-jugor me qllim q t njihen me msimet e fes islame. Me kt rast imami i xhamis mulla Zubejr Kush, Zoti e mshiroft, i priti mysafirt koreano-jugor dhe ua shpjegoi atyre disa gjra q kan t bjn me fen islame dhe si rezultat i ksaj fen islame e pranuan: omer Kim xhin Kju, Muhamed Jun Du Jung dhe Sabri Sju, Zoti i mshiroft q t gjith, kjo kishte ndodhur n vitin 1953 ... dhe imami i par me origjin koreane u b Muhamed Jun me t cilin jam takuar n vitin 1984 ather kur isha drejtor i sektorit t daves-thirrjes islame i cili m pastaj u smur dhe vdiq dhe t cilin e kam pastruar ia kam falur namazin e xhenazes dhe e kam varrosur vet. nj kontribut dhe mbshtetje t veant pr myslimant koreano-jugor e ka dhn edhe ish-kryeministri i Malejzis Tenku Abdurrahman, i cili gjat nj vizite t shkurtr n kt vend e kishte falur namazin s bashku me ta dhe ua kishte dhuruar nj shum t hollash me qllim t ndrtimit t nj xhamie dhe themelimit t nj organizate islame n kryeqytetin Seul, kjo kishte ndodhur n vitin 1965. ndrsa nga shteti i Pakistanit kishin ardhur disa delegacione zyrtare t mjekve me ndrmjetsimin e Kombeve t Bashkuara, gj q kontribuoi dhe shrbeu n prforcimin e besimit te koreano-jugort, ata gjithashtu grumbulluan nga qarqe t ndryshme

56

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 Intervista

disa mjete materiale me qllim t ndrtimit t nj xhamie dhe themeluan nj organizat islame n vitin 1965, mirpo kjo organizat nuk pati sukses. nj grup i myslimanve koreano-jugor vazhduan prpjekjet e tyre dhe si rezultat i ktyre prpjekjeve ata formuan nj delegacion me qllim t grumbullimit t mjeteve materiale nga shtetet islame, ky delegacion udhtoi n shtetet e Gjirit dhe grumbulluan nj sasi t konsiderueshme t t hollave t cilat ishin t mjaftueshme pr ndrtimin e nj xhamie t madhe n Seul n nj vend t cilin ua kishte dhuruar qeveria e kores, dhe kshtu kjo xhami u hap n mnyr solemne n vitin 1976. Pra, n kt mnyr u prhap islami n lindjen e largt dhe u themeluan bazat e tij. M pastaj vazhdoi ndrtimi i xhamive n qytetet e mdha, njra prej tyre sht xhamia t ciln e ndrtoi dr. Felah nga Libia, me mjetet e tij personale, n qytetin Busan n vitin 1980. ndrsa n vitin 1982 Muhamed nasir El-Hamdan- ather nnsekretar i Ministris s Vakfeve n Kuvajt- dha nj garanci pr ndrtimin e nj xhamie n rajonin Kvanxho afr kryeqytetit Seul. Kurse n vitin 1985 haxhi Abdulatif Sherifi-nj biznesmen egjiptian- m dhuroi nj shum t hollash t cilat mjaftonin pr ndrtimin e nj xhamie dhe m kushtzoi q mos tia prmendi emrin e tij askujt dhe m tha: Konsideroje kt shum t t hollave nga pasuria jote dhe ajo sht e jotja, mirpo un nuk pranova nj gj t till dhe tr at shum parash ua dorzova myslimanve t Kores pr ta ndrtuar nj xhami, dhe me ndihmn e Zoti ajo xhami u ndrtua dhe u emrua me emrin: Qendra Islam dhe xhami e Ebu Bekr Siddikut dhe ajo xhami konsiderohet si njra ndr m aktivet n fushn e thirrjes islame. Duke pasur parasysh se ju jeni nj thirrs n shoqrin koreano-jugore q nga viti 1984 dhe tani Myfti i myslimanve n kt vend, si e shihni pjesmarrjen apo qasjen e popullit koreano-jugor pr ta pranuar fen islame? Koreano-jugort kan shum besime, p.sh. Budizmi, Konfuqjonizmi, disa besojn n ekzistimin e zotave t mirs dhe t keqes (Elkjushin) ... ndrsa shumica e koreanojugorve nuk besojn n Zot apo n fe, e disa prej tyre ndjejn mangsi n personalitetin e tyre andaj pretendojn se i takojn ndonj feje ... pr kt arsye sht shum e leht pr nj koreano-jugor q ta pranoj ftesn e ndonj feje nse ai ka interes n te. ne e kemi pr obligim t ua sqarojm atyre realitetin e ksaj feje dhe t Krijuesit fuqiplot prmes ligjratave t ndryshme ku bjm shpjegimin e cilsive t Krijuesit fuqiplot dhe mirsive t cilat na i ka dhuruar Ai n kt bot, gjithashtu sqarojm shtjet e besimit-akides pr t cilat shtje jan drguar pejgambert e Zotit, dhe n prgjithsi mirsit e ksaj feje ... n disa raste organizojm tubime t ndryshme ku i ftojm edhe myslimant

