BI GING

TH NGHIM PHNG PHP DY HC HO HC

(Phng php dy hc ho hc 4) MC LC PHN TH NHT YU CU, NI DUNG, PHNG PHP TH NGHIM THC HNH V PHNG PHP DY HC HO HC. Trang CC CNG TC C BN TRONG PHNG TH NGHIM HO HC I. Yu cu, ni dung, phng php th nghim thc hnh v phng php dy hc ho hc. II. Nhng cng tc c bn trong phng th nghim ho hc PHN TH HAI K THUT V PHNG PHP TIN HNH CC TH NGHIM HO HC TRNG TRUNG HC PH THNG 1. Th nghm v halogen 1.1. iu ch v thu kh Clo 1.2. iu ch Clo bng phng php in phn 1.3. Clo tc dng vi kim loi 1.4. Clo tc dng vi hiro: H2 chy trong Cl2 v C2H2 + Cl2 1.5. Clo tc dng vi nc: 1.6. Clo tc dng vi mui ca cc halogen khc 1.7. iu ch v th tnh tan ca hiro clorua. 1.8. iu ch axit clohiric bng phng php tng hp 1.9. iu ch brom (t KBr, MnO2, H2SO4 c) 1.10. Brm tc dng vi nhm l 1.11. S thng hoa ca it 1.12. So snh mc hot ng ca Cl2, Br2, I2

1.13. Nhn bit mui clorua, bromua, ioua 1.14. HF n mn thu tinh 2. Th nghim v oxi - lu hunh 2.1. iu ch oxi t KClO3 v KMnO4. Kh k n gin 2.2. O2 tc dng vi Fe, Na, P, C, S 2.3. iu ch ozon v tnh cht ca H2O2 2.4. Lu hunh tc dng vi Na, Fe, Cu 2.5. Lu hunh tc dng vi hiro 2.6. iu ch v t chy kh H2S. Tnh kh ca H2S 2.7. iu ch SO2 t Na2SO3 tinh th v H2SO4 c 2.8. Oxi ho SO2 thnh SO3 2.9. Tnh cht ca H2SO4 c: ho nc, tnh axit, tnh oxi ho mnh 2.10. Nhn bit ion S2-, SO423. Tc phn ng v cn bng ho hc 3.1. Tc phn ng ho hc 3.2. Cn bng ho hc 4. Cc th nghim v nit, photpho 4.1. iu ch nit: t khng kh, t NaNO2 v NH4Cl bo ho 4.2. Tnh cht khng duy tr s chy v s sng ca N2 4.3. iu ch NH3 t dung dch NH3, t mui amn 4.4. Th tnh tan ca NH3 4.5. Tng hp NH3 t N2 v H2 4.6. NH3 chy trong O2 4.7. NH3 tc dng vi dung dch axit HCl 4.8. Dung dch NH3 tc dng vi dung dch mui ca hiroxit

kim loi khng tan (Al2(SO4)3; CuSO4; FeCl3). 4.9. Nhit phn mui amn 4.10. iu ch NO, tnh d b oxi ho ca NO 4.11. iu ch NO2 4.12. iu ch HNO3 t mui nitrat 4.13. iu ch HNO3 t NH3 4.14. Tnh oxi ho mnh ca HNO3 4.15. Tnh oxi ho mnh ca mui nitrat 4.16. Nhn bit HNO3 v mui nitrat 4.17. iu ch P trng t P ; s pht quang ca P trng 4.18. So snh kh nng hot ng ca P trng v P 4.19. Tnh tan khc nhau ca cc mui photphat 5. Cc th nghim v cacbon silic 5.1. S hp ph ca than g i vi cht kh v cht tan 5.2. Cacbon tc dng vi CuO, PbO 5.3. iu ch CO v th tnh cht kh ca CO i vi CuO 5.4. Tnh cht vt l ca CO2 5.5. Tnh cht ho hc ca CO2 v tnh axit ca H2CO3 5.6. Bin i CaCO3 Ca(HCO3)2

5.7. Nhit phn mui CaCO3 5.8. ng dng ca CO2 lm bnh cha chy 5.9. iu ch H2SiO3 5.10. Tnh tan ca silicat kim loi kim. 6. Tnh cht chung ca kim loi 6.1. dn nhit ca kim loi 6.2. Dy hot ng ho hc ca kim loi

6.3. iu ch hp kim v th tnh cng ca n 6.4. S n mn kim loi trong dung dch cht in li 6.5. Chng n mn kim loi bng cch ph lp bo v 6.6. Chng n mn kim loi bng cht hm 6.7. iu ch kim loi bng phng php thy luyn 6.8. iu ch kim loi bng phng php nhit luyn 6.9. iu ch kim loi bng phng php in phn 7. Cc th nghim v kim loi kim - kim th 7.1. nh kim ca natri, kali 7.2. Tnh d nng chy ca kim loi kim 7.3. Natri tc dng vi oxi khng kh 7.4. Natri tc dng vi nc 7.5. Natri tc dng vi axit HCl c 7.6. iu ch NaOH bng phng php in phn dung dch NaCl 7.7. Xc nh ion kim loi kim v kim th da vo mu ngn la 7.8. Magie tc dng vi oxi 7.9. Magie tc dng vi nc 7.10. Canxi tc dng vi nc 7.11. iu ch CaO v th tnh cht ca n 7.12. Cch kh tnh cng ca nc. 8. Cc th nghim v nhm, st 8.1. S oxi ho ca nhm trong khng kh 8.2. Nhm tc dng vi nc 8.3. Nhm tc dng vi axit 8.4. Nhm tc dng vi dung dch kim

8.5. Nhm tc dng vi dung dch mui ca kim loi hot ng km hn 8.6. Phn ng nhit nhm 8.7. iu ch Al(OH)3 v tnh cht lng tnh ca n 8.8. iu ch st kh 8.9. St tc dng vi axit 8.10. iu ch st II hiroxit 8.11. Kh st oxit bng cacbon oxit 8.12. Nhn ra c cacbon, lu hunh trong gang 8.13. Qu trnh to x trong l cao 9. Cc th nghim v hirocacbon 9.1. iu ch CH4 trong phng th nghim t NaCH3COO 9.2. t chy kh CH4 9.3. Phn ng n ca CH4 vi O2 9.4. Phn ng th ca CH4 vi Cl2 9.5. Phn ng hu ca CH4 vi Cl2 9.6. iu ch C2H4 9.7. Phn ng chy ca C2H4 9.8. Phn ng cng brom ca C2H4 9.9. Oxi ho C2H4 bng dung dch KMnO4 9.10. iu ch C2H2 9.11. t chy C2H2 9.12. Oxi ho C2H2 bng dung dch KMnO4 9.13. Phn ng ca C2H2 vi dung dch nc brom 9.14. Phn ng th nguyn t hiro trong phn t C2H2 9.15. Phn ng ca C2H2 vi Cl2

9.16. C6H6 l dung mi tt ca nhiu cht 9.17. Phn ng th ca benzen vi axit HNO3 c 9.18. Phn ng cng ca C6H6 vi clo. 10. Cc th nghim v cc hp cht hu c cha nhm chc 10.1. Xc nh cng thc cu to ca ru etylic 10.2. Phn ng este ho ca ru C2H5OH vi axit v c v axit hu c 10.3. Glixerin tc dng vi Na v Cu(OH)2 10.4. Tnh cht baz ca anilin 10.5. Tnh axit yu ca phenol 10.6. Phenol tc dng vi nc brom 10.7. iu ch nha phenolfomalehit 10.8. Nha phenolfomalehit tc dng vi nhit, axit, kim, dung mi hu c 10.9. iu ch CH3CHO 10.10. Phn ng oxi ho alehit 10.11. iu ch axit CH3COOH t mui axetat, t C2H2 v t g 10.12. Tnh cht ca axit CH3COOH: tnh axit, tnh bn vi cht oxi ho 10.13. Glucoz tc dng vi dung dch Cu(OH)2 - (phn ng ca nhm OH) 10.14. Phn ng trng gng ca glucoz (phn ng ca nhm CHO) 10.15. S to thnh v tnh cht ca canxi saccarat 10.16. Thu phn saccaroz v th sn phm 10.17. Thu phn tinh bt v th sn phm

10.18. Phn ng ca tinh bt vi iot 10.19. Nitro ho xenluloz. Th sn phm (t chy v tnh n ca nitroxenluloz) 10.20. Nhn ra nit v lu hunh trong protit 10.21. Phn ng mu ca protit: Phn ng Biur v phn ng Xanto protein. PHN TH BA

TH NGHIM HO HC VUI 1. Khng c la cng c khi 2. Ma la 3. Ct chy mu tay 4. Lt da bn tay 5. t chy bn tay 6. t khn khng chy 7. Chm la khng cn dim 8. Mc b mt 9. To ra mu hng bng nc 10. t chy bng nc 11. t chy nc 12. t chy kh CO2 13. Chy trong kh CO2 14. Thuc pha mu vn nng 15. Dung dch mun mu 16. Lc nc l thnh ru mi 17. Thuc lc mu 18. Pho dy nhiu mu

19. Pho dy n gin 20. Pho hoa trn mt bn 21. Pho bt 22. Trng chui vo bnh 23. Thu khi v tn thuc l

Phn th nht YU CU, NI DUNG, PHNG PHP TH NGHIM THC HNH V PHNG PHP DY HC HO HC. CC CNG TC C BN TRONG PHNG TH NGHIM HO HC Mc tiu: 1. Ni dung: SV bit v hiu: yu cu, ni dung, phng php tin hnh th nghim thc hnh ca b mn phng php dy hc ho hc; cc cng tc c bn trong phng th nghim ho hc. 2. Phng php: SV nm vng phng php hc tp b mn v c rn luyn mt s k nng c bn u tin v th nghim ho hc. 1.1. YU CU, NI DUNG, PHNG PHP TH NGHIM THC HNH V PHNG PHP DY HC HO HC (1) I. MC CH YU CU CA TH NGHIM THC HNH PHNG PHP DY HC HO HC Mc ch yu cu ch yu l phi lm cho sinh vin nm vng mt l lun dy hc (mt phng php) ca th nghim ho hc. Sinh vin phi c tp luyn phn tch mc ch c dc v tr dc ca tng th nghim, mi lin h ca th nghim vi ni dung bi ging, phng php biu din v t chc cho hc sinh trng ph thng tin hnh th nghim, phng php s dng cc th nghim y vo cc bi ging ho hc c th Sinh vin c tp luyn nm vng k thut tin hnh th nghim, m bo hiu qu ca th nghim, cng l yu cu quan trng. Nhng cn ch rng cc b mn ho i cng, ho v c, ho phn tch, ho hu c, ho cng ngh mi trng hnh thnh cho sinh vin nhng k nng u tin. Do trong thc hnh phng php dy hc ho hc phi yu cu sinh vin rn luyn k xo, kho lo, thnh tho nhanh chng, sng to trong khi tin hnh, chng hn bit tm nhng phng n ci tin cho ph hp vi hon cnh c th ca trng ph thng v ca cc i tng hc sinh.

Do sinh vin cn coi trng cng vic chun b cho cc bi th nghim thc hnh, cn lu ni dung v phng php vit tng trnh th nghim thc hnh, nm vng ni dung v phng php tin hnh th nghim thc hnh v cc bi tp nghip v khc. II. CHUN B CHO CC BI TH NGHIM THC HNH Nht thit phi chun b chu o trc khi bt u cng tc thc hnh. Cn lm tt cc vic sau y: 1. Nghin cu k ti liu thc hnh ny theo s hng dn ca gio vin, chun b k hoch tin hnh nhng th nghim quan trng nht, c ch ti cc iu kin thit b ho cht cho php thc hin. 2. Nghin cu k chng trnh ho hc v sch gio khoa ho hc ph thng. Cn bit r mi th nghim sp tin hnh thuc vo chng trnh lp no, chng no v bi no trong sch gio khoa ho hc ph thng. Nh hiu c s b mc ch yu cu ca th nghim, d nh hnh thc v phng php tin hnh th nghim cho thch hp (biu din hay cho hc sinh t lm, theo phng php nghin cu hay phng php minh ho). Da vo sch gio khoa ho hc ph thng v ti liu hng dn thc hnh ny, c th chn ra phng n thch hp nht tu theo iu kin c th ca mi trng thc hin cc th nghim c quy nh. 3. Nghin cu cc ti liu hng dn ging dy ho hc (sch gio vin) cc lp ca trng Trung hc c s v Trung hc ph thng v nhng phn tng ng vi ni dung thc hnh. 4. Nghin cu li cc gio trnh ho hc i cng, ho hc v c, ho hc hu c, ho hc phn tch v nhng chng mc tng ng, nghin cu cc ti liu tham kho do gio vin gii thiu (nh s tay ho hc, cc tp ch khoa hc) 5. Tr li cc cu hi kim tra v bi tp tnh hung c ghi cui mi bi thc hnh. III- VIT TNG TRNH CC BI TH NGHIM THC HNH

10

Vic tin hnh cc th nghim ho hc ph thng trong cc gi thc hnh phng php dy hc ho hc c nhng c im v yu cu khc vi vic tin hnh cc th nghim tng t trong cc gi thc hnh ha hc v c v hu c. Trong cc bi thc hnh phng php dy hc ho hc, khng nhng ch cn lm cho cc th nghim ho hc c kt qu c th ho v chng minh cho cc bi ging l thuyt, m ngi thc hin phi c tp luyn cch khai thc cc th nghim trong cc bi ging ho hc c th. Phi m bo c yu cu rn luyn tay ngh cho gio vin ho hc tng lai, l rn luyn k nng k xo th nghim v k nng s dng cc th nghim trong khi dy cc bi hc tng ng. Khi vit tng trnh th nghim cn phi qun trit nhng yu cu ch yu trn y. Sau khi hon thnh mi th nghim cn vit tng trnh theo mu sau y: Bi thc hnh v Tn th nghim, Mc ch yu cu Hnh v c ghi ch thuc bi hc .. Chng Lp . v cch lm th nghim, phng trnh phn ng v iu kin cc phn ng 1.. 2.. Khi m t cch lm th nghim cn vit gn r, ch ra nhng iu kin m bo cho th nghim thnh cng ( nh nng cc dung dch v lng ho cht cn dng, cn lm lnh hay un nng, trnh t lp cc dng c ). Nht thit phi nu r cc tai nn c th xy ra do cc th nghim v bin php m bo an ton; phi nu r nguyn nhn lm cho cc th nghim khng thnh cng v bin php khc phc. Qua thc t th nghim, c th ngh nhng ci tin mi v cch lm hoc ci tin thit b th nghim cho ph hp hn vi iu kin ca cc trng ph Kinh nghim m bo thnh th nghim an

cng,

ton. ngh ci tin.

