3/19/2010

Sinh vt bin i gen

Sinh vt bin i gen v sn phm ca chng

Sinh vt bin i gen (GMOs) l mt trong nhng nhm sn phm chnh ca CNSH hin i, c con ngi to ra nh s dng cc k thut phn t a gen mi vo b gen ca sinh vt nhn. Sn phm ca sinh vt bin i gen l nhng sn phm c to ra ton b hoc mt phn t cc sinh vt bin i gen. Nhm sn phm ph bin nht trong cc sn phm ca sinh vt bin i gen l thc phm bin i gen (GMFs), hay cn gi l thc phm cng ngh sinh hc.

Sinh vt bin i gen v an ton mi trng

ng dng vo mi trng Sng st, nhn bn v lan rng trong mi trng Tng tc vi cc loi hay h thng sinh hc khc

nh hng ln mi trng
nh hng ln cc sinh vt khc Lin quan n cc qu trnh sinh a ho S n nh di truyn v kiu hnh Kh nng chuyn vt liu di truyn Tng mnh s lng

3/19/2010

Cc bc to sinh vt bin i gen

Bc1: Tch chit cc ADN cn thit (v d: gen chng su bnh, gen hm lng vitamin A cao)

Bc 2: to cu trc gen mi mang gen cn chuy, gi l vect ti t hp hay vect chuyn gen
Bc 3: chuyn vect ti t hp t bo vt ch bng k thut bn gen, xung in hoc nh nhn t trung gian. Bc 4: Kim tra hot ng ca gen mi c chuyn trong t bo ch; sau to ra cc GMO Bc 5: Nui, trng th qui m th nghim v theo di v nh gi hiu qu ( li v hi) ca gen c chuyn.

Cc loi gen bin np vo thc vt

Gen khng hi cy trng Gen khng vi rut Gen khng nm, khng vi khun gy bnh Gen khng cn trng Gen khng cht dit c Gen bt th c t bo cht Gen lin quan n tnh chng chu iu kin ngoi cnh ( chu hn, chu mn, chu lnh) Gen tng cht lng sn phm ( protein, vitamin cao)

Cc loi gen bin np vo ng vt

Gen sinh trng nhanh Gen khng virut, vi khun gy bnh Cc gen lin quan n tnh chng chu iu kin bt li Gen tng cht lng sn phm (protein, vitamin) Mt s gen ca ngi vo ng vt thu cc sn phm lm thuc, hoc ni tng phc v cha bnh cho con ngi.

3/19/2010

Cc nhm sinh vt c chuyn gen

Thc vt Cy l-ng thc Cy cng nghip ng vt Vi sinh vt

Cc phng php chuyn gen ch yu

Chuyn gen trc tip Bin np ADN trc tip: thit b siu m, PEG (polyethylene Glyco..) K thut in xung K thut vi tim K thut bn gen Chuyn gen gin tip Chuyn gen nh vi khun (Agrobacterium tumefacien). Chuyn gen nh vi rt

Cc bc to insulun ti t hp

3/19/2010

Phng php to gen bin i vo thc vt

1. 2. 3. 4. 5.

Chn cc mu thc vt Tch dng gen S dng k thut Chuyn gen vo thc vt Trng thc t ngoi t nhin

Bacillus thuringiensis

Delta endotoxin crystal

Tch dng gen

Bt gene

Ti plasmid
Ti genes

ori

GO

STOP

Cng ngh gen

Bt gene

Ti plasmid
Ti genes

ori

Antibiotic resistance

3/19/2010

Isolate plant cells Grow undifferentiated callus

Chuyn gen vo thc vt

Select cells

Transform cells

Redifferentiate callus

Grow transgenic plant

Phn tch kt qu
1: non-GMO food with plant primers 2: non-GMO food with GMO primers 3: Test food with plant primers 4: Test food with GMO primers 5: GMO positive template with plant primers 6: GMO positive template with GMO primers 7: PCR MW Ruler

GMO positive

GMO negative

Qui trnh chn lc gen

x
Ging

thng mi
CNSH
Sn phm

chuyn gen

3/19/2010

To thc vt bin i gen qua sng bn gen

Cc GMO- thc vt chuyn gen

Nhiu loi cy trng bin i gen c gi tr kinh t c trng rng ri nh ng, la mang gen chng su Bt, ging la vn cho go c hm lng beta caroten. Nm 2002 th nghim vacxin n c trong qu c chua gip chng bnh vim ng h hp tr em (do virus RSV), nm 2005 chuyn gen to vacxin vim gan B cy trng S loi cy trng bin i gen c trng ngy cng tng. 1996 c 4 ging, n 2006 c 30 ging cy bin i gen c trng nhiu nc trn th gii. Nm 1996 c 6 nc trng cy bin i gen, 2004 c 17 nc v nm 2006 c 22 quc gia v vng lnh th trng cy bin i gen.

