Professional Documents
Culture Documents
Cn Th, 11/2008
http://www.ebook.edu.vn
V.1.1 C .......................................................................................................................... 20
V.1.2 p mui .............................................................................................................. 21
V.2 ................................................................................................................................... 21
V.3 Giai on ln men - ch bin chp c truyn ............................................................ 21
V.4 Chit rt........................................................................................................................ 23
V.5 Phi trn ....................................................................................................................... 23
VI. Nhng hin tng h hng ca chp ............................................................................. 23
VI.1 Chp chua ................................................................................................................. 23
VI.2 Chp en................................................................................................................... 24
VI.3 Chp thi .................................................................................................................. 25
VI.4 Nc mm thi v cch phng cha .......................................................................... 26
VII. Cc ch tiu phn loi, kim tra chp nc mm.......................................................... 26
VII.1 Phn loi chp ......................................................................................................... 26
Chia lm 3 loi .................................................................................................................... 26
VII.2 Ch tiu nh gi chp chn .................................................................................... 26
VII.2.1 Cm quan............................................................................................................ 26
VII.3 Tiu chun ca nc mm thnh phm..................................................................... 27
VII.4 Bo qun nc mm .................................................................................................. 27
VIII. Gi tr dinh dng ca nc mm ................................................................................. 28
VIII.1 Cc cht m ............................................................................................................ 28
VIII.2 Cc cht bay hi ....................................................................................................... 28
VIII.3 Cc cht khc ........................................................................................................... 28
http://www.ebook.edu.vn
I. Gii thiu
Nc mm l sn phm c ln men t cc loi c, l sn phm truyn thng ca
dn tc Vit Nam. Nc mm gn lin vi i sng hng ngy v l mt bn sc rt ring
ca dn tc Vit Nam.
Kt qu nghin cu v thnh phn ha hc v cng ngh sn xut nc mm c
cc nh khoa hc a ra cc kt lun sau:
1. Nc mm l hn hp acide amin. Cc acide amin ny c to thnh do s thy
phn ca protease. Cc protease ny l do vi sinh vt tng hp nn.
2. Mui c tc dng c ch vi sinh vt gy thi, t l mui thch hp l 20 25%.
3. Tc dng lm ngu v to hng ngoi protease ca vi sinh vt cn c cc enzyme
tiu ha c trong ni tng c.
4. Nhit c tc dng rt ln n hot ng ca cc enzyme trong qu trnh sn xut
nc mm. Nhit thch hp l 36 440C.
5. Trong qu trnh thy phn, acide tng. Ban u ca qu trnh lm nc mm, mi
trng kim yu c tc dng rt tt.
II. Nguyn liu sn xut
II.1 C
Nguyn liu chnh dng sn xut nc mm l cc loi c. Tuy nhin cht lng
nc mm li ph thuc rt nhiu vo tng loi c. Chnh v th, vic chn c sn xut
nc mm l iu m cc nh sn xut quan tm.
Thnh phn ha hc gm: nc, protein, lipid, mui v c, vitamine,... Cc thnh
phn ny khc nhau rt nhiu, thay i ph thuc vo ging, loi, gii tnh, iu kin sinh
sng,... Ngoi ra, cc yu t nh thnh phn thc n, mi trng sng, kch c c v cc c
tnh di truyn cng nh hng n thnh phn ha hc, c bit c nui. Thnh phn ha
hc ca c tng c quan, b phn c s khc nhau.
