NUMER 251-252 | VITI 25 | QERSHOR-KORRIK 2011 | RExHEb-SHAbAN 1432 | REVIST MUJORE, FETARE, SHKENCORE E KULTURORE | MIMI 1

dituria islame
VIZITA E MYFTIUT N ARAbIN SAUDITE

PRHAPJA E KULTURS ISLAME N TROJET SHQIPTARE

Dr. Fahrush Rexhepi

FUQIZIMI I SHNDETIT MORAL T RINIS KOSOVARE KONTRIbUTI I DIJETARVE T HERSHM MYSLIMAN N EKONOMI
Prof. Dr. Sci Ferid Agani Dr. Islam Hasani

www.dituriaislame.net

Transmetohet se Pejgamberi a.s. ka thn:

Allahu im! Na i bj t bekuar Rexhepin dhe Shabanin dhe na bashko me muajin e Ramazanit
(Ahmedi, I, 259).

Rexhebi sht muaji i pendimit, Shabani muaji i dashuris, kurse Ramazani muaji i afrimit tek Allahu xh.sh. Rexhebi sht muaji i ibadetit, Shabani muaji i askezs, ndrsa Ramazani muaji i shtimit t mirsive. Rexhebi sht muaj n t cilin Allahu i shumfishon veprat e mira t besimtarve, Shabani muaji i mbulimit dhe fshirjes s mkateve, kurse Ramazani muaji i pritjes s shprblimeve
Sejjid Abdulkadir xhejlani

dituria islame

Prmbajtja 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

Komentimi i kaptins El-Mulk 6 f5 saBrI Bajgora Reflektime Kuranore f7 mr. aDnan sImnIca Ruajtja e karakterit f9 seDat IslamI Gjuha arabe gjuh e mishruar pr islamin f12 DrIton arIFI Islami domosdoshmri pr njerzit f14 BaHrI currI Dialogu ndrmjet Ebu Hanifes dhe Imam Malikut f16 A jan mosveprimet e Pejgamberit a.s. argument pr ne? f19 Fuqizimi i shndetit moral t rinis kosovare f21 proF. Dr. scI FerID aganI Ndrtimi i trurit n dritn e Kuranit Fisnik f24 Dr HusseIn ruDVan al-luBaIDy

Kontributi i dijetarve t hershm mysliman n ekonomi f27 Dr. Islam HasanI Prhapja e kulturs islame n trojet shqiptare f29 Dr. FaHrusH rexHepI Vizita e Myftiut n Arabin Saudite f49 Iraku f32 mr. samIr B. aHmetI Arkitektura islame, lindja dhe zhvillimi i saj f35 agIm alI Revolucionet arabe dhe prapaskenat e tyre f37 mr. ejup HazIrI Prse ndodhin revoltat e popujve f40 HasHIm salIH Femra dhe politika f42 ValBona asllanI - maqeDoncI
N ditn e par t vizits zyrtare n Arabin Saudite, ku pr her t par me ftes nga Ministri pr shtje Fetare i Arabis Saudite Salih Al-Sheikh, me Myftiun e Republiks s Kosovs Mr. Naim Trnava n krye, delegacioni i BIKs, ku bnin pjes edhe Reshat Mexhiti, antar i kryesis, Dr. Islam Hasani, kshilltar i Myftiut, dhe Besim Mehmeti nga kabineti i kryetarit, arriti n vendin e shenjt, n Mek. N ditn e par delegacioni kreu nj Umre. N ditn e dyt vizitoi Kryesin e Institucionit Qeveritar pr kujdesin ndaj Dy Xhamive t Shenjta Qabes dhe Xhamis n Medin, ku u pritn nga zv/kryetari Dr. Muhamed bin Naser Al Khuzeim. N takim Myftiu falnderoi Arabin Saudite pr prkrahjen q i ka ofruar popullit t Kosovs n fusha t ndryshme. Nikoqiri njohu delegacionin e Kosovs me zhvillimet e fundit n zgjerimin e Dy Xhamive t Shenjta, pikrisht tash kur po behet zgjerimi m i madh n historikun e Qabes, afr 800.000 m2.

Divan f44 Familja dhe mnyra e jetess n prvijimsin historike f45 IlIr sopjanI Gafurr Loku (1949 - 1999) simboli i qndress shqiptare pr liri f48 sHaBan qupI

dituria islame / revist mujore, fetare, shkencore e kulturore / Boton: kryesia e Bashksis islame t kosovs, Prishtin. Kryeredaktor: Mr. Rexhep Suma / Redaksia: Driton Arifi, Mr.Ejup Haziri, Fitim Flugaj, Mr.Imer Hajdini, Dr. Islam Hasani, Kasim Grguri, Muhamet Mavraj dhe Sedat Islami. Gazetar n redaksi: Ramadan Shkodra / Lektor: Isa Bajinca / Korrektor: Skender Rashiti / Redaktor artistik, teknik dhe operator kompjuterik: Edib Ali Agagjyshi. Adresa: Dituria Islame, rr. Bajram Kelmendi nr. 84, 10000 Prishtin / Tel&Fax: 038 224 024 / email: dituriaislame@hotmail.com / dituriaislame@yahoo.com www.dituriaislame.net /Parapagimi: Evrop 25 / Amerik 40 USA$ / Shtypi: Shtypshkronja Iliri, Prishtin / Dorshkrimet dhe fotot nuk kthehen!

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Editoriali

Turizmi n Islam

dhe pse nuk kemi ndonj prkufizim t veant t turizmit hallall, kryesisht ky sht pranuar si nj form e turizmit q ofron shrbimet e mikpritjes n pajtim me normat dhe ligjet islame. N kt drejtim p.sh. mund t llogarisim hotelet hallall, q nuk shrbejn pije alkoolike, ofrojn certifikata hallall pr ushqim, kan objekte t veanta pr grat, vende pr ibadet dhe mjedise t prshtatshme pr myslimant. Nj vit jo edhe aq i leht, i strmbushur me obligime e detyrime dhe me pun, krkon nj pushim e qetsi pr trupin. Ktu do t trajtojm turizmin si koncept islam. Zakonisht ndr ne turizmi si term nnkupton t shkosh e t pushosh dhe t lodhesh n viset bregdetare. Por si qndron puna e ktij koncepti n pikpamje islame dhe si e trajton feja jon kt koncept. Me shfaqjen dhe shtrirjen e Islamit, ai ndryshoi shum koncepte t shtrembrimeve si rrjedhoj e mendjes njerzore dhe, pr pasoj, Islami i kanalizoi ato koncepte n drejtim t duhur duke i orientuar drejt vlerave dhe moralit. Turizmi mund t jet edhe n rang ibadeti, me se nnkuptohet prgatitja dhe nisja pr n Vende t Shenjta, n Mek e Medin, ku myslimani u bn vizit Vendeve t Shenjta, si dhe gjat ksaj vizite sjell imazhe e kujtime nga jeta e Resulullahut a.s., e shokve t tij dhe e myslimanve t par, si dhe pr gjetje arkeologjike q kan kto dy vende. Dhe kjo vizit mbush shpirtin me iman e me energji t reja pr shtigje t reja n jetn e tij. Nga ana tjetr, edhe Kurani na urdhron q, krahas vizitave dhe shtitjeve t ndryshme, t kemi n qendr interesimi ngritjen dhe lartsimin e Fjals s Allahut: (T Xhenetit jan) Edhe ata q pendohen, ata q sinqerisht adhurojn, ata q falnderojn, ata q agjrojn, ata q bjn ruku, q bjn sexhde, q urdhrojn pr t mira e ndalojn nga t kqijat, edhe prmbushin dispozitat e Allahut. Pra, prgzoji besimtart. (EtTevbe,112). Kurse n ajete t tjera na obligon t lvizim n vende t ndryshme pr t par se si ka qen gjendja e popujve t mhershm dhe e atyre q nuk u jan prmbajtur udhzimeve hyjnore. Thuaj: Ecni npr tok e mandej shikoni se si qe prfundimi i gnjeshtarve.(El-Enam,11). N nj vend tjetr thot: Thuaj: Udhtoni npr tok dhe shikoni se si ishte prfundimi i kundrshtarve! (En-Neml,69). Gjat ktyre vizitave myslimani sheh dhe mahnitet edhe nga krijimtaria e Allahut: Thuaj: Udhtoni npr tok e shikoni se si filloi krijimi, pastaj Allahu e fillon krijesn tjetr (ringjalljen). sht e vrtet se Allahu ka mundsi pr do send. (ElAnkebut,20) Nga kjo del se t gjitha premisat flasin se turizmi hallall vetm sa po zgjerohet. Bazuar n raportin nga Panairi i Turizmit Botror, pr vitet n vijim sht parashikuar rritja e turizmit hallall. Megjithat, duke u hapur definicioni i turizmit hallall, shum hotele npr bot e shohin veten si t prshtatshme pr pritjen e myslimanve. Si nj aspekt i rndsishm i ktij tregu n rritje, mund t shihet gjendja n hotelet luksoze, si p.sh. Lord Milner n Londr apo zinxhiri i hoteleve Holiday Villa, t cilat n dhomat e tyre ofrojn drejtimin q tregon Kiblen. Pr shkak t ktij trendi, shum hotele jan duke prshtatur shrbimet e tyre pr mysafirt mysliman. Gjat Ramazanit t fundit, hoteli i famshm Sacher n Vjen, ka siguruar nj dhom t veant pr lutje, si dhe ushqime t veanta para lindjes s diellit dhe pas perndimit t diellit. Nj tjetr shembull mund t shihet n Dubai, ku disa grupe hotelesh kan njoftuar pr zhvillimin e zinxhirit hotelier n pajtim me ligjin islam. Almulla Hospitality deri n vitin 2015 pritet t hap 150 hotele hallall, jo vetm n Lindjen e Mesme, po edhe n Evrop dhe n Amerikn e Veriut. Prve ksaj, zinxhiri hotelier Jawhara, n nj t ardhme t afrt, ka pr qllim q 25% t hoteleve n Dubai t jen n baz t ligjit t Sheriatit. Hotelet e tyre shpenzojn 2,5 % t t ardhurave t tyre neto pr zekat. Vendet me turizm botror, si Turqia, Dubai,Malajzia, Indonezia etj., vazhdimisht po trheqin interes t madh pr objekte dhe trashgimi myslimane. Statistikat flasin se vetm m 2005, m shum se 150.000 turist udhtuan nga Lindja e Mesme n Malajzi, ndrsa vlersohet se rreth 250.000 njerz kan zgjedhur nj destinacion duke u bazuar vetm n objektet, ku jan certifikuar ushqime hallall. Prmirsimi i imazhit t ktyre vendeve fal arritjeve t mdha t kohve t fundit, ka br q agjencit e shumta turistike dhe mediatike t bots ti cilsojn kto vende si gur t muar. Edhe n kontinentin ton t vjetr gjendja nuk sht keq. Msohet se zinxhiri m i vjetr i hoteleve luksoze n Evrop Kempinski nga Zyrihu, po ndrton rreth 30 hotele n bashkpunim me kompanin islamike Guidance Financial Group. Grupi i hoteleve Reziror nga Brukseli, i cili bn biznes me kompani t tilla si Radisson Blu dhe Park Inn, vlerson se tregu i hoteleve hallall do t rritet 20% gjat dhjet vjetve t ardhshm. Pr fund, kto t mira dhe kto t arritura t njerzimit n sfera t ndryshme, dhe ndjenjat q krijon njeriu gjat pushimeve dhe turizmit, duhet ti kthej n nj forc motivuese dhe prosperuese pr t mirn dhe mirqenien e vendit t vet dhe njerzimit n prgjithsi. Mr. Rexhep Suma

PJESA FETARE 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

Komentimi i kaptins El-Mulk 6

Sabri Bajgora A u garantuat ju prej Atij Q sht n qiell, q t mos ju shafit (t mos ju lshoj) toka kur t dridhet. A u garantuat ju prej Atij Q sht n qiell, q t mos lshoj kundr jush ndonj stuhi me rrebesh gursh. E pra, do ta kuptoni se si sht ndshkimi Im! Edhe ata q ishin para tyre prgnjeshtruan, por far ishte dnimi Im. (El-Mulk-16-18) Lidhmria e ktyre ajeteve me ato paraprake as sjelljes s shum argumenteve n ajetet paraprake, q dftojn se Allahu sht i Gjithdijshm, i Gjithfuqishm dhe sht n gjendje q n do ast t krcnoj e t zbres dnimin ndaj secilit q mohon Madhrin e Tij, Ai prapseprap nga mshira e Tij, i nxit t udhtojn npr tok n krkim t rrskut, t cilin i Gjithmshirshmi ia ka garantuar do krijese, pa dallim nse sht besimtar apo pabesimtar, Ai tash n ajetet n vazhdim, ua bn me dije pr lloje t tjera t krcnimit dhe dnimit t mundshm, si f.v. ti shafit nn tok, kur ajo t dridhet, tu sjell rrebeshe gursh nga qielli etj.. Allahu xh.sh. edhe nj her i thrret pabesimtart ti kthehen arsyes dhe logjiks s shndosh e t shikojn shpezt n qiell teksa fluturojn, dhe t pyesin vetveten - a thua kush i mban ata n ajr pos Fuqiplotit? Kto jan paralajmrime hyjnore q njerzit ti kthehen besimit t drejt, sepse askush prve Allahut nuk i ushqen dhe nuk ua sjell rrskun, prandaj t mos vazhdojn m me arrogancn dhe mendjemadhsin e tyre n mohim Koment: A u garantuat ju prej Atij Q sht n qiell, q t mos ju shafit (t mos ju lshoj) toka kur t dridhet. A u garantuat ju prej Atij Q sht n qiell, q t mos lshoj kundr jush ndonj stuhi me rrebesh gursh. E pra, do ta kuptoni se si sht ndshkimi Im! Edhe ata q ishin para tyre prgnjeshtruan, por far ishte dnimi Im?! Ky grup ajetesh q fillon me at t 16-in t ksaj sureje: A u garantuat ju prej Atij Q sht

n qiell, q t mos ju shafit (t mos ju lshoj) toka kur t dridhet. Fillon me nj krcnim hyjnor, q vjen nga i Gjithfuqishmi, krcnim i drejtuar ndaj pabesimtarve, t cilt nuk po arrinin ta hiqnin perden e errt para syve e t prudheshin n rrugn e drejt. Allahu u bn atyre pyetjen - vall kush Ju garanton juve prve Allahut, q t mos ju shafit e tju lshoj toka, kur ajo dridhet e lkundet. A thua jeni kaq t sigurt teksa ecni mbi kt tok? A nuk keni marr msim nga Karuni, t cilin e pati mashtruar pasuria e tij marramendse, duke pretenduar se ai ishte m i pasuri e m i forti?! A nuk e prpiu at toka me tr pasurin e tij, q t mbetet nj shembull i keq n histori se si mund ta psojn pabesimtart dhe mohuesit? A nuk mendojn kta pabesimtar se Allahu ka fuqi pr nj gj t till, kur Ai thot: Thuaj: Ai ka fuqi (tju shptoj, por edhe) tju sjell dnim prej s larti ose prej s poshti nn kmbt tuaja (El-Enam, 65) Kjo tok, e cila n shikim t par na duket shum e bukur, me t gjitha begatit dhe zbukurimet e saj, n brendin e saj fsheh shum sekrete. Nga kjo tok shpeshher shprthejn vullkane t zjarrta, t cilat shkatrrojn vendbanime t tra, si dhe trmete vdekjeprurse, t cilat marrin me vete shum viktima. Prandaj, secili njeri q ka mendje, duhet t mendoj me arsye t shndosh se, nse vazhdohet n mohimin e Fuqis Absolute t ktij universi, leht mund t psojn sikur shum popuj n t kaluarn q ia kthyen kurrizin msimit hyjnor.

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Tefsir

N lidhje me pjesn e par t ktij ajeti A u garantuat ju prej Atij Q sht n qiell, kelamistt dhe pjestart e fraksioneve akaidologjike kan debatuar shum, nse n kt ajet i sht atribuuar Allahut ndonj an, dhe pse pikrisht n kt rast sht specifikuar qielli si an, ndrkoh q dihet mir se Allahut nuk mund ti atribuohet ndonj an, vend apo pozicion. Megjithat, prgjigjja q qetson shpirtin n kt rast, sht se qielli ktu sht prmendur vetm pr madhshtim t fuqis s Allahut, e jo pr ndonj prkufizim ane, sepse edhe qielli, edhe Toka, jan krijimtari e Allahut t Plotfuqishm, dhe Ai sht i adhuruar edhe n Qiell, edhe n Tok, si thot Lavdiploti:Ai sht Zot (i vrtet e i adhuruar) n qiell dhe Zot (i vrtet e i adhuruar) n Tok.... (Ez-Zuhruf, 84) Imam Maturidiu, lidhur me kt shtje, thekson: Kuptimi i shtjes ka t bj me trsin e gjrave n ekzistenc se do gj sht krijimtari e Allahut xh.sh. dhe nga kjo nxjerrim cilsin e ngritjes, t lartsimit dhe Madhris s Tij, prandaj edhe nga ky ajet kuptohet se qielli sht nn sundimin e Allahut, sht krijes e Allahut, pron e Tij e jo vend i Tij.1 Krcnimi hyjnor vazhdon edhe me ajetin 17, A u garantuat ju prej Atij q sht n qiell, q t mos lshoj kundr jush ndonj stuhi me rrebesh gursh. E pra, do ta kuptoni se si sht ndshkimi Im! i cili sht edhe m i hapur dhe m i drejtprdrejt. Si mund t ishin t qet idhujtart kur nga historia kishin shum shembuj se si i kishte shkatrruar Allahu popujt e mhershm pabesimtar. Madje, shembullin m t freskt, shum prej tyre e kishin n Ebrehen, ushtrin e t cilit e pati shkatrruar Allahu me tufa zogjsh, t cilt kishin hedhur gur t Xhehenemit mbi ta. Shum prej idhujtarve mekas madje kishin qen dshmitar t drejtprdrejt t ksaj katrahure njerzore q kishte goditur Ebrehen, prandaj, pse ishin aq insistues n kt kufr t tyre. Pjesa e fundit e ajetit: E pra, do ta kuptoni se si sht ndshkimi Im!, tregon qart se, nse idhujtart nuk do t zgjidhnin rrugn e besimit t drejt, ather, ata do t ballafaqohen

pashmangshmrisht me ndshkimin e rrept hyjnor. I Lartmadhrishmi, mbase nga Vullneti i Tij, mund t vonoj ndshkimin n kt bot, sepse kt e ka konfirmuar edhe n Kuran, kur thot: E sikur Allahu ti kapte njerzit sipas veprave (t kqija) t tyre, nuk do t linte mbi faqen e dheut asnj gjalles, por Ai i afatizon deri n momentin e caktuar, e, kur t vij afati i tyre, ska dyshim se Allahu i ka parasysh robrit e Vet(Fatir, 45). Mirpo, ndshkimi i ashpr do ti pres ata gjithsesi n Ahiret, sepse m nuk ka kthim mbrapa, dhe paudhsia dhe e keqja si shprblim do t ken prjetsin n Xhehenem, n azab t vazhdueshm. Ajeti i 18: Edhe ata q ishin para tyre prgnjeshtruan, por far ishte dnimi Im?! sikur synon ti kthjell mendjet e hutuara t pabesimtarve, q t shikonin prapa n histori e t merrnin msim nga psimet e popujve n t shkuarn. A nuk kishte shkatrruar Allahu popujt e Nuhut, Hudit, Salihut, Lutit, Shuajbit dhe Faraonin pr shkak t pabesimit dhe mendjemadhsis s tyre! Madje gjurmt e disa prej ktyre popujve, arabt kishin pasur mundsi ti shihnin edhe vet, si ato popullit t Hudit, atij t Salihut etj.. Disa prej ktyre popujve ishin shkatrruar me rrebeshe gursh nga qielli, disa t tjer me stuhi uji dhe prmbytje, e disa me erra vrastare, t cilat i kishin ngrir e gozhduar n vend. Sjellja e shembujve t ktyre popujve t ndshkuar m par, n Kuran, ka ardhur si nj trheqje e vrejtjes, se edhe idhujtart mekas mund ti priste nj fat i till, nse do t prpiqeshin t pengonin Dritn e Shpalljes q po zbriste n vendin e tyre, ksaj radhe, jo vetm pr ta, por pr njerzimin mbar, sepse ishte revelata e fundit qiellore drejt toks. Urtsia e ktyre ajeteve Trheqja e vrejtjes pr do t pabindur pr Madhrin e Allahut si Krijues i tr ksaj ekzistence, se Ai sht i Gjithpushtetshm dhe n gjendje q n do moment t zbres ndshkimin, ti shafit n tok, tu zbres rrebeshe gursh nga qielli, apo ndshkime t tjera t dhimbshme. Ndodhit e Karunit dhe popullit t Lutit, jan ndodhi q do t duhej ti analizonte e ti kishte parasysh do pabesimtar. kto ndshkime nuk ishin t rastsishme e as nuk ishin pasoj e ndonj katastrofe natyrore, por ndshkim i drejtprdrejt hyjnor. N ngjarjet dhe ndshkimet e popujve t mhershm, ka msime e urtsi, q askush t mos shkoj rrugs s tyre t mbrapsht, sepse ndshkimi i allahut sht i pamshirshm dhe nuk vonon. (vijon)
(1)Imam Ehli Suneh vel xhemaah Ebu Mensur El-Maturidi ve arauhu el-Kelamijeh, Dr. Ali Abdul Fetah el-Magribi, Botim i I, 1985 Kajro, f. 234

Tefsir 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

Reflektime kuranore
Mr. Adnan Simnica Ne kemi shkatrruar shum brezni para jush, sepse bnin t kqija (krime).T drguarit e tyre u solln argumente t qarta, por ata nuk besuan. Kshtu, Ne i dnojm njerzit kriminel. (Junus, 13) Ndshkimi hyjnor ndaj mizorve msim pr njerzit llahu i Madhrishm n ajetin paraprak, ata q i mbshteten Atij vetm me rastin e vshtirsive, e pas tejkalimit t tyre E harrojn At dhe vazhdojn rrugn e mparshme t mkateve dhe krimeve, ata i quan njerz q kalojn kufijt e ligjit hyjnor d. t. th. mizor dhe kriminel. Njerzit e till nuk mendojn fare pr rezultatin prfundimtar t ksaj gjendjeje, prandaj prgjat historis dhe n baz t ligjit hyjnor, shprblimi pr ata q e tepronin me krime dhe adhuronin dik tjetr prve Allahut xh.sh., - ishte shkatrrimi masiv1. Pabesimtart e kohs s zbritjes s Kuranit krkonin me tallje dhe kryenesi shpejtimin e ndshkimit hyjnor ndaj tyre, nj gjendje e cila vrteton natyrshmrin e njeriut, i cili I mbshtetet Zotit xh.sh.. vetm kur e godet e keqja, e m pastaj E harron At dhe i vazhdon krimet e mkatet, duke shkelur n mnyr ekstreme kufijt ligjor t Krijuesit dhe duke e tepruar n do gj. T tillve Allahu xh.sh., u krkon t marrin msim nga e kaluara dhe t mendojn me kujdes pr ato q veprojn, prandaj u thot: Ne kemi shkatrruar shum brezni para jush, sepse bnin t kqija (krime). T drguarit e tyre u solln argumente t qarta, por ata nuk i besuan. Shkatrrimi masiv prfshiu vetm mizort, kurse besimtart nga mesi i tyre shptuan nga ndshkimi i kohs s Nuhut, Salihut, Hudit, Lutit a.s.. etj., prandaj edhe n kt ajet u trhiqet vrejtja njerzve t till, q t marrin parasysh prfundimin e kriminelve tek popujt e mhershm, ashtu si konfirmohet: Thuaj: Udhtoni npr bot e

shikoni si ka qen fundi i keqbrsve!2. N kt mnyr allahu xh.sh.. vrteton se krkesa e tyre pr shpejtim t ndshkimit ndaj tyre ishte formale dhe e rreme, ngase, po ti godiste me ndonj vshtirsi sado t vogl, ata do ti luteshin dhe mbshteteshin Atij. Kshtu, duke mos pranuar krkesn e tyre, ai prdor metodn krcnuese duke u kujtuar fundin e popujve keqbrs, n mnyr q ata t zmbrapsen nga krimet dhe krkesa e tyre, informata t cilat i dgjonin edhe nga ithtart e librit3. allahu xh.sh., mizorve u trheq vrejtjen shum qart pr vazhdimin e krimeve e mosbesimit dhe t armiqsis ndaj Islamit, sepse nj situat e till nuk u sjell gj pos humbjes, ngase Ai do ta bj triumfues Ligjin e Tij. Ndonse ju, o pabesimtar, nuk jeni t part q veproni kshtu, sepse t till ka pasur edhe para jush! Zoti Fuqiplot, duke u kujtuar ndshkimin ndaj popujve t mparshm, t cilt i dnoi sepse e dinte se nuk do t besonin, krcnoi popullin pabesimtar t Meks (t kohs s zbritjes s Kuranit), por ata i afatizoi, sepse Ai e di t ardhmen e do sendi n mnyr absolute dhe, n kt kuadr, e diti se ata do ta besonin Krijuesin e Vrtet.4 Kjo porosi hyjnore u drejtohet drejtprdrejt pabesimtarve mekas t kohs s zbritjes s Kuranit, sikurse edhe ajeti tjetr: Ato vendbanime Ne i shkatrruam kur banort e tyre bn t kqija dhe, pr shkatrrimin e tyre, Ne kishim caktuar nj afat. (El-Kehf, 59). Ndshkimi hyjnor sht dy llojesh: Shkatrrimi masiv i popujve q nuk pranuan argumentet e pejgamberve dhe refuzuan me ngulm ligjin hyjnor, si ishin populli i Nuhut, fisi Ad, Themud etj. Ndrkaq, shkatrrimi tjetr

Allahu xh.sh. e diti q ata nuk do t besonin dhe do t kmbngulnin n mosbesim, prandaj kjo dshmon se Ai i ndshkoi ata pr shkak se mohuan dhe prgnjeshtruan t vrtetn.

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Tefsir

sht n baz t Ligjit t Tij q funksionon n sistemin e shoqris njerzore, dhe kjo pr shkak t krimeve t mdha, rregullimeve morale dhe degjenerimit, shfrytzimit t t dobtve nga shtresa e lart etj.5 Sikur t mos i ndshkonte ata, a thua do t besonin? Nse shtrohet pyetja: Po tu jepte Allahu xh.sh. afat popujve q ka zhdukur, a thua do t besonin? Doemos q jo, ngase Ai di absolutisht t ardhmen e gjithkaje n gjithsi, prandaj diti edhe t ardhmen e tyre. Kjo i prngjan shembullit n jetn ton, kur njeriu planifikon t ndrtoj shtpi dhe, n varsi nga mundsit ekonomike, ndrton edhe shtpin. nse nuk ka sa duhet mundsi financiare, ather krkon nga arkitekti t bj planin e shtpis me dy dhoma, kurse, nse ka mundsi m shum, krkon shtpi m t madhe, e nse ai sht shum i pasur, ather krkon ndrtimin e shtpis s madhe n varsi nga nevojat e tij. E arkitekti e bn planin e shtpis para se t filloj ndrtimi i saj, kshtu q pronari mund t shoh tr detajet dhe si duket ajo, dyert, dritaret, dhomat, atia etj.. Dhe ja, kshtu, Allahu xh.sh., para se t krijonte gjithsin dhe krijesat, t trn e kishte prcaktuar si do t dukeshin dhe si do t funksiononin. Edhe pse njeriu sht i lir pr t vepruar dhe besuar, prapseprap allahu xh.sh. di t ardhmen dhe veprimet e Tij. Pa dyshim, idhujtaria sht nj padrejtsi shum e madhe.6 allahu xh.sh., pr t vrtetuar sinqeritetin e t drguarve t Tij para popullit prkats, u ka drguar argumente t qarta mbinatyrore dhe prova t fuqishme, n mnyr q pabesimtart t mos ken arsye pr mohim dhe prgnjeshtrim, po, megjithat, ata mohuan dhe nuk besuan t vrtetn, prandaj edhe merituan ndshkimin masiv, vese kjo i gjeti pas drgimit t pejgamberve, e konfirmuar n shum ajete, si: Ne nuk dnojm asnj popull, para se t drgojm pejgamber. (El-Isra, 15), ose: Nuk pati asnj nga popujt q nuk pati t drguar. (Fatir, 24). Me gjith provat e qarta, ata nuk

besuan dhe as q patn ndonj shenj pr besim, sepse nuk dshironin nj gj till, e u zhytn edhe m shum n mosbesim dhe atyre iu shtua edhe m tepr dashuria pr pasionet e liga t tyre, pr rregullime, krime, kryenesi dhe padrejtsi.7 Allahu xh.sh., sqaroi faktin: Si t besonin ata, kur n vazhdimsi adhuronin dik tjetr prve Tij dhe bnin krime e t kqija?! Prandaj edhe e konfirmoi me shprehjen: por ata nuk besuan, q n origjinal tek shprehja nuk besuan lami i theksuar, quhet mohues (q prforcon mohimin e tyre ndaj Allahut), ngase zemrat e tyre jan t mbuluara nga errsira dhe jan vulosur me kt, prandaj edhe do t jen mohues n vazhdimsi prgjithmon.8 allahu xh.sh. e diti q ata nuk do t besonin dhe do t kmbngulnin n mosbesim, prandaj kjo dshmon se Ai i ndshkoi ata pr shkak se mohuan dhe prgnjeshtruan t vrtetn.9 Shembuj t till ka shum n Kuran, prej tyre: Allahu xh.sh. diti q nga krijimi i bots se Ebu Lehebi nuk do t besonte dhe dinte sjelljet e tij, prandaj paralajmroi vdekjen e tij si pabesimtar, ndrsa do t besonin shum pabesimtar t tjer, si: Omeri, Amr bin Asi, Halid bin Velid etj10. Mizort meritojn ndshkim n do koh Derisa Allahu xh.sh.,ndshkoi popujt e mparshm pr shkak t krimeve t tyre, sinjalizon pr ndshkimin e t gjith kriminelve, ndonse ky ishte nj krcnim i drejtprdrejt pr pabesimtart e Meks, t kohs s zbritjes s Kuranit.11 Kjo nnkupton se ata u ndshkuan pr shkak t nj shtjeje t mosbesimit t tyre n Krijuesin, ndonse shtja e besimit-imanit ekziston q nga drgimi i pejgamberve d. t. th. q nga fillimi i jets njerzore, dhe vazhdon deri n prfundim t ksaj bote.12 I ka cilsuar me shprehjen kriminel pr shkak se krimet e tyre ata i uan n shkatrrim, meq krimet tyre u manifestuan me mosbesim, kryenesi dhe rregullime t mdha, prandaj edhe Kurani e solli kt shembull q t marrin msim ata q mendojn vmendshm.13 kshtu i ndshkoi Allahu xh.sh. mizort prgjat historis dhe ndshkimi i Tij n nj mnyr a n nj tjetr prfshin do kriminel dhe mizor, ngase ky sht nga ligjet e Tij pr njerzit.
(1) Sejjid Kutub, Fi Dhilalil Kuran, v. 3, f. 1769, 1996, DarushShuruk, Bejrut. (2) Muhamed Ebu Zehra, Zehretu Et-Tefasir, f. 3529, Darul-Fikr El-Arabij, 1987, Kajro. Ajeti nga surja EnNeml, 69. (3)Tefsir El-Fahru Er-Razi, Mefatihul-Gajb, v. 17, f. 56, 1981, Darul- fikr, Bejrut (4) Imam Kurtubiu, El-Xhamiu liAhkamil Kuran vel Mubejjenu lema tedamenehu mine e-suneti ve ajil Furkan, v. 10, f. 465, 2006, Er-Risale, Bejrut. (5)Ahmed Mustafa El-Meragi, Tefsir El-Meragi, f. 76, 1946, Mustafa el-babi elhalebi ve evladuhu, Kajro. (6) Muhamed Muteveli Esh-Sharavi, Tefsiri i Sharaviut, v. 9, f. 5784 -5785, Ahbarul-Jevm, pa vit botimi, Kajro. Ajeti nga surja Lukman 13. (7) Ahmed Mustafa El-Meragi, Ibid, f. 77. (8) Muhamed Ebu Zehra, Ibid f. 3530. (9) Tefsir El-Fahru Er-Razi, MefatihulGajb, f. 57. (10) Tefsiri i Sharaviut, f. 5787

Hutbe 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

Ruajtja e karakterit
Sedat Islami

Besimtar t nderuar! ortreti i besimtarit mysliman sigurisht q sht m i prkryeri, pr faktin se ai kushtzohet t jet i till, se prndryshe nuk do t mund t bartte epitetin prej robi t sinqert t Allahut. Kto ajete t kaptins El-Furkan, e kan zbrthyer kt personalitet madhshtor t besimtarit nga aspekte dhe kndvshtrime t ndryshme, vetm e vetm q t provojn se besimtari ka nj karakter dhe moral shembullor, q reflekton pa dyshim edhe sjelljet dhe veprimet e tij. Kt realitet sot do ta faktojm edhe nprmjet shtjellimit t nj tipari tjetr t tyre, t prmendur n ajetin e 72 t kaptins n fjal, respektivisht n pjesn e fundit t ktij ajeti: ...dhe kur (rastsisht) kalojn pran s keqes, kalojn duke ruajtur karakterin e vet. kuptohet me karakter dhe ruajtjen e tij Komentuesit e Kuranit kan shpjeguar domethnien e ruajtjes s karakterit, t prmendur n kt ajet. Kolosi i komentuesve t Kuranit, Imam Taberiu, prmend se dijetart kan mendime t ndryshme prkitazi me kuptimin e ruajtjes s karakterit. Disa mendojn se bhet fjal pr ruajtjen nga fjalori banal dhe i ndyr q prdornin idhujtart n raport me besimtart. Ndrsa kalimi pran s keqes nnkupton distancimin prej saj dhe kthimin e kurrizit ndaj asaj... T tjer mendojn se bhet fjal pr t gjitha mkatet, pa marr parasysh se cilat jan. Ibni Kethiri kt pjes t ajetit, kuptimisht, e lidh me pjesn e par t tij, q i bie se: besimtart nuk marrin pjes

n gjera t kqija (ndenje apo manifestime qofshin ato), e nse u rastis q t qllojn n to pa qllim, ather ata largohen menjher prej tyre. Kurtubiu1 lagv-in (t keqen), n kuptimin filologjik, e shpjegon si do fjal a vepr e pavler, ku fut edhe muzikn, dfrimin (e shthurur) e t ngjashme, e po kshtu edhe mendjelehtsin e idhujtarve, prmendjen e grave e vepra t tjera t urryera. Ndrsa prkitazi me domethnien e ruajtjes s karakterit thot se besimtart nuk plqejn, gjestet dhe veprat e mkatarve, nuk joshen prej tyre dhe nuk i shoqrojn ata. Ibnul-Muniri citon kompaktsin e komentuesve t Kuranit se lagv-i (e keqja) sht t folurit e pahijshm. Edhe Bejhekiu, nga ana tjetr, plqen kt mendim dhe shton se e keqja sht ajo nga e cila n fakt thnsi nuk pret ndonj t mir, prkundrazi. Ajo sht prej atyre gjrave q nuk i interesojn. Pejgamberi, a.s. ka thn:Prej Islamit t mir t njeriut (shenj q fakton Islamin rrnjsor tek njeriu) sht mosmarrja me gjrat q nuk i interesojn.2 E mira dhe e keqja n kahe t ndryshme Tendencat pr bashkim apo t paktn prafrim ndrmjet s mirs dhe s keqes, qysh n start jan t gjykuara t dshtojn. Kjo, pr shkak se q t dyja kan drejtime plotsisht t kundrta, dhe sepse koha punon pr largimin e jo afrimin e tyre. Nuk mund t pretendosh devocion pr Allahun dhe prkushtim ndaj fes s Tij e n t njjtn koh t kryesh mkate. sht kontrast dhe absurditet. Allahu mohon t krahasohen e lre m t bashkjetojn n t

10

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Hutbe

njjtn koh tek nj njeri. Thuaj: Nuk sht e njjt e keqja dhe e mira....(El-Maide, 100). Nga kjo, besimtari dhe mkatari, i kan: Rrugt t ndara Meq nuk u bashkuan pr Zotin, pra nuk qe adhurimi pr Zotin si motiv bashkimi, ather as djalli nuk mund ti bashkoj. Kjo, sepse Allahu ka thn shum qart n Kuranin famlart: Prkufizoje veten tnde me ata q lusin Zotin e tyre mngjes e mbrmje, e q kan pr qllim knaqsin (razin) e Tij, dhe mos i hiq syt e tu prej tyre e t krkosh bukurin e ksaj bote, dhe mos iu bind atij q ia kemi shmangur zemrn e tij prej prkujtimit ndaj Nesh dhe i sht dhn epshit t vet, sepse puna e tij ka mbaruar. (El-Kehf, 28). Edhe Pejgamberi, a.s., mohon nj gj t till, madje duke e kushtzuar kt edhe me besimin. Tirmidhiu transmeton se Pejgamberi, a.s., n nj hadith, prve t tjerash, ka thn: ...Dhe kush beson n Allahun dhe Ditn e Fundit, ather le t mos ulet n tryez ku shrbehet raki!3 Pra, edhe nse nuk konsumon raki, prap ulja n nj tryez me ata q e konsumojn, nuk t lejohet. Dfrimi i tyre nuk bn t na josh Besimtari i devotshm e di se jeta e tij n kt bot mbase nuk sht m shum se nj e rrahur e qerpikut t syrit. N do moment edhe mund t shprngulet prej saj, prandaj lidhja me t sht lidhje n kuptimin e mysafirit me konakun e huaj. Knaqsit e ksaj bote, fardo q t jen, nuk mund ta devijojn at, ngase e di se pas tyre vjen dshprimi. Allahu solli shembull n Kuran prkitazi me kt. Duke folur pr Karunin, nj njeri t cilin pasuria e drgoi n mosmirnjohje dhe kundrshtim, Allahu rrfen: Ai (Karuni) doli para popullit t vet me stolin e vet, e ata q kishin synim jetn e ksaj bote, than: Ah, t kishim pasur edhe ne si i sht dhn karunit, vrtet ai sht fatbardh! 80. E ata q ishin t zott e dituris than: T mjert ju, shprblimi i Allahut sht shum m i mir pr at q besoi dhe bri vepr t mir, po at nuk mund ta arrij kush prve t durueshmve! 81. Po Ne at dhe pallatin e tij i shafuam n tok dhe ve Allahut nuk pati q ta mbronte, e as vet nuk pati mundsi t mbrohej. 82. E ata q dje lakmuan t ishin n vendin e tij, filluan t thoshin: A nuk e shihni se Allahu me t vrtet i jep begati e komoditet atij q do nga robrit e vet, e edhe ia mungon at atij q do, e sikur Allahu t mos bnte mshir ndaj nesh, do t na sharronte n tok edhe ne; sa habi, se si jobesimtart nuk gjejn shptim! 83. At vend t prjetshm (Xhenetin) ua kemi prcaktuar atyre q nuk duan as mendjemadhsi e as ngatrres n tok, e prfundim i kndshm u takon atyre q I

friksohen Allahut. (El-Kasas, 79-83). Kujdes fjalorin! nse kemi parasysh kt standard shpirtror q disponojn robrit e sinqert t Allahut, ather nuk do t duhej t uditeshim aspak se si muhamedi, a.s., edhe kt tipar e kishte kushtzuar me besimin, pra t folurit e kontrolluar. N nj hadith autentik qndron: Kush beson Allahun dhe Ditn e Fundit, ose le t flas mir, ose le t hesht!.Kjo, sepse fjala konsiderohet vepr e njeriut, dhe sikur do vepr tjetr regjistrohet e llogaritet: Q ai nuk hedh ndonj fjal e t mos jet pran tij prcjellsi i gatshm. (Kaf, 18).