3/19/2010

Cc GMO- ng vt bin i gen

Hin nay, c hn 19 loi c bin i gen c a vo sn xut, trong c hi chim u th. Nhiu ging c chuyn gen c gi tr kinh t cao nh c hi i Ty Dng, cc hi bc, c m vn Nhiu loi c cnh c chuyn gen pht sng Chuyn gen hormon sinh trng to ng vt chuyn gen sinh trng nhanh v cht lng sn phm tt hn. Ln c chuyn gen hormon sinh trng nhanh hn 28%, so vi ln khng chuyn gen sau 9 thng tui. B c chuyn gen hormon sinh trng lm tng sn lng sa khong 18%, cht lng sa tng cao

Cc GMO- vi sinh vt chuyn gen

Nm 1982, Genetech Inc. thnh cng sn xut insulin ngi ti t hp trong vi khun E.coli. Nm 1986 sn phm insulin thng mi u tin(Humulin) do Cng ty Eli Lily v Genetech sn xut c s dng trong cha bnh tiu ng cho con ngi. Nm 1987 tng hp nhn to insulin trong t bo nm men. Chng vi khun bin i gen B. lichenifomis mang gen m ho enzym amylase t vi khun B. stearothermophylus c s dng trong sn xut enzym amylase bn nhit. Chuyn gen m ho enzym acetolactate decarboxylase t vi khun B. brevis vo chng B. subtilis to chng bin i gen c ng dng rng ri trong cng nghip sn xut bia

Li ch ca sinh vt bin i gen

Cung cp ngun lng thc cn thit cho tng lai: tng nng sut v cht lng thc phm, tng kh nng chm sc sc kho con ngi ng dng trong cng nghip: Cn sinh hc, du thc vt, cc si sinh hc t cc sinh vt bin i gen Sn xut ra cc dc phm gip phng chng mt s bnh nh tiu ng, ung th, t qu

To ra cc cht ho hc t gy nhim mi trng v d kim sot: to cht do d phn hu c nh polyhydroxy butyrate (PHB).
Lm thay i li nhun thu c t cc hot ng nng v cng nghip, gim bt s nhim mi trng

3/19/2010

Sinh vt chuyn gen v cc vn gy tranh ci

1. nh hng n sc kho con ngi Mt s kin cho rng sn phm t sinh vt chuyn gen c th gy d ng hoc gim kh nng min dch ca c th, gy hin tng khng khng sinh 2. nh hng n mi trng sinh thi Vic canh tc cc cy trng chuyn gen khng thuc dit c, khng su bnh, c th gy tc ng khng tt n mi trng sinh thi. Phn hoa ca cc cy trng ny c th th phn cho cc loi c di to nn siu c di Cc gen khng khng sinh c th c chuyn cho ti cc sinh vt, vi sinh vt gy hin tng to cc chng khng cht khng sinh

GMO c an ton hay khng?

Hin nay vn an ton GMO i vi con ngi v mi trng sinh thi l vn cn nhiu tranh ci, tu thuc tng quc gia. Cc GMO trc khi c a ra th trng phi c nh gi cht ch cc nh hng ca GMO i vi con ngi v mi trng theo cc quy tc v chun mc quc t. Ch c a ra th trng khi c cc cp c thm quyn nh gi GMO l an ton v c chng nhn. m bo quyn la chn ca ngi tiu dng, cc sn phm GMO cn phi dn nhn (theo quy nh ca mi quc gia).

3/19/2010

Mt s cng ty c sn phm chuyn gen trong nng nghip

Sinh vt bin i gen v an ton sinh hc

3/19/2010

Pht hin s c mt ca sinh vt bin i gen v sn phm ca chng

L mt trong nhng vn khng ch nhn c s quan tm ca cc nh khoa hc, m cn ca cc cng ty, cc nh sn xut, cc nh xut - nhp khu C nhiu phng php c bn c th pht hin s c mt ca cc sinh vt bin i gen cng nh cc thnh t ca chng ngay khi tn ti vi hm lng rt nh i vi cy trng bin i gen ngoi ng rung, nhn chung, c hai phng php c s dng pht hin.
Phng php lin quan n php th protein c th c to ra t vic chuyn gen vo cy trng Phng php da trn s c mt ca trnh t ca DNA c chuyn vo cy.

Phng php khuch i da trn c s nucleotide: bao gm k thut PCR, khuch i da trn trnh t acid nucleic (NASBA), cc k thut RFLP (Restriction Fragment Length Polymorphism), AFLP (Amplified Fragment Length Polymorphism), RAPD (Random Amplified Polymorphic DNA)... Phng php da trn c s protein: bao gm in di SDS mt chiu, hai chiu, phn tch Western-blot, k thut ELISA (Enzyme Linked Immunosorbent Assays). Phng php da trn s pht hin hot tnh ca enzyme: phng php ny khng thch hp vi cc thc phm qua ch bin bi v lc ny enzyme b bin tnh.