http://www.ebook.edu.vn
Nc
Protein
Lipid
Mui v c
48 85,1
10,3 24,4
0,1 5,4
0,5 5,6
Trng c
60 70
20 30
1 11
12
Gan c
40 75
8 18
35
0,5 1,5
Da c
60 70
7 15
5 10
13
Ch tiu
Tht c
Nc
Protide
Lipide
C dic
85
13,0
1,1
C chp
79
18,1
1,5
Trm en
77
17,9
3,8
M en
82
14,5
0,6
M trng
86
10,0
1,0
Lng canh
76
15,6
2,3
Nc
Protide
Lipide
Nc s
76.80
21.75
0.85
Mi thng
77.50
19.26
1.80
Trch
75.90
21.76
3.15
Phn hai sc
76.20
20.35
2.20
http://www.ebook.edu.vn
Ln ngn
79.30
19.03
1.21
Cm
75.14
11.25
2.10
Mi
76.60
9.37
14.40
Lp
81.84
10.00
1.40
Chun
76.17
9.75
7.50
http://www.ebook.edu.vn
http://www.ebook.edu.vn
II.1.2.6 Enzyme
Enzyme l protein, chng hot ng xc tc cho cc phn ng ha hc trong ni
tng v trong c tht. Enzyme tham gia vo qu trnh trao i cht t bo, qu trnh tiu
ha thc n v tham gia vo qu trnh t cng. Sau khi cht, enzyme vn cn hot ng, v
th gy nn qu trnh t phn gii ca c lm nh hng n mi v, trng thi cu trc v
hnh dng ca chng. Sn phm ca qu trnh phn gii do enzyme l ngun dinh dng cho
vi sinh vt, lm tng tc n hng.
Trong nguyn liu c nhiu enzyme khc nhau. Cc nhm enzyme chnh nh hng
n cht lng nguyn liu l: enzyme thy phn v enzyme oxi ha kh.
Nhiu loi protease c tch chit t c tht c v c tc dng phn gii lm mm
m c. S mm ha m c gy kh khn trong ch bin. Cc enzyme thy phn protein
quan trng trong nguyn liu gm: Cathepsin, protease kim tnh, collagenase, pepsin
trypsin, chimotripsin.
Cc enzyme thy phn lipid quan trng gm: lipase, phospholipase. Chng thng c
trong cc c quan ni tng v trong c tht. Enzyme thy phn lipid rt quan trng i vi c
ng lnh, cc loi c ny lipid c th b thy phn khi hot ng ca nc thp. Qu
trnh bo qun lnh ng cc acide bo t do c sinh ra t phospholipid v triglycerit, c
nh hng xu n cht lng ca c. Acide bo t do gy ra mi v xu, nh hng n cu
trc v kh nng gi nc ca protein c tht.
Cc enzyme oxy ha bao gm: phenoloxidase, lipoxygenase, peroxidase.
Polyphenoloxidase c bit qua trng trong tm v chng l nguyn nhn gy nn m en
cho nguyn liu sau thu hoch.
II.1.3 Lipid
C s dng cht bo nh ngun nng lng d tr duy tr s sng trong nhng
thng ma ng, khi ngun thc n khan him.
Hm lng lipid dao ng nhiu (0,1 30%). C c phn loi theo hm lng cht
bo nh sau:
+ C gy (<1% cht bo) nh c tuyt, c tuyt sc en, ...
+ C bo va (<10% cht bo) nh c mp, c bn li nga, c nhng.
http://www.ebook.edu.vn
Hm lng cht bo
C tuyt
0,1 0,9
C bn
0,5 9,6
C sao
1,1 3,6
C herring
0,4 30
C thu
1 - 35
http://www.ebook.edu.vn
II.1.4 Glucid
Hm lng glucid trong c tht c rt thp, thng di 0,5% tn ti di dng nng
lng d tr glycogen. Tuy nhin hm lng glycogen cc loi nhuyn th chim khong
3%. C va trng lng glucid d tr rt thp. Sau khi cht, glycogen c tht chuyn
thnh acide lactic, lm gim pH ca c tht, mt kh nng gi nc ca c tht. S bin i
ca pH c tht sau khi cht ca c c ngha cng ngh rt ln.
II.1.5 Cc loi vitamine v khong cht
C l ngun cung cp chnh vitamine nhm B (thiamin, riboflavin v B12), vitamine A
v D c ch yu trong cc loi c bo. Vitamine A v D tch ly ch yu trong gan,
Vitamine nhm B c ch yu trong c tht c.
Vitamine rt nhy cm vi oxy, nh sng, nhit . Ngoi ra, trong qu trnh ch bin
nh hng ln n thnh phn vitamine. V vy cn phi ch trnh tn tht vitamine
trong qu trnh ch bin.