11

thng (th d ngh dng cc dng c n gin, d kim gi thnh h v cc ha cht thay th). Khng nn ch n sau khi tin hnh xong tt c cc th nghim ca bi thc hnh mi vit tng trnh, v lm nh vy s d qun v b qua nhiu iu quan trng, gim tnh chnh xc khoa hc ca bn tng trnh.V th nn ghi chp ngay sau khi lm xong mi th nghim. tit kim thi gian, khi chun b nh c th chun b ngay vo v tng trnh mt s phn nh tn th nghim, phng trnh v iu kin ca phn ng, hnh v Khi lm th nghim thc hnh, sinh vin ch cn b sung thm mt s phn cn thiu l hon chnh bn tng trnh np cho gio vin hng dn. IV- TP BIU DIN TH NGHIM cui mi bi hoc sau mt s bi th nghim thc hnh, c dnh mt thi gian cho sinh vin tp biu din th nghim. Loi bi tp nghip v ny s gip ngi gio vin tng lai thu c nhng k nng k xo v k thut v phng php tin hnh th nghim ho hc, gp phn trc tip chun b cho sinh vin i thc tp s phm, v y l dp sinh vin c rn luyn cch trnh by, pht biu v biu din th nghim trc nhiu ngi. Yu cu ca vic tp biu din th nghim c th tng dn theo thi gian hc tp l thuyt v thc hnh b mn phng php dy hc ho hc. Thi gian u c th hn ch k thut biu din th nghim, sau tng dn yu cu v phng php khai thc v s dng th nghim cho nhng bi ging ho hc c th. Mi sinh vin ln lt c giao nhim v biu din mt th nghim lm (hoc c quan st). Nu tp biu din vo cui mi bi thc hnh th sinh vin c giao nhim v t u gi v tin hnh chun b trong khi lm th nghim. Nu c nhng bi dnh ring cho vic tp biu din th nghim vo cui hc k th sinh vin c giao nhim v trc mt s ngy chun b k v:

12

a) Mc ch yu cu ca th nghim, trong bao gm c vn c th dng th nghim phc v cho bi ging no, lp no? b) K thut tin hnh th nghim: Gii thch tc dng v cu to ca ho cht v dng c em s dng, phn tch tng ng tc c bn khi tin hnh th nghim v trnh t hp l nht ca ng tc y, d kin cc bin php v th thut gip thc hin cc yu cu s phm ca th nghim biu din (nh m bo an ton, thnh cng, r, n gin) chng hn d kin sp xp dng c ha cht trn bn gio vin sao cho r, gn p v.v.. c) Phng php khai thc th nghim cho on bi ging tng ng trong sch gio khoa ho hc ph thng. Th d cch t vn cho hc sinh suy ngh, d nh k hoch tin hnh th nghim gii p vn t ra, cch t chc hng dn hc sinh t lm th nghim hay quan st th nghim biu din ca gio vin, cch hng dn hc sinh khai thc th nghim rt ra cc kt lun cn thit. d) Cch ci tin th nghim : C th nu ra nhng ngh dng cc dng c n gin hn hoc ho cht c th thay th, d kim v gi thnh h. Trong khi mt sinh vin biu din th nghim trn bn gio vin, cc sinh vin khc theo di, nhn xt cng vic ca bn mnh (theo nhng im nu trn). Sau khi sinh vin biu din th nghim xong, cc bn nhn xt u im, khuyt im, cui cng ging vin kt lun. Khi tp biu din th nghim, c th tp ging mt on bi c th nghim . Lc ny sinh vin biu din th nghim ng vai tr ca mt gio vin, cn cc bn ng vai tr nh cc hc sinh trong lp. Cch lm ny gip sinh vin bit vn dng tng hp nhng iu hc: phi nm vng ni dung sch gio khoa, phi son trc gio n (on bi s ging), phi tp t cc cu hi pht vn kt hp vi biu din th nghim. Tuy vy tnh cht "ng kch" cng lm cho vic tp ging km t nhin, do khng nn lm dng. 1.2. NHNG CNG TC C BN TRONG PHNG TH NGHIM HO HC
13

Cc cng tc c bn trong phng th nghim ho hc l ct v un ng thu tinh, chn v khoan nt, lp v s dng dng c th nghim, ho tan, lc, kt tinh, pha ch dung dch ho cht, ra bnh, l, un nng, bo qun ho cht, bo him trong phng th nghim ho hc. I. CT V UN NG THU TINH 1. Chn ng thu tinh phng th nghim trng ph thng thng hay dng loi ng thu tinh c ng knh t 4mm n 6mm v c b dy t 1mm n 2mm. Cc loi ng thu tinh sn xut trong nc c th m bo c yu cu ny ca phng th nghim. 2. Ct ng thy tinh a. Loi ng thu tinh c ng knh di 10mm. Dng gia st c cnh, gia ngang ch nh ct thnh mt vt nng v bi ngay mt t nc lnh vo vt gia. Dng hai tay nm cht ng ch gn st vt ct, hai ngn tay ci t i din vi nhau, cch nhau 2cm, dt ngang v hai pha, vt ct ng thu tinh s thng (hnh 1.1). Khng nn b gp ng thu tinh lm cho vt ct khng c thng. Sau khi ct nn h nng vt ct trn ngn n cn hai u ng khng cn sc cnh. b. Loi ng thu tinh c ng knh t 10mm n 30mm. Cng dng gia c cnh, gia ngang ch nh ct thnh mt vt di chng 3mm - 4mm, lp tc bi mt t nc lnh vo u vt gia. H nng u mt a thu tinh vut nhn v t u a ny vo gn u vt ct, ng s t hn ra. 3. Un ng thu tinh
Hnh 1.1. Ct ng thu tinh

14

 y trnh by v k thut un ng thu tinh trn n cn, v cng vic un ng thu tinh cc trng ph thng l rt cn thit v thng ch c tin hnh vi n cn. ng thu tinh cn c ra sch v kh trc khi em un, khi un ng thu tinh, tay tri ng, tay phi cm ng v dng ngn tay ci cng vi ngn tay tr xoay u ng trn ch nng nht ca n cn. Cn h nng u mt on ng di bng chiu di ca cung s c to thnh, sau mi h nng tp trung vo mt ch. Khi ng thu tinh nng v mm ra th dng hai tay un nh t t. Sau di chuyn ng thy tinh i mt t h nng tp trung vo ch bn cnh v li tip tc un nh. T lc ng bt u c un cong th ch xoay v h nng pha cong bn trong ng khi c np gp. Khng nn ch h nng v un cong mt im. Lm nh th ng s b bp ch un. Trong phng th nghim thng dng cc ng loi thu tinh theo mu hnh 1.2.
5 cm 5 cm 3 cm 5 cm 2 cm 10 cm 12 cm 22 cm 10 cm 10 cm 5 cm 3 cm

2 cm

3 cm

Hnh 1.2. Cc mu ng thu tinh thng dng

II. CHN NT V KHOAN NT 1. Chn nt Ta thng dng cc loi nt sau y: nt cao su, nt bc, nt thu tinh. Tu theo ho cht ng trong bnh m tm nt cho thch hp. Nt cao su khng dng y nhng l ng cc dung mi hu c (nh benzen), kh clo hoc nhng cht n mn lm hng cao su (nh H2SO4 c, HNO3). Khng nn dng nt bc, lie y cc l ng axit m phi dng nt thu tinh.

15

Ba c nt cao su hay dng phng th nghim c ng knh u nh l 1,5cm; 2 cm v 2,5 cm. Nt bc thng c nhiu l nh nn nt khng c kn. V vy sau khi y nn dng parafin trng ln mt v xung quanh nt. Vic chn nt cho thch hp vi ming bnh, ming ng cng rt quan trng, nht l khi lm th nghim c cc cht kh. Nu dng nt bc th chn nt ln hn ming bnh l mt t sau dng dng c p nt cho nh hn. Nu dng nt cao su, lie hay nt thu tinh th phi chn va ming bnh. 2. Khoan nt. Khi cn cm ng dn kh, nhit k v.v xuyn qua nt th phi dng khoan khoan nt. B khoan nt thng c t 10 n 12 chic v mt que thng (hnh 1.3). Phi ch gi cho khoan nt c trn, khng b mo, st.

Hnh 1.3. B khoan nt

Hnh 1.4. Khoan nt

Khi khoan nt, bao gi cng dng khoan nh hn ng thu tinh nh lp vo mt t, c nh th v sau lp mi kn. Khi bt u khoan, nhng khoan vo nc hay x phng, tay phi cm khoan v cm st vo nt, tay tri gi cht nt. t li khoan vo u to ca nt ng ch mun khoan, gi cho trc khoan song song vi trc nt. Xoay nh khoan theo mt chiu nht nh. Khi li khoan bt u in vo nt th chuyn tay phi ra gi u khoan (hnh 1.4) v khoan mnh.

16

Khi khoan gn xuyn qua nt th k nt ln mt nt c hng hoc mt tm g mm ri khoan tip tc, tuyt i khng k ln trn kim loi hoc . 3. Lp ng v y nt ng thu tinh lp vo nt cn phi hi ln hn l khoan mt t. Nu l khoan nh qu th dng gia trn hay di c t nng di ra. Trc khi lp vo nt nn nhng ng thu tinh vo nc cho d lp. cho ng thu tinh khng b gy v khng lm t tay, tay phi cm ng gn st pha u ng lp vo nt v xoay cho ng vo nt dn dn (hnh 1.5). Tuyt i khng c cm ch un cong ca ng.
Hnh 1.5. Lp ng thu tinh vo nt cao su

Khi y nt vo ming l (hoc ng nghim), tay tri cng phi cm hn vo c l hay ming ng nghim pha gn nt, khng c t y bnh cu vo bn hay mt vt khc, dng tay phi xoay nt vo dn dn cho n khi nt ngp su vo ming bnh 1/3. Khi thiu nt cao su c th ct nhng ng cao su (loi thnh dy, l nh) ra v em sa (mi hoc gt) thnh nt. Chn nhng loi ng thu tinh thch hp lp vo, ta s c nhng nt cao su c ng dn kh xuyn qua rt tt. III. LP DNG C TH NGHIM Trc khi lp dng c th nghim cn phc ho s dng c, thng k cc b phn cn thit, chn cc dng c y ri mi lp. Cn lp cc b phn n gin trc. Nu c dng nhng ho cht c tc dng vi cao su th nn lp ng thu tinh lm ng dn, ch cc ch ni mi lp ng cao su. ng knh bn trong ca ng cao su phi hi nh hn ng knh bn ngoi ca ng thu tinh. Khng nn mt ng thu tinh di un cong nhiu khc m nn thay bng nhng on ni bng ng cao su trnh b gy ng dn khi ang lm th nghim. on ng

17

cao su ni khng nn di, nht l khi lm th nghim vi cc cht n mn c cao su. Khi lp dng c cn ch hai yu cu sau: - Thun tin cho th nghim. - Hnh thc bn ngoi gn, p, kch thc cc b phn tng xng vi nhau. Sau khi lp xong, cn th li xem dng c kn cha, nht l i vi cc dng c dng trong nhng th nghim c cht kh tham gia. C hai cch th: - Dng ming thi vo v nh nc ln cc ch ni kim tra. - Nhng u ng dn vo nc, dng tay nm cht ng nghim hoc bnh cu. Nu dng c c lp kn, th do thn nhit ca bn tay, khng kh trong ng nghim hoc bnh cu n ra s y nc m thot ra ngoi thnh nhng bt kh. IV. HO TAN, LC, KT TINH LI 1. Ho tan Khi ho tan hai cht lng vo nhau cn lun lun lc bnh ng cho dung dch ng nht. Khi ho tan cht rn vo cht lng, nu cht rn c tinh th to ta phi nghin nh thnh bt trc khi ho tan. Dng nc ct ho tan cc cht, khng dng nc my, nc ging Nu khng c nc ct th bt c d c th dng nc ma hng trn cao v ch sch. Nu ho tan trong cc thu tinh v bnh hnh nn th dng a thu tinh khuy. u cc a thu tinh ny phi c bc bng ng cao su lng va kht vo u a thu tinh, u ng cao su di hn u a khong 2mm. Nu ho tan mt lng ln cht tan trong bnh cu th phi lc trn. Ho tan trong ng nghim th lc ngang, khng lc dc ng nghim. a s cht rn khi un nng s tan nhanh hn. V vy khi ho tan ta c th un nng. 2. Lc

18

Lc l phng php tch nhng cht rn khng tan ra khi cht lng. Trong phng th nghim thng dng giy lc lc. Cng c th dng giy bn loi tt, bng, bng thu tinh lc. + Cch gp giy lc Di y l cch gp giy lc n gin (khng gp thnh nhiu np) dng khi cn ly kt ta ra v cn gi kt ta lu. Ly t giy lc hnh vung c cnh bng hai ln ng knh phu lc. Gp i ri gp t t giy (hnh 1.6a, b). Dng ko ct t giy theo ng chm hnh vng cung (hnh 1.6c) thnh mt hnh qut. Tch 3 lp giy ca hnh qut lm thnh hnh nn (hnh 1.6d).

Hnh 1.6. Cch gp v ct giy lc

+ Cch lc Trc ht t giy lc kh gp thnh hnh nn vo phu v iu chnh cch gp sao cho gc ca nn phu giy va bng gc ca nn phu thu tinh giy lc st kht vi phu. Cn ct giy lc nh th no cho mp giy lc cch ming phu khong 5 - 10 mm. mt t nc ct vo tm t giy lc ri dng ngn tay ci ( ra sch) y cho giy p st vo phu ui ht bong bng kh cung phu v di giy ra.
Hnh 1.7. Cch lc

19

t phu lc ln gi st (hnh 1.7). Dng cc sch hng di phu sao cho cung phu chm vo thnh cc. Khi rt cht lng vo phu lc, nn rt xung theo mt a thu tinh. Khng y cht lng n tn mp giy lc. Mun lc c nhanh, trc khi lc nn lng, ng lm vn kt ta v lc phn nc trong nc. 3. Kt tinh li Kt tinh li l qu trnh mt cht rn kt tinh c chuyn vo dung dch bng cch un nng vi mt dung mi no v sau khi lm lnh dung dch, n li xut hin trng thi tinh th nhng tinh khit hn. Trong phng th nghim ho hc ngi ta thng li dng qu trnh kt tinh li tinh ch cc cht, phn chia hn hp cc cht kt tinh li tinh ch, phn chia hn hp cc cht kt tinh v.v Qu trnh kt tinh li da vo mt tnh cht vt l ca cc cht kt tinh l thay i tan trong dung mi theo nhit . Cch tin hnh: Cho cht cn kt tinh li vo bnh hnh nn, cho dn nc hoc dung mi hu c vo c dung dch hi qu bo ho. un nng dung dch, nhng ch un n nhit di nhit si ca dung mi, c dung dch bo ho nng. Lc nhanh dung dch bo ho nng. Phi dng phu lc nng lc. di phu, chu kt tinh. Cc tinh th s c to thnh dn dn. Mun c tinh th nh, ta lm lnh nhanh bng cch t chu kt tinh vo nc lnh hoc nc , ng thi lc mnh. Nu mun c tinh th ln th bnh ngui t t v khng ng chm vo bnh. V. PHA CH DUNG DCH Pha ch dung dch l mt trong nhng cng vic quan trng phng th nghim ho hc. Khi pha ch dung dch cn tun theo cc quy tc sau y: 1. Bnh, l pha ch dung dch phi c ra sch v trng nc ct trc khi pha.
20

2. Phi dng nc ct pha ho cht (nu khng c th c th dng nc ma tht sch, tuy khng c tinh khit). 3. Trc khi pha dung dch cn phi tnh ton lng cht tan v dung mi. 4. Nn pha dung dch kim c vo bnh s. 5. Nu c th nn kim tra li nng ca dung dch bng t khi k. 6. Sau khi pha xong dung dch, cn phi cho vo l c mu thch hp, y kn v dn nhn bo qun tt dung dch. Khi pha ch dung dch ngi ta thng dng cc loi ng o, bnh nh mc, pipet c chia . Bnh nh mc dng pha dung dch theo nng mol/lt v nng ng lng. Vch trn c bnh cu hoc trn pipet l ch mc cht lng cn ly vo bnh hoc pipet. Khi khuy dung dch cn dng loi a thu tinh c bt ng cao su u trnh v ng o hoc bnh, l. Cc dung dch thng c pha theo cc loi nng sau y: - Nng phn trm - Nng mol/lt - Nng ng lng (nguyn chun) Di y l cch pha mt s dung dch: 1. Pha dung dch ca cht rn trong nc theo nng phn trm - Pha dung dch ca cht rn khng ngm nc. Trc khi pha phi tnh lng cht tan v lng nc cn dng l bao nhiu. Th d pha ch 250g dung dch 10% mt cht cho (chng hn natri clorua, bari clorua, ng sunfat). Ta tnh 10% ca 250g, l 25g. Nh th phi ly 25g cht tan v 225g nc, (225g nc chim mt th tch l 225ml, y b qua s thay i t khi ca nc theo nhit ). Dng cn s ly c 25g cht tan, cn 225ml nc th dng ng chia ong. - Pha dung dch ca cht rn ngm nc. Trc ht phi tnh lng mui khng ngm nc ri suy ra lng mui ngm nc.

