You are on page 1of 68

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Chng I: C CH DI TRUYN V BIN D TIT 1: BI 1: GEN, M DI TRUYN V QU TRNH NHN I CA ADN I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Nu c nh ngha gen v k tn c mt vi loi gen (gen iu ho v gen cu trc). - M t (v s ) cu trc chung ca gen. - Nu c nh ngha m di truyn v nu c mt s c im ca m di truyn. - Gii thch c ti sao m di truyn phi l m b ba. - Trnh by c nhng din bin chnh ca c ch sao chp ADN t bo nhn s. - T m hnh t nhn i ca ADN, m t c cc bc ca qu trnh t nhn i ADN lm c s cho s t nhn i nhim sc th. - Tng cng kh nng suy lun, nhn thc thng qua kin thc v cch tng hp mch mi da theo 2 mch khun khc nhau. 2. K nng: Rn luyn v pht trin t duy phn tch, khi qut ho. 3. Thi : - Bit c s a dng ca gen chnh l a dng di truyn ca sinh gii. Do bo v ngun gen, c bit l ngun gen qu bng cch bo v, nui dng, chm sc ng vt qu him. II. Phng php: trc quan, vn p, nu vn . III. Phng tin: - GAT - Phiu hc tp PHIU HC TP CU TRC CHUNG CA GEN CU TRC (1) (2) (3) Tn Vng iu ho Vng m ho Vng kt thc. - sinh vt nhn s (gen Nm u 3 ca mch khng phn mnh): vng m m gc ca gen, c trnh ho lin tc. Nm u 5ca mch c t nu c bit gip ARN - sinh vt nhn thc (gen m gc ca gen. im polimeraza c th nhn phn mnh): vng m ho bit v lin kt khng lin tc, xen k cc on xn v intron. Chc Khi ng v iu ho Mang tn hiu kt thc M ha cc aa nng qu trnh phin m. phin m.
IV. Trng tm: c ch nhn i AND sinh vt nhn s. V. Tin trnh bi mi: 1. Kim tra bi c: - Gv gii thiu chng trnh sinh hc 12 Lp 10: Phn 1: Gii thiu chung v th gii sng Phn 2: Sinh hc tb Phn 3: Sinh hc vsv Lp 11: Phn 4: sinh hc c th gm 4 chng Lp 12: Phn 5: Di truyn hc gm 5 chng Phn 6: Tin ho gm 2 chng Phn 7: Sinh thi hc gm 3 chng 2. t vn : ADN l vt cht di truyn c chc nng lu gi, bo qun v truyn t thng tin di truyn. Vy ADN c sao chp v truyn t thng tin di truyn qua cc th h t bo nh th no? 3. Bi mi:

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 1

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Hot ng ca GV v HS Hs c mc I.1 trong sgk, tm cc cm t m t v gen tr li cu hi gen l g? ADN c tnh a dng ngha l gen a dng, t em hy cho bit vic bo v vn gen, bo v mi trng? S a dng ca gen chnh l s a dng di truyn (a dng vn gen). Cn c thc bo v ngun gen, c bit ngun gen qu: bo v, nui dng, chm sc -TV qu him. Gv b sung: c nhiu loi gen: gen cu trc, gen iu ho, gen c ch Gv trnh chiu hnh 1.1 sgk Cu trc chung ca gen cu trc
Mch m gc 3 Vng iu ho Mch b sung 5 Vng m ho Vng kt thc 3 5

Ni dung I. Gen 1. Khi nim Gen l mt on ca ADN mang thng tin m ho mt sn phm xc nh (chui plipeptit hay mt phn t ARN).

Gm c gen cu trc, gen iu ha 2. Cu trc chung ca gen cu trc Mi gen m ho prtein gm 3 vng trnh t nucleotit: (Ni dung phiu hc tp)

Hs c sgk, quan st hnh hon thnh ni dung phiu hc tp v tr li cc cu hi: - Mi gen cu trc c my vng? - L nhng vng no (v tr)? - c im ni bt ca tng vng (phn bit cc vng khc) i vi SVNS v SVNT? - Chc nng ca mi vng l g? Gv lu : mch khun lun c chiu 3-5 (mch gc), mch b sung c chiu 5-3. Gv nu vn : Gen cu to t cc nucleotit, prtein c cu to t cc aa. Vy lm th no m gen quy nh tng hp prtein c? Gv yu cu hs c bng 1 sgk tr li: thng qua m di truyn. Vy m di truyn l g?

Gv nu vn : Ti sao m di truyn l m b ba? Gv gi : - Trong ADN c my loi nucleotit? - Trong prtein c bao nhiu aa? - Nu 1 nucleotit m ho cho 1 aa th c bao nhiu t hp m ho cho 20 loi aa cha? - Vy phi cn my nucleotit m ho cho 1 aa? ti sao? T cho ta kt lun c iu g? Hs c bng 1 sgk tr li: - C bao nhiu m b ba? - Cch c m di truyn trn 1 gen? - Mt b ba m ho c my aa? C trng hp no c bit khng? - C phi mi aa u ch do mt b ba m ho quy nh?
Giao vien: Le Th Kieu Oanh

II. M di truyn 1. Khi nim L trnh t cc nucleotit trong gen (trong mch khun) quy trnh trnh t cc aa trong prtein. 2. M di truyn l m b ba C 64 m b ba, trong : - C 3 b ba khng m ho aa no (cc b ba kt thc): UAA, UAG, UGA. - Mt b ba AUG l m m u m ho aa metinin (sv nhn thc), m ho foocmin mtinin (sv nhn s)

3. c im chung ca m di truyn - M di truyn c c t mt im xc nh theo tng b ba nucleotit m khng gi ln nhau. - M di truyn c tnh ph bin, cc loi u c chung mt b m di truyn, tr mt vi ngoi l.

Trang 2

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Tm mi lin h gia ADN - ARN - prtein? Rt ra c im chung ca m di truyn?

- M di truyn c tnh c hiu, tc l mt


b ba ch m ho cho mt loi aa. - M di truyn mang tnh thoi ho, tc nhiu b ba khc nhau cng xc nh mt loi aa tr AUG v UGG. III. Qu trnh nhn i ADN (ti bn ADN) 1. c im: - Xy ra trong nhn tb - Vo k trung gian (pha S) 2. Din bin: Qu trnh nhn i ADN sinh vt nhn s Gm 3 bc: Bc 1: Tho xon phn t ADN. (sgk) Bc 2: Tng hp cc mch ADN mi (sgk) Bc 3: Hai phn t ADN c to thnh (sgk)

ADN nhn i trong pha no ca chu k tb? Gv cho hs xem s h1.2 sgk (hoc xem phim) m t trnh t nhn i ca ADN? Gv gi : - S nhn i ca ADN gm my bc? - Bc 1 din ra ntn? (enzim tham gia? Hot ng ca cc mch n? Hnh dng ca ADN?) - Bc 2 din ra ntn? (enzim tham gia? Hot ng ca cc mch khun? S tng hp ca mch mi? S khc nhau v s to thnh 2 mch mi?) - Ti sao c hin tng mt mch c tng hp lin tc, mt mch c tng hp ngt qung? - Nguyn tc bn bo tn c ngha g? - Nhn xt v cu trc ca 2 ADN con? - Nu gi K l s t nhn i ADN, n l s ADN ban u. Hy cho bit tng s ADN con c to ra?

3. Nguyn tc: - B sung (A-T, G-X) v bn bo ton (gi li mt na) 4. Kt qu: 1 ADN m 2 ADN con. 5. ngha: m bo cho b NST n nh khng i qua cc th h tb.

4. Cng c: Chn cu ng nht:


1. Sn phm no sau y khng do gen m ha to nn? A. mARN B. tARN C. Mtinin D. Aspirine 2. T bo ca sinh vt no sau y c gen khng phn mnh? A. X khun B. Nm nhy C. To lc. D. Trng roi. 3. Trong nhn i ADN, ADN polimeraza xc tc gn cc nucltit vo v tr no ca mch ADN mi v theo chiu nh th no? A. 3'-OH v ngc vi chiu mch khun. B. 3'-OH v cng vi chiu mch khun. C. 5'-P v ngc vi chiu mch khun. C. 5'- P v cng vi chiu mch khun. 4. Mt gen c chiu di 0,51 m. Sau nhn i 1 ln th tng s nucltit mi trng ni bo cung cp l bao nhiu? A. 1500 B. 3000 C. 4500 D. 6000 5. Vai tr ca enzim ADN polymeraza trong qu trnh nhn i ADN l: A. tho xon phn t ADN C. b gy cc lin kt hir gia 2 mch ADN B. lp rp cc nu t do theo nguyn tc b sung vi mi mch khun ca ADN. D. c A, B, C. 5. Dn d - Hc bi, tr li cu hi SGK. - Mt phn t ADN ban u t nhn i 3 ln th thu c bao nhiu ADN con? Nu ADN c tng s nucleotit l 3000nu th qu trnh nhn i cn nguyn liu ca mi trng l bao nhiu nucleotit t do?
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 3

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Hon thnh phiu hc tp bi tip theo. Hy k tn cc thnh phn tham gia qu trnh phin m v dch m? TIT 2: BI 2: PHIN M V DCH M I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Nu c nhng thnh phn tham gia vo qu trnh phin m v dch m. - Trnh by c nhng din bin chnh ca c ch phin m (tng hp mARN trn khun ADN) v dch m. - Gii thch c s khc nhau v ni xy ra phin m v dch m. - Phn bit c s khc nhau c bn ca phin m v dch m. - Phn bit c s khc nhau c bn ca phin m sinh vt nhn s v sinh vt nhn thc. - Gii thch c v sao thng tin di truyn gi trong nhn m vn ch o c s tng hp prtein ngoi nhn. 2. K nng: - Rn luyn c kh nng quan st hnh, m t hin tng biu hin trn hnh. - Pht trin c k nng so snh, suy lun trn c s hiu bit v m di truyn. 3. Thi : - T kin thc: " Hot ng ca cc cu trc vt cht trong t bo l nhp nhng v thng nht, b m truyn cho con khng phi l cc tnh trng c sn m l cc ADN- c s vt cht ca cc tnh trng" t c quan nim ng v tnh vt cht ca hin tng di truyn. II. Phng php: trc quan, vn p, t vn . III. Phng tin dy hc: - GAT - Phiu hc tp (gv pht cho hs chun b trc) PHIU HC TP Cc loi Cu trc Chc nng ARN - C cu to mt mch thng - u 5 ca mARN c trnh t nu c Lm khun cho qu trnh dch m mARN hiu (khng c dch m) nm gn con tng hp prtein. m u riboxm nhn bit v gn vo. - Cu trc mt mch c u cun trn, c lin kt b sung. - Mi phn t tARN c 1 u mang aa, 1 Mang aa n ribxm tham gia tARN u mang b ba i m c hiu (anticon) dch m. c th nhn ra v bt i b sung vi con tng ng trn mARN. - Kt hp vi prtein to nn ribxm. rARN - Cu trc 1 mch c lin kt b sung. - Ribxm gm 2 tiu n v (tiu n v ln v tiu n v b) kt hp li tham vo qu trnh DM IV. Trng tm: C ch dch m V. Tin trnh t chc bi hc: 1. Kim tra bi c: - Khi nim gen, m di truyn v c im chung ca m di truyn? - Trnh by c ch t nhn i ca ADN? 2. t vn : Ti sao thng tin di truyn trn ADN nm trong nhn t bo nhng vn ch o c s tng hp prtin t bo cht? Qu trnh tng hp prtin din ra nh th no v gm nhng giai on no? 3. Tin trnh bi mi:
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 4

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Hot ng ca GV v HS Hs c mc I sgk tm cm t m t v phin m tr li cu hi: nu khi nim phin m? Gv yu cu i din mi nhm trnh by ni dung phiu hc tp chun b trc nh. Hs quan st hnh tr li: - Nhng thnh phn no tham gia vo qu trnh PM? Qu trnh ny c chia lm my g? - g khi u PM: enzim no tham gia? V tr tip xc ca enzim vo gen? S thay i ca mch gen sau khi enzim tc ng? Mch no lm khun tng hp ARN? - giai on ko di, enzim no tham gia? Chiu di chuyn ca enzim? Hot ng ca mch khun v s to thnh mch b sung ntn? Nguyn tc no chi phi? Nguyn tc ny c ngha g trong vic truyn TTDT? - giai on kt thc: v tr tip xc ca enzim? Ti sao qu trnh PM c dng li? - Vi trnh t cc nu trn ADN khun di y, hy xc nh trnh t cc nu tng ng trn mARN c tng hp: Trnh t nu trn ADN: 3-TAX TAG XXG TTT-5 Trnh t cc nucleotit trn ARN:... - Qu trnh phin m xy ra u trong tb?

I. 1. Khi nim L qu trnh truyn TTDT trn mch khun ADN sang ARN. 2. Cu trc v chc nng cc loi ARN Ni dung phiu hc tp 3. C ch phin m

Ni dung Phin m

Hs quan st hnh v cho bit: - C nhng thnh phn no tham gia vo qu trnh DM c th hin trong hnh trn? - Qu trnh dch m xy ra u trong tb? Hs quan st h 2.3 sgk tr li: - g m u: ribxm tip xc vi mARN v tr no, u no ca mch gen? S di chuyn ca phc h aa-tARN c la chn khng? Nguyn tc no cho s la chn ?

g ko di: chiu di chuyn ca ribxm? Mi bc di chuyn l my b ba? Hot ng la chn ca phc h aa-tARN?

- Khi u: Enzim ARN plimeraza bm vo vng iu ho lm gen tho xon l ra mch m gc (c chiu 3 5) v bt u tng hp mARN ti v tr c hiu. - Ko di: Sau , ARN plimeraza trt dc theo mch m gc trn gen c chiu 3 5 tng hp nn mARN theo nguyn tc b sung (A U ; G X) theo chiu 5 3. - Kt thc: Khi enzim di chuyn n cui gen, gp tn hiu kt thc phin m kt thc, phn t mARN c gii phng. Vng no trn gen va phin m xong th 2 mch n ca gen ng xon. - Giai on sau PM: + sinh vt nhn s, mARN sau phin m c s dng trc tip dng lm khun tng hp prtin. + Cn sinh vt nhn thc, mARN sau phin m phi c ch bin li bng cch loi b cc on khng m ha (intron), ni cc on m ha (xn) to ra mARN trng thnh. II. Dch m 1. Khi nim L qu trnh tng hp protein trong tbc 2. C ch: a. Hot ho aa enzim Axit amin + ATP + tARN aa tARN b. Tng hp chui polypeptit - M u: + Tiu n v b ca ribxm gn vi mARN v tr nhn bit c hiu (gn b ba m u) v di chyn n b ba m u (AUG). + aam u - tARN tin vo b ba m u (i m ca n khp vi m m u trn mARN theo nguyn tc b sung), sau tiu phn ln gn vo to ribxm hon chnh. - Ko di chui plipeptit:

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 5

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Nguyn tc no chi phi? Cc aa mang n s c s dng ntn? (ch v mi lkt gia cc aa). Em hy m t tip theo ca qu trnh ntn?

Khi no qu trnh gii m hon tt? S aa c trong chui so vi s aa m mt cung cp, s phn t nc c gii phng so vi b ba m di truyn trong gen?

Hs quan st h 2.4 sgk v a ra nhn xt v polixm? Hy vit s th hin c ch phn t ca hin tng di truyn? V mt l do no m ADN khun mu b thay i trt t nucleotit s dn n hu qu ntn?

+ aa1 - tARN tin vo ribxm (i m ca n khp vi m th nht trn mARN theo nguyn tc b sung), mt lin kt peptit c hnh thnh gia axit amin m u vi axit amin th nht. + Ribxm chuyn dch sang b ba th hai, tARN vn chuyn axit amin m u c gii phng. + Tip theo, aa2 tARN tin vo ribxm (i m ca n khp vi b ba th hai trn mARN theo nguyn tc b sung), hnh thnh lin kt peptit gia axit amin th hai v axit amin th nht. + Ribxm dch chuyn n b ba th ba, tARN vn chuyn axit amin th hai c gii phng. Qu trnh c tip tc nh vy n b bao tip gip vi b ba kt thc ca phn t mARN - Kt thc : Khi ribxm chuyn dch sang b ba kt thc th qu trnh dch m ngng li, 2 tiu phn ca ribxm tch nhau ra. Mt enzim c hiu loi b axit amin m u v gii phng chui plipeptit. - Lu : mARN thng gn vi mt nhm ribxm (polyxm) gip tng hiu sut tng hp protein. - C ch phn t ca hin tng di truyn c th hin theo s sau: ADN phin m mARN dch m prtein tnh trng

4. Cng c - Vi cc nucleotit sau y trn mch khun ca gen, hy xc nh cc cdon trn mARN, cc b ba i m trn tARN v cc aa tng ng trong prtein c tng hp: Cc b ba trn ADN: TAX GTA XGG AAT AAG Cc cdon trn mARN: AUG XAU GXX UUA UUX Cc b ba i m trn tARN: UAX GUA XGG AAU AAG Cc aa: Met His Ala Leu Phe - Hy chn phng n ng nht trong cu hi 5 sgk 5. Dn d - Hc bi, tr li cu hi SGK. - Hy k bng so snh c ch phin m v dch m. - Hy cho bit cc thnh phn tham gia cu trc ca operon Lac vi khun E.coli

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 6

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

TIT 3: BI 3: IU HO HOT NG GEN I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Trnh by c th no l iu ho hot ng ca gen qua oprn sinh vt nhn s. - Nu c im khc bit trong iu ho hot ng gen ca sv nhn s v nhn thc. - M t, v c cu trc operon Lac vk E.coli. - Trnh by c c ch iu ho hot ng ca operon Lac E.coli theo 2 mt c lactoz v khng c lactoz. 2. K nng: - Gii thch c ti sao trong tb li ch tng hp prtein khi cn thit. - K nng quan st, phn tch s c ch hot ng ca operon Lac vk E.coli - K nng so snh thng qua vic so snh iu ho hot ng ca gen sv nhn s v sv nhn thc. - K nng trnh by thng qua phn trnh by c ch hot ng ca operon Lac E.coli 3. Thi : - Thy c c s khoa hc, tnh hp l trong c ch hot ng ca gen ni ring v hot ng ca tb, c th ni chung gip sv thch ng vi mt. Qua c nim tin vo khoa hc, say m nghin cu tm hiu mn hc. II. Phng php: trc quan, t vn , vn p III. Phng tin dy hc: Hnh 3.1, 3.2 SGK IV. Trng tm: iu ha hot ng ca gen sv nhn s (II. 3) V. Tin trnh t chc bi hc: 1. Bi c: Nu c ch phn t ca hin tng di truyn theo s . 2. t vn : Trong t bo c rt nhiu gen, song mi thi im ch c mt s gen hot ng, phn ln cc gen trng thi bt hot. T bo ch tng hp prtin cn thit vo nhng lc thch hp. Vy c ch no gip c th thc hin qu trnh ny? Hoc - Trong tb lc no th gen hot ng to ra sn phm? Khi c th cn sn phm ca gen Gv t vn : Lm th no tb c th iu khin cho gen hot ng vo ng thi im cn thit? l nh c ch iu ho hot ng ca gen. 3. Tin trnh bi mi: Hot ng ca GV v HS Gv nu 2 v d: - ng vt c v cc gen tng hp prtein sa ch hot ng c th ci vo giai on sp sinh v cho con b. - vk E.coli cc gen tng hp nhng enzim chuyn ho ng lactoz ch hot ng khi mt c lactoz. T cc v d, hy cho bit th no l HH ca gen? Hy so snh cp HH ca gen TBNS v TBNT? Ti sao c s khc nhau ? Trong tb c nhng loi gen no? Trnh by vai tr ca gen cu trc? mang thng tin m ho cho cc sn phm to nn thnh phn cu trc hay chc nng ca tb. Gv cung cp vai tr ca gen iu ho: to ra sn phm kim sot hot ng ca cc gen khc. Gv cho hs quan st hnh 3.1 sgk v dn dt: Trong tb nhn s cc gen cu trc lquan v
Giao vien: Le Th Kieu Oanh PP RR PP OO ZA YB

I. ng gen 1. Khi nim - Vd:

Ni dung Khi qut v iu ho hot

Khi nim: L qu trnh iu ho lng sn phm ca gen c to ra, gip tb iu chnh s tng hp prtein thch hp vo lc cn thit. 2. Cc cp iu ho hot ng ca gen - T bo nhn s: ch yu cp phin m - T bo nhn thc: cp ADN, cp phin m, cp dch m v cp sau dch m.

Trang 7 AC

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

chc nng thng ng cnh nhau v cng hot ng theo s iu khin ca 1 gen iu ho. Gen iu ho c th ng ngay pha trc hoc cch xa nhm gen cu trc m n iu khin. Hs quan st hnh 3.1 v hng dn ca gv tr li Opron l g? Gv khc su khi nim opron: cm gen cu trc c lin quan v chc nng: sn phm ca gen A, B, C c lquan vi nhau. Chuyn : vd v opron Lac vk E.coli c Jacp v Mn a ra nm 1961 Quan st s cu to opron Lac, k tn cc thnh phn cu to opron Lac v nu r chc nng ca mi thnh phn cu trc?

II.

iu ho hot ng ca gen sinh vt nhn s 1. Khi nim opron

L cm gen cu trc c lin quan v chc nng, thng phn b lin nhau thnh cm v c chung mt c ch iu ho. 2. M hnh cu trc opron Lac Opron Lac bao gm: - P (Promoter): Vng khi ng, ni m ARN polimeraza bm vo v khi u phin m. - O (operator): Vng vn hnh l trnh t cc nucleotit c bit, ti prtein c ch c th lkt lm ngn cn s phin m. - Z, Y, A: Cc gen cu trc quy nh tng hp cc enzim tham gia vo cc phn ng phn gii ng lactoz c trong mt cung cp nng lng cho tb. Mt gen khng nm trong thnh phn ca opron, song ng vai tr quan trng trong iu khin hot ng cc gen ca opron l gen iu ho. 3. S iu ho hot ng ca opron Lac - Khi mi trng khng c lactoz: Gen iu ho (R) quy nh tng hp prtein c ch. Prtein ny lin kt vi vng vn hnh (O) ngn cn qu trnh phin m lm cho gen cu trc (Z, Y, A) khng hot ng c. - Khi mi trng c lactoz Gen iu ho (R) quy nh tng hp prtein c ch. Lactoz lin kt vi prtein c ch lm bin i cu hnh khng gian ba chiu ca n nn khng th lkt vi vng vn hnh (O) ARN polimeraza bm vo vng khi ng (P), cc gen cu trc (Z, Y, A) bt u PM, DM to cc enzim phn gii lactoz. Khi ng lactoz b phn gii ht th protein c ch li lkt vi vng vn hnh (O) v cc gen cu trc ngng PM.

Gv khc su kin thc: trong 2 vng O, P, vng no nm ngay trc gen cu trc? Vng O, P l nhng trnh t nu c hiu, vai tr ca 2 vng ny trong hot ng ca gen c lm sng t trong phn 3. Quan st hnh 3.2a, 3.2b nu vai tr: gen iu ho, protein c ch v cc gen cu trc trong mi trng c ng lactoz v khng c ng lactoz.