Hutbe 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

11

thn: Pas meje nuk kam ln ndonj sprov m t dmshme pr meshkujt e Ymetit tim sesa sprova e grave. Por kjo n asnj mnyr nuk nnkupton se besimtart e sinqert qenkan njerz pa ndjenja. Besimtart e sinqert nuk jan pa ndjenja Prkundrazi, ata jan njerz shum normal, madje edhe ann dfryese t jets, kuptohet t lejuar, e kan n qejf, saq, si do t shohim n tiparet n vijim, n ligjratat vijuese, edhe E lusin Allahun pr bashkshorte dhe pasardhs t hajrit. Pika ndarse n mes tyre dhe t tjerve sht: e para, tek qllimi, q bhet pr t ruajtur nderin dhe pr t shtuar llojin (pr pasardhs), dhe, e dyta, q knaqsit nuk i udhheqin ata, por jan pikrisht besimtart e devotshm q i kan nn kontroll epshet dhe knaqsit e tyre, prandaj nuk devijojn nga e vrteta. Ata kan alternativa pr do gj nga e lejuara: n vend t adhurimit t kot, jan monoteist, n vend t shprehive dhe fjalorit t ndyt, E kujtojn allahun shum, n vend t marrdhnieve intime t jashtligjshme, martohen dhe, n vend t dgjimit t fjalve t turpshme, ata dfrehen duke dgjuar dhe jetuar me Kuranin. Asgj nuk mund ta zvendsoj Kuranin n jetn e tyre. Vllezr t nderuar! Kto fjal assesi nuk bjn thirrje pr izolim, prkundrazi, duke u nisur nga roli q kemi mbi supet tona, duhet ti prvishemi puns dhe tu bjm thirrje t gjith atyre q kan devijuar nga e vrteta, t japim maksimumin q njerzit ti kthehen fes s Allahut, ti kthehen natyrshmris n t ciln jan krijuar, ngase kshtu edhe kryejm obligimin po edhe sigurojm nj jet m t qet. Kjo, sepse pr t kundrtn Allahu na ka krcnuar: Ruajuni nga e keqja (nga dnimi) q nuk i godet vetm ata q bn mizori prej jush, (por edhe t mirt), dhe ta dini se Allahu sht ndshkues i rrept. (El-Enfal, 25). O Zoti yn, na mundso ta jetsojm n praktik kt moral kaq madhshtor t robrve t Tu t sinqert! Na udhzo, na bj prej tyre, bj q prej nesh t udhzohen t tjert dhe nesr, n Ditn e Kiametit, na ringjall n turmn e tyre!O Zoti yn, mos bj q Kurani t jet dshmitar kundr nesh po n favor tonin, na e bj at prijs dhe pranver shpirti n kt bot, kurse n Ahiret ndrmjetsues!T lutemi me pruljen dhe prkushtimin m t madh, q t mos na privosh nga shoqrimi i profetit Tnd t dashur, Muhamedit, a.s.,t parit t t gjith t devotshmve, atij, morali i t cilit ishte Kurani! Na mundso t pim uj nga kroi i tij dhe ai t jet ndrmjetsues pr ne! Amin!!!
(1) Kto mendime jan marr nga librat e autorve t siprprmendur t publikuar n www.islamweb.net (2) Tirmidhiu ndrsa Albani e ka cilsuar autentik. (3) Albani konsideron se ky hadith sht i mir - hasen.

Prmendja e grave hapi i par drejt rrugs s shmtuar mkati nuk ndodh papritur. ai paraprakisht prgatitet nga djalli n hapa t sigurt, n mnyr q pendimi prej tij t jet i vshtir. Hapi i par i djallit n kt drejtim sht q tek njeriu t hedh at kureshtjen pr t menduar dhe m pastaj pr t biseduar pr grat. Nga mendimi lind biseda, e nga biseda interesimi, e kshtu hap pas hapi arrihet n aktin e shmtuar, t cilin e urren allahu fuqiplot. Pr kt shkak, muhamedi, a.s., ka kshilluar Ymetin e tij q t ken kujdes, sidomos nga problematika n fjal. Buhariu dhe Muslimi transmetojn se Pejgamberi, a.s., ka

12

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Fikh

Gjuha arabe gjuh e mishruar pr Islamin

Driton Arifi (Jo)Ligjshmria e prdorimit t shprehjve joarabe gjat kryerjes s namazit t Lartmadhrishm.Nisur nga kto ajete dhe faktet e lartprmendura, Umeri r.a. i porosiste myslimant mbar duke thn:Thellohuni n kuptimin e porosive t Muhamedit a.s.- Synetit t tij , por kuptojeni rrnjsisht dhe shqiptojeni rrjedhshm gjuhn arabe, sepse Kurani ka zbritur n kt gjuh. Namazi si shtyll e adhurimeve islame t bhet n gjuhn arabe duke pasur parasysh kt mishrim kaq t fuqishm n mes Islamit dhe gjuhs arabe si dhe kt ndrlidhshmri t pashkputshme n mes tyre, myslimant obligohen q shtylln e ibadeteve t tyre-namazin, ta kryejn n kt gjuh. Meq Muhamedi a.s., ishte ai q u ngarkua nga ana e Allahut pr tia msuar Ymetit islam mnyrn e kryerjes s namazit, rrjedhimisht e kuptojm se ai kt ua msoi ta kryejn n gjuhn arabe, n gjuhn e vetme t ciln e dinte ai thellsisht. Transmeton Malik ibn Huvejrith se i Drguari i Allahut kishte thn: Faluni ashtu si m keni par mua duke u falur.1 Kjo q u theksua n hadith, sht prej argumenteve t fuqishme se namazi duhet t kryhet n gjuhn n t ciln ka zbritur Kurani, meq leximi i nj pjese t tij sht farz-rukn, i obligueshm, brenda n namaz. Megjithkt, q nga norma e tekbirit fillestar pastaj Leximi i Kuranit , lutjet si dhe dhikret e tjera, q rekomandohet t bhen gjat namazit, kan qen tema q jan diskutuar gjat nga juristt islam-fukahat, nse lejohet apo jo t bhen n ndonj gjuh tjetr prve gjuhs arabe?

sht prej specifikave t njohura se gjuha arabe z nj vend t veant n kulturn dhe qytetrimin islam. Ajo sht gjuha neprmjet s cils Allahu i Lartmadhrishm prcolli mesazhin e fundit hyjnor drejtuar njerzimit. Ajo sht gjuha origjinale dhe e kulluar, t ciln e foli bartsi i misionit t fundit pejgamberik-Muhamedi a.s.. Me kt gjuh e komunikoi dhe e transmetoi i Drguari i Allahut porosin e Zotit tek njerzimi mbar. Allahu i Lartmadhruar kt fakt e qartsoi n shum versete kuranore. Ai n njrin prej tyre na drejtohet e na thot: Ne dim shum mir se ata thon: At (Muhamedin) sht duke e msuar nj njeri! Mirpo, gjuha e atij nga i cili anojn (supozojn) ata, sht joarabe (e paqart), e kjo (e Kuranit) sht gjuh arabe e stilit t lart e t qart. (En-Nahl,103). Pastaj, n mnyr edhe m t drejtprdrejt, Allahu e vuri n spikam faktin se Kurani ka zbritur n gjuhn arabe, sepse kjo sht e vetmja gjuh q garanton dhe i mundson njerzimit mbar ta kuptoj mesazhin e Zotit n t gjitha koht deri n Ditn e Kiametit. Allahu n nj ajet krkon t jemi vigjilent rreth ksaj shtjeje, duke na thn: Elif, Lam, Ra. Kto (ajete q t zbritn) jan ajetet e librit t qart. Ne e zbritm at Kuran arabisht, n mnyr q ta kuptoni. (Jusuf, 1-3). sikur Zoti dshiron t na thot n kto versete se zbritja e Kuranit n fardo gjuhe tjetr do t mund t krijonte nj boshllk dhe shkputje n t kuptuarit e porosis s Tij nga ana e njerzve , n fardo periudhe kohore, nj dukuri kjo q do t binte ndesh qartazi me dshirn dhe synimin e zbritjes s Librit hyjnor nga ana e Allahut

Fikh 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

13

Me far gjuhe t fillojm namazin?! Thnia e tekbirit fillestar-Allahu Ekber n fillim t namazit n fardo gjuhe tjetr prve arabishtes, konsiderohet e paligjshme sipas shumics absolute t juristve , me prjashtim t Imam Ebu Hanifes, i cili mendonte se ai lejohet t bhet edhe n ndonj gjuh tjetr prve asaj arabe, edhe nse falsi i namazit mund ta bj n gjuhn arabe. Megjithat, nj gj t till ai e konsideronte t paplqyer. Nga ky mendim, sipas shumics s nxnsve t shkolls s tij, thuhet se nga fundi i jets s tij Imam Ebu Hanife sht trhequr dhe ka shprehur mendimin se shqiptimi i tekbirit n cilndo gjuh prve arabishtes, nuk lejohet n fillim t namazit dhe, rrjedhimisht, e prish at.2 Ndrkaq, dijetart e medhhebeve t tjera Imam Shafiu , Ahmedi dhe Maliku, madje edhe dy nxnsit e Ebu Hanifes - Imam Ebu Jusufi dhe Muhamed bin Hasen Esh-Shejbani, mendojn se nuk lejohet shqiptimi i tekbirit fillestar t bhet n asnj gjuh tjetr perve n gjuhn arabe nse personi ka mundsi ta bj kt n gjuhn arabe, po, nse nuk ka mundsi ta bj n gjuhn arabe dhe friksohet se po i kalon koha, atij i lejohet ta bj kt edhe n gjuhn e tij amtare.3 A lejohet leximi i Kuranit n ndonj gjuh tjetr gjat namazit Leximi i Kuranit po ashtu sht kusht t bhet n gjuhn arabe dhe nuk lejohet t lexohet pjes nga cilido prkthim n fardo gjuhe. Kjo sipas mendimit t shumics absolute t dijetarve, mirpo sipas nj mendimi t Imam Ebu Hanifes lejohet t bhet leximi edhe n ndonj gjuh tjetr gjat namazit. Ndrsa nxnsit e shkolls hanefite duke interpretuar mendimin e tij kan thn se ai e konsideronte ksisoj vetm n rast se namazliu nuk di asgj nga gjuha arabe dhe rrezikohet ti kaloj koha e namazit. N kt rast atij i lejohet ta fal namazin edhe nse lexon ndonj pjes t Kuranit respektivisht ElFatihan, t prkthyer n gjuhn e tij - joarabe. Kt mendim e prkrahin edhe nj numr jo i vogl i dijetarve t shkollave t tjera juridike. Megjithkt, n kt situat m s miri sht t ndalemi n at q na ka msuar i Drguari i Allahut, dhe t veprojm n prputhje me sugjerimet e tij. Transmeton Abdullah ibn Ebi Evfa se nj njeri kishte shkuar tek i Drguari i Allahut dhe i kishte thn atij :O i Drguar i Allahut, un skam mundsi t mbaj mend asgj nga Kurani, prandaj ma mso at q m mjafton n namazin tim. Muhamedi a.s. iu prgjigj: Thuaj (Subhanallahi vel-hamdu lilahi, ve la ilahe il-lallahi, vallahu ekber , ve la havle ve la kuv-vete il-la bil-lah)4. Pra, kjo kshill e dhn pr kt beduin-arab, q smund t msonte asgj nga Kurani, sht zgjidhje profetike pr secilin q gjendet n nj situat t till, q smund t msoj asgj nga Kurani, dhe, nse smund

ta bj as kt, ather le t thot aq sa t ket mundsi prej ktyre shprehjeve, kurse leximi i Kuranit n nj gjuh tjetr prve asaj arabe, le t mbetet alternativa e fundit pr t. A bn t lutemi n gjuhn ton brenda namazit Ndrkaq, pr faktin nse mund t bhet duaja-lutja gjat namazit n nj gjuh joarabe, dijetart e medhhebit hanefit mendojn se nj gj e till sht e urrejtur e ka t till q e konsiderojn se e bn t pavlefshm namazin n trsi, sidomos nse ajo dua nuk sht citim i ndonj ajeti ose nuk sht e transmetuar n ndonj hadith t Muhamedit a.s., respektivisht sht lutje t ciln e shpik namazliu nga vetvetja e tij gjat faljes s namazit. Por, disa nga dijetart e tri medhhebeve t tjera, shfaqen paksa m tolerant n rast se duaja sht pjes e ndonj ajeti ose sht transmetuar n ndonj hadith t sakt t Muhamedit a.s. dhe e lejojn nj gj t till s paku gjat namazeve synete-nafile, ndrsa imam ahmedi, kur sht pyetur pr kt shtje, ka sinjalizuar se sht e urrejtur dhe e padshirueshme, sidomos nse ka mundsi t bhet n gjuhn arabe.5 Pr fund, e lusim Allahun e Lartmadhrishm q tua lehtsoj myslimanve msimin dhe mbajtjen n mend t ajeteve kuranore ashtu si edhe ka garantuar n librin e Tij, duke thn: Ne Kuranin e bm t leht pr msim, po a ka ndokush q merr msim. (El-Kamer,17).
(1) Sahihul- Buhari Hadithi nr: 7246 dhe 6008. (2) Bedaiussanai, El-Kasani El-Hanefij.(529/2).Bot. I par. Darul-kutub elilmijje.Bejrut.1997 (3) E l-mugnii, Ibni Kudame (129/2). Bot.6. Darul- Alemil-kutub.Rrijad. 2007 (4) Hadithin e transmeton Ahmedi , Ebu Davudi, dhe Nesaiu ndrsa e kan konsideruar si t sakt Hakimi, Daru Kutniju etj (5) Iktidaus-siratulmustekiim. Ibn Tejmijje. f.216. Daru Nizar Mustafa El-Baz. Mek-ke Mukerr-rreme, bot. 2. 2004

14

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Fikh

Islami domosdoshmri pr njerzit

Bahri Curri Myslimani n gjeneratat e para ishte nj njsi e kompletuar, bashkonte dhe koordinonte mjaft mir tri elementet baz: fen, dynjan dhe Ahiretin.

Na mban nj shpres se ka filluar tu vij fundi ktyre problemeve dhe se do t filloj detyrimisht rikthimi Islamit n fokus t lvizjeve dhe jets

regullimi i shtjeve jetsore dhe raporteve shoqrore n mes njerzve smund t bhet n mnyr t drejt, t shndosh e n peshojn e drejtsis hyjnore pa nj besim t pastr e pa bindje t thell n Allahun, pa nj moral t lart, pa nj sistem vlerash e dispozitash gjithprfshirse e t kompletuar. Nj sistem q cakton kornizat e veprimit, si pr individin, haptas dhe fshehtas, ashtu edhe pr familjen, e cila sht qeliza e par prbrse e shoqris. T njjtn gj e prcakton edhe pr shoqrin, nn udhheqjen e pushtetarit, pr t jetuar n qetsi, siguri dhe lumturi, pr t ecur prpara me zhvillime dobiprurse, pr t mbrojtur njeriun nga smundjet, me t cilat mund t ballafaqohet. Pr tu ballafaquar edhe me rrymat ideologjike, t cilat rrezikojn dhe krcnojn qenien e tij, qoft pr shkak t dobsis, devijimit, oroditjes dhe rregullimit, apo pr shkak t varfris dhe skamjes, ose pr shkak t pushtimit, tiranis dhe skllavrimit, apo pr shkak t luksit, lakmis dhe epsheve, ose pr shkak t dominimit materialist mbi do gj, si po ndodh n kohn ton. Nuk ka shptim nga krcnimi, shkatrrimi e humbja pr shoqrin, prvese me nj motiv t fuqishm reformues, i cili do ti lkund themelet e devijimit, do ti shkund njerzit e pakujdesshm, pr t rikthyer vetbesimin e njerzve, pr t rikthyer bindjen e tyre t thell n Allahun. Ata duhet t ekzistojn, por patjetr duhet t veprojn bindshm dhe energjikisht n pajtim me parimet e Kuranit dhe Sunetit. Kjo sepse nuk ka asgj t ngjashme me Kuranin e

madhrishm dhe as me sunetin e respektuar, q t orientojn me saktsi dhe n mnyr t knaqshme veprimet e njerzve. Allahu i Lartsuar thot: Ne me urtsi e zbritm at (Kuranin), dhe me urtsi sht zbritur. E ty nuk t drguam tjetr vetm prgzues dhe qortues. (El-Isra, 105). Po ashtu thot:sht e vrtet se ky Kuran udhzon pr at rrug q sht m se e vrteta, e besimtart q bjn vepra t mira, i prgzon se ata pa dyshim do t ken shprblim t madh. (El-Isra, 9). Nj shoqri nuk mund t mbijetoj nse mbshtetet vetm n bindje t brendshme dhe n ndjenja; ajo patjetr dhe gjithmon duhet t funksionalizoj edhe aspektin e jashtm praktik, gjegjsisht duhet t veproj n prputhje me kto ndjenja dhe besimin islam q ka. Kjo arrihet duke kryer obligimet (farzet) dhe duke u larguar nga gjrat e ndaluara (haramet). Dhe kjo dshmon seriozitetin e saj dhe sinqeritetin e besimit t saj, ngase besim i sinqert sht: At q e beson zemra, e vrteton puna. Islami sht simbol i krenaris dhe lartsis, sht forma m e mir vepruese e myslimanve; ky prmbush t gjitha nevojat dhe krkesat e njerzve, rregullon shtjet e tyre, disiplinon fjalt, veprat dhe sjelljet e tyre. sht e vrtet dhe jam mjaft i bindur se e ardhmja do ti takoj Islamit me gjith legjislaturn e tij t famshme. Islami mbijeton gjithmon krenar e prparimtar Sot vrejm se disa nga myslimant nuk prfillin sa duhet, pr t mos thn i kan

Fikh 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

15

shprfillur trsisht, parimet e sistemit t gjithmbarshm islam dhe jan dhn pas ligjeve e sistemeve t tjera. Megjithkt, shpresoj se ky mosinteresim i tyre sht i prkohshm, ngase jan euforik ndaj ktyre gjrave e vlerave t huaja dhe nuk kan qndrueshmri t gjat; kt na e dshmon edhe vet historia, sepse sa e sa sisteme t tilla jan ngritur dhe kan rn. Ndrkaq, Islami mbijetoi gjithmon krenar e prparimtar n mes sistemesh t ndryshme politiko-shoqrore, madje edhe duke i sfiduar gjithmon. Sidomos tani kur n mbar botn vrejm nj rizgjim t theksuar t myslimanve, nj dshir pr tiu rikthyer me t vrtet ashtu si duhet praktikimit t Sheriatit Islam n t gjitha aspektet e jets. Islami sht domosdoshmri Ka prpjekje t ndryshme n nivel t popujve, por edhe n nivel t qeverive e institucioneve, pr t hartuar planprograme e legjislatur islame. Pr kt arsye sot ne duhet t shpjegojm domosdoshmrin e Islamit n dy rrafshe: N rrafshin e par i duhet br me dije gjith njerzimit, pa marr parasysh besimet e tyre, orientimet politike, ngjyrat dhe gjuht e tyre, se, me gjith veprimet e tyre, q shpeshher jan aq t shumta, nuk mund t arrijn jet t lumtur, t qet e t rehatshme, prvese me islamin. sidomos duke pasur parasysh edhe problemet e tyre t shumta e shkatrrimtare, si t individit, t familjes, ashtu dhe t shoqris. Prandaj, jemi dshmitar t faktit se shum

jomysliman konvertohen n mas t madhe dhe prqafojn Islamin, pikrisht duke par madhshtin e tij, dhe se jan t knaqur me at q u ofron Islami, prball zhgnjimit nga jeta dhe bota materialiste. N rrafshin e dyt, myslimant duhet t vetdijsohen pr programin e Islamit dhe pr ta kthyer krenarin e tyre. myslimani n gjeneratat e para ishte nj njsi e kompletuar, bashkonte dhe koordinonte mjaft mir tri elementet baz: fen, dynjan dhe Ahiretin. Ai krijonte nj baraspesh t drejt n mes tyre, hartonte nj planprogram t kujdesshm e t matur, qoft pr veten e tij si individ, qoft pr familjen, qoft edhe pr shoqrin. Rregullonte gjithashtu jetn e tij n pun, n sjellje, n udhheqje, n ushtri, n shkoll, etj.. Kur e krkonte nevoja, i prgjigjej pa u hamendur lufts dhe xhihadit me t gjitha mundsit q kishte. Kur paraqitej nevoja pr ndonj shtje q kishte t bnte me shoqrin dhe interesin e saj, angazhohej maksimalisht pr t ofruar gjithka, sa mundte, n t mir t tyre. Sot myslimant jan t ndar n orientimet e tyre, nuk jan t gjith q kan n rend t par orientimin islam. Kt e dshmojn edhe ndarja e tyre n shum shtete, vatrat e krizave e t luftrave etj.. Megjithkt, na mban nj shpres se ka filluar tu vij fundi ktyre problemeve dhe se do t filloj detyrimisht rikthimi Islamit n fokus t lvizjeve dhe jets. Prandaj Islami sht domosdoshmri pr njerzimin n prgjithsi, dhe pr myslimant, n veanti. Allahu sht posedues i suksesit!

16

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Fikh

Dialogu ndrmjet Ebu Hanifes dhe Imam Malikut

Mos na angazhoni ne me gjrat q nuk kan ndodhur, n vend t ksaj angazhoni (preokuponi) njerzit me t vrtetn. (Omeri r.a.)

Imam Ebu Hanife ishte 13 vjet m i madh se Imam Maliku, mirpo e respektonte at.

ara takimit me Ebu Hanifen, Imam Maliku thoshte: Kujdes nga pasuesit e mendjes (ehlur-reji). Shkolla e Ebu Hanifes quhej Shkolla e pasuesve t mendjes s lir. Para takimit ata kishin pasur shum debate dhe shkmbime letrash por qen takuar vetm gjat ritualit t Haxhit. Kur m n fund u takuan, ata vendosn t diskutonin tri shtje pr t cilat kishin kundrshtime. shtja e par ishte lidhur me pyetjet hipotetike; pyetjet n lidhje me gjrat q nuk kan ndodhur ende. Sipas shkolls juridike t Imam Malikut, ne nuk duhet t imagjinojm situata dhe t pyesim pr gjrat q nuk kan ndodhur, meq kjo i largon njerzit nga shtjet q ekzistojn, dhe shpie n polemik. Imam Maliku solli argumentet e tij nga ajete dhe hadithe t ndryshme. Ai prmendi ajetin, ku Allahu xh.sh. thot: T pyesin ty pr hnn e re (dhe fazat e saj). (El-Bekare,189). Kto pyetje jan t pakuptimta (t kota). Allahu xh.sh. prgjigjet n kt ajet: Thuaj Ato jan prcaktime t kohs pr njerz dhe pr haxh. (El-Bekare,189). Argumenti tjetr ishte q Omer Ibnul-Hatabi r.a. e mallkoi at q e pyeti n lidhje me situata t cilat nuk kan ndodhur, dhe thoshte:Mos na angazhoni ne me gjrat q nuk kan ndodhur, n vend t ksaj angazhoni (preokuponi) njerzit me t vrtetn. Njerzit vinin tek Imam Maliku, i shtronin pyetje hipotetike dhe ai inatosej e u thoshte t mos e pyesnin pr gjrat q nuk kishin ndodhur ende. Kta njerz zakonisht ishin prej Irakut, nga ishte Imam Ebu Hanife, i cili e prkrahte kt lloj pyetjesh. Qasja e Imam Ebu Hanifes ishte q t sajoheshin situata q nuk kishin ndodhur

ende. Ai ka sajuar rreth 60.000 situata t tilla. n takimin e tyre, imam maliku nuk e pranonte pikpamjen e Imam Ebu Hanifes. Ebu Hanife iu prgjigj q rrethanat n Irak ishin ndryshe prej atyre t Medins. N Irak, si qendra e Halifatit q ishte, sipas tij do dit shfaqeshin gjra t reja , kshtu q ata duhej t ishin t prgatitur, kurse n Medin problemet ishin t rregulluara dhe t pakta. Pastaj, ai i dha nj shembull kur diskutoi me nxnsit e tij situatn e nj gruaje, burri i s cils kishte shkuar dhe nuk ishte kthyer pr nj koh t gjat, saq ajo mendoi se a kishte vdekur, prandaj ishte martuar me nj njeri tjetr. Papritur, burri i saj qe kthyer. duhej br? Imam Maliku habitej pse duhet t pyesnin pr gjra q nuk kishin ndodhur. Ebu Hanife i tha: n irak, kur ushtart nisen pr pushtime (luft), kjo mund t ndodh dhe ata duhet t jen t gatshm pr nj situat t till. Imam Maliku kishte heshtur. Imam Ebu Hanife ia kujtoi se si i qe prgjigjur Pejgamberi a.s., nj njeriu q kishte ardhur dhe e kishte pyetur Pejgamberin: Merre me mend, nse nj njeri vjen pr t m marr parat e mia, t bj un? Pejgamberi a.s., i tha t mos ia jepte. Njeriu e pyeti prsri: Imagjino sikur t prleshet me mua? Pejgamberi a.s., i tha se edhe ky duhej t luftonte. Njeriu e pyeti: Merre me mend sikur ai t m mbys? Pejgamberi a.s.,. i tha q do t bhej shehid. Njeriu e pyeti prsri: Imagjino sikur un ta mbysja at? Pejgamberi a.s., tha q i mbyturi do t shkoj n zjarr t Xhehenemit. Ebu Hanife i tha q Pejgamberi a.s., ishte pyetur katr her pr nj situat hipotetike. Kur Imam Maliku i tha q ajo ishte pr nj qllim t caktuar, Ebu Hanife iu

Fikh 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

17

prgjigj: Edhe ne n Irak e bjm pr nj qllim t caktuar. Pastaj, El-Lejth Ibn Es-Sad tha: Lavdia i takon Allahut. Pasha Allahun, ju jeni duke pasuruar Islamin. Imam Maliku i largonte njerzit dhe krkonte q t mos merreshin me shtje t parndsishme, kurse Imam Ebu Hanife merrej me t ardhmen, pr ti mbrojtur njerzit. Kjo ishte ajo q kishte br edhe Pejgamberi a.s. Ai kishte ndaluar pyetjet pr gjrat q ishin hipotetike, por i prgjigjej ndonj situate q mund t ndodhte n t ardhmen.t dy imamt mbrritn n prfundim q t vazhdonin at q ishin duke br, por q t prfshinin t dy rrugt n dobi t Islamit. Katr parimet nga debati Dallimi i tyre n mendime sht nj fenomen natyror, sepse mendjet dhe mjedisi i Irakut ishin ndryshe nga ato t Medins. Ndryshimet e tyre n mendime rezultuan n nj rrethan q e pasuroi Islamin. Dialogu i qet dhe i sinqert ndihmoi prezantimin e shfaqjes s mendimeve dhe t vrtets nga t gjitha kndvshtrimet. Ndrkoh, edhe stili i biseds ndrmjet atyre t dyve ishte i qytetruar, i edukuar dhe i lart. shtjet q diskutuan ata, nuk ishin t parndsishme. N ditt tona disa njerz i ln shtjet e domosdoshme q kan t bjn me unitetin e myslimanve dhe grinden rreth shtjeve t parndsishme. t dy imamt ndryshonin n shtje rrnjsore, por n mes tyre kishte dashuri dhe mirkuptim. shtja e dyt, pr t ciln imamt nuk pajtoheshin, ishte ajo e konsensusit (Ixhmas). N Islam, pr t gjetur nj zgjidhje pr ndonj shtje, prgjigjen duhet t krkosh n Kuran. Nse nuk e gjen aty, ather krkoni n Hadith; nse nuk gjendet as aty, ather zbatoni rregulln e konsensusit (marrveshjes) ndrmjet dijetarve. Imam Maliku mendonte se konsensusi duhej t ndodhte vetm nga dijetart e Medins, sepse shokt e Pejgamberit a.s.,. jetuan dhe vdiqn aty, sikurse edhe nnt grat e tij, q i pan t gjitha veprimet e tij dhe jan dshmitare t veprave t tij. Ata jan rreth 10.000 shok. Nj njeri erdhi tek Imam Maliku dhe e pyeti pr shtjet e diskutueshme. imami tha: krko mendim prej njerzve t Medins. Kur ta gjesh, sigurohu q t jet e vrteta. Ai i tha nj njeriu tjetr: Mund t gjeni dituri n Medin, pasi Kurani nuk ka zbritur n Eufrat (d.m.th. n Irak dhe n shkolln e Ebu Hanifes). Imam Ebu Hanife ishte 13 vjet m i madh se Imam Maliku, mirpo e respektonte at. Ai iu prgjigj: Malik, pushtimet gjat regjimit t Omer ibn Hatabit i shprndan ashabt r.a. ngado npr bot. Ti thua q n Medin jan 10.000 ashab. N luftn e fundit t Pejgamberit a.s. ishin rreth 120.000 ashab, pra ku jan t tjert? Ti nuk mund ta mohosh q Omer ibn Hattabi drgoi ashab posarisht pr t msuar njerz n vende t ndryshme. Ai filloi ti

numronte ashabt si Muadh Ibn Xhebeli, t cilin Pejgamberi a.s.,. e prshkroi si m t diturin dhe e drgoi n Jemen. Po ashtu, ai prmendi Abdullah Ibn Mes`udin, mnyrn e recitimit t Kuranit nga ana e t cilit e rekomandoi Pejgamberi a.s.. Ai pastaj shtoi emrat e Ebu Dherrit, Zubejr Ibn `Avamit dhe Sad Ibn Ebu Vekasit n Egjipt, Hudhejfe Ibnul-Jemenit, Abdullah Ibn Mesudit dhe Ali ibn Ebu Talibit n Irak, Ebu Ubejde Ibn Xherrahut, Bilal dhe Ebu Dardait n Siri etj.. Nse t gjith njerzit do t mendonin njsoj, ather ata do ta shihnin vetm nj an t s vrtets Pastaj, ai transmetoi hadithin e Pejgamberit a.s., ku ai thot se ashabt e tij jan sikurse yjet me t cilat orientohen njerzit. Imam Ebu Hanife vazhdoi duke thn q ishte gjenialiteti i Omer ibn Hattabit ajo q e shtyri at t drgonte ashab gjithandej n bot dhe disa i mbajti n Medin, pr t mbajtur baraspeshn. Kshtu, Imam Ebu Hanife i tregoi Imam Malikut q shprndarja e ashabve ishte pr hir t integrimit (bashkimit) t Umetit. El-Lejth Ibn-Saad tha: Pasha Allahun, kjo sht, po ashtu, bashkim i Umetit. Kur e shikon kt nga nj knd tjetr, mund t shohsh nj kndvshtrim tjetr t s vrtets. Kjo sht mirsia e diferencave dhe mospajtimeve: t t ndihmoj t shohsh t vrtetn nga t gjitha aspektet. Nse t gjith njerzit do t mendonin njsoj, ather ata do ta shihnin vetm nj an t s vrtets, e allahu xh.sh., emri i t cilit sht e Vrteta, dshiron q ju ti shihni t gjitha ant e s vrtets. shtja e tret, e cila u diskutua n at takim, ishte rreth Shkolls s pasuesve t mendjes dhe Haditheve. Imam Ebu Hanife zgjeronte shpjegimin e haditheve n at shkall, saq nga nj Hadith i vetm nxirrte 100 msime. Imam Malikut i qe dukur si ekzagjerim dhe mbingarkes, gj t ciln Pejgamberi a.s. nuk e kishte plqyer. Imam Ebu Hanife i tha se n Irak, filozofit dhe shkencat greke, romake dhe persiane po i pushtonin ata, prandaj ai duhej ti mbante njerzit n rrugn e Pejgamberit a.s.,. Kjo ishte arsyeja pse ai krkonte npr Hadithe pr t gjetur ide t reja. N ann tjetr, n Medin nuk kishte t tjer prve ashabve dhe pasuesve t tyre, kshtu q atje nuk kishte nevoj pr zgjerim n elaborimin e Haditheve.El-Lejth Ibn-Sad tha: Kjo sht, po ashtu, bashkim i umetit. T dy Imamt plotsuan njri-tjetrin n ruajtjen e Islamit. Nse i diskutoni problemet tuaja qetsisht dhe me sinqeritet, me gruan ose me burrin tuaj, shum prej tyre do t zgjidhen. Njsoj, nse politikant n Irak, Darfur dhe Liban, dijetart e fes dhe shkenctart do t bnin t njjtn gj, - shum nga problemet do t zgjidheshin. Pasi prfunduan takimin t dy Imamt, El-Lejth IbnSad, nj imam i Egjiptit, shkolla juridike e t cilit ishte po aq e mir sa edhe katr shkollat e tjera t