10

3/19/2010

Nhc im ca cc phng php: l thi gian th nghim ko di (t 2-3 ngy). Nhm p ng nhng yu cu v thi gian, cc nh khoa hc pht trin cc k thut xc nh nhanh v nhy mt s nhm sinh vt bin i gen c th Cc kt qu ca php th ny cho php xc nh s c mt hay khng c mt ca mt tnh trng nht nh xut hin t s bin i gen. Rt nhiu cng ty sn xut nhng kit th ny

Kit chun on thng mi

Hin nay, khng c mt phng php hay php th no va r, n gin v cho kt qu nhanh khi mun xc nh cy trng hay mu cy trng mang hay khng mang cc tnh trng bin i gen. Trc khi mua mt kit th thng mi hay t sn xut cc cng c xt nghim, chng ta cn bit v cy trng c th v gen chuyn vo cn th kim tra s c mt ca chng.

11

3/19/2010

Li ch v ri ro/ nguy c tim n ca sinh vt bin i gen

Li ch

Sinh vt bin i gen, sn phm ca cng ngh sinh hc hin i, , ang v s c nhiu ng gp tch cc vi hiu qu cao vo cc lnh vc ca thc tin x hi, c bit l trong y hc, nng nghip v qun l mi trng.

Trong y hc
Cc dc phm to ra t sinh vt bin i gen c kh nng tr c nhiu bnh nan y, Insulin ti t hp c kh nng cha bnh i ng Cc hormone tng trng c s dng cha cc bnh ri lon pht trin v lm lnh vt thng C s to vaccine ti t hp gip ngn nga cc bnh vim gan B, bch hu, ho g, un vn, vim mng no, vim ph qun, vim phi...

ng vt bin i gen cn c s dng lm m hnh nghin cu bnh tt ngi v dng th nghim cc loi thuc v phng php iu tr bnh mi.

Trong nng nghip

Cc ging cy trng bin i gen vi nhiu u im thc tin nh: c kh nng khng su bnh, chng chu c cc iu kin kh hu bt li (ngp nc, nng, lnh...) Trong sn xut lng thc, thc phm (thi gian d tr lu hn, hm lng cc cht dinh dng tng cao)

i vi qun l mi trng
Sinh vt bin i gen c s dng nh mt cng c bo v mi trng. S dng chuyn ha cht thi hu c thnh cc sn phm c ch hoc lm sch du trn; hay vic gim bt lng thuc tr su cn phun

12

3/19/2010

TNH HNH NGHIN CU, SN XUT, S DNG V QUN L SINH VT BIN I GEN V SN PHM CA CHNG TRN TH GII
Hin trng v xu hng nghin cu sinh vt bin i gen v sn phm ca chng Ngay t khi phn lp c gen v tch chit c enzyme hn ch ct DNA ti nhng im c hiu vo nhng nm 1970, chuyn gen t sinh vt ny sang sinh vt khc vo nhng nm 1980, ngi ta tin on v mt cuc cch mng trong cng ngh sinh hc.

Hoa K v Canada l 2 quc gia c nn cng ngh sinh hc rt pht trin v t c nhng thnh tu ng k trong nghin cu v sn xut sinh vt bin i gen, c bit l cy trng bin i gen Cc quc gia khc chu nh Trung Quc, n , Indonesia, Thailand, Hn Quc, Philippines... cng ang nhp cuc vi rt nhiu nghin cu trin khai v bc u sn xut thng mi nhng sn phm cng ngh sinh hc c gi tr ny.

Trn i tng thc vt, n nay, rt nhiu loi cy trng quan trng nh c chua, khoai ty, khoai lang, la, ng, bng c nghin cu chuyn gen thnh cng, s dng nhng phng php ph bin xung in, bn gen. Cc nghin cu khng dng vic hon thin cc phng php v thc hin chuyn nhiu gen c gi tr cho nhng i tng cy trng ny, m cn i su tm hiu cc bin php tng cng hiu qu chuyn gen cng nh hiu qu biu hin ca cc gen c gi tr trong cy trng nh:... Hin nay, kh nhiu ging cy trng bin i gen ang c nghin cu v trng quy m nh hoc cha c thng mi ho nh u c kh nng khng li virus gy bnh m vng (ringspot virus); la vng (GoldenRiceTM) sn sinh caroten, dn xut ca tin vitamin A....

Trn i tng ng vt, cc nghin cu tp trung vo vic bin i gen ng vt lm m hnh th nghim thuc hay cc phng php iu tr bnh ca ngi. Gen c xc nh l gy bnh cho ngi c a vo ng vt biu hin thnh bnh (thng s dng chut, kh lm i tng bin i gen).