edhe jomyslimant me qllimit t krijimit t lidhjeve t mira me shtresat e ndryshme t shoqris dhe t njoftimit njri me tjetrin. Gjat nj viti fen Islame e pranojn nj numr i konsiderueshm koreano-jugor burra dhe granga shtresa t ndryshme shoqrore, me bindje t thell n prshtatshmrin e shtjeve t besimit dhe shtjeve praktike si jan namazi, zeqati, agjrimi dhe haxhi. Sa sht numri i xhamive dhe qendrave islame n Koren e Jugut? Dhe ku prqendrohen m shum myslimant? Ekzistojn gjasht xhami t mdha n qytete t ndryshme, si sht kryeqyteti Seul, qyteti Busan ku edhe ekziston porti m i madh n vend, qyteti Kvanxho afr kryeqytetit dhe qyteti Injanxh i cili gjithashtu sht afr kryeqytetit dhe n t cilin ekzistojn disa qendra islame t vogla dhe disa mesxhide t cilat i kan ndrtuar myslimant jo korean, tregtart, puntort dhe t shprngulurit nga shtetet fqinje t Kores s Jugut, si jan: Bangladeshi, Pakistani, Indonezia, India dhe Malajzia. n shtetin e Kores ekzistojn m shum se shtatdhjet mesxhide t shprndara n tr