18

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Fikh

imamve po nuk kishte student q ta prhapte at, ishte i etur t dinte prshtypjet e t dy anve. ai shkoi tek imam maliku dhe e pyeti, e imam Maliku fshiu djerst dhe tha: Pasha Allahun, Ebu Hanife m bri t djersitem. Pasha Allahun, ai sht nj jurist (fakih) i vrtet. Un kurr nuk kam par dik q t debatoj n at mnyr. Pasha Allahun, nse ai do tju thoshte se kjo shufr hekuri sht prej ari, do tju sillte argumente pr at dhe do tju bindte.El-Lejth shkoi tek Imam Ebu Hanife, i cili i tha: Un kam debatuar me qindra njerz, por nuk kam par kurr asnj njeri q t pranoj t Vrtetn m shpejt se ai. Djali i imam Ebu Hanifs mson fikhun e imam Malikut Ne duhet tia msojm kto sjellje gjenerats s ardhshme. Kjo sht e rndsishme pr doknd: gazetart, politikant, njerzit n medie, dijetart, bashkshortt, prindrit dhe fmijt.ndodhi pastaj? S pari, Imam Ebu Hanife drgoi djalin e tij, Hamadin, n Medin, q t msonte pr fikhun e Imam Malikut dhe librin e tij El-Muvatta. Pastaj, Imam Maliku i krkoi librat e Ebu Hanifes q t prfitonte prej tyre.Ndrkoh, Muhamed ibn Hasani, nj nxns i Ebu Hanifes, mbajti nj mbledhje n Irak - pr t prezantuar fikhun e Malikut. Njher Imam Ebu Hanife shkoi tek imam maliku pr konsultime lidhur me nj shtje, para se ta lajmronte publikun pr vendimin e tij (n lidhje me shtjen). Ebu Hanife nuk pajtohej t quante jobesimtar nj person mkatar. Imam Maliku u pajtua, kshtu q Ebu Hanife njoftoi njerzit pr vendimin e

tij. Kjo nuk ishte shkak i nj takimi t vetm, po ishte si shkak i takimeve dhe bisedimeve t shumta q ndikuan edhe m shum n bashkimin e tyre. Halifi abasit Xhafer El-Mensuri erdhi njher tek Imam Maliku pr ti ofruar atij q ti anulonte t gjitha pikpamjet e tjera juridike, dhe ti bnte zyrtare pikpamjet e Malikut, t shkruante librin e tij me shkronja ari dhe ta ruante at brenda Qabes. Imam Maliku, i cili dikur i kishte refuzuar t gjitha pikpamjet e tjera dhe mbronte vetm pikpamjet e njerzve t Medins, i tha Halifit El-Mensur t mos bnte nj gj t till, sepse ashabt e Pejgamberit a.s., jan t shprndar gjithandej n bot. Kto ishin fjalt e Ebu Hanifes nga takimi i tyre i prbashkt. Parimi i par tregon q dallimi sht fakt universal q duhet respektuar. Duhet t pajtoheni dhe t pranoni se dallueshmria sht pjes e ekzistencs. Parimi i dyt na mson se ndryshimi na plotson; sht nj dobi dhe jo nj penges. Duhet ta shikoni kt si nj mirsi q pasuron. Parimi i tret na mson q gjat mospajtimeve, gjakftohtsia dhe dialogu i sinqert ju ndihmon ta shihni t Vrtetn nga t gjitha kndvshtrimet. E Vrteta sht nj, por ka shum kndvshtrime dhe paradigma. Parimi i katrt dhe i fundit, sht q n momente konfliktesh, mos harroni asnjher mirsjelljen gjat dialogut. Ju duhet t besoni n kto katr parime si shtylla t bashkjetess.
(1) Burimi i prkthimit: http://maarifah0.blogspot.com/2009/06/ meeting-of-imam-malik-and-imam-abu.html Prktheu nga anglishtja: Fatih Ibrahimi

Fikh 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

19

A jan mosveprimet e Pejgamberit a.s. argument pr ne?

Argumentohen shumica prej ekstremistve n fe pr moslejimin e shum shtjeve q i bjn muslimant, me argumentin se Muhamedi a.s.. nuk i kishte br dhe as ashabt e tij. A sht kjo lnie (mosveprim) nga Muhamedi a.s. dhe shokt e tij me qllim q t ndalohen veprimet e tilla? r temn e ksaj pyetje ka botuar nj dispens, dijetari Essejid Abdullah ibni Elgimaari, q e ka emrtuarT kuptuarit e mir dhe t drejt n shtjet e lnies , dhe kt e ka hapur me disa vargje t bukura:-Lnia nuk sht argument n sheriatin ton. Nuk prcakton ndalimin ose lejimin, dhe kush dshiron ndalim pr shkak se i ka ln Pejgamberi yn dhe e merr ligj t drejt e t vrtet, ka dshtuar n metodn e arritjes s t gjitha argumenteve, bile e ka gabuar ligjin e drejt dhe ka humbur. Nuk mund t ket ndalim prve nse me ndalimin e tij prcillet krcnimi i kundrshtarve me dnim ose me qortimin e veprs q paralajmron dnimin, ose me shprehje pr ndales q prcjell dnimin. T gjith dijetart mysliman, t part dhe t fundit, n Lindje e n Perndim, pajtohen q lnia, mosveprimi nga ana e Muhamedit a.s. nuk sht rrug e vetme pr argumentim. Rrugt ndjekse t tyre, pr nxjerrjen e ligjit fetar, pr obligim ose pr synet ose pr lejim ose pr mekruh ose pr haram, ishin: 1.Argumenti nga Kurani. 2.Argumenti nga Hadithi. 3.Konsensusi i dijetarve pr at ligj (Ixhmai) dhe 4. Analogjia (Kijasi). dhe kan dhn mendime t ndryshme pr rrugt e tjera pr t vrtetuar ligjin fetar. Prej tyre: 1. Fjala e sahabiut, 2. Sed Edhdheriiah (masat preventive) 3. Puna e banorve t Medins, 4. Hadithi mursel, 5. Istihsani, 6. Hadithi i dobt, dhe jasht ktyre q i kan pranuar dijetart, ku Mosveprimi nuk sht n mesin e tyre. Pra, mosveprimi nuk e justifikon ligjin fetar vetm, dhe ktu pajtohen t gjith dijetart

mysliman. Ka argumente dhe transmetime se sahabt e Muhamedit a.s. nga mosveprimi i Tij, nuk e kishin kuptuar se kjo ishte haram, bile as mekruh [ vepr e urrejtur ], e kshtu e kishin kuptuar edhe Fukahat gjat kohve. (Ibni Hazmi ka kundrshtuar argumentimin e Malikinjve dhe Hanefinjve q nuk preferojn dy reqate namaz para akshamit pr shkak se Ebu Bekri, Omeri dhe Othmani nuk i kishin falur, pr se thot sa vijon: Dhe kjo nuk sht asgj. E para e ksaj sht se ai sht transmetin, Munkati, (i ndrprer), sepse Ibrahimi nuk kishte mbrritur asknd prej atyre q prmendm, dhe kishte lindur dy vjet pas vrasjes s Othmanit. Pastaj, edhe po t ishte e vrtet, nuk mund t jet argument, sepse aty nuk ka dika nga ato q e ndalojn kt veprim, dhe as q e kan kundrshtuar ata, e ne pajtohemi se lnia e veprimeve vullnetare sht e lejuar. Ibni Hazmi nuk sht ndalur shum n lnien e sahabve t ktyre dy reqateve, dhe thot se lnia e ktij namazi nga ana e tyre, nuk paraqet asgj, pasi ata nuk jan shprehur qart pr ndalesn e tyre dhe nuk kan transmetuar dika t till. Kjo dhe sht metoda e tij lidhur me lnien e ndonj adhurimi nga ana e sahabve, dhe qndrimi i tij ishte i njjt edhe me lnien e Muhamedit a.s. t ndonj adhurimi q parimisht ishte i parapar me fe, ku ai thot (i parasheh) p.sh. pr dy reqate pas iqindis. kurse hadithi i transmetuar nga Ali bin ebi Talibi nuk mund t argumentohet me t, sepse aty nuk ka m shum se lajmrimi nga ajo q kishte dije pr t, se ai nuk e kishte par Muhamedin a.s. ti kishte falur. Fjala e tij sht e drejt, por nuk ka

20

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Fikh

ndales dhe as urrejtje pr to. Muhamedi a.s. nuk ka agjruar asnjher muaj t plot jasht muajit t Ramazanit, por kjo nuk ndalon agjrimin e nj muaji t plot vullnetarisht jasht muajit t Ramazanit. sht vrtetuar transmetimi se Muhamedi a.s. e kishte ln hytben n mimber dhe kishte ligjruar n trung, mirpo kt nuk e kishin kuptuar sahabt se ligjrimi n mimber sht haram ose risi (bidat), vese Muhamedit a.s. i patn ndrtuar mimber, dhe ata sigurisht se nuk do t bnin nj pun q kishte ndaluar Muhamedi a.s.. Nga kjo kuptohet se ata nuk e shihnin lnien ose mosveprimin e veprimit bidat. Muhamedi a.s.. n namaz pas ngritjes nga rukuja ka ln lutjen Rabbena we lekel hamd Hamden kethiren... Dhe kt sahabt nuk e kuptuan q, vetm pse e kishte ln muhamedi a.s. kt lutje n namaz, krkohet ndalimi i saj... Nse nuk do t ishte kshtu, ather si do t bnin ata nj pun ndalimi i s cils sht vrtetuar, dhe muhamedi a.s.. nuk i kishte

qortuar pr t vepruar n kt mnyr. ai nuk i kishte thn dikujt p.sh. : Mir ke br, por mos e prsrit. Dhe, si e dim , vonesa e njoftimit nga koha e duhur, kur sht nevoja pr t, nuk lejohet. N hadithin q transmeton, Rifaa bin Rafie ez zurkij thot: Ishim nj dit duke u falur pas Pejgamberit a.s. dhe, kur e ngriti kokn prej rukus, tha: Semiallahu limen hamideh, . . Nj njeri pas tij tha: Rabbena we lekel hamd Hamden kethiren tajjiben mubareken fih. Pasi prfundoi, Pejgamberi a.s. tha: Kush e tha kt? Ai tha: Un. Pejgamberi a.s. tha: I pash m tepr se tridhjet melaqe q shtyheshin se cila do ta shkruante e para. El hafith ibnu Haxher kt hadith e komentoi duke thn: Me kt hadith argumentohet pr lejimin e zbatimit t lutjes s pathn nga Muhamedi a.s. n namaz, nse nuk sht n kundrshtim me lutjet e thna . Nse sht kjo gjendja n zbatimit e lutjes s pathn n namaz, ather gjendja pr zbatimin e lutjeve jasht namazit sht edhe m e zgjeruar dhe m e lejuar. Bilali r. a. nga lnia namazit t dy rekateve pas abdesit prej Pejgamberit a.s., nuk e ka kuptuar moslejimin e ktij namazi, por e ka praktikuar kt, dhe nuk e ka lajmruar Pejgamberin a.s., por, kur e pyeti Pejgamberi a.s. Bilallin: O Bilall, m trego pr punn m t dashur q ke br n Islam? Sepse un e kam dgjuar zhurmn e nallaneve (kpucve ) t tua pran meje n Xhenet. Ai i tha: Nuk kam br pun m t dashur tek un, prvese, kur jam pastruar, gjithnj, n do koh ditn ose natn, pas pastrimit kam falur sa kam mundur t fal. Thot Ebu Abdullahu: Zhurma e tyre, domethn: Lvizja e tyre. Dhe ne e dim se namazi pas abdesit sht br synet pas plqimit nga Pejgamberi a.s. t ktij namazi. Mirpe, ne argumentojm me t kuptuarit e sahabve pr lejimin e zbatimit t lutjeve dhe namazeve n ato koh kur nuk i kishte vepruar Pejgamberi a.s.. Dhe argumentojm gjithashtu pr mosrefuzimin e Pejgamberit a.s. t ksaj mnyre dhe ksaj praktike t sahabve, dhe mosndalimin e tij pr kto veprime n t ardhmen. Nga ajo q u tha, kuptojm se * Lnia e trsishme e veprimeve nga Pejgamberi a.s. dhe e sahabve dhe tre shekujt e par t dobishm, nuk nnkupton asgj. As pr ndales, as pr urrejtje t veprimit dhe pr asgj tjetr. Kjo sht ajo q kuptuan ashabt e Pejgamberit a.s.. n jetn e tij, dhe kuptimin e tyre nuk e kundrshtoi Pejgamberi a.s, prandaj kshtu e kuptuan dijetart pas tyre. E lusim Allahun xh.sh.,q t na mundsoj t kuptojm fen ton. Dhe lutja jon e fundit sht: Falnderimi i takon vetm Zotit t botve . Allahu e di m s miri.
www. dar-alifta. Org,Qendra pr Fetva e Egjiptit Kajro, Prktheu: Mr. Ragmi Destani

PJESA SHKENCORE 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

21

Fuqizimi i shndetit moral t rinis kosovare

Prof. Dr. Sci Ferid Agani Faktor i rndsishm i kohezionit dhe stabilitetit social eja luan rol me rndsi n jetn shoqrore t do shteti dhe t do shoqrie dhe sht shum vshtir t injorohet, veanrisht n kontekstin e ngjarjeve aktuale botrore. N artikullin e botuar n revistn e mirnjohur The Social Sciences (Nr. 106. Maj/Qershor 2009. Heldref Publications), Passe, J. dhe Willox, L. , konkludojn: Duke e planifikuar fushatn pr rizbatimin e fes n kurrikulat shkollore, do tu ndihmojm Shteteve t Bashkuara t Ameriks q t prshtaten n sfidat e reja q kan ardhur me globalizimin. Nj prpjekje mir e organizuar mund t oj n shoqri m t fort dhe m t qndrueshme, n t ciln dallimet fetare jan t kuptuara dhe t vlersuara. N t kundrtn do t vazhdoj dobsimi i lidhjeve q e mbajn shtetin s bashku. Ndonse tema e religjionit mund t jet prarse, si n shoqri ashtu edhe brenda sistemit shkollor, ne duhet t bisedojm pr t n mnyr t arsyeshme. Pra, nevoja pr qasje serioze ndaj trajtimit t shtjeve fetare brenda sistemit publik shkollor, si faktor shum t rndsishm t kohezionit social, sht eminente. Madje, n kontekstin e popullit shqiptar, q brenda trupit t tij kombtar ka akomoduar gjithmon n mnyr optimale tri besimet kryesore monoteiste, debatimi i ktyre temave nuk do t duhej t ishte shkak i mospajtimeve serioze. T anashkalohet ky resurs i jashtzakonshm kulturor pr fuqizimin e kohezionit social gjat proceseve t shtet ndrtimit, q zhvillohen n rrethana tejet komplekse t tranzicionit social dhe kulturor, prbn nj paprgjegjshmri t palejueshme. Kjo sht veanrisht relevante nga aspekti i

funksionalizimit t lnds s edukats fetare n shkolla pr ndrtimin e personaliteteve t shndosha t rinis shkollore dhe me kt, i parandalimit t dukurive t shumta negative n mesin e saj. Me rastin e debateve pr zbatimin e lnds s edukats fetare n shkollat publike, gjithnj duhet pasur parasysh edhe konteksti lokal, social, kulturor dhe politik. N kt aspekt, pr shembull, zbatimi i lnds s edukats fetare n shkollat publike n ShBA do t ballafaqohet me vshtirsi dukshm m t mdha sesa n kosov, pr shkak t natyrs shumetnike dhe shumfetare t shoqris amerikane, n dallim nga shoqria kosovare q n pjesn m t madhe ka struktur homogjene fetare, me m shum se 91% t qytetarve q i prkasin besimit fetar islam (Raporti i Ambasads Amerikane mbi Lirit Fetare n Kosov pr vitin 2007). Prandaj, mund t prfundohet se kur n ShBA, me gjith dallimet evidente, mu kto dit diskutohet pr nevojn e zbatimit t msimit fetar n shkolla, ather pse kjo duhet t jet tem tabu n Kosov? Zvoglimi i friks ekzistenciale dhe fuqizimi i shndetit moral t rinis shkollore sht fakt i mirnjohur shkencor se feja paraqet burim t qndrueshm t vlerave etike / morale pr individin, familjen dhe shoqrin. Kto vlera qndrojn n fondamentin e strukturs morale t personalitetit, q sipas teoris strukturaliste psikodinamike t Frojdit, paraqet njrn prej tri strukturave themelore t personalitetit t njeriut. Zbatimi i lnds s edukats fetare n kurrikulat shkollore do

Hulumtimet sugjerojn q frekuenca e sjelljeve vetvrasse sht m e ult n grupet me bindje fetare t formuara. sht dshmuar se identiteti i formuar fetar rezulton me intoleranc ndaj ideve pr vetvrasje dhe shoqrohet me vetvrasje n shkall t ulta

22

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Kumtes

t kontribuoj n fuqizimin e komponentit edukativ t shkolls si dhe n ndrtimin e personaliteteve t shndosha t t rinjve nprmjet zvoglimit t friks ekzistenciale dhe fuqizimit t shndetit t tyre moral. Me kt do t shtohen kapacitetet e tyre psikosociale pr prballimin e sfidave t jets, duke zvogluar mundsin q vetvrasja, smundja e vartsis, dhuna n shkolla, marrdhnia e hershme seksuale, prostitucioni etj. , t shihen si opsion pr tejkalimin e krizs momentale jetsore. Si shembull do t paraqes disa t dhna prkitazi me korrelacionin ndrmjet zbatimit t lnds s edukats fetare dhe shkalls s vetvrasjeve. N kt aspekt, hulumtimet sugjerojn q frekuenca e sjelljeve vetvrasse sht m e ult n grupet me bindje fetare t formuara. sht dshmuar se identiteti i formuar fetar rezulton me intoleranc ndaj ideve pr vetvrasje dhe shoqrohet me vetvrasje n shkall t ulta (Neeleman dhe bashkp. 1997; Neeleman 1998; Stack dhe Wasserman 1992; Stack dhe Lester 1991; Zhang dhe Jin 1996). Stack (2000) identifikon tri qasje teorike q kan t bjn me marrdhnien besimi fetar vetvrasjet. Qasja e par sht pikpamja klasike sociointegruese e Durkheimit (1951). E ngjashme me kt sht qasja e dyt, perspektiva e rrjets sociale (Pescosolido, 1990), q thekson se njerzit me bindje t ngjashme fetare n bashksi zhvillojn lidhje m t fuqishme, t cilat thellojn bashkpunimin dhe ndjenjat e integrimit. Ndrkaq, qasja e tret sht perspektiva e prkushtimit fetar (Stark dhe bashkp. 1983; Stack 1983, 2000), q supozon se vlerat themelore t besimit fetar, duke kundrshtuar ndjenjn e mungess s kuptimit t jets, parandalojn individin q vetvrasjen ta konsideroj si opsion n situatat e krizave personale. Mbshtetur n kto t dhna, roli i fes prkitazi me vetvrasjet mund t konceptualizohet n dy mnyra. S pari, fuqizimi i besimeve fetare t drejtuara tek ruajtja e jets, mund ti parandaloj njerzit nga shqyrtimi i vetvrasjes si opsion gjat periudhs kohore t krizs personale, dhe, s dyti, vlerat fetare, normat, zakonet, dhe t ngjashme me to, mund t shtojn kohezionin social dhe, rrjedhimisht, mbshtetjen e ndrsjell sociale n mesin e antarve t bashksis fetare. Kto fakte ojn n prfundimin se shfrytzimi i resurseve q qndrojn brenda identitetit fetar t individit dhe t bashksis s tij fetare, mund t ket ndikim t drejtprdrejt n uljen e shkalls s vetvrasjeve n nj vend. N periudhn e paslufts jemi dshmitar t shtimit dramatik t numrit t tentimeve t vetvrasjeve dhe t vetvrasjeve n Kosov, veanrisht n mesin e t rinjve. Njri prej faktorve, n mesin e shum t tjerve, t cilt ndikojn drejtprdrejt n paraqitjen e ksaj dukurie shqetsuese, sht edhe zbehja e identitetit fetar t t rinjve, n radh t par si rezultat i krizs s thell t

familjes. N vitet shtatdhjet t shekullit t shkuar indeksi i vetvrasjeve n Kosov ka qen m i ulti n Evrop (1. 6 / 100. 000 banor), ndrkaq, pas lufts, pothuaj u trefishua (4/100. 000); ky zhvillim tejet negativ mund t sqarohet, n mes t tjerash, edhe me transicionin e shpejt t bashksis familjare n Kosov, q ka rezultuar me degradimin e sistemit t vlerave, t organizimit, t roleve dhe t komunikimit brenda familjes, si dhe me dobsimin e dukshm t identitetit fetar t prindrve dhe, rrjedhimisht, t fmijve, sepse prindrit ose zvendsuesit e tyre, n mnyr t natyrshme jan objektet e para t identifikimit pr fmijn. N kt kontekst zbatimi i lnds s edukats fetare n shkolla do t prbj kontribut konkret pr fuqizimin e shndetit moral t t rinjve dhe, me kt, shtimin e fuqive t tyre prballuese ndaj sfidave tejet serioze t jets, t shkaktuara nga papunsia dhe shkalla e lart e varfris n vend, q rezulton me munges t plot t perspektivs pr vetrealizim dhe pr nj t ardhme m t lumtur. Ku nuk zbatohet lnda fetare, adoleshentt do t paraqesin m shum ide pr vetvrasje N kt drejtim, do t prmend edhe studimet e Eskin-it (1993, 1995a, 1996, 1999a), q studioi fenomenologjin e dukuris s vetvrasjeve n mesin e t rinjve turq dhe suedez. N kt kontekst, ekzistonin dy dallime t mdha socio-kulturore ndrmjet Turqis dhe Suedis. Njri dallim me rndsi ishte feja, dhe dallimi i dyt ishte shkalla e shekullaritetit. ndonse t dy shoqrit ishin shekullare, feja ende luante rol me shum rndsi n jetn e shum njerzve n Turqi, krahasuar me shoqrin tejet t shekullarizuar suedeze. Prkitazi me kt u shtruan dy hipoteza: (1) n sistemin shkollor, ku nuk zbatohet lnda e edukats fetare, adoleshentt do t paraqesin m shum ide pr vetvrasje, sesa n sistemin shkollor ku zbatohet lnda e edukats fetare; dhe (2) nxnsit q vijojn shkollat ku zbatohet lnda e edukats fetare, do t manifestojn qndrim m refuzues ndaj vetvrasjeve sesa nxnsit e shkollave ku nuk zbatohet lnda fetare. Hipoteza e par parashikoi q opsionin e vetvrasjes n momentet e krizs personale do ta konsiderojn si zgjidhje m shum nxnsit q vijojn shkollat ku nuk zbatohet lnda e edukats fetare. Kt hipotez e mbshtetn t dhnat e ktij studimi. Duket se, besimet dhe bindjet fetare, i parandalojn njerzit q t konsiderojn vetvrasjen si zgjidhje; kjo sht n pajtim edhe me rezultatet e Greening dhe Stoppelbein (2002). Rezultatet treguan se ekzistonte nj dallim sinjifikant ndrmjet nxnsve turq dhe atyre suedez pr sa u prket mendimeve pr vetvrasje; 41. 7% e nxnsve q nuk kishin vijuar msimin fetar, raportuan se kishin menduar t kryenin vetvrasjen,

Kumtes 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

23

krahasuar me 24% n grupin e atyre q kishin vijuar msimin fetar. T dhnat e mbshtetn edhe hipotezn e dyt, se n sistemin shkollor ku zbatohet msimi fetar, do t ekzistoj nj shkall m e lart e qndrimeve negative ndaj vetvrasjes sesa n sistemin shkollor ku nuk zbatohet lnda e edukats fetare. Me kt rast duhet theksuar edhe studimi i kryer n kosov (Arenliu, Marusic, Agani, 2007) me mbi 2000 nxns t shkollave t mesme, q, n mes t tjerash, dshmoi nj shkall m t ult t ideve dhe t sjelljeve vetvrasse tek nxnsit kosovar t cilt kishin besim dhe bindje t formuara fetare. Natyrisht, si edhe n do hulumtim t mirfillt shkencor, duhet t kihen parasysh edhe kufizimet e ktyre studimeve. Pr sa i prket marrdhnies s bindjeve fetare dhe smundjeve t vartsis, nga punimet e shumta shkencore n kt lm, po prmend studimin e Dalgalarrondos me bashkpuntor (2004). N mes t tjerash, ata prfunduan: ... mungesa e edukimit fetar gjat fmijris ishte e shoqruar n mnyr sinjifikante me prdorimin dukshm m t lart t drogs gjat adoleshencs. Zbatimi i lnds s edukats fetare n shkolla sht praktik gjer e zbatuar n shtetet e BE dhe nuk sht n kundrshtim me dispozitat kushtetuese q e prcaktojn Kosovn si shtet laik/shekullar.

Opinioni pranon zbatimin e lnds s edukats fetare n shkolla publike Qndrimi shpesh i prdorur nga zyrtart shtetror si dhe nga disa debatues, se zbatimi i msimit fetar n shkollat publike t Kosovs sht n kundrshtim me prcaktimin kushtetues t kosovs si shtet laik/shekullar, paraqet s paku keqkuptim dhe keqinterpretim, sepse shtja e ndarjes s institucioneve fetare nga proceset e vendimmarrjes shtetrore nuk ka t bj asgj me shtjen e zbatimit t lnds s edukats fetare n shkollat publike, meq pr kt shtje n mnyr ekskluzive dhe prfundimtare vendosin institucionet shtetrore. Sikur kto pohime t ishin t argumentuara, ather si mund t shpjegohet fakti i zbatimit t lnds s edukats fetare n RFGJ, Austri, Belgjik, Itali, n Britanin e Madhe dhe n shum shtete t BE si lnd e obligueshme ose e zgjedhur? A thua kto shtete jan m pak shekullare/laike sesa Kosova?! N artikullin e prmendur n fillim t ktij shkrimi, Passe dhe Willox (2009) deklarojn: Amerikant jan t hutuar pr rolin e religjionit n shkolla. N njrn an jemi msuar se shteti dhe institucionet fetare jan t ndara. Ky koncept n shum raste sht keqkuptuar..por prin mendimi i shum edukatorve t cilt kt parim e paraqesin si shkak pr shmangien e plot nga tema e religjionit. N vazhdim autort thon: N kt rast, shoqria jon duhet t pranoj se mungesa e njohurive pr religjionin te qytetart tan, sht e papranueshme. Kur kjo konstatohet n ShBA me sistemin m t avancuar arsimor n bot, a thua ku jemi ne?! Keqkuptimeve dhe keqinterpretimeve duhet ti qasemi me fakte shkencore, si kan br autort n artikullin e siprprmendur, n mnyr t hollsishme dhe t argumentuar. Konsideroj se kto fakte shkencore duhet t mjaftojn pr inicimin e debatit t gjer, publik dhe institucional, prkitazi me kt shtje, q do t mbshtetet n realitetin evropian dhe n fakte shkencore dhe jo n qndrime emocionale dhe irracionale, me motivacione t qarta ateiste, q nuk jan n interes kombtar dhe shtetror. Pr fund t theksoj se jam plotsisht koshient pr ndjeshmrin e tems dhe mbshtes qndrimet e shkenctarve amerikan se opinioni do t pranonte zbatimin e lnds s edukats fetare n kurrikulat e shkollave publike, nse kjo shtje: (1) paraqitet si mnyr pr thellimin e harmonis, paqes, tolerancs dhe zhvillimit ekonomik; si dhe nse (2) realizohet n mnyr t drejt, duke zvogluar n minimum mundsin e indoktrinimit dogmatik t nxnsve (Boston 2007, Nord dhe Haynes 1998, Nord 1994).
Kjo kumtes sht lexuar n konferencn shkencore Msimet mbi fen n institucionet publike t arsimit: prvojat nga rajoni dhe modalitet e prshtatshme pr Kosovn, t organizuar nga KBIRK, m 14-15 mars, 2011 n Prishtin.