Cc ng vt bin i gen s c dng kim tra, th nghim tc dng ca thuc hoc phng php iu tr c tc dng nh th no ln qu trnh biu hin ca bnh cng nh tc dng ph v nhng ri ro c th do dng thuc.
Vic nghin cu ng vt bin i gen gp nhiu kh khn hn hn so vi thc vt hay vi sinh vt bin i gen do nhng ro cn v c ch sng ca ng vt hay s sinh sn v sinh trng ca ng vt thng phc tp hn.

13

3/19/2010

Cc nc pht trin chu , Trung Quc, n , Indonesia, Malaysia, Philippines, Thi Lan... ang tp trung trin khai nghin cu to cc sinh vt bin i gen, c bit l cy trng bin i gen c gi tr trn c s cc ging a phng.
Trung Quc ng th hai sau Hoa K v u t cho cng ngh sinh hc nng nghip, a vn nghin cu v pht trin cy trng bin i gen thnh mt trong cc hng khoa hc v cng ngh u tin vi s tham gia ca hn 100 phng th nghim. Cc phng th nghim ca Trung Quc phn lp c hn 120 gen c gi tr s dng bin i gen 50 loi cy trng quan trng ca nc ny.

Tnh hnh qun l sinh vt bin i gen v sn phm ca chng

V mt k thut, cc bin php qun l an ton sinh hc hiu qu thng c a ra da trn kt qu phn loi chnh xc cc nhm ri ro v cc mc an ton sinh hc. Trong , tc nhn sinh hc l yu t xc nh nhm ri ro An ton sinh hc (Biosafety) l nhng bin php nhm gim thiu hoc loi b nhng ri ro tim n ca cc ng dng cng ngh sinh hc c th gy ra cho con ngi, ng vt, thc vt, vi sinh vt, mi trng v a dng sinh hc

An ton sinh hc vi sinh vt bin i gen bao gm: nh gi ri ro, qun l ri ro gim st.

nh gi ri ro nhm xc nh nhng tc ng bt
li c th xy ra. Qun l ri ro bao gm cc bin php qun l nhng tc hi nhn bit mc c th chp nhn c. Mc tiu ca nh gi v qun l ri ro l nhm m bo s an ton nhng khng c tr thnh ro cn i vi nghin cu v pht trin cc sn phm cng ngh sinh hc c gi tr.

14

3/19/2010

Tc nhn sinh hc (Biological Agents): Gm cc sinh vt bao gm virus, vi khun, nm, ng vt v thc vt c kh nng gy bnh cho ngi, ng vt v thc vt khc (gy ra tc hi sinh hc - Biohazard).

i vi sinh vt bin i gen, vic xc nh tc nhn sinh hc cn phi kt hp xem xt ngun gc sinh vt cho mang gen quan tm, ngun gc sinh vt c chuyn gen, cng ngh/ k thut chuyn gen

Nhm ri ro (Risk Groups, RG): L phn loi cc tc nhn sinh hc thnh cc nhm theo mc nguy hi tim n m chng c th gy ra cho sc khe con ngi v mi trng. Mc an ton sinh hc (Biosafety Level, BL): L cc quy nh v iu kin trang thit b phng th nghim, c s th nghim v sn xut, iu kin cch ly cc mc an ton, bin php x l khi c s c do phng thch tc nhn sinh hc v sn phm ca chng BL1-BL4 l cc mc an ton sinh hc chung, ch yu cho cc tc nhn sinh hc nh: vi khun, virus, nm (c bin i gen hoc khng).

BL1: L mc thch hp cho cc cng vic c lin quan ti cc tc nhn sinh hc c m t k v c im, khng gy bnh hoc c tim nng gy hi mc ti thiu i vi con ngi v mi trng. BL2: Tng t mc 1 v thch hp cho cc tc nhn c sinh hc c tim nng gy hi mc trung bnh i vi con ngi v mi trng. BL3: p dng cho tc nhn bn a hoc ngoi lai c th gy bnh v gy hi nng cho ngi do phi nhim qua ng khng kh. BL4: Yu cu i vi cng vic c lin quan n cc tc nhn nguy him, ngoi lai c kh nng ly nhim qua ng khng kh v gy bnh, gy hi lm e do n tnh mng.

15

3/19/2010

Cc tha thun, t chc quc t lin quan n qun l an ton sinh hc

Ngh nh th Cartagena v an ton sinh hc Vn bn ca y ban An ton V sinh Thc phm Quc t Codex Alimentarius Hip c Quc t v Bo v Thc vt (International Plant Protection Convention IPPC) T chc Hp tc v Pht trin Kinh t (Organisation for Economic Co-operation and Development OECD)

Hng dn an ton DNA ti t hp ca OECD ra i nm 1986 l nn tng ca cc quy ch v ATSH.