Cht khong ca c phn b ch yu trong m xng, c bit trong xng sng.
Canxi v phospho l 2 nguyn t chim nhiu nht trong xng c. Tht c l ngun giu st,
ng, lu hunh v iod. Ngoi ra cn c niken, coban, ch, asen, km.
Hm lng cht st trong tht c nhiu hn ng vt trn cn, c bin nhiu hn c
nc ngt, c tht c mu sm nhiu hn tht c mu trng.
Sunfua c ph bin trong tht cc loi hi sn, chim khong 1% cht kh ca tht.
Sunfua trong tht c phn ln tn ti dng hp cht hu c sunfua ha tan. Hm lng
sunfua nhiu hay t c nh hng ln n mu sc sn phm.
Hm lng ng trong c t hn so vi ng vt thy sn khng xng sng.
Hm lng iod trong tht c t hn so vi ng vt hi sn khng xng sng. C
bin c hm lng iod cao hn c nc ngt. Hm lng iod ca hi sn ni chung nhiu
hn gp 10 50 ln so vi ng vt trn cn. Tht c c nhiu m th hm lng iod c xu
hng tng ln.
II.1.6 Tnh cht vt l ca ng vt thy sn
II.1.6.1 Hnh dng
http://www.ebook.edu.vn
10
Hnh dng c th v chc nng ca c hon ton thch nghi vi cuc sng bi li t
do trong nc. C c nhiu dng:
+ Hnh thoi: c nc, c thu, c ng.
+ Hnh tn: c c, c kim.
+ Hnh dp: c chim, c ui, c bn.
+ Hnh rn: c khoai, c h, c da.
C th chia thnh 2 dng c bn: c thn trn v c thn dt.
+ C thn trn: c ng, c thu, c nhm. Chng thng hot ng bi li.
+ C thn dt: c ui, c bn thch ng vi i sng y bin v t bi li.
Vi sinh vt c tm thy trn b mt ngoi ca c sng v c va nh bt. Nu c
c t l din tch b mt so vi khi lng ca n (cn gi l din tch b mt ring) cng ln
th cng d b h hng do hot ng ca vi sinh vt trn b mt c. V vy, trc khi x l
v bo qun cn phi ra sch c loi b lp nht b mt c cha vi sinh vt.
II.1.6.2 T trng c
Gn bng t trng ca nc, thay i ty theo b phn trn c th ca c, ph thc
vo thn nhit ca c, c c nhit cng nh th t trng cng nh.
II.1.6.3 im bng
L im nhit lm cho c bt u ng bng, nc trong c th c tn ti
dng dung dch do im bng tun theo n lut Raun. Dung dch cng long ng bng
cng nhanh, im ng bng ca c gn im ng bng ca nc (00C). Thng thng
im bng ca cc loi c t 0,6 2,60C. im bng ca c t l nghch vi pH ca dung
dch trong c th c. p sut thm thu ca thy sn nc ngt thp hn thy sn nc mn,
do im bng thy sn nc ngt cao hn nc mn.
II.1.6.4 H s dn nhit
Ph thuc ch yu vo hm lng m, c c hm lng m cng ln th h s dn
nhit cng nh. Tuy nhin h s dn nhit cn ph thuc vo nhit . Tht c ng kt c
h s dn nhit ln hn c cha ng kt, nhit ng kt cng thp h s dn nhit cng
cao.
http://www.ebook.edu.vn
11
http://www.ebook.edu.vn
12
13
NaCl khi ha tan s cho raion Cl-, Cl- kt hp ci protide mi peptide lm cho cc
men phn hy protide ca vi sinh vt khng cn kh nng ph v protide ly cht dinh
dng sinh sng. Cng c th do ion Cl- c c tnh lm cho vi khun trng c.
Nng mui cng ln th p sut thm thu cng mnh, v vt c th lm rch mng
t bo vi khun, gy cho chng st thng.
Do c mui nn oxy t ha tan trong mi trng p mui. V vy nhm vi sinh vt
hiu khi khng c iu kin pht trin. Gii hn pht trin ca khun ln men nng
mui 15% v ca kha ln mc l 20 30%.