4. Cng c
Hs da vo s sau m t cu trc opron Lac v trnh by c ch iu ho hot ng ca opron Lac vk E.coli

5. Dn d Hc bi, tr li cu hi SGK. n tp t bin gen, cu trc ca phn t ADN, su tm tranh nh t bin gen ngi v -TV.
Trang 8

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

TIT 4: BI 4: T BIN GEN I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Trnh by c khi nim, nguyn nhn, c ch pht sinh v hu qu, ngha ca t bin gen. - Nu c cc dng ca t bin gen (t bin im) 2. K nng: K nng quan st, phn tch hnh nh trnh by c ch pht sinh t bin gen. 3. Thi : - Hnh thnh quan im duy vt, phng php bin chng khi xem xt hin tng t nhin, t pht trin t duy l lun, thy c tnh cp thit ca vic bo v mi trng, ngn nga, gim thiu vic s dng cc tc nhn gy t bin gen. II. Phng php: III. Phng tin dy hc: - Hnh 4.1, 4.2 SGK - Phiu hc tp: Cc dng t bin im Dng t Tng Khi nim Tng s lin kt H2 Hu qu bin im s nu Khng Thay i: Mt cp nu i - Tng 1 (thay A-T trong gen c bng G-X) - C th lm thay i trt t 1 aa Thay th 1 thay th bng 1 - Gim 1 (thay G-X trong prtein v thay i chc cp nu cp nu khc bng A-T) nng ca prtein. (cng hoc Khng i: thay cp khc loi) nucleotit cng loi. Thay i: M di truyn b c sai k t v tr Thm: - Thm: tng 2 hoc xy ra t bin dn n lm thay ADN b mt i Thm hay tng 2 3 lin kt. i trt t aa trong chui 1 cp nu hoc mt 1 cp nu - Mt: gim 2 hoc 3 polypeptit v thay i chc nng thm vo 1 cp nu - Mt: lin kt. ca prtein. nu no gim 2 b cng gn coon m u th hu nu qu cng ln. IV. Trng tm: c ch pht sinh t bin gen. V. Tin trnh t chc bi hc: 1. Bi c: - Opron l g? Trnh by cu trc ca opron Lac vk E.coli - Gii thch c ch iu ho hot ng ca opron Lac vk E.coli 2. t vn : Trong t nhin, ngi bnh thng c hng cu hnh a lm hai mt, tuy nhin mt s ngi hng cu c hnh lim rt d v gy thiu mu v ko theo mt s hu qu xu. Ti sao c hin tng nh vy ? gii thch hin tng ny ta tm hiu bi 3. Tin trnh bi mi: Hot ng ca GV v HS I. Gv yu cu hs tr li: t bin gen l g? Hy phn bit t bin, th t bin? Ni dung Khi nim v cc dng t

Nhn xt v tn s t bin gen t nhin l ln


Giao vien: Le Th Kieu Oanh

bin gen 1. Khi nim - t bin gen (t bin im) l nhng bin i trong cu trc ca gen, lin quan ti mt cp nucltit xy ra ti mt in no trn phn t ADN. - Th t bin l c th mang t bin biu hin thnh kiu hnh.

Trang 9

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

hay nh? C th thay i tn s ny khng? Hy k cc dng t bin im? Gv yu cu hs c sgk v kin thc hc hon thnh ni dung PHT Ti sao cng t bin thay th 1 cp nu m c trng hp nh hng n cu trc prtein, c trng hp khng nh hng. Vy yu t quyt nh iu ny l g? (b ba m ho c b thay i hay khng; b ba sau t bin c quy nh aa mi khng) Gv minh ho cho cc dng t bin gen nh sau:
t bin thay 1 cp nucleotit t bin o 1 s cp nucleotit

- Trong t nhin, cc gen u c th b b nhng vi tn s thp10-6 - 10-4, tn s ny c th thay i tu thuc vo cc tc nhn t bin. 2. Cc dng t bin gen (t bin im) - Ch lin quan n s thay i 1 cp nu. - C 3 dng: (p n phiu hc tp)

t bin mt 1 cp nucleotit

t bin thm 1 cp nucleotit

Trong cc dng t bin hy cho bit s thay i tng s nu, s lin kt H2 trong phn t ADN sau t bin? bin trn, dng no gy hu Trong cc dng t qu ln hn? Gii thch? K cc tc nhn gy t bin?

II.

Nguyn nhn v c ch pht

Gv yu cu hs quan st hnh 4.1 sgk v tr li: - Hnh ny th hin iu g? - C ch ca qu trnh ? Nu cc nhn t gy t bin v kiu t bin do chng gy ra? in tip vo phn nhnh dng k trng trong hnh, l cp nu no?

Gv cho hs quan st hnh nh th t bin v yu cu hs nu hu qu ca t bin gen? Ti sao nhiu t bin im nh t bin thay th cp nu li hu nh v hi i vi th t bin? Ti sao ni t bin gen l ngun nguyn liu
Giao vien: Le Th Kieu Oanh

sinh bg 1. Nguyn nhn: Do tc ng ca cc tc nhn ha hc, vt l (tia phng x, tia t ngoi...), tc nhn sinh hc (virut) hoc nhng ri lon sinh l, ha sinh trong t bo. 2. C ch pht sinh t bin gen C ch chung: Tc nhn gy ra nhng sai st trong qu trnh nhn i ADN. - C ch pht sinh: + t bin im thng xy ra trn mt mch di dng tin t bin. Di tc dng ca enzim sa sai, n c th tr v dng ban u hoc to thnh t bin qua cc ln nhn i tip theo. Gen tin t bin gen t bin gen. + V d v c ch pht sinh t bin: S kt cp khng ng trong nhn i ADN (G* X G* T A = T.). Tc ng ca tc nhn ha hc nh 5 BU (A = T A 5BU G 5BU G X). III. Hu qu v ngha ca t bin gen 1. Hu qu ca t bin gen - a s t bin gen l c hi, mt s t c li hoc trung tnh. Vd - Mc gy hi ca alen t bin ph

Trang 10

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

cho qu trnh tin ho trong khi a s t bin gen c hi v tn s t bin gen rt thp?

thuc vo iu kin mt cng nh ph thuc vo t hp gen. V d 2. ngha ca t bin gen a. i vi tin ho: Lm xut hin cc alen khc nhau cung cp nguyn liu cho qu trnh tin ho ca sv. b. i vi thc tin: Cung cp nguyn liu cho qu trnh chn ging.

4. Cng c - Nguyn nhn v c ch pht sinh t bin gen? - Mt on mch khun ca gen sv nhn s c trnh t nu l: TAX TXA GXG XTA GXA a. Vit trnh t phn tng ng ca mch b sung. b. Lin h vi bng m di truyn, hy nu trnh t cc b ba m ho v cc aa c m ho t on gen trn. c. Ch ra hu qu ca mi t bin ring l: Mt nu s 10, thay th G bng A v tr nu th 13. 5. Dn d - Hc bi, tr li cu hi SGK. n tp v NST

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 11

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

TIT 5: BI 5: NHIM SC TH V T BIN CU TRC NHIM SC TH I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - M t c hnh thi, c bit l cu trc siu hin vi ca NST sinh vt nhn thc. - Nu c s bin i hnh thi NST qua cc k phn bo v cu trc NST c duy tr lin tc qua cc chu k t bo. - Trnh by c khi nim v t bin cu trc NST. - K tn cc dng t bin cu trc NST (mt on, lp on, o on v chuyn on). - Nu c nguyn nhn, c ch chung, hu qu v vai tr ca mi dng t bin cu trc nhim sc th i vi tin ho v chn ging. 2. K nng: - M t c hnh thi, cu trc hin vi, cu trc siu hin vi ca NST sv nhn thc. - M t c cc dng t bin cu trc NST v hu qu, ngha ca dng t bin ny trong tin ho - rn luyn k nng phn tch, khi qut thng qua phn tch nguyn nhn, ngha ca t bin cu trc NST 3. Thi : - Nhn thc c nguyn nhn v s nguy hi ca t bin ni chung v t bin cu trc nhim sc th ni ring i vi con ngi, t bo v mi trng sng, trnh cc hnh vi gy nhim mi trng nh lm tng cht thi, cht c hi gy t bin. - Bit c nhng ng dng ca t bin cu trc nhim sc th c li vo thc tin sn xut v to nn s a dng loi. II. Phng php: III. Phng tin dy hc: - Tranh phng to hnh 5.1, 5.2 SGK - Tranh v v cc dng t bin cu trc NST - Phiu hc tp P N PHIU HC TP Tiu ch Khi nim Mt on L t bin mt mt on no ca NST. Lp on L t bin lm cho on no ca NST lp li mt hay nhiu ln. o on L t bin lm cho mt on no ca NST t ra, o ngc 180o v ni li. Chuyn on L t bin dn n mt on ca NST chuyn sang v v tr khc trn cng mt NST, hoc trao i on gia cc NST khng tng ng. Chuyn on gia 2 NST khng tng ng lm thay i nhm gen lin kt. Chuyn on ln thng gy cht hoc gim kh nng sinh sn ca c th. Chuyn on nh thng t nh hng ti sc sng, c th cn c li cho sinh vt. - C vai tr quan trng trong qu trnh hnh thnh

Hu qu - Lm gim s v lng gen trn ngha NST, lm mt cn bng gen trong h gen lm gim sc sng hoc gy cht i vi th t bin.

- Lm tng s lng gen trn NST tng cng hoc gim bt s biu hin ca tnh trng. - Lm mt cn bng gen trong h gen c th gy nn hu qu c hi cho c th. - Lp on dn n lp gen to iu

- t nh hng n sc sng ca c th do vt cht di truyn khng b mt mt. - Lm thay v tr gen trn NST thay i mc hot ng ca cc gen c th gy hi cho th t bin. - Th d hp o on, khi gim phn nu xy ra trao i cho trong vng o on s to cc giao t khng bnh thng hp

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 12

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

kin cho t bin t khng c kh nng sng. loi mi. gen to ra cc alen - To nguyn liu cho qu - To nguyn mi trong qu trnh trnh chn lc v tin ho. - To nguyn liu cho qu liu cho qu tin ho. trnh chn lc v tin ho. trnh chn lc - To nguyn liu v tin ho. cho qu trnh chn lc v tin ho. IV. Trng tm: cu trc siu hin vi ca nhim sc th, t bin cu trc nhim sc th. V. Tin trnh t chc bi hc: 1. Bi c: - t bin gen l g? Trnh by c ch pht sinh t bin gen? - Gv kim tra v bi tp ca hs. 2. t vn : - t bin cp phn t chnh l t bin gen vy t bin cp t bo l g, c ch pht sinh, hu qu v c ngha nh th no? - Mi quan h gia ADN vi NST? 3. Bi mi: Hot ng ca GV v HS Gv cho hs quan st h 5.1 sgk v tr li: - Vt cht di truyn ca sv nhn s l g? Ni dung I. Hnh thi v cu trc NST 1. Hnh thi NST - SVNS: cha c NST, tb ch c mt phn t ADN vng, kp, khng lin kt vi prtin histn. Mt s vk cn c plasmid. - sv nhn thc: phn t ADN c lkt vi cc loi prtein khc nhau (ch yu l histon) to nn NST. - Mi NST in hnh gm c: Tm ng Vng u mt Trnh t khi u nhn i ADN - NST c quan st r nht vo k gia ca nguyn phn. 2. Cu trc hin vi: - NST gm 2 crmatit dnh nhau qua tm ng (eo th nht), mt s NST cn c eo th hai (ni tng hp rARN). NST c cc dng hnh que, hnh ht, hnh ch V... ng knh 0,2 2 m, di 0,2 50 m. - Mi loi c mt b NST c trng (v s lng, hnh thi, cu trc). 3. Cu trc siu hin vi - Cu trc siu hin vi: NST c cu to t ADN v prtin (histn v phi histn) - n v cu trc c bn ca NST l nucleoxm. - (ADN + prtin) Nuclxm (8 phn t prtin histn c qun quanh bi mt on phn t ADN di khong 146 cp nucltit, qun 1 vng) Si c bn (khong 11 nm) Si nhim sc (25 30 nm) ng siu xon (300 nm) Crmatit (700 nm) NST.

sv nhn thc, vt cht cu to nn NST l g? Phn bit b n bi - b lng bi NST? cp NST tng ng, NST c cu trc n, NST c cu trc kp? Hy m t hnh thi NST qua cc k nguyn phn.

Gv nu vn : tb nhn thc mi NST cha 1 phn t ADN c th di gp hng ngn ln so vi ng knh ca nhn tb. Mi tb thng c nhiu NST. Vy lm th no m NST xp gn trong nhn tb v phn li ng u v 2 cc tb m khng b ri trong phn bo? - M t r tng cp xon? - n v cu trc c bn ca NST l g?

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 13

p n phiu hc tp

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

t bin cu trc NST l g? NST ban u: ABCDEF.GHIK NST bin i: CDEF.GHIK ABABCDEF.GHIK CDABEF.GHIK NST ban u: ABCDEF.GHIK MNO.PQR NST bin i:CDEF.GHIK MNO.PQRAB Hy nhn xt NST b bin i ntn so vi dng ban u? Nguyn nhn gy ra t bin cu trc NST?

II. t bin NST - Khi nim: l nhng bin i v cu trc hay s lng NST.

Nu c ch chung gy t bin cu trc NST?

Nu cc dng t bin cu trc NST? Gv pht phiu hc tp cho 4 nhm hs v yu cu hs hon thnh ni dung phiu hc tp. i din nhm trnh by. Lp nhn xt. Hs c th t cu hi cht vn nhm khc hiu bi su hn. on mt c th l EF.G c khng? Ti sao t bin dng ny thng gy cht? Nhn xt nhng thay i v lng vt cht di truyn? Ti sao dng t bin ny t hoc khng nh hng n sc sng ca sv? V tr t gy khc nhau trn NST trong cc t bin cu trc NST liu c gy nn hu qu khc nhau cho th t bin hay khng?

Nguyn nhn: Do nh hng ca cc tc nhn ha hc, vt l (tia phng x, tia t ngoi...), tc nhn sinh hc (virut) hoc nhng ri lon sinh l, ha sinh trong t bo. - Phn loi: b cu trc v b s lng NST 1. B CU TRC NST a. Khi nim: L nhng bin i trong cu trc NST b. C ch chung: Cc tc nhn gy t bin nh hng n qu trnh tip hp, trao i cho... hoc trc tip gy t gy NST lm ph v cu trc NST. Cc t bin cu trc NST dn n s thay i trnh t v s lng cc gen, lm thay i hnh dng NST. c. Phn loi: c 4 dng - Mt on - Lp on - o on - Chuyn on d. Hu qu: t bin cu trc NST thng thay i s lng, v tr cc gen trn NST, c th gy mt cn bng gen thng gy hi cho c th mang t bin. e. Vai tr: Cung cp ngun nguyn liu cho qu trnh chn lc v tin ha. ng dng: loi b gen xu, chuyn gen, lp bn di truyn...

4. Cng c - M t cu trc siu hin vi ca NST? - NST bnh thng c cc gen nh sau: ABCD.EFGH. Hy xc nh dng t bin minh ho trong cc trng hp sau y: a. ABCFE.DGH o on DEF b. ABCD.EFEFGH lp on EF c. ABD.EFGH Mt on C - Trong cc dng t bin cu trc NST, dng no gy hu qu nghim trng hn? V sao? 5. Dn d - Hc bi, tr li cu hi SGK. - Lm bi tp sch bt sh12. - Hy cho bit b NST trong th a bi v lch bi l bao nhiu? n tp qu trnh gim phn lp 10
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 14

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

TIT 6: BI 6: T BIN S LNG NHIM SC TH I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Trnh by c khi nim t bin s lng NST. - K tn cc dng t bin s lng NST (th d bi v a bi). - Nu c nguyn nhn v c ch chung ca cc dng t bin NST. - phn tch rt ra nguyn nhn, hu qu, ngha ca t bin s lng NST. 2. K nng: - Phn bit c t a bi v d a bi - phn bit chnh xc cc dng t bin s lng NST. 3. Thi : - HS xy dng v cng c nim tin vo khoa hc sinh hc, thy c tnh cp thit trong vic bo v mi trng, ngn nga, gim thiu vic s dng thuc tr su, thuc ha hc ... - thc bo v ngun gen, ngun bin d pht sinh, bo tn s a dng sinh hc ng thi c bin php phng trnh, gim thiu cc hi chng do t bin s lng NST nh cc hi chng ao, Tcn, Klaiphent ... II. Phng php: III. Phng tin dy hc: - Tranh phng to hnh 6.1-6.4 SGK IV. Trng tm: c ch pht sinh th lch bi th t a bi. V. Tin trnh t chc bi hc: 1. Bi c: - Trnh by hnh thi v cu trc siu hin vi ca NST? - Trnh by khi nim, hu qu v ng dng ca cc dng t bin cu trc NST? 2. t vn : C th sinh vt lng bi c b nhim sc th bnh thng 2n, iu g s xy ra khi c th sinh vt no ca loi mang b nhim sc th khng phi l 2n? Ti sao xut hin nhng c th mang b nhim sc th ? 3. Bi mi: Hot ng ca GV v HS Gv yu cu hs nhc li c my dng b NST? Gv yu cu hs tm cm t m t t bin s lng NST? C nhng dng t bin s lng NST no? Gv yu cu hs quan st h6.1 sgk v tho lun nhm nh tr li: - Hnh trn th hin iu g? - sv lng bi, t bin lch bi thng c nhng dng chnh no? - Phn bit cc th t bin nu trong hnh ? (Gv lu hs s lng NST trong tng trng hp so vi b NST ban u) T cu tr li ca hs, gv gii thiu l cc dng chnh ca th lch bi. Vy t bin lch bi l g? Gv khc su kin thc: th 1 kp khc th khng im no? Ni dung 1. B CU TRC NST 2. B S LNG NST - Khi nim: t bin s lng NST l t bin lm thay i s lng NST trong tb. - Phn loi: gm c t bin lch bi (d bi) v t bin a bi. - Nguyn nhn: a. t bin lch bi

a1. Khi nim v phn loi - Khi nim: l b lm thay i s lng NST mt hoc mt s cp NST tng ng. - Phn loi: th khng nhim (2n-2), th 1 nhim (2n-1), th 1 nhim kp (2n-1-1), th 3

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 15

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Gv t vn : Nguyn nhn gy ra cc dng th lch bi ? Gv gi m: - Nguyn nhn lm nh hng n qu trnh phn li ca NST? (do ri lon phn bo) - Trong gim phn NST c phn li k no? - Vy nu s khng phn li NST xy ra k sau I hoc k sau II cho kt qu b ging nhau hay khc nhau? Gv yu cu hs khi qut c ch pht sinh th lch bi? Gv b sung: 2 2 P:
n n

nhim (2n+1), th 4 nhim (2n+2), th 4 nhim kp (2n+2+2). a2. C ch pht sinh

Gp: F1:

n+ 1

n-1

2n+1

2n-1

- Cc tc nhn gy t bin gy ra s khng phn li ca mt hay mt s cp NST to ra cc giao t khng bnh thng (cha c 2 NST mi cp) hoc khng c nhim sc th no ca cp. - S kt hp ca giao t khng bnh thng vi giao t bnh thng hoc gia cc giao t khng bnh thng vi nhau s to ra cc t bin lch bi.

th 3 nhim th 1 nhim Hy vit s t bin lch bi xy ra vi cp NST gii tnh? (hs v nh vit) Hu qu t bin th lch bi?

Nu vai tr ca b lch bi?

Gv yu cu hs quan st h 6.2 sgk nu c ch hnh thnh th 3n v 4n? Vy c ch pht sinh chung ca t bin a bi l g? Gv yu cu hs quan st s m t. P: 2 2
n n

Gp:
n n 2 n 2 n

F1:

2 n

Nguyn phn
2 n

a3. Hu qu t bin lch bi lm tng hoc gim mt hoc mt s NST lm mt cn bng ton b h gen nn cc th lch bi thng khng sng c hay c th gim sc sng hay lm gim kh nng sinh sn tu loi. a4. Vai tr Cung cp ngun nguyn liu cho qu trnh chn lc v tin ho. Trong chn ging, c th s dng t bin lch bi xc nh v tr gen trn NST. b. t bin a bi - Khi nim: l dng b lm cho b NST ca tb sinh dng tng ln mt bi s ca b n bi ln hn 2n. - Phn loi: th t a bi v th d a bi. - C ch chung: + Cc tc nhn gy t bin gy ra s khng phn li ca ton b cc cp NST to ra cc giao t khng bnh thng (cha c 2n NST). + S kt hp ca giao t khng bnh thng vi giao t bnh thng hoc gia cc giao t khng bnh thng vi nhau s to ra cc t bin a bi.

2n 4 n 2 n 2 n

4n

2 n

2 n

Giao vien: Le Th Kieu Oanh 2n 2n n


3 n 3 n

Trang 16

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

P: Gp: F1: P: Gp: F1: S khc nhau gia th a bi v th lch bi? Gv minh ha bng cng trnh ca Kapetrenco: P: ci c (2n=18R) x ci bp (2n=18B) Gp: n=9R n=9B F1: n+n=9R+9B (bt th) a bi ho 2n+2n=18R+18B (hu th) Th song nh bi Hy nhn xt b NST trong c th song nh bi vi b NST ca c th a bi? Con lai c c im g? B NST ca con lai trc v sau t bi ho? T cu tr li ca hs, gv yu cu hs nu khi nim d a bi? Gv khc su kin thc: Phn bit hin tng t a bi v d a bi? Th no l th song nh bi? Gv yu cu hs khi qut hu qu v vai tr ca t bin a bi? Ti sao t bin lch bi thng gy hu qu nng n cho th t bin hn l t bin a bi?

- Hu qu: Do s lng NST trong t bo tng ln lng ADN tng gp bi nn qu trnh tng hp cc cht hu c xy ra mnh m... C th t a bi l thng khng c kh nng sinh giao t bnh thng. - Vai tr + Cung cp ngun nguyn liu cho qu trnh tin ho. + ng vai tr quan trng trong tin ho v gp phn hnh thnh nn loi mi.

