Phn A: C s l thuyt

I.L thuyt v dy s thi gian

1. Khi nim
Dy s thi gian l dy cc tr s ca ch tiu thng k c xp theo th t thi gian.
Mt dy s thi gian gm 2 thnh phn:
- Thi gian : c th l ngy,thng ,nm.
- Ch tiu v hin tng nghin cu
2. Phn loi :
Cn c vo tnh cht thi gian c th phn dy s thi gian thnh 2 loi
- Dy s thi k l dy s biu hin quy m(khi lng) ca hin tng trong mt
di thi gian nht nh.Dy s thi k phn nh bin ng v mc ca hin tng
nghin cu trong mt thi k di.
- Dy s thi im l dy s biu hin quy m (khi lng) ca hin tng nghin cu
ti nhng thi im nht nh.
Dy s thi im c 2 loi : dy s thi im c khong cch thi gian gia 2 thi
im bng nhau v dy s thi im c khong cch thi gian gi 2 thi im khng
bng nhau.
Khi xy dng mt dy s thi gian phi m bo tnh cht c th so snh c gia
cc mc trong dy s.
II. Cc ch tiu phn tch dy s thi
1.Mc trung bnh theo thi gian (y)
- Ch tiu mc trung bnh theo thi gian phn nh mc tuyt i trong dy s
thi gian.
- i vi dy s thi k : mc trung bnh theo thi gian l trung bnh cng gin
n ca cc mc trong dy s.
y=y1+y2++ynn=yin
Trong
-yi (i=1,2,.....,n) :cc mc trong dy s
-n: s cc mc trong dy s
- i vi dy s thi im c khong cch thi gian bng nhau:
y=y12+y2++yn2n-1
Trong :
-yi (i=1,2,....,n): cc mc ca dy s thi im
-n:s cc mc trong dy s
- i vi dy s thi im c khong cch thi gian gia cc thi im khng bng
nhau:
y=y1t1+y2t2+yntnt1+t2++tn=yititi
-yi (i=1,2,.....,n): cc mc ca dy s
-ti (i=1,2,....,n): khong thi gian tng ng vi mc yi
2. Lng tng gim tuyt i
-Lng tng gim tuyt i l ch tiu phn nh s thay i v mc tuyt i ca
hin tng gia hai thi gian nghin cu.
- Lng tng (gim) tuyt i lin hon (hay tng thi k): l tr s chnh lch gia 2
mc ca mt ch tiu thuc hin tng nghin cu 2 thi gian lin k nhau
i=yi-yi-1 (i=2,n)

-Lng tng (gim) tuyt i nh gc (tnh dn): l hiu s gia mc k nghin

cu v mc ca k no c chn lm gc c nh cho mi ln so snh(thng
chn mc u tin)
i=yi-y1 (i=2,n)
-Lng tng (gim) tuyt i trung bnh: l s trung bnh cng ca cc lng tng
(gim) tuyt i lin hon
=in-1=yn-y1n-1
3. Tc pht trin (ln, %)
L ch tiu biu hin s bin ng ca hin tng xt v mt t l.
- Tc pht trin tng k (lin hon): Biu hin s bin ng v mt t l
ca hin tng nghin cu qua hai thi k lin tip nhau:
ti=yiyi-1.100(%)
- Tc pht trin nh gc: Biu hin s bin ng v mt t l ca hin tng gia
k nghin cu vi k c chn lm gc:
Ti=yiy1.100(%)
* Mi lin h gia tc pht trin tng k v nh gc:
Ti=ti=yny1
TiTi-1=ti
- Tc pht trin trung bnh:
t=n-1ti=n-1yny1
4. Tc tng gim
L ch tiu biu hin s tng ln hay gim xung v mt t l ca hin tng nghin
cu.
- Tc tng gim tng k (lin hon):
ai=yi-yi-1yi-1.100%=ti-1(%)
- Tc tng gim nh gc:
Ai=yi-yi-1y1=Ti-1
- Tc tng gim trung bnh:
a=t-1
5. Gi tr tuyt i ca 1% tng gim
Gi=iai(%)=yi-1100
(i=1,n)
Ch tiu ny biu hin mi quan h gia ch tiu lng tng gim tuyt i v ch tiu
tiu tc tng gim. Ngha l xem xt 1% tng gim ca hin tng s tng ng
vi mt lng gi tr tuyt i tng gim l bao nhiu.