OECD cn son tho cc ti liu hng dn b sung: (1) Xem xt an ton ca cy lng thc trong cc th nghim quy m ln; (2) nh gi an ton ca thc phm c ngun gc t cng ngh sinh hc hin i; (3) To ging truyn thng: lch s pht trin c s nh gi vai tr ca cng ngh sinh hc hin i. (4) nh gi an ton thc phm.

Hi ngh cc nc OECD

Qun l an ton sinh hc

Chnh sch/ php lut v an ton sinh hc:
Hoa K

V vn s dng sinh vt bin i gen trong phng th nghim, Vin Y hc Quc gia (National Institute of Health - NIH) thuc B Y t xy dng cc hng dn.

Nm 1986, Hoa K a ra quyt nh cho php p dng cc

lut hin hnh lin quan kim sot sinh vt bin i gen (Nap et al., 2003; http://www.aphis.usda.gov/biotech).

16

3/19/2010

Canada Canada, cng ngh sinh hc c nh ngha rt rng bao hm

tt c sinh vt, tng phn v sn phm ca chng c to ra theo phng php c in v theo k thut hin i nh k thut di truyn. Nm 1993, Chnh ph Canada cng b khung qun l cc sn phm cng ngh sinh hc da trn s hi ho gia li ch cc sn phm ny em li v yu cu bo v mi trng v sc kho con ngi T nm 1994, Canada ph chun 43 sn phm thc phm, trong c rt nhiu sn phm sinh vt bin i gen. Cc sn phm mi ny trc khi c qung co hoc bn ra th trng cn phi thng bo cho cc c quan chc nng v nh gi an ton

Lin minh chu u EU

Chnh ph mt s nc chu u rt chm chp trong vic ng v cho php nhp khu cc sn phm sinh vt bin i gen, thm ch khi nhng sn phm ny c chng minh l an ton cho sc khe con ngi, vt nui v mi trng. Chnh sch ca EU v cng ngh sinh hc t lu c xc nh theo Hng dn 90/220/EEC, c hiu lc thng 10/1991. Trn c s nguyn tc phng nga, y ban chu u (EC) s khng ph chun cc sn phm cng ngh sinh hc mi nu cc d liu khoa hc khng y , khng c tnh thuyt phc hoc khng chc chn v nhng ri ro tim tng.

Trung Quc

Rt quan tm n s pht trin bn vng v a dng sinh hc cng nh an ton ca sinh vt bin i gen. Trung Quc to ra sinh vt bin i gen vi nhiu tnh trng mi nh khng cn trng, thuc dit c v tng hm lng dinh dng. Quy ch hng dn qun l an ton k thut di truyn sinh hc nng nghip ca B Nng nghip (nm 1996), Quy ch hng dn qun l an ton thuc l chuyn gen (nm 1998) v Quy ch ph chun sn phm sinh hc mi (nm 1999) l nhng vn bn chnh qun l cc vn lin quan n sinh vt bin i gen Xy dng bn hng dn k thut gii phng sinh vt bin i gen vo mi trng. Ban hnh ba quy tc qun l: Quy tc qun l cc nh gi an ton sinh vt bin i gen nng nghip, Quy tc qun l an ton vic nhp khu sinh vt bin i gen nng nghip v Quy ch qun l vic dn nhn sinh vt bin i gen nng nghip.

17

3/19/2010

nh gi v qun l ri ro

L qu trnh nh gi nhm xem xt cc kh nng trc mt hoc lu di xy ra cc ri ro i vi sc kho con ngi v mi trng sinh thi t nhin khi s dng cc i tng sinh vt bin i gen c th. Mi qu trnh nh gi v xc nh ri ro cn tun theo 5 bc: (1) Xc nh cc nguy c ri ro i vi sc khe con ngi cng nh i vi mi trng; (2) c tnh kh nng xy ra cc nh hng c hi ca cc nguy c (3) nh gi ri ro pht sinh t cc nh hng c hi (4) a ra cc bin php thch hp qun l ri ro (5) c tnh cc nh hng tng th n mi trng, bao gm c cc tc ng c tnh tch cc i vi mi trng v sc khe con ngi

Cc thng s cn xem xt khi nh gi ri ro

Sinh vt nhn:

Cc kin thc, thng tin thu thp c v sinh vt nhn cha bin i gen l c s gim st sinh vt bin i gen, nht l trong qu trnh nh gi an ton thc phm.
V d: i vi ging ng bin i gen MON 810, ngun gc v c tnh ca sinh vt nhn c ch r: Nguyn liu to ging ng bin i gen MON 810 l hai dng ng trng i tr A188 v B73.

Sinh vt b m (sinh vt cho): cn cung cp thng tin v ngun gc t nhin ca sinh vt cho, nht l khi
sinh vt cho hoc cc thnh vin cng loi ca chng l mm bnh hoc gy nh hng ti mi trng cng nh sc kho con ngi v vt nui.

