6oteo uth the oemo versoo o|

Io||x Prc PDf 6d|tcr

Jo remove ths ootce, vst:
uuu.ceo.com/oolock.htm
Dao ng tt dn vi lc cn c ln khng i
T VN :
Dao ng tt dn l mt trong nhng ni dung kh ca chng dao ng c trong chng trnh vt l
12. SGK vt l 12 Nng cao kho st mt cch s lc dao ng tt dn ca mt vt di tc dng
ca ma st nht. C th tm tt nh sau:
+ Dao ng tt dn l dao ng c bin gim dn theo thi gian.
+ Nguyn nhn: Khi vt dao ng trong mi trng ( khng kh, nc, du) th cc phn t mi
trng tc dng lc cn ln vt ( lc gi l ma st nht). Lc ma st nht lm cho c nng
ca vt dao ng chuyn thnh nhit.
+ Dao ng tt dn cng nhanh nu mi trng cng nht.
Ci kh khi nghin cu v loi dao ng ny l ln ca lc ma st nht ph thuc vo tc ca
vt. Khi vt dao ng cng n gn v tr cn bng th lc ma st nht tc dng vo n cng ln.
vit c phng trnh ca mt vt dao ng tt dn, ta phi lp v gii c phng trnh vi phn
bc hai. Vic ny cn n cc cng c ca ton cao cp v vt ra ngoi phm vi kin thc ton THPT.
Chnh bi vy, khi ni v dao ng tt dn ca mt vt trong mt mi trng, SGK c c bn v nng
cao cp n mt cch ht sc s lc, ch yu l nhm cho HS nm c khi nim dao ng tt
dn l g, do nguyn nhn no gy ra, c ng dng g trong thc t m khng i su vo kho st nh
lng bng cc biu thc. Ti ngh lm nh th l hp l, v vic kho st chi tit loi dao ng ny kh
v cng khng thc s cn thit.
Trong bi vit ny, ti cng ni v dao ng tt dn, nhng trong mt trng hp , n gin hn.
l trng hp
VT DAO NG TT DN DI TC DNG CA MT LC CN
C LN KHNG I.
(V d nh dao ng tt dn di tc dng ca ma st trt)
C nhiu cch tip cn vn . y, ti s dng phng php so snh.
Gi s ta c mt con lc l xo c t trn mt mt sn nm ngang. Ban u, l xo c chiu di t
nhin v vt v tr O. Ta ko vt n A v th ra, vt s dao ng tt dn di tc dng ca lc ma st
trt. Ta lu l ma st trt c ln khng ph thuc vo tc ca vt.
By gi ta hy so snh chuyn ng ca vt vi mt con lc l xo dao ng theo phng thng ng.
O
A
l
0
6oteo uth the oemo versoo o|
Io||x Prc PDf 6d|tcr
Jo remove ths ootce, vst:
uuu.ceo.com/oolock.htm
Dao ng tt dn vi lc cn c ln khng i
So snh hnh 1 v hnh a.
hnh a: Vt chuyn ng t A theo phng thng ng i ln B.
Trng lc P:
+ C ln khng i v ngc hng vi chuyn ng.
+ Khng lm nh hng n chu k dao ng ca con lc.
+ Lm cho v tr cn bng ca con lc c ko xung mt on l
0
= mg/k.
hnh 1: Lc cn F cng c ln khng i v ngc hng chuyn ng. Vy n cng c vai tr
nh trng lc P hnh a. Vy tc dng ca lc cn F
C
hnh 1 l:
+ Khng lm nh hng n chu k ring ca con lc.
+ Lm cho v tr cn bng ca dao ng chuyn t O n v tr mi l O
1
( vi OO
1
= F
C
/k)
Vy, trong na chu k u, vt nhn O
1
l v tr cn bng tm thi v dao ng iu ha t A n B.
Tng t, so snh hnh 2 v hnh b ta s thy
Trong na chu k tip theo, vt nhn O
2
lm v tr cn bng tm thi v dao ng iu ha t B n C.
F
C
P
l
0
B O O
1
A
B
O
O
1