Intervista 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

57

prshtatet me mentalitetin korean, numri i ktyre librave arrin n njzet sosh q t gjitha jan n gjuhn koreane. A shprehin interesimin myslimant me origjin koreano-jugore pr msimin e gjuhs arabe me qllim t leximit dhe kuptimit t Kuranit, apo ndoshta shumica e tyre mjaftojn me njohurit t cilat i marrin nga librat e prkthyer? Gjithashtu a ekzistojn libra islame n gjuhn koreane? Shum koreano-jugor krkojn nga un q tua msoj gjuhn arabe, edhe prej atyre q nuk e kan pranuar fen islame. Sepse ekziston nj komunitet i madh koreano-jugor n vendet arabe t cilt kan shkuar prmes kompanive t ndryshme jugokoreane t cilat veprojn n shtetet e Gjirit, n Irak dhe n Libi gj e cila i shtyn ata q ta msojn gjuhn arabe. ndrsa ne brenda mundsive tona angazhohemi q t organizojm kurse npr qendrat islame pr msimin e gjuhs arabe; me qllim t hapjes s ders s miqsis mes popullit t Kores s Jugut dhe bots arabe, dhe me qllim t prhapjes s kulturs islame. Duke par kt nevoj un kam botuar nj libr t veant pr msimin e gjuhs arabe pr fillestart, libr e cila sht prhapur me t madhe n mesin e koreano-jugorve, dhe nj numr i konsiderueshm i koreanve, mysliman dhe jo mysliman, e kan msuar gjuhn arabe prej ktij libri. Gjithashtu ekzistojn edhe libra t prkthyera nga gjuha angleze t cilat sqarojn parimet e fes Islame. A ekzistojn ndihma nga bota arabe dhe ajo islame pr xhamit dhe qendrat islame ktu n Koren e Jugut? Mbretria e Arabis Saudite, shteti i Kuvajtit dhe disa shtete tjera t Gjirit ofrojn ndihma vetm pr xhamin e madhe n kryeqytetin Seul, ndrsa xhamit tjera nuk arrijn ti ken kto ndihma, por, furnizimi apo mirmbajtja e tyre bhet prmes kontributeve t komunitetit mysliman t atij qyteti ku ekziston xhamia. Cilat jan shrbimet kryesore t cilat ua paraqitni myslimanve t Kores pas pranimit t fes Islame nga ana e tyre? Ekzistojn shrbime t shumta, n mesin e tyre jan: organizimi i kurseve edukative dhe arsimore me qllim t shpjegimit t shtjeve q kan t bjn me besimin islam, pastaj organizimi i kurseve t gjuhs arabe n mnyr q myslimant e rinj t ken mundsi q ta lexojn Kuranin n namaz ... me kt rast dua t theksoj se kur nj koreano-jugor e pranon fen islame neve ia caktojm atij nj program edukativ s paku dymujor me qllim q ai ti msoje rregullat e pastrtis, t namazit dhe rregulla t tjera q kan t bjn me fen islame.
Marr nga: www.islamweb.net 14/12/2010, intervistoi: Isra Beder Prktheu nga gjuha arabe: Vedat Shabani

vendin n t cilat falen pes koht e namazit, namazi i xhumas, namazi i bajrameve dhe n to zhvillohet msimi i leximit t Kuranit, kto vende ne i vizitojm n mnyr sistematike. Si e keni tejkaluar problemin e gjuhs? Gjithashtu si kuptoheni me popullin koreano-jugor n rast kur dshironi ti njoftoni ata me fen Islame? n fillim t ksaj shtje kam qen n kontakt me disa koreano-jugor t cilt e flisnin gjuhn arabe, si ishin farmacisti Kameruddin (Mun Si xhu), dhe Sulejmani (Ij Hinxh nij) me t cilt e formuam nj grup t prbr nga ne tre. Sulejmani mirrej me organizimin-aranzhimin e takimeve, detyra ime ishte thirrja e tyre dhe biseda me ata rreth shtjeve t ksaj feje, ndrsa kameruddini kishte pr detyr prkthimin. m pastaj me ndihmen e Zotit arrita ta msoj gjuhn koreane dhe tani nuk l asnj mundsi pr ta shfrytzuar me qllim t msimit t fjalve t reja e n veanti fjalorit fetar i cili ka t bj me fushveprimin tim. Kam botuar disa libra t cilat flasin rreth shtjeve t besimit-akides islame, gjithashtu kam ngritur disa tema pr t cilat ka nevoj nj mysliman i ri dhe nj jomysliman pr ta kuptuar fen islame, me nj metod e cila