21

Th d: Pha 100g dung dch 10% ng sunfat t mui CuSO4. 5H2O. Lng ng sunfat trong 100g dung dch l 10g. Khi lng mol ca CuSO4. 5H2O = 250g. Khi lng mol ca CuSO4 bng 160g. Lng mui ng sunfat ngm nc l x c tnh theo t l:
250 x 250.10 = x= 15,6 g 160 10 160

Vy phi cn ly 15,6g CuSO4.5H2O v ong 84,4g nc em ho tan vo nhau. 2. Pha dung dch cht lng trong nc theo nng phn trm. Phng php ny thng c dng khi pha dung dch c nng nh t mt dung dch khc. Th d: Pha 250g dung dch axit sunfuric 10% t dung dch H2SO4 c hn. Cn phi dng t khi k o t khi ca dung dch H2SO4 c em pha (rt axit c vo n 3/4 ng o ri nhng t t t khi k vo). Gi s o c d = 1,8. Bng tnh sn cho ta bit nng ca dung dch axit l 92%. Nu l axit c c gi kn cn thn v v khng c t khi k th c th s dng cc con s v t khi v nng trn nhn cc l axit . Mun pha 250g dung dch 10% H2SO4 th phi ly 25g axit nguyn cht 100%. Nhng y ch c axit 92% nn phi ly:
25.100 27,2 g 92

Lng axit ny bng: 27,2 : 1,824 = 14,9ml. Dng ng o nh ly 14,9ml axit H2SO4 cho rt vo ng o khc ong sn 222,8ml (250g - 27,2g = 222,8g) nc, ta s c dung dch cn dng. C th kim tra li bng cch dng t khi k o khi lng ring. Dung dch 10% axit sunfuric mi pha ch phi c khi lng ring gn bng 1,1. 3. Pha dung dch c nng mol/lit (M)

22

Th d: Cn pha 250ml dung dch 0,1M natri clorua. Khi lng mol ca natri clorua l 58,5g. Trong 1 lt dung dch 0,1M c 0,1 mol (=5,85g) natri clorua. Vy trong 250 ml dung dch phi c 5,85 : 4 1,46 gam mui n. Do cn ly gn 1,5g natri clorua cho vo ng o ri tip tc thm nc ct vo cho 250ml. Nh th ta c dung dch cn pha ch. Mun c chnh xc hn th pha ch vo bnh nh mc. 4. Pha dung dch c nng ng lng (N) Th d: pha 100ml dung dch 0,1 mui bari clorua BaCl2.2H2O. Mui bari clorua ngm nc c khi lng mol l 224 v ng lng bng 244: 2 =122. Dung dch BaCl2. 2H2O c nng 0,1N ngha l trong mt lt dung dch c 12,2g BaCl2.H2O. Vy trong 100ml dung dch c 1,22 BaCl2.2H2O. Qu trnh pha dung dch c tin hnh nh trn. 5. Pha dung dch c nng nh trc theo khi lng ring Cch pha dung dch n gin hn c l dng t khi k, ri i chiu vi bng nng c tnh sn. Rt dung dch vo ng o, nhng t khi k vo . Nu mun c dung dch long hn th cho thm nc t t vo. (Nu l axit sunfuric th phi cho axit vo nc). 6. Pha long dung dch Trong nhiu th nghim trng ph thng ta cn dng cc dung dch c nng long hn dung dch hin c phng th nghim. Lc ta phi pha long dung dch. S pha long thng c biu th bng t s 1: 1, ngha l c 1 th tch dung dch ban u ta thm vo 1 th tch dung mi. 7. Pha cht ch th v mt s thuc th c bit a) Dung dch qu: Qu (tm) l mt cht hu c c mu c ly t mt s loi ru bin (a y). Cng nh mt s cht mu thc vt khc, mu ca n bin

23

i theo mi trng phn ng. Khong chuyn mu l t pH =5,0 n pH =8,0 ( trong mi trng axit, xanh trong mi trng kim). - Cch pha dung dch qu: ho tan 1g bt qu vo 1 lt dung dch ru etylic long (1 phn ru v 4 phn nc), sau lc qua bng thm nc. Cng c th ho tan bt qu vo ngay nc ct nhng n tan km hn v phi lc k hn cho khi b cn. - Cch lm giy qu: trc ht bin i dung dch c qu trung tnh thnh qu hay qu xanh bng cch thm vo mt lng nh axit (H2 SO4 chng hn) hay kim (NaOH). dung dch qu ra chu thu tinh c thnh thp. Nhng cc bng giy lc c ct sn vo chu v ko lt qua dung dch. Dng cp, kp cc bng giy nhum ln dy thp trong phng sao cho cc bng giy khng chp vo nhau. Khi bng giy kh, ct thnh tng on ngn khong 6-8cm. Cn gi giy qu trong nhng bnh thu tinh c nt tht kn. b) Dung dch phenolphtalein: Phenolphtalein l mt cht mu tng hp, n bin i mu theo mi trng phn ng, khng c mu trong mi trng axit v trung tnh, c mu hng (chnh xc l mu tm) trong mi trng kim. Khong chuyn mu ca n t pH = 8,2 n pH = 10. Cch pha: Ly 1g phenolphtalein cho vo 1000ml dung dch ru etylic khong 60% (600ml ru vo 400ml nc). c) Cht ch th axit baz ch t hoa dm bt: Nu khng c cc cht ch th trn y th mi trng axit - baz, ta c th t ch ly cht ch th rt n gin, d dng nh sau: ly cnh hoa dm bt b vo trong l c ng cn, cng nhiu cnh hoa th cht ch th cng c. y nt kn. Dung dch dn dn c mu tm v sau khong 2 gi th c th dng lm cht ch th axit - baz. Cht ch th ny, trong mi trng axit s c mu hng bn, trong mi trng trung tnh th khng c mu hoc mu tm; trong mi trng kim c mu

24

xanh, nhng khng bn v n nhanh chng bin i sang mu vng. Khong chuyn mu ca n t pH =7,5 n pH =9. Cng c th lm giy ch th t hoa dm bt bng cch thm t giy lc bng dung dch long ca hoa dm bt trong cn hoc ly cnh hoa dm bt xt vo giy lc. Tnh cht ca cht ch th khng thay i c nhit cao (1000c) v c gi kh bn trong cn. d) Pha dung dch h tinh bt: H tinh bt c dng rng ri nht nhn ra iot t do. Mun pha 150 - 200ml h tinh bt th ly 0,5g tinh bt nghin nh cho vo nc lnh lm thnh bt long. Va khuy u va t t bt long vo 150 - 180ml nc un si ta s c h tinh bt. Cng c th lm theo cch khc: ho tan 0,5g tinh bt vo 100ml nc ct un si, tip tc un si li 5 pht na ri ngui. C th dng nc cm thay h tinh bt. e) Nc vi: Nc vi dng nhn ra kh cacbonic v l kim r tin nht. Cch pha: Ho tan vi ti vo nc. V tan ca vi ti rt nh nn phi pha nh sau: Cho mt t vi ti vo bnh cu, thm nc cho y n gn c bnh din tch tip xc gia cht lng vi khng kh l nh nht. y nt kn v lng hn hp trong vi gi tr ln. Sau lc ly nc trong, ta s c nc vi trong. Cn y nt tht kn cc bnh ng nc vi, nu khng, khi lu n s b hng v nc vi tc dng vi kh cacbonic ca khng kh. VI. CN V CCH S DNG CN Trong phng th nghim trng ph thng thng hay dng cn k thut (cn a, cn quang).

1. Cn a (cn Rbecvan) (hnh 1.8)

25

Phi t cn trn mt bn bng phng. Khi khng cn, kim ch thng bng phi ngang nhau. Nu khng thng bng cn phi vn li hai c iu chnh hai u cn cn.
Hnh 1.8. Cn a

+ Qu cn: Cn a thng c hp ng cc qu cn: 1 qu 100g, 1 qu 50g, 1 qu 20g, 2 qu 10g, 1 qu 5g, 2 qu 2g v mt s qu cn nh di 1g l nhng mnh nhm nh hnh vung hay hnh tam gic. Khi khng dng phi qu cn trong hp vi tng ng. Dng kp ly qu cn, khng c cm qu cn bng tay v s lm cho qu cn mt chnh xc. + Cch cn: Tuyt i khng c ho cht trc tip ln a cn, ho cht lng ng vo cc hay cc bnh ng khc c kch thc thch hp. Khi cn ho cht rn ly hai t giy cng kh t ln hai a cn cho thng bng. ho cht ln t giy a cn bn tri, a cn bn phi th t qu cn. Khi cn cht lng bc khi, c, d bay hi cn dng bnh c nt. Mun bit khi lng ca mt vt th t vt ln a cn bn tri, v t qu cn ln a bn phi. Cn nu mun cn mt lng nht nh ho cht th t nhng qu cn c khi lng cn thit ln a bn tri, trn a cn bn phi t b v ho cht dn dn vo cho n khi cn thng bng. Cn gi cn sch, khng ho cht ra a cn. Khi ly qu cn bao gi cng bt u t qu cn nng hn vt mt cht ri ly dn xung nhng qu cn nh. Sau y l s mt th d v cch cn. Qu cn trn a bn phi 100g Trng thi ca a cn bn tri Nng qu t trn a bn phi qu cn 100g, ly qu cn 100g ra t qu cn 50g ng tc ly qu cn

26

ln. 50g 50g + 20g 50g + 20g + 10g 50g + 20g + 5g 2. Cn in t (hnh 1.9) Cha Cha Nng qu Va Thm 20g Thm 10g Ly qu 10g ra Thay bng qu 5g

Hnh 1.9. Cn in t

VII - RA BNH, L Sau khi lm th nghim cn phi ra sch ng nghim, bnh, l, c hai cch ra: + Cch ra c hc: Cch ra thng thng nht l dng nc lnh hoc nc nng v chi ra. + Cch ra ho hc: Nhiu khi dng chi v nc lnh ra khng sch nn phi dng ho cht. a. Trc tin ra bng x phng. b. Nu cn vt kt ta th ra bng axit clohiric c ngui hay un nng. c. Nhiu khi phi dng n dung mi nh benzen, te, txng hoc hn hp sunfocromic. Dng ho cht g ra l tu thuc vo cht bn trong ng nghim, bnh, l.

27

Cch lm hn hp sunfocromic nh sau: ho tan 1 phn khi lng mui kali bicromat vi 2,5 phn khi lng nc. Sau rt 1/3 phn th tch axit sunfuric c (d = 1,84) vo vi 2/3 phn th tch mui bicromat va pha xong, nu hn hp cha tan th un nh trong bt s. Sau khi ra chai, l li hn hp sunfocromic vo l cha. Hn hp ny dng li nhiu ln cho ti khi bin i thnh mu xanh mi b i. Sau khi ra sch bnh, l nn trng mt lt nc ri p ln gi. VIII. QUY TC S DNG CC DNG C THU TINH - Khi un nng cc dng c thu tinh, phi un t t v u. Khng c un nng cc dng c thu tinh c thnh dy v cc dng c c chia , cng nh khng c rt nc nng vo cc dng c . - Khng c ng dung dch kim c v axit c trong cc bnh thu tinh mng. - Nhng b phn nhm (kho, nt) phi bi vadlin trc khi dng. Khi bo qun phi lt giy, nh s hoc buc dy trnh nhm ln. - Phi cc dng c thu tinh t, ngn ring, trnh va chm mnh. IX - UN NNG 1. Dng n cn Khi un nng, ch y ng nghim (hoc thnh ca bnh, l mun un nng) vo ch nng nht ca ngn la n cn, v tr 2/3 ca ngn la n cn, tc l v tr 2/3 ca ngn la k t di ln (hnh 1.10). Khng y ng nghim st vo bc n cn, v lm nh th ng nghim s b v. Trong khi un nng, lc nh ng nghim v nghing ming ng v pha khng c ngi.
Hnh 1.10. Ngn la n cn v cch un nng ng nghim

28

Khi dng n cn cn ch n lng cn trong n, cch chm n v tt n. Khng nn cn trong n cn gn kh kit, v cn cn t qu s to vi khng kh thnh hn hp n. Khng nn rt cn vo n qu y m ch rt n gn ngn c. Tuyt i khng c chm n bng cch ly ngn n cn n chm vo ngn n cn kia, v lm nh th cn ra s bc chy. Mun tt n th dng np n chp vo ngn n m khng c thi bng ming. 2. Dng n du ho Nhng ni khng mua c cn th c th dng loi bp du ho 5 bc hoc n du ho c thng phong di trong khi th nghim. 3. Dng n kh Hin nay nhiu a phng dng bp ga, bnh ga un nng. Trong nhng nm ti nhiu trng S phm v mt s trng ph thng s dng ph bin n kh. n kh Bunsen c cu to nh hnh 1.11. n kh Bunsen gm c cc b phn: chn , vi phun, ng dn ga (kh) vo n, vng st ng m dng khng kh vo ng kim loi, ng kim loi (ng khi).