A
F
C
B O
2
O C
C

O
O
2
B
Hnh 1
Hnh 2
Hnh b
Hnh a
Chiu chuyn ng
Chiu
chuyn
ng
6oteo uth the oemo versoo o|
Io||x Prc PDf 6d|tcr
Jo remove ths ootce, vst:
uuu.ceo.com/oolock.htm
Vy ta c th hnh dung, mt chu k dao ng tt dn gm hai na chu k nh hnh v sau:
hnh v ny, ta lu nhng iu sau:
+ Thi gian mi na chu k bng nhau v bng chu k dao ng ring ca con lc.
+ O
1
v O
2
i xng nhau qua O v cch nhau on O
1
O
2
= 2F
C
/k
+ D thy: OA OB = O
1
O
2
= 2Fc/k. Ngha l: Sau mi na chu k, v tr bin li nhch gn li O
mt on bng 2Fc/k.
By gi, ta vn dng nhng iu rt ra trn gii mt s bi tp:
Bi 1(H 2010). Mt con lc l xo gm vt nh khi lng 0,02 kg v l xo c cng 1 N/m. Vt
nh c t trn gi c nh nm ngang dc theo trc l xo. H s ma st trt gia gi v vt nh
l 0,1. Ban u gi vt v tr l xo b nn 10 cm ri bung nh con lc dao ng tt dn. Ly g = 10
m/s
2
. Tc ln nht vt nh t c trong qu trnh dao ng l
A. 40 3 cm/s. B. 20 6 cm/s. C. 10 30 cm/s. D. 40 2 cm/s.
Gii:
Ta c : AO = 10cm.
OO
1
= F
ms
/k = .m.g/k = 0,02m = 2cm. Suy ra: O
1
A = 8cm.
=
k 1
5 2
m 0, 02
rad/s.
Tc ca vt ln nht trong na chu k u tin khi n qua v tr cn bng.
V
max
= O
1
A. = 8.5 2 = 40 2 cm/s. Chn D.
Bi 2: Mt con lc l xo gm mt vt c khi lng 100g gn vo l xo c cng 0,01N/cm dao
ng tt dn chm t thi im t = 0 vi bin ban u l 10cm. Trong qu trnh dao ng, lc cn tc
dng vo vt c ln khng i 10
-3
N. Tnh tc ln nht ca vt sau thi im t = 21,4s. Ly
2
= 10.
A. 58 mm/s B. 59 mm/s. C. 56 mm/s D. 57 mm/s
Gii:
Ta tnh c: =
k 1

m 0,1
rad/s.
T = 2s. Vy mi na chu k l 1s.
Sau mi na chu k, v tr bin tin li gn O mt on bng
3
3 c
2F 2.10
2.10 m 2mm
k 1