4. Cng c - t bin xy ra mc NST c nhng dng chnh no? Phn bit cc dng ny v lng vt cht di truyn v c ch hnh thnh? 5. Dn d - Hc bi, tr li cu hi SGK. - Bi tp v nh: mt loi c 2n=10 NST. S c bao nhiu NST : a. Th mt nhim e. Th t bi b. Th 3 nhim f. Th tam bi c. Th 4 nhim g. Th tam nhim kp d. Th khng nhim h. Th 1 nhim kp
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 17

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Chun b cho bi thc hnh: n tp l thuyt 6 bi hc, k nng s dng knh hin vi. TIT 7: BI 7: THC HNH: QUAN ST CC DNG T BIN S LNG NST TRN TIU BN C NH V TRN TIU BN TM THI. I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: - Quan st c b NST ca ngi di knh hin vi. - Xc nh c mt s dng t bin s lng NST trn tiu bn c nh. - Xc nh c cc cp NST ca ngi trn nh chp. - Rn k nng lm tiu bn NST, m s lng NST trn knh hin vi. - Rn k nng thc hnh, thc lm vic khoa hc, cn thn chnh xc - Hc sinh yu thch b mn, thch tm hiu, khm ph, lm cc th nghim sinh hc. II. Phng tin dy hc: Chia lp thnh 4 nhm, mi nhm: - Knh hin vi quang hc - Hp tiu bn c nh b NST t bo ca ngi - Gv v hc sinh chun b hnh nh b NST ngi bnh thng v b t bin - My projector III. Tin trnh t chc bi hc: 1. n nh t chc: Chia nhm hs c nhm trng, kim tra s chun b ca hs, trong 1 nhm c mi thnh vin thc hin 1 nhim v: chn tiu bn quan st, ln knh v quan st, m s lng NST, phn bit cc dng t bin vi dng bnh thng. 2. Bi c: Gv kim tra s chun b ca hs 3. Tin trnh bi mi: Hot ng ca GV v HS Ni dung Gv nu mc ch yu cu ca ni dung th 1. Quan st cc dng t bin NST trn tiu bn nghim: hs phi quan st thy, m s lng, c nh v c hnh thi NST trn cc tiu bn c sn a) Gv hng dn Gv hng dn cc bc tin hnh v thao tc - t tiu bn trn knh hin vi nhn t ngoi mu iu chnh cho vng mu vt trn tiu bn vo gia - Ch : iu chnh nhn c cc t bo vng sng. m NST nhn r nht. - Quan st ton b tiu bn t u ny n u kia di vt knh s b xc nh v tr nhng t bo m NST bung ra. - Chnh vng c nhiu t bo vo gia trng knh Hs tng nhm thc hnh theo hng dn v chuyn sang quan st di vt knh 40. b. Thc hnh - Tho lun nhm xc nh kqu quan st c - V hnh thi NST mt tb thuc mi loi vo v Gv cho hc sinh quan st hnh nh b NST - m s lng NST trong mi tb v ghi vo v ngi bnh thng v t bin. 2. Quan st cc dng t bin NST trn hnh nh: Hc sinh quan st v ch ra c NST b t bin ngi. Nu hu qu v gii thch c ch. 1. Cng c: Tng hs vit bo co thu hoch vo v STT Tiu bn hoc hnh nh Kt qu quan st C ch 1 Ngi bnh thng / 2 Bnh nhn ao 3 3 NST 13 4 3 NST 16 5 Hi chng siu n 6 Hi chng tocn 7 Hi chng claiphent

2. Dn d: Hon thnh ni dung bi thc hnh v c trc bi mi


Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 18

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Chng II: TNH QUY LUT CA HIN TNG DI TRUYN

TIT 8: BI 8: QUY LUT MENEN: QUY LUT PHN LI I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Nm c phng php nghin cu c o ca Menen, gii thch c v sao Menen thnh cng trong vic pht hin ra cc quy lut di truyn. - Nu c th nghim v cch gii thch kt qu th nghim ca Menden. - Nu c ni dung ca quy lut phn li. - Trnh by c c s t bo hc ca quy lut phn li ca Menen. 2. K nng: - Rn k nng suy lun logic v kh nng vn dng kin thc ton hc trong vic gii quyt cc vn ca sinh hc. 3. Thi : Hc sinh sng c nim tin, c c m v c gng thc hin m c ca mnh. II. Phng php: III. Phng tin dy hc: - Tranh phng to hnh 8.2 SGK - Phiu hc tp P N PHIU HC TP: PHNG PHP LAI V PHN TCH CON LAI - Bc 1: To cc dng thun chng v tng cp tnh trng bng cch cho cy t th phn qua nhiu th h. - Bc 2: Lai cc dng thun chng khc bit nhau bi mt hoc nhiu tnh trng ri phn tch kt qu lai i F1, F2 v F3. Quy trnh th nghim - Bc 3: S dng ton xc sut tnh kt qu lai, sau a ra gi thuyt gii thch kt qu. - Bc 4: Tin hnh th nghim chng minh cho gi thuyt ca mnh. - F1: 100% cy hoa - F2: cy hoa , cy hoa trng Kt qu th nghim - F3: 1/3 s cy hoa F2 cho ton cy F3 hoa . 2/3 s cy hoa F2 cho F3 vi t l 3 hoa : 1 hoa trng 100% cy hoa trng F2 cho F3 ton cy hoa trng. IV. Trng tm: V. Tin trnh t chc bi hc: 1. Bi c: Thu bi thu hoch thc hnh 2. t vn : Cng thi vi Menen c nhiu ngi cng nghin cu v Di truyn, nhng v sao ng li c coi l cha ca Di truyn ? iu g khin ng c c nhng thnh cng ? 3. Tin trnh bi mi: Hot ng ca GV v HS Ni dung Gv gi cho hc sinh nu mt s khi nim? I. Phng php nghin cu di truyn - Tnh trng: l nhng c im v hnh thi, cu hc ca Menen to, sinh l ca mt c th. Vd thn cao, qu lc 1. Phng php phn tch c th lai - Cp tnh trng tng phn: l hai trng thi biu - i tng nghin cu: u H Lan hin tri ngc nhau ca cng loi tnh trng. Vd ht trn v ht nhn - Cc bc tin hnh: - Nhn t di truyn: quy nh cc tnh trng ca 2. Th nghim: sinh vt. Vd nhn t di truyn quy nh mu sc Pt/c: Cy hoa x cy hoa trng hoa, mu sc ht F1: 100% cy hoa - Ging thun chng: l ging c c tnh di F1 t th phn truyn ng nht, cc th h sau ging th h trc. F2: cy hoa : cy hoa trng Hs c mc I sgk tho lun nhm tm hiu F2 t th phn phng php nghin cu dn n thnh Cy hoa trng Cy hoa cng ca M thng qua vic phn tch TN 2/3 1/3
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 19

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

ca ng v hon thnh PHT. Nt c o trong th nghim ca M l g? T l phn li kiu gen F2 (1:2:1) c gii thch da trn c s no? Hy xut cch tnh xc sut ca mi loi hp t c hnh thnh th h F2? Nu ni dung quy lut phn li.

Yu cu hc sinh vit s th nghim Pt/c: AA (C.h.) X aa (C.h.trng) F1: 100% Aa (C.h.) F1 t th phn: Aa (C.h.) x Aa (C.h.) F2: AA : 2/4 Aa : aa C.h. : C.h. trng Theo em, M thc hin php lai ntn kim nghim li gi thuyt ca mnh? S lai th nghim lai phn tch: Pa: Aa (C.h.) X aa (C.h.trng) Fa: Aa (C.h.) : aa (C.h.trng)

F3: 100% cy h.trng 3:1trng 100% F2: 1 trng t/c 2 khng t/c 1 t/c 4. Nhn xt : - PTC, F1 ng tnh hoa l tt tri so vi hoa trng. - F2 phn tnh c 2 KH theo t l 3 : 1 trng (1 tc : 2 khng tc : 1 trng tc) hay 3 tri : 1 ln - Php lai thun v nghch u cho kqu tng t nhau II. Hnh thnh hc thuyt khoa hc 1. Ni dung quy lut phn li: Mi tnh trng do mt cp alen quy nh, mt c ngun gc t b, mt c ngun gc t m. Cc alen tn ti trong t bo mt cch ring r, khng ho trn vo nhau. Khi hnh thnh giao t, cc thnh vin ca mt cp alen phn li ng u v cc giao t, nn 50% s giao t cha alen ny cn 50% giao t cha alen kia. 2. Kim tra gi thuyt: Bng php lai phn tch u cho t l kiu hnh xp x 1:1 nh d on ca M. Quy c gen: A: quy nh tnh trng hoa > a: quy nh tnh trng hoa trng. S lai th nghim M: hs t vit

III. C s t bo hc ca quy lut phn li - Trong t bo sinh dng, cc NST lun tn ti thnh tng cp tng ng v cha cc cp alen tng ng. - Khi gim phn to giao t, mi NST trong tng cp tng ng phn li ng u v cc giao t dn n s phn li ca cc alen tng ng v s t hp ca chng qua th tinh dn n s phn li v t hp ca cp alen tng ng.

4. Cng c: - Gv hng dn hs tr li cu hi 1, 2, 3 v 4 sgk? 5. Dn d - Hc bi, tr li cu hi SGK, c mc em c bit? - Nu th nghim php lai hai tnh trng ca Menen.

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 20

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

TIT 9: BI 9: QUY LUT MENEN: QUY LUT PHN LI C LP I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Nu c th nghim lai hai tnh trng ca Menen. - Gii thch c ti sao Menen suy ra c quy lut cc cp alen phn li c lp nhau trong qu trnh hnh thnh giao t. - Nu ni dung ca quy lut phn ly c lp. - Trnh by c c s t bo hc ca quy lut phn li c lp ca Menen. - Nu c cng thc tng qut v t l giao t, t l kiu gen, KH trong cc php lai nhiu cp tnh trng. 2. K nng: - Bit vn dng cc quy lut xc sut d on kt qu lai. - Bit suy lun ra kiu gen ca sv da trn kqu phn li kiu hnh ca cc php lai. - Bit vn dng cng thc t hp gii thch tnh a dng ca sinh gii. - Pht trin k nng quan st v k nng phn tch kt qu th nghim. 3. Thi : - Hc sinh yu thch b mn, thch tm hiu, khm ph cc quy lut biu hin tnh trng trn c th ngi, ng - thc vt. - S xut hin cc BDTH to ngun nguyn liu cho tin ho v chn ging, to a dng loi. II. Phng php: III. Phng tin dy hc: - Tranh phng to hnh 9, bng 9 SGK - Phiu hc tp IV. Tin trnh t chc bi hc: 1. Bi c: - Pht biu ni dung ca quy lut phn li. Trnh by c s tb hc ca quy lut phn li? - Trong php lai 1 tnh trng, cho i sau c t l KH xp x 3 tri :1 ln th cn c cc iu kin g? 2. t vn : Qua qu trnh sinh sn i con tha hng nhiu c im ging vi cha m, t tin, song bn cnh cng xut hin rt nhiu cc c im sai khc vi h. Ti sao c hin tng ? 3. Bi mi: Hot ng ca GV v HS Ni dung Gv yu cu hs c sgk nu s th nghim I. I. Th nghim lai 2 tnh trng ca M. 1. Th nghim Pt/c: () Ht vng, trn X () Ht xanh nhn F1: 100 % ht vng, trn F1 t th phn F2: 315 ht vng, trn: 108 ht vng, nhn 101 t xanh, trn: 32 ht xanh nhn 2. Nhn xt: - Ptc, F1 ng tnh ht vng, trn l tt tri. T l phn li kiu hnh F2? - F2 phn tnh c 4 KH theo t l 9:3:3:1 trong Xt ring tng cp tnh trng, th t l phn li c 2 KH mi l VN v XT l BDTH. tng cp tnh trng? - Xt ring tng cp tt: T t l phn li ca tng cp tnh trng 3:1 v t Mu ht: V:X=3:1 F1 d hp 1 cp gen l phn li 2 tnh trng 9:3:3:1, em rt ra mi Hnh dng ht: T:N=3:1F1d hp 1 cp gen quan h g? - Xt chung 2 cp tt: (3V:1X)x(3T:1N)=9VT:3VN:3XT:1XN t l phn li KH F2 9:3:3:1 chng qua l tch ca t l (3:1)(3:1) Nu ni dung QL PLL ca M? 3. Ni dung quy lut Cc cp alen quy nh cc tnh trng khc nhau
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 21

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Quy c v vit s lai? Gv yu cu hs quan st hnh 9 sgk v m t hnh v th hin iu g? Sau gv cho v d hs dng phn mu gii thch c s tb hc ca quy lut phn li c lp. Ti sao t l mi loi giao t ngang nhau? S phn li ca cc NST trong cp tng ng v t hp t do ca cc NST khc cp c ngha g? Hs tho lun v tnh ton a ra cng thc tng qut. Gv hng dn: mt cy d hp t v 1 cp alen Aa khi t th phn s cho bao nhiu cy con c kiu hnh tri? Mt cy d hp t v 2 cp alen AaBb khi t th phn s cho bao nhiu cy con c kiu hnh tri v 2 tnh trng? S cp gen d hp t F1 1 2 3 ... n S loi giao t ca F1 2 4 8 ... 2n S loi KG F2 3 9 27 ... 3n

nm trn cc cp NST tng ng khc nhau th phn li c lp v t hp t do (ngu nhin) trong qu trnh hnh thnh giao t. * S lai: II. C s t bo hc - Cc cp alen nm trn cc cp NST tng ng khc nhau. - S phn li c lp v t hp ngu nhin ca cc cp NST tng ng trong gim phn hnh thnh giao t dn n s phn li c lp v s t hp ngu nhin ca cc cp alen tng ng. III. ngha ca cc quy lut Menen - D on c kt qu phn li KH i sau. - To ngun bin d t hp, lm a dng phong ph sinh gii. Khi lai 2 c th c kiu gen ging nhau, vi n cp alen phn li c lp vi nhau (mi cp alen quy nh mt tnh trng) th th h lai thu c: - S lng cc loi giao t: 2n - S t hp giao t: 4n - S lng cc loi kiu gen: 3n - T l phn li kiu gen: (1 : 2 : 1)n - S lng cc loi kiu hnh: 2n - T l phn li kiu hnh: (3 : 1)n S loi KH F2 2 4 8 ... 2n T l KH F2 3:1 9:3:3:1 (3:1)3 ... (3:1)n S KH c tnh trng tri ()2 ()3 ... ()n

4. Cng c - Hy nu iu kin nghim ng cho quy lut phn li c lp ca M? (Cc cp alen quy nh cc tnh trng khc nhau phi nm trn cc cp NST tng ng khc nhau). - Nu cc iu kin cn c khi lai cc c th khc nhau v 2 tnh trng s thu c i con c t l kiu hnh xp x 9:3:3:1? (b m phi d hp v 2 cp gen; c hin tng tri ln hon ton; s c th lai phi ln; cc c th c kiu gen khc nhau phi c sc sng ngang nhau). 5. Dn d - Hc bi, tr li cu hi SGK. - n tp gen alen v gen khng alen. - Em c nhn xt g v t l kiu hnh v kiu gen F2 trong phn li c lp vi tng tc b sung?

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 22

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

TIT 10: BI 10: TNG TC GEN V TC NG A HIU CA GEN I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Nu c khi nim tng tc gen, cc kiu tng tc gen. - Phn bit c gen alen v gen khng alen. - Bit cch nhn bit tng tc gen thng qua s bin i t l phn li kiu hnh ca M trong cc php lai 2 tnh trng. - Gii thch c th no l tng tc cng gp v nu c vai tr ca gen cng gp trong vic quy nh tnh trng s lng. - Nu c v d v tnh trng do nhiu gen chi phi (tc ng cng gp) v v d v tc ng a hiu ca gen. 2. K nng: - Gii thch c mt gen c th quy nh nhiu tnh trng khc nhau ra sao thng qua vd c th v gen quy nh hng cu hnh lim ngi. - Pht trin k nng quan st, phn tch knh hnh v phn tch kt qu th nghim. 3. Thi : - Hc sinh yu thch b mn, thch tm hiu, khm ph cc quy lut biu hin tnh trng. II. Phng php: III. Phng tin dy hc: - Tranh phng to hnh 10.1, 10.2 SGK IV. Trng tm: V. Tin trnh t chc bi hc: 1. Bi c: Cu 1: Nu cc iu kin cn khi lai cc c th khc nhau v 2 tnh trng ta thu c i con c t l phn li kiu hnh xp x 9:3:3:1? - Lm th no bit c 2 gen no nm trn 2 NST tng ng khc nhau nu ch da vo kt qu ca cc php lai? Cu 2: Gi s gen A: quy nh ht vng, a: ht xanh B: quy nh ht trn, b: ht nhn Hy vit s ca php lai P: AaBb X AaBb Xc nh kt qu KG, KH F1 trong trng hp cc gen phn li c lp 2. t vn : Nu 2 cp gen nm trn 2 cp NST nhng khng phi tri ln hon ton m chng tng tc vi nhau cng quy nh 1 tnh trng th s di truyn th no? Nu 1 cp gen quy nh nhiu cp tnh trng th di truyn nh th no? 3. Tin trnh bi mi: Hot ng ca GV v HS Th no l gen alen v gen khng alen? (hai
alen ca cng 1 gen cn gi l 2 gen alen vi nhau; hai alen thuc 2 locut khc nhau cn gi l hai gen khng alen)

Ni dung

Hai alen thuc cng mt gen (alen A v a) c th tng tc vi nhau theo nhng cch no?
(tri ln hon ton hoc tri ln khng hton hoc ng tri vd IAIB nhm mu AB)

Gv nu vn : S tng tc gia cc alen thuc cc gen khc nhau (alen A, a, B, b) thc cht l g? Gv hng dn hs qua s sau: Gen A gen B Enzim A Enzim B
Giao vien: Le Th Kieu Oanh

I.

Tng tc gen

1. Khi nim:
Trang 23

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Cht A(trng)Cht B(trng)sp P(sc t ) l tng tc gen. Vy tng tc gen l g?

Nu th nghim tng tc b sung? Hy cho bit s ging v khc gia th nghim lai trong tng tc b sung so vi th nghim lai hai tnh trng ca Menen? T t l kiu hnh F2 cho php ta kt lun c g v KG ca F1? Hy gii thch s hnh thnh tnh trng mu hoa? Gv dn dt: F1 d hp 2 cp gen AaBb quy nh my tt?

Vit s lai t P n F2? Gv: Thc t hin tng tng tc gen l ph bin, hin tng 1 gen quy nh 1 tnh trng theo M l kh him. Gv nu khi nim.

- S tc ng qua li gia cc sn phm ca gen trong qu trnh hnh thnh kiu hnh. - Bao gm tng tc gen alen v tng tc gen khng alen. 2. Phn loi tng tc gen khng alen: A. Tng tc b sung a. Khi nim: L kiu tc ng qua li ca 2 hay nhiu gen khng alen lm xut hin mt tt mi. b. Th nghim PTC Hoa trng (dng 1) x Hoa trng (dng 2) F1 Hoa 100% F2 9 hoa : 7 hoa trng c. Gii thch - F2 c 2 KH phn tnh theo t l 9:7=16 t hp to nn bi 4 loi gt F1 x 4 loi gt F1. Vy c th F1 c KG d hp v 2 cp gen nm trn 2 cp NST tng ng khc nhau quy nh 1 tt. - V F2 c t l 9:7 ch khng phi 9:3:3:1 (theo M) nn tt mu hoa do 2 cp gen quy nh phi c hin tng tng tc gia cc gen khng alen. - Gi s: Khi KG c 2 alen tri (A_B_): mu hoa Nu ch c 1 trong 2 gen tri (A_bb)(aaB_) hoc khng c gen tri no (aabb): mu hoa trng S lai:

c v d sgk?

Khi nhng ngi c cng kiu gen AaBbCc kt hn vi nhau. Hy vit t l giao t F1, kiu gen v kiu hnh F2? (1/8 ABC, 1/8ABc, 1/8AbC, 1/8 Abc, 1/8 aBC, 1/8aBc, 1/8abC, 1/8 abc;) Trn c s , hy gii thch hnh 10.1 sgk? Nu s lng gen quy nh 1 tnh trng tng ln th hnh dng th s ntn? (s loi kiu gen,
kiu hnh tng, s sai khc gia cc kiu hnh nh, th dn chuyn sang ng cong chun) Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Tng tc cng gp a. Khi nim: l kiu tc ng ca 2 hay nhiu alen tri trong mi alen tri ng gp mt phn nh nhau vo s biu hin ca tnh trng. b. c im: Ptc, F1 d hp 2 cp gen, F2 phn tnh 15:1. c. V d: - Mu da ngi l do s tng tc cng gp ca t nht 3 gen A, B, C nm trn cc NST tng ng khc nhau, c 3 gen u quy nh s tng hp sc t melanin. - Kg c nhiu alen tri th kh nng tng hp melanin cng cao (da cng en), ngc li nu khng c alen tri no th da mu trng - S lai: P: AABBCC (da en) X aabbcc (da trng) F1: AaBbCc (da nu en) F2: 1/64 KG c 6 alen tri 6/64 KG c 5 alen tri 15/64 KG c 4 alen tri
Trang 24

B.

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Nu cng s lai nh trng hp tng tc b sung v phn li c lp, t l phn li kiu hnh ntn trong trng hp tng tc cng gp?(1(AABB) : 4 (2AABb,2AaBB) : 6 (4AaBb,1AAbb,1aaBB) : 4(2Aabb, 2aaBb) : 1 (1aabb)) thay cho 9:7 hoc 9:3:3:1 Gv: mt s tnh trng c lin quan ti nng sut ca vt nui, cy trng nh s lng ht trn bp ng, sn lng trng gia cm gi l nhng tnh trng s lng. Theo em, tnh trng s lng thng do 1 gen hay nhiu gen quy nh? Cho vd?

20/64 KG c 3 alen tri 15/64 KG c 2 alen tri 6/64 KG c 1 alen tri 1/64 KG khng c alen tri no

Gv nu vn : qua vd gii thch ti sao ch thay i 1 nu trong gen quy nh chui hmglobin li c th gy ra nhiu ri lon sinh l nh vy? Qua v d cho bit mi quan h gia gen v tnh trng? (1 gen chi phi nhiu tnh trng l hin
tng ph bin v thc t mi quan h 1 gen quy nh 1 tnh trng l rt him gp)

d. Tnh trng s lng: L nhng tnh trng do nhiu gen quy nh theo kiu tng tc cng gp v chu nh hng nhiu ca mt: sn lng sa, khi lng gia sc, s lng trng g II. Tc ng a hiu ca gen a. V d: ngi, gen HbA to hng cu hnh a b b thnh HbS to hng cu hnh lim, gy ri lon bnh l trn c th.

Vy th no l tnh a hiu ca gen (gen a hiu)? Pht hin 1 gen quy nh nhiu tnh trng c ngha g trong chn ging? cho vd minh ho? Gv: Cc gen trong 1 tb khng hot ng c lp, cc tb trong 1 c th cng c tc ng qua li vi nhau v c th l mt b my thng nht. Ngoi ra, kiu hnh ca sv khng ch chu s tc ng ca kiu gen m cn ph thuc vo iu kin mt. Tng tc gen a hiu c ph nhn hc thuyt ca M khng? Ti sao? (khng ph nhn m ch m rng thm)

b. Khi nim: l tc ng ca mt gen nh


hng n s biu hin ca nhiu tnh trng khc nhau gi l gen a hiu.

4. Cng c Gv hng dn hs tr li cu hi sgk. 5. Dn d - Hc bi, tr li cu hi SGK. - c bi 11 v cho bit th nghim trong lkg v hvg khc nhau im no?