Hnh 1.11. n kh Bunsen

Trc khi t n kh Bunsen, dng tay quay (vn) vng st ng kn cc ca vo ca khng kh, sau m kho bnh ga cho ga vo n v a bt la chy vo u ng khi. Ngn la ca n kh c mu vng. Nhit ca ngn la khng cao

29

Mun s dng n kh, quay vng st m cc ca vo cho khng kh i vo ng khi trn ln vi ga. Lc ny, ngn la n kh s c mu xanh, nhit ca ngn la c nng cao. X. BO QUN HO CHT Cc ho cht cn thit cho cc phng th nghim ho hc thng c ghi r trong bng "Ho cht v dng c cn thit" cho cc phng th nghim trng ph thng. 1. Mun bo qun tt phng th nghim phi c t ng cc ho cht. Ngi ta thng t cc axit th lng ngn cui cng ca t khi ly ra c d dng, trnh v nguy him. Khng nn nhiu v tp trung trong mt phng th nghim cc ho cht d bt la nh xng, benzen, ete, cn t, axeton Ch nn mi loi cht d chy ny t 0,5 lt n 1 lt v khi lm th nghim phi cc cht ny xa la. Phi chun b cc phng tin phng chy v cha chy. Cn ng nhng ho cht c tc dng vi cao su nh brom v axit nitric trong l c nt thu tinh. i vi nhng ho cht d bay hi, d tc dng vi oxi, kh cacbonic v hi nc, cn ng vo nhng l c nt cao su hoc nt nhm, bn ngoi c trng mt lp parafin. Th d: bt magie v bt st d b oxi ho; canxi oxit v canxi cacbua d b r ra hng trong khng kh m; anhirit photphoric, canxi clorua, magie clorua, natri nitrat d ht nc v chy ra. Kim ht nc rt mnh v d tc dng vi kh cacbonic trong khng kh nn phi ng vo l c nt rt kn, nhng khng c ng vo l c nt nhm v kim v cc cht to thnh s lm cho nt nhm gn cht vo c l rt kh m. 2. Nhng ho cht d b nh sng tc dng nh kali pemanganat, bc nitrat, kali ioua, nc oxi gi cn c ng vo l mu ch ti hoc bc kn bng giy mu en pha ngoi l.

30

3. Nhng ho cht c nh mui thu ngn (clorua, nitrat, v thu ngn axetat), mui xianua cn phi trong t c kho ring v phi c gi gn ht sc cn thn. 4. Cc kim loi natri v kali phi c ng trong l du ho hay xng; khi lm th nghim nu cn tha mt lng nh khng c vt ba bi, v s d gy ra ho hon, do cn c thu li hoc hu i. Photpho trng c ng vo l c nc, khi ct nh cng phi ct trong nc. c hp cha photpho trng phi c tin hnh trong thng nc. 5. Mui kali clorua, kali nitrat phi c ng vo l sch khng c ln vi cc cht chy. 6. Cn c nhn ghi cng thc v nng ca ho cht pha ngoi cc l ng ho cht. Cc l ho cht bn cho hc sinh lm thc hnh nn c hai nhn i din nhau hai pha ca bnh, l. XI. BO HIM TRONG PHNG TH NGHIM HO HC Vic bo m an ton trong khi lm th nghim l mt cng tc c bn, rt quan trng ca mi ngi vo lm vic trong phng th nghim ho hc. Nhng quy tc c bn m bo an ton khi lm th nghim v mt s phng php cp cu u tin trnh by di y cng c th gip chng ta tham kho trong vic phng v chng cht c ho hc, chng nhim mi trng. 1. Quy tc v k thut bo him khi lm th nghim a. Th nghim vi cht c: Trong phng th nghim ho hc c nhiu cht c nh thu ngn (gy ri lon thn kinh, lm rng rng), hp cht ca asen, photpho trng (lm mc xng hm, lm bng), hp cht xianua, kh cacbon oxit (th khng kh cha 1% v th tch kh cacbon oxit c th lm ngi ta b cht), kh hiro sunfua (ngi ngi phi khng kh c cha 1,2mg/l trong 10 pht cng c th cht), kh nit peoxit NO2, kh sunfur SO2, amoniac NH3, clo, brom ph hu nng c quan h hp; brom lng gy bng da, ru metylic, phenol, axit foocmic (gy bng da) Ung phi mt lng ru metylic, khong 10ml c th
31

gy m mt; benzen, etxng cng l nhng cht c. Do phi thn trng khi s dng cc cht ny v phi theo ng cc quy tc sau y: - Nn lm th nghim vi cc cht kh c trong t ht hoc ni thong gi v m rng ca phng. Ch nn ly lng ho cht ti thiu lm c nhanh v gim bt kh c bay ra. - Khng c nm v ht cc cht c bng ming. Phi c khu trang v phi thn trng khi ngi cc cht. Khng ht mnh hoc k mi vo gn bnh ho cht m ch dng bn tay phy nh hi ho cht vo mi. - ng thu ngn trong cc l dy, nt kn v nn c mt lp nc mng trn. Khi rt v thu ngn, phi c chu to hng di v thu hi li ngay cc ht nh ri vi (dng a thu tinh gt cc ht thu ngn vo cc mnh giy cng). Nu c nhiu ht nh ri xung khe bn th cn phi rc mt t bt lu hunh vo . Khng c ly thu ngn bng tay. - Phi hn ch, trnh th phi hi brom, kh clo v kh nit peoxit; khng lung hi brom, kh clo, nit peoxit vo mt hoc brom lng dy ra tay. b. Th nghim vi cc cht d n da v lm bng: C nhiu cht d n da v lm bng nh axit c, kim c, kim loi kim, photpho trng, brom, phenol Khi s dng cc cht trn phi gi gn khng dy ra tay, ngi v qun o, c bit l mt. Nn dng knh che mt khi cn phi quan st tht gn. Khng ng axit c vo cc bnh qu to: khi rt, khi khng nn nng bnh qu cao so vi mt bn. Khi pha long axit sunfuric cn phi axit vo nc m khng c lm ngc li, phi rt chm tng lng nh v khuy u. Khi un nng dung dch cc cht d n da, lm bng phi tuyt i tun theo quy tc un nng ho cht trong ng nghim (hng ming ng nghim v pha khng c ngi).

32

c. Th nghim vi cc cht d bt la: Cc cht d chy nh ru cn, du ho, t xng, ete, benzen, axeton rt d gy ra cc tai nn chy nn phi cn thn khi lm th nghim vi cc cht : - Nn dng nhng lng nh cc cht d bt la, khng nhng bnh ln ng cc cht ra bn th nghim. Phi xa la khi rt cc dung dch d chy. Khng gn la v khng ng cc cht trong bnh c thnh l mng hay rn nt v khng c nt kn. - Khi phi un nng cc cht d chy, khng c un trc tip m phi un cch thu. - Khi s dng n cn, khng nn bu ng cn gn cn (v khi cn ch cn 1/4 ca bu th c th gy ra tai nn n). Khi rt thm cn vo n phi tt n trc v dng phu (hnh 1.12). Khng chm la n cn bng cch chc ngn n n vo ngn n kia m phi dng m.
Hnh 1.12. Rt thm cn vo n

d. Th nghim vi cc cht d n: Cc cht d n phng th nghim thng l cc mui clorat, nitrat. Khi lm th nghim vi cc cht , cn thc hin nhng yu cu sau y: - Trnh p v va chm vo cc cht d n. Khng cc cht d n gn la. - Khi pha trn cc hn hp n cn ht sc thn trng, dng ng liu lng quy nh. Khng t ng th nghim mt cch liu lnh nu cha nm vng k thut v thiu phng tin bo him. Chng hn p hn hp n kali clorat v lu hunh, t hn hp n ca etilen hoc axetilen vi oxi - Tuyt i khng cho hc sinh lm nhng th nghim qu nguy him nh p hn hp kali clorat v photpho khi thiu nhng iu kin bo m tht y .

33

- Trc khi t chy mt cht kh no, hiro chng hn, phi th tht k xem cht nguyn cht cha, v cc kh chy c, khi trn ln vi khng kh, thng to thnh hn hp n. - Khng c vt natri, kali vi lng ln vo chu nc, vo b ra, v d gy tai nn n. 2. Cch cu cha khi gp tai nn v nhng phng php cp cu u tin a. Khi b thng: Khi b t tay chy mu nh (rm mu hoc chy mu chm), dng bng thm mu ri dng bng bi thuc st trng (cn 900, thuc tm long, cn it, thuc ). C th dng dung dch st (III) clorua cm mu. Sau bng li. Nu vt thng lm rch ng mch, mu b phun ra mnh, phi gi ngay cn b y t n lm ga r. Trong khi ch i, dng dy cao su hay khn mt nh buc cht ngay pha trn vt thng. Cn gi vt thng khi b nhim trng bng cch p bng sch ln vt thng ri bng kn. b. Khi b hng: Nu b hng bi vt nng cn p ngay bng c tm dung dch 1% thuc tm vo vt bng, nu bng nng th dng dung dch thuc tm c hn. Sau bi vadlin ln v bng vt bng li. C axit picric hoc ta nanh 3% bi ln vt bng cng tt. Nu c nhng vt phng trn vt bng th khng c lm v vt phng . Nu b bng v axit c, nht l axit sunfuric c, th phi di nc ra ngay nhiu ln, nu c vi nc th cho chy mnh vo vt bng t 3-5 pht, sau ra bng dung dch 10% natri cacbonat axit, khng c ra bng x phng. B bng v kim c th lc u cha nh b bng axit, sau ra bng dung dch long axit axetic 5% hay gim. Nu b axit bn vo mt, phi nhanh chng dng bnh cu tia phun mnh vo mt, ri ra li bng dung dch 3% NaHCO3. Nu l kim th ra bng dung dch 2% axit boric.
34

Khi b bng v photpho th phi nhng ngay vt thng vo dung dch thuc tm hay dung dch 10% bc nitrat, hoc dung dch 5% ng sunfat. Sau n trm y t ly ht photpho cn ln trong vt bng. Tuyt i khng bi vadlin hay thuc m ln vt bng v photpho ho tan trong cc cht ny. Nu b bng v brom lng th phi gii nc ra ngay, ri ra li vt bng bng dung dch amoniac sau ra bng dung dch 5% natri thiosunfat Na2S2O3, ri bi valdin, bng li v n trm y t cu cha tip tc. c) Khi b ng c: - n hoc ung phi cht c. Nu n phi asen v hp cht ca asen, phi lm cho bnh nhn nn ra (chng hn bng cch mc tay vo tiu thit). Cho ung than hot tnh hoc c 10 pht th cho ung mt tha con dung dch st (II) sunfat (1 phn FeSO4 v ba phn nc). Tt hn th dng hn hp dung dch st sunfat ni trn vi huyn ph ca magie oxit pha trong nc (20g MgO trong 300ml nc). Sau cp tc a bnh nhn vo bnh vin ra rut. Nu n phi hp cht ca thu ngn, cn lm cho bnh nhn nn ra, cho ung sa c pha lng trng trng, sau cho bnh nhn ung thm than hot tnh. Nu b ng c v photpho trng, cho ung thuc nn (dung dch long ng sunfat - 0,5g ng sunfat trong 1-1,5 lt nc). Cho ung nc . Khng c ung sa v lng trng trng hoc du m v cc cht ny ho tan photpho. Nu b ng c v axit xianhiric v mui xianua (c trong l cy trc o v mt s c sn lm ngi ta b say) th lm cho ngi ta nn ra, ung dung dch 1% natri thiosunfat Na2S2O3 hoc dung dch thuc tm rt long 0,025% c kim ho bng natri cacbonat axit, lm h hp nhn to, dng nc lnh xoa gy. Cho ung dung dch c glucoz hoc ng. - Ht phi cht c nhiu. Khi b ng c v cc cht kh c, cn nh ch th nghim, m ngay ca v ca s, a ngay bnh nhn ra ngoi ch thong gi, a cc bnh c cha hoc sinh ra kh c vo t ht hoc a ra ngoi phng.

35

Cn ci tht lng, xoa mt v u ngi b ng c bng nc l, cho ngi dung dch amoniac. Nu b ng c v clo, brom: cn a bnh nhn ra ch thong, cho th bng oxi nguyn cht. Nu cn thit th lm h hp nhn to. Nu b ng c v hiro sunfua: cn cho bnh nhn th ch thong, nu cn th cho th bng oxi. Nu b ng c amoniac: Khi ht phi qu nhiu amoniac, cn cho bnh nhn ht hi nc nng. Sau cho ung nc chanh hay gim. d) T thuc cp cu ca phng th nghim. cp cu khi b thng hay b hng, phng th nghim cn c t thuc ng sn mt s thuc thng dng sau y: 1. Ru iot 5% 2. Dung dch 3% natri cacbonat axit 3. Dung dch 5% amoniac 4. Dung dch 2% axit boric 5. Dung dch long (2 - 3%) thuc tm (ng trong l mu nu) 6. Dung dch c st (III) clorua FeCl3 7. Dung dch 3% axit axetic 8. Dung dch 5% ng sunfat 9. Cc loi bng bng, gc c ty trng

CU HI V BI TP 1. Anh (ch) hy cho bit nhng s khc nhau ch yu v yu cu, ni dung, phng php ca thc hnh th nghim phng php dy hc vi thc hnh ho v c v ho hu c?

36

2. C sinh vin ni vi bn "Ngh mt hay hai bui thc hnh phng php dy hc ho hc cng khng sao v vn c thi v ni dung th c hc trong phn thc hnh ho v c v hu c". Ni th ng hay sai? v nhng im no? 3. Nhng cng vic cn chun b cho mt bui th nghim thc hnh phng php dy ha hc l g? Cho th d c th v cng vic cn chun b cho bi thc hnh phn th hai. 4. Anh (ch) t nh gi v mc thnh tho/ hoc cha thnh tho/ hoc cha bit/ i vi cc loi cng tc c bn trong phng th nghim ho hc c lit k di y cho n lc bt u vo phng th nghim phng php dy hc. Hy nh du + vo cc ph hp. S TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ni dung cc cng tc c bn Ct v un ng thu tinh Chn nt v khoan nt Lp dng c th nghim Ho tan, lc, kt tinh li Pha ch dng dch Cn v cch s dng cn Ra bnh l S dng cc dng c thu tinh Dng n cn un nng Bo qun ho cht Quy tc v k thut bo him lm th nghim Thnh tho . . . . . . . . . . . Cha thnh tho . . . . . . . . . . . . Cha bit . . . . . . . . . . . .

Cch cu cha khi gp tai nn v . nhng phng php cp cu u tin

37

Phn th hai

CC TH NGHIM HO HC TRNG TRUNG HC PH THNG

1. TH NGHIM V HALOGEN Mc tiu: Sinh vin nm vng k thut tin hnh th nghim v cc nguyn t, cc hp cht ca nhm halogen v phng php s dng cc th nghim trong bi ln lp ho hc ph thng: Nguyn tc iu ch Cl2 trong phng th nghim v trong cng nghip; tnh cht ho hc ca Cl2, F2, Br2, I2 v cc hp cht ca chng: HCl, HBr, HI, hp cht c oxi ca clo. Bit cch phng chng ng c Cl2 v bit cch s cu khi c ngi b ng c. Th nghim 1: iu ch Cl2 trong phng th nghim Ho cht: Dng HCl m c vi mt cht oxi ho nh: MnO2 hoc KMnO4 hoc CaOCl2. (Ch : Dng KMnO4, khng c dng H2SO4 rt nguy him v to thnh hn hp d n). Dng c: Nu iu ch lng kh clo ln dng: - Bnh cu c nhnh, phu brom. - Bnh thu tinh ( thu kh Cl2) tu lng kh cn thu, c th t 2 n 5 bnh - Cc (loi 250ml). - on dy cao su cm vo ng dn thu tinh. - Nt cao su, hoc nt bc y bnh thu tinh. Nu iu ch kh clo t th thay bnh cu c nhnh bng ng nghim nhnh. Cch tin hnh:

38

- Lp dng c nh hnh 2.1.1.