24

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Shndetsi

Ndrtimi i trurit n dritn e Kuranit Fisnik

Dr. Hussein Ridvan Al-Lubaidy Truri n brendin e tij prmban zona t tjera t lidhura me emocione dhe shqisa. Brenda ktyre zonave truri i njeriut orientohet nga kompjuteri me memorie nga kuptimi fisnik, n t cilin truri kompjuter me memorien e tij bashkon ndjenjat. Ai dgjon dhe kupton at q dgjon, dhe reagon me kthim. Ai sheh dhe kupton at q sheh, dhe reagon me kthim. Dgjimi dhe t part orientohen prmes ktij veprimi.

astaj u paraqit befasia e cila tr vmendjen e orientoi n fshehtsin mahnitse, q qndron n dhnien e prparsis dgjimit mbi t part. Kto jan versetet q prmendin syrin dhe veshin. N kto versete mund t vrejm q syri i paraprin veshit, q sht nj situat e kundrt n krahasim me t dgjuarit dhe t part. A thua ndrtimi anatomik dhe funksional i zonave t lartprmendura t trurit t njeriut ka qen i njohur n kohn e Pejgamberit a.s..? Gjithashtu: A thua ndrtimi i zonave urdhruese sikurse jan qendrat pr dgjim, t par dhe emocione si dhe i zons s preferencs, e cila zgjedh n mes opsioneve alternative, ka qen i njohur me saktsi dhe n hollsi m shum se nj mij vjet pas vdekjes s Pejgamberit a.s.? Prgjigjja e sakt sht: Jo. Tr bota nuk ka qen e vetdijshme pr asgj n lidhje me ndrtimin e trsishm dhe kompleks t trurit. Bota filloi ti studioj zonat e trurit t njeriut prgjegjse pr dgjim, t par, ndjenja dhe vendosmri, n kohn e fundit. Kjo ndodhi m tepr se nj mij vjet pas vdekjes s Pejgamberit a.s. Pyetja e fundit do t ishte: Cili do t ishte komenti i komunitetit ndrkombtar t intelektualve nse ata zbulojn hartn gjithprfshirse anatomike dhe t ndrtimit funksional t zonave t larta komanduese t trurit t njeriut ashtu si sht cekur n Kuranin fisnik? Nuk ka dyshim se prgjigjja logjike sht: Ky do t jet argument shkencor i saktsis s Pejgamberit a.s., dhe i mesazhit t tij, si dhe argument i pakontestueshm se Kurani fisnik sht e vetmja mrekulli e prhershme e mbetur, e cila ka mbetur n mnyr q tr njerzimi ta pasoj dhe q t jet ligj pr ata q dshirojn

t pasojn rrugn e Drejt.Ti zbulojm, pra, fshehtsit e trurit t njeriut (burimin e civilizimit dhe organit i cili njeriut i mundson t gjykoj, t bj zgjedhjen dhe t marr vendime t lira).Le ta vizatojm hartn e trurit t njeriut me qendrat pr urdhra kryesor mental duke studiuar me durim versetet q kan t bjn me dgjimin, t part dhe zemrn n Kuranin fisnik (mrekulli e prhershme). N komentet e periudhave t ndryshme t Kuranit fisnik kam vrejtur sa vijon: 1. Prmendja e shqiss s dgjimit dhe t parit n Kuranin fisnik (Shih: En Nahl, 78 dhe El, Ahkaf, 26) 2. Fjala dgjim vjen n njjs, ndrsa fjala t part vjen n shums (n origjinal). 3. Fjala zemr gjithmon vjen pas fjals dgjim dhe fjals t par (Shih: El Muminun, 78) 4. Fjala memec vie n mes fjals i shurdhr dhe i verbr (Shih: El Bekare,18) Komentuesit e Kuranit fisnik kan ofruar argumentin personal n kt verset duke thn: Prparsia ose prioriteti i dgjimit ndaj t parit sht pr shkak t pozits s lart t dgjimit, gjegjsisht veshit. Veshi dgjon nga t gjitha ant dhe sht nj vegl perceptuese pr shpallje, dhe personi q fle, zgjohet prmes veshit. Interpretimi i Kurtubiut thekson: Shumica e filozofve thon se t part ka prparsi ndaj dgjimit, sepse dgjimi mund t perceptoj vetm zrin dhe t folurit, kurse t part percepton tr trupin, t gjitha ngjyrat dhe format. Alusiu prmend n shpjegimin e tij: Vrtet t gjitha shqisat jan t rndsishme, nse ekzistojn n renditjen e tyre t rndomt. Mendohet se atij q humb nj shqis, i zvoglohen mundsit perceptuese, prandaj

Shndetsi 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

25

favorizimi i njrs shqis ndaj tjetrs sht pa kuptim. Pr kt arsye, ideja e dhnies prparsi dgjimit ndaj t parit pr shkak t pozits m t lart, sht e padrejt dhe pa baz, por as pas ktij saktsimi nuk sht hedhur posht. Pastaj shfaqet befasia e cila orientoi tr vmendjen n fshehtsin mahnitse q qndron n dhnien e prparsis dgjimit ndaj t parit. Kto jan versetet q prmendin syrin dhe veshin. N kto versete mund t vrejm se syri i paraprin veshit, q sht situata e kundrt n krahasim me dgjimin dhe t part (Shih: El Araf, 179, El Araf, 195 dhe El Maide, 45) Elokuenca e strholluar njerzore Pr kt arsye, nse prparsia sht pr shkak t pozits m t lart, veshi do t duhej ti paraprinte syrit sikurse dgjimi sht para t parit, sepse veshi sht mjet i dgjimit, kurse syri mjet i t parit. Pra, nuk bhet fjal pr pozit m e lart t nj organi ndaj tjetrit, por dika tjetr, duke gjykuar sipas t gjitha gjasave, mrekullia shkencore. Shkenctart kan zbuluar qendrn pr dgjim dhe rrugt prmes t cilave vrejm gjrat e dukshme dhe u japim kuptim. Kan zbuluar se veshi sht instrument i qendrs s dgjimit n kokn e njeriut, dhe qendra e dgjimit i paraprin n strukturn anatomike qendrs pr sy n trurin ton. ktu del n pah nj mrekulli e vrtet. Fjalt dgjim dhe t par n versetet Kuranore paraqiten n harmoni me renditjen e lokacioneve t qendrave t dgjimit dhe t t parit n trurin e njeriut. Por, prveq njeriu sht i begatuar me dgjim dhe t par, posedon aftsin e prodhimit t elokuencs s strholluar njerzore. Shkenctart neurolog kan zbuluar vendin e quajtur fornix, i cili gjendet n mes qendrs s dgjimit para dhe qendrs pr t par prapa. Kur qendra e dgjimit sht n intereaksion me qendrn e t parit, ather vendi n mes ktyre dy qendrave prbn vendin e prodhimit t elokuencs njerzore. Verseti Kuranor q e kemi prmendur (i shurdhr, memec dhe i verbr), me nj mahnitje unikale udhzon n zonn elokuente n trurin e njeriut. Fjala memec, e cila gjindet n mes fjalve i shurdhr n fillim dhe i verbr n fund t ktij vargu, ka t bj me zonn e elokuencs n tru, e cila n t sht e vendosur n mes qendrs s dgjimit para dhe qendrs pr t par prapa. nse shurdhimi mendohet mosfunksionim i dgjimit, dhe nse verbria sht mosfunksionim i t parit, memecria sht mosfunksionim i t folurit. E meq ata q jan t cilsuar si t shurdhr, memec dhe t verbr jan ateistt, q kan dgjim t shndosh, shikim t qart dhe t folur elokuent, shurdhimi ktu d. m. th. mosfunksionim perceptues i shqiss s dgjimit, verbria paraqet mosfunksionimin perceptues t shqiss s t parit, ndrsa memecria paraqet nj defekt mendor, i cili ka t bj me elokuencn perceptuese. Pr tiu qasur ksaj prkrahjeje, kemi versetin e Kuranit fisnik: (Shih: En Nahl, 76) N

kt rast fjala memec udhzon n zonn elokuente, e cila n tru gjendet n mes qendrs s dgjimit dhe qendrs pr t par. n prputhshmri me kt kuptimi i fjals memec dhe prdorimi i saj n Kuranin fisnik ka t bj me funksionimin e qendrs pr elokuenc brenda trurit t njeriut. T ndalemi ktu, q t skicojm dhe t prshkruajm hollsisht zonat e prmendura n versete, q kan t bjn me dgjimin, t part dhe elokuencn, e pastaj t shtrojm pyetjen: A thua zona mentale t larta brenda trurit t njeriut jan t kufizuara kryesisht n dgjimin, t part, elokuencn dhe n t menduar, e (procese) t ngjashme me kto? Shkenctart kan zbuluar q zona e elokuencs n trurin e njeriut gjendet n mes qendrs s dgjimit dhe qendrs pr t par. Prgjigjja ime sht: Jo, truri n brendin e tij prmban zona t tjera t lidhura me emocione dhe shqisa. Drejtimi m thell n strukturat e trurit Brenda ktyre zonave truri i njeriut orientohet nga kompjuteri me memorie nga kuptimi fisnik, n t cilin truri - kompjuter me memorien e tij bashkon ndjenjat. Ai dgjon dhe kupton at q dgjon, dhe reagon me kthim. Ai sheh dhe kupton at q sheh, dhe reagon me kthim. Dgjimi dhe t part orientohen prmes ktij veprimi. Ky kuptim i thell nuk ekziston n makinat e prparuara, q jan t mbajtura me potenciale t mdha input dhe output, shnime hyrse dhe dalse. sado q kto makina jan t sofistikuara, prapseprap mbesin trupa pa jet, t privuar nga emocionet dhe ndjenjat e prgjegjsis. A sht e mundur t prcaktojm lokacionin dhe funksionin e zonave prgjegjse pr ndjenja dhe emocione n baz t verseteve t Kuranit ? Prgjigjja sht: Po, kjo sht e mundur. Por si? me studimin e vmendshm t verseteve, n t cilat prmendet fjala Fuad (zemra), zbulojm vzhgimet n vijim: 1. Fjala Fuad (zemr) n Kuran gjithmon sht e vendosur pas fjalve dgjim dhe t part. 2. Fjala Fuad (zemr) vjen n shums (Efide) sikurse edhe fjala t part (n origjinal) (Shih: EnNahl, 78) 3. Fjala Fuad (zemr) vjen n kuptimin si jan emocionet, instinktet dhe ndjenjat. Emocionet: (Shih: Ibrahim, 37) Instinktet (Shih: El Enam,112-113) Ndjenjat: (Shih: El Humeze, 6-7).Ndrsa fjala Kalb (zemr) vjen n kuptimin q prfshin mendimet dhe ndjenjat (Shih: El Haxhxh, 46) 1. Njohja e Kalbit (zemr) n nj an dhe Fuad (zemr) n ann tjetr (Shih: El Kasas, 10) Gjithashtu n hadithin e Pejgamberita.s., qndron: Jemenasit jan popull me zemr t but dhe zemra t qetsuara dhe: Allahu do ta bj zemrn tnde t patrembur dhe ta udhzojm zemrn tnde, - shkenctart kan zbuluar q n tru ekziston qendra e emocioneve dhe instinkteve.

26

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Shndetsi

Kto vzhgime t qarta vn n dukje dallimin n mes zemrs (Kalb) n nj an, dhe zemrs (Fuad) n ann tjetr. Kjo paraqet faktin q Fuad sht e lidhur organikisht me dgjimin e t part dhe ka lidhje me ndjenjat, emocionet dhe instiktet. Nse t dgjuarit ka t bj me dgjimin, dhe nse t part ka t bj me qendrn e t parit, ku vrehen dhe kuptohen gjrat e dukshme, - ather Fuad, i cili sht i lidhur organikisht me dgjimin dhe t part, ka t bj me qendrn e ndjenjave dhe emocioneve. Dr. Memun Mubejjid, n veprn Msohu ti mbizotrosh emocionet e tua (Sarajev, 2008), n f. 33 definon dhe prezanton funksionin amigdale, qendrn e emocioneve dhe thot: Kjo sht stacioni i bashkimit t qelizave nervore brenda trurit dhe kjo sht qendr e veant e emocioneve dhe ndjenjave. Nse amigdale lndohet, njeriu mund t humbas dimensionin emocional t ngjarjeve jetsore. Ather njeriu bhet qenie e ftoht, pa emocione dhe pa mundsi pr ti kthyer ndjenjat, i interesuar pak pr njerzit e tjer. T gjitha informacionet q arrijn n tru prmes shqisave t ndryshme, s pari kalojn npr amigdale, ku zhvillohet t part e shpejt t tyre, ku do t vrehet n mos n kto informacione ka dika me rndsi pr kt person. Informacione e prmendura, tek njeriu krijojn ndjenjn e lumturis, gzimit, emocioneve, pikllimit, hidhrimit etj.. Ky proces ndodh para se informacionet t arrijn te korja e trurit, e cila zakonisht sht prgjegjse pr analiz dhe kuptim t informacioneve. N rast se n mesin e informacioneve gjenden disa t rndsishme dhe emocionuese dhe kto nga amigdale dalin nga korja e trurit duke bartur me vete emocione t fuqishme. Kto emocione njeriu ndonjher i mbizotron me mendim t qet logjik, e ndonjher n trsi do ta inkibojn at. Por, a sht e mundur q, prmes verseteve Kuranore, t identifikojm lokacionin e Fuad-it si zemr e trurit? Prgjigjja sht: Po, pr arsye se Fuad ekziston n vend t caktuar pas dgjimit, e jo prapa, pas qendrs pr t

par. Kjo krkon nga ne q t drejtohemi m thell n strukturat e trurit, meq shkenctart kan zbuluar zonat e ndjenjave dhe emocioneve. Mirpo shtrohet pyetja: A thua ndjenjat dhe emocionet n t jan n kompetencn e njeriut? Prgjigjja sht: Jo, sepse zemra merr ndjenja t papritura e emocionuese dhe reagon ndaj ndjenjave t saj. Pra, shtrohet pyetja: Cila sht ajo vler e lart njerzore, e cila qenien njerzore e bn t kualifikuar pr gjykim dhe urdhrim? Prgjigjja sht: Kjo sht nj forc diskrete, e cila i mundson t zgjedh n mes opsioneve alternative. A ekziston brenda trurit njerzor nj vend, n t cilin paraqitet kjo vler e madhe njerzore? Prgjigjja sht: Po, kjo sht pjesa e prparme e lobit frontal t trurit t njeriut. Shkenctart para pak kohe zbuluan lidhjen e tij me aftsin pr t zgjedhur n mes opsioneve alternative me relacionet mendore t larta. A ekziston ndonj referenc n Kuran pr lokacionin dhe funksionin e lobit frontal? Prgjigjja sht: Po, por n far mnyre? Duke studiuar versetet n vijim (Shih: Hud, 56 dhe El-Alak, 9-16) Balluket n kuptim gjuhsor dhe terminologjik, kuptojn pjesn e ballit ku fillojn flokt ose ku fillon zona ballore. Verseti i par (kaptina Hud) ballin e prcakton si vend i nivelit m t lart, i udhheqjes dhe i dirigjimit n trupin e njeriut. Verseti tjetr (kaptina El Alak) shpjegon q zona paraballore sht lokacion pr aftsit e zgjedhjes n mes opsioneve alternative. N fund, mund t disenjojm pamjen tredimensionale t trurit dhe n t t prcaktojm lokacionin dhe funksionin e qendrave t dgjimit, t parit, emocioneve, n mnyrn si sht shpjeguar me skicn vijuese. Imazhi tredimensional i trurit njerzor, i shpallur n versetet q paraqesin mrekulli unikale t Kuranit fisnik, mund t krijohet nga: 1. Kur fjala sy vjen me fjaln vesh n versetin e njjt, n renditjen e fjalve syri i paraprin veshit. Syri gjendet n pjesn e prparme t koks s njeriut, kurse veshi m prapa. 2. Renditja e fjalve dgjim dhe t par n t gjitha versetet Kuranore sht identike me renditjen e lokacioneve t qendrave t dgjimit dhe t parit brenda trurit njerzor. Pra, n Kuranin fisnik dgjimi i paraprin t parit, kurse qendra e dgjimit gjendet para qendrs pr t par n trurin njerzor. 3. Fjala Fuad merr pozicionin fiks pas fjalve dgjim dhe t par n gjith versetet Kuranore. N gjuhn arabe kjo fjal ka kuptimin e ndjenjs, e gjithashtu quhet edhe Kalb (zemr). 4. Fjala memec gjithmon vjen n mes fjals i shurdhr dhe i verbr n t gjitha versetet Kuranore. Shkenctart zbuluan qendrn kryesore t elokuencs, e cila n tru ndodhet n mes qendrs s dgjimit dhe qendrs pr t par.
www. islambosna. ba. Prktheu dhe prshtati: Prim. dr. med. sc. Ali F. Iljazi

Ekonomi Islame 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

27

Kontributi i dijetarve t hershm mysliman n ekonomi

Dr. Islam Hasani Ky shkrim i shkurtr ka pr qllim t diskutoj n mnyr shum t shkurtr kontributin e dijetarve t hershm n ekonomi, duke prmendur disa koncepte ekonomike t diskutuara prej tyre pa pretenduar se kjo tem e rndsishme mund t prfshihet brenda ktyre pak rreshtave. ema sht shtruar asisoj q t diskutoj n mnyr kronologjike pr disa nga dijetart e hershm n koh t ndryshme. sht br nj krahasim n mes kohve dhe koncepteve t politiks ekonomike dhe koncepteve t ndryshme q jan ende aktuale dhe shoqria e tanishme prballet me t njjtat probleme. T gjith dijetart e hershm kan folur pr koncepte ekonomike, sepse ekonomia sht pjes e pandashme e jets s njeriut dhe n vazhdimsi ka pasur reforma pr tiu prgjigjur nevojave t kohve t ndryshme. Pas diskutimit t Ebu Jusufit, do t vazhdohet edhe me disa t tjer q vijn n vijim. Muhamed bin el Hasan (750-804) Sikurse Ebu Jusufi, edhe Muhamed Bin elHasani ishte nxns i Ebu Hanifes. Punimet e tij jan t prqendruara n lmenj t ndryshm, prfshir edhe sjelljet ekonomike t myslimanve si individ dhe si shoqri. Ai shkroi nj broshur t vogl n lmin e ekonomis, gjegjsisht t fitimit (Kesb). Broshura sht e titulluar Kitab el iktisab fil rizk el Mustehab (Libri mbi fitimin e nj pasurie t pastr). N kt libr diskutohet pr aktivitetet fitimprurse dhe mnyrn e kushtet e aplikimit t tyre, si jan: qiradhnia, tregtimi, agrokultura dhe industria sipas rregullave t Sheriatit. Ai gjithashtu diskuton edhe pr vetit konsumuese t nj myslimani t devotshm dhe i jep rndsi t madhe inkurajimit t dhnies pr bamirsi, n njrn an, dhe diskurajimit t krkimit t lmoshs, n ann tjetr. Ai kritikoi disa sufist (asket), t cilt refuzojn aktivitetet ekonomike me arsyetime t ndryshme, po nuk hezitojn t pranojn ushqime nga t tjert, t cilt

duhej ta fitonin at me ndrmarrje apo aktivitete ekonomike. Sipas tij, secili duhet t fitoj s paku at q i mjafton pr shpenzimet e veta modeste dhe t shpenzoj edhe pr t tjert, sidomos pr ata financimin e t cilve e kemi obligim. Libri i tij Kitabul Asl, diskuton transaksione t ndryshme financiare, me t cilat bankat Islame punojn edhe sot e ksaj dite mbi kto baza; kto transaksione diskutoheshin edhe n at koh, sepse sfera ekonomike sht shoqruese e historis njerzore. Libri diskuton shitjen n kontratn Selem (parapagim), Sharikah apo Musharakah (partneritet n shoqri aksionare), Mudarebeh (partneritet me ndarje t humbjes dhe fitimit). Ebu Ubejd el Kasim (774-837) Ky autor ka dhn kontribut n lmenj t ndryshm, si jan shkenca e Hadithit, shkenca e Tefsirit, por edhe n shkencn e ekonomis. Libri i tij m i njohur n shkencn e ekonomis sht Kitabul emval. Libri, Kitabul emval sht nj libr shum i kompletuar n financat publike apo politikn fiskale sipas Islamit. Ky libr sht studiuar dhe studiohet ende nga dijetar t ndryshm, pr t kuptuar m mir organizimin e politiks fiskale q nga koha e Pejgamberit a.s. e deri n kohn kur jetoi Ebu Ubejdi. Ky libr v n pah shum gjra t rndsishme rreth jets dhe historis ekonomike si pjes prbrse e historis s myslimanve duke treguar edhe pr etapat e ndryshimit t politiks ekonomike n faza t ndryshme. Ky libr diskutimin e fillon me nj kapitull t vogl rreth t drejtave t udhheqsit n popullin dhe t drejtat e popullit n udhheqsin, pr t vazhduar me llojet e

28

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Ekonomi Islame

pasuris q nj udhheqs mund dhe obligohet ti menaxhoj sipas rregullave t Kuranit dhe Synetit. Pjesa tjetr e librit diskuton rreth mbledhjes s shprndarjes s llojeve t ndryshme t t ardhurave n buxhetin e prgjithshm t shtetit: Zekat, Fej, Infak dhe t ardhurave tjera q nuk u takojn kategorive t para, p. sh. pasuri t humbura dhe t gjetura, pasuri e ln pa asnj trashgimtar, etj.. Libri gjithashtu diskuton burimet primare dhe sekondare t buxhetit t shtetit dhe menaxhimin e tyre nga udhheqsit e shtetit. Ndarjen e buxhetit t shtetit n pjesn pr mbulimin e shpenzimeve t administrats shtetrore pr t vn rregull dhe kujdes pr mirqenie shoqrore dhe investime pr zhvillim t prgjithshm.1 Libri, prve t tjerash, sht shum i pasur me historin ekonomike t dy shekujve t par t Islamit si dhe produktet tregtare t asaj kohe. Aty flitet edhe pr vende t ndryshme si dhe pr burimet ekonomike t tyre.

El - Gazali (10581111) Ebu Hamid Muhamed ibn Muhammed elGazali, ka lindur dhe ka vdekur n Tus, n provincn e Horasanit t Persis Iranit t sotm. Ai ishte nj dijetar q takonte shkolls juridike Shafiite. Kontributi i tij ishte prqendruar n lmenj t ndryshm, edhe pse Gazali kontributin m t madh e ka dhn n fusha t tjera jo t lidhura drejtprdrejt me ekonomin; ai u ka kushtuar rndsi t veant shkencs dhe problemeve ekonomike. Gazali ekonomin e pati klasifikuar si nj shkenc t lidhur me fen s bashku me metafizikn, etikn dhe psikologjin. Vmendje kryesore i ka kushtuar sjelljes s individit, t ciln ai e diskutoi n detaje nn dritn e Kuranit, Synetit, transmetimeve t cilat u referohen shokve t Pejgamberit a.s. dhe ata t cilt pasuan gjeneratn e Pejgamberit a.s. dhe gjithashtu thnieve t dijetarve t deriathershm, t cilt ishin shquar pr devotshmri. Gazali rndsi t madhe i pati dhn qllimit t mir dhe synimit t aktiviteteve.

Prandaj, sipas tij, nj tregtar duhet t synoj q puna apo tregtia e tij t shrbej pr t kryer nj prej detyrave a obligimeve shoqrore (furud el-kifajah). Nj person duhet t fitoj s paku aq sa i duhet atij pr ushqim, veshje dhe banim, pr t mos u br barr e askujt n mnyr t padrejt. Lista e gjrave baz prfshin banimin dhe pajisjet q jan t nevojshme pr banim, martesn dhe rritjen e familjes dhe disa pasuri. Sipas tij, kur populli ka ndonj kriz dhe nuk gjen pun pr t fituar dhe plotsuar gjrat e nevojshme pr jet, sht detyr e udhheqsve pr tu ndihmuar njerzve me ushqime dhe para t gatshme nga thesari i shtetit. Analizat analitike t Gazalit rreth disa problemeve ekonomike, kan pasuruar literaturn e ekonomis islame me tematika t veanta, si jan ndarja e puns dhe jets shoqrore, evolucioni i paras dhe si jan organizuar shoqrit civile pr shkak t nevojs. Ai gjithashtu ka shpjeguar ndalimin e kamats (riba el-fadl) duke argumentuar se ajo bie n kundrshtim me natyrn dhe funksionimin e paras dhe e ka kundrshtuar largimin e paras nga tregu, ngase paraja sht e disenjuar pr ti ndihmuar tregtis si mjet i ndrrimit t mallrave t ndryshme dhe heqja e saj nga tregu, e pengon kt proces. Gazali ka diskutuar edhe pr monetarizimin e ekonomis dhe nevojn e largimit nga ekonomia bartare (ekonomi e ndrrimit t mallrave) duke e shpjeguar n mnyr shum t thjesht me nj arsyetim ekonomik. Dhe, me t drejt, ai edhe konsiderohet njri nga ekonomistt e par q ka diskutuar kt problematik dhe m von mendimet e tij jan pasuar nga ekonomist t tjer. Njri prej ekonomistve t mdhenj, i cili konsiderohet si baba i ekonomis moderne, pr t shpjeguar nevojn e monetarizimit t ekonomis, ka huazuar mendimet e Gazalit 6 shekuj m von se Gazali. Gazali ka diskutuar pr organizimin e kmbimeve, tregjeve dhe tregtis si dhe funksionin e paras si mjet i ndrrimit t mallit. Ai gjithashtu ka shpjeguar edhe nevojn dhe organizimin e tregtis s brendshme dhe ndrkombtare.2 Dhe, si prfundim, mund t themi se dijetart, prve kontributit n shprndarjen e dijes n fushat e tyre t ngushta, kan kontribuar edhe n drejtime t tjera, prfshir ktu edhe lmin e ekonomis. Ata, si nj njohs t mir t fikhut n prgjithsi, e n veanti t fikhut muamelat (ligjit mbi transaksionet), kan dhn nj kontribut shum t muar n fushn e ekonomis islame duke diskutuar kto shtje shum t rndsishme pr shoqrin njerzore gjat gjith kohve.
(1) Ugi Suharto, Kitab al-Amwal: Abu Ubayds Concept of Public Finance (Kuala Lumpur: International Institute of Islamic Thought and Civilization ISTAC, 2005) f. 93. (2) Sabri Orman, Abu Hamid al-Ghazali on the Formation and Development of Economic, Social and Political Life, AlShajarah, Vol. 10 No. 1. 2005. f. 15

Kultur islame 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

29

Prhapja e kulturs islame n trojet shqiptare

Dr. Fahrush Rexhepi
N Kararnamen e Lidhjes s Prizrenit, t nnshkruar nga 47 deputet, n nenin 6 t saj, theksohej: N prputhje me ligjet e larta t besimit (sheriatit islam), ne do t mbrojm jetn, pasurin dhe nderin e atyre q jan t besimit jomysliman ashtu si pr vete. r t trajtuar temn e prhapjes s Islamit ndr shqiptart, rrugt npr t cilat deprtuan idet e fes islame tek ne, si dhe pr t folur pr rrugt dhe bartsit e prhapsit e ktyre ideve e msimeve, t cilt endeshin npr trevat shqiptare e ballkanike, pr prballimin q i bri vendi yn pushtetit osman e pr rrethana t tjera historike, - e tr kjo, e vshtruar sado thjesht n kompleksitetin e vet, sht nj tem q krkon studime t gjithanshme dhe t prgjithshme mbi prhapjen e feve n prgjithsi e t Islamit n veanti n trojet shqiptare. Ekzistenca e pakt e ktij lloji analizash dhe aq m keq, mungesa e dokumentacionit si dhe probleme t tjera t ngjashme si kto, e vshtirsojn studimin dhe trajtimin e ksaj teme, veanrisht kur prpiqesh t prfshish n t aspekte nga t gjitha momentet e rrjedhs historike t Islamit, qysh kur ka filluar prhapja e tij n vendin ton1. Shtrirja gjeografike dhe zhvillimet historike Si dihet, shqiptart, prve nj pjese q sht n Greqi, banojn n viset malore t bregut lindor t detit Adriatik, q shtrihet ndrmjet Malit t Zi dhe gjirit t Prevezs.2 Pr prejardhjen e shqiptarve, shum shkenctar t huaj dhe shqiptar q nga viti 1774 e kndej kan ardhur n prfundim se shqiptart jan pasardhs t pellazgve, se jan ndr popujt m t vjetr t Evrops dhe popull autokton i Ballkanit.Ndrsa q nga antika greko-romake dokumentohet se ilirt, prve n Shqiprin e sotme e n kosov, shtriheshin n tr Gadishullin Ballkanik.3 sht fakt historik se serbt, gjat viteve 1340 -1347, kishin pushtuar

t gjitha trojet shqiptaroilire. Sllavt barbar, shqiptarve q nuk pranonin fen ortodokse, u bnin dhun dhe tortura t llojllojshme. Nga ky shkak, m von osmanlinjt n Rumeli, nuk u kundrshtuan aq shum, madje n disa zona u konsideruan edhe si lirues.4 Dihet se invazioni i par turk sht br n vitin 1387, por pas shum kryengritjeve t mdha, t udhhequra nga Sknderbeu, forcat turke qen trhequr nga ky synim. Pas vdekjes s tij, turqit osmanlinj ripushtuan Shqiprin m 1468. Duhet theksuar se Shqipria asnjher nuk sht nnshtruar n trsi nga ana e Turqis, sepse ka pasur kryengritje vazhdimisht, por, megjithkt, deri n fillim t shekullit 20 nuk pati ndonj rezistenc t organizuar e t prgjithshme. Nga historia dihet fare mir se turqit deprtuan n Ballkan dhe n territoret shqiptare aty nga gjysma e dyt e shekullit 15 dhe vazhduan t qndronin deri n fillim t shek.XX, pra pr plot pesqind vjet. Bashkjetesa aq e gjat e shqiptarve me turqit osmanlinj, vendosja dhe prforcimi i administrats turke, kontaktet e dendura t popullit shqiptar me shrbimet administrative t kohs, emrimi n pozita t larta i shqiptarve n qeverin e Stambollit, hapja e institucioneve t ndryshme arsimore fetare, si dhe faktor t tjer fetar, politik, ekonomik e shoqror me perspektiv, ndikuan drejtprdrejt edhe n pranimin e Islamit nga shqiptart dhe nga popujt e tjer n Ballkan. Procesi i prhapjes s fes islame Bazuar n rrethanat historike t prhapjes s Islamit ndr shqiptart dhe n zhvillimin

30

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Kultur islame

e faktorve t tjer q ndikuan n prhapjen e fes islame n shum pjes t ndryshme t bots, q n fillim japim konstatimin se Islami n trojet tona nuk sht prhapur n saje t dhuns s detyrueshme e as n saje t vullnetit t drejtuesve turq pr asimilim, edhe pse t dhnat pr trajtimin e ksaj problematike jan mjaft t kufizuara.5 Po theksojm ktu konstatimin e profesor Robert Matran-it: Drejtuesit osman nuk kan pasur vullnet pr asimilimin e popullsive t pushtuara, nuk kryen as osmanizim dhe as islamizim t detyruar; prndryshe si do t mund t shpjegonim ruajtjen e gjuhve greke, bullgare, serbe, apo t gjuhve t tjera, t feve t krishtera, t paris lokale, elemente q fuqit e mdha i kan prdorur, duke nisur nga fundi i shekullit 18 dhe sidomos gjat shekullit 19 nn pretekstin e parimit t kombsive dhe t mbrojtjes s minoriteteve etnike dhe fetare6.Pr mosprdorimin e dhuns n prhapjen e fes islame, mund t prmendim edhe vlersimin e dr. iro Truhelks, i cili konstaton: sht mendim i gabuar se Islami sht prhapur me dhun. Ekzistojn argumente t shumta, t cilat e hedhin posht kt.Un mund t prmend vetm nj, dhe ai sht se shekulli 19 nuk do t gjente asnj t krishter dhe asnj kish e manastir n Ballkan, sikur Islami t prhapej me dhun shtetrore.7 Po ashtu nj numr dijetarsh mendojn se pranimi i Islamit shqiptarve u shrbeu si nj lloj fortifikate pr ta shptuar vendin nga fqinjt grabitqar sllav, q kishin pr qllim asimilimin n mnyr t dhunshme. Madje, disa studiues t shquar q jan marr shum me historin fetare, politike, sociale e morale t Shqipris, jan t mendimit se, po t mos ishte prhapur feja islame n Gadishullin Ballkanik, sidomos n Shqipri, shqiptart do t ishin asimiluar nga kombet e tjera fqinje me ta. Prandaj, nuk sht pa vend mendimi i rilindsit ton Faik Konica: Po t mos ishte islami, populli shqiptar do t kishte qen populli m i madh n numr, por jo shqiptar.8.Pra, n mnyr analoge dshira pr t ruajtur identitetin kombtar mund t ket favorizuar pranimin e fes islame nprmjet turqve, sepse turqit ishin m larg gjeografikisht dhe armiqt kryesor t shqiptarve nga t cilt friksoheshin pr shkrirjen etnike, ishin popujt fqinj sllav dhe grek.9 (Kto procese n Greqi vazhdojn edhe sot). Sipas Qelebiut, Islami n Shqipri n gjysmn e dyt t shek. 17, q ishte konsoliduar dhe q kishte marr nj vrull t papar deri ather n prhapjen masive, shpjegohet me faktin e bindjeve t shndosha mbi prparsit e besimit islam dhe jo si rezultat i dhuns s ushtruar nga pushtuesit turq, sepse, po t kishte qen rezultat i dhuns, ky proces jo vetm q duhej t ishte ndrprer, por duhej t ishte br e kundrta,d.m.th. kur myslimant e t krishtert morn armt masivisht pr

ti luftuar turqit si pushtues, t gjith t konvertuarit n Islam me dhun, duhej t ishin rikthyer n krishterim10. Kt gjendje t dekadencs kishtare n Shqipri e pohon edhe autori Marko Bizi, i cili thot: Shumica e klerikve t krishter kan qen t paditur. Nse disa prej tyre kan ditur t lexojn, m tepr kan lexuar prmendsh sesa nga shkrimet. Kta kan qen aq pak t udhzuar n detyrn e tyre fetare, saq shumica nuk kan ditur madje as prmendsh ta citojn lutjen murgtare ata nuk kan pasur dije tjetr pr thelbin e fes s tyre, e lre m pr shtjet e tjera t shumta q do t mbshteteshin n traditn gojore Ai, m tutje, duke folur pr numrin e pamjaftueshm t klerikve dhe paaftsin e tyre, pohon se atje do t zhduket Krishterimi nse ksaj nuk i gjendet ilai. Ksaj i shtojm edhe faktin se disa kisha t qarkut t Pultit pr 40 vjet rresht skishin par fare prift. Pr t analizuar situatn dhe pr t marr masa prmirsuese, m n fund n kt krahin ishin drguar katr priftrinj, t cilt, pasi konstatuan n vend gjithka, i bn qendrs s vet nj raport, ku i thoshin se turqit nuk i penguan fare n detyr. me kt rast duhet prmendur edhe bashkpunimi tjetr i priftrinjve me autoritetet turke, n raste kur kleri katolik, pas paraqitjes s problemeve t ndryshme, me ndihmn e dekreteve t sulltanit, mblidhnin taksat e kishs nga banort e qarqeve administrative t veta. Rrethanat shoqrore t shekullit 18 dhe faktort e e tjer q prmendm m lart, tregojn mjaft pr faktin se numri i popullsis s krishter n kt periudh kishte filluar t binte n mnyr rapide. Ndrkaq, pr nj koh prej 30 vjetsh, q mendohet t jet e shkurtr pr nj popull t vogl, d.m.th. prej vitit 1620 deri m 1650, tregohet se Islamin e kishin prqafuar afrsisht 300.000 shqiptar.

Kultur islame 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

31

Rezultatet e arritura n rritjen aq t shpejt t numrit t myslimanve, u shnuan, sepse, n dallim nga Krishterimi q at bot kishte rn n nj kriz shoqrore, Islami erdhi si nj alternativ e re pr shqiptart dhe si fe me nj zhvillim t plot, ishte m progresiv, m i ri dhe m humanist se krishterimi. shqiptart e pranuan islamin sepse e kuptuan q ai nuk ishte n asnj mnyr mohim i vlerave q prmbanin besimet e mparshme, po, prkundrazi, avanconte ato vlera n nj etap t re t zhvillimit. Ata e kuptuan se feja islame nuk kishte t bnte fare me ritet e paganizmit, me idhujtarin dhe me injorancn e s kaluars. Shqiptart e kuptuan se feja islame nuk ishte besim i kot, dhe as ideologji e religjion, por fe e vrtet e shpallur, Fjal e Zotit e prkryer dhe dhurat e ligj qiellor pr njerzit n Tok. Nga radht e personaliteteve tona fetare kan dal jo pak patriot me pesh pr fatet e kombit, midis t cilve po prmendim myderrizin Ymer Prizreni, kryetar i Lidhjes s Prizrenit, dhe Haxhi Vehbi Dibrn, i cili m 1912 u zgjodh kryetar i pleqsis n Qeverin e Vlors, me t drejt t zvendsonte Kryeministrin Ismail Qemali, kur mungonte. Kultura Islame i ka dhn vendit personalitete t mdha, n mesin e tyre edhe rektorin e par t Universitetit t Stambollit, Hoxha Tahsinin. Pastaj vllezrit Frashri, Haxhi Zekn, Sulejman Vokshin, Hasan Prishtinn, Faik Konicn, Ibrahim Dalliun, Hafiz Ali Korn e shum patriot tjer t lvizjes kombtare. Populli shqiptar i dha Perandoris osmane gjat shekujve 15-17, po edhe m von, dijetar, qeveritar, ushtarak, letrar, diplomat, arkitekt e t tjer t njohur n historin dhe kulturn botrore. Kto personalitete shqiptare kurr nuk hoqn dor nga kombi i tyre shqiptar duke vepruar si pararoj e kombit t tyre dhe e atdheut t tyre.

Toleranca ndrfetare dhe roli i fes n integrimin e kombit shqiptar N jetn e popullit shqiptar, kultet fetare ndikuan fuqimisht n integrimet e krahinave etnografike dhe t nndialekteve gjuhsore, kurse fet e shpallura qiellore, Islami dhe Krishterimi, ndikuan fuqimisht n integrimet etnike, sociologjike, kulturore e politike t popullit shqiptar, dhe n integrimin e njsis etnokulturore e gjeopolitike t Shqipris, prandaj edhe n integrimin e kombit shqiptar t pakontestueshm. Boshti i ktij uniteti u b toleranca fetare e elementit mysliman q zinte vendin kryesor pr nga numri i popullsis. Shembull pr kt marrim protestn e popullsis s Dibrs, organizuar me 13 qershor 1878, drejtuar ambasadorit t Anglis n Stamboll kundr vendimit t traktatit t Shn-Stefanit, ku ndr t tjera theksohej: Dibra sht nj vend krejt shqiptar dhe ka prmbi 220.000 mysliman e 10.000 t krishter, t cilt t gjith jan prej nj gjaku. M mir t shuhemi deri n burrin m t fundit, sesa t hyjm nn sundimin e Bullgaris, kundr dshirs son dhe kundr t drejtave t kombsis son.Ndrsa n Kararnamen e Lidhjes s Prizrenit, t nnshkruar nga 47 deputet, n nenin 6 t saj, theksohej: N prputhje me ligjet e larta t besimit (sheriatit islam), ne do t mbrojm jetn, pasurin dhe nderin e atyre q jan t besimit jomysliman ashtu si pr vete. Reagime t tilla dhe protesta drejtuar Fuqive t Mdha, Kongresit t Berlinit, Konferencs s Hags, ku shprehej qart qndrimi unik i shqiptarve, - ishin t shumta. Prandaj sot shpeshher krkohen n mnyr t padrejt shkaqet dhe pasojat e prcaktimit kolektiv t shqiptarve n fen islame. Polarizimet, shkrimet dhe polemikat e shpeshta nga individ t caktuar, qofshin fetar apo t ashtuquajtur intelektual, rreth prhapjes s Islamit ndr shqiptart, jan t pabaza, ndonjher tendencioze dhe kan pr qllim krijimin e dilemave me pretendimin e korrigjimit t pozicionimit t shumics s shqiptarve n fen islame.
(1)Revista Zani i Nalt(ka filluar t botohet nga viti 1923) n vitin 1931 ka botuar n disa numra, t prkthyer nga anglishtja Historin e zhvillimit t islamizmit t autorit anglez T.W.Arnold, pedagog i gjuhs arabe n universitetin e londrs. studimet e m vonshme n kt fush shum bazoheshin n tezat e ktij studimi. (2) Thomas W.Arnold, Historia e Prhapjes s Islamit, Prishtin,2004f.169. (3) Po aty. (4) Po aty. (5) Po aty, f.171 (6) Robert Matran, LHistoire de elEmpire Ottoman, Fayard,Paris,1989, f.11. (7) H. Mehmet Handzi, Islamizacija Bosne i Hercegovine, Sarajev, 1940, f.28 (8) Faik Ali Hoxha Kasollja, N pragun e misticizmit, Tiran, 2002, f.15. (9) Roberto Moroce de la Roka, Kombsia dhe feja n Shqipri, 1920-1944, Tiran,1994, f.23. Shih Edukata Islame, nr.60, Prishtin, 1996, f.10. (10) Basha, M. Ali, vepr e cituar, f.48-51.