TIT 11: BI 11: LIN KT GEN V HON V GEN I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng:
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 25

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

1. Kin thc: - Nu c th nghim ca Mocgan v di truyn LKG v HVG. - Nu c mt s c im c bn ca di truyn lin kt hon ton. - Gii thch c c s tb hc ca hin tng HVG, nh ngha hon v gen, tn s hon v gen. - Ch ra c ngha thc tin v ngha l lun ca hin tng LKG v HVG. 2. K nng: - Rn k nng suy lun logic, cch pht hin hin tng di truyn lin kt - HVG v vn dng gii ton. - Pht trin c k nng phn tch kt qu th nghim. 3. Thi : - Hc sinh yu thch b mn, thch tm hiu, khm ph cc quy lut biu hin tnh trng. - Nhn thc c lin kt gen duy tr s n nh ca loi, gi cn bng sinh thi. Hon v gen tng ngun bin d t hp, to a dng v loi. II. Phng php: III. Phng tin dy hc: - Tranh phng to hnh 11 SGK IV. Trng tm: Hon v gen. V. Tin trnh t chc bi hc: 1. Bi c: - Hs ln bng lm bi tp: Cho rui gim thn xm, cnh di lai vi thn en cnh ngn c F1 ton thn xm, cnh di. Nu em con c F1 lai vi con ci thn en cnh ngn th c kqu ntn? Bit cc gen phn li c lp. 2. t vn : Trong th nghim ca Menen khi lai b m thun chng khc nhau bi 2 tnh trng tng phn, F1 d hp t 2 cp gen thu c i lai gm 16 t hp vi t l phn tnh kiu hnh 9 :3 :3 :1. Nhng trong th nghim ca Moocgan li khng xut hin t l kiu hnh nh vy. iu g xy ra trong nhng trng hp ny? 3. Bi mi: Hot ng ca GV v HS Ni dung I. Lin kt gen Hs c sgk v nu th nghim 1. Th nghim: (sgk) Mi gen quy nh 1 tnh trng, P t/c xm, di 2. S lai: en, ct F1 100% xm, di xm, di l tnh trng g ? (tnh trng tri) Quy c: A: quy nh tnh trng thn xm Quy c gen a: quy nh tnh trng thn en Kiu gen ca F1 s nh th no ? (d hp 2 cp B: quy nh tnh trng cnh di gen). b: quy nh tnh trng cnh ct Khi lai phn tch, kiu gen ca con F1 s ab Pt/c: AB nh th no ? (ng hp ln v 2 cp gen) ab AB F1 s cho my loi giao t ? (mt loi giao (Thn xm, cnh di) (Thn en, cnh ct) t mang 2 alen ln) ab Gp: AB Fa thu c 2 loi kiu hnh (xm, di v en, F1: 100% AB (Thn xm, cnh di) ct) chng t F1 d hp t 2 cp gen s cho ab my loi giao t vi thnh phn gen nh th F1 AB F1 ab no? (cho 2 loi giao t mt loi mang A v B, ab ab mt loi mang a v b) nh vy cc gen c (Thn xm, cnh di) (thn en, cnh ct) phn li c lp hay khng? (khng v nu phn ab GFa: AB , ab li c lp s cho 4 loi giao t vi t l 1 : 1 : ab Fa: AB 1 : 1 v cho 4 loi kiu hnh vi t l 1 : 1 : 1 ab ab : 1); c th gii thch hin tng ny nh th (thn xm, cnh di) (thn en, cnh ct) no? (2 gen A v B cng nm trn 1 NST, 2
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 26

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

gen a v b cng nm trn 1 NST tng ng, xy ra hin tng lin kt gen). Ti sao li c hin tng lin kt gen? T yu cu HS rt ra c im ca lin kt gen.

Mt loi c b NST 2n=24 c th c bao nhiu nhm gen lkt? (12 nhm gen lkt) Hs c sgk v nu th nghim.

3. c im ca lin kt gen: - Cc gen trn cng 1 NST phn li cng nhau v lm thnh nhm gen lin kt. - S nhm lin kt mi loi tng ng vi s NST trong b n bi (n) ca loi . - S nhm tnh trng lin kt tng ng vi s nhm gen lin kt. II. Hon v gen 1. Th nghim: sgk 2. S lai: Quy c: A: quy nh tnh trng thn xm a: quy nh tnh trng thn en B: quy nh tnh trng cnh di b: quy nh tnh trng cnh ct ab Pt/c: AB ab AB (Thn xm, cnh di) (Thn en, cnh ct) AB ab Gp: F1: 100% AB (Thn xm, cnh di)

Kiu gen con F1 nh th no? Kiu gen con en, ct nh th no? Con en, ct cho my loi giao t vi thnh phn gen nh th no? (mt loi giao t ab) Fa c my loi kiu hnh vi t l? C th F1 cho my loi giao t ? (4 loi AB = ab = 0,415 Ab = aB = 0,085). Nh vy, ngoi 2 loi giao t AB = ab nh trong trng hp lin kt gen cn xut hin 2 loi giao t Ab = aB iu ny c gii thch nh th no?
(F1 d hp 2 cp gen cho 4 loi giao t vi t l khng bng nhau v: rui F1 trong qu trnh gim phn to giao t c hin tng trao i on NST dn n HVG to ra 4 loi giao t (thay v 2 loi), 2 KH mi chim t l thp v s hon v ch xy ra trn 1 s t NST)

ab F1 AB F1 ab ab ab (Thn xm, cnh di) (thn en, cnh ct) ab GFa: 0,415 AB , 0,415 ab 0,085 Ab , 0,085 aB Fa:0,415 AB , 0,415 ab , 0,085 Ab , 0,085 aB ab ab ab ab (xm, di) (en, ct) (xm, ct) (en, di)

Gii thch c s tb hc ca hin tng HVG? 3. C s t bo hc S trao i cho gia cc crmatit khc ngun gc ca cp NST tng ng dn n s trao i (hon v) gia cc gen trn cng mt cp NST tng ng. Cc gen nm cng xa nhau th lc lin kt cng yu, cng d xy ra hon v gen. Tn s hon v gen = T l % cc loi giao t mang gen hon v.

Hng dn cho HS cch tnh tn s HGV. Ti sao tn s hon v gen li khng vt qu 50% ? ngha thc tin v ngha l lun ca hin
Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 27

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

tng LKG v HVG?

Tn s hon v gen li khng vt qu 50%. III. ngha ca hin tng LKG v HVG 1. ngha ca hin tng LKG: Lin kt gen lm hn ch xut hin bin d t hp, m bo s duy tr bn vng tng nhm tnh trng quy nh bi cc gen trn cng mt NST. Trong chn ging nh lin kt gen m cc nh chn ging c kh nng chn c nhng nhm tnh trng tt lun lun i km vi nhau. 2. ngha ca hin tng HVG: - Hon v gen lm tng tn s bin d ti t hp, to iu kin cho cc gen qu c dp t hp li vi nhau cung cp nguyn liu cho chn lc nhn to v chn lc t nhin, c ngha trong chn ging v tin ho. - Da vo kt qu php lai phn tch c th tnh c tn s hon v gen, tnh c khong cch tng i gia cc gen ri da vo quy lut phn b gen theo ng thng m thit lp bn di truyn.

4. Cng c - Lm th no xc nh c 2 gen lkt hay phn li c lp? - Rui gim c 4 cp NST. Vy ta c th pht hin ti a l bao nhiu nhm gen lkt? - Ti sao xc nh tn s HVG, ngi ta li hay dng php lai phn tch m khng dng php lai F1xF1? V trao i cho ch c th xy ra mt gii v nh vy dng php lai F1xF1 c th s khng pht hin ra. Ngoi ra, nu trao i cho xy ra c 2 gii v vi tn s thp th chng ta cn phi c 1 s lng ln c th F2 th mi c th pht hin c nhng t hp gen mi xut hin do HVG. Trong khi dng php lai phn tch ta c th d dng pht hin ra cc t hp gen mi. - Ti sao cng l php lai gia rui thn xm, cnh di vi thn en, cnh ct nhng trong php lai phn I th cc gen ny li lkt hon ton cn trong php lai phn II gia 2 gen ny li xy ra HVG? 5. Dn d - Hc bi, tr li cu hi SGK. - Chun b: ngi cp NST XY v XX c g khc nhau? Cho vd v cp NST gii tnh 1 s sv?

TIT 12: BI 12: DI TRUYN LIN KT VI GII TNH V


Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 28

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

DI TRUYN NGOI NHN I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Nu c c ch xc nh gii tnh bng NST. - Nu c c im di truyn ca cc gen nm trn NST gii tnh. - Trnh by c cc th nghim v c s t bo hc ca di truyn lin kt vi gii tnh. - Nu c ngha ca di truyn lin kt vi gii tnh. - Trnh by c c im ca di truyn ngoi NST (di truyn ti th v lc lp). 2. K nng: - Hnh thnh k nng nhn bit, lp lun xc nh c di truyn lin kt gii tnh 3. Thi : - Hc sinh yu thch b mn, thch tm hiu, khm ph cc quy lut biu hin tnh trng. II. Phng php: III. Phng tin dy hc: Tranh phng to hnh 12.1, 12.2 SGK IV. Trng tm: Di truyn lin kt vi gii tnh. V. Tin trnh t chc bi hc: 1. Bi c: Nu cch pht hin c 2 gen no lin kt hay phn li c lp? 2. t vn : Trong cc th nghim ca Menen kt qu php lai thun v nghch hon ton ging nhau, s phn b tnh trng u c 2 gii. Nhng khi Moocgan cho lai rui gim cng thun chng, khc nhau bi 2 cp tnh trng tng phn trong php lai thun nghch khng thu c t l phn tnh kiu hnh ging vi th nghim ca Menen. Hin tng ny c gii thch nh th no? 3. Bi mi: Hot ng ca GV v HS I. Th no l NST gii tnh? a. Ni dung Di truyn lin kt vi gii tnh 1. NST gii tnh v c ch tb hc xc nh gii tnh bng NST: NST gii tnh - L loi NST c cha gen quy nh gii tnh - Trong cp NST gii tnh ngi: Cp XX gm 2 chic tng ng Cp NST XY c vng tng ng v c vng khng tng ng. Mt s c ch tb xc nh gii tnh bng NST: - v c v, rui gim: XX, XY - chim, bm, c, ch nhi: XY, XX - chu chu, rp, b xt: XX, XO 2. Di truyn lin kt vi gii tnh Gen trn NST X - TN: sgk

Cho v d v 1 cp NST gii tnh 1 s sv? Gv lu hs: trc khi lm bi tp v di truyn lkt vi gii tnh c bit ch n i tng nghin cu v xc nh ng cp NST gii tnh ca i tng . Hs c sgk v tho lun: - Kt qu F1, F2 2 php lai? - Kt qu khc g so vi kt qu TN lai thun, lai nghch ca M? - iu khc nhau c Moocgan gii thch ntn? (gen quy nh tnh trng mu mt ch
c trn NST X m khng c trn NST Y. V vy c th c (XY) ch cn c 1 alen ln nm trn NST X biu hin ra kiu hnh, cn c th ci XX phi cn 2 alen ln nm trn 2 NST X mi biu hin ra KH).

b.

a.

Hy gii thch c s tb hc m t s di truyn mu mt rui gim trn hnh 12.2?

Nu c im di truyn ca gen trn NST gii tnh? - Kt qu ca php lai thun, nghch ntn?
Giao vien: Le Th Kieu Oanh

- C s t bo hc: Do s phn li v t hp ca cp NST gii tnh dn n s phn li v t hp ca cc gen nm trn NST gii tnh. - c im di truyn ca gen trn NST gii tnh X:

Trang 29

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

T l phn li kiu hnh 2 gii ntn? Nhn xt s di truyn ca alen a trong h12.2?

Kt qu ca php lai thun, nghch l k.nhau. C hin tng di truyn cho. S lai: b. Gen trn NST Y - V d: ngi b c tm lng tai s truyn cho tt c con trai m con gi th khng b tt ny. Hoc gen quy nh tt dnh ngn 2, 3 ch biu hin nam gii. - Gii thch: Gen quy nh tnh trng/NST Y, khng c alen tng ng trn X Di truyn cho c th mang kiu gen XY. - c im di truyn ca gen trn NST Y: C hin tng di truyn thng. c. ngha ca di truyn lin kt vi gii tnh - Da vo tnh trng lin kt vi gii tnh sm phn bit c, ci v iu chnh t l c, ci tu thuc vo mc tiu sn xut. - Vd: tm c cho nng sut t cao hn tm ci nn t mu trng phn bit trng tm c v trng tm ci. II. Di truyn ngoi nhn 1. Th nghim: sgk

Gv nu vd gen trn NST Y v cho hs gii thch ti sao gen quy nh tnh trng tm lng ch c nam m khng c n?

Nu c im di truyn ca gen trn Y? Hy cho bit ngha ca di truyn lkt vi gii tnh trong i sng v sx chn nui, trng trt?

Gv yu cu hs c TN sgk hoc lai nga ci vi la c thu c con la. Hy nhn xt c im biu hin kiu hnh ca F1 so vi kiu hnh ca b m trong 2 php lai thun v nghch? Hy gii thch hin tng trn?

2. Gii thch
Do khi th tinh, giao t c ch truyn nhn m hu nh khng truyn tbc cho trng. Do vy, cc gen nm trong tbc (trong ti th hoc trong lc lp) ch c m truyn cho con qua tbc ca trng. 4. c im di truyn ngoi nhn (di truyn ti th v lc lp): - Lai thun lai nghch kt qu khc nhau biu hin kiu hnh i con theo dng m. - Trong di truyn qua t bo cht vai tr ch yu thuc v t bo cht ca t bo sinh dc ci.

c im di truyn ngoi nhn?


* Phng php pht hin tnh trng di truyn lkt vi gii tnh: Kt qu 2 php lai thun nghch l khc nhau; c hin tng di truyn cho hoc thng * Phng php pht hin hin tng di truyn qua TBC kt qu 2 php lai thun nghch khc nhau v con lun c kiu hnh ging m. * Phng php pht hin hin tng di truyn phn li c lp: Kt qu 2 php lai thun nghch l ging nhau.

4. Cng c - Gv hng dn hs tr li cu hi 1, 3, 4, 5 sgk. 5. Dn d - Hc bi, tr li cu hi SGK, lm bi tp 2 vo v. - c mc em c bit?

TIT 13: BI 13: NH HNG CA MI TRNG LN S BIU HIN CA GEN


Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 30

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Nu c nhng nh hng ca iu kin mi trng trong v ngoi n s biu hin ca gen v mi quan h gia kiu gen, mi trng v kiu hnh thng qua mt v d. - Nu khi nim mc phn ng v cch xc nh mc phn ng. - Phn tch c mi quan h gia kiu gen, mi trng v kiu hnh i vi nng sut ca vt nui v cy trng. - Nu c khi nim v nhng tnh cht ca thng bin. 2. K nng: - Hnh thnh nng lc khi qut ho. - Pht trin c k nng vn dng l thuyt vo thc tin sn xut v i sng. 3. Thi : - Nhn thc c vai tr ca KG v vai tr ca mt i vi KH t p dng trong sx v i sng. - T nhn thc: c rt nhiu yu t ca mi trng nh hng n s biu hin ca kiu gen nn bo v mi trng sng, hn ch nhng tc ng c hi n sinh trng v pht trin ca ng, thc vt v con ngi. II. Phng php: III. Phng tin dy hc: - Tranh phng to hnh 13 SGK IV. Trng tm: V. Tin trnh t chc bi hc: 1. Bi c: - c im di truyn ca gen lin kt vi gii tnh? - Ti sao c hin tng con sinh ra lun ging m? 2. t vn : - Ti sao trong t nhin c nhng c th khi sng mi trng khc nhau biu hin ra cc kiu hnh khc nhau? Ging b c ca Vit nam nu chm sc tt, 5 tui t 250 kg tht hi, cn ging b cao sn nhit i 15-18 thng tui nu chm sc tt t 420 - 450 kg tht hi (thng tin t Internet). Nhng nu chm sc tt hn na c hy vng vt qua c nng sut trn khng ? - Hoc gv yu cu hc sinh gii thch cu tc ng "Nht nc, nh phn, tam cn, t ging". 3. Tin trnh bi mi: Hot ng ca GV v HS Ni dung Gv nu vn : ngi ta ni: tnh trng trn c I. Mi quan h gia gen v tnh th sv l do gen quy nh c hon ton ng trng khng? Gen (ADN) mARN polypeptit prtein GV: Thc t con ng t gen ti tnh trng tnh trng rt phc tp Qu trnh biu hin ca gen qua nhiu bc nn c th b nhiu yu t mi trng bn trong cng nh Nu mi quan h gia kiu gen v mt? bn ngoi c th chi phi II. S tng tc gia kiu gen v mi trng Gii thch cu tc ng: "Nht nc, nh phn, tam cn, t ging". Lin h s tng tc gia kiu gen v mi trng trong thc t sn xut. Trong sx, chn nui mun nng cao nng sut thc cn phi lm g? (phn tch mi qh ging, KTSX v nng sut thu c)
Kiu gen Mi trng Kiu hnh

Trong thc t sn xut:


K thut Ging Nng sut

Hy tm thm vd v mc biu hin ca kiu


Giao vien: Le Th Kieu Oanh

III. Mc phn ng ca kiu gen 1. Khi nim Vd: con tc k hoa - Trn l cy: da c hoa vn mu xanh ca l

Trang 31

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

gen ph thuc vo mt?

Mc phn ng l g? vd: g - Nui bnh thng: 2kg, lng vng - Nui tt : 2.5kg, lng vng - Nui rt tt : 3kg, lng vng - Nui khng tt: 1kg ch dinh dng nh hng ln n trng lng nhng t nh hng n mu lng C th xc nh d dng MP ca 1 KG khng? Hy xut 1 pp xc nh MP ca 1 KG? Ti sao cc nh khoa hc li khuyn nng dn khng nn ch trng 1 ging la duy nht (cho d ging la c nng sut cao) trong 1 din tch rng trong cng 1 v? c vd sgk v nhn xt v s hnh thnh tnh trng mu lng th? Gv nu vn : Ti sao cc tb ca cng 1 c th, c cng 1 KG nhng li biu hin ra nhng KH khc nhau? Biu hin mu lng th cc v tr khc nhau trn c th ph thuc vo nhng yu t no? Nhit cao c nh hng n s biu hin ca gen tng hp mlanin ntn?

Vy lm th no chng minh c iu ny?

- Trn : da c mu hoa ca ru . - Trn thn cy: da c mu hoa nu Vy tp hp cc KH trn ca 1 con tc k hoa (1 KG) tng ng vi cc ch mt gl mc phn ng. Tp hp cc kiu hnh ca mt kiu gen tng ng vi cc mi trng khc nhau l mc phn ng ca mt kiu gen. 2. c im: - Mc phn ng tu thuc vo KG v mi gen c mc phn ng ring nh: + Cc tt v s lng nh khi lng (tht), sn lng (trng, sa...) thng c mc phn ng rng. Vd nhng con b c cng KG nhng iu kin chn nui khc nhau c th cho sn lng khc nhau. + Cc tt v cht lng thng c mc phn ng hp. Vd t l b trong sa b t thay i theo iu kin chn nui. - xc nh MP ca 1 KG cn phi to ra cc c th sv c cng 1 KG. cc loi tv c kh nng ss sinh dng cn v c th thc hin bng cng ngh nhn bn v tnh. IV. Thng bin (s mm do KH) - L hin tng thay i v KH ca 1 KG trc nhng iu kin mi trng khc nhau. - Mi KG ch c th iu chnh KH ca mnh trong 1 phm vi nht nh. 1. Vd: - Vd 1 - Vd 2 - Vd 3 Tm hiu vd 1: - th Himalaya, ti v tr u mt c th nh tai, bn chn, ui, mm c lng mu en, nhng v tr khc lng trng mut. - Gii thch: Ti cc tb u mt ca c th c nhit thp hn nhit ca tb thn nn c kh nng tng hp c sc t mlanin lm cho lng en. Cc vng khc nhit cao hn khng tng hp mlanin nn lng trng. - cm gii thuyt trn, co v lm gim nhit vng lng trng, mc thnh lng en.

4. Cng c Hs quan st KH 13 sgk tho lun tr li: - Hnh v th hin iu g? (th hin mc phn ng ca 2 KG khc nhau trong cng 1 iu kin mt) - Th no l s mm do KH? - Nhn xt v chiu cao cy ca 2 KG trong mi cao nc bin? - Vy mc mm do ca KH ph thuc vo yu t no? - S mm do KH ca mi KG c ngha l i vi bn thn con vt? - Gv hng dn hs tr li cu hi 2, 3, 4 sgk 5. Dn d - Hc bi, tr li cu hi SGK.
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 32

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

n tp l thuyt v lm bi tp chng 1 sgk 12 CTCB/64, 65, 66 vo v Tit 14 BI 14 : THC HNH LAI GING I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: - Bit cc thao tc lai hu tnh, bit cch b tr th nghim thc hnh lai ging, nh gi kt qua th nghim bng phng php thng k - Bit cch thc hin thnh cng cc bc tin hnh lai ging trn 1 s i tng ng vt II. Chun b: sgk III. Cch tin hnh Hot ng ca thy v tr Gv nu ni dung th nghim ? Mc ch ca cc th nghim trn? Ni dung Ni dung th nghim - C kim mt en X c kim mt - C mn mt xanh X c mn mt - Khng tc c c vy lng hnh di di X khng tc ci khng c vy lng hnh di di 2. Cch tin hnh ? Phng php to cc dng thun chng? - To cc dng thun chng - Tin hnh cc php lai - X l thng k theo pp khi bnh phng khng nh t l phn li kiu hnh 3. Phng php thng k a. V d: Hc sinh nu vd P: u H Lan hoa , ht trn X u hoa trng, ht nhn F1: 140 cy hoa , ht trn: 135 cy hoa trng, ht nhn: 110 cy hoa , ht nhn: 115 cy hoa trng, ht trn. b. Xy dng gi thuyt: Gv hng dn hc sinh xy dng gi thuyt H0: - T l phn li KH trong php lai l 1 :1 :1 :1 - S sai khc m ta thu c trong php lai hon ton do yu t ngu nhin c. Tnh gi tr khi bnh phng 2 Gv hng dn hc sinh tnh gi tr v lp bng xc nh kt qu th nghim l hon ton do yu t ngu nhin ta tnh gi tr khi bnh phng tnh gi tr 2 (O E ) 2 2= E O: T l phn li KH ca php lai E: T l phn li KH theo l thuyt d. Lp bng tnh gi tr khi bnh phng (o E ) 2 T l KH O E (O E)2 E , trn 140 125 225 1,8 Trng, nhn 135 125 100 0,8 , nhn 110 125 225 1,8 Trng, trn 115 125 100 0,8 500 500 5,2 1.

e. So snh gi tr khi bnh phng vi bng gi - Gi tr 2 gi tr 2 ct P=0,05 chp nhn


Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 33

tr

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Hc sinh so snh kt qu chp nhn hoc bc b gi thuyt? ? Nu mun tng tin cy ca cc s liu thc nghim th cn phi lm g? (lp li th nghim nhiu ln v dng pp khi bnh phng kim tra, nu vn ng th gi thuyt mnh a ra l ng tin cy) ? Nu php th bc b gi thuyt ca mnh th phi lm g? (Cn lp li TN. Nu kqu vn khng thay i th cn phi xut gi thuyt cho ph hp hn v dng li pp 2 kim tra) Gv yu cu hc sinh lm bi tp p dng

gi thuyt H0, t l phn li thc nghim ph hp vi t l phn li l thuyt. - Gi tr 2 > gi tr 2 ct P=0,05 bc b gi thuyt H0 4. Bi tp p dng a. V d: Trong mt th nghim nhm kim tra gi thuyt mu sc qu c chua do 1 cp alen c quan h tri ln hon ton quy nh. Ngi ta cho 1 cy c chua qu vng th phn bi 1 cy c chua qu , th h lai thu c ton qu . em gieo v chm sc 100 cy F1, tin hnh cho F1 t th phn bt buc, thu c 1600 qu trong m c 381 qu vng cn li l qu . Kt qu c ph hp vi gi thuyt khng? b. Xy dng gi thuyt: H0: - T l phn li KH trong php lai l 3:1 - S sai khc m ta thu c trong php lai hon ton do yu t ngu nhin c. Tnh gi tr khi bnh phng (O E ) 2 2= E d. Lp bng tnh gi tr khi bnh phng (o E ) 2 T l KH O E (O E)2 E Qu 1219 1200 361 0,3008 Qu vng381 400 361 0,9025 1,2033 e. So snh gi tr khi bnh phng vi bng gi tr Gi tr 2 < gi tr 2=3,841 ct P=0,05 (n=1) Chp nhn gi thuyt H0.