HCl

MnO2 bng t m xt Cl2

Hnh 2.1.1. iu ch v thu kh clo

- Cho mt lng cht oxi ho. V d: MnO2 (hoc KMnO4, CaOCl2) khong 5g (1tha s) vo bnh cu c nhnh. - Cho axit HCl c vo phu brom, khong 1/2 phu. - Cch thu kh: M t t kho phu brom cho axit HCl chy xung bnh cu, tc dng vi MnO2. Cm ng dn kh vo bnh thu kh, y ming bnh bng mt ming bng c tm dung dch NaOH long. Khi thy trong bnh xut hin mu vng lc th kho phu brom ngng nh HCl vo bnh cu, rt ng dn kh ra, y bnh y kh clo bng nt cao su, ng thi cm vo bnh khc tip tc thu kh clo. Nu phn ng chm ta c th un nh hn hp dung dch. Lu : - Khi ngng thu: Dng kp cao su kp ng dn kh ra, mt u ng dn cm vo cc ng bng tm xt long kh kh clo d. - Mun thu chnh xc mt th tch kh Cl2 th thu qua dung dch nc mui bo ho (v 1 lt nc c th ho tan 2,5 lt kh Cl2 nhit phng). - Khi khng c axit HCl c th dng H2SO4 m c cho tc dng vi hn hp gm 2 phn MnO2 v 1 phn NaCl (v khi lng), tuyt i khng dng KMnO4 v s gy ra hn hp n. - C th iu ch kh Cl2 mt cch n gin nh sau:

39

Cho vo bnh mt lng nh CaOCl2, dung dch HCl vo bnh ri nt kn li. Sau vi pht s thy bnh cha y kh Cl2 mu vng lc. - C th iu ch Cl2 trong ng nghim c nhn. Th nghim 2: iu ch Cl2 bng phng php in phn Nguyn tc: iu ch Cl2 trong cng nghip bng phng php in phn dung dch NaCl. Ho cht: dd NaCl bo ho, dd KI, h tinh bt, phenolphtalein. Dng c: 2 in cc than, dy in, ngun in 1 chiu (acqui hoc pin hoc ngun in qua my chnh lu mt chiu c hiu in th khong 8 10 v) ng nghim hnh ch U, gi st. Cch tin hnh: Ly 2 si dy in ni vi 2 in cc than ri t vo 2 nhnh ca ng ch U + Ni 2 in cc vi ngun in 1 chiu (lp dng c nh hnh v)
phenolphtalein

H2 Cl2

+ dd NaCl bo ho vo ng ch U. + iu chnh ngun in qua my chnh lu 1 chiu c hiu in th khong 8 10 V.

dd KI + HTB

dd NaCl bh

Hnh 2.1.2. iu ch clo bng phng php in phn dd NaCl

+ Sau 30giy nh vi git phenolphtalein vo cc (-), nh dung dch KI + h tinh bt vo cc (+). + Quan st hin tng v gii thch? Lu : Nu khng c ng nghim ch U ta c th dng ng nghim nha trong (loi ng dn nc) un cong thnh hnh ch U buc vo ming g hoc 2 cc g c ng vo . Th nghim 3: Clo tc dng vi kim loi a) Clo tc dng vi Natri Ho cht: Mu Na bng ht u xanh. Dng c: - Bnh c cha kh Cl2.
40

- Bnh thy tinh. - Mui st. - Thu kh clo vo bnh thu tinh (ly t th nghim 1). - Ct mt mu natri to bng ht u xanh, ct b ht lp oxit xung quanh v dng giy lc thm kh du. - Ly mui st sch, lau kh cm xuyn qua ming ba cctng, khng mui st chm n y bnh, cch 2cm. Sau cho mu natri vo v un nng trn n cn cho n khi natri nng chy hon ton c mu sng ng nh ri a vo bnh clo (hnh 2.1.3a). Lu : - a mui st xung su 2/3 bnh, khng mui st chm vo thnh bnh, khi ngng rt mui st ra y ngay ming eclen li bng nt. y bnh cho mt lp ct bo v bnh.
Bng t m dd NaOH Na

Cl2

Na

Ct

a
Hnh 2.1.3

- Nu a natri vo m cha chy ngay th phi mt lc Na s chy. Ngoi cch lm trn c th tin hnh th nghim Cl2 tc dng vi Na theo cch khc nh sau + ng nghim (a) cha dd HCl v CaOCl2 iu ch kh Cl2. + ng nghim (b) cha dd HCl v CaOCl2 ta iu ch kh Cl2. + Nt ng nghim (a) l nm bng c tm dd kim hp th ht kh Cl2 d. (hnh 2.1.3b) b) Clo tc dng vi st Ho cht: Dy st mnh (ly t dy phanh xe p), bnh c cha clo: 1 2 bnh.
41

Dng c: Bnh thu tinh, nt cao su. Cch tin hnh: - Ly si dy phanh xe p cun thnh cc vng l xo cng nhiu cng tt. Cm mt u dy st xuyn qua mt ming ba cc tng th trc cho va ming bnh khng chm vo y bnh, cch y bnh khong 2cm. - t nng mt u dy ri a nhanh vo bnh clo c mt t nc bo v bnh. - C th dng dy ng lm th nghim ny cch lm tng t. Th nghim 4: Clo tc dng vi hiro Ho cht: Zn, HCl iu ch H2, kh clo (c iu ch t th nghim trn): 2 3 bnh, CaC2 (t n): 2 3 mu. Dng c: Bnh Kp, bnh thy tinh, cc thy tinh, nt cao su c hai l. Cch tin hnh: a) Hiro chy trong clo
Kha K H2O Cl2 dy s t

Hnh 2.1.4. Clo tc dng vi st

H2 H2O

Cl2

Hnh 2.1.5. Clo tc dng vi hiro

- Lp dng c nh hnh 2.1.5. - Th tinh khit ca hiro bng cch m t t kho K ca bnh Kp iu ch hiro ri thu kh hiro vo mt ng nghim, a ming ng nghim chm trn ngn la n cn nu kh hiro ln oxi trong khng kh s c ting n. iu chnh cho ngn la kh hiro chy va phi ri a ngay vo bnh ng clo.

42

- Hiro tip tc chy trong bnh clo c ngn la mu trng nht v to ra kh hiroclorua. - Nu bnh c nt tht kn th khi th nghim xong, nc s phun rt mnh vo bnh do tnh cht d ho tan vo nc ca kh hiroclorua mi to thnh v cng v sau khi phn ng, nhit trong bnh gim xung nn th tch khi kh gim. Th bng giy qu s thy dung dch to thnh c tnh axit. Nu cn d nhiu clo, giy qu s mt mu do tc dng ca clo m. Lu : - Sau khi ngn la tt ta phi kho ngay bnh Kp li ri mi m kho K cho nc phun vo bnh. - iu ch H2 c th lm th nghim ny trong ng nghim nu khng c bnh Kp iu ch H2 hoc bnh Kp ci tin. - C th thay cc nc bng dung dch NaOH c pha ln vi git phenolphtalein chng minh sn phm to thnh. b) Clo tc dng vi hiro dng hp cht: Thu kh clo vo bnh thu tinh, cho tip 5 10 ml nc. M nt bnh, cho ngay vo 2 ming canxicacbua nh. Kh axetilen to thnh s bc chy ngay trong kh clo thnh ngn la vng c km theo ting n nh v c nhiu khi. Thnh l y mui than. Th nghim 5: Clo tc dng vi nc a) Tnh ty mu ca kh clo m Ho cht: Bnh ng kh clo, mt ming vi mu hoc giy mu. Dng c: Bnh eclen, nt cao su hoc nt bc. Cch tin hnh:
bng gi y mu kh kh Cl2 ng 1 H2SO4 () bng gi y mu m kh Cl2
H2O CaC2 Mui than Cl2

Hnh 2.1.6. Clo tc dng vi axetilen

43
ng 2 H2O

Hnh 2.1.7. Tnh ty mu ca clo m

a) Nhng mt t giy mu hay ming vi mu vo mt cc nc clo hoc nhng chng vo nc sau vo bnh ng kh clo. Mu giy hay mu ca vi s phai i. b) Clo m c tnh ty mu cn clo kh th khng. C th tin hnh th nghim nh sau (hnh 2.1.7). Ly hai ng nghim to (hoc ng o). ng th nht c cha clo v 3ml H2SO4 c, ng th hai c cha clo v 3ml nc. Nt kn ng nghim, kh lc mt thi gian H2SO4 lm kh kh clo. Treo l lng trong ng nghim c H2SO4 mt bng giy mu kh v trong ng nghim ng nc mt bng giy mu hi m. b) Chng minh tnh cht oxi ho ca nc clo Ho cht: Dung dch nc clo; my mnh vn ng; dung dch mui Fe2+ (FeCl2 hoc FeSO4 ). Dng c: ng nghim; bnh eclen. Cch tin hnh: - Th nghim nc clo tc dng vi ng kim loi: Rt vo 2 ng nghim c ng 1 2 mnh vn ng, mt ng nghim rt nc clo v mt ng nghim rt nc ct. em un nng c 2 ng nghim, ng nghim ng nc clo c mu xanh nht. Cn ng nghim kia khng i mu. - Th nghim nc clo tc dng vi dung dch mui Fe2+. Nh my git nc clo vo ng nghim ng 2ml dung dch mui Fe2+ sau mi nh t t dung dch NaOH vo cho n khi thy xut hin kt ta mu nu. Th nghim 6: Cl2 tc dng vi mui ca cc Halogen khc Ho cht: Cl2, Br, NaI, benzen, h tinh bt. Dng c: 2 ng nghim.

44

Cch tin hnh: Cho vo 2 ng nghim ln lt khong 2ml mi dung dch NaBr v NaI. Sau nh nc Cl2 vo 2 ng nghim trn. ng nghim (1) cho tip vi git benzen v lc ln. ng nghim (2) cho vi git h tinh bt. Th nghim 7: iu ch v th tnh tan ca hiroclorua a) iu ch kh hiroclorua Ho cht: H2SO4 c, NaCl, NaOH long hoc dung dch nc vi trong. Dng c: Bnh cu c nhnh, eclen, phu brom, cc thy tinh, ng dn cao su, phu nh, ng dn thc th, bng.
H2SO4 c

Cch tin hnh:

NaCl (tt) Bng t m xt

HCl

Hnh2.1.8. iu ch hiro clorua

- Lp dng c nh hnh 2.1.8 - M kho phu brom cho axit H2SO4 nh t t xung bnh cu c ng khong 5g NaCl (tu theo lng kh hiroclorua cn thu nhiu hay t cho NaCl). ng dn kh cm vo bnh eclen thu kh hiroclorua. Ly mt ming bng c tm dung dch NaOH long y trn ming bnh eclen. - Th kh xem y bnh cha bng cch mu giy qi tm tm nc ming eclen, nu qu chuyn thnh mu chng t bnh y kh. - Nhc ng dn kh ra, y nt bnh eclen li ng thi cm tip vo bnh thu kh tip theo. - Khi ngng thu, tho ng dn kh ra, lp phu thy tinh nh chm vo bng tm dung dch NaOH long trong cc kh kh hiroclorua d

45

Ch : H2SO4 phi m c, mui n khng b m, cc dng c iu ch v thu kh phi kh. Khi HCl thot ra yu lc ta cn un nng bnh phn ng tip tc cho n ht. b) Th tnh tan ca kh hiroclorua Ho cht: Kh HCl c thu trong bnh thy tinh, dung dch NaOH long, phenolphtalein. Dng c: Bnh, cc thy tinh, nt cao su c cm ng vut nhn quay vo.

Hnh 2.1.9. Tnh tan ca kh hiroclorua

Cch tin hnh: - Dng bnh kh HCl thu th nghim trn (a), thay nt bng mt nt khc c ng vut nhn, u ng vut hng vo trong bnh. - p ngc bnh vo trong cc ng dung dch NaOH long c vi git phenolphtalein. Nc cc c mu hng s phun mnh ln bnh v mt mu. Ch : Mun cho th nghim tin hnh c nhanh chng, cn nhng nt c ng vut vo nc trc khi cm vo bnh ng HCl. Chnh nc bm vo ng vut s khi mo cho qu trnh ho tan HCl nn nc s nhanh chng phun vo bnh. C th tin hnh th nghim ny trong mt ng nghim, hin tng cng xy ra rt r. Th nghim 8: iu ch axit clohiric bng phng php tng hp Ho cht: Zn vin, dd axit HCl iu ch kh H2, dd HCl m c v mt cht oxi ho nh MnO2, hoc KMnO4 hoc CaOCl2. Dng c: B phn iu ch kh H2 (bnh Kp). B phn iu ch kh Cl2 (tt nht l kh k). ng thu tinh ln dng lm thp hp th c ng cc ng thu tinh nh ct thnh tng on ngn (c th dng cc ng s nh bao dy in tr trong
46

bn l th tt nht hoc cng c th dng ng cao su nh ct thnh cc on ngn ri tm paraphin hoc cc on ng nha ngn). B phn bm ht, ch gia 2 mc nc bnh v chu nu c chnh lch cng ln th sc ht cng mnh.

Hnh 2.1.10.

Cch tin hnh: Lp dng c nh hnh 2.1.10. Trc khi tin hnh th nghim cn phi th tinh khit ca kh H2 bnh Kp. Sau t H2 v iu chnh ngn la cho va phi ri m kho cho lung Cl2 vo thp tng hp. M kho xifng cho nc chy bm ht hot ng, y thp tng hp bng phu v ng thi m kha phu brom cho nc nh git vo thp hp th. Ch : Nu ngn la trong thp tng hp tt, cn kho ngay cc ng dn kh Cl2 v H2, ng kho ng xifong nhng c tip tc cho nc chy qua thp hp th, nhc phu y np thp tng hp ra, th li H2 t lung kh H2 ri li tin hnh th nghim. - Khi thu c vi ml axit to thnh c th ngng th nghim, kho ln lt ng dn kh Cl2, ng dn H2 v ng xifng ca bm ht. M kha ly axit HCl, th bng qu v dung dch AgNO3. Axit ny thng ln nhiu Cl2 nn lc u lm i mu ru qu, lu Cl2 s lm mt mu ca ru qu.