II.2.2.2 nh hng ca cc thnh phn khc trong mui n
Trong mui n, ngoi NaCl cn c cc mui khc nh CaCl2, MgCl2... Cc mui ny
u lm tr ngi tc thm thu ca NaCl vo c th c, v ha tan ca chng ln hn.
Ngoi ra, cn lm cho mu sc, mi v v vng chc ca sn phm km i.
II.2.2.3 Tnh thm thu v khuch tn
Do tnh ht nc ca mui nn p c vi mui, nc trong c thot ra lm tan
mui (gi l qu trnh khuch tn). Song song l qu trnh mui thm vo c (gi l thm
thu). Sau cng nc t c khng thot ra na nhng mui trong dung dch mui c (nc
bi) vn tip tc ngm vo c th c cho n khi bo ha mui. bo ha mui c
thng thp hn nc bi.
C cng ti th tc thp mui cng nhanh v nhiu hn c n.
II.2.3 Cc phng php p mui
II.2.3.1 p mui kh
Dng nguyn ht mui p c. Thng s dng nguyn tc: mui to p c ln,
mui nh p c nh. Do mui ht to tan chm thm t t vo c nhng thm su cho nn
c to c thm mui u. Cn mui ht nh mn tan nhanh, thm nhanh vo c, do c
nh con c thm mui u hn.
II.2.3.2 p mui nc
Mui c pha thnh dung dch p c, vi 3 dng nh sau:
+ Dung dch mui lt: c t 15 190B, ha tan t 180 250 gram.
+ Dung dch mui va: c t 20 - 220B, ha tan t 265 300 gram
http://www.ebook.edu.vn
14
Nc mm ct
dch mm
B sau chit rt
Ln men nhiu ln
Dch nc mm
Phi trn
Nc mm thnh phm
http://www.ebook.edu.vn
15
IV. C s l thuyt
IV.1 Bn cht ca cc qu trnh sn xut nc mm
C
mui
Nc mm
H20, peptidase
COOH
NH2
ES
E: Enzyme
S: c cht (protein)
ES: hp cht trung gian gia enzyme v c cht
P: sn phm
16
17
thi k ca qu trnh thy phn. Loi men ny ng vai tr th yu trong qu trnh sn xut
nc mm.
IV.3 Vi sinh vt trong sn xut nc mm
Ngun gc: c t nguyn liu, dng c, thit b, mi trng (khng kh, nc). Khi vi
sinh vt xm nhp vo chp c cc nh hng sau:
Tham gia vo qu trnh thy phn protein nhng rt yu v b c ch bi nng
mui cao.
Tham gia tch cc vo vic hnh thnh hng v ca nc mm, ch yu l cc vi sinh
vt k kh c kh nng sinh hng.
IV.4 Nhn t nh hng n qu trnh ch bin nc mm
IV.4.1 Nhit
Nhit tng vn tc phn ng tng, n mt nhit no s khng tng na v
c th gim xung do nhit cao lm cho h enzym serin-protease mt hot tnh. Qu trnh
thy phn km.
+ Nhit 30 470C thch hp cho qu trnh ch bin chp.
+ Nhit 700C tr ln hu ht cc h enzym trong c mt hot tnh.
Nng nhit ca chp ln bng cch phi nng, nu hoc s dng tn nng che
phn xng.
IV.4.2 pH
Mi h enzym c pH ti thch khc nhau, v vy phi xem loi enzym no nhiu nht
v ng vai tr ch yu nht trong qu trnh sn xut nc mm to pH thch hp cho
enzym hot ng. Qua thc nghim cho thy:
pH mi trng t nhin t 5.5 6.5 enzym tripsin v pepsin hot ng c, ng
thi pH ny c tc dng c ch mt phn vi khun gy thi. V vy mi trng t nhin
c pH thch hp cho qu trnh sn xut nc mm hn.
IV.4.3 Lng mui
Mui l nguyn liu quan trng cho qu trnh sn xut nc mm, thiu mui nc
mm khng hnh thnh c.
http://www.ebook.edu.vn
18
Yu cu ca mui trong sn xut nc mm phi l loi mui n, cng tinh khit cng
tt, kt tinh ht nh c rn cao, mu trng ng nh (khng vn cc, m t, v ng cht).