Gv yu cu hc sinh hon thnh bi tp p dng.

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 34

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Tit 14 BI 14 : THC HNH LAI GING I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: - Rn k nng b tr th nghim trong nghin cu DTH: T mnh b tr TN lai, to dng thun chng, nh gi kt qu TN bng phng php thng k 2. - Rn phng php nghin cu DTH thng qua cc bng hnh, ghi li qu trnh lai to ging. - Rn k nng thc hnh, thc lm vic khoa hc, cn thn chnh xc. Hc sinh yu thch b mn, thch tm hiu khm ph v lm cc th nghim sinh hc. II. Chun b: 1. Vt liu v dng c cn thit - Cy c chua b m, mnh vn. - Kp, ko, kim mi mc, a knh ng h, bao cch li, nhn, bt ch, bt lng, bng, hp ptri 2. Chun b cy b m - Chn ging: chn nhiu cy khc nhau r rng v hnh dng hoc mu sc qu c th d dng phn bit bng mt thng. - Gieo ht nhng cy dng lm b trc nhng cy dng lm m t 8 n 10 ngy. - Khi cy b ra hoa th ta bt hoa, ngt b qu non, tp trung ly phn c tt. - Khi cy m c 9 l th bm ngn, ch 2 cnh (3 chm hoa/cnh, 3-5 qu/chm). II. Tin trnh t chc bi hc 1. n nh t chc lp: - Phn cng nhim v trc tit TH: Lm t, gieo ht, chm sc, chn cy b m v lai ging - Chia nhm HS (3 - 4HS/nhm), c nhm trng, kim tra s chun b ca HS. 2. Kim tra bi c: Lng ghp vo qu trnh thc hnh. 3. Ni dung v cch tin hnh 1. Kh nh trn cy m - Chn nhng hoa cn l n c mu vng nht kh nh (hoa cha t th phn). - Dng kim mi mc tch 1 bao phn (phn c mu trng sa hoc mu xanh). - Gi ly n hoa, tch bao hoa ra, ta tng nh (nh tay trnh thng tn u nhy, bu nhy). - Chn 4 - 6 hoa/chm, kh nh v ct b nhng hoa khc. - Bao cch li cc hoa kh nh. 2. Th phn - Chn nhng hoa n xo, u nh to mu xanh sm, c dch nhn. - Thu ht phn/cy b: chn hoa va n, cnh hoa - bao phn vng ti, ht phn chn trn trng. - Dng kp ngt nh b vo a ng h, ch nh ln cc bao phn ht phn bung ra. - Dng bt lng chm ht phn ca cy b ln u nhy hoa ca cy m. - Bao chm hoa th phn bng ti cch li, buc nhn, ghi ngy v cng thc lai. 3. Chm sc v thu hoch - Ti nc, bn phn, lm c y . - Khi qu lai chn th thu hoch, cn thn trnh nhm ln gia cc cng thc lai. - B tng qu, tri ht ln giy lc ghi cng thc lai. - Phi kh ht ch mt, bo qun ni kh ro. 4. X l kt qu lai - Tng hp kt qu th nghim, x l theo phng php thng k 2. 5. Tng kt, nh gi kt qu thc hnh - Tng nhm hc sinh bo co thu hoch. - GV nhn xt, nh gi chung kt qu thc hnh, nu u im - nhc im ca mt vi nhm. - Rt kinh nghim cho nhng ln thc hnh sau. 4. Hng dn v nh: - Hon thin bo co thu hoch. - Chun b ni dung bi mi. Gii thch ti sao lut hn nhn v gia nh cm khng cho ngi c quan h h hng (trong vng 3 i) kt hn vi nhau.

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 35

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

TIT 15: BI 15: BI TP CHNG I V CHNG II cha sa I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Nhn bit c mch m gc trong phn t ADN. - Nm vng cc c ch t nhn i ADN, sao m v gii m. - Khc su cc kin thc hc v phn di truyn, c ch di truyn v bin d. - Bit cch gii mt s bi tp c bn v c s vt cht v c ch di truyn cp phn t v cp tb - Bit cch gii mt s bi tp c bn v quy lut di truyn 2. K nng: - Vn dng l thuyt gii bi tp chng I, II. - Vit c trnh t nu ca mch b sung, mARN t mch gc. - Vit c t l giao t, t l KG, KH trong php lai. 3. Thi : - Hc sinh yu thch b mn, thch tm hiu, khm ph, gii cc bi ton sinh hc. II. Phng tin dy hc: - Hnh nh v cu trc ADN theo nguyn tc b sung, c ch phin m, gii m ... - My tnh, my chiu, phiu hc tp hoc bng ph. III. Tin trnh t chc bi hc: 1. Bi c: 2. t vn : 3. Tin trnh bi mi: Hot ng ca GV v HS GV: khi qut ni dung kin thc: c im gen, c ch t sao, phin m, dch m. Ni dung A. L thuyt: 1. Cu trc ca gen, phin m, dch m: - Mi gen c 1 mch cha thng tin gi l mch khun. - Cc gen sinh vt nhn s c vng m ha lin tc, phn ln cc gen sinh vt nhn thc c vng m ha khng lin tc - M di truyn l m b 3, tc l c 3 cp nucltit trong ADN quy nh 1 b ba (trn ARN) m ha 1 axit amin trong phn t prtin - B ba AUG l m m u, cn cc b ba: UAA, UAG,UGA l m kt thc - cng thc : N Chiu di ADN: L= x 3,4 A0 2 Tng s nu ca ADN: N=A+T+G+X NTBS: A=T, G=X * C ch t sao : S Nu mi loi mi trng cung cp khi gen t sao lin tip n t Atd=Ttd= (2n -1)A =(2n-1)T Gtd=Xtd= (2n-1) G= (2n-1) X - Tng s Nu mi trng cung cp khi gen t sao lin tip n t Ntd= (2n-1)N ADN phin m mARN dch m prtein tnh trng

Gv yu cu hs nhc li mt s cng thc lin quan n ADN?

Mi tng quan gia t sao, phin m, dch m c th biu din qua s no?
Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 36

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

2. t bin gen: - GV: nhn dng cc dng t bin gen ntn? Cc dng Tng t bin nu gen Mt 1 cp Gim nu Thm cp nu 1 Tng s Tng s Chui lin kt H2 polipeptit Gim Thay i t v tr B Thay i t v tr B Khng i hoc thay i 1 aa

Tng

Thay th 1 Khng i Thay i cp nu

* i vi bi tp cc php lai cho bit t l phn li KH tm KG v s lai th ta phi tin hnh cc bc sau: + Xc nh tnh trng cho l do 1 hay nhiu gen quy nh ? + V tr ca gen c quan trng hay khng? (gen quy nh tnh trng nm trong nhn hay trong t bo cht? nu trong nhn th trn NST thng hay NST gii tnh?) + Nu 1 gen quy nh 1 tnh trng th gen l tri hay ln, nm trn NST thng hay NST gii tnh? + Nu bi ra lin quan n 2 hoc nhiu gen th xem cc gen phn li c lp hay lin kt vi nhau? nu lin kt th tn s hon v gen bng bao nhiu? + Nu 2 gen cng quy nh 1 tnh trng th du hiu no chng t iu ? Kiu tng tc gen l g? Gv yu cu hc sinh ln bng lm bi tp, B. Bi tp lp nhn xt v chnh sa hon chnh. * HNG DN GII CC BI TP TRONG SGK: I. Bi tp chng 1: 1. a) Mch khun: 3 TAT GGG XAT GTA ATG GGX 5 Mch b sung: 5 ATA XXX GTA XAT TAX XXG 3 mARN 5 AUA XXX GUA XAU UAX XXG3 b) C 18/3 = 6 codon trn mARN c) Cc b ba i m ca tARN i vi mi codon: UAU, GGG, XAU, GUA, AUG, GGX 2. a. GGU, GGX, GGA, GGG b. C 2 cdon m ho lizin Cc cdon trn mARN: AAA, AAG Cm i m trn tARN: UUU, UUX
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 37

3. t bin NST: - S bin i s lng NST c th xy ra 1 hoc vi cp NST tng ng lch bi, hay tt c cc cp NST tng ng a bi 4. Cc quy lut di truyn - Quy lut phn li - Quy lut phn li c lp t l F2 l 9:3:3:1 - Tng tc b sung t l F2 9:7 - LKG v HVG - Di truyn lin kt vi gii tnh - Di truyn ngoi nhn.

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

c. Lizin c b sung vo chui polypeptit 3. on chui polipeptit : Arg Gly Ser Phe Val Asp Arg mARN 5 AGG GGU UXX UUX GUX GAU XGG 3 ADN mch khun 3TXX XXA AGG AAG XAG XTA GXX 5 mch b sung 5 AGG GGT TXX TTX GTX GAT XGG 3 4. a) C 4 aa trong on polypeptit nn c 4 cdon. b) on polypeptit: Val - Trp - Lys - Pro mARN: GUU UGG AAG XXA 5 a) Trnh t cc nu ca ADN to ra mARN: mARN: 5XAUAAGAAUXUUGX3 ADN gc: 3GTATTXTTAGAAXG5 b). mARN: 5XAU AAG AAU XUU GX3 Polypeptit: His - Lys - Asn - Leu c) mARN: 5XAG*AAG AAU XUU GX3 aa: Gln Lys Asn - Leu d) mARN: 5XAU G*AA GAA UXU UGX3 aa: His Glu Glu Ser - Cys e) t bin thm nu trong ADN nh hng ln hn ln prtein do dch m. V: - c t bin thay th ch nh hng n 1 aa trn prtein. - d t bin thm 1 nu lm thay i ton b b ba t v tr thm nu nn thay i aa t v tr n cui prtein 8. a. S lng NST c d on : - Th n bi: n=12 - Th tam bi: 3n=36 - Th t bi: 4n=48 b. Tam bi l a bi l, t bi l a bi chn. c. Hc bi c II. Bi tp chng II 1. Bnh do gen ln quy nh nn c hai v chng u c xc sut mang gen bnh - kiu gen d hp t l 2/3. Xc sut c 2 v chng u d hp t v sinh con b bnh: 2/3 x 2/3 x 1/4 = 1/9. 2. Vn dng quy lut xc sut a) T l kiu hnh tri v genA l 1/2, gen B l 3/4, gen C l 1/2, gen D l 3/4 v gen E l 1/2. Vy t l i con c kiu hnh tri v c 5 tnh trng s l: 1/2 x 3/4 x 1/2 x 3/4 x 1/2 = 9/128. b) T l i con c kiu hnh ging m: 1/2 x 3/4 x 1/2 x 3/4 x 1/2 = 9/128. c) T l i con c kiu hnh ging b: 1/2 x 1/2 x 1/2 x 1/2 x 1/2 = 1/32. Bi tp v nh: 1 loi thc vt, gen A quy nh thn cao, gen a quy nh thn thp; gen B quy nh ht trn, b quy nh ht nhn. Cc gen quy nh cc tnh trng nm trn nhng cp NST tng ng khc nhau. em th phn 2 cy thn cao, ht trn v thn cao ht nhn, i con thu c 298 cy thn cao, ht trn, 302 thn cao, ht nhn, 101 thn thp, ht trn, 98 thn thp, ht nhn. Gii thch kiu gen ca b m v vit s lai.

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 38

SH 12CB

Chng III: DI TRUYN HC QUN TH

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

TIT 17 BAI 16: CU TRUC DI TRUYN CUA QUN TH I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Nu c nh ngha qun th (qun th di truyn) v tn s tng i ca cc alen, cc kiu gen. - Nu c cc c trng di truyn ca qun th. - Nu c s bin i cu trc di truyn ca qun th t phi qua cc th h. 2. K nng: - Tnh c tn s ca alen v tn s cc kiu gen ca qun th th phn qua cc th h. 3. Thi : - Vn dng kin thc vo thc t sn xut chn nui II. Phng php: III. Phng tin dy hc Bng 1: S bin i t l th d hp v th ng hp trong qun th t th phn Th h KG ng hp t tri KG d hp KG ng hp t ln 0 0 100% (1/2)0 0 25% 25% 50% 1 1 1 1 ( )1 1 1 ( )1 ( )1 2 2 2 2 2 25% 1 1 1 ( )2 1 ( ) 2 1 2 2 2 2 ( ) 2 2 2 1 3 1 1 3 1( ) 1 ( ) 3 3 12,5% ( ) 2 2 2 2 2 1 n 1 1 n 1( ) 1 ( )n ( ) n 2 2 2 2 2 IV. Trng tm: V. Tin trnh t chc bi dy 1. Kim tra bai cu: 2. t vn : Xt v mt di truyn, trong t nhin c qun th t phi v qun th giao phi. c im ca mi loi qun th ny nh th no v ngha ca s tm hiu chng ra sao? 3. Bai mi Hoat ng cua gv v hs Ni dung Quan sat hnh nh mt s qun th, nhm I. Cac c trng di truyn cua qun th 1. inh nghia qun th c th Tho lun: Qun th l mt tp hp cc c th cng loi, - Qun th l g? Phn bit qun th vi cng sng trong mt khong khng gian xc nh, tp hp sinh vt cng loi? V d minh vo mt thi im xc nh v c kh nng sinh ra ha? con ci duy tr ni ging. 2. c trng di truyn cua qun th c trng c bn ca qun th? Mi qun th c mt vn gen c trng, th hin Vn gen l g? Cch xc nh vn gen ca qun th? tn s cc alen v tn s cc kiu gen ca qun th. Tn s alen, tn s kiu gen l g? - Tn s mi alen = s lng alen / tng s alen Gv: Qun th u Ha lan gen quy inh ca gen trong QT ti mt thi im xc nh. mau hoa co 2 loai alen: A quy nh hoa - Tn s mt loi kiu gen = s c th c kiu gen o, a quy nh hoa trng. / tng s c th trong qun th. Cy hoa o co KG AA cha 2 alen A
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 39

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Cy hoa o co KG Aa cha 1 alen A va 1 alen a. Cy hoa trng co KG aa cha 2 alen a. Tinh tn s alen A, a trong qun th cy nay la bao nhiu? Vy tn s alen ca qun th l g? Tinh tn s kiu gen AA, Aa, aa? Th no gi l t th phn? Gv vn p gi rt ra kt lun: I0: 100%Aa I1: AA : 2/4 Aa : aa (25%) (50%) (25%) I2: AA: 2/4(1/4AA:2/4Aa:1/4aa) : aa 6/16 AA: 4/16 Aa : 6/16 aa (37,5%) (25%) (37,5%) I3 : ? ? ? In : C th d hp: ( )n C th ng hp : 1 ( )n GV yu cu HS in s liu vao bang? GV yu cu HS rut ra nhn xet v tn s kiu gen qua cac th h t thu phn? Giao phi gn la gi? Cu truc di truyn cua qun th giao phi gn thay i nh th nao? Tai sao lut hn nhn gia inh lai cm khng cho ngi co ho hang gn trong vong 3 i kt hn vi nhau?

V d: QT cy u c 1000 cy vi t l cc cy nh sau: 500 cy AA: 200 cy Aa: 300 cy aa. Tng s alen A = (500 x 2) + 200 = 1200. Tng s alen A va a la: 1000 x 2 = 2000. Tng s alen a = 200 + (300x2)=800 Vy tn s alen A trong qun th la: 1200 / 2000 = 0,6 Tn s alen a trong qun th la: 800 / 2000 = 0,4 Tn s KG AA trong qun th la 500 / 1000 = 0,5 II. Cu truc di truyn cua qun th t thu phn va giao phi gn. 1. Qun th t thu phn * Qun th th h u tin c 100% Aa t th phn qua n th h: (bng 1) 1 n Khi n th t l KG Aa= lim ( ) = 0 n 2 1 1 ( )n T l KG AA=aa= 2 =1 lim ( n 2 2 * Kt lun: Cu trc di truyn ca qun th t phi bin i qua cc th h theo hng gim dn t l th d hp, tng dn t l th ng hp. 2. Qun th giao phi gn - ng vt, hin tng cac ca th co cung quan h huyt thng giao phi vi nhau thi c goi la giao phi gn (giao phi cn huyt) - Cu truc di truyn cua qun th giao phi gn se bin i theo hng tng tn s kiu gen ng hp t va

giam tn s kiu gen di hp t. 4. Cung c: Giao vin cho hoc sinh lam mt s cu hoi trc nghim sau: Cu 1: Kt qu no di y khng phi l do hin tng giao phi gn? A. Hin tng thoi ho. B. T l th ng hp tng, th d hp gim. C. To u th lai. D. To ra dng thun. E. Cc gen ln t bin c hi c iu kin xut hin trng thi ng hp. Cu 2: C s di truyn hc ca lut hn nhn gia nh: cm kt hn trong h hng gn l: A. th h sau xut hin hin tng u th lai. B. Gen tri c hi c iu kin t ch s bin hin ca gen ln bnh thng trng thi d hp. C. th h sau xut hin cc bin hin bt thng v tr tu. D. Gen ln c hi c iu kin xut hin trng thi ng hp gy ra nhng bt thng v KH Cu 3: Trong chn ging, ngi ta s dng phng php giao phi cn huyt v t th phn : A. Cng c cc c tnh qu. B. To dng thun. C. Kim tra v nh gi kiu gen ca tng dng thun. D. Chun b cho vic to u th lai, to ging mi. E. Tt c u ng. Cu 4: 1 c th c kiu gen Aa vi 2 gen alen A v a. th h t th phn th n, kt qu s l: A. AA = aa= (1-(1/2)n-1)/2 ; Aa = (1/2)n-1 B. AA = aa = (1/2)n ; Aa = 1-2(1/2)n
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 40

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

C. AA = aa = (1/2)n+1 ; Aa = 1 - 2(1/2)n+1 D. AA = aa = (1-(1/2)n+1)/2 ; Aa = (1/2)n+1 E. AA=aa=(1-(1/2)n)/2 ; Aa=(1/2)n 5. Dn d: - V nha hoc bai va lam bai tp cui sach giao khoa - Tim hiu cu truc di truyn cua qun th ngu phi TIT 18: BI 17: CU TRC DI TRUYN CA QUN TH (TT) I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Nu c khi nim qun th ngu phi. - Pht biu c ni dung ca nh lut Haci - Vanbec. - Nu c cng thc khi qut khi qun th trng thi cn bng di truyn. - Nu c ngha v nhng iu kin nghim ng ca nh lut Haci-Vanbec. - Xc nh c cu trc ca qun th khi trng thi cn bng di truyn. 2. K nng - Gii thch c th no l trng thi cn bng di truyn ca mt qun th. - Bit tnh ton cu trc kiu gen ca qun th, tn s tng i ca cc alen - Pht trin c nng lc t duy l thuyt v tnh ton. 3. Thi : - Vn dng kin thc vo thc t sn xut trng trt, chn nui. - T nhn thc v cu trc di truyn ca qun th ngu phi: thy c s n nh lu di ca qun th trong t nhin m bo cn bng sinh thi. Mun c nh vy phi bo v mi trng sng ca sinh vt, m bo s pht trin bn vng. II. Phng php: III. Phng tin dy hc IV. Trng tm: V. Tin trnh t chc dy hc 1. Kim tra bi c - Th no l tn s alen, tn s KG ca QT? TS alen v TS KG ca QT cy t th phn v QT ng vt giao phi gn s thay i nh th no qua cc th h? - Mt QT khi u c tn s KG d hp t Aa l 0,6. Sau 3 th h t th phn th TS KG d hp t v KG ng hp t s l bao nhiu? 2. t vn : Khi qun th sinh sn bng cch t th phn hoc giao phi cn huyt, cu trc di truyn c t l kiu gen ng hp t ngy mt tng dn, t l kiu gen d hp t ngy mt gim dn qua cc th h iu ny thng dn ti gim u th lai v thoi ha ging. Nhng nu cho chng ngu phi (giao phi t do) hin tng trn c xy ra na khng? Ti sao? 3. Bi mi Hot ng ca GV v HS Ni dung III. Cu trc di truyn ca qun th ngu phi 1. Qun th ngu phi Th no l qun th ngu phi? a. Khi nim: GV cho hs phn tch v d v s a dng Qun th c gi l ngu phi khi cc c th c KG nhm mu ngi khc nhau trong qun th kt i mt cch ngu nhin. Trong QT ngi, gen quy nh nhm mu A, B, AB v O c 3 alen khc nhau: IA, IB, Io. Hy vit cc KG ca cc nhm mu ? Trong thc t, mt c th c nhiu gen, mi gen c th gm nhiu alen khc nhau. Kt qu ca qu trnh giao phi ngu nhin ca cc c th ntn? b. c im di truyn ca qun th ngu phi: Qun th ngu phi c c im di truyn g - Cc c th giao phi t do vi nhau. ni bt? - Qun th giao phi a dng v kiu gen v KH. - QT ngu phi c th duy tr tn s cc KG khc nhau trong QT khng i qua cc th h trong nhng iu
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 41

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

kin nht nh. 2. Trng thi cn bng di truyn ca qun th a. V d: QT thc vt c thnh phn KG nh sau: P: 0,25 AA: 0,5 Aa: 0,25 aa Hy tnh tn s ca alen A, a trong QT trn? TS alen A: 0,5; TS alen a: 0,5 Gt Cc c th trong QT trn giao phi ngu (p) 0,5A (q) 0,5a nhin, hy cho bit thnh phn KG th h Gt tip theo? (p) 0,5A p2 0,25 AA pq 0,25 Aa (q) 0,5a pq 0,25 Aa q2 0,25 aa Thnh phn KG th h sau l: 0,25AA : 0,5Aa : 0,25aa hay p2AA : 2pqAa : q2aa Khi xy ra ngu phi, qun th t trng thi cn bng theo nh lut Haci Van bec. Khi tho mn ng thc: p2AA + 2 pqAa + q2aa = 1 Trong : p l tn s alen A, q l tn s alen a, p + q = 1; p2 l tn s kiu gen AA; 2pq l tn s kiu gen Aa v q2 l tn s kiu gen aa. b. nh lut Haci -Vanbec * Ni dung: Trong nhng iu kin nht nh, tn s tng i ca cc alen v thnh phn kiu gen ca QT ngu phi c duy tr n nh qua cc th h. * iu kin nghim ng: - Qun th phi c kch thc ln. - Cc c th trong qun th phi giao phi vi nhau mt cch ngu nhin. - Khng c tc ng ca CLTN (cc c th c KG khc nhau c sc sng v kh nng SS nh nhau). - Khng c t bin (B khng xy ra hoc xy ra th tn s B thun phi bng tn s B nghch). - Qun th phi c cch li vi qun th khc (khng c s di nhp gen gia cc qun th). * ngha ca nh lut: Khi QT trng thi cn bng, t tn s cc c th c KH ln c th tnh c tn s ca alen ln, alen tri cng nh tn s ca cc loi KG trong QT. c. Bi ton: - KG ca ngi b bnh bch tng aa Gi q l TS alen a. Ta c : aa=q2=1/10000 q=0,01 m p+q=1 p=0,99 Vy TS ca alen A l 0, 99 ; Tn s alen a l 0,01 Thnh phn KG ca QT l: p2AA + 2pqAa + q2aa=1 0,992AA + 2.0,99.0,01Aa + 0,012aa=1 - Xc sut 2 v chng c KG bnh thng sinh con b bnh bch tng:

Em hy nhn xt thnh phn KG th h ban u v sau khi ngu phi? QT t trng thi cn bng di truyn tho cng thc ntn?