47

Th nghim 9: iu ch brom Ho cht: KBr (hoc NaBr) tinh th, MnO2, H2SO4 m c. Dng c: ng nghim, ng thc th c gn nt cao su, gi st, n cn, cc nc lnh.
KBr + MnO2 + H2SO4 bng t m dd ki m

n c l nh

Hnh 2.1.11: iu ch brom

Cch tin hnh: - khong 1/6 ng nghim hn hp KBr : MnO2 = 1 : 1 (th tch). - Rt H2SO4 c vo ng nghim trn (rt ngp hn hp rn). - Lp dng c nh hnh 2.1.11. - ng nghim thu brom c nt bng tm kim v c nhng trong cc nc lnh. - Khi un nng hn hp, brom s bay hi v ngng t dn trong ng thu. Th nghim 10: Brom tc dng vi nhm Ho cht: Brom lng: 1 2ml, mt vi mu giy bc ko hay thuc l hoc bt nhm. Dng c: Gi st, chu thy tinh, ng nghim, cc thy tinh, ng dn thu tinh, dy cao su, phu nh, bnh tam gic Cch tin hnh:
Br2 l ng l nhm dd ki m ct

48

a
Hnh2.1.12. Brom tc dng vi nhm

- Lp dng c nh hnh 2.1.12a. - Trong ng nghim c cha 1 2 ml brom. - Ly mt mnh l nhm (thng dng bc thuc l hay ko) v nh thnh mt vin nh th vo ng nghim ng brom ri y nt ng nghim li. Ch : - Nt ca ng nghim cn cm mt ng thy tinh di chng gp 5 ln chiu di ca ng nghim. Tt nht l nn ni ng thu tinh bng ng cao su vi mt phu p vo mt cc nc c pha kim (hnh 2.1.12a), hoc ni ng thu tinh dn hi brom d vo bnh tam gic cha mt t nc vi trong (hnh 2.1.12b) - t phu va chm mt nc ca cc nc khng phun vo ng nghim c brom d. - ng nghim ng brom lng cn phi kh. - Brom c, phn ng gia brom vi nhm to nhit ln, nguy him, d gy bng. - Hin tng: Sau mt vi pht phn ng bt u c nhiu tia la bn ra, brom si mnh v bc hi do brom lng phn ng mnh vi nhm iu kin thng theo phn ng. Th nghim 11: S thng hoa ca it Ho cht: It tinh, tha thy tinh. Dng c: ng nghim, gi st, n cn, phu. Cch tin hnh: Ly mt ng nghim lp vo gi st, cho mt tha thy tinh it tinh th vo ng nghim. un nh s thy it bin thnh hi c mu tm. Sau mt lc s thy c nhng ht nh tinh th it mu nu sm bn trn thnh ng nghim v thnh phu. Th nghim 12: So snh mc hot ng ca Cl2, Br2, I2
Hnh 2.1.13. S thng hoa ca iot
I2 (K) I2 (tt)

49

Ho cht: Dung dch nc clo, h tinh bt, dung dch nc brom, dung dch KI. Dng c: ng nghim, ng nghim khng y, cc, bng, gi st, n cn. Cch tin hnh: Cch 1: - Nh vi git nc clo vo ng nghim ng 3 5 ml dung dch KBr, sau nh tip 1 2 git benzen. Lc nh, brom c gii phng ra v ho tan vo lp benzen c mu nu , xy ra phn ng: Cl2 + 2KBr 2KCl + Br2 - ng nghim th hai, nh vi git nc clo hoc nc brom vo mt ng nghim ng hn hp dung dch h tinh bt v KI, dung dch s c mu xanh. iu ny chng t it b y ra di dng n cht. Phng trnh phn ng: Cl2 + 2KI 2KCl + I2 Br2 + 2KI 2KBr + I2 Cch 2: - Dng c c lp nh hnh v 2.1.14. Dng hai nt bng kh cht ngn ng thu tinh lm 3 on. Nt 1 tm dung dch m c KBr. Nt 2 tm dung dch m c KI. - Cc thu tinh cui cng ng dung dch NaOH long. Cho mt lung clo chm v lin tc vo ng ng thi t nng on th 3 ca ng. Sau mt thi gian ta s thy on th nht c kh mu vng (clo), on th hai c kh mu nu (brom), on th 3 c mu tm ca hi it.

50

bng t m dd KI m c (1) Cl2 (2) (3)

Bng t m dd KBr m c

dd NaOH long

Hnh 2.1.14. So snh hot ng ha hc ca cc halogen Th nghim 13: Nhn bit mui clorua, bromua, iotua Ho cht: dd NaCl, dd KBr, dd nc brom, dd AgNO3, h tinh bt. Dng c: ng nghim. Cch tin hnh: - Ln lt rt vo 3 ng nghim mi ng khong 2ml dung dch NaCl, KBr, KI. - Nh t t 2 3 git dung dch AgNO3 vo 3 ng nghim trn. ng nghim no xut hin kt ta trng l dung dch NaCl. Hai ng nghim cn li xut hin kt ta vng l dung dch KBr v KI. - Tip tc rt vo 2 ng nghim khc 2ml dung dch KBr, KI. - Cho dung dch nc brom vo 2 ng nghim trn, sau nh 1 2 git h tinh bt vo 2 ng nghim. ng no xut hin mu xanh thm l KI, ng cn li l KBr. Ch : Nu ch dng AgNO3 nhn bit lng nh cc mui Cl-, Br-, I- th th nghim khng r rng. Do ta phi tin hnh th nghim theo cch trn hc sinh d dng phn bit c cc mui ca halogen. Th nghim 14: HF n mn thu tinh Ho cht: parafin (nn), H2SO4 c, CaF2 tinh th. Dng c: Knh, n cn.
51

Cch tin hnh: - t mt cc parafin nh ln tm knh. - H nng tm knh trng u lp parafin. - Ly cc parafin h nng cho do, ri nn thnh b xung quanh tm knh. - Ly di vit ln tm knh trng parafin mt ch no , thi cho bay ht cc vn parafin. - Nh 10 git H2SO4 m c cho thm ht cc rnh ch. - Tip tc rc ln mt lp bt CaF2. - t mt bng giy qu xanh chn ngay trn b tm knh. - Ly tm knh khc y ln trn. - Sau khong 30 40 giy qu chuyn sang mu . - Nhng tt c vo nc nng, bc lp parafin i s thy nt ch hin r trn knh.

52

CU HI CHUN B 1. Hy xc nh mc ch yu cu ca tng th nghim? 2. M t cc hin tng th nghim, gii thch v rt ra nhn xt, kt lun ca tng th nghim. 3. Ti sao khng dng H2SO4 khi iu ch Cl2 bng tc dng ca KMnO4 vi axit H2SO4. 4. C th thay axit HCl bng nhng cht no khi iu ch Cl2 bng tc dng ca HCl vi MnO2. 5. Hy nu s thay i tan trong nc ca clo v ca iot. T rt ra nhng iu cn ch khi mun ho tan iot hoc clo trong nc. 6. Gii hn lng mt s kh c trong khng kh. Cl2 = 0,01mg/l SO2 = 0,30mg/l HCl = 0,005mg/l Hg = 0,00003mg/l

Tnh lng Cl2 gii hn c th c trong mt phng c V = 100m3. 7. Nu gi s c hc sinh b ng c kh Cl2. Hy cho bit cch s cu nh th no? T nu cch phng ng c kh Cl2? 8. Nu mu natri khng thm sch du th khi t mui st c mu Na a vo bnh c cha kh Cl2, ngoi phn ng natri chy trong clo cn c phn ng ph no khc khng? Nu c, nu hin tng th nghim, vit phng trnh gii thch. 9. Trong iu kin trng ph thng khng c bnh Kp iu ch hiro, cn phi ci tin bnh Kp mi. Nu phng n ci tin. 10. Khi lm th nghim brom tc dng vi nhm ti sao nn dng phu p va chm ti mt thong ca dung dch nc pha kim. 11. Nu nhn bit 3 mui c cha ion Cl-, Br-, I- bng dung dch AgNO3 th s thu c 3 kt ta AgCl, AgBr, AgI. Lm th no phn bit c cc kt ta trn. 12. C th thay th dung dch AgNO3 bng dung dch Pb(NO3)2 nhn bit cc ion Cl-, Br-, I- c khng? Hy lm th th nghim ny. Nu cc cch nhn bit khc.

53

13. Trong th nghim iu ch HCl, ti sao dng H2SO4 c m khng dng cc axit khc? 14. Ti sao ngi ta c th iu ch HCl, HF bng cch cho H2SO4 m c tc dng ln mui clorua, florua nhng khng th p dng phng php ny iu ch HBr v HI? Gii thch v vit phng trnh phn ng minh ha. 15. Hy phn tch u v nhc im ca hai cch tin hnh th nghim so snh mc hot ng ho hc ca Halogen. 16. Hy chn v trnh by mt mc trong chng Halogen theo cch dy hc nu vn . C s dng th nghim. 17. Son v trnh by mt ni dung gio dc mi trng khai thc t cc kin thc c trong bi dy ca SGK ph thng.

54

2. TH NGHIM V OXI - LU HUNH Mc tiu: Sinh vin nm vng k thut tin hnh cc th nghim v oxi, lu hunh, cc hp cht ca chng v phng php s dng cc th nghim trong bi ln lp trng ph thng: Nguyn tc iu ch oxi trong phng th nghim; Cc th nghim chng minh tnh cht ho hc ca oxi, lu hunh v cc hp cht ca chng: H2S; H2O2; SO2; SO3; H2SO4. Th nghim 1: iu ch oxi trong phng th nghim a) iu ch oxi t hn hp KClO3 v MnO2 Ho cht: KClO3 ; MnO2: Dng c: ng nghim, l thu tinh, ng dn cong; nt cao su, chu thu tinh, gi st, n cn. Cch tin hnh:
KClO3 + MnO2

O2

H2O

Hnh 2.2.1. iu ch, thu oxi qua nc

Trn 5g KClO3 nghin nh vi khong 1,25g MnO2 (t l 4:1) ri cho hn hp vo mt ng nghim kh. Lp ng nghim cha ho cht ln gi st (ch : ming ng nghim hi chc xung phng hn hp cht rn m, khi un hi nc bay ln s khng chy ngc li lm v ng nghim). - Chun b ng nghim, l thy tinh, chu nc thu kh oxi qua nc hoc thu trc tip khng qua nc.

55

- Lp ng dn kh vo ming ng nghim cha ho cht v a ng dn kh vo bnh thu kh. - Chm n cn, un nng u ho cht trong ng nghim sau un tp trung ti ch c cha nhiu ho cht. - Thu y bnh kh O2, y kn bnh. Tip tc thu bnh khc. - Khi ngng thu kh phi tho ri ng dn kh ra trc khi tt n cn. b) iu ch t KMnO4 Ho cht: KMnO4. Dng c: Nh th nghim trn. Cch tin hnh: nh trn. c) iu ch t H2O2 Ho cht: H2O2, MnO2. Dng c: Bnh tam gic to hoc l thy tinh, ng dn kh, phu brom, ng nghim, chu thy tinh. Cch tin hnh: Lp dng c nh hnh di 2.2.2. - Cho mt lng H2O2 vo phu brom, cho khong 1 gam MnO2 vo bnh tam gic. M t t kho phu brom cho dd H2O2 chy xung; kh O2 c thu vo ng nghim hoc bnh thu kh bng phng php di nc.
Hnh 2.2.2. iu ch oxi t
MnO2 H2O2

Ch : Trong th nghim (a) cn lu KClO3 l mt cht gy n nn khng nghin nhiu mt lc, khng nghin ln vi bt k mt cht no khc. L ng KClO3 khng bao gi c h nt nht l khi cnh cc cht P, C, S.

56

d) T ch to kh k n gin (xem hnh 2.6) - C th dng cc bnh hoc l lm kh k.

Hnh 2.2.3. Kh k n gin t lm bng bnh, l

Th nghim 2: Oxi tc dng vi kim loi: Natri, Magie v phi kim: S, C, P a) Oxi tc dng vi natri Ho cht: Oxi; natri. Dng c: L thu tinh, giy bc, mui st sch. Cch tin hnh: - Thu kh oxi vo l thu tinh (ly t th nghim 1) - Ct 1 mu Na bng ht ng nh, ct b ht lp oxit quanh, dng giy lc thm kh du.
Hnh 2.2.4. Oxi tc dng vi
O2 Na Ba cc tng

Ct

- Cho mu Na vo mui st xuyn qua ming ba cc tng. Sau un nng trn n cn cho n khi Na nng chy hon ton c mu sng ng nh ri a vo bnh oxi. Ch : - bo v l, bnh nn cho vo mt t ct. - a mui st xung su 2/3 bnh; khng chm vo thnh bnh; khi rt mui st ra y ngay bnh bng nt. b) Oxi tc dng vi Mg Ho cht: Dy Mg hoc bt Mg; oxi. Dng c: Bnh thu tinh, mui st tng t nh hnh 2.2.4.
57

Cch tin hnh: t nng dy Mg hoc bt Mg cha trong mui st. Sau a nhanh vo bnh cha oxi; Mg chy sng chi trong bnh oxi. c) Oxi tc dng vi st Ho cht: O2, dy phanh xe p 2 3 si di 30cm. Dng c: Bnh thu tinh cha oxi, mu que dim hoc m. Cch tin hnh: Chp 2 3 si dy phanh xe p di
H2O Oxi dy s t m u dim

khong 30cm cun thnh l xo; cm mt u cun dy xuyn qua ming ba cc tng; u Hnh 2.2.5. Tc dng ca oxi vi st cun l xo c gn vo mt mu que dim hoc mu than nh. t chy que dim hoc mu than cho nng ri nhanh chng a vo bnh oxi. Ch : Khng nn dng si dy thp to qu. Nn cho vo bnh mt lp nc mng nhm bo v cho bnh khi b v. d) Oxi tc dng vi lu hunh Ho cht: L cha kh oxi, bt lu hunh. Dng c: a thu tinh, tha thy tinh. Cch tin hnh: - t nng mt u a thu tinh ri cho chm vo mt cc nh lu hunh, lu
O2

hunh nng chy bm ngay vo u a thy tinh. - a a thu tinh dnh lu hunh vo ngn la, lu hunh chy ngay u a thu tinh.

Hnh 2.2.6. t lu hunh trong oxi

- a nhanh u a ang chy vo bnh ng oxi.

58

Ch : - Khng nn a thy tinh nng chm vo thnh bnh. - C th thay bnh ng oxi bng ng nghim cha oxi. - Tuyt i khng dng a thu tinh ang nng chm vo c chu bt lu hunh. - Trong bnh nn li mt lp nc mng th sn phm. e) Oxi tc dng vi P Ho cht: P , l cha oxi. Dng c : Mui st, l thu tinh. Cch tin hnh: Lp dng c nh
P dd NaOH long+ phenolphtalein

Hnh 2.2.7. Oxi tc dng vi photpho

vo mui st mt t bt photpho ; t cho P chy ri a vo l c cha oxi. Sau khi phn ng kt thc nc trong cc s phun mnh vo l ng kh oxi. g) Oxi tc dng vi C Ho cht: Than ci, bnh oxi. Dng c: Tha st, n cn. Cch tin hnh: - B mt mu than vo tha st ri t trn ngn la n cn. - Khi than chy ta a vo l cha oxi. - Khi than chy ht ta t vo l mt ming v bo ang chy, hoc cho vo l mt t nc vi trong. Nu t tn m ang chy th tn m tt, hoc cho vo l mt t nc vi trong th nc vi trong vn c. Th nghim 3: iu ch ozn v tnh cht ca hiropeoxit a) iu ch ozon bng cch phng tia la in trong oxi.

59

Hnh 2.2.8. iu ch ozn

b) Tnh cht ca H2O2 - Tnh oxi ho: H2O2 tc dng vi KI Ho cht: H2O2, KI, h tinh bt. Dng c: ng nghim. Cch tin hnh: Rt 2ml dd H2O2 vo ng nghim, sau nh vo 1ml dd KI, lc ng nghim. Sau cho vo 1 vi git h tinh bt. - Tnh kh: H2O2 tc dng vi Ag2O Ho cht: H2O2; dd AgNO3; dd NH3. Dng c: ng nghim. Cch tin hnh: Rt 2ml dd H2O2 vo ng nghim; nh vo 1ml dd AgNO3, cho tip vi git dd NH3. Lc ng nghim s thy c kt ta ca lp bc y ng nghim. Th nghim 4: Lu hunh tc dng vi natri, st, ng a) Lu hunh tc dng vi natri Ho cht: Natri, bt lu hunh.

