CHÖÔNG III

CÔ HOÏC ÑAÁT VAØ NEÀN MOÙNG

1. Tính chaát vaät lyù cuûa ñaát

2. Tính chaát cô hoïc cuûa ñaát
3. Phaân boá öùng suaát trong ñaát
4. Bieán daïng cuûa ñaát neàn .
5. Söùc chòu taûi cuûa neàn ñaát
I. TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ CUÛA ÑAÁT

1. Môû ñaàu.
2. Söï hình thaønh cuûa ñaát .
3. CaÙc pha hôïp thaønh ñaát.
4. CaÙc chæ tieâu vaät lí vaø traïng
thaùi .
5. Phaân loaïi ñaát.
1.Môû ñaàu
Ñònh nghóa Ñaát

1. Ñịnh nghóa ñaát : Taát caû caùc

loaïi ñaát ñaù rôøi raïc
2. Söï phaùt trieån cuûa moân hoïc
:
-Coulomb (1773) :aùp löïc ñaát
-Boussinesq (1885):ÖÙng suaát
-Terzaghi (1925) :Lyù thuyeát coá
keát
Muïc ñích cuûa vieäc hoïc cô hoïc
ñaát
 Phaân tích soá lieäu baùo caùo ñòa
chaát
 Söû duïng soá lieäu cho vieäc
thieát keá neàn vaø moùng coâng
trình
II. Söï hình thaønh cuûa
ñaát
 Do söï phaù hoaïi laøm thay ñoåi thaønh
phaàn ñaù goác dưới taùc duïng cuûa hoùa
hoïc vaø vaät lí.
 Ñaù goác ( Ñaù cöùng ) :
 Ñaù macma : Granit,basalt ,andesite,
porphire,dolerite… taïo töø vaät lieäu noùng chaûy
loûng trong loøng hay ngay taïi voû quaû ñaát.
 Ñaù traàm tích : Ñaù voâi (limestone) , ñaù caùt keát
(sandstone),ñaù seùt (claystone), ñaù buøn
(mudstone)… do vaät lieäu laêng ñoïng trong lôùp
thuûy quyeån ( döôùi taùc ñoâng cuûa nhieät vaø
aùp löïc )
 Ñaù bieán chaát : Ñaù hoa (marble),ñaù thaïch anh
(quartzite),ñaù phieán (slate),dieäp thaïch (Schist)..
Caùc loaïi phong hoùa
 Phong hoùa hoaù hoïc : do caùc
chaát HH coù trong thieân nhieân
laøm vôû vuïn .
 Phong hoùa vaät lyù :Do nhieät
ñoä , cô hoïc (gioù) laøm vôû vuïn .
 Phong hoùa sinh hoïc :do taùc
duïng cuûa caùc loaøi vi sinh .
 Caùc saûn phaåm phong
hoùa
 BaÛng 1-1
Khoùang trong ñaù Caùc khoaùng trong Loaïi ñaát hình
vuïn ñaù thaønh
Thaïch anh (quartz) Thaïch anh Caùt

Moscovite Moscovite Caùt mica

Orthoclase feldspar Illiite hoaëc Kaolinite Seùt saùng

maøu
Biotite mica Clorite hoaëc Seùt saãm maøu
vermiculite
Plagioclase felspar monmorilonite Seùt tröông nôû
4.Caùc pha hôïp thaønh
ñaát
1. Pha raén :Goàm caùc haït ñaát
a. Thaønh phaàn khoaùng : nguyeân
sinh (mica, thaïch anh ..),thöù
sinh(seùt ,mica ,muoái,…)
b. Thaønh phaàn haït :(Thaønh
phaàn caáp phoái)
PHAÂN LOAÏI HAÏT ÑAÁT

1. Thaønh phaàn haït :

* Nhoùm haït thoâ :ñaù hoäc , cuoäi , soûi
,caùt .
* Nhoùm haït mòn : boät ,seùt , keo .
4. Ñaëc tính nhoùm haït :
Haït thoâ :rôøi raïc ôû traïng thaùi khoâ
hoaëc baûo hoøa.
Haït mòn : coù tính deoû khi chöùa moät
löôïng nöôùc nhaát ñònh
Pha raén :Baûng phaân loaïi ñaát

BaÛng kích thöôùc nhoùm haït (mm)