58

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 Aktivitete

mYFtiu i kOsOvs, mr. naim trnava, u Prit nGa kreu i Gjilanit, Qemajl mustaFa Myftiu i Kosovs, Mr. naim ef.Trnava, qndroi pr vizit n Gjilan, ku u prit nga kryetari i komuns, z.Qemajl Mustafa, me t cilin bashkbiseduan pr bashkpunimin n mes dy institucioneve. Myftiu Trnava, pasi falnderoi kryetarin Mustafa pr bashkpunimin e vazhdueshm me BIK-n pr konsideratn q ka ndaj krkesave q i drejtohen komuns nga ky institucion dhe nga qytetart e besimtart n prgjithsi, n raport me krijimin e infrastrukturs s mjaftueshme fetare, q besimtart t ken mundsi ti kryejn ritet e tyre fetare dhe praktike pa asnj lloj penges, ktu n Gjilan. Biseduam pr klimn e bashkpunimit q kemi pasur, q kemi dhe q do ta kemi edhe n t ardhmen, duke krijuar nj klim t prbashkt bashkjetese t t gjitha besimeve n Kosov dhe duke respektuar besimin e njritjetrit e duke dhn kontribut q n Kosov t mbizotrojn paqja, harmonia dhe mirqenia e prgjithshme. BIK ka dhn kontribut, e do t jap edhe n t ardhmen, q t jemi nj hallk e fort n mes BIK dhe komunave e shtetit. ne do t jemi nj z i fort q do ti bjm thirrje ndrgjegjes s secilit pr nj paqe, harmoni e solidaritet - tha Myftiu Trnava. Myftiu theksoi m tutje se sht brengoss fakti i dukurive negative n shoqrin ton, si prdorimi i substancave narkotike, vllavrasja e vetvrasja dhe dukuri t tjera, pr luftimin e t cilave mund t japim nj kontribut m t madh bashkrisht. Po ashtu, - tha ai, - sht shum i rnd edhe akti i vrasjes s Drejtorit t Djertoris Arsimore t Prishtins. Ai sht nj akt i cili vrtet meriton t gjykohet nga t gjitha instancat e shtetit dhe nga t gjith qytetart n Kosov, n mnyr q ngjarje t tilla t mos na ndodhin n t ardhmen n Kosov.

ndrkaq, Mustafa tha se kjo sht nj vizit pr harmonizim t qndrimeve pr bashkpunim t mtejm n mes komuns dhe BIK-s. S pari bm nj rezyme t kohs sa kemi qeverisur ne dhe t paslufts n prgjithsi, por edhe t periudhs s paralufts. Bashkrisht konstatuam se BI, komuna e Gjilanit dhe shoqria tjetr jasht komuns, kemi qen bashk n momentet kur ka qen e nevojshme t ishim s bashku dhe jemi ndihmuar vazhdimisht n mes nesh, kemi prkrahur njra an tjetrn, me qllimin q t jemi t lir n krijimin e institucioneve, themelimin e shtetit, sepse i vetmi garant sht shteti, i cili vihet n shrbim t qytetarit dhe n shrbim t interesave t tij, pavarsisht prejardhjes s tij nacionale apo fetare e politike,tha Mustafa, duke shtuar se si komun jan t prkushtuar dhe jan pran bashksive fetare dhe veanrisht pran BI-s, pasi shumica e qytetarve t komuns jan t besimit mysliman. (R. Shkodra)

Aktivitete 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

59

hatme n Xhamin haXhi metush bajrami n FeriZaj n natn m t vlefshme t vitit t muajit Ramazan, n prani t qindra xhematlinjve t lagjes Vllezrit Grvalla (Ferizaj) pr t dgjuar dhe ndjekur hatmen e nxnsve q ndoqn msim-besimin dhe leximin e rrjedhshm t Kuranit tek Imami i ksaj xhamie, Bashkim ef. Hoxha, i cili me vetmohim t pashoq dhe me pun t vazhdueshme ka krijuar nj tradit shembullore dhe do vit me sukses nxjerr nxns q lexojn Fjaln e Zotit bukur e rrjedhshm. Ceremonin e hatmes e hapi nxnsi i ksaj xhamie Arlind Beba, i cili, me zrin e tij melodik, mallngjeu t pranishmit. n fjaln e tij, imami Bashkim Hoxha, duke iu drejtuar prindrve dhe xhematlinjve t tjer, tha se Allahu n kt nat t madhe q po festojm filloi zbritja e Kuranit, kur me fjaln e par iu drejtua njerzimit: Lexo n emr t Zotit t gjithsis. nxns t dashur, vazhdoni t lexoni Kuranin, sepse ai ju bn drit n varr dhe sht ndrmjets pr shptim n Ditn e gjykimit, ka thn ef. Hoxha. Ai gjithashtu ka porositur dhe kujtuar edhe hadithin e Muhamedit a.s. - se leximi i Kuranit sht ndrmjetsim n Ditn e gjykimit pr pronart (lexuesit ) e tij. (F. Flugaj)