Sau 21s ( tc l sau 21 na chu k) v tr bin tin li gn O on 21.2 = 42mm.
Ban u vt cch O 100mm. Sau 21s, vt cch O 100 42 = 58mm.
thi im t = 21s, vt bt u t bin cch O 58mm i v v tr cn bng. Sau 0,5s (mt phn t chu
k) n s t c tc cc i ti v tr O
1
( pha trc v cch O mt on 1mm.).
Tc cc i m vt t c l:
V
max
= AO
1
. = 57. (mm/s) Chn D.
Nhn xt: Kt qu s nu phi tnh tc cc i sau thi im t = 21,6s.
O
2
O
O O
1
B C A
6oteo uth the oemo versoo o|
Io||x Prc PDf 6d|tcr
Jo remove ths ootce, vst:
uuu.ceo.com/oolock.htm
Bi 3. Mt con lc l xo t nm ngang gm mt vt c khi lng m = 100g gn vo 1 l xo c
cng k = 10N/m. H s ma st trt gia vt v sn l 0,1. Ban u a vt n v tr l xo b nn mt
on v th ra. Khi vt i qua im E, tc ca vt t cc i ln th nht v bng 60cm/s. Hi vt s
i qua im E my ln na v hy tnh tc ca vt mi khi n i qua E.
Gii:
Ta tnh c: = 10rad/s O
1
O = O
2
O = F
ms
/k = 0,01m = 1cm.
Sau mi na chu k th v tr bin tin li gn O on bng O
1
O
2
= 2cm.
Ln u tin vt t vn tc cc i ti E ( trng vi O1, l v tr cn bng tm thi ca lt i)
Ta c : v
max1
= . AO
1
. Suy ra AO
1
= 60/10 = 6cm.
Khi i t tri sang phi, vt ly O
1
lm tm dao ng, khi i t phi sang tri, vt ly O
2
lm tm dao
ng. Vy ta v c qu trnh dao ng ca vt nh hnh trn.
Da vo hnh v, ta suy ra sau thi im u tin t tc cc i ti E, cn c hai thi im na
vt i qua E.
Thi im th hai, vt qua E khi n i t B n C. Tc ca vt khi l tc ca vt dao ng
iu ha vi bin 4cm khi c li 2cm.
2 2 2 2
v A x 10 4 2 20 3 cm/s.
Thi im th ba vt i qua E khi n i t C n O
2
. Tc ca vt khi l tc cc i ca mt
vt dao ng iu ha vi bin 2cm.
V
3
= . CE = 10.2 = 20 cm/s.
Lu : Khi ti O
2
th vt dng li , v ti y lc n hi ca l xo l 0,1N khng thng c
lc ma st ngh cc i ( ln hn 0,1N) lm cho vt chuyn ng t trng thi ngh. (Mt sai lm m
mi ngi hay mc phi l cho rng: Khi dng li th vt O, l xo c chiu di t nhin)
n y, bn c bit v sao mnh c kt qu l 24,5cm cha?
Bi 4. Mt con lc l xo dao ng trn mt phng nm ngang. Ban u, ko vt n v tr l xo b dn
9,5cm v th ra th sau khi i c qung ng 8,5cm, vt t c tc cc i l 85cm/s. B qua lc
cn ca khng kh tc dng vo vt.
a. Hy tnh qung ng vt chuyn ng t lc bt u dao ng n lc dng li.
b. Tnh thi gian chuyn ng ca vt.
Gii.
a. Na chu k u, vt ly O
1
l v tr cn bng tm thi. Theo bi th O
1
cch O mt on 1cm. Do
O
1
O
2
= 2cm. Qu trnh dao ng ca vt c th hin nh trn hnh v. Lu rng, trong na chu k
cui cng, vt bt u i t E, ly O
1
l tm dao ng tm thi, chuyn ng ti F th dng li ( v ti
y, lc n hi c ln bng ma st trt, khng thng c ma st ngh cc i ko vt chuyn
ng t trng thi ngh)
T hnh v, ta tnh c qung ng chuyn ng ca vt cho ti khi dng li l:
S = 2(8,5 + 4,5 + 0,5 + 6,5 + 2,5) = 45cm.
A C E O B
O
2
O
1
6

6

4

4

2

2

6oteo uth the oemo versoo o|
Io||x Prc PDf 6d|tcr
Jo remove ths ootce, vst:
uuu.ceo.com/oolock.htm
b. Thi gian chuyn ng ca vt gm c 5 na chu k ( 3 lt i v 2 lt v).
Vy t = 5T/2 = 2,5T
Chu k T c tnh theo tc cc i ln th nht ti O1.

1
max1 1 1
max1
2.AO 2 2.8, 5
v AO . AO . T 0, 2 s
T v 85

Thay vo trn ta suy ra thi gian chuyn ng ca vt l:
t = 2,5.0,2 = 0,5 (s)
Nhn xt: Trong mi trng hp, cui cng vt s dng li mt v tr bin ( v khi n c vn
tc bng khng v lc n hi ca l xo khng ko n i na). Nu ban u vt i t mt v tr bin
th thi gian dao ng ca vt s lun l mt s nguyn ca na chu k.
KT LUN:

+ y l mt vn khng phi d ni hc sinh hiu c. Nu c thi gian, v nu cm thy
hc sinh c th nm bt c th cc thy c hy nghin cu v ging cho cc em. Nu khng, c th ch
cn ni nh sch gio khoa l .
+ Ti c mt s ti liu ca cc tc gi vit v dao ng tt dn, trong tc gi c xy dng
cc cng thc nhm gip cc em HS vn dng gii nhanh bi tp trc nghim, l mt tng hay.
Nhng ti thy cn phi xem li mt s cng thc. C phi n ng trong mi trng hp khng? Chng
ta cn phi ngh li mt cch nghim tc.
Cc thy c hy suy ngh xem, nhng cng thc trang sau s p dng c trong trng hp no?
Khi no th n sai?
Cm n nhng ai quan tm n vn ny v gp cho ti!
A C E F D B
O
1

O
2
O
O
0,5
4,.5
8,.5
4,.5
6,.5
6,.5
2,.5
2,.5
0,5
6oteo uth the oemo versoo o|
Io||x Prc PDf 6d|tcr
Jo remove ths ootce, vst:
uuu.ceo.com/oolock.htm
6oteo uth the oemo versoo o|
Io||x Prc PDf 6d|tcr
Jo remove ths ootce, vst:
uuu.ceo.com/oolock.htm