Phng php bin i gen: Thng tin lin quan n

phng php bin i gen s dng s cho bit s lng bn sao, kh nng sp xp ca gen chuyn trong sinh vt bin i gen cng nh hiu qu chuyn gen.

18

3/19/2010

Cc c tnh phn t: Cc c tnh ca sinh vt bin i gen mc phn t l ngun cung cp thng tin v thnh phn v s tip hp ca cc on DNA a vo, s lng cc bn sao DNA cng nh mc biu hin ca protein mi nhng thi im v cc m khc nhau. S n nh, bn vng ca tnh trng mi to c: i vi mi tnh trng mi, cn xc nh bn vng cng nh mc biu hin. Nu tnh trng mi khng to ra do s biu hin ca protein ti t hp th c tnh lin quan cn c xc nh thng qua kim tra trc tip cc phn t DNA hoc gin tip thng qua qu trnh phin m RNA.

Sn phm biu hi n: xc nh c nguy c cn c nhng hiu

bit nht nh v gen chuyn vo thc vt, c tnh, nng sn phm ca gen (protein) v v tr biu hin ca chng. Khi sn phm biu hin l mt protein mi, hoc mt chui polypeptide, chng cn c nhn din, nghin cu chc nng v nu c th th so snh vi cc sn phm truyn thng cng loi.

Thng tin dinh d ng: Trong chn to ging, ging mi cn c

nghin cu v dinh dng hc. Vic a cc nguyn liu di truyn vo ging gc c th gy ra s thay i v nng dinh dng cng nh dn n s biu hin ca mt s cht khng mong i c quan tm khi nh gi an ton thc phm.

c t: nh gi c, tp trung vo nghin cu s biu hin ca

protein mi mc t bo v phn t. Ngoi ra, kh nng gy d ng cng l mt trong nhng tiu ch quan trng nh gi an ton ca sinh vt bin i gen. Trong mi trng hp, cn gim st v a ra cc bin php gii quyt khi ngu nhin xy ra s c.

Cc c tnh ca mi trng nhn ti m tng: Khu vc gii phng

sinh vt bin i gen c gn khu dn c hay gn mi trng sinh thi c bit nh vn quc gia, hoc c cc c im a l c bit hay khng l mt s trong nhng ni dung cn quan tm do chng s nh hng n qu trnh pht tn ca gen.

Qun l ri ro

L cc bin php nhm gim thiu cc ri ro xung mc thp nht hay mc c th chp nhn c. Vn qun l ri ro trong cng ngh sinh hc l vic p dng cc quy trnh v phng php lm gim cc tc ng c hi ca ri ro xung mc c th chp nhn c. Qun l ri ro cn c p dng mt cch h thng trong qu trnh nghin cu - pht trin v nh gi sinh vt bin i gen v cn c quan tm ngay giai on tin hnh thc nghim trc khi to ra sn phm cui cng.

19

3/19/2010

Qun l ri ro quy m phng th nghim v nh knh

To sinh vt bin i gen: Ngay giai on chun b to sinh vt bin i gen, cn xc nh chi tit cc c tnh di truyn phn t ca sinh vt bin i gen.Cc vn bao gm: xc nh trnh t DNA ca gen quan tm m ha cho cc tnh trng mong mun, la chn gen lm ch th, quyt nh s dng cc tn hiu iu khin thch hp biu hin cc gen quan tm thnh protein.

Phng nga s nhim tp: Trong qu trnh a sinh vt bin i gen t phng th nghim sang phng nui cy v nh knh, s pht tn sinh vt bin i gen v vt liu c ngun gc sinh vt bin i gen c hn ch nh cc ro cn vt l hay sinh hc

Phng nga quy m phng th nghim:

Bng cch tun th nghim ngt cc quy trnh th nghim v tiu chun an ton sinh hc, cc cy trng v t bo ti t hp c th c kim sot trong phng th nghim, cc thit b nui cy m v phng nui trng. Cy trng c th c qun l tng i d dng trong iu kin phng th nghim vi lu l c bit v vic thu nht k lng ht loi b hoc s dng cho cc nghin cu tip theo. Vic dn nhn cn thn v chi tit cng hn ch nhm ln. i vi cc vt liu cn loi b th phi tun theo quy trnh loi thi bo m sinh vt bin i gen khng th tn ti v pht trin bn ngoi phng th nghim. Cc phng php thng c s dng l kh trng bng p sut v s dng cc dung dch ty ra c thnh phn thch hp.