Gv yu cu hc sinh pht biu ni dung nh lut? Nu iu kin nghim ng ca nh lut? Trong thc t, mt QT trong t nhin c p ng c y cc k khng?

Nu ngha ca nh lut?

Gv hng dn hc sinh tr li lnh sgk Ngi b bnh bch tng c kiu gen ntn? Hy tnh TS alen a v A? p dng cng thc tnh thnh phn KG ca QT?

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 42

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

2 pq 1 p 2 + 2 pq 4 = 2 0,99 0,01 1 0,99 2 + 2 0,99 0,01 4 = 0,00495


2

4. Cng c: gv hng dn hc sinh tr li cu hi lnh sgk. 5. Dn d - Hc bi v tr li cu hi sgk vo v bi tp.


Tm hiu cc thnh tu to ging vt nui, cy trng c u th lai cao Vit Nam v trn th gii.

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 43

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Chng IV: NG DNG DI TRUYN HC


TIT 19: BI 18: CHN GING VT NUI V CY TRNG DA TRN NGUN BIN D T HP I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc - Nu c cc ngun vt liu chn ging v cc phng php lai ging. - Gii thch c c ch pht sinh v vai tr ca bin d t hp trong qu trnh to dng thun. - Nu c khi nim u th lai v trnh by c cc phng php to ging lai cho u th lai. - Gii thch c ti sao u th lai thng cao nht F1 v gim dn i sau. 2. K nng - Pht trin k nng phn tch trn knh hnh, k nng so snh, phn tch, khi qut tng hp - Nng cao k nng phn tch hin tng tm hiu bn cht ca s vic qua chn ging mi t ngun bin d t hp 3. Thi - Hnh thnh nim tin vo khoa hc, vo tr tu con ngi qua nhng thnh tu to ging bng phng php lai II. Phng php: III. Phng tin dy hc: - Hnh 18.1, 18.2, 18.3, tranh nh minh ho ging vt nui cy trng nng sut cao Vit Nam IV. Trng tm: V. Tin trnh t chc dy hc 1 Kim tra bi c - Trnh by ni dung, KN v ngha ca nh lut Haci-Vanbec? - Bi 2/73 sgk 2. t vn :
T xa xa loi ngi bit ci to thin nhin, sn bt cc ng vt hoang di v nui, su tm cc thc vt hoang di v trng trt, pht trin sn xut. Tuy nhin, cc vt liu t nhin thu thp v ban u cha th tr thnh ging cy trng, vt nui ngay c m phi qua chn lc, lai to Mt trong nhng dng bin d quan trng trong chn ging l bin d t hp. chn lc ra c bt k mt ging mi no th ta cn i theo mt chu trnh chung gm cc bc: - To ngun bin d lm ngun nguyn liu cho chn lc - nh gi KH chn ra KG mong mun (chn lc) - To v duy tr dng thun c t hp gen mong mun. Vy ngun bin d di truyn c th to ra bng phng php no? Qua lai ging (to bin d t hp), gy t bin nhn to hoc to ra ADN ti t hp nh cng ngh di truyn. Bi hm nay chng ta s cng nhau nghin cu 1 s k thut to ging mi da trn cch thc to ngun bin d di truyn khc nhau.

3. Bi mi: Hot ng ca gv v hs Vy cc vt liu t nhin thu thp v ban u c th tr thnh ging vt nui cy trng c ngay cha? K tn ngun vt liu chn ging? Nu vn : Ti sao lai to li l phng php c bn to s a dng cc vt liu di truyn cho chn ging? Ti sao BDTH c vai tr c bit quan trng trong vic to ging mi gv cho hs quan st hnh 18.1 Tng th h c nhng t hp gen no? Mi quan h di truyn gia cc t hp gen ? to ra cc t hp gen mong mun ngi ta dng pp no? Vy c ch pht sinh cc bin d t hp trong qu trnh to dng thun l g?
Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Ni dung

- Ngun vt liu chn ging : + Bin d t hp. + t bin. + ADN ti t hp.

I. To ging thun da trn ngun bin d t hp

Trang 44

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

u nhc im ca phng php to ging thun da vo ngun bin d t hp?


u im: khng i hi k thut phc tp Nhc im: mt nhiu thi gian, cng sc nh gi tng t hp gen, tm cch duy tr ging thun chng v cc gen thng phn li trong qu tnh gim phn, ch c nhng t hp gen c bit mi c th duy tr n nh.

Gv nu s lai minh ho v lai kinh t gia ln mng ci v ln landrat to con F1 v phn tch?

u th lai l g? Gii thch c s di truyn ca u th lai ? Gv nu v d: ln s c mt ca gen tri A, B, C, D u cho tng trng 30 kg, gen ln tng ng cho 10 kg P (t/c) AAbbCCDD x aaBBccdd F1 c KG nh th no? tnh khi lng ca F1 ? S c mt ca nhiu gen tri trong KG s em li kt qu nh th no? Da vo c s di truyn hc mun to u th lai chng ta phi c nguyn liu g? Lm th no to ra dng thun? Trong cc php lai hc lp 9 th pp no cho u th lai cao nht ? Phn tch vai tr ca t bo cht trong vic to u th lai thng qua php lai thun nghch? u v nhc im ca pp to ging bng u th lai ?
u im: con lai c u th lai cao s dng vo mc ch kinh t. Nhc im: tn nhiu thi gian, tn nhiu cng sc, to dng thun v duy tr dng thun, UTL biu hin cao nht F1 sau gim dn qua cc th h

Quy trnh to ging thun da trn ngun bin d t hp - To dng thun chng c kiu gen khc nhau. - Lai ging to ra cc t hp gen khc nhau. - Chn lc ra nhng t hp gen mong mun. - Nhng t hp gen mong mun s cho t th phn hoc giao phi gn to ra cc dng thun. II.To ging lai c u th lai cao 1. Khi nim u th lai - V d: Ln mng ci (AAbbccdd) 60kg X ln Lanrat (aaBBCCDD) 100kg F1 AaBbCcDd (120kg) - UTL - Khi nim: L hin tng con lai c nng sut, sc chng chu, kh nng sinh trng pht trin cao vt tri so vi cc dng b m. 2. C s di truyn ca hin tng u th lai Gi thuyt siu tri: trng thi d hp t v nhiu cp gen khc nhau, con lai c kiu hnh vt tri v nhiu mt so vi dng b m c nhiu gen trng thi ng hp t. UTL thng biu hin cao nht i F1 v gim dn cc i sau, v vy khng dng con lai lm ging. 3. Quy trnh to ging c u th lai cao: To dng thun lai cc dng thun khc nhau (lai khc dng n, lai khc dng kp) chn lc cc t hp c u th lai cao

Ti sao UTL biu hin cao nht F1 sau gim dn qua cc th h? Nu lai ging th u th lai s gim dn vy duy tr u th lai th dng bin php no? (lai
lun chuyn V v sinh sn sinh dng TV)

Hy k tn cc thnh tu to ging vt nui cy trng c u th lai cao vit nam?

4. Mt vi thnh tu - Vin la quc t IRRI ngi ta lai khc dng to ra nhiu ging la tt c ging la trng Vit Nam nh : IR5, IR8

4. Cng c - Hc sinh tr li cu hi cui bi sgk. 5. Dn d: - Hc bi v tr li cu hi sgk. - Hy nu mt vi thnh tu to ging vt nui v cy trng a phng. - Su tm tranh nh v to ging bng pp gy t bin v cng ngh tb.
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 45

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

TIT 20: BI 19: TO GING MI BNG PHNG PHP GY T BIN V CNG NGH T BO I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc - Nu c quy trnh to ging bng phng php gy t bin. - C khi nim s lc v cng ngh t bo thc vt v ng vt cng vi cc kt qu ca chng. - Trnh by c 1 s quy trnh v thnh tu to ging thc vt bng cng ngh t bo. - Trnh by c k thut nhn bn v tnh ng vt v nu ngha thc tin ca phng php ny. 2. K nng - Pht trin k nng phn tch knh hnh, k nng so snh khi qut tng hp, lm vic c lp vi sgk - Phn tch hin tng qua chn to ging mi t ngun bin d B v cng ngh TB. - T nhn thc con ngi c th ch ng to ngun bin d cho chn to ging mi vt nui, cy trng nn ch ng to bin d, nhn nhanh cc ging ng thc vt qu him, gp phn bo v ngun gen, m bo da dng sinh hc ng thi cng c nim tin vo khoa hc. 3. Thi : - T nhng thnh tu ca cng ngh t bo trong chn to ging mi vt nui, cy trng xy dng c nim tin vo khoa hc v cng tc to ging mi cho hc sinh. II. Phng php: III. Phng tin dy hc - Hnh 19, tranh nh gii thiu v cc thnh tu chn ging ng thc vt lin quan n bi hc IV. Trng tm: V. Tin trnh t chc dy hc 1. Kim tra bi c - Ngun bin d di truyn ca qun th vt nui, cy trng c to ra bng cch no? - Th no l u th lai? ti sao u th lai biu hin cao nht F1 sau gim dn qua cc th h? 2. t vn : C phi tt c cc bin d pht sinh trn c th ng, thc vt u c th s dng trong chn to ging mi c khng? Ngi ta c cch no tha mn ngun bin d dng cho chn to ging mi vt nui v cy trng? T nhng nm 20 ca th k XX ngi ta gy t bin nhn to tng ngun bin d cho chn ging. Vy, to ging bng pp gy t bin c nhng thun li, kh khn g? Thnh tu t c 3. Bi mi: Hot ng ca thy v tr Cc tc nhn gy t bin sv l g? Quy trnh to ging mi bng pp gy t bin gm my bc? Ti sao khi x l mu vt phi la chn tc nhn, liu lng, thi gian ph hp? Ti sao sau khi gy t bin nhn to cn phi chn lc? PP gy t bin ch yu ph hp vi i tng no? ti sao? Ti sao v bc cao, ngi ta khng hoc rt t gy t bin? Hy nu mt s thnh tu to ging bng pp gy t bin? Hy cho bit cch thc nhn bit cc cy t bi trong s cc cy lng bi? Th no l cng ngh t bo? Cng ngh t bo
l quy trnh cng ngh dng to ra nhng t bo c kiu nhn mi t to ra c th vi nhng c im Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 46

Ni dung I. To ging bng phng php gy t bin 1. Quy trnh: gm 3 bc - X l mu vt bng cc tc nhn t bin thch hp. - Chn lc cc th t bin c kiu hnh mong mun. - To dng thun chng. - Lu : phng php ny c bit c hiu qu vi vi sinh vt. 2. Mt s thnh tu to ging vit nam - X l cc tc nhn l ho thu c nhiu chng vsv , la, u tng .c nhiu c tnh qu - S dng cnxisin v phng php lai ging to ging cy du tm 3n t cy du tm t bi v lng bi. II. To ging bng cng ngh t bo

SH 12CB mi, hoc hnh thnh c th khng bng sinh sn hu tnh m thng qua s pht trin ca t bo xma nhm nhn nhanh cc ging vt nui, cy trng.

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Mun to nhanh dng cy thun chng v mt no th ta c th chn bin php no? Gv t vn : Lm th no c th khc phc c hin tng khng to ra c con lai khc loi gia cc loi thc vt? Gv hng dn hc sinh nu cc tin hnh? - Lm th no 2 tb sinh dng khc loi dung hp vi nhau c? - Lm th no pht hin c tb lai? - Lm th no cy lai pht trin? - T mt cy lai khc loi c th to ra nhiu cy c khng? Bng cch no? - u im ca lai tb xma? to ra ging
mi mang c im ca 2 loi m bng cch to ging thng thng khng th to ra c.

1. Cng ngh t bo thc vt a. Lai tb sinh dng (tb xma) hay dung hp tb trn. Cch tin hnh: - Loi b thnh t bo trc khi em lai. - Cho cc t bo mt thnh ca 2 loi vo mi trng c bit dung hp vi nhau t bo lai. - a t bo lai vo nui cy trong mi trng c bit cho chng phn chia v ti sinh thnh cy lai khc loi. b. Ti sinh t tb n bi (ht phn hoc non): Cch tin hnh: - Nui cy ht phn hoc non cha th tinh trong ng nghim ri cho pht trin thnh cy n bi (n). - T bo n bi c nui trong ng nghim vi cc ho cht c bit pht trin thnh m n bi x l ho cht gy lng bi ho thnh cy lng bi hon chnh. 2. Cng ngh t bo ng vt a. Nhn bn v tnh ng vt Cc bc tin hnh: - Tch t bo tuyn v ca c th cho nhn v nui trong phng th nghim; tch t bo trng ca c th khc v loi b nhn ca t bo ny. - Chuyn nhn ca t bo tuyn v vo t bo trng loi nhn. - Nui cy t bo chuyn nhn trn mi trng nhn to cho trng pht trin thnh phi. - Chuyn phi vo t cung ca c th m mang thai v sinh con. ngha: - Nhn nhanh ging vt nui qu him nh chut, kh, b, d b. Cy truyn phi Ly phi t ng vt cho tch phi thnh hai hay nhiu phn phi ring bit Cy cc phi vo ng vt nhn (con ci) v sinh con.

c sgk v trnh by quy trnh ti sinh t t bo n bi.

Gv t vn : nu bn c 1 con ch c KG qu him, lm th no bn c th to ra nhiu con ch c KG y ht con ch ca bn thnh tu cng ngh TBV GV yu cu hs quan st hnh 19 m t cc bc trong nhn bn v tnh cu li.

ngha thc tin ca nhn bn v tnh ng vt? GV gii thiu quy trnh cy truyn phi HS bit ngha ca cy truyn phi?

4. Cng c: gv hng dn hs tr li cu hi sgk. 5. Dn d: chun b bi tip theo: Gii thch c cc khi nim c bn nh: cng ngh gen, ADN ti t hp, th truyn, plasmit TIT 21 BI 20 : TO GING MI NH CNG NGH GEN I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng:
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 47

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

1. Kin thc - Nu c khi nim, nguyn tc v nhng ng dng ca k thut di truyn trong chn ging vi sinh vt, thc vt v ng vt. - Gii thch c cc khi nim c bn nh: cng ngh gen, ADN ti t hp, th truyn, plasmit. - Trnh by c cc bc cn tin hnh trong k thut chuyn gen. - Nu c khi nim sinh vt bin i gen v cc ng dng ca cng ngh gen trong vic to ra cc ging sinh vt bin i gen 2. K nng - Su tm t liu v mt s thnh tu mi trong chn ging trn th gii v Vit Nam. - Pht trin k nng phn tch knh hnh, so snh, khi qut tng hp 3. Thi - Hnh thnh nim tin v say m khoa hc t nhng thnh tu ca CNG trong chn to ging mi. - T nhn thc con ngi c th to ging bin i gen nn phi ch ng to ging vt nui qu him, to vi sinh vt bin i gen lm sch mi trng: phn hy rc, cc cng rnh nc thi, cc vt du loang trn binc s dng trong s l nhim mi trng. II. Phng php: III. Thit b dy hc - Hnh 20.1, 20.2 , 25.1, 25.2 sch gio khoa nng cao - Phiu hc tp: CC THNH TU TO GING BIN I GEN i tng ng vt Thc vt Vi sinh vt Thnh tu - Chuyn gen prtin ngi Chuyn gen tr su t - Vi khun mang gen m ho thu c vo cu vk vo cy bng v to insulin ngi cha bnh i -Chuyn gen hooc mn sinh c ging bng khng tho ng. trng ca chut cng vo su hi. -To chng vi khun bin i chut bch KL tng gp i Ging la go vng c gen phc v cc mc ch kh nng tng hp - khc nhau ca con ngi nh caroten (tin cht to phn hu rc thi, du loang... vitamin A) trong ht. IV. Trng tm: Cng ngh gen V. Tin trnh t chc dy hc 1. Kim tra bi c 2. t vn : - ng vt, trong c con ngi rt cn vitamin A v y l mt loi vitamin quan trng trong s sinh trng v c bit quan trong cho s pht trin th lc. Chng c nhiu trong gan ng vt, b ti, rau xanh v qu ti. Nhng khng phi ba n no con ngi cng c c cc thc n . Trong thc phm dng cho ba n, c go l thng xuyn c s dng, nn cc nh khoa hc to c ging "go vng c kh nng tng hp c tin cht to ra vitamin A trong ht. Bng cch no cc nh khoa hc c th lm nn iu k diu ? - Hoc Gv nu vn v bnh tiu ng v thuc iu tr. 3. Bi mi: Hot ng ca gv v hs Ni dung Gv nu vn : C th ly gen ca loi ny lp I. Cng ngh gen vo h gen ca loi khc khng? Bng cch no? Gv chiu 1 s hnh nh sinh vt bin i gen. 1. Khi nim cng ngh gen Khi nim cng ngh gen? - Cng ngh gen l mt quy trnh cng ngh dng to ra nhng t bo v sinh vt c gen b bin i hoc c thm gen mi, t to ra c th vi nhng c im mi. - K thut chuyn gen ng vai tr trung tm ca cng ngh gen. Gv chiu s k thut chuyn gen nh plasmit. 2. K thut chuyn gen Hc sinh quan st v tr li: a. Khi nim Th truyn l g? (mt phn t ADN nh, dng vng - L chuyn 1 on t tb cho sang tb nhn bng
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 48

SH 12CB c kh nng t nhn i c lp vi h gen ca tb hay c th gn vo h gen ca tb)

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Ngi ta hay s dng vt liu g lm th truyn? (plasmit, virut, NST nhn to) So snh ADN nhim sc th v ADN plasmit? Ti sao mun chuyn gen t loi ny sang loi khc li cn c th truyn? Hy cho bit quy trnh k thut chuyn gen c my giai on? Lm cch no c ng on mang gen cn thit ca t bo cho thc hin chuyn gen? ADN ti t hp l g? Cch to ra? Khi c ADN ti t hp chng ta lm cch no a ADN ti t hp vo t bo nhn? Gv: pp a ADN ti t hp vo tb nhn nh vy gl pp bin np, k thut vi tim, k thut sng bn gen.... Gv cho hc sinh quan st hnh chuyn gen nh VR (th thc khun) Lm th no tch c cc tb c ADN ti t hp vi tb khng c ADN ti t hp? (Mt s gen
nh du nh gen khng khng sinh (khng streptmixin, khng ttracilin...), cc gen tng hp cht ch th mu hoc pht hunh quang (nh luciferara, ...).

cch dng plasmit hay virut lm th truyn. - Plasmit: l ADN nh, dng vng, nm trong tbc ca vk c kh nng t nhn i c lp vi ADN ca NST.

b. Quy trnh chuyn gen: Gm 3 giai on - To ADN ti t hp - a ADN ti t hp vo trong t bo nhn - Phn lp dng t bo cha ADN ti t hp. Lu : - ADN ca t bo cho c th c tch trc tip t t bo, c th c to ra t mARN (sau c chuyn thnh ADN kp). - a ADN vo t bo nhn:

Gv chiu mt s hnh nh v mt s ging cy trng, dng vi sinh vt bin i gen. Vy th no l sinh vt bin i gen? C nhng cch no to c sinh vt bin i gen?

Gv yu cu hc sinh hon thnh ni dung phiu hc tp. 4. Cng c: Tm ni dung tng ng ct bn phi cho ng vi khi nim ct bn tri: Khi nim Phng n Ni dung chn ng 1. Cng ngh gen 1c a. K thut to ADN ti t hp chuyn gen t t bo ny sang t bo khc. 2. K thut chuyn gen 2a b. Mt phn t ADN nh, dng vng c kh nng t nhn i c lp vi h gen ca tb hay c th gn vo h gen ca tb. 3. Th truyn 3b c. L quy trnh to ra nhng t bo, sinh vt c gen b bin i hoc c thm gen mi 4. ADN ti t hp 4e d. L sinh vt m h gen ca n c con ngi lm bin i ph hp vi li ch ca mnh. 5. Sinh vt bin i gen 5d e. L mt phn t ADN nh c lp rp t cc on ADN ly t cc tb khc nhau (th truyn v gen cn chuyn) 5. Bi tp v nh : - Hc bi v tr li cu hi 1, 2, 3, 4, 5 sgk v c mc em c bit?

II. ng dng cng ngh gen trong to ging bin i gen 1. Sinh vt bin i gen a. Khi nim: l sinh vt m h gen ca n c lm bin i ph hp vi li ch ca con ngi. b. Cch lm bin i h gen ca sinh vt: - a thm mt gen l vo h gen ca sinh vt - Lm bin i mt gen c sn trong h gen. - Loi b hoc lm bt hot mt gen no trong h gen. Vd: c chua, ngn s hot ng ca gen lm chn qu vn chuyn i xa hoc bo qun lu. 2. Mt s thnh tu to ging bin i gen

Chng V: DI TRUYN HC NGI


TIT 22: BI 21: DI TRUYN Y HC I.Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng:
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 49

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

1. Kin thc: - Hiu c s lc v Di truyn y hc, Di truyn y hc t vn, liu php gen. - Nu c mt s tt v bnh di truyn ngi: di truyn hc vi ung th v bnh AIDS, di truyn tr nng v d tt c lin quan n b NST ngi. 2. K nng: - Bit phn tch s ph h tm ra quy lut di truyn tt, bnh trong s y. - Su tm t liu v tt, bnh di truyn v thnh tu trong vic hn ch, iu tr bnh hoc tt di truyn. 3. Thi : - Con ngi cng tun theo nhng quy lut di truyn nht nh, cng b t bin gy nhiu bnh t xy dng thc bo v mi trng chng tc nhn gy t bin. II. Phng php: III. Thit b dy hc: - Hnh 21.1, 21.2 sch gio khoa IV. Trng tm: V. Tin trnh t chc dy hc 1. Kim tra bi c - Cu 1, 2 sgk 2. t vn : Con ngi l i tng quan trng trong sinh gii. Chnh v vy, nhiu vn c t ra vi con ngi trong lnh vc di truyn, l nhng vn g ? 3. Bi mi Hot ng ca gv v hs Ni dung Hy nu cc bng chng chng minh con ngi cng tun theo cc quy lut di truyn v bin d chung cho sinh gii? Nu khi nim di truyn y hc? Di truyn y hc l ngnh khoa hc vn dng nhng Hy k 1 s bnh di truyn ngi? hiu bit v di truyn hc ngi vo y hc, gip Hy ch ra u l bnh do t bin gen, bnh cho vic gii thch, chn on, phng nga, hn ch do t bin NST, u khng phi l bnh di cc bnh, tt di truyn v iu tr trong mt s truyn? trng hp bnh l. C th chia cc bnh di truyn thnh my - Cc bnh di truyn ngi c chia lm hai nhm da trn cp nghin cu? nhm ln : I. Bnh di truyn phn t 1. Khi nim: L nhng bnh di truyn c nghin cu c ch gy bnh mc phn t. V d : Bnh hng cu hnh lim, cc bnh v cc Hy nu 1 s bnh di truyn phn t yu t ng mu (bnh mu kh ng), phninkto ngi? V d v c ch gy bnh thiu mu t bo hnh lim: niu... Do t bin gen m ho chui Hb gy nn. y l 2. C ch gy bnh di truyn phn t: phn ln t bin thay th A-T bng T - A dn n codon m cc bnh do cc t bin gen gy nn, lm nh ho axit glutanic (XTX) codon m ho valin hng ti prtin m chng m ho nh khng tng (XAX) trong gen Hb lm bin i HbA HbS. hp prtin, mt chc nng prtin hay lm cho Axit amin mi (valin) c tnh cht khc nn HbS prtin c chc nng khc thng v dn n bnh. trng thi kh oxi km ho tan kt ta to nn
hng cu c dng hnh li lim, thi gian tn ti ngn thiu mu. C ch gy bnh Phenin Kt niu: y l bnh do t bin trong gen m ho enzim chuyn ho pheninalanin Tirozin. Pheninalanin khng c chuyn ho nn ng trong mu, chuyn ln no, gy u c t bo thn kinh bnh nhn in di, mt tr. Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 50

SH 12CB V d, cha bnh Phenin Keto niu bng cch cho n king nhng cht giu pheninalanin hn ch c cc ri lon ca bnh.