60

Dng c: Chy, ci s, giy thm. Cch tin hnh: - Dng kp st ly ra mt mu natri ngm trong du ho. - Dng dao ct ly mt mu natri bng ht u xanh. - Ly giy thm kh du mu natri, phn natri cn li thu hi tr li bnh du ho, y kn. - Ly mt lng lu hunh bt gp i natri. - Cho hn hp (S, Na) vo ci s, nghin hn hp . Ch : - Khng dng mu natri qu ln v phn ng qu mnh d gy n, nguy him. - Khng gi mnh hn hp d gy n, nguy him. - Khng dng kali thay cho natri v phn ng n ca kali vi lu hunh rt mnh. b) Lu hunh tc dng vi st Ho cht: Bt S, bt Fe. Dng c: ng nghim, n cn Cch tin hnh: - Trn ln bt S v bt Fe theo t l 4:7 v khi lng hoc chng 1:3 v th tch sau cho vo ng nghim. - un nng ri rt n cn ra. Khi hn hp ngui p v ng nghim ly sn phm c) Lu hunh tc dng vi ng Ho cht: Bt S, dy ng (2-3 si). Dng c: ng nghim kh, n cn Cch tin hnh: - Cho vo ng nghim c to mt cc lu hunh bng ht ng. - un nng lu hunh chy ra, c li ri bin thnh hi mu nu sm cao khong 2-3 cm.
61
hi S

- Chp 2-3 si dy ng, xon li dng rut g ri a vo lp hi lu hunh mu nu. Phng trnh phn ng: Cu + S CuS 2Cu + S Cu2S Ch : - Khng dy ng chm vo thnh ng nghim v s b dnh cht li, khng rt ra c sau phn ng quan st CuS. - Ch a dy ng vo ng nghim khi no lu hunh bin thnh lp hi mu nu thm. Th nghim 5: Lu hunh tc dng vi hiro Ho cht: Bt lu hunh, kh hiro, qu tm, mui Pb2+. Dng c: ng nghim. Cch tin hnh: - Chun b giy qu m, giy tm dung dch mui ch. - Ly mt cc lu hunh bng ht u xanh cho vo ng nghim. - un nng lu hunh trong ng nghim khong 1 2 pht, cc lu hunh s chy ra v dnh cht vo y ng nghim. - Lt p ng nghim ri np kh hiro vo. - La vo ng nghim mt mu giy qu tm t v mt mnh giy nh c tm dung dch mui ch. - Khi un, nn ng nghim hi chc xung, tay vn bt kn ming ng nghim. Ngoi cch lm trn ta c th tin hnh nh hnh 2.2.11.

62

S S nng ch y Pb(NO3)2

qu tm Pb(NO3)2 HCl H2 Zn

Hnh 2.2.10. Lu hunh tc dng vi hiro

Hnh 2.2.11

Lu : C th dng bnh Kp ci tin iu ch H2. Th nghim 6: iu ch v t chy kh H2S. Tnh kh ca H2S a) iu ch hirosunfua Cch 1: Ho cht: FeS, axit HCl (1:1). Dng c: ng nghim, ng vut nhn quay ra, m, cc thy tinh, tm knh nh, n cn, dim. Cch tin hnh: - p nh FeS bng ht ng, sau cho vo FeS vo ng nghim kh (hnh v). - Lp ng nghim c FeS ln gi st, gi thng ng. - Cho axit HCl (1:1) va ngp FeS. - y ng nghim bng nt cao su c ng vut nhn quay ln pha trn. - un nh hn hp, kh hirosunfua s bay ra. - Ly que dim chm la t lung kh bay ra, kh H2S chy.
63 Hnh 2.2.12. iu ch v t chy
t m knh

HCl FeS

- t cch ngn la 2 3 cm mt chic cc thy tinh c ng nc. - Khng nn p FeS qu nh thnh bt v khi un d b si tro ln. - Khi ngng lm th nghim, nhc ng nghim cho vo chu nc vi kh kh H2S d. - Mun cho hc sinh quan st r hn ta ly ngn tay vch ngang trn tm knh v trn y cc s thy r c ch c hi nc v lp bt lu hunh. - H2S l kh c, hn hp kh H2S v O2 hoc khng kh cng l hn hp n. Nu t mt lng nhiu kh H2S phi th tinh khit nh cch th hiro. - C th nhn bit sn phm H2S bng mui CuSO2, Pb(CH3OO)2 c kt ta CuS, PbS mu en hoc dng mui caimi sinh ra kt ta CdS mu vng. Cch 2: Ho cht: Bt st, bt lu hunh. Dng c: ng nghim, n cn, ng vut nhn, gi st. Cch tin hnh: - Trn bt st vi bt lu hunh theo t l 1:1 v th tch. - hn hp trn vo ng nghim ri lp ln gi st. - Dng n cn un nng hn hp n khi c m la nh xut hin th ta b n cn ra. - Hn hp bt st v lu hunh chy trong ng nghim. - Khi hn hp chy ht ta thu sn phm FeS. - Tip tc cho axit HCl (1:1) va ngp FeS ri tin hnh th nghim ging nh cch 1: * u im: FeS mi to ra tt hn FeS c sn trong phng th nghim do ngn la t chy cch 2 chy to, r hn, lu hn so vi cch 1 v cch th sn phm cng r hn. b) Chng minh tnh kh ca H2S Cch tin hnh: - Thu dung dch H2S t th nghim trn vo mt ng nghim hoc bnh eclen lm cc th nghim sau:
64

+ H2S tc dng vi dung dch nc Br2. + H2S tc dng vi dung dch KMnO4 long. + H2S tc dng vi dung dch SO2 trong H2O. - Theo di s i mu ca cc dung dch trn. Th nghim 7: iu ch kh SO2 t Na2SO3 tinh th v axit H2SO4 c Ho cht: Dng H2SO4 (1:1), Na2SO3 tinh th. Dng c: Nu iu ch lng kh SO2 ln, dng: - Bnh cu c nhnh; phu brom. - Eclen ( thu kh SO2). - Cc (loi 250ml). - on dy cao su cm vo ng dn thu tinh. - Nt cao su, hoc nt bc y eclen. Nu iu ch kh SO2 t th thay bnh cu nhnh bng ng nghim. Cch tin hnh:
H2SO4 (1:1)

Na2SO3 (tt) bng t m xt

SO2

Hnh 2.2.13a. iu ch v thu kh SO2 (thu lng ln)

a) iu ch lng SO2 ln - Lp dng c nh hnh 2.2.13a - Cho mt lng Na2SO3 khong 5g (1 tha s) vo bnh cu c nhnh. - Cho axit H2SO4 (1:1) c vo phu brom, khong 1/2 phu. - Cch thu kh: M t t kho phu brom cho axit H2SO4 chy xung bnh cu, tc dng vi Na2SO3 . Cm ng dn kh vo eclen, y ming eclen bng mt ming bng c tm dung dch NaOH long.
65

- Khi ngng thu: Dng kp cao su kp ng dn kh ra, mt u ng dn cm vo cc ng bng tm xt kh kh SO2d. b) iu ch lng kh SO2 nh - Cho vo ng nghim kh 1 2g mui Na2SO3 tinh th. - Nh vi git axit H2SO4 (1:1) va ngp Na2SO3 . - Lp ng nghim ln gi st. - y ng nghim bng nt cao su c ng dn kh. - un hn hp trn ngn la n cn, kh SO2 bay ln. - C th th kh SO2 bay ra bng cnh hoa, qu xanh m, lm mt mu nc brom v.v c) Chng minh SO2 va l cht oxi ho, va l cht kh * Tnh kh ca SO2: - Chun b 5 ng nghim ng sn cc dung dch sau: ng 1: ng 1ml dung dch nc Br2. ng 2: ng 1ml dung dch I2. ng 3: ng 1ml dung dch FeCl3. ng 4: ng 1ml dung dch KMnO4 long v 4 5 git H2SO4 (1:5). ng 5: ng 1ml dung dch K2Cr2O7 long v 4 5 git H2SO4 (1:5). - Sau sc t t kh SO2 ( iu ch nh trn) vo tng ng nghim v quan st s i mu ca cc dung dch. * Tnh oxi ho ca SO2. - Cho vo ng nghim 1 2ml dung dch H2S iu ch trn. - Sau sc t t kh SO2 vo ng nghim ng dd H2S.
Hnh 2.2.13b. iu ch v thu kh SO2 (khi thu lng nh kh SO2)
SO2 H2SO4 () Na2SO3 (tt) gi y qu

66

Th nghim 8: Oxi ho SO2 thnh SO3 Ho cht: Dung dch H2SO3 c, dung dch Fe2(SO4)3. Dng c: Bnh thy tinh, nt cao su, on dy may xo.
dy mayxo t m Fe2(SO4)3 H2SO3 ()

Cch tin hnh:

Hnh 2.2.14. Oxi ha SO2 thnh SO3

- Rt 20ml dung dch H2SO3 m c vo bnh thu tinh. - Dng on dy may xo nhng vo dung dch Fe2(SO4)3 lm cht xc tc. - Mc on dy may xo vo mt bin th ri a vo bnh H2SO3 ni trn. - Tng in t t cho n khi dy may xo nng th dng li. Th nghim 9: Tnh cht ca axit H2SO4 Ho cht: H2SO4 c, nc, ng vn, inh st. Dng c: Cc thy tinh, ng nghim, que m (hoc giy) Cch tin hnh: a) Tnh ho nc: C th tin hnh th nghim bng 2 cch: * Cch 1: Cho chy t t mt dng nh axit H2SO4 m c vo cc nc, cc nc nng ln. S hp nc ca H2SO4 to nhit. Ch : Gio vin cng c th tin hnh th nghim ngc bng cch nh vi git nc vo ng nghim ng H2SO4 m c t trong chung thu tinh. Phn ng xy ra mnh, to nhit, axit H2SO4 bn tung to gy nguy him. T gio vin hng dn hc sinh rt ra nguyn tc pha long axit H2SO4 m c. * Cch 2: Nh 1 git H2SO4 c vo que m, que m b en i. Hoc ly dung dch H2SO4 long vit ln t giy ri h nng, ch hin ln c mu en. Do tnh ho nc, axit H2SO4 m c ph hu cc hp cht hu c nh ng, g, si bng, vi v.v

67

V d:

(C6H10O5)n + H2SO4 6nC + H2SO4.5nH2O (en)

Qu trnh ny c gi l s than ho bng axit sunfuric c. b) Tnh axit Cho dung dch H2SO4 long tc dng vi: c)Tnh oxi ho Cho H2SO4 m c tc dng vi Cu, Fe ( nhit cao). Ch : Khi cho H2SO4 m c tc dng vi Cu, nu cha un nng th khng c hin tng g xy ra, nu un nng th thy c hin tng Cu t mu gch chuyn sang mu en v dung dch c mu xanh do to thnh mui Cu2+, kh thot ra lm giy qu tm nc hoc lm nht mu cnh hoa hng t trn ming ng nghim. Th nghim 10: Nhn bit ion S2-, SO42Ho cht: dd H2S; mui Na2S; dung dch H2SO4 ; mui Na2SO4. Dng c: ng nghim. Cch tin hnh: Ly vo 4 ng nghim ln lt cc dd H2S ; Na2S; H2SO4 ; Na2SO4. Cho dung dch Cd(NO3)2 vo ng nghim (1), (2). Nh dd BaCl2 hoc Ba(OH)2 vo ng nghim (3), (4). Quan st hin tng xy ra v gii thch. - Qu tm, CuO - Cu, Fe, dd NaOH (c phenolphtalein) - dd BrCl2

68

CU HI CHUN B 1. Nu mc ch, nguyn tc iu ch oxi trong phng th nghim. 2. Nu cch kim tra kn ca dng c th nghim sau khi lp. 3. Nu cc k nng cn thit trong qu trnh lp, tho dng c th nghim. 4. C th thu kh oxi bng nhng cch no? Cch no tt hn? 5. Khi ngng thu kh oxi, nu ta khng tho ng dn kh ra ngay th s xy ra hin tng g? trnh hin tng cn phi lm nh th no? 6. Xc nh mc ch ca cc th nghim chng minh tch cht ca oxi? 7. Vai tr ca nc trong bnh oxi khi tin hnh cc th nghim t st v lu hunh trong oxi? Nc c nh hng g n qu trnh phn ng? 8. Sau khi th nghim xong, quan st u si dy st c mt cc thp nh hnh cu, hy gii thch hin tng ny? 9. Hy gii thch hin tng khi trng to ra trong bnh sau khi t lu hunh trong oxi. 10. C th nhn ra sn phm ca th nghim t lu hunh trong oxi bng nhng cch no? 11. Nu dng mui st thay cho a thu tinh trong th nghim t lu hunh chy trong oxi th ngoi phn ng chnh lu hunh chy trong oxi cn c phn ng ph no khc? Nu hin tng v vit phng trnh phn ng, gii thch? 12. C th nhn ra sn phm ca th nghim t than trong oxi bng nhng cch no? 13. th nghim thnh cng, r rng cn ch k nng v thi im a dy ng vo trong ng nghim nh th no? 14. Ti sao dy ng li hay dnh cht vo ng nghim trong th nghim ng tc dng vi lu hunh? 15. Qua th nghim ng tc dng vi lu hunh hc sinh c th rt ra c nhng kt lun g v tnh cht vt l v ho hc ca lu hunh? 16. Lm th no nhn bit c sn phm ca th nghim Lu hunh tc dng vi ng?
69

17. Nu cc bc tin hnh th nghim Lu hunh tc dng vi hiro v cch nhn bit sn phm? 18. V sao khi tin hnh th nghim Lu hunh tc dng vi hiro ta phi lt p ng nghim ri mi np kh hiro vo? 19. Tp ging mt on bi v tnh cht ho hc ca lu hunh trong SGK lp 10 THPT c s dng th nghim trn. 20. Nu dng st sunfua c ln st kim loi iu ch hirounfua th c tp cht no trong hirounfua? C th nhn ra tp cht nh th no? Hy v hnh c th ca th nghim ? 21. C th thay st sunfua bng cc cht no khc iu ch kh hirounfua? 22. Lu hunh c trong gang dng mui st sunfua c th nhn ra lu hunh nh th no? 23. Ti sao khi t bnh nc lnh ch xt ngn la ca kh H2S ang chy th thy xut hin mt lp bt mu vng? Vit phng trnh gii thch hin tng trn. 24. lm ni bt lp hi nc y tm knh v lp bt lu hunh mt di y cc nc cho hc sinh quan st th nghim c r rng ta cn ch cc k nng th nghim no? 25. Trong qu trnh th nghim iu ch hirounfua, trnh lng kh H2S bay ra phng qu nhiu ta cn phi thc hin cc thao tc no kh kh c H2S? 26. Nu nguyn tc pha long dung dch axit v cch phng, cha khi b bng bi H2SO4 m c kt lun c tnh ca H2SO4 m c? 27. So snh kh nng phn ng vi cc kim loi CU, Fe ca dung dch H2SO4 long v H2SO4 m c kt lun c tnh ca H2SO4 m c? 28. Nu ng dng tnh ho nc ca H2SO4 c trong thc t? 29. Vit cc phng trnh phn ng xy ra iu ch axit H2SO4 t qung pirit. Nu iu kin thc hin cc phn ng trong cng nghip? Ti sao khng dng nc m dng H2SO4 980/0 hp th anhiritsunfuric?