+ Nng mui thp c tc dng thc y qu trnh thy phn protein nhanh hn,
chp mau chn.
+ Nng mui qu cao c tc dng c ch lm mt hot tnh ca enzym, qu trnh
thy phn chm li, thi gian thy phn ko di (protein b kt ta bi mui trung tnh bo
ha).
ch bin chp nhanh cn xc nh lng mui cho vo trong chp l bao nhiu
v lng mui ny phi tha mn 2 iu kin:
+ Khng mn qu trnh c ch hot ng ca enzym.
+ Khng nht qu c kh nng c ch s pht trin ca vi khun gy thi.
Thng lng mui cho vo khong 20-25% so vi khi lng c. Nn thc hin
phng php cho mui nhiu ln v cn phi xc nh s ln cho mui, t l mui ca mi
ln v khong cch gia cc ln cho mui khng nh hng n qu trnh sn xut nc
mm.
IV.4.4 Din tch tip xc
Mun phn ng xy ra nhanh phi c s tip xc tt gia enzym v c cht. Cc
enzym trong c tp trung nhiu ni tng, nn tng tc thy phn ngi ta tm cch
tng din tch tip xc gia enzym v tht c. C th dng cc bin php:
- Phng php xay nh c:
+ Xay nh c din tch tip xc s ln nhng protein d b bin tnh do tc dng c
hc.
+ Enzym phn tn nhng phn tn rt rng ra mi trng nc lm cho nng
enzym long ra. Khi chp chn em ko rt s gp hin tng tt l.
- Phng php p dp: C p dp s gi c hnh dng ban u, c tht bn trong b mm
ra, t chc c tht lng lo gip enzym d ngm vo trong tht. C p dp xng c khng
b v vn, khi chp chn ko rt d dng.
- Phng php ct khc: tht c vn cn chc nn enzym kh ngm vo hn phng php
p dp, protein mt ngoi d b bin tnh do tip xc vi dung dch c nng mui cao.
http://www.ebook.edu.vn
19
http://www.ebook.edu.vn
20
http://www.ebook.edu.vn
21
min Nam, ch bin chp theo phng php gi nn th thi gian di nht nhng
ni chung m thi t hn nn m hu t trong nc mm cao hn v tng lng m cng
cao hn so vi phng php nh khuy.
Khi cho mui th thn c ngm mui, nt u v chm xung, khng cn
hin tng trng v ni ln na. Lc , ngi ta ni c ng c. Nh nn cht, nhit
ni c trong c lm cho men hot ng tng ln, trung tm tch t dn kh Nh3, CO2, H2S...
lm cho c trng ln, tht c b x nt nhng xng v da vn cn nguyn. Mui thm thu
vo c nc tit ra gi l nc bi. Khong 1 thng sau th c chm xung hn, nc ni ln
c mu vng, trong v xut hin mi nc mm r rt, lc c ng mt du. Mu
sc ca nc mm chuyn t mu vng nht sang hn mu vng m, nc mm trong.
http://www.ebook.edu.vn
22
http://www.ebook.edu.vn
23
http://www.ebook.edu.vn
24
http://www.ebook.edu.vn
25
26
Loi 2
Nit tng s
20
15
11
Nit amin
8,5
6,5
Nit amoniac
<5
Mui
250 - 265
100
70
VII.4 Bo qun nc mm
Nh mui v hm lng m cao, to p sut thm thu ln c ch hot ng ca vi
sinh vt. Hm lng m cao thi gian bo qun rt di t hng nm n hng chc nm
nhng hng v km i.
Dng c cha phi v sinh sch s.
http://www.ebook.edu.vn
27
http://www.ebook.edu.vn
28
Hnh 1: Nc mm
http://www.ebook.edu.vn
29
Hnh 2: Cc thng
http://www.ebook.edu.vn
30
Hnh 3: Nc mm c chit rt
http://www.ebook.edu.vn
31