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Da vo kin thc hc em hy xut cc bin php cha tr v hn ch bnh di truyn phn t?

Hi chng bnh l g? Cho vd


Cc t bin cu trc hay s lng NST thng lin quan n nhiu gen v gy ra hng lot tn thng cc c quan ca ngi bnh nn c gi l hi chng bnh. Cc B NST ngi phn ln gy cht, to nn cc ca sy thai ngu nhin. Cc bnh nhn cn sng ch l cc lch bi, vic tha hay thiu ch 1 NST c th nh hng n sc sng v sc sinh sn c th. Cc bnh him ngho thng do ri lon cn bng c h gen (a bi).

3. Phng php iu tr cc bnh di truyn phn t: - Tc ng vo kiu hnh nhm hn ch nhng hu qu ca t bin gen. - Tc ng vo kiu gen (liu php gen) l phng php a gen lnh vo thay th cho gen t bin ngi bnh. II. Hi chng bnh lin quan t bin NST - Cc t bin cu trc hay s lng NST thng lin quan n nhiu gen v gy ra hng lot tn thng cc c quan ca ngi bnh.

- V d : Bnh ao, bnh Claiphent, tcn...

Gv cho hs quan st hnh 21.1 v yu cu: Hy m t c ch pht sinh hi chng ao? hi chng ao l th 3 NST th 21. - C ch: NST 21 gim phn khng bnh thng (thng ngi m) cho giao t mang 2 NST 21, khi th tinh kt hp vi giao t c 1 NST 21 c th mang 3 NST 21 gy nn hi chng ao. - c im ca ngi mc hi chng ao: sgk - Cch phng bnh: khng nn sinh con khi tui cao. Yu cu hs nghin cu mc III Hy cho mt s v d v bnh ung th m em bit?

Nguyn nhn gy bnh ung th? Hin nay bnh ung th c thuc cha tr cha? Chng ta c th lm g phng nga cc bnh ung th?

III. Bnh ung th - Cc t bo ung th tng sinh bt chp cc s kim sot bnh thng v c kh nng tn cng xm nhp cc m xung quanh bin chng thnh c tnh. Cc t bo ny to u th cp hay di cn. - C ch gy ung th trong c th lin quan n 2 nhm gen kim sot chu k t bo m vic lm bin i chng (t bin xy ra chng) s dn n ung th + Cc gen tin ung th: khi ng qu trnh phn bo (cn cho s pht trin bnh thng ca t bo). + Cc gen c ch khi u lm nh ch s phn bo. Bnh thng hai loi gen trn hot ng hi ho vi nhau. Song, nu t bin xy ra trong nhng gen ny ph hu s cn bng kim sot thch hp ung th.

4. Cng c Gv hng dn hc sinh tr li cu hi sgk Cu 1: gen m ho enzim b t bin enzim


Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 51

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Thc n Pheninalanin Tiroxin Pheninalanin (mu) Pheninalanin (no) u c tb thn kinh 5. Dn d: - Hc bi v tr li cu hi 1, 2, 3, 4 sgk - c mc em c bit?

TIT 23: BI 22: BO V VN GEN CA LOI NGI V MT S VN X HI CA DI TRUYN HC I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc - Nu c mt s vn x hi ca di truyn hc. - Trnh by c cc bin php bo v vn gen ca loi ngi. - Hiu c vai tr ca t vn di truyn v vic sng lc trc sinh.
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 52

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

- Nu c nguyn nhn, hu qu ca bnh AIDS v bit c h s thng minh, di truyn tr nng. 2. K nng: - Gii thch c c s ca di truyn y hc t vn. 3. Thi : - Nng cao nhn thc v ti sn di truyn ca loi ngi t tch cc u tranh v ho bnh, chng thm ho do chin tranh ht nhn (k c th v kh ht nhn) gy nn cng nh cc hnh thc chin tranh khc lm tn thng n mi trng sng ca con ngi ni ring v ca sinh vt ni chung (chin tranh ho hc, chin tranh sinh hc). II. Phng php: III. Thit b dy hc - Hnh 22 sch gio khoa IV. Trng tm: Bo v vn gen loi ngi. V. Tin trnh t chc bi dy 1. Kim tra bi c - Nu 1 s bnh tt DT lin quan n t bin NST ngi, c ch pht sinh cc loi bnh tt ? 2. t vn : Cc loi t bin lun pht sinh, ch mt phn b loi b khi qun th ngi do CLTN v cc yu t ngu nhin. Nhiu loi gen b t bin c di truyn qua cc th h gy nn gnh nng di truyn. Vy lm th no gim bt gnh nng di truyn. 3. Bi mi Hot ng ca gv v hs Ni dung Gv t vn : th no l gnh nng bnh di I. Bo v vn gen ca loi ngi truyn ca loi ngi i vi xh? Nhiu loi gen t bin c truyn qua nhiu th h to gnh nng di truyn cho loi ngi. Nu cc bin php nhm bo v vn gen ca Cc bin php bo v vn gen ca loi ngi gip loi ngi? gim bt cc bnh di truyn: Vic s dng thuc tr su, cht dit c cht 1. To mi trng trong sch nhm hn ch kch thch sinh trng tc ng n mi cc tc nhn gy t bin. trng nh th no? - Cng ngh hin i chng nhim mt Gv: Trnh v hn ch tc hi ca cc tc - Trng cy, bo v rng nhn gy t bin. Trong cng vic, nu cn phi tip xc vi cc tc nhn gy t bin th phi c dng c phng h thch hp. T vn di truyn l g? 2. T vn di truyn v vic sng lc trc sinh Di truyn y hc t vn l mt lnh vc chun V d : Mt cp v chng c nh sinh con, on Di truyn Y hc hnh thnh trn c s tuy nhin h nghi ng mnh c th c nguy nhng thnh tu v Di truyn ngi v Di truyn c sinh con b lon dng c Duchenne do Y hc. alen ln quy nh (vi c trng cc m c - Di truyn Y hc t vn c nhim v chn on, dn dn suy nhc v teo mt). H tm n cung cp thng tin v kh nng mc cc loi bnh cc nh t vn di truyn, l nhn vin ca di truyn i con ca cc gia nh c bnh mt bnh vin ln xin kin hng dn. ny, t cho li khuyn trong vic kt hn, sinh Nu bn l nh t vn di truyn bn s lm g , phng v hn ch hu qu xu i sau. gip cp v chng ny ? - Bin php ngn nga kh nng mc bnh i con nh: Gv treo tranh hnh 22 yu cu hs quan st ri - K thut chc d dch i (thc hin lc thai 16m t tng bc ca pp chc d dch i v 18 tun): dng bm tim a kim vo vng dch sinh thit tua nhau thai. i, ht ra 10-20 ml dch (trong c cc t bo Cn lu : Trc khi tin hnh chc d dch i hoc sinh thit tua nhau thai, ngi ta cn phi), li tm tch t bo phi, nui cy t bo siu m xc nh ng v tr ca thai, tua phn tch NST v ADN. nhau thai v dch i. - K thut sinh thit tua nhau thai (thc hin lc phi 6-8 tun): a 1 ng nh vo tua nhau thai tch t bo thai phn tch NST v ADN.
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 53

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Quy trnh liu php gen gm my bc?

Gv nu vn : Nhng thnh tu ca di truyn hc c mang n nhng lo ngi no cho con ngi khng? GV chia nhm, cho HS tho lun v trnh by trc lp cc vn : Th no l gnh nng di truyn? Ti sao phi bo v vn gen di truyn ca loi ngi? Cc bin php bo v vn gen loi ngi? Gv c th nu v d v cch o ch s IQ

3. Liu php gen- k thut ca tng lai - Liu php gen l vic cha tr cc bnh di truyn bng cch phc hi chc nng ca cc gen b t bin. - Liu php gen bao gm 2 bin php: a b sung gen lnh vo c th ngi bnh v thay th gen bnh bng gen lnh. - Mc ch: hi phc chc nng bnh thng ca t bo hay m, khc phc sai hng di truyn, thm chc nng mi cho t bo. - Cch tin hnh: (1) Tch t bo t bin ra t ngi bnh. (2) Cc bn sao bnh thng ca gen b c ci vo virut ri a vo cc tb b trn. (3) Chn dng tb c gen bnh thng lp ng thay th cho gen b ri a tr li bnh nhn. II. Mt s vn x hi ca di truyn hc 1. Tc ng x hi ca vic gii m b gen ngi 2. Vn pht sinh do cng ngh gen v cng ngh t bo 3. Vn di truyn kh nng tr tu a) H s thng minh (IQ): - Dng pp trc nghim vi cc bi tp c kh tng dn di dng cc hnh v, cc cu hi, cc con s nh gi kh nng tr tu. - H s IQ=(tng tb cc li gii theo tui khn/tui hs)x100 b) Kh nng tr tu v s di truyn - Tp tnh di truyn c nh hng mc nht nh ti kh nng tr tu. 4. Di truyn hc vi bnh AIDS - Nguyn nhn: - Hu qu: - lm chm s tin trin ca bnh ngi ta s dng bin php di truyn nhm hn ch s pht trin ca virut HIV.

Gv kim tra li kin thc hc lp 10 v HIV/AIDS Nguyn nhn gy bnh AIDS l g? Hu qu ca n nh th no? Di truyn hc c bin php g ngn chn i dch AIDS? 4. Cng c: Gv hng dn hs tr li cu hi sgk 5. Dn d: - Hc bi v tr li cu hi 1, 2, 3, 4 sgk; T n tp phn di truyn hc.

Phan sau: Tien hoa

TIT 24: BI 24: BNG CHNG V C CH TIN HO I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Trnh by c cc bng chng gii phu so snh: c quan tng ng, c quan tng t, cc c quan thoi ha. - Nu c bng chng phi sinh hc so snh: s ging nhau trong qu trnh pht trin phi ca cc lp ng vt c xng sng.
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 54

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

- Nu c bng chng a l sinh vt hc: c im ca mt s vng a l ng vt, thc vt; c im h ng vt trn cc o. - Trnh by c nhng bng chng t bo hc v sinh hc phn t; s thng nht trong cu trc ca ADN v prtin ca cc loi. 2. K nng: - Rn luyn cc k nng quan st v phn tch knh hnh thu nhn thng tin. - Pht trin nng lc t duy l thuyt phn tch, tng hp, so snh, khi qut. 3. Gio dc thi : Hnh thnh quan im duy vt bin chng v ngun gc chung ca cc sinh vt trn tri t. II. Phng php: trc quan - vn p - t vn III. Phng tin dy hc: Gio n in t IV. Trng tm: Bng chng t bo hc v sinh hc phn t. V. Tin trnh bi hc: 1. Bi c: - Gii thiu phn mi: Phn su TIN HA 2. t vn : Cc loi sv hin nay do u m c? Khi khoa hc cha pht trin, con ngi gii thch s tn ti ca mun loi do thng , cha tri Ngy nay khoa hc hin i cm cc loi sv hin nay c chung ngun gc v c pht sinh t gii v c. Nhng bng chng tin ha cho ta thy mi quan h h hng gia cc loi sinh vt. 3. Bi mi: Hot ng ca GV v HS Gv chiu mt s hnh nh hnh 24.1 sgk, yu cu HS quan st v thc hin lnh SGK. Cho bit xng chi ca cc loi ng vt trong hnh tng ng vi nhau nh th no? Nhng bin i xng bn tay gip mi loi thch nghi nh th no? Nu khi nim c quan tng ng? c im gii phu tng ng gia cc loi phn nh iu g? Nhn xt g v hnh dng, chc nng, cu to gii phu ca cc c quan trong tng v d? Gii thch? Th no l c quan tng t? C quan tng t c phi l bng chng v ngun gc chung ca sinh vt khng? Ni dung I. BNG CHNG V GII PHU SO SNH 1. C quan tng ng: l nhng c quan nm nhng v tr tng ng trn c th, c cng ngun gc trong qu trnh pht trin phi nn c kiu cu to ging nhau. C quan tng ng phn nh s tin ha phn li. VD: Chi trc ca mo, c voi, di v xng tay ca ngi. 2. C quan thoi ha: l c quan pht trin khng y c th trng thnh. Do iu kin sng ca loi thay i, cc c quan ny mt dn chc nng ban u, tiu gim dn v hin ch li mt vi vt tch xa kia ca chng. VD: Rut tha ca ngi v manh trng ca th 3. C quan tng t: l nhng c quan khc nhau v ngun gc nhng m nhim nhng chc phn ging nhau nn c kiu hnh thi tng t. C quan tng t phn nh kiu tin ha ng quy. VD: Vy c mp v vy c voi. C quan tng t phn nh s tin ha ng quy. II. Bng chng phi sinh hc: S ging nhau trong pht trin phi ca cc loi thuc cc nhm phn loi khc nhau l mt bng chng v ngun gc chung ca chng. Nhng c im ging nhau cng nhiu v cng ko di trong nhng giai on pht trin mun ca phi chng t quan h h hng cng gn. Vd: phi ca c, ra, g, ln, b, ngi u tri qua g c khe mang, tim c 2 ngn...

Quan st tranh v hnh 24.2 SGK, phn tch, so snh v nhn xt theo yu cu: Nu nhn xt v s ging nhau v khc nhau trong qu trnh pht trin phi ca cc lp c, b st, chim v th?

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 55

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Nghin cu SGK, nu nhn nh ca acuyn v s phn b ca cc loi sinh vt trn Tri t? iu kin t nhin ging nhau c phi l nguyn nhn dn n s ging nhau ca a s cc loi khng? Quan st tranh v s ging nhau gia th c ti bay v sc bay tr li: Ti sao hai loi c khu a l khc xa nhau nhng li rt ging nhau? Chng minh cc loi sinh vt trn tri t c chung c im da vo bng chng t bo hc v sinh hc phn t?

III. Bng chng a l sinh vt hc: Nhiu loi phn b cc vng a l khc nhau nhng li c nhiu c im cu to ging nhau c chng minh l c chung mt ngun gc, sau pht tn sang cc vng khc. iu ny cng cho thy s ging nhau gia cc loi ch yu l do c chung ngun gc hn l do s tc ng ca mi trng. IV. Bng chng t bo hc v sinh hc phn t. 1. T bo hc - Mi sinh vt u c cu to t t bo, cc t bo u c sinh ra t cc t bo sng trc . T bo l n v t chc c bn ca c th sng. T bo nhn s v t bo nhn thc u c cc thnh phn c bn : mng sinh cht, t bo cht v nhn (hoc vng nhn) Phn nh ngun gc chung ca sinh gii 2. Sinh hc phn t Da trn s tng ng v cu to, chc nng ca ADN, prtin, m di truyn... cho thy cc loi trn tri t u c t tin chung. Kt lun: cc bng chng trn cho thy cc loi trn tri t tin ho t mt t tin chung.

4. Cng c - Hs tr li cu hi 3/107 sgk - Hs gii thch cu hi 1/107 sgk 5. Dn d - Hc bi, tr li cu hi SGK. - c bi 25 v cho bit: Nguyn nhn, c ch tin ho ca hc thuyt Lamac v acuyn

TIT 25: BI 25: HC THUYT LAMAC V HC THUYT ACUYN I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Trnh by c nhng lun im c bn trong hc thuyt ca Lamac: vai tr ngoi cnh v tp qun hot ng trong s thch nghi ca sinh vt. - Nu c nhng lun im c bn ca hc thuyt acuyn: vai tr ca cc nhn t bin d, di truyn, chn lc t nhin, phn li tnh trng i vi s hnh thnh c im thch nghi, hnh thnh loi mi v ngun gc chung ca cc loi.
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 56

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

2. K nng - Rn k nng phn tch, tng hp, t duy suy lun s dng dn chng hiu r ni dung ca hc thuyt. 3. Thi : Cng c nim tin, thc hc tp b mn qua tm gng lao ng ca acuyn. II. Phng php: III. Phng tin dy hc: Tranh phng to hnh SGK IV. Tin trnh bi hc: 1. Bi c: 2. t vn : 3. Tin trnh bi mi: Hot ng ca GV v HS Gv yu cu hc sinh c vd sgk Nhn xt chiu di ca c hu? Ti sao c hu li c chiu di nh vy? Gv tm tt li thnh s Ni dung I. Hc thuyt tin ho ca Lamac 1. V d: sgk Loi ban u (hu c ngn) MT thay i thay i tp qun Hu c c tb Tch lu nhng bin i nh, truyn li cho i sau Loi hin ti (hu cao c) 2. Nguyn nhn tin ho: do tc ng ca ngoi cnh v tp qun hot ng ca sinh vt. 3. C ch tin ha: s di truyn cc c tnh thu c trong i sng c th di tc dng ca ngoi cnh hay tp qun hot ng. 4. Hnh thnh cc c im thch nghi: Do ngoi cnh thay i chm chp nn sinh vt c kh nng thch nghi kp thi v khng b o thi. 5. Qu trnh hnh thnh loi mi: Loi c hnh thnh mt cch dn dn v lin tc, trong tin ho khng c loi no b o thi. 6. Chiu hng tin ha: Nng cao dn trnh t chc ca c th, t n gin n phc tp. 7. ng gp quan trng: a ra khi nim tin ha, cho rng sinh vt c bin i t n gin n phc tp di tc ng ca ngoi cnh. II. Hc thuyt tin ho acuyn 1. Nhn t tin ho: bin d c th, di truyn v CLTN 2. Nguyn nhn tin ha: chn lc t nhin tc ng thng qua cc c tnh bin d v di truyn ca sinh vt. 3. C ch tin ha: s tch lu cc bin d c li, o thi cc bin d c hi di tc ng ca chn lc t nhin. 4. Hnh thnh cc c im thch nghi: - Bin d pht sinh v hng. - S tch lu nhng bin d c li di tc dng ca chn lc t nhin: chn lc t nhin o thi cc dng km thch nghi, bo tn nhng dng thch nghi vi hon cnh sng 5. Qu trnh hnh thnh loi mi: loi mi c hnh thnh t t qua nhiu dng trung gian di tc ng ca chn lc t nhin theo con ng phn li tnh trng, t
Trang 57

T s hy cho bit nguyn nhn lm chuyn i loi ny thnh loi khc? Nu c ch tin ho theo quan im ca Lamac? Lamac gii thch s hnh thnh c im thch nghi, s hnh thnh loi mi nh th no? Gv: Lamac l mt trong s t ngi vo thi i ca ng tha nhn loi c bin i di tc ng ca mt. Hu ht nhng ngi cng thi vi Lamac v trc u cho rng Cha to ra mun loi v loi khng h bin i ngay c khi mt sng thay i. hc thuyt Lamac v c bn l sai Nu nhng ng gp v hn ch ca Lamac?
Bin d c th: xut hin trong qu trnh sinh sn tng c th ring l theo hng khng xc nh, di truyn cho th h sau.

Gv yu cu hs quan st hnh 25.1, 25.2 sgk tr li: - Nhn t tin ho? (phn bit CLTN, CLNT v nguyn nhn, c ch TH v kt qu). acuyn gii thch s hnh thnh hnh thnh c im thch nghi v loi mi ntn?

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Ti sao hc thuyt ca Lamac v hc thuyt ca acuyn c coi l thuyt tin ho c in? 4. Cng c - im khc nhau trong CLTN v CLNT v nguyn nhn tin ho, c ch tin ho, kt qu, ngun gc chung? 5. Dn d - Hc bi, tr li cu hi SGK. - c mc em c bit?

mt gc chung. 6. Chiu hng tin ha: di tc dng ca cc nhn t tin ha, sinh gii tin ha theo 3 chiu hng c bn: ngy cng a dng phong ph, t chc ngy cng cao, thch nghi ngy cng hp l.

TIT 26: BI 26: HC THUYT TIN HO TNG HP HIN I I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Nu c im ca thuyt tin ha tng hp - Phn bit c khi nim tin ha nh v tin ha ln. - Trnh by c vai tr ca t bin i vi tin ha nh l cung cp nguyn liu s cp. - Nu c t bin gen l nguyn liu ch yu ca qu trnh tin ha. - Trnh by c vai tr ca giao phi (giao phi c la chn, giao phi gn v t phi) i vi tin ha nh: cung cp nguyn liu th cp, lm thay i thnh phn kiu gen ca qun th.
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 58

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

- Nu c vai tr ca di - nhp gen i vi tin ha nh. - Trnh by c s tc ng ca chn lc t nhin. Vai tr ca qu trnh chn lc t nhin. - Nu c vai tr ca bin ng di truyn (cc nhn t ngu nhin) i vi tin ha nh. 2. K nng: Rn k nng t duy phn tch, tng hp v suy lun hiu r, nm chc cc nhn t tin ha. 3. Gio dc thi : HS yu thch, hng th hc tp b mn... II. Phng php: III. Phng tin dy hc: IV. Trng tm: cc nhn t tin ho V. Tin trnh bi hc: 1. Bi c: - Trnh by lun im chnh ca hc thuyt Lamac? - Hy trnh by ni dung chnh ca hc thuyt acuyn? 2. t vn : 3. Bi mi:
t bin GP khng ngu nhin Thay i TP KG CLTN CLSS

Thay i TS alen Di nhp gen Cc yu t ngu nhin

KG thch nghi

Loi mi

Hot ng ca GV v HS

Da trn s , hy phn bit kt qu ca qu trnh tin ha nh v tin ha ln?

K cc ngun bin d ca qun th?