mYFtiu trnava viZitOi maitevn Myftiu i Kosovs, Mr. naim ef.Trnava i shoqruar nga bashkpuntort dhe nga prfaqsuesit e KBI t Therands, m 6 tetor 2011, qndroi pr vizit n fshatin Maitev (Suharek), i cili sht nj ndr fshatrat m t thella t ksaj ane.

Banort e Maitevs n mnyr t organizuar i bn pritje madhshtore myftiut Trnava dhe bashkpuntorve t tij. Pritja pr myftiun fillimisht u b tek objekti n ndrtim e sipr i xhamis. Pr ta pritur myftiun tek xhamia kishin dal pleqt e katundit t prir nga plaku 98 vjear haxhi Adem Aliu. n fytyrat e banorve t Maitevs shihej knaqsia q pas shum peripecive edhe fshati i tyre do ket xhami. shyqyr q ma dha allahi ymer q ta priti e ta shoh kah ndreqet xhamia n katundin ton, kt e kam pas andr q edhe ne e kemi xhamin tona, ku fmijt ton do t msoj pr fen e tyre, ishalla m jep Zoti ymer ta shoh t prfunduar- na tha plaku 98 vjear, h. Adem aliu. Myftiu Trnava i shoqruar nga nikoqirt vizituan objektin e xhamis e cila ka arritur deri te kupola qendrore. Myftiu pasi u informua pr mbarvajtjen e punimeve n xhami i prgzoi prfaqsuesit e Maitevs pr angazhimin e tyre pr ndrtimin e xhamis dhe t objekteve tjera t infrastrukturs. Myftiu po ashtu u premtoi mbshtetje besimtarve t ktij lokalitet pr prfundimin e objektit t xhamis. Ju prgzoj pr punn q keni br, dhe ju do keni mbshtetjen dhe prkrahjen e BIK dhe timen q ky objekt t prfundoi dhe sa m par t jet n shrbim t besimtarve t ksaj anetha ndr t tjerat myftiu Trnava. Pr historikun, arritjet dhe sfidat e fshatit foli arsimtari Halil Krasniqi. ndrtimi i xhamis, do t jet nj motiv m i madh pr banort e ksaj ane q mos t shprngulen, aq m par kur ktu tani sht ndrtuar edhe shkolla e plot 9 vjeare, por sfide mbet asfaltimi i rrugs nga Mushtishti,- na than banort e Maitevs. M pas myftiu Trnava me bashkpuntort qndroi n familjen e dshmorit t kombit nga ky fshat - Besim ndrecaj, ku babai i dshmorit haxhi rexhepi shtroi drek pr t pranishmit. (R. Shkodra)

60

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 Info

mimi nObl Pr PaQe jePet Pr aktivistt e lviZjes s ZGjimit islam Gir Landshtat, sekretar i prgjithshm i komisionit pr ndarjen e mimit nobl pr Paqe, duke njoftuar kt lajm, ka thn: ndarja e mimit nobl pr kt vit, sikur edhe vitet e kaluara, do t jet me plot polemika, posarisht tash kur n mesin e kandidatve pr marrjen e ktij mimi gjenden edhe disa emra nga aktivist t lvizjes Zgjimi islam nga shtetet e rajonit t Lindjes s Mesme. ai ka shtuar: komisioni pr ndarjen e mimit nobl pr Paqe u jep rndsi t madhe zhvillimeve t mdha q ndodhin n botn e sotme dhe konsideron se kto zhvillime kan ndikim t madh e t rndsishm n t ardhmen. landshtat ka sqaruar: Komisioni pr ndarjen e mimit nobl pr Paqe do ta shpall fituesin e ktij mimi pr paqe pasi t ket analizuar aktivitetin dhe veprimtarin e disa aktivistve t lvizjes Zgjimi islam gjat ngadhnjimit t revolucioneve qytetare n rajonin e Lindjes s Mesme dhe n Afrikn Veriore. Sekretari i prgjithshm i komisionit special pr ndarjen e mimit nobl pr Paqe nuk ka prmendur emrin e asnj veprimtari t lvizjes Zgjimi islam, t cilt gjenden n listn e kandidatve pr marrjen e ktij mimi.