Nh knh trong th nghim

20

3/19/2010

Phng nga quy m nh knh:

Cc nh knh c thit k gi cy trng bn trong cch ly vi thc vt, cn trng v ng vt khc bn ngoi.. C th s dng nh knh thng thng nui trng sinh vt bin i gen sau khi tn trang v nng cp h thng knh. p ng cc mc an ton cao hn, h thng nh knh c th c tng cng vi cc thit b iu khin v lc lung khng kh i vo v i ra; h thng iu khin v lm sch ngun nc ra, h thng kh trng ti ch cc vt liu thc vt cn loi b hoc cc thit b khc

Qun l ri ro quy m ng rung

Cch ly vt l:
S dng cc trang thit b chuyn dng. i vi mi nh knh, cc la chn v kiu knh, chiu sng, h thng thng kh v cc c tnh khc u nh hng n mc cch ly sinh vt bin i gen.

Cch ly sinh hc:

(i) Trng cy bin i gen khu vc khng c cc loi hoang di hoc cc loi sinh sn hu tnh tng thch; (ii) Loi b ton b cc loi hoang di hoc cc loi sinh sn hu tnh tng thch t nhin bit c th th phn vi cy bin i gen; (iii) Bao hoc bc gi hoa ngn tip xc vi cn trng th phn hoc ngn cn qu trnh th phn nh gi...

Vi vi sinh vt: Kh c mt phng php cch ly vt l hiu qu cho vi khun, virus v cc vi sinh vt. Do vy, cc phng php cch ly sinh hc:

(i) To khong cch cch ly hp l gia thc vt nhim virus v cc vt ch mn cm khc, c bit trong trng hp nu vi sinh vt c th pht tn qua khng kh hoc tip xc vi l cy; (ii) Trng cy th nghim v vi sinh vt vo thi gian thch hp trong nm khi cc cy trng mn cm khng c trng hoc mc khu vc xung quanh; (iii) Loi tr cc vector l vt mang ca vi sinh vt; (iv) Ci bin di truyn cc vi sinh vt theo hng gim kh nng sng st v sinh sn ca chng

21

3/19/2010

i vi cn trng:

Cc phng php thng c s dng trnh s pht tn ca ng vt chn t v cc ng vt c kch thc nh:

(1) Chn cc chng khng bay, to ra cc chng c chc nng bay b hn ch, hoc cc chng khng sinh sn c; (2) Chn thi gian th nghim ph hp trong nm. Vo thi im nu cc sinh vt c thot ra cng khng th tn ti c; (3) X l m nhm loi kh nng trng v pht trin ca u trng; (4) Trnh s dng cc cn trng c kch thc nh cc th nghim trong lng knh; (5) Hy cc cn trng trong lng knh, cc th nghim th phn nhm loi b kh nng pht tn ht phn nh cn trng ra mi trng.

Cc loi cch ly khc:

i vi cc th nghim trn ng rung, iu kin mi trng c th c tn dng hn ch s sinh sn, sng st, hoc pht tn cc GMO ra ngoi mi trng thc nghim. Cc cht ha hc nh thuc dit c, nm, cn trng, cht ty hoc cc ha cht c khc. Trong kh nhiu trng hp, ngi ta kt hp cch ly vt l v sinh hc nhm gim cc loi thit b vt l cn s dng .

Cc quy trnh qun l ri ro khc

Cc quy trnh qun l ri ro giai on kt thc th nghim: Cc bin php lun c tin hnh giai on cui ca cc th nghim trong phng th nghim, nh knh, ng rung nhm m bo sinh vt bin i gen c loi b hon ton khi khu vc th nghim. Cc bin php yu cu thc hin tu thuc vo chng loi sinh vt, kiu pht tn t nhin ca chng v mi trng tin hnh th nghim. Nh vy, nhng yu cu lm sch trn cn c xc nh trn c s tng trng hp c th. i vi vi sinh vt, cng vic kh trng rt quan trng. Trong khi i tng thc vt, cn thu hoch ht, cy xi t hoc tiu hy cc phn cn li ca thc vt nhm khng ch s pht trin. Ht v cc vt liu thc vt sau thu hoch phi c lu gi, bo qun hay loi b theo ng nhng yu cu cc nh qun l a ra.

22

3/19/2010

Lu gi thng tin v bo co: Thng tin lin quan n sinh vt bin i gen nh cc s liu v qu trnh bin i gen, cc bng chng chng minh cng nh cc kiu hnh quan st phi c ghi chp v lu gi cn thn. Cc thng tin ny cn cho qu trnh chun b v nh gi mi h s ng k v cc th nghim ng rung. Ton b ghi chp v cc bin php qun l ri ro tin hnh ph hp vi cc iu kin hoc cc bin php qun l ri ro a ra bi Hi ng nh gi ATSH cng l ti liu rt gi tr. Hi ng nh gi an ton sinh hc s xc nh nhng thng tin ngi ng k cn ghi chp v thi im trnh bo co.