Da vo s hy k tn cc nhn t tin ha? Th no l nhn t tin ha? Cc nhn t tin ha khc nhau c bn im no? Nu vai tr ca nhn t t bin? Nguyn nhn dn n s a dng mo g? Ti sao BG vn gi vai tr quan trng trong qu trnh tin ha?
Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Ni dung I. Quan nim tin ha v ngun nguyn liu tin ha 1. Tin ha Tin ha bao gm tin ha nh v tin ha ln: a. Tin ha nh L qu trnh bin i cu trc di truyn ca qun th (tn s cc len v tn s cc kiu gen), chu s tc ng ca 3 nhn t ch yu l t bin, giao phi v chn lc t nhin. S bin i dn dn lm cho qun th cch li sinh sn vi qun th gc sinh ra n, khi nh du s xut hin loi mi. b. Tin ha ln L qu trnh hnh thnh cc nhm phn loi trn loi nh chi, h, b, lp, ngnh. 2. Ngun bin d di truyn ca qun th - t bin lm pht sinh cc alen khc nhau mi gen (BD s cp) - Bin d t hp: s t hp cc alen qua giao phi to nn (BD th cp). II. Cc nhn t tin ha: - Nhn t tin ha l nhn t lm thay i tn s alen v thnh phn kiu gen ca qun th. - Bao gm t bin, giao phi khng ngu nhin, chn lc t nhin, s di - nhp gen, cc yu t ngu nhin... 1. Vai tr ca qu trnh pht sinh t bin: - t bin l ngun nguyn liu s cp ca qu trnh tin ha (t bin gen to alen mi...) - t bin lm bin i tn s tng i ca cc alen (rt chm) 2. Vai tr ca qu trnh giao phi khng ngu nhin (giao phi gn v t phi) i vi tin ha nh:
Trang 59

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Nu vai tr ca qu trnh giao phi khng ngu nhin i vi tin ha nh?

Di nhp gen l g? Vai tr ca di nhp gen i vi tin ha?

Gii thch ti sao CLTN lm thay i TS alen ca QT VK nhanh hn so vi QT sv nhn thc lng bi ?

K tn cc yu t ngu nhin?

- Cung cp nguyn liu th cp cho qu trnh tin ha. - Khng lm thay i tn s alen, nhng lm thay i thnh phn kiu gen ca qun th theo hng tng dn tn s kiu gen ng hp, gim dn tn s kiu gen d hp. 3. Vai tr ca di - nhp gen: - Lm thay i tn s ca cc alen v thnh phn kiu gen ca qun th. - C th mang n alen mi lm cho vn gen ca qun th thm phong ph hoc lm gim tn s alen khng theo mt hng xc nh. 4. Tc ng v vai tr ca chn lc t nhin: - Chn lc t nhin phn ha kh nng sng st v sinh sn ca cc c th vi cc kiu gen khc nhau trong qun th. - Chn lc t nhin tc ng trc tip ln kiu hnh v gin tip lm bin i thnh phn kiu gen ca qun th, bin i tn s cc alen ca qun th theo mt hng xc nh. Chn lc t nhin c th lm thay i tn s alen nhanh hay chm (ty thuc chn lc t nhin chng li alen tri hay alen ln) V vy, chn lc t nhin quy nh chiu hng v nhp tin ha. 5. Vai tr ca bin ng di truyn (cc yu t ngu nhin): Lm bin i tn s ca cc alen v thnh phn kiu gen ca qun th mt cch ngu nhin.

4. Cng c - Th no l nhn t tin ha? K tn cc nhn t tin ha theo quan im hin i? (chun) - Nhng nhn t no lm thay i tn s alen v thnh phn kiu gen ca qun th? (Chun) 5. Dn d - Hc bi, tr li cu hi SGK. - c mc em c bit?

Tit 27: Bi 27: QU TRNH HNH THNH QUN TH THCH NGHI I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Bit vn dng cc kin thc v vai tr ca cc nhn t tin ha c bn (t bin, giao phi, chn lc t nhin) gii thch qu trnh hnh thnh c im thch nghi thng qua cc v d in hnh: s ha en cc loi bm vng cng nghip nc Anh, s tng cng sc khng ca su b v vi khun. (mc 2) - Nu c s hp l tng i ca cc c im thch nghi. (chun) - Hiu c qu trnh hnh thnh qun th thch nghi l qu trnh lm tng dn s lng c th c kiu hnh thch nghi cng nh hon thin kh nng thch nghi ca sinh vt. 2. K nng:
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 60

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

- Rn luyn kh nng thu thp mt s ti liu (thu thp cc hnh nh v c im thch nghi ), lm vic tp th xy dng bo co khoa hc v trnh by bo co (gii thch cc qu trnh hnh thnh qun th thch nghi m mnh thu thp c). II. Phng php: III. Phng tin dy hc: - HS Su tm cc tranh nh v cc loi c im thch nghi sau GV s la chn mt s hnh nh tiu biu s dng trong tit hc - GV cng chun b t liu ca mnh v hnh nh cc loi c im thch nghi IV. Trng tm: V. Tin trnh bi dy: 1. Kim tra bi c: 2. t vn : 3. Bi mi: Hot ng ca gv v hs Ni dung Chiu hnh 27.1 hai dng thch nghi ca cng 1 I. Khi nim c im thch nghi: loi su si, b que, su xanh Cc c im gip sinh vt thch nghi vi mi T cho bit c im no l c im thch trng lm tng kh nng sng st v sinh sn nghi ca con su trn cy si ? Gii thch ca chng. Theo Lamac v acuyn gii thch s hnh thnh II. Qu trnh hnh thnh qun th thch nghi: c im thch nghi ntn? 1. Quan nim hin i Theo quan im hin i, s hnh thnh c Qu trnh hnh thnh c im thch nghi trn c im thch nghi chu tc ng ca nhng nhn t th sinh vt chu s chi phi ca 3 nhn t tin tin ha no? Vai tr ca cc nhn t tin ha ho: t bin, giao phi v CLTN . a. Qu trnh t bin: Lm cho t mt gen bin i thnh nhiu gen, t bin pht sinh v hng. b. Qu trnh giao phi: To ra nhiu bin d t hp trong c nhng t hp alen c gi tr thch nghi. c. Qu trnh CLTN: - o thi nhng kiu gen bt li, lm tng tn s TS ca cc alen v cc t hp alen c gi tr thch nghi. Qu trnh t bin v qu trnh giao phi to ra ngun nguyn liu cho chn lc t nhin, chn lc t nhin sng lc v lm tng s lng c th c kiu hnh thch nghi cng nh tng cng mc thch nghi ca cc c im bng cch tch lu cc alen quy nh cc c im thch nghi. 2. V d: Hin tng khng thuc VK c gii thch - S tng cng sc khng ca vi khun t cu ntn? vng gy bnh cho ngi Gv lin h thc t: Trong trng trt, v sao ngi - S ha en ca loi bm Briston betularia ta phi thay i thuc tr su theo 1 chu k nht vng cng nghip nc Anh. nh m khng dng lu mt th thuc? Gv yu cu hc sinh quan st H27.2 sgk Gv: Gii thiu th nghim, hc sinh tho lun nhm nh gii thch nguyn nhn ha en ca loi bm su o bch dng. Gv: chng minh iu ny, mt s nh khoa hc tin hnh 2 th nghim nh th no? T 2 th nghim trn nhn xt v vai tr ca
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 61

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

CLTN? GV nu tnh hung nh sau: Khi nghin cu v CLTN acuyn thy, trn qun o Maer c: 550 loi trong c: 350 loi bay c v 200 loi khng bay c. Trong trng hp c gi thi rt mnh th loi no s c li, loi no khng c li? Trong trng hp k th l cc loi n su b th loi no c li, loi no khng c li? Kh nng thch nghi ca sinh vt vi MT ntn? Hy ly thm v d v s khng hp l ca cc TN ca sinh vt trong t nhin? Mi sv c th thch nghi vi nhiu MT khc nhau khng?

III. S hp l tng i ca cc c im thch nghi: - Chn lc t nhin duy tr mt kiu hnh dung ha vi nhiu c im khc nhau. - Mi c im thch nghi l mt sn phm ca chn lc t nhin trong hon cnh nht nh nn ch c ngha trong hon cnh ph hp. - Khi hon cnh sng thay i, mt c im thch nghi c th tr thnh bt li v c thay th bng c im thch nghi khc. - Ngay trong hon cnh sng n nh th t bin v bin d t hp khng ngng pht sinh, chn lc t nhin khng ngng tc ng, do cc c im thch nghi lin tc c hon thin.

4. Cng c: HS tr li cu 5 SGK trang 122. Kh nng khng thuc do nhiu gen quy nh. Di tc ng ca chn lc t nhin, cc gen khng thuc c tch ly ngy cng nhiu trong c th lm tng kh nng khng thuc ngy cng hon thin. 5. Dn d - Hc bi v tr li cu hi sgk - c v chun b bi 28

Tit 28: Bi 28: LOI I. Mc tiu 1. Kin thc: Sau khi hc xong bi hc sinh cn phi: - Nu c khi nim loi sinh hc (chun) - Nu v gii thch c cc c ch cch li trc hp t, cch li sau hp t. (mc 2) - Gii thch c vai tr ca cc c ch cch li trong qu trnh tin ho. (mc 2) 2. K nng - Rn k nng t duy phn tch, khi qut ha - Rn k nng hot ng nhm cng nh lm vic c lp. 3. Thi - Hc sinh yu thch b mn, hng th thu thp ti liu, hot ng nhm v bo co khoa hc. II. Phng php: III. Phng tin dy hc:
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 62

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

- Mt s hnh nh su tm t Internet. - My chiu, my tnh v phiu hc tp. Cc c ch cch li SS Cch li trc hp t Khi nim Nhng tr ngi ngn cn sinh Cc loi cch li vt giao phi vi nhau (to Cch li ni hp t). (sinh cnh) Cch li tp tnh Cch li thi v (ma v) Cch li c hc Cch li sau hp t Nhng tr ngi ngn cn vic to ra con lai hoc ngn cn to ra con lai hu th V d Cc c th trong cng mt khu vc a l nhng khng giao phi. Sinh vt khc loi c nhng tp tnh giao phi ring bit khng giao phi. Sinh vt khc loi sinh sn khc ma v khng giao phi. Sinh vt khc loi c cu to c quan sinh sn khc nhau khng giao phi. Nga giao phi vi la con la bt th.

IV. Trng tm V. Tin trnh bi hc 1. Kim tra bi c: - c im thch nghi l g? Cho VD minh ha? - Qun th thch nghi c hnh thnh trn c s no? VD chng minh? 2. t vn : 3. Bi mi Hot ng ca thy v tr Ni dung Hs quan st hnh nh tr li: I. Khi nim loi sinh hc Voi Chu phi v voi n c thuc cng mt loi khng? Ti sao? Con lai (con la) gia nga ci v la c c c coi l loi mi khng? T nhng phn tch trn hy cho bit th no Loi giao phi l mt qun th hoc nhm qun th: l loi sinh hc? - C nhng tnh trng chung v hnh thi, sinh l (1) - C khu phn b xc nh (2) - Cc c th c kh nng giao phi vi nhau sinh ra i con c sc sng, c kh nng sinh sn v c cch li sinh sn vi nhng nhm qun th thuc loi khc. (3) cc sinh vt sinh sn v tnh, n tnh sinh, t phi th loi ch mang hai c im [(1) v (2)] II. Cc c ch cch li sinh sn gia cc loi Gv t vn : Ti sao cch li sinh sn li l - Cc c ch cch li sinh sn: Nhng tr ngi trn c tiu chun quan trng nht phn bit hai th sinh vt (tr ngi sinh hc) ngn cn s giao loi? phi gia cc c th hoc ngn cn vic to ra con Th no l cch li sinh sn? lai hu th. Hs quan st hnh phn bit cc hnh thc 1. Cch li trc hp t cch li sinh sn? Phiu hc tp Ti sao cch li khng c xem l nhn t 2. Cch li sau hp t tin ho? Khng lm bin i tn s alen v Phiu hc tp thnh phn kiu gen ca qun th.
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 63

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

4. Cng c - iu g s xy ra nu gia cc loi khng c s cch li sinh sn? - Nhiu loi vt tri khc nhau chung sng trong mt khu vc a l v lm t ngay cnh nhau, khng giao phi vi nhau. Khi nui cc c th khc gii thuc hai loi khc nhau trong iu kin nhn to th chng giao phi vi nhau v cho con lai hu th. Ta c th l gii trng hp ny nh th no? 5. Hng dn hoc bai: - c phn in nghing cui bi. Tr li cu hi v lm bi tp SGK. - Chun b ni dung bi "Qu trnh hnh thnh loi - 1", tm hiu vai tr ca cch li a l.

TIT 29: BI 29: QU TRNH HNH THNH LOI I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Nu c thc cht ca qu trnh hnh thnh loi v cc c im hnh thnh loi mi theo cc con ng a l (khc khu vc a l) (chun) - Gii thch c CL a l dn n phn ho vn gen gia cc QT. (mc 2) - Gii thch c ti sao cc qun o li l ni l tng cho qu trnh hnh thnh loi. (mc 2) 2. K nng: - M t c th nghim ca t chng minh CL a l dn n CLSS. 3. Gio dc thi : II. Phng php: III. Phng tin dy hc: - Tranh phng to hnh SGK - Phiu hc tp i tng QT rui gim Nguyn liu Cc l thu tinh cha MT nhn to gm MT cha tinh bt v MT cha ng
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 64

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Cch tin hnh Kt qu Nhn xt Gii thch

mantoz Mt s c th rui cng 1 QT ban u c nui trong MT cha tinh bt, mt s c th cn li c nui trong MT cha ng mantoz To 2 QT thch nghi vi vic tiu ho tinh bt v tiu ho ng mantoz. Cc c th trong QT c xu hng giao phi vi nhau hn l giao phi vi cc c th QT khc. Cc alen quy nh s tiu ho cc loi ng nht nh nh hng n vic quy nh thnh phn ho hc ca v kitin. Khi giao phi ngoi tp tnh thu ht bn tnh bng s rung cnh pht ra nhng bn tnh ca khng qun gi i cc tn hiu mi v ho hc t lp v kitin ca mnh quy nh tp tnh giao phi

IV. Trng tm: hnh thnh loi khc khu vc a l V. Tin trnh bi hc: 1. Kim tra bi c: - Th no l loi sinh hc? Nu ch da vo cc c im hnh thi phn loi cc loi th c chnh xc khng? V sao? - Trnh by cc c ch CL v vai tr ca chng trong qu trnh tin ho? 2. t vn : 3. Bi mi: Hot ng ca GV v HS Ni dung Qu trnh hnh thnh loi: Hnh thnh loi l qu trnh ci bin thnh phn kiu gen ca qun th theo hng thch nghi, to ra h gen mi cch li sinh sn vi qun th gc. I. Hnh thnh loi khc khu vc a l 1. Vai tr ca cch li a l trong qu trnh hnh thnh loi mi Hs quan st hnh CL a l sgk nng a. Khi nim: cao tr li: CL a l l nhng tr ngi a l nh sng, sui, - Th no l CL a l? bin ngn cn cc c th ca QT cng loi gp g v giao phi vi nhau. b. C ch hnh thnh loi khc khu vc a l - Nu c ch hnh thnh loi khc khu - Trong qu trnh m rng khu phn b, cc qun th vc a l? ca loi c th gp cc iu kin a l khc nhau v b cch li a l. - Trong cc iu kin a l , CLTN (v cc nhn t khc) tch lu cc t bin v bin d t hp theo nhng hng khc nhau thch nghi vi iu kin a l tng ng to nn s khc bit v vn gen gia cc qun th, dn dn hnh thnh ni a l ri loi mi. - Khi s khc bit v di truyn gia cc qun th c tch lu dn n s cch li sinh sn th loi mi c hnh thnh. - Vai tr ca cch li a l trong qu c. Vai tr trnh hnh thnh loi mi? Lm ngn cn cc c th ca cc qun th cng loi gp g v giao phi vi nhau. Chn lc t nhin v cc nhn t tin ha khc lm cho cc qun th nh khc bit nhau v tn s alen v thnh phn kiu gen, n mt lc no s cch li sinh sn lm xut hin loi mi. Hnh thnh loi bng con ng a l d. c im: thng xy ra i vi nhng loi c c - CL a l hay xy ra vi loi ng vt c kh nng im nh th no? pht tn mnh.
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 65

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

Thi gian din ra lu hay nhanh? Qu trnh hnh thnh c im thch nghi c ng ngha vi qu trnh hnh thnh loi mi khng? Ngi ta cho rng: Qun o l phng th nghim sng cho nghin cu hnh thnh loi. Hy gii thch ti sao nh vy? Ti sao gia cc o li c cc loi c hu? Gv cho hs quan st hnh hon thnh ni dung phiu hc tp.

- Qu trnh hnh thnh loi bng con ng a l xy ra mt cch chm chp qua nhiu dng trung gian chuyn tip. Qun o l ni l tng cho qu trnh hnh thnh loi mi. V: Gia cc o c s CL a l tng i, khin cho cc sv gia cc o t khi trao i vn gen cho nhau. Khong cch gia cc o li khng qu ln cc c th khng th di c ti. Mt khi nhm sv tin phong di c ti o th iu kin sng mi v s CL tng i v mt a l d dng bin QT nhp c thnh mt loi mi. 2. Th nghim chng minh qu trnh hnh thnh loi bng cch li a l. - Mt QT rui gim chia thnh 2 nhm: + Nhm 1: nui bng MT c cha tinh bt + Nhm 2: nui bng MT c cha ng mantoz - Sau nhiu th h t mt QT ban u xut hin hai QT thch nghi vi cht dinh dng ring. - Cho cc c th ca hai QT sng chung th thy rui mantoz thch giao phi vi rui mantoz hn l vi rui tinh bt. Rui tinh bt cng c hin tng tng t. - Cch li a l khc tp tnh giao phi hai QT rui. Kt lun: CLTN lm phn ho v TS alen gia 2 QT lm cho chng thch nghi vi vic tiu ho cc loi thc n khc nhau tch lu thnh phn ho hc khc nhau trong v kitin lm xut hin cc mi khc nhau giao phi c chn lc CL sinh sn.

4. Cng c: - Hs tr li cu hi 4 sgk 5. Dn d - Hc bi, tr li cc cu hi SGK. - c v chun b bi 30. TIT 30: BI 30: QU TRNH HNH THNH LOI (tt) I. Mc tiu: hc xong bi ny, hs c kh nng: 1. Kin thc: - Nu c thc cht ca qu trnh hnh thnh loi v cc c im hnh thnh loi mi theo cc con ng sinh thi, lai xa v a bi ha. (Chun) - Gii thch c qu trnh hnh thnh loi bng con ng lai xa v a bi ho. (Mc 2) - Gii thch c s cch li v tp tnh v cch li sinh thi dn n hnh thnh loi mi. (mc 2) - Bit c ti sao phi bo v a dng sinh hc ca cc loi cy hoang di cng nh cc ging cy trng nguyn thu (mc 2) 2. K nng: - Rn luyn k nng so snh, phn tch, tng hp, h thng ha kin thc. - Rn k nng lm vic c lp vi SGK 3. Gio dc thi : C thc bo v s a dng sinh hc ca cc loi cy hoang di cng nh cc ging cy trng nguyn thu . II. Trng tm: c ch hnh thnh loi bng cch li sinh thi. III. Phng tin: IV. Tin trnh bi mi: 1. Kim tra bi c:
Giao vien: Le Th Kieu Oanh Trang 66

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

- Gii thch vai tr ca cch li a l trong qu trnh hnh thnh loi mi? - Ti sao qun o li c xem l phng th nghim nghin cu qu trnh hnh thnh loi mi? 2. t vn : Tit trc chng ta nghin cu qu trnh hnh thnh loi khc khu vc a l. Vy cng khu vc a l th qu trnh hnh thnh loi c din ra hay khng? r hn chng ta nghin cu tip bi 30 3. Bi mi: Hot ng GV Yu cu HS c thng tin SGK v cho bit: - VD minh ho iu g? Gii thch? - T vd trn c th rt ra kt lun g v qu trnh hnh thnh loi? C ch: 1 loi c B c c nhiu mu sc GP c la chn QT CL tp tnh GP NTTH phn ho vn gen CLSS hnh thnh loi mi. C th cho Vd v c bng, c su rm trn bi bi sng Vnga v VD SGK T 2 VD trn c th rt ra kt lun g v con ng hnh thnh loi bng con ng sinh thi? Hnh thnh loi bng con ng cch li sinh thi thng xy ra i vi i tng no? Thng din ra nhanh hay chm? Th no l lai xa? Lai xa gp nhng tr ngi g? Ni dung II. Hnh thnh loi cng khu vc a l: 1. Hnh thnh loi bng cch li tp tnh v cch li sinh thi: a. V d: 2 loi c: ging v c im hnh thi Khc v mu sc K thng: khng giao phi K nh sng n sc: giao phi v sinh con b. C ch hnh thnh loi bng cch li sinh thi:: - Trong cng mt khu phn b, cc qun th ca loi c th gp cc iu kin sinh thi khc nhau. - Trong cc iu kin sinh thi khc nhau , chn lc t nhin tch lu cc t bin v bin d t hp theo nhng hng khc nhau thch nghi vi iu kin sinh thi tng ng, dn dn dn n cch li sinh sn ri thnh loi mi. - Phng thc ny thng gp ng vt v thc vt t di ng xa.

V sao c th lai xa thng khng c kh nng sinh sn? C phi c th lai xa no cng bt th v khng th to thnh loi mi khng? khc phc tr ngi khi lai xa ngi ta c th lm g? Ti sao a bi ho li khc phc c tr ngi ? Ngi ta tin hnh nh th no?

V sao lai xa v a bi ho l con ng hnh thnh loi ph bin thc vt bc cao nhng rt t gp ng vt? S xut hin 1 c th lai xa c coi l
Giao vien: Le Th Kieu Oanh

2. Hnh thnh loi nh lai xa v a bi ho: - Hnh thnh loi bng con ng lai xa v a bi ha : P : c th loi A (2nA) x c th loi B (2nB) G: nA nB F1 : (nA + nB) khng c kh nng SSHT (bt th) a bi ho F2 : (2nA + 2nB) (th song nh bi) c kh nng sinh sn hu tnh (hu th) - Qu trnh lai xa to ra con lai khc loi. - C th lai xa thng khng c kh nng sinh sn hu tnh (bt th) do c th lai xa mang b NST n bi ca 2 loi b, m khng to cc cp tng ng qu trnh tip hp v gim phn din ra khng bnh thng. - Lai xa v a bi ha to c th lai mang b NST lng bi ca c 2 loi b, m to c cc cp NST tng ng qu trnh tip hp v gim phn din ra bnh thng con lai c kh nng sinh sn hu tnh. C th lai to ra cch li sinh sn vi 2 loi b m, nu c nhn ln to thnh mt qun th hoc nhm qun th c kh nng tn ti nh mt khu trong h sinh thi loi mi hnh thnh. - Phng thc ny t gp ng vt nhng li ph bin thc vt, to nhng cy a bi c gi tr kinh t ln nh la m, chui, c ci ng, khoai ty.
Trang 67

SH 12CB

Trng THPT Chuyn Trn Hng o

loi mi cha? 4. Cng c : - K tn cc con ng hnh thnh loi mi? (chun) - Trong cc phng thc , phng thc no hnh thnh loi nhanh nht? (chun) - C th lai xa bt th c c xem l loi mi khng? (chun) D hnh thnh loi theo phng thc no, loi mi cng khng xut hin vi mt c th duy nht m l qun th hoc nhm qun th tn ti v pht trin nh mt mt xch trong h sinh thi, ng vng qua thi gian di tc ng ca chn lc t nhin. 5. Dn d : Tr li cc cu hi SGK v xem trc bi 31

Giao vien: Le Th Kieu Oanh

Trang 68

You might also like