Parisi nikOQir i kOnGresit ndrkOmbtar muhamedi a.s. mshir Pr bOtn Kongresi ndrkombtar i myslimanve me temn muhamedi a.s., mshir pr tr botn zhvillohet prej 23 deri m 25 dhjetor n kryeqytetin e Francs, n Paris. Kongresi organizohet nn patronazhin e Unionit t organizatave Islame t Francs dhe n t do t marrin pjes personalitete myslimane nga mbar bota. Gjat punimeve t ktij kongresi do t zhvillohen disa tryeza pr prezantimin e personalitetit dhe jetn e veprn e muhamedit a.s.. Zhvillimi i tryezave t ndryshme n pranin e ulemave t dalluar t Francs dhe shteteve t tjera evropiane dhe islame, transmetimi i filmit me tematik islame, zhvillimi i panairit t librit islam dhe ekspozit fotografish nga vendet e shenjta, zhvillimi i garave pr hifz dhe lexim t Kuranit t veanta pr adoleshentt e t rinjt dhe zhvillimi i gars pr poezi me tem rreth personalitetit t Muhamedit a.s., - konsiderohet t jen prej programeve t rndsishme q do t zhvillohen gjat ktij kongresi. organizatort e ktij kongresi ndrkombtar kan ftuar t gjith qytetart mysliman dhe jomysliman evropian, q t prezantojn n kt

panair dhe n kt tubim dhe, duke prezantuar n tryeza e fjalime, t njihen me imazhin e vrtet t islamit dhe figurn e muhamedit a.s. Franca mban kOnFerenc islamOFObia: Gjendje urGjente Me kontributin e Unionit Islamik pr t Luftuar Islamofobin (CCIF) dhe n pranin e nj mij personaliteteve politike, shoqrore dhe fetare t Francs. Duke marr parasysh rritjen e veprimeve islamofobiste n qytetet e ndryshme t Francs dhe fyerjeve t grupeve t djathta ekstremiste ndaj xhamive dhe varrezave islamike, ccif ka marr vendim q ta organizoi kt konferenc t madhe me pjesmarrjen e prfaqsuesve t grupeve pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut dhe organizatave krishtere dhe hebreje n mnyr q t diskutohen rrugt pr t luftuar rritjen e islamofobis. CCIF si nj institucion legjitim dhe zyrtar i ndjek informatat rreth veprimeve islamofobiste npr qytete t ndryshme t ktij vendi dhe duke mbledhur dokumente t vlefshme dhe duke i vendosur ato n dispozicion t organeve policore ose organizatave q luftojn racizmin, mbron t drejtat e myslimanve n Franc.

Info 256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011

61

Omani themelOn bankn e dYt islamike ndrkOmbtare hamud sanxhur, kryetar i sektorit ekzekutiv t Banks Qendrore t omanit (BQo), ka thn se kjo bank n pranver t ktij viti ka themeluar bankn e par islamike n kt vend dhe tash ka dhn plqimin pr themelimin e banks s dyt islame. Ai ka shtuar se ekspertt e ekonomis t ktij vendi kan parashikuar q me themelimin e banks s dyt islame sektori financiar dhe bankar n oman do t jet dshmitar i nj hapi t ri n zhvillimin dhe progresin e ktij vendit. BQo pr kryerjen e reformave n ligjet bankiare dhe pr harmonizimin e ktyre ligjeve me dispozitat e sheriatit si dhe pr kryerjen e aktiviteteve t veanta t cilat do t jen t prshtatshme pr bankat islamike. Kryetari i sektorit ekzekutiv t BQo-s ka kujtuar se banka Al-Iz do promovohet me nj kapital fillestar prej 259 milion dollar dhe aktivitetin e vet do t fillon q nga fillimi i vitit t ardhshm. n libi ZbulOhen dY varre masive Zyrtart e kshillit Kombtar Transitiv kan njoftuar pr zbulimin e dy varrezave masive tjera n rrethinn e Tripolit. njri