32

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 bota Islame

IRAKU
Mr. Samir B. Ahmeti
Pozita gjeografike epublika e Irakut, njri nga shtetet e mdha arabe dhe aziatike, bie n jugperndim t kontinentit t Azis, n Gjirin Arab, gjegjsisht n at Persik, n mes t Iranit dhe Kuvajtit. Iraku llogaritet si njri nga shtetet e mdha pr prodhimin e nafts. Territori gjeografik i Republiks s Irakut sht si nj trekndsh, i prbr prej shkrettirs, lugins s plleshme q bie n mes t dy lumenjve Tigr dhe Eufrat dhe prej maleve. Gjatsia e prgjithshme e kufijve toksor t Irakut arrin deri n 3650 km. Republika e Irakut, nga veriu kufizohet me Turqin me nj gjatsi prej 352 km; nga jugu - me dy shtete, me Arabin Saudite n nj gjatsi deri n 814 km dhe me Kuvajtin n gjatsi prej 240 km; nga lindja - me Iranin n nj gjatsi deri n 1458 km; nga perndimi - me tri shtete, me Jordanin n gjatsi 181 km, me Sirin n gjatsi deri 605 km dhe me Arabin Saudite. N vend ka edhe nj numr t konsiderueshm portesh detare, prej t cilave kryesoret jan porti i Basra-s, i Huru Zubejr-it dhe i Um-mu Kasr-it3. Republika e Irakut ka nj numr t konsiderueshm institucionesh t larta arsimore, si: University of Baghdad, Al-Mustansiriya University, Al-Nahrain University,4. BAGDADI: Si kryeqytet, llogaritet qyteti m i madh dhe m i rndsishm n vend, si dhe qyteti i dyt m i madh n Botn Arabe, pas Kajros. Numri i banorve t ktij qyteti arrin deri afrsisht 6.5 milion. ky qytet konsiderohet edhe qendr ekonomike, administrative dhe arsimore e

T dhna statistikore1: Emri ndrkombtar n anglisht: Iraq. Emri zyrtar: Iraku. Sistemi i qeverisjes: Republik. Siprfaqja: 437, 072 km. Numri i banorve: 31. 234. 000 (2009). Dendsia: 71. 5 (banor n 1 km). Feja: Mysliman 98% (shiinj 56%, suninj 42%), t krishter 2%. Kryeqyteti: Bagdadi; llogaritet qyteti m i madh n vend. Qytete t tjera: Mosuli, Basra, Kuffa, Fel-luxha, Nexhefi, Sulejmanije, Kerbela, Samerra, Tikriti, Enbari, Babil dhe Vasit. Grupet etnike: arab 80%, kurd 15%, turkmen, asirian dhe etni t tjera 5%. Gjuht kryesore: arabishtja (gjuh zyrtare) dhe kurdishtja. Njsia monetare: Dinar irakian (1. 00 IQD = 0. 00059 EUR). Data e pavarsis: 3 tetor 1932. Fest kombtare: 17 Qershori 1958. shtetit. E ka ndrtuar halifi i dyt abasit Ebu Xhafer El Mensur, nga viti 762 m e deri m 764 m, n dekadn e gjasht t shekullit VIII m / II h., t cilin e bri kryeqytet t Shtetit Abasit, dhe qyteti Bagdad pikrisht nn sundimin abasit arriti nj prestigj t konsiderueshm. Qytetin e Bagdadit e kishin pushtuar mongolt, safevijjunt, osmanlinjt dhe britanikt. Ky qytet, gjat periudhave t pushtimit, ka vuajtur shum. Pushtimi i fundit i Bagdadit dhe i tr Irakut ishte ai amerikan, i vitit 2003. N vitin 656 M, njri prej prijsve mongol, Hulagu, kishte ndaluar n Bagdad dhe e kishte rrethuar. Gjat atij rrethimi u zhvilluan luftra, t cilat u pasuan edhe me trazira t brendshme, q uan n pushtimin e vendit nga mongolt dhe vrasjen e halifit Mustasim, t bijve dhe t njerzve shoqrues t tij. Me marrjen e Bagdadit, ushtria mongole nuk pati mshir as ndaj pleqve, fmijve dhe grave. N aspektin ekonomik, Bagdadi llogaritet qendr e disa fabrikave t vendit dhe qendr kryesore e industris dhe e tregtis. Bagdadi n fushn e ekonomis gjithashtu luan rolin e lidhjeve tregtare n mes Turqis, Siris, Indis dhe Azis Juglindore, si dhe sht qendra e biznesit tregtar kryesor n vend. Ndrkaq, n fushn e turizmit Bagdadi konsiderohet nj qendr e rndsishme e atraksionit turistik, me m shum se nj milion turist gjat nj viti para bllokads ekonomike dhe trazirave t rrethimit dhe pushtimit t vendit , n kohn kur funksiononte aeroporti ndrkombtar i vendit. Po ashtu, Bagdadi llogaritet edhe prej zonave bujqsore t vendit, ku shumica e banorve t saj varen nga kultivimi i toks5.

bota Islame 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

33

Historia e Irakut Q nga koht e lashta Iraku njihej me emrin Vendet n mes dy lumenjve (Mesopotamia), q prfshijn nj pjes t madhe nga fushat aluviale t lumenjve Tigr dhe Eufrat. N vitin 3400 para ers son, n Irakun e sotm, u paraqit nj prej qytetrimeve m t vjetra t bots, qytetrimi sumerian. Mandej, n veri t vendit dhe rreth lumit Tigr ishte themeluar Perandoria asiriane. m von, u themelua edhe Perandoria Babilonase, me nj vend pran lumit Eufrat si qendr e saj. N vitin 538 p. e. s. Perandoria Persiane pushtoi Vendet mes dy lumenjve. N vitin 331 p. e. s. kto vende i pushtoi Aleksandri i Maqedonis Leka i Madh. Mandej, vendet n fjal, n vitin 114 u prballn me pushtimin romak. M pastaj, n vitin 266 kto vende iu nnshtruan sundimit t Perandoris sasaniane Persiane. N betejn El Kadisije n jug t Irakut t vitit 637, myslimant triumfuan ndaj Perandoris Persiane. n at koh kryeqendra e shtetit islam ishte medina, n krahinn e

Hixhazit t Gadishullit Arabik. Ndrsa n vitin 661 kryeqendra e Shtetit Islam u transferua n damask t siris, n kohn e sundimit t emevinjve. M von, n vitin 750 kryeqendra islame kaloi n Bagdad qen abasinjt ata q gjat kohs s sundimit t tyre e zgjodhn at si kryeqendr t shtetit islam, shtetit ather m t madh dhe t zhvilluar. Sundimi i abasinjve vazhdoi deri n vitin 1258, kur mongolt tatar pushtuan Bagdadin dhe e dogjn. M pastaj, Tejmur Lenku njri prej prijsve mongol n vitin 1401 do t shkatrronte qytetin e Bagdadit. N vitin 1533 sulltani osman Sulejman Kanuni bashkoi Irakun, n mnyr q t llogaritej pjes e Perandoris osmane turke, deri n shekullin XX. Ndrkaq, n vtin 1916 gjat Lufts s Par Botrore Irakun e pushtoi Britania e Madhe, kurse n vitin 1921 u themelua Familja Mbretrore Hashimite, dhe ather Britania Irakun e njohu si Mbretri, dhe emroi mbret Fejsalin I. Iraku fitoi pavarsin nga Britania n vitin 19326.

34

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 bota Islame

n Jemame, dhe e kishte urdhruar t fillonte projektin e lirimit t Irakut nga persiant. Pra, q nga ajo koh, Feja islame filloi t prhapej n Irakun e sotm dhe n zonat prtej tij7. Kshtu, Feja islame n Irak hynte si shptimtare e popullit nga mbizotrimi iranian dhe persekutimi q i bhej nga njerzit e fes zjarrbutiste n vend. Fuqia e Islamit dhe sekreti i prhapjes s shpejt t tij midis popujve t vendeve t liruara, u dha mundsi atyre q t shptonin nga gjendja e varsis dhe nnshtrimit ndaj fuqive t huaja zullumqare, si dhe atyre u ofroi mundsin q t merrnin pjes n qeverisje me veprimtari t efektshme n shtetin islam. Me t vrtet lirimi islam, duke e ln hapur dern pr t hyr n Fen islame dhe mundsin e pjesmarrjes n qeverisje, karshi t gjith banorve t vendeve t liruara, shumicn e tyre i bri q t hynin n Islam dhe t merrnin pjes n menaxhimin e shtetit t ri, Shtetit Islam, madje edhe t krenohej pr Islamin e tyre. Kjo bri q, t gjith popujve vendas, t cilt pranuan Islamin, tu mundsohej sundimi i vendeve t tyre, si krahina brenda Shtetit Islam8. Klima N klimn e Irakut, kryesisht mbizotrojn tipare t klims s shkrettirs. Por klima shkon duke ndryshuar nga nj trev n tjetrn, n veri klima sht e but, n lindje dhe n juglindje gjysmtropikale, dhe n perndim e jugperndim klima sht shkretinorekontinentale. Stina e vers n Irak karakterizohet nga nj nxehtsi e madhe, kurse gjat dimrit temperaturat ulen, kurse n dimr shtrihet n muajt dhjetor, janar dhe shkurt, kur temperaturat jan t ulta n gjith Irakun, si dhe mund t bien nn zero Celsius n disa net t dimrit, n shum prej zonave t Irakut Qendror dhe verior9. Gjendja ekonomike Ekonomia e Irakut sht trsisht e mbshtetur dhe varet nga sektori i nafts, maje 95% e totalit t t hyrave n Irak jan nga sektori i nafts. Prve nafts dhe gazit natyror, n truallin e Irakut jan gjetur sasi t mdha t fosfatit dhe sasi t tjera t mdha t sulfurit n zonat e Mishrakut t krahins Ninevi. Gjithashtu, ka edhe pasuri t tjera t pashfrytzuara, si uranium dhe zhiv (merkur) t kuqe10.
(1) Vladimir Zoto Enciklopedi gjeografike e bots, f. 90, 91. Dasara, 2007, Tiran. Amir B. Ahmeti; Atlas i Bots islame f. . 49. Logos-a, 2009, Shkup. Muhammed Atris; Muxhem Buldan El Alem, f. 110. Mektebetul Adab, 2007 Kajro. (2) Muhamed Atris; f. 110. www. moqatel. com (3) www. moqatel. com (4) http://en. wikipedia. org (5) vb. arabseyes. com (6) Muhamed Atris; f. 111. (7) Bajrush Ahmeti; Historia Islame 2, f. 34. Medreseja e Mesme ALAUDDIN, Prishtin, 1997. (8) www. mesopot. com (9) www. attaqs. com (10) http://ar. wikipedia. org

Historia e prhapjes s islamit n Irak n mesin e shekullit t shtat miladi, apo n fillim t shekullit t par hixhri, ushtria islame doli nga Gadishulli Arabik dhe u orientua n drejtim t Perandoris Sasaniane Persiane. Pas deprtimit t ushtris myslimane n shum prej zonave t ksaj Perandorie, arritn ta rrnonin at. Kjo Perandori m hert dominonte n Irak, n Iran dhe n pjes t Afganistanit e n Turkistan t Azis Qendrore. Feja islame n Irak hyri n vitin 12 H, gjegjsisht n kohn e halifit t par, Ebu Bekr Es-Siddikut r.a.. Pasi i qroi hesapet me murtedt dhe arriti t stabilizonte situatn n Gadishullin Arabik, Ebu Bekri r.a. vendosi t vazhdonte prhapjen e Fes islame jasht Gadishullit, prkatsisht n zonat e dy perandorive, Persiane dhe Romako-Bizantine, si dy superfuqi n botn e athershme. Prve prhapjes s Fes islame, Ebu Bekri r.a., duke orientuar ushtrin myslimane n orientim t zonave t siprprmendura, kishte pr qllim edhe lirimin e popujve nga vuajtjet, t shkaktuara prej sunduesve t tyre. Pr kt qllim, Ebu Bekri r.a. i kishte shkruar letr Halid ibn Velidit r.a. i cili gjendej me detyr

PJESA KULTURORE 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

35

Arkitektura islame, lindja dhe zhvillimi i saj

Agim Ali
Arti islam u prhap me shtrirjen e shtetit arabo-islam si shteti m i fuqishm gjat historis rkitektura islame lindi n medin t Arabis Saudite n vitin e par t hixhrit apo n vitin 622 t kalendarit gregorian. Muhamedi a.s., pasi arriti n Medin, e pa t arsyeshme t ngrinte nj xhami. Kjo xhami n fakt sht objekti i par i cili, q n fillim prcaktoi nj filozofi t re, t ciln urtsia e t Drguarit a.s. e frymzoi pr ndrtimin dhe konceptimin; ajo u kompozua n baz t parimeve m fondamentale islame. Muret e saj ishin prej qerpii. Gjat kohs q kibla e myslimanve nuk ishte prcaktuar ende, u vendos q t drejtohej nga Jerusalemi. Xhamia ishte katrore me tri dyer, me mihrab dhe me gjysm tavani t mbuluar nga gjethe hurmash pr t br hije. M pastaj, me dshirn e ashabve, i Drguari a.s. vendosi t ndrtohej nj mimber me tri shkall.1 Sidoqoft, objektet m t shenjta islame jan Qabeja (n Mek) dhe Xhamia Al- Aksa (n Jerusalem). Kto ndrtime datojn q n vitin 622 dhe n Islam konsiderohen si vendet m t shenjta. Qabeja sot sht vend drejtimi i t gjitha kiblave t xhamive n bot, pra t gjith myslimant gjat namazit drejtohen nga Qabeja. Qabeja sht nj ndrtes me prmasa 12x10x15 m, dhe n ann lindore t saj sht i murosur Guri i zi, Guri i Shenjt2. ky element sht i kornizuar me nj unaz argjendi me nj diametr prej 20 cm. Xhamin e Shenjt, si quhet ndryshe n Islam, transmetohet se e ka ndrtuar Ibrahimi a.s.. N nj hadith t t Drguarit a.s., t cilin e transmeton Ebu Dherr El Gafariu r.a., thuhet: Thash: - O i Drguar i Allahut, cila xhami sht ndrtuar e para mbi tok? Ai tha: Xhamia e Shenjt. Po, e pas saj?

Ai tha: - Xhamia El Aksa. I thash: -Sa koh ka ndrmjet tyre? Ai tha:- Dyzet vjet.3 arti islam dhe arkitektura si gjini kryesore e tij, zhvillimin e tyre m t madh e patn n dinastin emevite (661-750). Arti islam u prhap me shtrirjen e shtetit arabo-islam si shteti m i fuqishm gjat historis. Motivet q zbukurojn ambientet arkitektonike Kto ndikime ishin klasike, bizantine, sasanide si dhe tradita t vendeve t ndryshme. arti dhe arkitektura islame u shtrin nga lindja - n Indi, e deri n perndim - n Spanj. Shembujt e ksaj arkitekture mahnisin edhe sot botn pr virtuozitetin, dekorin, thjeshtsin, pastrtin dhe talentin e mjeshtrit q kombinonte prvojn njerzore me adhurimin hyjnor. Filozofia kryesore e besimit islam sht besimi n Allahun xh.sh., i Cili ka krijuar universin dhe njeriun. Ai nuk ka asnj veti njerzore dhe nuk mund t vizatohej as t prfytyrohej, prandaj edhe arti islam u zhvillua asodore q ti prmbahej ksaj filozofie. U zhvilluan kryesisht arkitektura dhe dekoracioni, t lidhura ngusht me njri tjetrin. Ndr tiparet kryesore t ksaj arkitekture, q mund t prmenden, jan mosinteresimi pr ngritje n lartsi, prve minares apo kulls prej nga myezini i thrret pr lutje besimtart. Jan mjaft t theksuara vllimet gjeometrike, t hapura shpesh drejt nj kopshti. Elementet arkitekturore m karakteristike jan harku dhe kupola. U prdorn lloje t ndryshme harqesh, si ai i ult, n form patkoi etj., t zbukuruare me mokarab4 dhe lule. Kupola e mbshtetur mbi nj tambur,

Arkitektura islame ishte nj arkitektur origjinale, q inkorporonte me sukses ndikimet q vinin natyrshm pr shkak t shtrirjes shum t gjer t saj.

36

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Arkitektur

nga jasht ka form konike ose t rrumbullakt. Gjithashtu vihet re nj dekorim q z siprfaqet e brendshme t lira, prfshir ktu edhe hapsirat q mbulohen me grila; jasht, prkundrazi, pamja sht shum e thjesht. Motivet q zbukurojn ambientet arkitektonike, jan gjeometrike, lule dhe mbishkrime; gjithashtu nj element mjaft i shprehur arkitektonik plastik jan mokarabet, elemente kto q shfaqen n kamare dhe kapitele, t prbra nga hoje me harqe t vogla, q varen si stalaktite. artet plastike ishin trsisht dekorative, pr shkak se ndalohet pasqyrimi i figurave fetare apo i figurave njerzore dhe atyre shtazore. Nga shembuj t arkitekturs megjithat jan ruajtur kodik n miniatur, tematika e t cilve sht jofetare dhe ilustron skena t ndryshme nga pallati. Skulptura sht e varfr, materialet e preferuara pr t ishin druri dhe fildishi, t cila zbukuruan pjes t ndryshme t mihrabit dhe mimberit. Investitori, mjeshtri dhe shfrytzuesi ishin vendor melapunuesit5 realizuan objekte madhshtore t prdorimit liturgjik dhe personal me an t tekniks s damaskut. endsit prodhonin qilima dhe tapeta t mrekullueshme, n t cilat viheshin forma gjeometrike, zoomorfe e lule, nga njra an, dhe ngjyra, nga ana tjetr, duke krijuar zbukurime komplekse dhe t stilizuara. Prve xhamis, q n fakt sht edhe ndrtimi m i rndsishm i arkitekturs islame, jan t prhapura edhe shum objekte t tjera t karakterit profan dhe sakral, publik dhe privat. T tilla objekte jan: pallatet, medreset, spitalet, hamamet, karvansarajet, bezistanet, mauzolet,

hanet, urat etj.. Shembuj t ktyre objekteve dhe t objektit kryesor - xhamis, kemi n tr vendet ku ishte shtrir Mbretria arabo-islame gjat epokave t ndryshme t ekzistimit t saj n t kaluarn, q nga India, n lindje, e deri n Spanj - n perndim, duke prshir ktu vende si: Isfahan (Iran), Sikri (Indi), Granada, Kordoba (Spanj), Delhin, Samarkand, Agra (Indi), Stamboll (Turqi), Kairuan (Tunis), Kajro (Egjipt), Damask (Siri), Prizren (Kosov), Mostar (Bosnj) etj.. N fakt me kt shtrirje gjeografike dhe historike, shumkush e rrumbullakon artin islam si Arti i Madh dhe i Fundit i Lindjes. Edhe arkitektura e qyteteve ballkanike ishte e ndikuar nga kto zhvillime n shtetin islamo - osman , koncepti baz i ndrtuar gjat periudhs klasike nga arkitekt Mimari, ishte prhapur n mas t madhe n qytetet ballkanike. Sidoqoft, arkitektura, edhe ajo e xhamive, ishte mjaft e ndikuar nga vendi ku ndrtohej dhe, n pika t prgjithshme, edhe pse konceptohej nga stili klasik osman, prapseprap elementi vendor ishte mjaft i prezantuar. Nga shembujt e ndrtuar n hapsirat shqiptare dhe m gjer, n ato ballkanike, shihet qart se investitori, mjeshtri dhe shfrytzuesi ishin vendor dhe trashgimia materiale sot u takon popujve t cilt, n fakt, at e ndrtuan dhe e konkretizuan si objekt material.
(1)Etika, revist, nr. 10, Shkodr 2008 - Nj histori e shkurtr e xhamis s profetit Muhamed (a.s.), Ali Bardhi f.57 (2); Rrenimi i Kulls Shqiptare, F. Dranolli, Prishtin 2005 f 47(3) ; Prpara se t shkatrrohet Xhamia El Aksa, Abdulaziz Mustafa, Sira, Prishtin 2006, f.25. (4)Atlas themelor i historis s artit, Albas, 2006; (5)Atlas themelor i historis s artit, Albas, 2006.

Opinione 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

37

Revolucionet arabe dhe prapaskenat e tyre

Mr. Ejup Haziri Parametrat e ndryshimeve evolucioni q u nxit dhe u zhvillua n Tunizi, si duket, lindi nj lvizje t re panarabe apo nj neoarabizmi, q sistemi udhheqs do t privilegjoj lirin dhe pjesmarrjen demokratike t popullit, cilat, q t dyja ishin m tepr imagjinata sesa realitet n sistemet e shkuara qeverisse. ishim dshmitar t nj rilindjeje t pan-arabizmit, q infektoi miliona njerz nga Maroku n Bahrejn, ndonse, sikur dihet, historikisht revolucionet n t kaluarn islame kishin lindur n siri dhe Egjipt, pr se historia sht dshmitarja m e madhe. Sidoqoft, miliona protestues mbushn rrugt e Tunizis, Kajros, Aleksandris, Manamas, Sanas, Tripolit dhe Bengazit, n dallim nga rrugt e zbrazta t Xhides dhe rrugt gjysm t zbrazta/t mbushura t Teheranit dhe Damaskut. Libani dhe Siria mund t jen bastionet e ardhshme pr protesta masive pr ndrrimin e pushtetit; n Liban ndrrimi mund t ndodh brenda pak ditsh, nse pr kt ka interesim populli, vese ata jan t drrmuar nga luftrat qytetare dhe ato agresore nga Izraeli, kurse n taborin sirian gjendja sht krejtsisht m ndryshe dhe situata sht m e ndrlikuar sesa duket n shikim t par, po, megjithat aty duhet t ndodh ndryshimi pr ti larguar qeveritart alevinj, q me pakicn e tyre, udhheqin ndaj shumics siriane, me nj sundim t egr dhe barbar. Ndryshimi i qeveris n Siri do t ishte nj goditje e rnd pr Iranin dhe me kt veprim atij do ti ndrpritej rruga e harts s proklamuar. N Oman dhe Algjeri mund t prsriten leht skenat e Tunizis e Egjiptit dhe ato mund t psojn t njjtin fat.

Beteja pr Libin po vazhdon, por asaj po i ngushtohen rrugt; syt e protestuesve jan drejtuar n drejtim t Algjeris, prderisa n Jemen kryengritjet po bhen m t fuqishme. Kibleja e ksaj, Arabia Saudite, me gjas nuk do t preket nga filtrimi i pushtetit, madje as t huajt nuk jan t interesuar shum pr ndryshime atje, pr shkak t interesave politike dhe ekonomike. Arabia Saudite mund t jet bastioni i fundit i ksaj loje dhe kjo nj dit do t ndodh pikrisht nga ata q e mbshtesin m s shumti. Bahrejni mund t jet pika m e ndjeshme dhe pika kulmore e ndryshimeve, n rast se bie qeveria, pr shkak t interesave t Iranit pr ekspansion n kujtim nostalgjik t ndrrs s rikthimit t Perandoris s dikurshme Perse. E dita kur forcat saudite hyn brenda territorit t Bahrejnit, ishte dit provimi pr Iranin dhe Arabin Saudite, ngase Irani kishte deklaruar se do ti mbronte interesat e pakicave shiite n mbar botn, prandaj hartn e rrugs q e kishin vendosur ata pr Gjirin Persik, e grisi Arabia Saudite n baz t marrveshjes s bashkpunimit dhe ndrhyrjes n raste emergjente pr shtetet e Gjirit Persik. Harta e grisur ktu i pamundson krijimit t shtetit Mehdij n disa prej shteteve arabe, t cilat Irani synon ti iranizoj. Kush i ngriti n protesta miliona mysliman? Pyetja kush i ngriti miliona mysliman n protesta apo kush qndron pas ktyre thirrjeve, sht nj enigm q vazhdon t mbetet e till, megjithse ka disa hipoteza pr kt. Korrupsioni dhe papunsia nuk qen asnjher

38

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Opinione

fakte t bollshme dhe efektive pr ngritjen e njerzve kundr qeverive t tyre, ngase Bota Arabe n dekada jeton n nj sistem t till dhe tentativat pr tu ngritur kundr qeverive t tyre, pothuajse nuk kan ekzistuar. Shtytsi apo promotori kryesor pr ngritjen e arabve kundr qeverive t tyre, ishin dokumentet sekrete t Uikiliksit, ku udhheqsit arab prshkruhen si miliarder, shtyps ndaj popullats s tyre, tiran, etj., gj q irritoi tejmase myslimant, ngase ata paraqiteshin si mashtrues t mdhenj t pasuris s myslimanve dhe t paprgjegjshm ndaj popullats s tyre. Krahas ktyre informacioneve rreth vendeve arabe nga Uikiliks, sht udi pse asnj informacion nuk doli nga ata pr Izraelin, e kjo shtron pikpyetje t panumrta se kush qndron pas uikiliksit. Tashm kjo e fundit qndron e heshtur, sikur t mos ekzistoj fare, apo sikur t ket rn n nj gjum t thell e t gjat. Rol tjetr q besohet t ket nxitur grumbullimin e protestuesve, kishte luajtur pa dyshim facebook-u, ku dhjetra mijra arab hartonin planet e tyre se si t grumbulloheshin dhe si t protestonin; kjo pr faktin se planet e tilla kishin mbetur pothuajse e vetmja shpres, meq planet n vende t hapura nuk mund t imagjinoheshin, pr shkak t friks s madhe dhe rrezikut q ekzistonte, kur dihet se protestat ishin t ndaluara. sa her q ishte ngritur n kmb, rinia arabe kishte qen e pandalshme, qoft edhe n vitet e mhershme, prandaj edhe ksaj radhe rinia pati timonin n ngritjen e vetdijes dhe strukturimin e organizimit t protestave, gj q solli edhe ndryshimin e pritur pr dekada. Megjithat, edhe jeta e vshtir e popullats dhe korrupsioni i madh i qeveritarve, ishin indikacioni tjetr shtes dhe motiv i fuqishm q t ngulnin kmb dhe t sakrifikonin edhe jett e tyre me qllim t ndrrimit t situats n rajon, n mnyr q, n mos ata, fmijt e tyre t jetojn nj jet m t mir dhe m t sigurt. Klauzolat e kombit dhe lidert karizmatik Lidert arab ishin trondits prgjat historis s tyre, ata qen t ndar nga njri-tjetri dhe tr potencialin e tyre e kishin drejtuar rreth interesave t tyre personale, kshtu q pas rnies s dy liderve, atij egjiptian dhe tunizian, doli n shesh se ata ndoshta mund t ishin njerzit m t pasur n bot, ngase posedonin miliarda, e hi m pak as lideri libian, po edhe lidert e tjer arab jan pothuajse n t njjtn pozit. Lidert arab jan t ngjashm me njri-tjetrin dhe n mes tyre mund t ekzistojn paralelizma t shumt, pr shka se ata nuk i korrigjojn gabimet, po i prsrisin t njjtat gabime q kishin br kolegt e tyre. Paralelizmat n mes Gadafit e Sadamit jan t shumta. Ndonse kan kaluar 8 vjet nga rnia e Sadamit, Gadafi ka ecur n gjurmt e Sadamit dhe ka prdorur

politikn e tij.8 Si dihet m par Sadami thrriste popullatn arabo-islame pr luft ndaj forcave t huaja; tashm t njjtn strategji dhe t njjtat fraza i prdor Gadafi. As kryetari Bashar Asad nuk sht n nj rrug m t mir se kta q prmendm, pr arsye se sht i padshiruar pr shumicn e popullit t tij, si sht i urryer nga lidert e mbar bots, pr shkak t linjs s tij proiraniane. Ai mund ta psoj leht fatin e Libis, por interesat e perndimorve nuk jan aq t mdha pr nj front t ri; ndoshta mungesa e nafts sht nj arsye pr mosndrhyrje. Lidert arab jan treguar arrogant t vrtet, despot t pakufizuar dhe t prar n shtjen e pazgjidhur t Palestins, madje ky despotizm dhe kjo arroganc e tyre u solli fundin n mnyr t tmerrshme. Klauzolat e kombit arab prgjat sundimeve t tyre i kan dhn shtytje vdekjeprurse popullit t tyre dhe kan ndikuar negativisht n shtjen e pazgjidhur t Palestins, dhe kjo gjendje aktuale do ta vonoj krijimin e nj shteti t ri palestinez, ose nga situata e till e ndrlikuar Izraeli, n pajtim me Bashksin Ndrkombtare, do t krijoj shtetin e ri palestinez sipas shijes t tij.

Opinione 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

39

Nga totalitarizmi n hipermodernizm Ndryshimet rrnjsore politike dhe sociale q ndodhn n shoqrit arabe, do t krijojn ndryshime t shumta n drejtime t ndryshme, saq, pr shkak t ritmit t ngjarjeve dhe rrjedhave deterministe, edhe parashikimet jan t pamundshme. Ndryshimi nuk do t jet siprfaqsor, por nj transformim thelbsor, ndoshta me pasoja dramatike. Procesi i shpejt i kalimit nga totalitarizmi n modernizm do t krijoj nj situat komplekse t politiks s re arabe, q popullata t shkoj n qndrime diametralisht t kundrta. Si rrjedhoj e ksaj, do t kemi bllokun islamik dhe at modernist, mes t t cilave dallimet do t jen t mdha, pr shkak se modernistt do t emancipohen shum m shpejt se evropiant dhe ndoshta do t bhen m hipermodernist sesa vet evropiant, ndrsa islamikt do ta mbajn vijn e tyre, me (pak) liri m t madhe sesa kishin m hert. Rreziqet e mundshme nga revolucionet Kto revolucione do t krijojn efekte ansore shum negative, saq disa analist kan parashikuar se shtetet arabe po shkojn

drejt ndarjeve t reja n baz t vijave etnike ose popullats heterogjene. Nj rrezik t ktill ka Bahrejni, n radh t par nga dominimi shiit q, sipas statistikave, prbjn 60% t popullsis, gj q mund t krijoj probleme n fqinjin e vet, Arabin Saudite; pastaj Egjipti dhe problemi i koptve q kan nj mbshtetje t madhe ndrkombtare, megjithse nuk prbjn 10%shin, duke vazhduar tutje me Libanin e strlodhur nga luftrat e shumta e t gjata, saq vetm Hezbollahu mund ta ndrroj rendin e ri politik, nse nuk pengohen ndrhyrjet e tij, - pr t prfunduar n Sirin e dikurshme plot lavd, me ndarjen e saj n mes alevinjve shiit, suninjve, asirianve dhe t tjerve. Sidoqoft, kjo do t ishte nj situat mjaft destabilizuese dhe prarse, q do t shkonte n favor t shtetit q dikur quhej i pretenduari, e sot sht kthyer n fuqin kryesore, jo vetm n Lindjen e Mesme, por me ndikim n mbar botn, duke luajtur me kartat e politiks dhe duke ndryshuar ato n favor t vetin, pra n dobi t Izraelit. Prve Izraelit, fitimtar tjetr do t jet Republika Islamike e Iranit, q do t krijonte boshtin e saj shiit n raport me vendet arabe dhe n to do t ndodhte efekti domino. Nse ndodh kjo, ather rreziku kryesor pr vendet arabe do t jet shiizmi dhe kjo do t krijoj situata t reja e t ndrlikuara. Nj tjetr rrezik do t ishte prarja n mes sekteve, q do t shkaktonte luftra qytetare. Nj shembull pr kt rrezik sht Iraku, q tet vjet pas ndrhyrjes s forcave t aleatve sht m keq sesa para ndrhyrjes. Si rrjedhoj e ktyre revolucioneve, minoritetet do t ken liri gjithnj m t madhe dhe mbrojtje ndrkombtare, saq mund t imitojn leht Sudanin Jugor apo Darfurin e ardhshm, pr referendum t ndarjes. Sektet n t kaluarn mbaheshin nga duart dhe sundimet e hekurta, e pas ktyre ndryshimeve, jeta e tyre mund t shndrrohet n nj luft t gjat dhe shkatrruese. Kjo do t jet nj loj e gjat nga padront e shteteve t fuqishme, ku fitorja nuk do ti takoj asnj sekti, ndrsa konflikti civil do t vazhdoj pr nj koh t gjat. Jemeni, Bahrejni, Siria dhe Libia mund t krcnohen nga luftra civile t tipit irakian, q do t zgjasin vite apo dekada t tra, q vendet mund ti sjellin buz gremins s tyre. Sidoqoft, nse ndodh nj konflikt i till, ather plakn e lufts do ta ndajn shtetet e mdha, t cilat do ti furnizojn me arm t gjitha nacionalitetet, n mnyr q lufta n mes tyre t jet sa m e gjat, e pasurit e tyre t shkojn n duart e t huajve. Madje kjo tashm ka filluar, komunitetet e ndryshme n Botn Arabe jan shndrruar n armiq t vrtet, e lkundjet dhe tronditjet e tyre po vrehen qart, ndrsa pasurit e tyre po tkurren ditadits dhe po shkojn n destinacione t tjera, kurse pronart e pasurive t mdha po mbesin t varfr.