Ñaù Cuoäi Soûi Caùt Boät Seùt Keo

taûng

Atterber >200 200- 20-2 2-0.2 0,2— 0,02— <0.00

g 20 0,02 0,002 2
ASTM >300 300-- 75-- 2— 0.075 0.005- <0.00
75 2 0.075 - 0.001 1
0.005
AASHTO > 75 75-- 2— 0.075 0.005- <0.00
2 0.075 - 0.001 1
0.005
QP45-78 >200 200- 10-2 2-0.05 0.05-
10 0.005
Pha raén :Hình daïng haït ñaát
Hình daïng haït ñaát aûnh höôûng ñeán tính
chaát cuûa ñaát .
Hình daïng haït lôùn : Troøn nhaún hoaëc goùc
caïnh.
Hình daïng haït nhoû : hình phieán hoaëc hình
kim moûng
Haït coù kích thöôùc caøng nhoû coù tæ dieän
tích caøng lôùn neân coù nhieàu tính chaát
ñoäc ñaùo nhö tính tröông nôû , tính dính …
2.Pha loûng cuûa ñaát
 Nöôùc trong ñaát goàm :
 Nöôùc trong khoùang vaät : Nöôùc trong maïng tinh theå
cuûa ñaát toàn taïi daïng phaân töû H2O hoaëc ion H+,OH-
 Nöôùc keát hôïp maët ngoaøi ( nöôùc lieân keát )
 Nöôùc töï do

Nöôùc huùt
baùm
Nöôùc lieân keát
Haït maïnh
Nöôùc lieân keát
ñaát yeáu
Nöôùc töï do
3.Pha khí cuûa ñaát
 Toàn taïi trong caùc loå roãng cuûa
ñaát
 Bao goàm :
 Khí töï do : khí kín , khí hôû
 Khí hoøa tan trong nöôùc
VI.CaÙc chæ tieâu vaät lyù
 Sô ñoà hoaù thaønh phaàn ñaát :

Qk Vk
Vr
Qn Vn
Q
V

Vh
Qh
VI.CaÙc chæ tieâu vaät lyù
1.Troïng löôïng ñôn vò
 1.Troïng löôïng ñôn vò : γ=Q/V
[T/m3]
 2.Troïng löôïng rieâng öôùt : γw = (Qh+
Qn)/ V
 3.Troïng löôïng rieâng no nöôùc : γnn = (Qh+
Q’n)/ V
Q’n : TL nöôùc toaøn boä loå roãng
 4.Troïng löôïng rieâng ñaåy noåi : γñn = (Qh-Vh.
γ n)/ V
 5.Troïng löôïng rieâng khoâ : γ k = Qh / V

VI.CaÙc chæ tieâu vaät lyù

2.Ñoä aåm cuûa ñaát : ω =

Qn*100/Qh [%]
3.Ñoä baûo hoøa : G = Vn/ Vr = 0-1
4.Ñoä roång : n% = Vr*100 / V
5.Heä soá roãng : ε = Vr / Vh
εω
 Caùc coâng thöùc tính
ñoåi :

Qk Vk
∆ωγn Vr=ε
Qn Vn
V

Vh =1
∆γ n Qh
Chæ tieâu traïng thaùi cuûa
ñaát dính
 1. Ñoä ñaëc cuûa ñaát dính :
V

deûo nhaû
o
RaénNöûa raén
ωc ωd ωn ω(Ñoä aåm)
 ωc: giôùi haïn co :ñoä aåm öùng vôùi traïng thaùi raén
vaø nöûa raén.
 ωd: giôùi haïn deûo: ñoä aåm öùng vôùi traïng thaùi
nöûa raén vaø traïng thaùi deûo.
 ωn: giôùi haïn nhaûo: ñoä aåm öùng vôùi traïng thaùi
deûo vaø traïng thaùi nhaûo.
 Chæ soá deûo : A = ω - ω
Giôùi haïn deûo
Chæ tieâu traïng thaùi cuûa
ñaát rôøi
 2. Ñoä chaët töông ñoái cuûa ñaát caùt
:
D= (εmax- ε)/ (εmax- εmin)
Ñaát caùt chaët : 1>=D >0.67
Ñaát caùt chaët vöøa: 0.67 >D >0.33
Ñaát caùt chaët : 0.33 >D > 0.0
εmax: heä soá roång öùng vôùi traïng thaùi
rôøi nhaát
εmin: heä soá roång öùng vôùi traïng thaùi
Chæ tieâu traïng thaùi cuûa ñaát
rôøi
 Phaân loaïi ñaát caùt theo heä soá
roång:
LOAÏI ÑAÁT CHAËT CHAËT XOÁP
CaÙt soûi ,caùt VÖØA
ε<0.55 0.55<ε<0.70 ε>0.70
thoâ , caùt
vöøa
Caùt nhoû ε<0.60 0.60<ε<0.75 ε>0.75