prej ktyre varrezave masive sht zbuluar n bregdetin e qytetit Kakaresh 7 klm. n periferi t Tripolit ku jan varrosur m shum se 200 trupa. ai ka shtuar: varri masiv i dyt sht zbuluar n fshatin Birastamilad, 10 klm. larg kryeqytetit t Libis ku jan varrosur 700 trupa t cilt duken se kan vdekur rishtazi. n fund t muajit t kaluar jan gjetur edhe trupat e varrosur t m shum se njmij t burgosurve t cilt jan dnuar n vitin 1996 nga ana e regjimit diktator t Muamer El-Gadafit q jan varrosur n burgun Ebu Muslim. Libia q nga mesi i muajit shkurt sht shndrruar n nj fush betejash t rnda n mes forcave qeveritare dhe atyre revolucionare kundr regjimit diktator t Gadafit q n fund ka rezultuar me shembjen e ktij regjimi.

i rndsishm n procesin e vendimmarrjes n bot. nuk sht racionale q ne t jemi vetm shikues dhe, n ann tjetr, disa t tjer t vijn dhe t prcaktojn fatin e rajonit ton. Ai ka thn se shtja e Palestins sht nna e t gjitha shtjeve njerzore, islame dhe arabe. Q nga koha kur ky territor sht okupuar, jan vrar apo jan br invalid me dhjetra mijra persona t pambrojtur n kt vend, e, krahas ksaj, regjimi sionist i Izraelit ka shkatrruar edhe shum varreza t vjetra n kto troje. Ai ka rikujtuar: T gjith t shprngulurit palestinez, t cilt jan larguar nga vatrat e tyre me forc nga regjimi sionist i Izraelit, duhet t kthehen n trojet mm t tyre. Al-nexhifi ka theksuar: Shteti i pavarur i Palestins duhet t krijohet me pranin e t gjith t shprngulurve dhe t

krkOhet FOrmimi i uniOnit dhe treGut islam Usame nexhifi ka krkuar formimin e Unionit Islam dhe krijimin e Tregut Islam t prbashkt, n mnyr q Bota Islame, duke shfrytzuar kto potenciale, t bhet nj faktor

gjith popullit palestinez dhe duke gjetur nj alternativ t drejt me kryeqytetin Kudsin e shenjt. n kt konferenc duhet t nxirret nj deklarat adekuate me qllim realizimin dhe jetsimin e fitores s popullit t Palestins. (Mr. Rexhep Suma)