40

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Aktualitet

Prse ndodhin revoltat e popujve

Hashim Salih Filozofi amerikan n nj libr t ri pr drejtsin dhe lirin. Profesori John Rawls mendon se pabarazia sociale dhe ekonomike duhet t reflektoj pozitivisht tek individt q jan shum t varfr n shoqri. Kjo nnkupton q shteti duhet t ndrhyj, n mnyr q ti mbroj qytetart m t dobt e m t varfr nga t fuqishmit dhe pasanikt

rse ndodhin revoltat n vendet arabe? Prse shprthejn njra pas tjetrs? Ska dyshim se prapa ktyre ngjarjeve ekzistojn disa faktor dhe jo nj. Mirpo ndoshta faktori i par sht krkimi i drejtsis, krkimi i liris, krkimi i dinjitetit dhe krkimi i nj grim buke; gjithashtu ndjenja e padrejtsis dhe e shtypjes, si dhe venarimi i pushtetarve duke vjedhur pasurit shtetrore, sa koh q ti nuk mund t sigurosh as kafshatn e gojs. E po far e shtyu t riun tunizian Muhamet el-Buazizi, ta digjte veten e tij? Autori i ktij libri, John Ravls, sht njri nga mendimtart m t spikatur n ShBA dhe n Perndim n prgjithsi. Ai ishte nj profesor shum i njohur n disa universitete, si p.sh. n universitetin e Brinstonit, n Universitetin e Oksfordit dhe n Universitetin e Haruardit para se t pensionohej n vitin 1995. Ai gjithashtu konsiderohet njri nga filozoft politik m t mdhenj t shekullit XX. Realisht, n mendimet e tij m shum dominon nj filozofi moraliste-politike q nga koha kur kishte botuar disa artikuj t tij lidhur me drejtsin, lirin, demokracin dhe me tematika t ngjashme me to. Nuk mund t gjejm nj libr t ngjashm me librin e tij pr drejtsin prve tek mendimtart e mdhenj klasik, si ishin Platoni dhe libri i tij Republika, Tomas Hobs dhe Teoria e tij pr politikn, Xhon Lok dhe Mesazhi i tij pr qeverin civile si dhe Zhan Zhak Ruso e libri i tij i njohur Kontrata sociale.

Duhet t flasim pr kontekstin e prgjithshm t librit t botuar nga autori John Rawls, n mnyr q t kuptohet drejt. Ai kt libr e ka botuar ather kur legjitimiteti i ShBA u ekspozohej disa goditjeve t dhimbshme dhe dyshimeve t mdha nga ana e intelektualve t brendshm e t jashtm. Libri me teorin pr drejtsin nuk ka mundsi t kuptohet nse nuk i kemi n konsiderat tronditjet q psoi imazhi i ShBA pas lufts s Vietnamit. T gjitha krkimet e ktij filozofi gjithashtu duhet t vendosen brenda kontekstit t problemeve bashkkohore t Ameriks. Mirpo teoria e tij mund t praktikohet edhe n shoqrit e tjera q vuajn nga padrejtsia, shtypja, tirania dhe ndasit apo shtresimet shoqrore. Zezakt vuanin nga diskriminimi racor n t gjitha sferat e jets: n shkoll, n rrug, n universitet, n pun etj. dhe n at koh po shfaqej nj lvizje me qllim t realizimit t t drejtave qytetare-civile. Kjo ishte lvizja q udhhoqi udhheqsi i famshm Martin Luther King. sht e ditur se m von at udhheqs do ta arrestonin. N at koh ai u b nj simbol i lufts pr realizimin e s drejts dhe drejtsis (sikur t mos ndodhte sakrifica e tij, sigurisht Obama sot nuk do t ishte President i ShBA-s). N ann tjetr, kur ky filozof, John Rawls, botoi librin e tij pr drejtsin, sigurisht q i kishte menduar t gjitha kto gjra. Sepse filozofi q nuk bazohet n realitetin dhe problemet e tij t prekshme, me qllim t pasqyrimit t filozofis dhe teoris s tij, ai realisht nuk e meriton t quhet filozof. Prandaj shumica e hulumtuesve mendojn se libri i Rawls-it sht teksti m

Aktualitet 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

41

i rndsishm n filozofin politike pr sa i prket bots anglosaksone n prgjithsi.Ky njeri n fakt ka lindur n nj familje t pasur dhe jo n ndonj familje t varfr, prandaj prkujdesja e tij rreth shtjes s drejtsis absolutisht nuk ka asnj lidhje me interesa individuale. Ajo sht nj prpjekje fisnike nga nj njeri fisnik, i cili e ka shum t vshtir t shoh padrejtsin dhe diskriminimin q mbizotrojn n shoqrin amerikane. Si pasoj (t asaj gjendjeje) ai ka dshir ta prmirsoj situatn. Pr kt arsye edhe ka botuar librin e tij pr drejtsin. Ai e botoi kt libr duke menduar dhe duke u prpjekur pr t tjert e jo pr veten e tij. Ai mendonte pr t mirn e shoqris n trsi, sepse, nse padrejtsia tejkalon kufijt, ather ajo do t shprthej. Dhe kjo sht gjendja e shoqrive arabe sot, ose e nj pjese t madhe t tyre. Pra, prqendrimi i pjess m t madhe t pasuris tek nj pakic e vogl dhe i varfris tek shumica e njerzve, lind paknaqsi, revolta dhe revolucione. Liria sht e ligjshme prderisa t mos cenoj lirin e tjetrit John Rawls, si nj intelektual, qndronte realisht n ann e majt t klass politike dhe intelektuale amerikane. mirpo mendimet dhe idet (teorit) e tij nuk ishin vetm interes i t majtve, ato i interesonin edhe t dhjathtt dhe t gjith spektrin intelektual dhe politik t vendit. John Rawls thoshte dika t ngjashme me kt kuptim: N nj shtet vrtet t drejt nuk duhet t krkojm llogari prej njerzve pr vendin e lindjes s tyre, as n aspektin pozitiv e as n at negativ. Njeriu nuk ka mundsi t zgjedh vendin e lindjes s tij. Sikur t mos ishte kshtu, ather ai vazhdimisht do t zgjedhte q t lindte n nj familje t pasur dhe me autoritet e jo n nj familje t varfr skajshmrisht. Qllimi i ktij qndrimi sht se parimi i par i drejtsis sht q t mos krkojm llogari nga njerzit prvese pr tiparet-veorit e tyre personale dhe kualifikimet-aftsit e tyre. Pr pasoj nga kjo, nuk lejohet t bjm dallim n mes t ziut e t bardhit, mes birit t nj zonje dhe birit t nj robreshe etj.. T gjith jan t barabart para ligjit dhe institucioneve shtetrore, ose s paku kshtu duhet t jen. ndrsa parimi i dyt q thekson autori, sht parimi i liris. Liria duhet tu jepet t gjithve, dhe jo nj grupi po e grupit tjetr jo. Liria sht e ligjshme prderisa t mos cenoj lirin e tjetrit. Parimi i tret q thekson autori, sht parimi i diversitetit n mes njerzve. Kjo nnkupton q drejtsia prej nesh krkon ta pranojm pabarazin e drejtsis n mes njerzve. far nnkupton kjo? A nuk sht kjo n kundrshtim me drejtsin? A ka mundsi t ket nj pabarazi t drejt dhe t arsyeshme? Prgjigjja e autorit sht: Po. Mirpo ajo sht nj pabarazi e

kufizuar dhe e llogaritur, dhe nuk sht e hapur gjer e gjat. Prandaj, dallimet pr nga paga, ose pasuria-kapitali n mes njerzve, nuk duhet t jen shum t mdha. Kjo domethn q mua m lejohet t jem m i pasur se ti, nse jam m i kualifikuar ose m i fort, apo m i sinqert n pun dhe shrbim ndaj vendit sesa ti. Mirpo pasuria-kapitali im nuk bn t jet m i madh sesa pasuria-kapitali yt pr dhjet ose njqind her, si ndodh sot n shoqrit kapitaliste. Profesori John Rawls mendon se pabarazia sociale dhe ekonomike duhet t reflektoj pozitivisht tek individt q jan shum t varfr n shoqri. Kjo nnkupton q shteti duhet t ndrhyj, n mnyr q ti mbroj qytetart m t dobt e m t varfr nga t fuqishmit dhe pasanikt, q t mos i shkelin dhe t mos i shtrydhin brenda sistemit kapitalist, i cili nuk e njeh mshirn. Nivel minimal t drejtsis dhe barazis, me qllim q t gjith t jetojn n harmoni dhe paqe M pastaj ky filozof i njohur dhe profesor i Universitetit t Haruardit vazhdon: Nuk sht drejtsi q ti t lindsh n nj familje t pasur e un t lind n nj familje t varfr. Nuk sht drejtsi q ti t lindsh gjeni e un t lind budalla. Mirpo kjo gj ndodh shum n jetn shoqrore dhe duhet ta pranojm si t till, sepse nuk kemi mundsi t bjm ndryshe. Ky lloj zullumi dhe kjo lloj padrejtsie jan shtje t pashmangshme. Mirpo ka mundsi q kjo t zvoglohet prmes dobis nga pasaniku i madh pr shoqrin si trsi e jo vetm pr veten e tij. Si mund t arrihet kjo? Kjo mund t arrihet prmes dhnies-pagess s tatimeve m t mdha nga ana e tij se nga t tjert. Ai q brenda vitit fiton miliona dollar, nj pjes t madhe t atij fitimi duhet ta ndaj pr shtetin, n mnyr q shteti t kujdeset pr shtresn e varfr, pr prmirsimin e gjendjes s tyre ekonomike. N kt mnyr krijohet nj baraspesh n mes t pasurit e t varfrit dhe askush nuk vuan nga uria ose nga pamundsia pr t siguruar ushqimin, shkollimin, mjekimin apo edukimin pr familjen e tij. Prandaj drejtsia pr t ciln pretendon dhe bn thirrje Profesor John Rawls, sht drejtsi relative dhe n asnj mnyr nuk ka pr qllim t arrihet nj barazi absolute n paga dhe n nivelin e jetess n mes qytetarve. Kjo sht dika e pamundur, bile edhe e padshirueshme, gjithsesi. Disa sisteme staliniste jan munduar t realizojn nj gj t till prmes diktaturs, mirpo rezultati ishte shkatrrues pr t gjith, pr t pasurit dhe t varfrit, pr njerzit e menur dhe jo t menur si dhe pr njerzit e fuqishm e t dobt... Prkundrazi, ekzistimi i nj lloj diversiteti relativ n paga n mes qytetarve krijon nj dinamizm shoqror

42

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Aktualitet

dhe realizon nj status normal e t natyrshm pr njeriun. Nuk sht drejtsi nse nj njeriu inteligjent dhe t suksesshm ti jepet paga e njjt me t nj njeriu prtac dhe papuntor. Mirpo sht obligim q secilit ti jepet mundsia e jetess s nj jete fisnike e t ndershme dhe njerzve tu rregullohet gjendja e tyre dhe e fmijve t tyre. Me fjal t tjera, duhet t ket divergjenca n mes njerzve, por ato t mos jen ekstreme. Ta sjellim nj shembull pr kt: Nse nj puntor i ndonj kompanie ka pag mujore 1000 dollar, paga e pronarit t kompanis nuk duhet t jet m e madhe se, p.sh., 25.000 dollar. Mirpo n sistemin kapitalist ne vrejm se ky raport/kusht nuk ekziston fare. Sepse paga e shefave t kompanive sht br marramendse, gati e pabesueshme. Disa ndoshta marrin pag mujore 100.000 dollar ose edhe 1 milion dollar, kurse paga e puntorit q punon tek ai, nuk e kalon shumn 1000 ose 1500 dollar. Kjo sht nj padrejtsi ekstreme sipas John Rawls-it, dhe kjo sht absolutisht e papranueshme. Dhe ktu qndron skandali i sistemit kapitalist ose, t mos themi, krimi dhe jonjerzia apo johumaniteti i sistemit kapitalist. A thua, ke nevoj, vall, pr nj milion euro n muaj q t jetosh? A ke nevoj pr njqind mij dollar n muaj q t jetosh? Sigurisht q do t t mjaftonin 25.000 dollar, ose maksimalisht edhe 50.000 dollar, q t jetosh n mnyrn m t mir. Si do q t jet, ai q prfiton nj shum t madhe, nj pjes t asaj pasurie duhet ta ndaj pr arkn e shtetit ose n dobi t tatimeve, n mnyr q ato t shpenzohen n t mir t qytetarve, pr prmirsimin e gjendjes s tyre ekonomike. Dhe n kt mnyr arrihet nj solidaritet social n nj shoqri. Me fjal t tjera, prqindja/shkalla e pabarazis (ekonomike) n mes t t pasurit dhe t varfrit n shoqrin amerikane nuk bn ta kaloj raportin 1/25 ose 1/30 n maksimum. Mirpo ne e dim se ajo tash tajkalon raportin 1/1000, e diku mund t shkoj edhe 1/100.000! Ktu qndron rreziku pr shoqrin n shtetet kapitaliste ekstreme. Lakmia, e cila nuk t ngop asnjher. Dhe kshtu, teoricieni m i madh pr drejtsi n Amerik, nuk sht komunist as marksist, bile as q beson n barazin absolute n mes njerzve, as nuk pretendon nj gj t till, sepse ai kt e sheh si nj rrezik e penges pr prparimin e shoqris, vitalitetin dhe prosperitetin e saj. Mirpo ai krkon nj nivel minimal t drejtsis dhe barazis, me qllim q t gjith t jetojn n harmoni dhe paqe...
Prktheu dhe prshtati nga gjuha arabe, Vedat Shabani nga: www.aawsat.com. mars 2011, nr.11800

Femra dhe politika

Valbona Asllani - Maqedonci Pejgamberi a.s. n ditn e marrveshjes s Hudejbijes u konsultua me Ummu Selemen pr nj shtje q kishte t bnte me myslimant

eq grat jan gjysma e shoqris, sht shum i rndsishm kontributi i tyre, bashkrisht dhe paralelisht me at t meshkujve, pr prfitime nga dobit e shumta q mund t sjellin ato. T drejtat e femrs n Islam jan t garantuara dhe jan aq t hershme, sa sht edhe vet islami, pra ato nuk kan lindur me zhvillimin e kohs, me revolucionet njerzore, apo zakonet e avancuara t njerzimit. Parimisht, punt e ligjshme q lejoi Islami pr meshkujt, jan po ato q i lejoi edhe pr femrat, sikurse edhe punt e kqija q i ndaloi pr meshkujt, jan po ato q i ndaloi edhe pr femrat. Dallimi qndron n faktin se Zoti xh.sh. ka vn korniza a limite n t cilat duhet ecur duke prputhur gjithka me natyrshmrin e vet. Meq femra e gzon t drejtn e jetess, t krijimit t familjes dhe lirin e saj, ajo mund t gjej profesionin q i prshtatet personalitetit t saj fizik dhe mendor, dhe t kontribuoj me diturin e saj, me se mund t prmirsoj a t ndryshoj dika n t mirn e shoqris, dhe sidomos nse ka t bj me grat. Islami e ngriti femrn aq lart, saq at nuk e obligoi t punoj, por t themi se i lejoi asaj shfrytzimin e kohs, nse i jepet mundsia, duke e ditur se shprblehet tek Allahu xh.sh. pr at pjes t kontributit dhe sakrifics s saj, qoft t jet edukatore, msuese, mjeke, ekonomiste, politikane, dijetare, juriste, muhadithe etj.. A mund ta udhheq femra shtetin Kuptuam m hert se kontributi i femrs mund t jet n sfera t ndryshme, nse ai kontribut prputhet me personalitetin e saj fizik

Aktuale 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

43

dhe mendor, dhe ky kontribut mund t jet edhe n politik, me prjashtim t udhheqjes s shtetit apo halifatit, n terminologjin e sheriatit1.Transmetohet se, kur vdiq mbreti i Perandoris Persiane, Kisra, drejtimin e shtetit e mori e bija Buran, ather Pejgamberi a.s. kishte thn: Nuk shpton-Nuk ka sukses- ai popull t cilin e udhheq nj femr. (Buhariu). Nse e studiojm kt hadith, vrejm qart se Pejgamberi a.s. kishte mohuar t kishte sukses n at shtet q e udhheq femra; me fjal t tjera, e ka ndaluar q femra t jet kryetare shteti. juristt islam pr kt ndalim, kan prmendur shum urtsi, ndr t cilat: 1. Nj pjes e madhe e obligimeve dhe punve t rndsishme q duhet ti kryej kryetari apo zvendsi i tij, nuk jan vetm politike, por jan edhe fetare, si p. sh. namazi i xhumas dhe hutbeja e saj, marrja pjes n namazin e bajramit, n namazin e shiut etj.. Kto jan ekskluzivisht fetare dhe dihet fare mir q femra nuk sht e obliguar pr kryerjen e namazit t xhumas dhe t bajramit, dhe as t marr pjes n to. 2. Prej punve t rndsishme t halifes apo kryetarit t shtetit, sht edhe udhheqja e lufts, pjesmarrja n beteja apo lufta me armikun, nse e krkon nevoja, shpallja e armpushimit, e gjra t tjera, t cilat kan t bjn me gjendjen e lufts, e dihet fare mir se femra nuk mund ti kryej t gjitha kto pun, pr shkak t konstruktit t saj fizik. Gjithashtu n shum raste ajo mund t jet shtatzn ose nn e fmijve t vegjl etj. etj.. 3. Udhtimi n shtete t bots dhe qndrimi larg shtpis pr disa dit, jan prej obligimeve t kryetarit t shtetit, obligime t cilat shpeshher nuk mund ti kryej femra, pr shkak se ato n shum raste ndeshen me kornizat e Sheriatit dhe moralin e kristalt t femrs. 4. Femra gjat kohs s t prmuajshmeve, n shumicn e rasteve sht n gjendje jonormale pr t kryer kt obligim t rnd shtetror, sepse kjo koh konsiderohet nj lloj smundjeje tek femrat, e pikrisht pr kt edhe Zoti xh.sh., e liroi prej shum ibadeteve (gjat asaj kohe), si p. sh. nga agjrimi, namazi etj.2. Pr kto dhe shum arsye t tjera, Sheriati ia ka ndaluar femrs t jet udhheqse e shtetit, dhe kt ndales duhet ta kuptojm si respekt dhe nderim pr femrn, duke pasur parasysh se Zoti xh.sh., ka dashur ta liroj nga kjo barr e rnd, duke ditur se udhheqja e shtetit sht edhe prgjegjsia m e madhe q mund t bart njeriu. Pr se mund t kontribuoj femra Pr t gjitha prej punve a shtjeve t rndsishme politike t tjera, me prjashtim t halifetit ose udhheqjes s shtetit, pothuajse nuk gjejm dika q dedikohet vetm pr meshkujt ose vetm pr femrat, dhe pr ato shtje pr t cilat nuk kemi argumente - N esenc gjrat jan t lejuara. Nse shikojm gjendjen e gruas

n kohn e Pejgamberit a.s., vrejm se ajo kishte nj rol ky dhe t rndsishm n ngritjen dhe formimin e shtetit. P. sh., dshmori i par n Islam dhe pr Islamin, ishte femr, ishte pikrisht Sumeja r. a.Njeriu i par q i besoi, e pasoi dhe e ndihmoi Pejgamberin a.s. n ndrtimin e shtetit, ishte femr, ajo ishte Hatixheja r. a.. Gjithashtu kemi raste kur edhe vet Pejgamberi a.s. apo ashabt kishin krkuar mendimin dhe kontributin e grave pr ndonj shtje q kishte t bnte me besimtart. P. sh.: Pejgamberi a.s. n ditn e marrveshjes s Hudejbijes u konsultua me Ummu Selemen pr nj shtje q kishte t bnte me myslimant (Buhariu). Omeri r. a. u konsultua me Hafsn pr nj dekret ushtarak q nxori n kohn e tij, q kishte t bnte me kohn sa kishte t drejt ushtari t qndronte larg familjes s tij, si dhe shum e shum raste t tjera3. Edhe n sfera tjera t jets kontributi i femrs sht gjithmon i mirseardhur pr shoqrin, sepse ajo ka mundsi dhe mund t jet nj edukatore e mir, nj mjeke e mir, nj ekonomiste e mir, nj juriste e mir, nj msuese e mir, nj politikane e mir, po gjithnj duke iu prmbajtur asaj q sht islame, morale dhe njerzore.
(1) Ennidham essijasij fi-lislam(f-182)- dr. Muhamed Ebu Faris (2) El-meretu bejne tug-jan ennidham elarabij we lataaif etteshriia errbaanij (f. 69)- dr. Muhamed Seiid Ramadan Elbuutii. (3) Ennisa shekaaiku rrixhal (f. 283-351)- dr. muhamed umer elhaxhi

44

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Divan

Ezanet Nuk ka ast q, ndrsa ekstaza dhe dehja e qindramijra zemrave Duke u lartsuar nga toka, Zotin e Vetm krkon qiejve, T mos e shtang t mahnitur ndrgjegjen nj thirrje. Allahu Ekber: apoteoz hyjnore e trondit shpirtin... Esht shpallje e s Vrtets, tepr nse e rnkon gjithsin? Kur kjo thirrje hyjnore del plot ngazllim nga toka, Enigma hyjnore me trajt madhshtore nga qiejt zbret. Gjith harmonia e krijimit duke e kujtuar Krijuesin, Begati prgjegjse merr nga ajo e shklqyer drit e dritave: Nga muzgu i agimit dhe errsira e nats i Dashuri shfaqet! Kur n muzgun e agimit qenia fle nj gjum t mbl, Kjo thirrje shpirtrore i dallgzon horizontet prnjher, N zemrn e heshtur t mjedisit fillon nj rnkim i hidhur. Nuk kalon ast pa u reflektuar emri yt dimensioneve, O Zot, mbretrim madhshtor, sundim absolut i qet! Ezanet, kndimet, apoteozat jan respekt pr at sundim... Jo, ti je shpirti i mshirs, zrat nga Ti lusin drejtsi; A do t jepje mundsi ankese po t mos tregoje drejtsi? Pastaj ata copra fyejsh t gjitha u bn nj z, U zgjua n shpirt t heshtjes nj gjmim i trazuar. Kur n botn e pajet ushtoi Ska zot ve Allahut..., Minaret mu bn si briri i Israfilit. Ndrsa dora e nats kish hedhur mbulesn e vdekjes Mbi mjedisin tim, dritat e jets u ndezn n shtpit prball. U zgjua, pastaj, bota ime, shpirti mngjesor u zgjua, U zgjuan nj nga nj trupat nga gjumi i asgjsimit. U zgjua edhe tek un nj kandil nate errsiraflakrues, Q, me begati hyjnore, do t ma ndrioj zemrn gjer n amshim. Gjersa drita hyjnore t mos jet shuar, Sprfytyroj m pr at pishtar perndim! Shpresa A mos u b iqindi, o ti? sht ky z q fton pr falje? Po... Qenka br iqindi... Ejani, pra, t lutemi, T themi se do t na pranohet... Te Allahu t mbshtetemi: O Zot, mos na ndshko, mos na shkatrro... - Amin! T mos bhemi shembull pr bot... - Amin! A sjan mjaft ato q kan ndodhur me ndshkimin tnd? Tu bfshim kurban, u mrzitm tepr me kemi par! Me nj mngjes plot shpres pr ne, Me nj t ardhme tjetr na prgzo, Ato dit t bukura, o Zot, na i trego! - Amin!
Poezi nga Safahat / botoi Logos-A / prktheu M. Hoxha / przgjodhi E.A.

Mehmed Akif Ersoj (Pejani) 1873-1936

U lind mes datave 22 nntor 20 dhjetor 1873 n Stamboll. Ishte biri i Tahir Efendiut (1826-1888), myderris n medresen Fatih, i cili pat ardhur n Stamboll pr t marr arsim nga fshati Shushic i kazas s Pejs (Kosov). Filloren e mbaroi n Fatih Stamboll, studoi t mesmen n Bajtar, ndrsa u diplomua n fakultetin e veterinaris m 22 dhjetor 1893. ndrkoh e kishte msuar arabishten, persishten dhe frngjishten dhe njherazi ishte br hafiz i Kuranit. Punoi si msues, gazetar, prkthyes, botues, nj koh u mor edhe me politik, ishte edhe deputet, por gjithnj mbeti shkrimtar. ai sht edhe autor i himnit bashkkohor turk stiklal Marsh (Marshi i Pavarsis). Veprat e Mehmed Akif Ersojit mund t klasifikohen kryesisht n dy grupe t mdha: n vepra t shkruara n vargje ose, shkurt, poetike, dhe n vepra t shkruara n proz ose, shkurt, prozaike. Vepra e tij m kolosale pa dyshim mbetet Safahati, q ka filluar t botohet qysh m 1911, ndrsa botimi i saj ka prfunduar m 1933. Safahat do t thot flett (e kohs e t shtjeve), etapat, fazat, periudhat dhe, me nj kuptim m t gjer, dukjet, pamjet. M. Akifi u martua m 1 shtator 1898 me Ismet Hanmin, me t ciln i pati shtat fmij. Ndrroi jet m 27 dhjetor 1936 (e diel) n orn 19:45.

PJESA FAMILJARE 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

45

Familja dhe mnyra e jetess n prvijimsin historike

Ilir Sopjani O ju q besuat, ruani veten dhe familjen tuaj prej nj zjarri, lnda djegse e t cilit jan njerzit dhe gurt. At (zjarrin) e mbikqyrin engjj t rrept e t ashpr q nuk kundrshtojn.. (Et-Tahrim, 6)

Organizimi i vjetr shoqror shqiptar istoriku i familjes si form e organizimit, n traditn shqiptare, ngreh gjurm nga lashtsit e mugta. Elementet e prvijimsis historike, q nga format nismtare t brthams familjare, si pasuese e rudimenteve t shoqris se hershme gjinore, na strukturohen t mbijetuara si mbetza relike, m pak apo m shum funksionale, pastaj si kujtesa emocionale t riprsritura n rite e ceremoni familjare e deri te mbijetoja t reduktuara q prmbushin mnyrn e jetess n familjen e sotme t organizuar n: jetn sociale, zakonore, konfesionale religjioze, etj. etj. Kjo paraqet nj pasuri faktografike si dshmi e rrugtimit historik dhe rrits evolutive t familjes, prkatsisht shoqris shqiptare duke i dhn asaj tiparet dhe specifikat n gjirin e zhvillimeve t gjithmbarshme t shoqris si pjes e civilizimit, pavarsisht t metave apo zhvillimeve n kontekstin e fes islame.Elemente t ksaj natyre konsiderojm: gjurmt e matriarkatit, t reflektuara prmes punve q organizon gruaja n familjen shqiptare punt e kopshtit (punt e shatit); roli i saj n fejesn dhe martesn e bijve, bijave, niprve dhe mbesave; roli i saj n aktet e lindjeve t grave t familjes, vllazris por dhe fshatit; roli i saj n vendosjen (si ndihmse e t zotit t shtpis) pr shitjen e ndonjrs nga bagtit e tufs; pr caktimin e dits s martess s vajzs s shtpis, etj. etj. Pastaj elementet e poligamis, leviratit, sororatit; minoratit; elementi i martess n grupe (mbijetesa e tradits s grushtimit t dhndrrit nga shok t brezit, me rastin e nats s martess) nj

element ky q nga lashtsit pagane e q edhe tani n disa raste at e gjejm n aplikim tek disa raste edhe pse n kt rast dhe n kt kohn ton bashkkohore nuk mund t themi se nj element i till pagan po aplikohet me qllimin e arsyes se sht pagane por se ka mbetur si nj form relike e s kaluars pa qllime t asaj periudhe por q nj gj e till duhet t ju bhet me dije edhe popullats s gjer se kjo form e grushtimit t dhndrrit ka prvijimsi dhe baz pagane;pastaj kuvada ( lehonia e burrit, si nj mbijetoj deri n vitet e 50-ta t shek. xx me shum forma rudimente t saj, t mbijetuara n rite lindjeje. N kt rast pr shum knd sht nj element shum i pakapshem por q ka ekzistuar deri n periudhen e shenuar m lart. Gjithashtu edhe kjo form ku burri shtrihej s bashku me gruan lehon d.m.th. pas lindjes s fmiut me domethnien e solidarizimit me gruan dhe kinse pr t prjetuar dhimbjet s bashku ka prejardhjen nga paganizmi. Familja shqiptare, dhe jo vetem ajo, n Kosov e m gjer n troje shqiptare, n fundshekullin XX dhe fillimin e shek. XXl na vije si nj konglomerat i bashkdyzuar formash organizative. N strukturn e saj prmbajtsore akoma ruhen format e mbijetuara t matriarkatit e, sidomos n funksion relativisht t fort (n veanti kur sht fjala pr zona t thella malore) na paraqitet patriarkati, si form e organizimit familjar. Ndrkaq, periudha e shthurjes s jets tipike agraro-blegtorale dhe dalja n horizont e realizimit t t ardhurave nga veprimtari t tjera jasht-primare, me mundsit e dominimit t strukturs arsimore, shkencore, shendetsore

46

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Ahlak

dhe kulturore, e viteve t 60-ta e tutje t shek. XX dhe fillimit t XXI-shit, solli dekompozimin e formave tradicionale t organizimit jetsor duke sjellur si model familjen bashkkohore, me nj struktur plotsisht t re prmbajtsore dhe organizative, e cila me synimet e saj kah globalizimi gjithnj e m shpejt po lirohet nga veorit etno- kulturore. Funksionimi i familjes Pr shthurjen dhe dekompozimin e ktyre formave t prapambetura pagane rol kyq apo vendimtar ka luajtur edhe pranimi i islamit nga ana e popullats s ktij areali gjeografik edhe pse deri von dhe sot e ksaj dite ne hasim n disa raste ndoshta jo n praktik por si thnje dhe n kujtesn e njerzve. N familjen tradicionale me organizim patriarkal struktura organizative i prmbahet nj kierarkie rreptsisht t respektuar, ku vendin primar n kuptim deri t ngritjes n kult, e z i zoti i shtpis, e pason e zonja e shtpis, pastaj bujku (lavrtari), bariu. Ndrkaq, n pjesn organizative i zoti i shtpis cakton ndihmsit e tij pr pun fushe. Poashtu e zoja e shtpis cakton ndihmset e saja dhe dirigjon me punt shtpiake: bn rendin e magjetoreve, etj. I zoti i shtpis n familjen tradicionale sht person i pakontestueshm dhe prgjegjs pr t gjitha punt n familje, pr: fejes e martes; pr pun shtpiake; pr pun tregu e prone; pr prezentim t familjes brenda vllazrie, fshati apo fisi; prgjigjet pr sjellje dhe fardo q bjn meshkujt dhe pjestart e familjes; sht plak i shtpis dhe nga kjo pozit bn pjes n pleqt e katundit n vendosje pr gjra t prbashkta t fshatit apo fisit: pr ngjitje t marrveshme n bjeshk, sipas konsultimeve me pleqt e fshatit; caktimin e kullosave n bjeshk pr shtjerra, qengja, bagti t trash; pr kohn e zhdjergave dhe lirimin e fushs, ashtu sikundr ishte br edhe znja e fushs n pranver n kohn e Shngjergjit; sht i vetmi trashgimtar i prons s paluajtshme, deri n ndarje t familjes; merr vendime autoritare pa pyetur mshkujt e tjer t familjes; vendos dhe furnizon me veshmbathje pjestart e familjes n form t barabart, sipas pjestarve; prfaqson familjen n dasm e dek, n pleqni e kuvend n log burrash, etj. Me rastin e ndarjes s familjes, sipas kanunit, ka privilegj pr trashgimin e ods s burrave, takamin e kafs, kalin e shals dhe mbetet n bashksi familjare me djalin e vogl element ky i minoratit n traditn e zakoneve juridike ndr shqiptar. N rrethanat e nj strukture bashkkohore t organizimit t jets sociale, arsimore, kulturore, shkencore, etj. ku dinamizmi i jets dhe

mundsit e realizimit t mjeteve t mirqenjes jan nga m t ndryshmet, forma tradicionale e organizimit t familjes e pati t pamundshme jetn e saj. Transformimet shoqrore Andaj, sot n organizimin e jets familjare shqiptare funksionon mnyra bashkkohore e organizimit t familjes dhe jets. N vendimmarrje, n pun, n obligime dhe detyra, n t drejt trashgimie, etj, marrin pjes t gjith pjestart e familjes, pa marr parasysh gjinin, duke respektuar moshn. Natyrisht se, nnkuptojm realitetin e rrethanave n hapsirn shqiptare, ku kushtet e jetess nuk

Ahlak 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

47

jan rreptsisht t adaptuara njrs apo tjetrs form t organizimit familjar dhe jetsor, andaj edhe kto transformime na vijn si proces evolutiv n zona me ekonomi primare si m t ngadalshme, kurse n qendra urbane e kulturore arsimore, m t shpejta. Por n far suazash na vien kto ndryshime dhe sa jan t pranuara n aspektin fetar duke marr parasysh q shum elemente pa hyr n detaje bien n kontradikt me t drejtn fetare q sht prcaktuar nga Ligjvnsi i Urti, mnyra t organizimit familjar q po t prmbaheshim rregullave t parapara n aspektin islam gjithsesi se do t kishim nj shoqri t shndosh pasi q parimet e caktuara nga Allahu i Madhruar

gjithsesi se jan m t drejtat dhe t vetmet t drejta mirpo ja q njerzimi shpesh herr ndjek egon e vet dhe jo ligjet e Krijuesit dhe kemi lshime dhe degradime t shoqris e gjithsesi edhe n aspektin familjar e m konkretisht edhe n organizimin dhe mnyrn e jeteses , e nganjher sht m e uditshmja sht ajo far n bisedat e prditshme apo n masmedia ndgjojm e shofim se si ta organizojm familjen n baza europiane duke u larguar nga natyrshmria q Allahu na ka krijuar e kush tjetr m mir se Allahu mund ta dij se si duhet jetuar njeriu prgjigja sht se askush prveq Allahut nuk e di se ka sht m mir pr njriun. Pam disa nga format dhe mnyrat e organizimit q nga lashtsit e mugta pagane dhe nga format m primitive t mnyrs s organizimit familjar andaj kur sot ndalemi n kt shekull dhe i analizojm e sht m e keqja kur ende hasim n njerz q i aplikojn gjra t tilla doemos duhet t ju bhet me dije se forma t tilla organizimi jo q nuk kan nj baz t shndosh logjike por edhe n aspektin fetar prbjn nj rrezik t madh edhe pr imanin ton, duke e ditur faktin q Allahu xh.sh. nuk na la asgj t vogl apo t madhe qoft pa na e sqaruar e edhe i Drguari i tij a.s., Allahu xh.sh. thot:O ju q besuat, ruani veten dhe familjen tuaj prej zjarrit, lnd djegse e t cilit jan njerzit dhe gurt. At (zjarrin) e mbikqyrin engjjt e rrept e t ashpr.... E gjithashtu edhe i Drguari a.s. nprmjet nj hadithi shif se si e paralajmron t bijn e tij por kjo vlen gjithashtu edhe pr t gjith ne si musliman se para se t bjm nj veprim fardo qoft ai doemos duhet ta analizojm mir para se t veprojm. Shiko kt burr se si i drejtohet vajzs s tij: Fatime, bija e Muhamedit a.s. shptoje veten nga zjarri, ngase un nuk posedoj di prej Allahut pr ty (nuk mund t shptoj, nse ti vet nuk vepron). E shum ajete t tjera dhe hadithe nga i Drguari i Allahut a.s. q sikur ne t ju prmbaheshim atyre pra duke i praktikuar sigurisht q nga ardhja e islamit n kto troje doemos prve q ne do t fitonim knaqsin e Allahut xh.sh. ne gjithashtu si popull do t prparonim edhe m tepr n shum sfera t jets , por ja q mbijetoja nga paganizmi mund t vrejm edhe sot n disa sfera t jets ku m shum e ku m pak por q si tham ato jan t papranuara n islamin e pastr q e ka zbritur Allahu pr mbar njerzimin. Dhe s fundi lutemi q do her ta kuptojm hakun (t vrtetn) dhe gjithsesi t lutemi pr t gjith muslimant e n veanti pr popullin ton shqiptar q ta udhzoj Allahu n rrugn e drejt e larg nga devijimet dhe kotsirat e fardo kohe qofshin ato.
1. Burime tregimtare pr Historin e Shqipris, shek x-xv, Tiran f, 220; 2. N. Borgia, I monaci basilani in Albania, Roma; 3. Prof Dr Uk Xhemaj, (4) Hadith sahih, e transmeton muslimi.