Caùt boät ε<0.60 0.60<ε<0.80 ε>0.80

Chæ tieâu traïng thaùi cuûa
ñaát dính
3.Ñoä seät B cuûa ñaát dính : B = (ω - ωd)/ (ωn -
ωd)
* Ñaát caùt pha :
û Traïng thaùi seät (nhaûo): B>1
û Traïng thaùi deûo: 1>= B>=0
Û Traïng thaùi raén: B<0
* Ñaát seùt pha vaø seùt:
TT raén : B<0
TT nöûa raén : 0<=B<=0.25
TTdeûo : 0.25<=B<=0.50
TT deûo meàm : 0<=B<=0.25
V. Phaân loaïi ñaát :

Haït ñaát %Nhoùm haït Teân ñaát

ñaát
V. Phaân loaïi ñaát rôøi:
TEÂN ÑAÁT CAÁP PHOÁI HAÏT THEO % TL ÑAÁT
KHOÂ
ÑAÁT HOØN LÔÙN
Ñaù daêm ,cuoäi Khoái löôïng haït > 10mm chieám treân
50%
Soûi ( Troøn ,goùc Khoái löôïng haït > 10mm chieám treân
caïnh) 50%
ÑAÁT CAÙT
Caùt soûi Khoái löôïng haït > 2mm chieám treân
25%
Caùt thoâ Khoái löôïng haït > 0.5mm chieám
Caùt vöøa treân
Khoái 50%
löôïng haït > 0.25mm chieám
treân 50%
Caùt nhoû Khoái löôïng haït > 0.10mm chieám
treân 75%
Caùt boät Khoái löôïng haït > 0.10mm chieám
döôùi 75%
 Phaân loaïi ñaát theo TCVN 5747-
1993:

ÑAÁT

HAÏT HAÏT BUØN HÖÕU

THOÂ MÒN CÔ

SAÏN (G) CAÙT (S) BOÄT (M) SEÙT (C)

Thiết bị khoan khảo saùt
Tb khoan
Ñaù töï nhieân
Caáu truùc haït thoâ
Boä raây
.
.
Raây öôùt
Coï trong boä raây
II.TÍNH CHẤT CƠ HỌC CỦA ĐẤT
 1. Đại cương
 2.Tính thấm của đñất
 3.Tính neùn luùn.
 4. Tính chống cắt
 5. Tính ñầm chặt
2.Tính thấm của đất
 Nöôùc chaûy qua loã roãng do coù
söï cheânh leäch cao ñoä
 Ñaát döôùi coâng trình giaûm ñoä
roãng theo thôøi gian  tính
thaám giaûm
 Tính thaám coù theå gaây hö
hoûng coâng trình
2.Tính neùn luùn của đñất
 Qui luật lún : Lún trong đất không
xảy ra tức thời.
 Nén lặp đi lặp lại nhiều lần : biến
dạng dư giảm dần và chỉ còn lại
biến dạng đàn hồi.
 3.Tính chống cắt
Ñaát choáng ñöôïc söï phaù hoaïi do
caét nhôø :

Löïc ma saùt giöõa caùc haït ñaát

Löïc dính giöõa caùc haït
3.Tính chống cắt
Neùn ba truïc
Neùn maãu caùt khoâng thoùat nöôùc,aùp löïc
aâm taïo aùp löïc hoâng.
3.Tính đầm chặt
Gia taêng ñoä chaët cuûa ñaát ñeå
taêng löïc dính vaø goùc noäi ma saùt
 Ñoái vôùi coâng trình ñaát ñaép, traùnh luùn vaø tröôït
baûn thaân phaàn ñaép.
 Ñoái vôùi loûi choáng thaám cuûa ñaäp, hình thaønh
moät khoái caùch nöôùc khoâng coù veát nöùt.
 Ñoái vôùi neàn ñöôøng, gia taêng söùc chòu taûi vaø
ñoä cöùng.
 Khi xaây döïng moät phi ñaïo hoaëc ñöôøng baèng ñaát,
thích öùng vôùi chaát löôïng ñaát taïi choå hay thay
baèng moät lôùp ñaõ caûi thieän.
 Trong moïi tröôøng hôïp, giaûm ñoä thaám vaø giaûm
haáp thuï nöôùc.
H=12in
 3 : Phaân boá öùng suaát trong
ñaát
I. Thaønh phaàn öùng suaát vaø caùc loaïi
öùng suaát .
II. ÖÙng suaát do troïng löôïng baûn thaân
gaây ra.
III. ÖÙng suaát do taûi troïng ngoaøi gaây ra.
IV. ÖÙng suaát trong tröôøng hôïp baøi toaùn
khoâng gian.
V. Öùng suaát trong tröôøng hôïp baøi toaùn
phaúng.
VI. ÖÙng suaát thuûy ñoäng
Thaønh phaàn öùng suaát vaø caùc loaïi
öùng suaát .