62

256 DITURIA ISlAME NNTOR 2011 Argtuese

63

O Allah, na e bj kt tubim t bekuar dhe kt dua t pranuar, dhe kt rrug t lehtsuar, e largoji nga ne rreziqet e mundimet, pr n do vend t shenjt. T lutemi Ty, o Madhria Jote, q ti ruash robrit e Tu, kudo q t jen, dhe nga do gj e lig, ruaji ata q udhtojn pr tok, pr det e pr ajr, t shkojn e t kthehen shndosh, me dhuntit e Tua, o Mshiruesi i Mshiruesve. O Zoti Fuqiplot, ndihmoji ata q ndihmojn fen Tnde, e shkatrroji ata q mundohen ta shkatrrojn fen Tnde. O Zoti yn, lshoji mshirn dhe bekimet e Tua mbi ne, mbi popullin ton, mbi haxhinjt e mbi myslimant n prgjithsi. O Zoti yn, lshoji mshirn, paqen dhe bekimin Tnd mbi kt popull e n kt tok, n t ciln na krijove me dshirn Tnde, ku do t kthehemi dhe prap do t ngrihemi prej saj, para Teje. O Sundues i gjithsis, na bj mbizotrues n tokn ton, e mos lejo q armiqt e Tu dhe armiqt tan t na shkelin dhe t na robrojn n trojet tona. O Shrues, jepu ktyre haxhinjve dhe neve shndet, t smurin shro, t robruarin liro, vendsin bekoje, t humburin drejtoje e armikun shkatrroje. O Pranues i veprave, pranoje kt vepr prej nesh, Ti i dgjon t gjitha dhe i di t gjitha. O Zoti yn, na bj ne dhe pasardhsit tan besnik ndaj Teje. O Furnizuesi yn, begatona n kt dhe n botn tjetr me t mirat e Tua dhe pranoje pendimin ton, Ti je Ai q e pranon pendimin dhe je Mshirues. O Falsi yn,Ti je Fals e pranon faljen na fal ne, prindrit tan, vllzr dhe motrat tona, farefisin ton dhe besimtart n prgjithsi n Ditn e Llogaritjes s sakt. O Allahu yn, na e bj t mundur q Pejgamberi Yt, Muhamedi a.s., t jet ndrmjetsues yni n Ditn kur nuk ka ndrmjetsues tjetr prve atij q e lejon Ti. O i Gjithpushtetshm, na forco bindjet tona dhe na bj prej besimtarve t devotshm, e na ruaj n do vend dhe n do koh nga intrigat e shejtanit dhe insanit. O Allahu im t prgjigjem pr Haxh.Allahu im ky sht vendi t cilin e ke br t sigurt dhe t shenjt. Brja zjarrit trupin tim t ndaluar dhe bre t sigurt nga dnimi Yt Ditn kur do ti ringjallsh robrit Tu. Bm prej t dashurve dhe t nnshtruarve Tu. Me emrin e Allahut, Allahu sht i madh. O Allahu im me besim n fen Tnde duke konsideruar t vrtet librin Tnd, duke prmbushur premtimin q t kam dhn e duke pasuar Pejgamberin a.s. kam vendosur ta kryej Haxhin andaj m ndihmo q ta kryej dhe pranoje prej meje. O Zot t lutem q t m mbrosh nga brengat, pikllimi, pamundsia, prtacia, m mbro nga shpirtngushtsia dhe koprracia. O Zot m prforco n fe e cila m mbron, mi prmirso t mirat e ksaj bote nga t cilat jetoj, ma prmirso gjendjen me t mira n botn tjetr ku do t shkoj. O Zot mi fal gabimet e mia, t prindrve t mi dhe t besimtarve n prgjithsi. O Allah na jep t mira n kt bot dhe n botn tjetr shprblena me Xhenet dhe na ruaj nga zjarri i Xhehenemit. T prgjigjemi, o Zot, Ty t prgjigjemi, t prgjigjemi Q nuk ke shok. T prgjigjemi Ty, pr Ty sht do lvdat, falnderim, dhunti e pushtet dhe nuk ke shok. I pastr e i lart sht Zoti yt, Zoti i gjithfuqishm nga ajo q ata i prshkruajn. do e mir qoft ndaj t drguarve. Dhe falnderimi i qoft All-llahut, Zotit t gjithsis!
(Es-Safat: 180-182)

Kasim Grguri

64

NJOFTIM bashksia Islame e Kosovs dhe Medreseja e Mesme 'Alauddin' n prishtin, njoftojn t gjith t interesuarit se edhe kt vit organizojn dhe udhheqin prerjen e kurbanave pr nevojat e Medreses s Mesme 'Alauddin' n prishtin me paralelet e saj n prizren dhe Gjilan. pagesa mund t bhet n zyrat e Kshillit vendor t bashksis Islame dhe n Medrese. M gjersisht mund t informoheni n tel: 038/22-44-44; 044/186-220; 044/186-221

mimi i kurbanit 100