48

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Prkujtim

Gafurr Loku (1949 - 1999) simboli i qndress shqiptare pr liri

Shaban Qupi afurr Loku u lind m 11 gusht 1949 n fshatin Kotlin t Kaanikut, nga babai Xhaferi dhe nna Rabishja. Nj pjes t shkolls fillore e kreu n fshatin e lindjes, ndrsa pjesn tjetr n Han t Elezit, ku nga fshati Kotlin ishte shprngulur n lagjen e Demzenve t fshatit Paldenic. N vitet 60 t shekullit t kaluar u shprngul n Tetov, ku ai u regjistrua n gjimnazin Kiril Pejqinovi t Tetovs. M 4 maj 1968, si nxns i klass s dyt, bashk me shokun e tij Rafi Halilin, ngritn Flamurin kombtar shqiptar n Fabrikn e Tekstilit n Tetov. Q nga ajo dit filloi veprimtaria atdhetare e Gafurr Lokut pr t`u ndrprer pas 30 vjetsh nga plumbat e armikut, n shkurtin e vitit 1999. Pr aksionin q kishin br, ai u zbulua nga organet e ndjekjes dhe, meq ishte i mitur, i patn shqiptuar nj dnim administrativ. Mori pjes fuqishm n demonstratn e 23 dhjetorit 1968 n Tetov dhe ishte njri nga organizatort e saj. Pjesmarrja e tij n demonstrata u evidentua edhe n dokumentet sekrete t UDB-s. Si nxns i klass s tret t gjimnazit ishte njri nga shkruesit e parulls N zemrn time dhe tnden qndron Shqipria. N vitin 1970 u regjistrua n Fakultetin Ekonomik t Prishtins, ndrsa Rafi Halili n at Juridik. Si student kishte banuar n nj banes private n Prishtin, n rrugn ,,Ganimete Trbeshi nr.5. Gjat viteve 1969,1970,1971 e1972, s bashku me Rafi Halilin, formuan celula atdhetare n Shipkovic, Xhepisht, Gajre, Zhelin, Poroj e Reic t Tetovs . Gafurr Loku, bashk me shokt e grupit ilegal, sikur ishin Rafi Halili,

Baki Imeri, Rushit Nesimi, Elmaz Ademi, Ajet Ademi dhe dy nxns nga Zhelina,morn disa pushk n kabinetin paraushtarak t Gjimnazit t Tetovs. Me 1 maj 1972 ai qe shprndars i pamfleteve n Tetov dhe n fshatrat prreth si dhe ka vendosur flamuj kombtar shqiptar npr disa qytete t Maqedonis dhe, sipas kujtess s Rafi Halilit, gjat aksionit kishin pasur edhe konflikte t armatosura me policin. N gusht tvitit 1972 ishte shprndars i pamfleteve n afrsi t Universitetit t Puntorve dhe Biblioteks s qytetit t Tetovs. N pamfletet e shprndara, ndr t tjera, sulmohej garda shoviniste e Krste Crvenkovskit dhe njkohsisht ftoheshin shqiptart q, t bashkuar si nj grusht, t luftonin pr t drejtat e tyre, sepse nga ana e maqedonasve jan t shtypur n t gjitha drejtimet. Kurse m 21 shtator 1972 Gafurr Loku dhe Rafi Halili u arrestuan nga UDB-ja sllave n Prishtin, ndrsa antart e tjer t grupit - n Tetov e rrethin. Hetimet u zhvilluan n burgun famkeq t Shutks s Shkupit. Ishte 21 janari 1973 kur Gafurr Loku me shok doln para Gjyqit t Qarkut t Shkupit dhe u dnua me 5 vjet burg t rnd, me akuzn armik i shtetit dhe kishte vepruar n mnyr t organizuar pr rrzimin e pushtetit t klass puntore si dhe prishjen e vllazrim bashkimit jugosllav.Pas shqiptimit t dnimit u transferua n burgun famkeq t Idrizovs. N at burg do t takohej me dshmorin Rexhep Mala nga Hogoshi i Dardans. N burgun e Idrizovs qndroi me: Rafi Halilin, Rushit Nesimin, Elmaz Ademin,

Prkujtim 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

49

Ajet Ademin dhe me t burgosurit politik nga Kosova: Ajet Runikun, Xhafer Shatrin, Hasan Drmakun, Nijazi Korn, etj.. Ishte njri nga pjesmarrsit e grevs pr lirimin e Rexhep Mals nga qelit e Idrizovs, t shkurtit 1977. M 11 shkurt 1977 drejtori i burgut t Idrizovs mori nj letr krcnuese nga posta e Shkupit, pr t ciln UDB-ja dyshoi se letra ishte drguar me urdhrin e Gafurr Lokut nga burgu. Prmbajtja kryesore e letrs ishte kjo: Jemi t informuar pr t gjitha ngjarjet q po zhvillohen n burgun e Idrizovs... pr t prfunduar me krcnimin e qart ndaj drejtorit t burgut: ... nuk ka kompromis tjetr me ju, pos asaj q ka vendosur Lvizja lirimtare Shqiptare. Gjat vuajtjes s dnimit n burgun e Idrizovs, nga puna e rnd q bnte, iu dmtuan mushkrit nga thartinat. Nga burgimi i par u lirua m 1977, pa gzuar asnj dit amnisti Pas daljes nga burgu, gjat majit t vitit 1978 qndroi i shtrir n spitalin e Prishtins. n vitin 1978 u martuan me Hasibe Rakn nga Kaaniku, n Lagjen e Re t fshatit Seqisht t Hanit t Elezit, ku ishte shprngulur familja e tij nga Tetova. N vitin 1979 i lindi djali, Dritoni, t cilin serbt do tia vrisnin pas njzet vjetsh. N vitin 1979 u rishprngul n Tetov. N prill t vitit 1980 e drguan n shrbimit ushtarak n Sarajev, ku qndroi vetm 3 muaj. Pas shprthimit t demonstratave t vitit 1981, ishte njri prej propoganduesve m t fuqishm t krkess politike: Kosova-Republik ! M pastaj vazhdoi studimet e ndrprera n Fakultetin Ekonomik t Prishtins. Ishte i njohur n aksionin e shprndarjes s pamfleteve n Tetov e rrethin n datat: 27 qershor 1981, 8 korrik1981, 16 shtator1981, 17 shtator1981, 21 dhjetor 1981, t cilat i shprndante organizata ilegale ,,Kushtrimi i Liris me Rafi Halilin n krye. M 9 mars 1982 iu bastis shtpia n Tetov. M 13 mars 1982 u arrestua n Kaanik. Hetimet ndaj Gafurrit u zhvilluan prsri n burgun e Shutks. N hetimet ndaj tij mori pjes ekipi specializues i UDB-s dhe Gafurri trajtohej si armik i organizuar. Gjat hetimeve t pandrprera, dhe sidomos n ato t datave 28, 29 e 30 prillit 1982, Gafurr Loku psoi nj rregullim t rnd shndetsor dhe psikik, prandaj do t`i sulmonte me stilolap edhe fizikisht udbasht me prpjekjen pr t`i verbuar, provoi t thyente dern e t hidhej nga dritarja pr t br vetvrasje, q t prfundonte torturimet e mtejme mizore. N raportin e udbashve rreth ksaj situate thuhej: ... kjo gjendje ka mundur t vij si rezultat i lodhjes s teprt , pagjumsis s vazhdueshme, barnave q ia dham si dhe

prballja me nj gjendje t pashtegdalshme. Pavarsisht nga ky tmerr udbashsh sllav, Gafurr Loku m 16 gusht 1982 doli para Gjykats s Qarkut t Shkupit dhe u dnua 3 vjet e 6 muaj burg, n baz t nenint 133. Dnimin e vuajti prsri n burgun e Idrizovs, pa gzuar asnj dit amnistie. Pas dnimit t dyt t Gafurrit, familja e tij u rishprnguln n Kosov, konkretisht n fshatin Paldenic t Hanit t Elezit. Nga burgu i dyt u lirua m datn 14 shtator 1985, dhe po at dit, pasi kishte prqafuar t birin e porsaliruar nga burgu, i vdiq babai - Xhaferi. Prsri vazhdoi studimet n Prishtin dhe arriti t`i prfundonte tri vite t fakultetit ekonomik.N Fabrikn e imentos n Hanin e Elezit, krkoi pun fizike, por dyert pr Gafurrin ishin t mbyllura. N vitin 1988 doli n Zvicr dhe atje qndroi vetm 1 muaj, pr tu kthyer n Kosov. Gjat atij viti pati prpjekje t arrestohej pr her t tret. Pajtimet e gjaqeve N vitet 90, prkatsisht n vitin 1992, kur u themelua Kshilli i Financimit n Hanin e Elezit, Gafurr Loku ishte sekretar i ktij kshilli. Qllimi i kshillit ishte pagesa e arsimtarve pr t mbijetuar shkolla shqipe. Ai mori pjes n t gjitha demonstratat dhe protestat q u zhvilluan n Hanin e Elezit e m gjer. N vitin 1992 ishte bashkveprues me grupin e t burgosurve politik t Hanit t Elezit, pr blerjen e armve. Mori pjes aktivisht n pajtimin e znkave dhe gjaqeve n Hanin e Eelezit dhe m gjer. ai ishte edhe antar i kryesis n Nnkshillin pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive t Njeriut n Hanin e Elezit. Me formimin e Shtabit Lokal t UK-s, m 19 qershor 1998 n Puset e Niks ,Gafurr Loku ishte n lidhje direkt me Shtabin dhe vepronte n masivizimin e Ushtris lirimtare t Kosovs me lufttar. N misionin e ktij qllimi t madh lirimtar, Gafurr Loku bashk me t birin, Dritonin, u vran m 21 shkurt 1999 n Paldenic t Hanit t Elezit. U vra nga njsitet elite t ,,Dors s Zez serbe. Varrimi i tij u b me 24 shkurt 1999 n Paldenic. N varrimin e Gafurr Lokut n fshatin Paldenic,me fjal t prmortshme u paraqit edhe shoku i tij i burgut, Binak Ulaj. N varrim, krahas shum shokve t tjer, mori pjes edhe shoku, bashkveprimtari dhe i pamposhturi i trojeve shqiptare n Maqedoni, Rafi Halili. Gjat lufts, Brigada 164 e UK-s n komunn e Hanit t Elezit mori emrin e tij. Zhvarrimi i tij u b m 21 shkurt 2001 dhe u rivarros n Varrezat e Dshmorve n Puset e Niks t Hanit t Elezit. Kazerma e TMK-s n Hanin e Elezit pati marr emrin e tij. Zoti e mshiroft at dhe t gjith dshmort e tjer!

50

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Aktivitete

ku studiojn student nga 180 shtete t bots. N takim ishin Prorektori pr studime Pasuniversitare dhe Krkime Shkencore - Dr. Edi Al-Huxhejli dhe Dekani Abdulaziz Al-Ahmedi. Gjat takimit u diskutua pr bashkpunimin n mes Bashksis Islame dhe ktij universiteti, si dhe mundsia pr nnshkrimin e nj memorandumi mirkuptimi pr bashkpunim n sfera t ndryshme t arsimit. Nikoqiri shtroi nj drek pr delegacionin e BIK-s. Takimi me student kosovar n Medin Gjat qndrimit n Medin, Myftiu takoi studentt kosovar q studiojn aty, numri i t cilve sht m shum se 50. Gjat dits s tret t qndrimit n Medin, delegacioni vizitoi shtypshkronjn e Kuranit t Mbretit Fahad, ku u prit nga drejtori pr marrdhnie me publikun. Nikoqiri mysafirt i njohu me punn dhe veprimtarin e ktij gjiganti n botn e botimit, q sht nj nga shtpit botuese m moderne n bot, n t ciln punojn mbi 10.000 puntor. Kjo shtypshkronj sht e pajisur me mjetet m bashkkohore q njeh bota n fushn e botimit, dhe q t gjitha ato t vna n shrbim t botimit t Kurani Kerimit dhe prkthimeve t tij n t gjitha gjuht e bots. Ky kompleks boton m shum s 15.000 Kuran n dit, dhe vizitohet nga m shum se 4000 vizitor n dit.

VIzITA E MyfTIUT N ARABIN SAUDITE Qndrimi n Mek N ditn e par t vizits zyrtare n Arabin Saudite, ku pr her t par me ftes nga Ministri pr shtje Fetare i Arabis Saudite Salih AlSheikh, me Myftiun e Republiks s Kosovs Mr. Naim Trnava n krye, delegacioni i BIK-s, ku bnin pjes edhe Reshat Mexhiti, antar i kryesis, Dr. Islam Hasani, kshilltar i Myftiut, dhe Besim Mehmeti nga kabineti i kryetarit, arriti n vendin e shenjt, n Mek. N ditn e par delegacioni kreu nj Umre. N ditn e dyt vizitoi Kryesin e Institucionit Qeveritar pr kujdesin ndaj Dy Xhamive t Shenjta Qabes dhe Xhamis n Medin, ku u pritn nga zv/kryetari Dr. Muhamed bin Naser Al Khuzeim. N takim Myftiu falnderoi Arabin Saudite pr prkrahjen q i ka ofruar popullit t Kosovs n fusha t ndryshme. Nikoqiri njohu delegacionin e Kosovs me zhvillimet e fundit n zgjerimin e Dy Xhamive t Shenjta, pikrisht tash kur po bhet zgjerimi m i madh n historikun e Qabes, afr 800.000 m2. Vizita n Rabita Pas ktij takimi, delegacioni vizitoi Lign Botrore Myslimane Rabita, ku u prit nga Drejtori i Prgjithshm pr marrdhnie me publikun dhe marrdhniet me Jasht. Pas dy ditsh qndrimi n Mek, delegacioni udhtoi n Medin pr t vizituar Xhamin e Pejgamberit a.s.. Vizit Universitetit Islamik Botror N Medin delegacioni vizitoi Universitetin Islamik, ku u prit nga udhheqsit e lart t ktij institucioni arsimor botror dhe nga drejtuesit e tij u njoh me zhvillimet shkencore n at universitet,

Qndrimi n Riad M 15 prill n mbrmje delegacioni u nis pr n kryeqytetin e Arabis Saudite Riad, ku u prit nga prfaqsuesit e Ministris. N ditn e par t qndrimit n Riad delegacioni u prit nga zv./ Ministri Abdula Aziz Al-Ammar. N nj takim vllazror aty, Myftiu i Kosovs falnderoi nikoqirin pr mbshtetjen e vazhdueshme t Arabis Saudite dhn Kosovs n t gjitha fushat, duke filluar q nga mbshtetja e lufts, pr t vazhduar me ndihmat e ndryshme gjat dhe pas lufts pr popullin e Kosovs, si dhe pr prkrahjen politike n arenn ndrkombtare pr pavarsin e kosovs. nikoqiri i uroi mirseardhje delegacionit kosovar, duke premtuar angazhim dhe mbshtetje t vazhdueshme pr Kosovn n t gjitha fushat. Zv/Ministri saudit shtroi nj drek pr mysafirt. N fund t takimit, Myftiu i dhuroi Zv/ Ministrit nj dhurat.

Aktivitete 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

51

Takimi n Kshillin e Lart pr shtje Islame Pas takimit me zv/Ministrin, Myftiu u prit nga Sekretari i Prgjithshm i Kshillit t Lart pr shtje Islame - Dr. Salih Al-Aid, t cilin e kryeson trashgimtari i fronit Saudit, princi Sulltan bin Abdulaziz. N kt takim Myftiu falnderoi Qeverin e Arabis Saudite dhe veanrisht princin Sulltan, i cili ofroi ndihma t shumta pr popullin e kosovs. n ditn e dyt delegacioni kosovar u takua me drejtort e departamenteve t Ministris s Vakfeve t Arabis Saudite, pr t diskutuar mbshtetjen e projekteve t Bashksis Islame t Kosovs n sfera t ndryshme.

Vizita Ambasadave t Kosovs dhe t Shqipris n Riad Pas ktij takimi, delegacioni kosovar vizitoi Ambasadn e Republiks s Kosovs n Riad, ku u prit nga ambasadori usht. detyre - Dr. Rexhep Boja. Delegacioni mori informacione pr godinn e Ambasads si dhe pr rrjedhat e aktiviteteve diplomatike n kt shtet t rndsishm n Botn Arabe. Pas takimit n Ambasadn e Kosovs, delegacioni u prit edhe n Ambasadn e Republiks s Shqipris nga ambasadori Admirim Banaj. Takimi n Gjysmhnn e Kuqe t Arabis Saudite N fund t takimeve t ksaj dite, Myftiu i Kosovs u prit edhe nga Drejtori i Prgjithshm i ndihmave humanitare pran Gjysmhns s Kuqe t Arabis Saudite - z. Fajez Al-Ahmari, ku ndr t pranishmit ishte edhe princi Abdullah bin Fajsal bin Abdullah, nipi i Mbretit Saudit.Ky institucion qeveritar kryesohet nga i biri i Mbretit, princi Fajsal bin Abdullah, dhe ka ofruar ndihma t shumta pr kosovn prmes komitetit saudit, i cili zhvilloi aktivitetin e tij pr vite me radh. Myftiu falnderoi Qeverin e Arabis Saudite pr ndihmat dhe krkoi angazhim m t madh n mbshtetjen e Kosovs. Takimi me student kosovar n Riad N mbrmje Myftiu i Kosovs zhvilloi nj takim me studentt kosovar q studiojn n Riad, ku qe prgatitur nj pritje pr delegacionin nga studentt dhe u shtrua nj dark pr nder t Myftiut. T gjitha shpenzimet e udhtimit dhe akomodimit pr kt vizit, i barti Ministri i Arabis Saudite pr shtje Fetare dhe Vakfe. Kjo vizit zyrtare protokollare prfundoi m datn 19/04/2011. (B.Mehmeti)

Takimi me Myftiun e Arabis Saudite Pas takimeve n Ministri, Myftiu i Kosovs takoi Myftiun e Arabis Saudite - Abdulaziz Al-Sheikh, i cili shprehu interesimin e tij pr zhvillimet n Kosov dhe stabilitetin e saj. Takimi n Asamblen Botrore t Rinis Islame (WAMY) n ditn e tret t qndrimit n riad, delegacioni kosovar vizitoi Organizatn WAMY (Asamblen Botrore t Rinis Islame), ku u prit nga Kryetari i saj Dr. Al-Vuhejbi. Muftiu falnderoi nikoqirin pr ndihmat e shumta humanitare dhn kosovarve nga kjo organizat.

52

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Aktivitete

bashksive fetare n prgjithsi, e t BIK-s n veanti. Myftiu Trnava fillimisht falnderoi Ambasadorin pr vizitn dhe i shprehu mirnjohje pr kontributin dhe ndihmn e vazhdueshme t Mbretris s Holands pr Kosovn. Myftiu Ambasadorin Bosh e njohu gjithashtu me zhvillimet dhe angazhimet e Bashksis Islame. Myftiu tha se BI sht e prkushtuar q t kontribuoj n kultivimin e tolerancs dhe mirkuptimin ndrfetar e ndrnacional. Myftiu e njohu ambasadorin Bosh edhe me sfidat q kan bashksit fetare, si: kthimi i pronave t uzurpuara e t tjetrsuara gjat sistemit komunist, pastaj mosrregullimi i statusit juridik t bashksive fetare tash e sa vjet pas lufts, si dhe nevojn pr ndrtimin e nj xhamie reprezentative n kryeqendrn e kosovs.

MYFTIU TRNAVA PRITI KOMANDANTIN E KFOR-IT GJENERAL BUEHLER Myftiu i Kosovs Mr. Naim Trnava, m 4 maj priti Komandantin e KFOR-it, Gjeneralin Erhard Buhler, me t cilin bisedoi pr situatn e siguris n Kosov, pozitn e bashksive fetare si dhe pr afirmimin e kultivimit t tolerancs ndrfetare. Myftiu Trnava falnderoi Gjeneralin pr kontributin e KFOR-it n ofrimin e siguris pr Kosovn. Me kt rast Myftiu Trnava tha se prania e KFOR-it n Kosov, prveq krijon nj ambient t sigurt n Kosov, ka stabilizuar edhe rajonin e Ballkanit. Gjenerali Buhler tha se KFOR-i ktu ka nj mision t qart, at t siguris pr t gjith banort e Kosovs. Ai m tutje u njoh nga Myftiu Trnava me sfidat me t cilat prballen bashksit fetare, sikur jan: mungesa e ligjit q rregullon pozitn juridike t bashksive fetare, mungesa e ligjit pr kthimin e pronave t tjetrsuara gjat sistemit monist si dhe politizimi i objekteve fetare, si sht rasti me xhamin e Ibrit n Mitrovic, t ciln e shkatrruan forcat serbe m 1999. Myftiu tha se ndrtimi i xhamis s Ibrit do jet nj shenj krijimi t mirbesimit ndrmjet komuniteteve fetare e etnike t Mitrovics. Toleranca, mirkuptimi, harmonia e respekti jan parime mbi t cilat duhet ngritur e ardhmja e popullit t Kosovs MYFTIU TRNAVA PRITI AMBASADORIN E HOLANDS BOSH Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava, m 4 maj priti Ambasadorin e Mbretris s Holands n Kosov, Robert Bosh, me t cilin bisedoi pr historikun, zhvillimin, rritn dhe sfidat e

Ambasadori Bosh, nga ana e tij, falnderoi Myftiun pr angazhimin e tij dhe t BIRK-s pr interpretimin tolerant t parimeve fetare, si dhe pr angazhimin e BI-s pr mirkuptimin e forcimin e paqes dhe stabilitetit n Kosov. (R. Shkodra) BEREQETI VAZHDON AKTIVITETIN HUMANITAR N ZONAT RURALE T KOSOVS Shoqata humanitare Bereqeti, e cila vepron n kuadr t Kryesis s BI-s t Kosovs, n kuadr t projektit t saj Ti prkrahim shkollat tona n zonat rurale, kto dit zgjodhi pr vizit fshatin Krvasari t komuns s Malishevs. Kryetari i shoqats, F.Flugaj, i shoqruar nga koordinatori i shoqats pr rajonin e Prishtins Xheladin ef. Fazliu dhe koordinatorin pr rajonin e Malishevs Bujar Bytyi, zhvilluan nj takim vllazror me punonjsit e shkolls28 Nntori t fshatit, e drejtuar nga drejtori i saj z. Abdullah Bytyi, i cili i njohu mysafirt me historikun e shkolls dhe kuadrot q i shrbejn sot atdheut dhe q kan dal nga bankat e ksaj shkolle, si dhe me aktivitetet arsimore e kulturore t ksaj shkolle. Ndrkaq, kryetari i shoqats punonjsit e ksaj shkolle i njohu

Aktivitete 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

53

me historikun e shoqats Bereqeti dhe me aktivitetin q zhvillon kjo shoqat gjithandej n mbar territorin e Kosovs e m gjer, duke br t qart se shoqata Bereqeti me aktivitetet e saj, synon vetm zbutjen e situats s tendosur ekonomike tek qytetart dhe t gjitha ndihmat q ofron, i ofron pa kurrfar prapavije ideologjike, si e kan br zakon nj pjes e konsiderueshme e shoqatave t tjera q funksionojn n Kosov nn ombrelln e humanitetit. Bereqeti mbetet puro human dhe asgj m shum. Gjat ktij takimi ishte i pranishm edhe kryetari i fshatit Gazmend Bytyi, i cili prshndeti mysafirt dhe iniciativn e shoqats Bereqeti pr ndihmn e shkollave t zonave rurale dhe, duke e kuptuar faktin se shoqata Bereqeti funksionon nn ombrelln e Kryesis s BI-s t Kosovs, ai u lut q t merren masa pr ndrtimin e xhamis s fshatit, kur t merret parasysh fakti se xhamia e vjetr e ndrtuar n vitin 1932, sht pak para rrnimit, dhe 95 % e banorve t fshatit jan t prkatsis fetare islame, q kan nevoj pr nj godin t re t xhamis, theksoi ndr t tjera, z. Gazmend Bytyi. M pastaj ekipi i shoqats ndau nga nj veshje t kompletuar -pantallona dhe xhaket t tipit xhinse pr secilin nxns, prafrsisht 230 sish. Dhurata u dha edhe punonjsve t shkolls dhe teknikut mjeksor t ambulancs, gjithsej mbi 20 antar. Dhuratat arrinin vlern 60 deri 80 euro pr nj person, prafrsisht, nj donacion i dhuruar nga firma LTB me pronarin Haxhi Ilmi Thai dhe Compania Vjosa arrin n vlern 15 deri 16 mij euro. N fund pr ekipin e shoqats u shtrua nj drek shqiptare modeste n sofrn bujare t Haxhiut t vetm t fshatit Haxhi Ahmet Bytyit. (F. F. & Xh.F.) MyfTIU TRNAVA pRITI zVENDSMINISTRIN E VAKfEVE T KUVAJTIT DR MUTLAK AL-QARAWI Nj delegacion i lart i Kuvajtit i kryesuar nga zvendsministri pr shtje fetare dhe t vakfit, Dr Mutlak R. Al-Qarawi, po qndron pr vizit n Kosov, ku sot paradite u priten nga myftiu i kosovs mr. naim trnava. Myftiu Trnava, pasi i falnderoi mysafirt nga Kuvajti pr ndihm dhe kontributin q ka dhn Kuvajti n rindrtimin e Kosovs. Myftiu po ashtu i njohu mysafirt edhe me gjendjen e vakfeve n Kosov, prse tha: Bashksia Islame e Kosovs aktivitetin e saj e zhvillon fal vakfeve q i ka trashguar nga t part tan. M tutje myftiu krkoj vazhdimin e ndihms nga ministria e vakfeve t Kuvajtit pr krijimin e vakfeve t reja n Kosov, si dhe ofrimin e prvojs kuvajtiane pr menaxhimin e vakfeve ekzistuese. Mysafirt nga Kuvajti u shprehen t gatshm q t kontribuojn, qoft me prvojn e tyre n

menaxhimin dhe udhheqjen e vakfeve, qoft n financimin e projekteve q kan t bjn me krijimin e vakfeve. Delegacioni nga Kuvajti n Prishtin vizitoi edhe fakultetin e studimeve islame n Prishtin ku u prit nga dekani dr. Qazim Qazimi si dhe Medresen e mesme Alaudin, pas s cils vizituan edhe Drenasin, Skenderajn, Kompleksin memorial n Lagjen e jasharajve n Prekaz si dhe Pejn. LIGJRAT NGA DEPARTAMENTI I GRUAS Durimi dhe Butsia ishte tema q u mbajt m 28 prill organizuar nga Departamenti i Gruas i BIK-s. Ligjruesja Hyrije Mehmeti-Biba (teologe) foli pr vlern dhe rndsin q kan durimi dhe butsia n jetn ton t prditshme. Ska dyshim se arma m e fort e t gjitha problemeve dhe sprovave sht durimi, me an t t cilit arrijm ti prballojm t gjitha sfidat. M mbreslnse qen fragmentet e shkputura nga jeta e Muhamedit a.s. , e shokve t tij si dhe nga dijetart t cilt u ballafaquan me sprovat m t rnda, t cilat arritn ti prballonin me an t durimit dhe t triumfonin. Gjithashtu edhe butsia, q sht nj prej vetive t Allahut, e cila sht begatia m e madhe q iu dha njerzimit, pa dyshim duhet t jet pjes jona, po q fatkeqsisht shum nga ne po e anashkalojm duke mos ia ditur vlern e saj dhe shprblimin pr t. N fund t theksojm se tema ishte mjaft e mirpritur nga t gjitha pjesmarrset, dhe efektive. Po ashtu kjo tem na kujton dobit q kemi n kt bot dhe shprblimin q na pret n Botn tjetr pr ata q jan t durueshm.Vetm ata q jan t durueshm, realizojn shprblim t pakufizuar. (Ez-Zumer,10) (H. Kastrati).

54

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Aktivitete

TRYEZ KUSHTUAR ROLIT T RINIS N SHOQRIN KOSOVARE Organizuar nga Departamenti i t Rinjve i BIKs dhe Parlamenti i Studentve t UP-s, m 12 maj n Prishtin u mbajt tryeza e rrumbullakt Rina dhe roli i saj n shoqrin kosovare, n t ciln prfaqsues t asociacioneve t studentve t UP-s diskutuan pr pozitn dhe sfidat me t cilat prballen t rinjt kosovar. Prfaqsuesit e t rinjve dhe t studentve debatuan pr pozitn q ka rinia n shoqrin ton, pastaj pr sfidat me t cilat prballen n koh transicioni, si dhe prvijuan disa korniza q duhet t plotsoj shoqria n t ardhmen pr ta. fillimisht t pranishmit i prshndeti udhheqsi i Departamentit t t Rinjve t BIK-s, Mr. Fitim Gashi, pas t cilit prshndetn edhe kryetari i Parlamentit Studentor t UP-s, Selim Daku, dhe Kreshnik Cukaj - kryetar i Kuvendit t t Rinjve t Kosovs. N tryez u tha q rinia kosovare ka t gjitha potencialet pr t kontribuar n zhvillimin e Kosovs n t gjitha poret e jets. Pr kt arsye shoqria, e para s gjithash institucionet e vendit, t rinjve duhet tu krijojn hapsirn e nevojshm n t gjitha institucionet e vendit. Po ashtu, nj kujdes i veant iu kushtua edhe sfidave me t cilat prballen t rinjt nga smundjet e shoqris, pr se pjesmarrsit than se duhen krijuar kushte q t rinjt t shkollohen, t edukohen, si dhe t punsohen e t integrohen n kuadr t institucioneve t vendit. N fund t tryezs doln kto prfundime: - Shoqria dhe institucionet e Kosovs ti kushtojn kujdes t veant e meritor shkollimit dhe edukimit t t rinjve q nga sistemi parashkollor e deri tek ai universitar; -Ti kushtohet rndsi sensibilizimit, edukimit dhe njoftimit t t rinjve q t mos bien pre e smundjeve sociale t kohs, si droga, alkooli e prostitucioni;

- Futja e lnds fetar n sistemin e arsimit publik do t jet nj shtyts para pr edukimin e drejt t t rinjve, si dhe nj e drejt themelore e njeriut; - T gjitha asociacionet e t rinjve t bashkrendojn veprimtarin, n mnyr q rinia t jet pjes e institucioneve vendimmarrse n t gjitha nivelet e pushtetit; - Pran qendrave komunale t hapen asamble e t rinjve; - T ket nj koordinim t shoqatave, forumeve e asociacioneve t t rinjve, prmes tryezave, sesioneve e organizimeve t ndryshme n funksion t faktorizimit t rinis; - N mediet elektronike dhe n ato t shkruara t ket m shum shkrime e emisione me karakter edukativ e arsimor kushtuar t rinjve. - Tryeza t tilla t mbahen m shpesh, q rinia ti artikuloj objektivat e saj. BANKA ISLAME PR ZHVILLIM 64 BURSA pR STUDENTT E UNIVERSITETIT T pRISHTINS N selin e Kryesis s BIK-s, Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava, n nj ceremoni rasti m 10 maj ka br shprndarjen e 64 bursave pr studentt e Universitetit t Prishtins (UP), bursa kto q ka ndar Banka Islame pr Zhvillim (BIZh) me seli n Xheda t Arabis Saudite. N kt ceremoni, prve studentve bursist, qen t pranishm edhe zyrtar nga Fakulteti i Mjeksis i UP-s. Fillimisht para t pranishmve Ejup Ramadani dha nj pasqyr t shkurtr t ktij programi q zhvillon BIZh n bashkpunim me BIK-n. Z. Ramadani tha se programi i BIZhs, pr mbshtetje me bursa pr studentt e UP-s zhvillohet tash e 5 vjet n Kosov, - q

Aktivitete 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

55

nga viti 2006, kur nga Kosova morn bursa vetm 9 student, kurse kt vit numri i studentve q marrin burs nga BIZh, ka arritur n 60 student. Duke iu drejtua studentve bursist, Myftiu Trnava tha: Ju jeni me fat, pasi studioni n vendin tuaj, n Kosovn e lir e sovrane. Ndihem i privilegjuar q, n emr t Kryesis s BIK-s, kemi kontribuar n sigurimin e ktyre bursave pr studentt e UPs. BIK edhe n t ardhmen do t angazhohet pr rritjen e numrit t bursistve kosovar. Ai m tutje i porositi studentt q t msojn, sepse msimi dhe studimi jan misioni primar i tyre. Vlera e burss sht 70 dollar amerikan n muaj, dhe kjo u jepet studentve derisa t prfundojn studimet. (R.Shkodra)

Frashrit. N Universitetin Prishtins e ka fituar edhe gradn e doktorit t shkencave filologjike m 23 maj t vitit 2001 me tezn Jeta dhe vepra letrare e Muhamed amit. M 2010 sht zgjedhur dhe ka marr titullin akademik Prof. dr. ( Prof. ordinar) n FSI t Prishtins. M, 26 prill 2011 sht zgjedhur dekan i fakultetit t studimeve islame t Prishtin dhe m 12 maj 2011 sht emruar Dekan nga ana e kryesis s Bik. Ishte profesor n MM Alaud-din q nga viti 1972. Drejtor i MM Alaud-din n Prishtin, kryetar i shoqats Bamirse islame sami Frashri, nnkryetar i Shoqats s Arsimtarve Shqiptar-m von -LASH-i, antar i Kryesis s Shoqats Kosovaro-sanxhakiane, antar i Kryesis s BIK, e shum e shum funksione brenda institucionit t BIK. Deri m sot ka botuar nj numr t konsiderueshm studimesh monografike, tekstesh shkollore e universitare nga fusha e islamit dhe filologjis.