1./-Thaønh phaàn öùng suaát trong phaân toá

ñaát :
+ ÖÙng suaát phaùp : σ x σ y σ z
+ ÖÙng suaát tieáp : τzx τzy τyx τyz τxy τ
xz

2 /- Caùc loaïi öùng suaát trong ñaát :

+ ÖÙng suaát do troïng löôïng baûn thaân
ñaát .
+ ÖÙng suaát do taûi troïng beân ngoaøi
gaây ra .
+ ÖÙng suaát thuyû ñoäng do doøng nöôùc
ÖÙng suaát do troïng löôïng
baûn thaân
ÖÙng suaát do troïng löôïng baûn thaân taïi
ñieåm M coù ñoä saâu H : σ,z = σv = γH
ÖÙng suaát do taûi troïng ngoaøi
Tuyø thuoäc vaøo daïng taûi troïng
Ngay taïi ñaùy moùng, öùng suaát lôùn nhaáät
vaø giaûm daàn theo ñoä saâu
Phaïm vi gaây luùn :
ÖÙng suaát do tt ngoaøi <= 0.2 ÖÙng suaát
baûn thaân
4. BIEÁN DAÏNG CUÛA ÑAÁT
NEÀN
I. Moät soá khaùi nieäm.
II. Caùc phöông phaùp xaùc ñònh ñoä luùn
oån ñònh.
III. Xaùc ñònh ñoä luùn theo thôøi gian .
I. Khaùi nieäm veà ñoä luùn
Ñoä luùn : S= S1 + S2+ S3 + S4 + …
Trong ñoù :
S1 : Ñoä luùn do keát caáu ñaát bò phaù hoaïi
S2 : Ñoä luùn do neàn bò tröôït ra ngoøai (nôû hoâng )
S3 : Ñoä luùn do taûi troïng coâng trình (neùn chaët )
S4 : Ñoä luùn do töø bieán (coá keát )
S5 : Ñoä luùn do thay ñoåi ñoä aåm.(co ngoùt)
S6 : Ñoä luùn do aûnh höôûng thöïc vaät
S7 : Ñoä luùn do haï möïc nöôùc ngaàm
S8 : Ñoä luùn do söï bieán ñoå nhieät ñoä.
S9 : Ñoä luùn do thaám vaø xoùi moøn.
S10 : Ñoä luùn do ñaøo moû…
 Khaùi nieäm veà aùp löïc gaây
luùn
 Aùp löïc gaây luùn : p= po - γ hm

po hm
γ
Trong ñoù : po : aùp löïc döôùi ñaùy moùng do coâng
trìng gaây ra .
hm: chieàu saâu shoân moùng

γ : dung troïng cuûa lôùp ñaát trong phaïm vi

Khaùi nieäm veà bieán daïng
 Caùc thaønh phaàn bieán daïng :Cô cheá
bieán daïng cuûa ñaát raát phöùc taïp .Cô
baûn goàm 2 loaïi nhö sau :
 1.Bieán daïng ñaøn hoài : Bieán daïng cuûa khung
haït öùng vôùi taûi troïng gaây luùn nhoû .
 2.Bieán daïng deûo :Bieán daïng cuûa khung haït