Dn nhn

Khi sinh vt bin i gen bc t giai on nghin cu sang giai on sn xut v thng mi, dn nhn sn phm bin i gen hnh thnh. Mi thc phm bin i gen d tri qua nh gi an ton trc khi thng mi ha, ngi tiu dng phi c cung cp thng tin v c quyn chn la. Dn nhn khng cn phi c thc hin v cc thc phm bin i gen c cp php th an ton nh cc thc phm thng thng cng loi. Ch yu cu dn nhn khi c s khc bit ln gia thc phm bin i gen vi thc phm thng thng cng loi.

Quan im th nht: p t h thng dn nhn bt buc i vi cc thc phm bin i gen

Quan im th hai: vic dn nhn t nguyn tr khi thc phm bin i gen khc so vi thc phm thng thng cng loi.
Hin nay, mt s quc gia yu cu bt buc dn nhn thc phm bin i gen (Lin minh chu u, Brazil, Nht Bn, Trung Quc), trong khi , mt s quc gia khc li khng yu cu (Hoa K, Canada, Argentina).

23

3/19/2010

QUN L SINH VT BIN I GEN V SN PHM TI VIT NAM

Tnh hnh nghin cu, sn xut v s dng sinh vt bin i gen v sn phm ca chng
Vin Khoa hc v Cng ngh Vit Nam v B NN v PT Nng thn. Vin Khoa hc v Cng ngh Vit Nam, cc nghin cu to sinh vt bin i gen ch yu trn i tng vi sinh vt, thc vt, ng vt v c tin hnh cc phng th nghim ca Vin CNSH v Vin Sinh hc Nhit i. Cc nghin cu thng c tin hnh trn i tng thc vt ti Vin Di truyn Nng nghip v Vin Nghin cu La ng bng sng Cu Long. Mt s Trung tm Cng ngh Sinh hc cc Trng i hc v h thng cc phng th nghim trng im.

Cng ngh sinh hc Vit Nam sm c xc nh l mt trong bn hng cng ngh cn u tin pht trin phc v cng cuc cng nghip ha, hin i ha t nc. Nm 1990 Tp trung nghin cu lai to, ci tin ging vt nui cy trng theo h-ng truyn thng. Th k 21 cng ngh sinh hc Vit Nam chuyn sang hng mi, p dng trit cc thnh tu ca k thut di truyn trong cng tc tuyn chn, lai to ging. Cc gen c gi tr nng nghip c tuyn chn bao gm gen chu hn, lnh la; gen cry, gen m ho protein bt hot ho ribosome (RIP) cy mp ng v gen m ho -amylase ca cy u c ve c hot tnh dit cn trng; gen khng b h khoai lang ca vi khun Bt; gen m ho protein v ca virus gy bnh m vng cy u

24

3/19/2010

Tnh hnh pht trin cy trng bin i gen Vit Nam

ang cn nghin cu trong phng th nghim v th nghim trong qui m nh knh, cha c cc GMO c a vo sn xut i tr. Tuy nhin c cc sn phm GMO trn th trng. Mt s ti, chng trnh KHCN cp nh nc ch nghin cu cy chuyn gen Cc nghin cu chuyn gen khng thuc dit c, khng bnh kh vn, vo ging la DT10, DT13, gen khng bnh bc l vo ging la VL 902; gen khng su t vo ci bp CB26; gen Bt c chuyn vo bp ci, ng to mt s ging cy chng su bnh, nng sut cao.

on Vit nam ti HN thng nh v mi trng Nam phi 2002

Hi tho khu vc v ATSH 2007

To m v qun l ri ro v nh gi ri ro vi sinh vt bin i gen

Tnh hnh qun l sinh vt bin i gen v sn phm ca chng

Ngh quyt s 18/CP ngy 11/3/1994 ca Chnh ph v Chin lc pht trin cng ngh sinh hc Vit Nam n 2010 Chin lc pht trin khoa hc cng ngh Vit Nam n 2010

Ch th s 50-CT/TW ca Ban B th Trung ng ng v vic y mnh pht trin v ng dng cng ngh sinh hc phc v s nghip cng nghip ha, hin i ha t nc

25

3/19/2010

Ngy 19/1/2004, Chnh ph ph chun nc ta l thnh vin chnh thc ca Ngh nh th Cartagena.

Ngy 26/8/2005. Quyt nh 212/2005/QTTg Chnh ph ban hnh quy ch qun l an ton sinh hc i vi cc sinh vt bin i gen, sn phm, hng ho c ngun gc t sinh vt bin i gen

Chin lc Bo v Mi trng quc gia n 2010 v nh hng n 2020, ban hnh ngy 2/12/2003, ra cc mc tiu cn t c n nm 2010 v nm 2020 cng cc nhim v, gii php c bn nhm thc hin cc mc tiu ra. Trong c mc tiu n 2010, 100% sinh vt bin i gen nhp khu vo Vit Nam c kim sot Ngy 19/1/2004, Vit Nam chnh thc gia nhp Ngh nh th Cartagena v An ton sinh hc.

26