PROF. DR. QAZIM QAZIMI DEKAN I fAKUlTETIT T STUDIMEVE ISlAME Prof. dr. Qazim Qazimi sht i lindur m 11 tetor 1946 n Llovc (Gjilan). Rrjedh nga nj familje fetare dhe arsimdashse. N moshn shtat vjeare ka prfunduar leximin Mushafit (ka br hatme Kuranin) te imami i fshatitMulla Bilalli. Shkolln fillore e nisi n Llovc (katr vjet) dhe e mbaroi n Pogragj me sukses t shklqyeshm. N vitin 1962 regjistrohet n Medresen Gazi Husrevbeg n Sarajev dhe e vazhdoi n Medresen Alaud-din t Prishtins t ciln e kreu me sukses t shklqyeshm. Pas kryerjes s Medreses, n vitin akademik 1967/68, regjistrohet n Fakultetin FilologjikDegn e Orientalistiks n Beograd, ku qndroi vetm nj semestr, ngase kishte fituar nj burs pr t studiuar n Universitetin e Bagdadit(Irak). M 1968 regjistrohet n Fakultetin Filozofik t Universitetit t Bagdadit n Degn e Letrsis dhe t Sheriatit dhe n qershorin e vitit 1972 diplomoi. Gjat qndrimit n Bagdad ka kryer edhe kursin e gjuhs arabe n Fakultetin e Filologjis. Prof. dr. Qazim Qazimi ka mbaruar edhe studimet pasuniversitare n Degn e Letrsis Shqipe t Fakultetit Filologjis. Magjistroi m 25 dhjetor 1995, me temn ndikime orientale n veprn letrare t naim HATME N BRESAN M 16. Prill 2011, n xhamin Mehmed Kuklibeu n Bresan,u organizua nj manifestim me rastin e Duas s Hatmes t 63 nxnsve.Programin e hapi imami Xhevat ef. Fetahi, i cili, pasi prezantoi vijuesit e msimbesimit, foli shkurtimisht pr sukseset dhe t arriturat e nxnsve. Pas prfundimit t programit fjaln e mori prfaqsuesi i Kryesis s BIRK-s, z. Fitim ef. Flugaj. Ai prgzoi imamin e xhamis pr kt pun duke shtjelluar n pika t shkurtra rndsin e Librit t Allahut xh.sh.Allahu xh.sh. Kuranin e ka zbritur pr t msuar dhe studiuar n Emr t Tij, pr kt arsye duhet ti japim rndsi t madhe msimit t Kuranit, si nga fmijt, po ashtu edhe nga t rriturit, sepse sht nj vler e madhe pr ata mysliman q msojn leximin e Kuranit dhe domethnien e tij theksoi ai. N fund prgzoi nxnsit dhe u uroi suksese n t ardhmen. duan e hatmes e bri kryeimami Xhafer ef. Fejziu, ndrsa n fund sekretari Nail ef. Halimi nxnsve q prfunduan hatmen, u dorzoi certifikata e

56

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Aktivitete

dhurata, t cilat i dhuroi shoqata humanitare Bereqeti pr t gjith ata q kishin arritur ta prfundonin leximin e Kuranit. Nxnsit q kryen hatmen:Adile Ibrahimi, Arza Riza, Azra Shyqeriu, Azra Tefiku, Berina Kasami, Besarta Fejziu, Blerta Nuhiu, lirimtare Salihu, Edin Vehbiu, Elife Maliqi, Makfire Kamberi, Mona Ahmeti, Myrtezan Myrtezani, Omer Nuhiu, Ramadan Yzeri, Rami Kasami, Saime Shaqiri, Semina Tosuni, Semra Kasami, Sevdije Veliu, Saim Yzeri, Sylejman Sylejmani, Xhymret Shyqeriu Ylmi Kamberi Zinete Ahmeti, Medine Saiti, Hikmete Yzeiri, Azra Hasani, Anida Jonuzi, Elmira Jonuzi, Sabina Maliqi, Flutura Reshiti, Esra Kasami, Haxhere Nebiu, Alma Ajeti, Amina Rysheni, Agnesa Abdurrahmani, Agnesa Sylejmani, Arlinda Salihu, Arta Qerimi, Elma Ajeti, Elmedina Salihu, Eljesa Sylejmani, Elvira Abdurrahmani, Djellza Rysheni, Fedaije Halimi, Gresa Shaipi, Medine Aliu, Lejla Qerimi, Sara Abdurrahmani, Ensare Abdurrahmani, Nadire Abdurrahmani, Esma Abdullahu, Esma Latifi, Valdete Izeti, Melisa Ramadani, Ajshe Shasivari, Eroll Kasami, Behar Saiti, Sylejman Nuridini, Jeton Shaipi, Rrahim Sylejmani, Erkan Destani. (Xh.Fejziu)

i programeve t tilla pr Dua t Hatmes t shtohet n vendin tone, q njihet pr nj rini t shndosh e plot vlera. Nxnsit q bn hatme:. Aurita Retkoceri (13), Ajshe Behluli (11), Blerta Vitija (13), Elma Behluli (14), Emira Berisha (12), Donjet Shala (13), Njomza Haxha (13), Osmon Shala (12), lirimtare Vitija (11) dhe Rijesa Haxha (11). (K. Dragusha) N VRBIC T KMETOCIT U PRURUA xHAMIA E RE M 17 prill 2011, n nj manifestim solemn, para namazit t dreks, n Vrbic (Gjilan), u prurua solemnisht xhamia e re. N kt manifestim, prve besimtarve t Vrbics e rrethins, qen t pranishm edhe prfaqsuesit e lart nga Kryesia e BI-s t Kosovs, me Kryeimamin Sabri ef. Bajgora n krye, prfaqsuesit e Asambles komunale me kryesuesin e asambles n krye - z. Izmi Zeka, pastaj prfaqsuesit e KBI-s t Gjilanit dhe t ftuar t tjer. Duke iu drejtuar t pranishmve, Kryeimami i Kosovs, Sabri ef. Bajgora s pari uroi e prgzoi banort e Vrbics pr kontributin e tyre pr ndrtimin e xhamis. Kryeimami Bajgora tha se xhamia sht vend i faljes, vend i adhurimit t Zotit, vend i edukimit e fisnikrimit t popullit. Ai m tutje foli pr rolin q ka luajtur xhamia gjat historis, duke theksuar rolin e xhamis n fillim t misionit t Pejgamberit Muhamed a.s.. Se sa i rndsishm sht roli i xhamis n islam, kt m s miri e argumenton fakti se Pejgamberi Muhamed a.s., pas migrimit t detyrueshm nga Meka n Medin, puna e par q bri pas arritjes s tij n medin, qe ndrtimi i xhamis. t pranishmit i prshndeti dhe i falnderoi edhe kryetari i KBI-s t Gjilanit, Ilmi Krasniqi, i cili prgzoi xhematin e Vrbics pr xhamin e re, falnderoi t gjith ata q kan kontribuar pr ndrtimin e xhamis si dhe prshndeti mysafirt e shumt. N emr t organeve komunale, t pranishmit i prshndeti drejtori i kadastrit Gani Neziri. Ndrsa n emr t fshatit, prshndeti z. Musli Matoshi. (R. Shkodra)

10 NxNS BN HATME N BARDHOSH M 23 prill 2011 n xhamin e Bardhoshit u mbajt Duaja e Hatmes, pasi prfunduan me sukses leximin e Kuranit 10 ndjeks t kursit t leximit tek Kadrije E. Dragusha. Hapjen e programit me lexim nga Kurani, e bri Rijesa Haxha. N kt manifestim merrnin pjes edhe t ftuar nga Kryesia e BI-s t Kosovs dhe t KBI-s t Prishtins. T pranishmit, n emr t Kryesis s BIK-s, i prshndeti Fitim Flugaj, kurse nj fjal rasti pr suksesin e nxnsve, mbajti edhe K. Dragusha, e cila u ndal pak tek puna e saj me kta nxns. Gjithashtu nj fjal prshndetse mbajti edhe Adnan Brbatovci, sekretar n KBI t Prishtins. Duaja u lexua nga Xheladin Fazliu, imam n xhamin e Hajvalis, kurse n fund nxnsit u shprblyen me dhurata nga shoqata Bereqeti dhe diploma nga KBI e Prishtins. lusim allahun xh.sh. q numri

Aktivitete 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

57

Albanian Australian Islamic Society Shoqata Islamike Shqiptare e Australis 765 Drummond Street / North Carlton / Melbourne, Victoria 3054 n koordinim m Kryesin e bashksis Islame t Kosovs shpallin

KONKURS
Merhum KALOI N AMSHIM MULLA BEHxHET EF. JASHARI (26.09.1923 24.04.2011) M 24.04.2011 pushoi s rrahuri zemra e hoxhs, alimit t nderuar - mulla Behxhet Jasharit.I lindur m 26.09.1923 n fshatin Vojnovc t komuns s Shtimes, ka shrbuer si imam, mualim, hatib pr afro 50 vjet n fshatrat - Vojnovc, Muzeqin, Trrn, Gjyrkovc etj., ku me prkushtim ka kryer t gjitha obligimet e ritet fetare. Dita e diel, megjithse dielli kishte shtrir rrezet e tij, nuk ngrohte zymtsin e fshatit dhe besimtarve t shumt, ngase kishin humbur prijsin fetar, zrin e bukur q i freskonte shpirtrat e u shrbeu pr m se gjysm shekulli. Mulla Behxhet Jashari msimet e para i mori n Medresen e Prizrenit n vitin1935, tek hafiz Qamili, m pas n vitin 1939 i vijoi n Ferizaj, tek alimi dhe doajeni i madh Hasan ef. Nahi gjer n vitin 1942. Nga viti 1943 msimet i vazhdoi n fshatin e tij t lindjes tek Vesel Xheladin Guta, n Medresen e Vojnovcit. Punn si imam n fshatin e tij e morri me prkushtim t madh dhe kt emanet e kreu deri n pensionimin e tij. Ka marr pjes edhe n luftrat pr lirim, n vitin 1943 n shoqrim t Mulla Veselit, ka marr pjes n luft n fshatrat Zhuj, Trrnoc dhe Veligllav. Personaliteti i tij nuk mund t prshkruhet me fjal: ishte i urt, i sinqert, dhe gjithnj i prkushtuar me devocion t lart. Zri i tij i fuqishm dhe i bukur ishte mbreslns dhe tipar tjetr pr se do t mbahet mend hoxha. Prcjelljen e fundit ia bn familjart, miqt, dashamirt,besimtar t shumt, prfaqsues nga jeta politike dhe fetare. N prcjelljen e tij t fundit kishin ardhur prfaqsues t lart nga BIK, Dr. Fahrush Rexhepi, Ahmed ef. Sadriu, Kryetari i KBI-s t Ferizajt, Fehmi Mehmeti, me bashkpuntort e tij, dhe imam t shumt nga Shtimja e Ferizaj. N emr t Kryesis s BIK-s foli i deleguari i Myftiut Trnava, Dr. Fahrush Rexhepi, i cili foli pr biografin e pasur t hoxhs s nderuar. Ai, n mes t tjerash, tha: Mulla Behxheti ishte imam i respektuar , talebe e doajenit t madh , hoxhs q e njeh tr Kosova , po edhe m gjer, Mulla Vesel Xheladin Guts. Ishte pjesmarrs n Luftn e Dyt Botrore, kontribues i madh jo vetm pr shtjen fetare, po edhe pr ann kombtare, pr t cekur kontributin e pamohueshm pr strehimin e refugjatve n luftn e fundit. Fjaln e tij ef. Rexhepi e prfundoi me lutjen q Allahu ta shprblej me Xhenet. Vlen t prmendet se para pak muajsh bm nj intervist pr revistn ton me Hoxhn e nderuar, i cili na rrfeu pa prtes pr biografin e tij t muar. (Dituria Islame, nr.247).Imami i nderuar u nda nga ne fizikisht, por kshillat , msimet e tij do vazhdojn prjetsisht. E lusim Allahun Fuqiplot ta shprblej me shprblimet e Tij t pakufishme q na ka njoftuar pr robrit e Tij t sinqert dhe shpirti i tij t prehet n paqe e prjetsi afr mshirs s Allahut. Allahumme Amin! (Talebja e tij, Afrim Jusufi)

Pr pranimin e nj Imami n xhamin e Melburnit-Australi Kushtet: 1. Imami duhet t ket arsimim superior islam 2. Duhet te jete njohs i mir i edukats fetare dhe asaj shqiptare n prgjithsi 3. Imami duhet t jet nga mosha 20-30 vje me mundsi qndrimi prej 2 deri n 3 vite n kt detyr. 4. Nevojitet aftsia e t folurit dhe t shkruarit e gjuhs shqipe dhe anglishtes. Prparsi do t ken imamt q kan aftsi komunikimi n anglishte. 5. Imami i xhamis shqiptare ka pr detyr t bashkpunoj ngusht me Kshillin e SISA-s, me antart dhe familjart si dhe mekanizmat tjer qeveriss n Australi, n t gjitha nivelet. - Pas kompletimit t dokumentacionit t kandidatve t interesuar, Kryesia e bIK-ut, do t bj przgjedhjen e 3 kandidatve t mundshm, t cilt i plotsojn m s prafrmi kushtet e krkuara me konkurs, ndrkoh q przgjedhja e fundit do t bhet nga antart e SISA-s, t cilt do t vlersojn rezymet e secilit kandidat ve e ve. - Imami potencial do te ket mundsi t bisedoj me disa nga antaret e Kshillit q do t jen n Kosov gjat pushimeve verore ku edhe do t ken mundsi ta rishikojn kontratn e plot t puns. - Imamit te ardhshm do ti ofrohet kontrata e puns e cila prmban t gjitha specifikat e nevojshme pr punsim dhe vendbanim ne Australi. T gjitha kushtet do t specifikohen para se te merret vendimi pr ardhje n Australi e posarisht pagesa mujore, banimi, dhe dobit e tjera q dalin nga kontrata e puns. - Dokumentacioni dorzohet n Kryesin e bashksis Islame t Kosovs-Zyra e Kryeimamit. Konkursi mbetet i hapur 2 jav nga dita e publikimit n revistn Dituria Islame dhe n web faqen e bashksis islame t Kosovs: www.bislame.net

58

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Kronik

NJ HISTORIK I SHKURTR I PREDIKIMIT T FES ISLAME N BELGJIK Predikimi i fes islame, ibadetet e Zotit dhe zhvillimi i msimbesimit n Bruksel, lidhenfillojn me emrin e tash rahmetli ef.i Ibrahim I. Rexhepit nga Korretica e Preshevs. Efendi Ibrahimi kishte lindur m 15 maj 1922 n Korretic, n nj familje t njohur predikuesish t fes islame ndr shqiptart. Shkolln fillore e kreu vendlindje, nj fshat ky i njohur pr qndres dhe ruajtje t identitetit kombtar, sipas tradits, edhe nga feja islame. Mederesen n fillim e ndoqi n Preshev, n shtpin q Abdullahu i kishte ln dhurat s bijs, t ciln ajo e kishte lshuar pr medrese. Pastaj klasat m t larta i vijoi n Kumanov dhe m von n medresen e madhe t shkupit (gjenerata e tret).M 1954, pr shkaqe t njohura, u detyrue t shprngulej n Turqi, pa arritur ta merrte Diplomn, pr t ciln rrug kisha dhan gjithka-theksonte hoxha n mosh t shtyr kur u intervistua. do gj i kishte hije: hydbja,kabineti, uniforma, qeleshja n krye, mjekra e bardh,por, mbi t gjitha, eleganca dhe kultura q ia kishte lakmi do shqiptar e do hoxh, q do t ket ruajtur n kujtes sado pak ndonj hoxh t njohur, ndonj q i kishte

qndruar besnikrisht ksaj tradite. Mua q kisha intervistuar me qindra njerz n Diaspor, duke filluar nga njerz t rndomt e puntor, e pastaj t shkolluar, parlamentar, senator, ambasador, diplomat, - m bnte kureshtar ta njihja edhe m pr s afrmi, pra jo vetm n xhami, po edhe n kabinet dhe sidomos n banes. Tek ai do gj ishte e rregulluar, sidomos t binte n sy biblioteka e pasur, albumi me fotografi nga t gjitha tubimet islame ku kishte marr pjes dhe ku shihej ose n kryesi t tyre ose n safin e par n mesin e mijra delegatve pjesmarrs.Kjo dshmon pr mbajtjen e lidhjve me organizata t ndryshme islamike si prfaqesues i komunitetit islamik n Belgjik. N kto tubime a simpoziume ose kongrese, ai kishte marr mirnjohjet dhe vlersimet m t larta pr leximin e Kuranit. Kam n dor Diplomn e dats 05.09.1990. Pas gati dhjet vjet qndrimi n Turqi, prsri morra rrugn pr Belgjik, - fillon rrfimin Hoxha i nderuar. - Fillimisht bra nj vizit 10-ditshe, tek do t njohur.N kafe Tirana mblidheshin asokohe tre-katr nga shqiptart m t njohur aty: kolonel Muharrem Bajraktari, Rifat Kolgjini e Shpend Sherifi etj.. Bajraktart n koht e prparshme ishin refugjat n Kumanov. Pra me ta njihesha q nga ato dit t largta!. N Belgjik nuk kishte asnj shenj as vend pr falje t namazit. Kjo gjendje m bri kureshtar. Shqiptart m kishin ofruar nj shtpi,nse vendosja t shprngulesha nga Turqia. Ata, shqiptart e fes islame, pohonin me plot zemr besimin e Zotit! Dhe, duke par nevojn e madhe q t kishin hoxh kjo mrgat, kta pak shqiptar dhe mysliman t tjer, vendosa, sigurisht me urdhrin e Zotit, t rimigroja n Bruksel. Pra, ky ishte nj vendim m i leht se sa kur migrova pr Turqi! Por shpresa e mban gjall njeriun! Dhe, ashtu si m kishin premtuar, u vendosa n at shtepi, e cila u shndrrua menjher edhe n faltore. Por, kur kishte m shum xhemat, faleshim edhe n parkun Zhozofat, parku m i madh n Bruksel. Me t dgjuar pr kt gjendje, vet kryetari (Burgmeister) erdhi dhe m bri nj vizit. Me at rast na premtoi dhe na dha edhe nj lokal pr t pushuar t moshuarit, prve lokalit pr falje n park, edhe pse ende nuk ishte legalizuar feja islame n Belgjik. M 1963 n Bruksel themelohet Qendra Kulturore Islame Duhet t prmend nj rast. Kur filluam t falim namazin e xhumas, t gjith vizitort dhe estrada muzikore pushuan dhe na vshtronin n heshtje derisa po faleshim! Ishte hera e par q dgjohej zri i hoxhs n kt tok t huaj. Pastaj gjat ramazanit, taravit i falnim n shtpinbanesn time- thekson m tutje efendi Ibrahimi, pr t vazhduar: Pra, bajramet i falnim edhe n salln e shkolls Sent Mari. Dorn n zemr, na

Kronik 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

59

prcillte pushteti-policia dhe ne duhej t flisnim ngapak edhe frngjisht. N vin 1999 migrova edhe vet. U aktivizova n mbarvajtjen e shkolls shqipe. meq nuk kishim lokal, shkova n xhami dhe u krkova dy msojtore dhe ata m pranuan, por ndodhi? Do komunist n Bruksel nuk na lejuan sepse gjoja xhamia nuk mund t bhej shkoll!?. Lidhur me vshtirsit, historikun, rrugn institucionale pr legalizim, m duhet t jap nj kronik t shkurtr: M 1963 n Bruksel themelohet Qendra Kulturore Islame, me lejen e Mbretit Budoin n Bruksel. Pas pes vjetsh aktivitetesh t ksaj qendre, pra n 1968 u b njohja e ksaj Qendre nga ana e Qeveris Belge. N 1974 u b njohja zyrtare e fes islame dhe mundesia e shtrirjes,msimit n t gjitha shkollat ku kishte t interesuar,prkatsisht ku kishte nxns mysliman kombsish t ndryshme. M 1974 msimi i fes hyri n planprogramet e shkollave belge, kurse m 1978 hapet Qendra Islame, dhurat nga Mbreti Budein pr Mbretin Fejsal. M 1980 u hap Instituti pr Studime Islame, kurse m 1986 u hap Xhamia n aeroportin e Brukselit, n Zaventem. sot n Belgjik ka 37 xhami. M s shumti ka n Bruksel (28). Besoj se edhe me kt numr t madh ka pse t krenohen Mbretria e Belgjiks dhe mrgimtart mysliman. Sipas pohimeve t Rexhep Thait, Vasfi Fidan, ndr mrgimtart e trefisht m t vjetr, Hoxha vazin e jepte prve shqip edhe n gjuht: turqisht, boshnjakisht e frngjisht dhe, nga ardhja e tij, nuk kishte probleme pr respektimin e riteve islame dhe sidomos pr ritualin e varrosjes.Krijimi i legjislacionit nga ana e Mbretris Belge ofronte kushte q t hulumtohej edhe mundsia e caktimit t nj xhamie. Kshtu n fillim, pasi identifikuam nj shtpi, e cila kishte qen klub kulturor, po ishte e djegur dhe e ln pas dore, po megjithat kishte hapsir t mjaftueshme pr adaptim- shndrrim n xhami. Me iniciativn e Zajm ZhivkutMurati nga Shqipria,dentist,Ef. Ibrahim Jallderin(Rexhepi),Hasan Hoxha,Mazllum Ramizi dhe nj avokate arabe,blem kt klub dhe e adaptuam me kontribute t myslimanve dhe donatorve t tjer. Meqense klubi ishte i djegur, mimi ishte m i lir. Marrveshja e mimit ishte 3 milion e 300 mij franga belg,por pronari i kishte falur 300.000 dhe kontrata ishte br pr tre milion n emr t ktyre bashkatdhetarve mrgimtar: Mulla Ibrahim Rexhepi, Zaim Murati,Ramiz Ipek nga Peja,Hasan Mullaku,hoxh nga Turqia, dhe nj avokate arabe. Adaptimin n stilin tradicional e ka ber Haxhi Muxhaidi Tetova vullnetarishte, pra e rregulloi nj shqiptar ndrtimtar, q e kreu punn n nivel t nj arkitekti me renome.

Ibrahim Rexhepi ishte hoxha i par ktu n Bruksel Xhamia u regjistrua me emrin: Ak Xhami (Xhamia e bardh ) dhe ndodhet n Rue Jozachfat nr.39- 1030-Skarbeg-Bruksel. Imami i ksaj xhamie, mulla Ibrahimi, punonte pa rrog, pa t ardhura nga Xhamia e Madhe, si marrin rrog hoxhallart e tjer. Ai theksoi: Kurr nuk kam marr t ardhura nga kjo xhami, as nuk kam lejuar t mblidhen para pr mua. Pr mirmbajtje ka pasur iniciativa vullnetare dhe gjithashtu nj ark ku njerzit linin t holla sipas mundsive. Gjithashtu, m duhet t theksoj se ktu nuk ka antarsi, si veprojn t tjerat xhamia (50 euro n vit) - vazhdoi ai m tutje. Shrbimi sht falas.Kjo sht madhshtia e rregullave islamike e ksaj xhamie. Meqense objekti nuk kishte vend pr dalje, po vetm pr hyrje, u desh t blinim nj shtepi ngjitur me t, t ciln na e bleu nj shqiptaro-arab, 300 mij euro. N kt pjes siguruam abdes-hann dhe daljen jasht n rast rreziku, sikur parashihet me ligjet belge. Donatori i lartshnuar, q kishte bler kt aneks, nuk dshiron ti prmendim emrin. Ai kt e ka br pr shpirt t vetin! Kjo xhami nuk sht e integruar n Qendrn Islame n Belgjik. Xhamit dhe hoxhallart e integruar kan beneficione dhe rroga t mdha nga Arabia Saudite. Pra, ne veprojm t pavarur edhe sot e ksaj dite dhe funksionojm dhe kjo xhami gjallron me nder, n saje t kontributit vullnetar t komunitetit islam q e frekuentojne. Ak Xhamia sht nj vend unikat, ku falen t gjith myslimant pa dallim prkatsie kombtare dhe ngjyre. N fillim kishte shum shqiptar, po pas hapjes s xhamis n Aveny Rozhe dhe asaj afr komuns s Skaarbergut, sht zvogluar numri i shqiptarve q frekuentojn kt tempull vullnetarsh. mulla hysenin e kishte derguar Mbreti Fejsal si diplomat pr hapjen e Qendrs. Dolm pr ta pritur me Fahri Kalecin nga Prishtina, i cili e kishte njohur edhe nga studimet. Dorn n zemr, kishim oferta nga mulla hyseni, themelues i xhamis s madhe. N emr t Arabis Saudite na kishte ofruar integrim dhe rrog, nse integrohej si xhamit e tjera n kt Qendr.Po ashtu edhe Turqia prpiqet t na e marr kt xhami,por, meqense nuk na ka ndihmuar, nuk e kemi lejuar. Pra, ne veprojm si Shoqat. Shoqata ka kryesin. Kryetar ishte Mulla Ibrahimi, sekretar Mazllum Ramizi. Pra, ef. Ibrahim Rexhepi ishte hoxha i par ktu n Bruksel q filloi t kryente detyrat e fes islame pr t gjitha komunitetet islame. Ai po ashtu ka fillue edhe msimin e dituris islame npr shkolla belge. Sipas disa njoftimeve jozyrtare, ktu 15% t myslimanve jan shqiptar.Shkrimi botohet pasi rahmetli Mulla Ibrahim Rexhepi ka kaluar n Ahiret. E lutim t Madhin Allah q ta mshiroj dhe ta gradoj me Xheneti Firdeus! (Halit Elshani)

60

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Info

ZHVILLIMI I PROGRAMIT NJOHJA ME ISLAMIN N UNIVERSITETIN E HARVARDIT Me kontributin e Shoqats islame t universitetit harvard t Ameriks, n ambientet e ktij universiteti, zhvillohet programi Njohja me Islamin. Gjat ktij programi, i cili do t zgjas nj muaj n universitetin e harvardit, do t zhvillohen aktivitete t ndryshme nga ana e Shoqats Islamike t ktij universiteti, pr t prezantuar dhe njohur Islamin, me qllim t mnjanimit t pasqyrimeve t pavrteta rreth myslimanve. Shfaqja e filmit me tem rreth hixhabit, organizimi i tryezs Udhtimi n Islam, organizimi i nj darke me pjesmarrjen e studentve mysliman t universiteteve t ndryshme si dhe nj mbrmje letrare me poezi islame, - jan prej programeve q do t zhvillohen gjat ktij muaji. Shoqata Islamike e universitetit t harvardit gjat vitit t kaluar, gjithashtu me qllim t prezantimit t imazhit t vrtet t Islamit dhe myslimanve, ka zhvilluar programe t ndryshme n kt universitet, n kuadr t javs T njihemi me Islamin. N MALEJZI PRCAKTOHEN STANDARDET E INDUSTRIS HAllAll Darhim Hashim, drejtor i lart ekzekutiv i Koalicionit

Ndrkombtar pr Unifikimin e Prodhimeve hallall, n lidhje me kt ka deklaruar: Ky koalicion ndrkombtar ka prgatitur nj korniz ligjore t standardeve t industris hallall, pr t ofruar nj korniz unike pr shtetet islamike, n mnyr q t sistemoj nj industri botrore 2 trilion dollarshe, prfshir artikujt ushqimor dhe shrbimet financiare. Ai gjithashtu ka thn: Ky koalicion nuk i ka publikuar ende shtat standarde t tjera, ku prfshihet mbikqyrja mbi t qent n prputhshmri me ligjet e Sheriatit t ushqimeve npr restorante, artikujve zbukurues, testeve laboratorike dhe therjes s kafshve, t cilat jan aprovuar nga ana e Dhoms s Industris dhe Tregtis islamike. industria hallall gjat viteve t fundit sht zhvilluar dhe ka shnuar progres nn ndikimin e investimeve islamike, por duke marr parasysh popullsin e madhe myslimane n mbar botn, ende ka vend q t krijohen m shum raste dhe rrethana pr zhvillimin e mtutjeshm t ksaj industrie. N PORTUGALI ZHVILLOHET SEMINARI TRAJNUES PR IMAMT E xHAMIVE Ky seminar organizohet nga Organizata Islamike e Arsimit, Shkencs dhe Kulturs (ISESCO), n bashkpunim me Ministrin e Vakfeve dhe shtjeve Islamike t Kuvajtit. N kt seminar, i cili zhvillohet me koordinimin e kshillit islamik dhe Organizats Myslimane pr Haxh t Portugalis, do t marrin pjes imam t xhamive, kshilltar fetar si dhe ligjrues t rajoneve t ndryshme t Portugalis. Ky seminar zhvillohet me qllim t ruajtjes dhe mirmbajtjes s qendrave fetare si vendeve t kultit fetar prball shtrembrimeve

t ndryshme, pr ruajtjen e identitetit kulturor t myslimanve jasht Bots Islame si dhe pr ngritjen e kulturs s marrdhnieve n mesin e pakics myslimane n Perndim. Programet e ktij seminari ngrthejn dy an, at teorike dhe at praktike, si jan prezantimi i ligjratave nga pjesmarrsit dhe zhvillimi i klasve t msimit praktik me temn Artet e zotsis komunikuese. Kt seminar do ta kryesoj Abdullah bin Urfe, ekspert pr administrimin e shtjeve kulturore dhe komunikuese t ISSCO-s.

N PARIS ZHVILLOHEN KURSE ARSIMORE PR EKONOMIN ISLAME kurset arsimore pr ekonomin islame me temn Prputhshmria e prodhimeve me standardet e Sheriatit islamik zhvillohen n muajin prill n Paris. Kto kurse arsimore zhvillohen n sallonin Pikaso t hotel Melia-s n qytetin e Parisit. Pjesmarrsit n kto kurse arsimore, t cilat zhvillohen nga Organizata e Financave dhe Ekspertve t Kompanive Financiare Islamike (AAOIFI), do t njihen me standardet e

Info 251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011

61

Sheriatit islam n tregti, n mnyr q n fund t secils faz t arrijn t kuptojn si duhet standardet praktike islame gjat shkmbimeve tregtare. N kto kurse do t shtjellohen parimet praktike dhe zbatuese t Sheriatit islam gjat shkmbimeve financiare. doktor ahmed ased, profesor n pension i Qendrs financiare islamike t Banks Qendrore t Bahrejnit (BIBF) njehersh profesor i ekonomis dhe fikhut e i parimeve islame, sht prgjegjs pr prezantimin e lndve msimore gjat ktyre kurseve arsimore. BELGJIKA ME QENDR T EKSpERTVE T EKONOMIS ISLAME Qendra e Ekspertve t Ekonomis Islame (Isfin) sht themeluar si rrjeti i par botror i ekspertve t ekonomis islame nga ana e 15 instituteve juridike t Belgjiks. Qllimi i themelimit t ksaj qendre sht krijimi i nj rrjeti t ekspertve pr t shkmbyer prvojat m t mira n fushn e ekonomis islame dhe pr shfrytzimin e tyre n tregjet rajonale. Mbledhja e par e ksaj qendre u organizua n muajin prill n Luksemburg dhe n nj t ardhme t afrt do t filloj aktivitetet e saj n degt e ksaj qendre n Lindjen e Mesme me pjesmarrjen e rreth 60 antarve. sipas pohimeve t zyrtarve t ktij projekti, trheqja e qeverive dhe investitorve pr t investuar n vendet aktive n sfern e ekonomis islame, do t jet nj prej aktiviteteve t Qendrs s ekspertve t ekonomis islame.institutet si thierry Aufschrift nga Belgjika; Gide Loyrette nga Franca; Cuatrecasas nga Spanja; Arendt & Medernach nga Luksemburgu; Morais Leitao nga Portugalia dhe gjithashtu Chiomenti nga Italia jan prej antarve t ksaj qendre.

KSHILLI I QYTETIT T HAGS KA REfUzUAR plANIN pR NDAlIMIN E NDRTIMIT T xHAMIVE Kshilli i Qytetit t Hags pas refuzimit t propozimit t Partis pr lirin e holands, me t ciln krkohej ndalimi i ndrtimit t xhamis s re n kt qytet, kt plan e ka konsideruar si diskriminim racor. Ky plan, pasi ishte paraqitur nga Partia ekstremiste e liris s holands, sht kundrshtuar ashpr edhe nga ana e partis dhe sht quajtur si diskriminues. Partia pr lirin e holands, duke paraqitur kt plan, kishte krkuar nga Kshilli i Qytetit t Hags q t ndihmonte besimtart e feve t tjera, prve asaj islame, pr gjetjen e vendeve dhe objekteve t prshtatshme pr kryerjen e ritualeve t tyre fetare. Ing Vijanen, lideri i Partis s Majt t Gjelbr t Holands, n lidhje me kt, ka deklaruar: antart e Partis pr lirin e holands, duke paraqitur kt propozim, prhapin diskriminim n mes feve t ndryshme. Partia lokale demokratike islame dhe Partia e Qytetit t Hags, gjithashtu me an t disa deklaratave, kan dnuar kt veprim t Partis pr lirin e holands. JORDANI ORGANIZON pR T TRETN HER KONFERENCN MREKUllIA SHKENCORE E KURANIT DHE HADITHIT T MUHAMEDIT A.S. Konferenca e tret me titull Mrekullia shkencore e Kuranit dhe hadithit t Muhamedit a.s, sht zhvilluar nn patronazhin e Drejtoris s Arsimit dhe Edukimit t qytetit Arbed t Jordanis. Kasim Al-Khatib, kryetari i Drejtoris s Arsimit dhe Edukimit t qytetit Arbed, ka mbajtur nj fjalim gjat

pjesmarrjes n ceremonin e hapjes s ksaj konference. ai, duke theksuar rndsin e zhvillimit t klasve edukative, prve programit, n koordinim me klast e tjera msimore, me qllim t edukimit t nj gjenerate me potencial t madh krijues, ka shtuar: kur t hidhemi n studimin e mrekullive dhe fryteve shkencore t Kuranit t shenjt, jam i sigurt se kemi filluar t hulumtojm burimin m t lart t dituris dhe shkencs. Nexhah Al-Akur, drejtor i shkolls, thot se konferenca pr mrekullin shkencore t Kuranit dhe hadithit t muhamedit a.s. ka prfshir n vete diskurset dhe hulumtimet q kan prgatitur arsimtart dhe nxnsit e 16 shkollave n kt qytet. Sipas fjalve t tij, secili nga kto hulumtime paraqet nj reflektim t mrekullive ekzistuese n universin ton, dhe krijesn e njeriut, q n njfar mnyre sht theksuar edhe n Kuranin e shenjt, edhe n hadithin e muhamedit a.s.. N fund t konferencs pr mrekullin shkencore t Kuranit t shenjt dhe hadithit t muhamedit a.s., e cila ka zhvilluar punimet edhe me pjesmarrjen e universitetit t jermuks dhe Xhedara-s, si dhe t nj numri shkollash t tjera t mesme, - jan shprblyer t gjith pjesmarrsit dhe kan marr mirnjohje t ndryshme nga ana e t pranishmve. (Mr. R. Suma)

62

251-252 DITURIA ISLAME QERSHOR-KORRIK 2011 Argtuese

63

Transmetohet nga Ibn Abbasi r.a. se Pejgamberi a.s. ka thn:

Rexhebi sht muaji i Allahut, Shabani sht muaji im, dhe Ramazani muaji i Ymetit tim. Rexhebi sht muaji i mbjelljes, Shabani muaji i ujitjes, e Ramazani muaji i korrjes, prandaj donjri do korr vetm at q ka mbjell dhe shprblehet sipas asaj far ka vepruar. Rexhebi sht muaj i braktisjes s mkateve, Shabani muaj i kryerjes s ibadeteve, ndrsa Ramazani muaji i pritjes s shprblimeve nga ana e Allahut xh.sh.. Andaj, kush nuk i braktis mkatet, nuk i kryen obligimet e Allahut xh.sh. dhe nuk i pret shprblimet prej Tij, dije se ai sht prej atyre q e humbin kohn kot.
Dhunnun El-Misri

dituria islame

64

KRYESIA E E LAM bASHKSIS ISS, T KOSOV RUR NxJER KTO DIT KA TYPI NGA SH LIbRIN

T INTERESUARIT LIbRIN MUN TA SIGUROJN D T GJITHA KS N H E bI T KOSOVILLAT S