öùng vôùi taûi troïng lôùn laøm caùc haït ñaát saép
xeáp laïi. Bieán daïng naøy khoâng hoài phuïc .
Luùn laø bieán daïng theo phöông thaúng ñöùng .
Aûnh höôûng cuûa nöôùc ñoái vôùi
bieán daïng
 Nöùôùc trong ñaát goàm :
1. Nöôùc trong haït khoaùng hay nöôùc lieân keát hoùa
hoïc : Khoâng aûnh höôûng ñeán bieán daïng .
2. Nöôùc lieân keát chaët treân beà maët haït ñaát :
Khoâng aûnh höôûng ñeán bieán daïng .
3. Nöôùc lieân keát yeáu, phaàn beân ngoaøi cuûa voû
nöôùc, coù theå bò taùch khoûi voû nöôùc bôûi taùc
duïng cuûa taûi ngoaøi, coù theå aûnh höôûng ñeán
bieán daïng cuûa ñaát neàn.
     4.Nöôùc troïng löïc laø phaàn nöôùc bò chi phoái bôûi
aûnh höôûng cuûa löïc troïng tröôøng goàm nöôùc mao
daãn vaø nöôùc coù theå di chuyeån giöõa caùc haït
ñaát do troïng löïc, loaïi nöôùc naøy aûnh höôûng raát
lôùn ñeán söï chaûy trong ñaát vaø bieán daïng cuûa
ñaát neàn.
Hoäp neùn coá keát
Dung cuï
Goït maãu ñaát
5. SÖÙC CHÒU TAÛI CUÛA NEÀN ÑAÁT
Toång quan söùc choáng caét
cuûa ñaát
 Nguyeân nhaân gaây tröôït:
 Nöôùc thaám vaøo ñaát laøm thay
ñoåi chæ tieâu cô lyù .
 Do kieán taïo ñòa chaát.
 Do taùc nhaân nhaân taïo .
Moät soá hình aûnh hö hoûng coâng
trình do tröôït : Tröôït ñaát töï nhieân
Neàn nhaø bò tröôït
Nhaø ñöôïc baûo veä bôûi töôøng
chaén luõ buøn
Maùi daäp ñaát bò tröôït doïc
Quaït gioù bò laät
Caùc daïng maët tröôït
N

W
E

Maët tröôït

Maët tröôït
b c
TRÖÔÏT ÑAÙY TRÖÔÏT PHAÚNG
TRÖÔÏT MAÙI
MOÙNG ÑAÙY TÖÔØNG
DOÁC
CHAÉN
Tröôït saâu vaø tröôït maùi
 Coâng thöùc theo QP.XD 45-78
π  b 
p =  γ + γD f + c cot gϕ  + γD f
z max =
b
π  4 
4 cot gϕ + ϕ −
2

R = Rtc = pZmax=b/4 = Abγ2 + BDfγ1 +Dc

A,B,D tra baûng trang 265

Baûng A,B,D ñöôïc xaùc dònh
theo coâng thöùc :
0,25π
A=
π
cot gϕ + ϕ −
2
π
B = 1+
π
cot gϕ + ϕ −
2
π cot gϕ
D=
π
cot gϕ + ϕ −
2
 QPXD 45-70
Trong QPXD 45-70, coâng thöùc naøy ñöôïc giôùi
thieäu döôùi daïng söùc chòu taûi tieâu chuaån cuûa
ñaát neàn coù daïng:
Rtc = m(Abγ2 + BDfγ1 +Dc)
Caùc ñaëc tröng ñaát neàn trong Rtc laø caùc ñaëc
tröng tieâu chuaån goàm γtc, ctc vaø ϕtc
Trong ñoù m - heä soá ñieàu kieän laøm vieäc, ñöôïc
choïn nhö sau:
m = 0,6 khi neàn laø caùt boät döôùi möïc nöôùc
ngaàm
m = 0,8 khi neàn laø caùt mòn döôùi möïc nöôùc
 QPXD 45-78
m1 m2
RII = (Abγ + BD γ’
II f II
+DcII) [IV.43]
k tc
Trong ñoù :
m1 vaø m2 - laàn löôït laø heä soá ñieàu kieän laøm
vieäc cuûa neàn ñaát vaø heä soá ñieàu kieän laøm vieäc
cuûa coâng trình taùc ñoäng qua laïi vôùi neàn ñaát,
ñöôïc choïn theo baûng sau :
ktc - heä soá ñoä tin caäy, ñöôïc choïn nhö sau:
ktc = 1 khi caùc ñaëc tröng tính toaùn laáy tröïc
tieáp töø caùc thí nghieäm
ktc = 1,1 khi caùc ñaëc tröng tính toaùn laáy
tröïc tieáp töø caùc baûng thoáng keâ.
 Baûng tra m1,m2 (trang 266)
Loaïi ñaát Tyû leä kích thöôùc
m2 coâng trình L/H
m1 ≥4 ≤1,5

1.4 1,2 1,4

Ñaát hoøn lôùn laép ñaày
caùt. Caùc loaïi caùt (tröø
caùt
Caùt mòn
mòn vaø caùt buïi)      
1,2 1,1 1,3
•Khoâ vaø ít aåm 1,1 1,1 1,3
•Baõo hoøa nöôùc

     
Caùt buïi 1,2 1,1 1,2
•Khoâ vaø ít aåm 1,1 1,0 1,2
•Baõo hoøa nöôùc

     
Ñaát hoøn lôùn laáp ñaày 1,1 1,0 1,0
seùt
Caùc loaïi coù ñoä seät B>