Phn B: Cc phng php biu hin xu hng bin ng ca hin tng v vn

dng
I. Phng php m rng khong cch thi gian
1. iu kin p dng
Phng php ny c p dng khi dy s thi k c khong cch thi gian qu ngn
v c nhiu mc m ta kh thy xu hng pht trin c bn ca hin tng.
2. Ni dung phng php
T dy s thi gian cho c th rt bt s lng cc mc trong dy s bng cch
m rng khong cch thi gian nh bin i mc hang ngy thnh mc hang
thng, t thng thnh qu, t qu thnh nm
3. Vn dng
Ga tr mt hng xut khu ca Vit Nam theo cc qu ca nm 2009 v 2010.
n v: nghn USD
Qu
I
II
III
IV
Nm
2009
14 135 846
13 460 769
13 989 621
15 510 038
2010
14 456 915
18 008 871
19 060 488
20 665 605
Ngun: Tng cc thng k (gso.gov.com)
Vi bng s liu thng k trn ta kh bit c xu hng pht trin ca nm 2010 so
vi 2009. Mun bit c iu ta c th rt bt s lng mc trong dy s bng
cch m rng khong cch thi gian nh sau:
n v: nghn USD
Nm
2009
2010
Gi tr xut khu
57 096 274
72 191 879
Qua bng trn ta c gi tr xut khu ca nm 2010 ln hn nm 2009 mt cch d
dng do s dng phng php rt ngn khong cch.
II. Phng php s trung bnh di ng (s trung bnh trt)
1. iu kin p dng
Phng php ny c vn dng trong trng hp cc mc trong dy s c dao
ng khng ln.
2. Ni dung phng php
Khi nim : S trung bnh di ng l s trung bnh cng ca mt nhm nht nh cc
mc trong dy s, c tnh bng cch loi dn cc mc u, ng thi thm
dn tng mc tip theo sao cho s mc tham gia tnh s trung bnh di ng
khng thay i.
Cng thc tnh : Gi s c dy s thi gian y1, y2, yn-2, yn-1, yn. Nu tnh s trung
bnh di ng ca mt nhm 3 mc , ta s c :
2=
3 =
.
n-2

Tc dng : S trung bnh di ng c tc dng san bng nh hng ca nhng nhn t

ngu nhin ng thi lm gim cc mc trong dy s mi.

3. Vn dng
Ta c bng s liu
Gi tr mt hng xut khu tng thng nm 2010
n v: nghn USD
Thng
Thng 1

yi
y1

Gi tr
5013448

Thng 2

y2

3850885

Thng 3

y3

5592582

Thng 4

y4

5279472

Thng 5

y5

6390601

Thng 6

y6

6338798

Thng 7

y7

6055338

Thng 8

y8

6879308

Thng 9

y9

6125842

Thng 10

y10

6304736

Thng 11

y11

6698420

Thng 12

y12

7663449

Ngun: Tng cc thng k (gso.gov.com)

p dng cng thc tnh s trung bnh di ng, ta c :

2 = = = 4 818 971,7
3 =

= = 4 907 646,3

11

= = = 6 888 535
T , ta thu c bng kt qu sau :
i

Gi tr

4 818 971,7

4 907 646,3

5 754 218,3

6 002 957

6 261 579

6 424 481,3

6 353 496

6 436 628,7

10

6 376 332,7

11

6 888 535

III. Phng php bin ng thi v

1. Khi nim
Bin ng thi v ca hin tng kinh t -x hi l hng nn trong tng thi
gian nht nh, s bin ng ca hin tng c lp i lp li
2. Nguyn nhn gy ra bin ng thi v
nh hng ca iu kin t nhin: thi tit, kh hu,
Tp qun sinh hot ca dn c: l hi, tt, ma,

3. Tc ng v mc ch ca vic nghin cu
Bin ng thi v lm mt s ngnh khi th cng thng, khn trng, khi th
nhn ri, b thu hp li.
V d: khi n ma h cc khch sn, nh ngh gn cc bi bin rt ng khch,
nhng ngy bnh thng li rt vng
Qua nghin cu bin ng thi v c th ra cc ch trng bin php ph
hp, kp thi, hn ch nhng nh hng ca bin ng thi v i vi sn xut
v sinh hot ca x hi

4. Ni dung phng php

xc nh tnh cht v mc ca bin ng thi v, thng k thng da
vo s liu ca nhiu nm (t nht 3 nm)
Trng hp bin ng thi v qua nhng thi gian nht nh ca cc nm tng
i n nh, khng c hin tng tng (gim) r rt th cng thc tnh ch s
thi v l
ITV = . 100%
Trong :
: mc trung bnh ca tng thng hoc tng qu trong cc nm nghin cu
: mc bnh qun chung ca mt thng hoc mt qu trong cc nm nghin
cu
5. Vn dng
S liu v doanh thu ca cng ty c phn Bibica-BBC
n v: t ng
Nm
Qu

2008

2009

2010

131,40

121,33

144,564

II

100,30

117,07

125,197

III

146,14

163,13

218,347

IV

166,58

229,63

304,477

Ngun: http://wap.cophieu68.com
S dng phng php bin ng thi v phn tch s bin ng v doanh thu
cua cng ty.
Ta c bng:

Nm
2008

2009

131,40

121,33

II

100,30

III

146,14

IV
C nm

2010

Ch s thi v
ITV (%)

Qu
144,564

80,74

125,197

69,62

163,13

218,347

107,23

166,58

229,63

304,477

142,40

544,42

631,16

792,585

117,07

Doanh thu bnh qun chung ca mt qu trong c k nghin cu:

== 164,014 (t ng)
Doanh thu trung bnh qu I trong cc nm nghin cu:
== 132,431 (t ng)
ch s thi v :
ITV= . 100% = . 100%= 80,74 %
Doanh thu trung bnh qu II trong cc nm nghin cu:
== 114,189 (t ng)
Ch s thi v:
ITV= . 100% = . 100% = 69,62 %
Doanh thu trung bnh qu III trong cc nm nghin cu:
==175,872 (t ng)
Ch s thi v:
ITV= . 100% = . 100%= 107,23 %
Doanh thu trung bnh qu IV trong cc nm nghin cu:

== 233,562 (t ng)
Ch s thi v:
ITV= . 100% = . 100% = 142,40 %
Nhn xt: Doanh thu ca cng ty c bin ng thi v. C th :
Doanh thu ca cng ty tng nhanh v mnh nht vo qu IV , tng 42,40% so
vi mc bnh qun chung ca mt qu.
Doanh thu qu III tng nh ; tng 7,23% so vi mc bnh qun chung
Doanh thu ca cng ty gim vo qu I v qu II
Doanh thu ca cng ty gim mnh nht vo qu II ; gim 30,38%
Qu I doanh thu ca cng ty gim 19,26% so vi mc bnh qun chung

IV. Phng php hi quy

1. iu kin p dng
Phng php hi quy p dng cho dy s c nhng bin ng ngu nhin ( bin
ng ln ).
Nu hin tng pht trin tng, gim tng i u n thao mt chiu hng
nht nh th c th chn phng trnh ng thng.
Nu hin tng bin ng theo quy lut c bit nh tng, gim theo mt chu
k nht nh hoc ngy cng tng nhanh, ngy cng chm dn th phi chn
phng trnh hm s m, hm s ly tha parabol bc 2.
2. Ni dung phng php
Trn c s dy s thi gian xc nh phng trnh hi qui biu hin xu
hng pht trin ca hin tng theo thi gian.
Bc 1: Xc nh phng trnh hi quy
Dng tng qut: yt= f(t) vi t l bin thi gian

Dng phng trnh ng thng:

yt = a0 + a1t

=>PT hi quy biu din xu hng bin ng ca hin tng theo thi gian.
Trong : yt: Mc l thuyt.
a0,a1,.....an: Cc tham s
t: th t thi gian.
Xc nh a0, a1:
Ta c a0, a1 tha mn h PT:

ngha:
a1: L h s hi quy, phn nh xu hng bi ng ca hin tng theo thi gian.
C th l, khi thi gian thay i th mc ca dy s thay i bnh qun l a1.
Bc 2: iu chnh dy s
3. Vn dng
Xc nh phng trnh hi quy phn nh xu hng bin ng ca bi chi ngn
sch nh nc theo thi gian.
n v: T ng
Nm

S Bi chi

2001

25.885

2002

25.597

2003

29.936

2004

34.703

2005

40.746

2006

48.500

2007

56.500

Ngun: Tng cc thng k (gso.gov.com)

Bc 1: Xc nh phng trnh hi quy
Ta c bng sau:
iu chnh

dy s

Nm

S Bi chi (y)

t2

y.t

2001

25.885

25.885

21503,04

2002

25.597

51.194

26805,22

2003

29.936

89.808

32107,40

2004

34.703

16

138.812

37409,58

2005

40.746

25

203.730

42711,76

2006

48.500

36

291.000

48013,94

2007

56.500

49

395.500

53316,12

Tng

261.867

28 140 1.195.929

261867,06

Phng trnh hi quy phn nh xu hng bin ng ca bi chi ngn sch nh

nc theo thi gian c dng:

yt = a0 + a1t

Cc tham s a0, a1 tha mn h phng trnh:

=> T h trn ta c:a0 = 16.200,86 v a1 = 5.302,18. ( T ng )

Vy PT hi quy l: yt = 16.200,86 + 5.302,18.t

Trong : a1 = 5.302,18. l h s hi quy, phn nh xu hng bin ng ca bi

chi ngn sch theo thi gian t nm 2001 n nm 2007. C th l, qua mi
nm t nm 2001 n 2007 th bi chi ngn sch ca nh nc tng ln bnh
qun l 5.302,18 ( t ng ).
Bc 2: iu chnh dy s: nh bng trn