70

30. Hy tp ging mt on bi v tnh cht ho hc ca axit H2SO4 trong SGK ho hc lp 10 THPT c s dng th nghim chng minh tnh cht ca axit (son gio n km theo). 31. Nn s dng bi tp nhn bit trong tit hc no l ph hp nht? 32. Tp ging v mt on bi v nhn bit cc hp cht v c c s dng th nghim lm phng tin trc quan?

71

3. TC PHN NG - CN BNG HO HC Mc tiu: Sinh vin nm c k thut v c k nng tin hnh th nghim trong dy hc khi: - Hnh thnh khi nim tc phn ng. - Cc yu t nh hng n tc phn ng. - Cn bng ho hc. 3.1. Tc phn ng 1) Khi nim tc phn ng Chun b 3 dung dch: BaCl2, Na2S2O3, H2SO4 cng nng 0,1M. - Rt 5ml dung dch H2SO4 vo ng nghim cha 5ml dung dch BaCl2 thy kt ta trng xut hin ngay: H2SO4 + BaCl2 BaSO4 + 2HCl - Rt 5ml dung dch H2SO4 vo ng nghim cha 5ml dung dch Na2S2O3 mt lt sau mi thy kt ta xut hin. H2SO4 + Na2S2O3 S + SO2 + Na2SO4 + H2O 2) nh hng ca nng n tc phn ng Chun b 2 cc: Cc 1 ng 25ml dung dch Na2S2O3 0,1M, cc 2 ng 10ml dung dch Na2S2O3 0,1M. Lm th nghim theo trnh t sau: - Thm 15ml nc ct vo cc 2 pha long dung dch. - 15ml dung dch H2SO4 0,1M vo cc 1, lc nh. Dng ng h bm giy xc nh thi gian t lc dung dch H2SO4 vo n lc kt ta xut hin. - 25ml dung dch H2SO4 0,1M vo cc 2, lc nh. Dng ng h xc nh thi gian xut hin kt ta. - So snh thi gian xut hin kt ta 2 cc. 3) nh hng ca nhit n tc phn ng - 25ml dung dch H2SO4 0,1M vo cc ng 25ml dung dch Na2S2O3 0,1M nhit thng. Dng ng h xc nh thi gian t lc 2 dung dch vo nhau n lc bt u c kt ta xut hin.
72

- Cng ly 2 dung dch nh trn nhng mang un nng c 2 dung dch n khong 50 600C ri mi vo nhau. Dng ng h xc nh thi gian xut hin kt ta. So snh vi thi gian trng hp khng un nng. 4) nh hng ca kch thc ht n tc phn ng - Chun b 2 mu vi (CaCO3) c khi lng bng nhau: mt mu c kch thc ht ln hn v mt mu c kch thc ht nh. - Cho hai mu cng tc dng vi 2 th tch bng nhau ca dung dch HCl 4M. So snh thi gian CaCO3 phn ng ht ca hai mu . 5) nh hng ca xc tc n tc phn ng Cch 1: Cho nhng lng KClO3 nh nhau vo 2 ng nghim c kch thc bng nhau, sau cho thm vo mt trong 2 ng nghim mt t bt MnO2. Kp 2 ng nghim ln gi st un chung bng mt n cn. C th t n cn gn ng nghim khng c xc tc hn. Dng que m cn than hng nhn bit kh O2 thot ra nhanh hn v nhiu hn ng c thm MnO2. Cch 2: Rt vo 2 ng nghim, mi ng 4ml H2O2 ri cho thm mt t bt MnO2 vo mt trong 2 ng. So snh bt kh si ln 2 ng s thy r ng c xc tc bt kh thot ra nhanh hn v nhiu hn.
MnO 2H2O2 2H2O + O2
2

3.2. Cn bng ho hc 1) nh hng ca nng n chuyn dch cn bng Dng phn ng: FeCl3 (nu) + 3KSCN (khng mu) Fe(SCN)3 + 3KCl ( mu) (khng mu)

- Nh vo cc thy tinh 2 git dung dch FeCl3 long, 2 git dung dch KSCN 0,2M ri pha long bng nc ct thnh 20 ml dung dch v chia u vo 4 ng nghim, mi ng nghim khong 5ml, ng 1 so snh mu. - Nh thm 2 git dung dch FeCl3 c vo ng 2 thy mu ng ny m hn ng 1 do cn bng chuyn dch theo chiu thun.

73

- Nh thm 2 git dung dch KSCN c vo ng 3 cng thy mu tr nn m hn so vi ng 1 do cn bng chuyn dch theo chiu thun. - Nh thm 2 git dung dch KCl c vo ng 4 thy mu ng ny nht hn so vi ng 1 do cn bng chuyn dch theo chiu nghch. 2) nh hng ca mi trng n chuyn dch cn bng - Dng phn ng: (NH4)2Cr2O7 (da cam) vng) trng thi cn bng vi nhau: Cr2O72- + H2O 2 CrO42- + 2H+
NaOH H2SO4

(NH4)2CrO4 (vng chanh)

Trong dung dch ca ion Cr2O72- (mu da cam) lun c c ion CrO42- (mu

Do vy khi thm kim vo cn bng chuyn dch theo chiu thun cn khi thm axit vo cn bng chuyn dch theo chiu nghch. - Cho vo 3 ng nghim, mi ng khong 5 ml dung dch K2Cr2O7 0,02M, ng 1 so snh mu. - Cho thm vi git dung dch NaOH 2M vo ng 2, s thy mu tr nn vng hn so vi ng 1. - Cho thm vi git dung dch H2SO4 0,5M vo ng 3, s thy mu tr nn da cam m hn so vi ng 1.

74

CU HI CHUN B 1. Tc phn ng ph thuc nh th no vo nng , nhit , xc tc v kch thc ht cc cht tham gia phn ng? 2. Nu mc ch yu cu ca tng th nghim trong bi th nghim Cc yu t nh hng ti tc phn ng. 3. Qua 4 th nghim ca bi th nghim ny anh (ch hy a ra kt lun) c th cho tng th nghim mt. 4. Trong th nghim nh hng ca nng n tc phn ng. V sao ngi ta chn phn ng Na2S2O3 + H2SO4 c? C th dng phn ng no thay th cho phn ng trn m vn chng minh c nng ca cht tham gia phn ng nh hng ti tc phn ng. Nu vai tr ca H2SO4 trong phn ng trn? 5. Trong th nghim nh hng xc tc n tc phn ng liu c cht no lm chm n tc phn ng khng? Cho v d v nu ng dng ca th nghim trong thc t? 6. Gii thch hin tng ti sao ng nghim 4 mu mu nht i khi ta thm 2 3 git dung dch NH4Cl m c vo dung dch 2 mui FeCl3 v NH4SCN? 7. Gii thch hin tng th nghim nh hng ca nng n s chuyn dch cn bng v a ra kt lun v s nh hng ca nng n s chuyn dch cn bng? 8. Gii thch hin tng th nghim nh hng ca mi trng n s chuyn dch cn bng v a ra kt lun v s nh hng ca mi trng n s chuyn dch cn bng? 9. Nu cc yu t nh hng n chuyn dch cn bng ho hc?

75

4. CC TH NGHIM V NIT - PHOTPHO Mc tiu Sinh vin nm vng k thut tin hnh cc th nghim v nit v photpho v phng php s dng cc th nghim trong bi ln lp trng ph thng: iu ch nit, th tnh tr ca nit; iu ch amoniac v th tnh tan ca amoniac; iu ch axit nitric, tnh oxi ho mnh ca axit nitric v ca mui nitrat; iu ch photpho trng t photpho , so snh hot ng ca P trng v P ; tnh tan ca mui photphat. Trong nhiu th nghim ca chng ny ta s tip xc vi mt s cht c nh nit peoxit, amniac, nht l photpho trng. V vy khi lm th nghim cn thn trng v theo ng nguyn tc bo him (xem phn th nht, mc IX). Th nghim 1: iu ch nit Ho cht: Dung dch NaNO2 bo ho, dung dch NH4Cl bo ho, P , dung dch Na0H c, nc. Dng c: Bnh thu tinh ming rng, chu thu tinh, nt cao su c ng dn thu tinh v mung st xuyn qua, ng ni cao su, phu thu tinh. Cch tin hnh: 1. iu ch nit t natri nitrit v amni clorua Ly 3ml dung dch bo ho natri nitrit NaNO2 (c 80ml nc ho tan 25g NaNO2) vo ng nghim ng 30ml dung dch bo ho amni clorua (c 100ml nc ho tan 35g NH4Cl). Lp ng nghim nh hnh v 3.4.1. un nh ng nghim n 80-90oC phn ng s xy ra: NH4Cl + NaNO2 NH4NO2
t
0

NH4NO2 + NaCl

2H2O + N2

Khi phn ng bt u r (c bt kh bc ln) th ngng un. Nu tip tc un nit thot ra qu mnh s lm dung dch tro qua ng dn kh ra ngoi. Dng cch thu qua nc np kh nit vo cc l.

76

2. iu ch nit t khng kh
H2O N2 H2O b a H2O

Hnh 2.4.1. iu ch Nit t NaNO2 v NH4Cl.

Hnh 2.4.2. iu ch Nit t khng kh

Ly mt bnh thu tinh ln, dy, ming rng. Rt vo bnh dung dch kim c khong 1/5 th tch bnh. y bnh bng nt c mung st, phu v ng dn kh xuyn qua (hnh 2.4.2). Ly mt t photpho bng ht u en t vo mung st. Chm la t P, a nhanh vo bnh v y tht cht nt bnh. Cc kho a v b u ng cht. P chy trong bnh kn. Nu ly d P th oxi trong bnh s tc dng gn ht. Ch cho bnh ngui ri lc bnh cho dung dch kim ho tan ht P2O5. M kho a cho nc chu thu tinh chy vo bnh. By gi bnh tr thnh kh k cha nit. nc vo y phu v m kho b, nc chy vo bnh v y kh nit ra ngoi qua ng dn c kho a. Ghi ch: C th thay photpho bng mt ming bng tm t ru, cn, t vo mung st, ri t chy. Kh CO2 sinh ra s b ho tan ht trong dung dch kim. Th nghim 2: Tnh cht Khng duy tr s chy v s sng ca nit C th dng nit mi iu ch c lm th nghim v tnh cht khng duy tr s sng v s cha ca nit. Th d a que m ang chy vo bnh nit m b tt, v con chu chu b cht ngt trong bnh cha kh nit. Th nghim 3: iu ch Amniac 1. iu ch amniac t dung dch amoniac Ho cht: Dung dch NH3 m c, qu tm.
77

Dng c: Bnh cu, eclen kh, nt cao su c ng dn thu tinh thng, n cn, gi st. Cch tin hnh: Cho khong 20 ml dung dch m c NH3 vo bnh cu c nh. y bnh bng nt c ng thu tinh di xuyn qua. un nng bnh. Kh amoniac bay ln theo ng thu tinh c ln c hi nc, nhng hi nc s b ngng t li thnh ng. Kh amoniac c np vo cc bnh lm kh p ngc trn ng thu tinh (hnh 2.4.3) v NH3 nh hn khng kh nhiu
17 . 29
kh NH3

NH4Cl + CaO qu m

Hnh 2.4.3a. iu ch amoniac t dung dch NH3

Hnh 2.4.3b. iu ch amoniac t NH4Cl v kim

2. iu ch amniac t mui amni v kim Ho cht: NH4Cl tinh th, vi sng nghin nh, qu tm Dng c: ng nghim kh, nt cao su c ng dn thu tinh ch L, gi st, n cn. Cch tin hnh: vo ng nghim kh mt hn hp ca amni clorua v vi sng CaO trn k vi nhau: 2 phn (v th tch) NH4Cl tinh th v 1 phn vi sng nghin nh. Lng hn hp ch nn chim khong 1/4 ng nghim. y ng nghim bng nt c ng dn khi xuyn qua. Lp ng nghim ln gi st. Ch lp ng nghim hi chc ming xung thp khi un nng, nhng git nc sinh ra trong phn ng khng th ln t ming ng nghim xung pha y v lm nt ng nghim ang nng. t mt mu qu hng m ming ng nghim thu kh nhn ra NH3 khi y ng.
78

Ch : Vi sng phi mi, khng dng vi to. Th nghim 4: Tnh tan ca amniac Ho cht: Bnh NH3 iu ch c t th nghim 3, dung dch phenolphtalin. Dng c: Nt cao su c ng thu tinh vut nhn u, cc (hay chu) nc. Cch tin hnh: y l mt th nghim kh hp dn. C th tin hnh theo nhiu cch tng t nh th nghim v tnh tan ca hiro clorua vo nc, nhng y khng cho ru qu m cho phenolphtalein vo nc th r hn: Cho vo cc nc vi git phenolphtalein. Thay nt bnh ng kh NH3 bng nt c ng vut nhn xuyn qua. p ngc bnh ng NH3 vo cc nc. Nc s phun mnh vo bnh. Mun th nghim c kt qu tt cn thu y kh amniac vo l (hoc ng nghim), cng y cng tt, v l cn phi tht kh. Trc khi y l bng nt c ng vut nhn xuyn qua c th nhng nt vo nc khi p ngc l vo chu nc th nc nhanh chng phun vo l (ng vut v nt t lm tan mt cht NH3 nn lm nc nhanh chng theo ng dn vo bnh). Th nghim 5: Tng hp amoniac t hiro v nit Dng c tng hp amniac c th lp nh hnh v 2.4.4. Ly mt bnh cu thu tinh (c 100 150ml). Cho xuyn qua nt bnh 2 ng dn kh v hai thanh ng (hay st) lm in cc. Hai in cc c mc ni tip vi mt bin tr v phch cm vo mch in. Mt ng dn kh c lp ng ba nhnh ni vi kh k cha nit v bnh Kp iu ch hiro. u ng dn kh th hai nhng ngp trong cc nc nh 5 - 6 git phenolphtalein. Trc khi th nghim, cn cho nit t kh k ui ht khng kh trong dng c v th cn thn sch ca hiro . Sau khi th cn thn, cho in vo mch
79 Hnh 2.4.4. Tng hp amoniac H2 N2

v iu chnh bin tr sao cho dy in tr "a" nng t t ln n nng (4000C - 5000C). Nu lm nng nhanh qu th v bnh. Cho lung kh hiro v nit i vo bnh, ch cho kh hiro i vo nhiu gp ba ln kh nit v lc u t t, sau nhanh dn. Nit v hiro i vo bnh gp dy in tr nng (trong c st) ng thi l cht xc tc, s phn ng vi nhau to thnh amniac. Kh NH3 cng hn hp kh N2 v H2 cha tc dng s thot ra khi bnh theo ng dn th hai. Amniac tan trong nc, lm hng phenolphtalein. Khi ngng th nghim, vic u tin l ngt ngun nit ( tit kim nit) ri ngt mch in. Tip tc cho kh hiro i qua bnh lm ngui dy in tr. Sau ngt dng kh hiro v nhc u ng dn kh ra khi cc nc c phenolphtalein. Mun th nghim c kt qu, cn c bit ch cc im sau y: - Kt qu th nghim ph thuc trc ht vo sch ca hn hp kh nit v hiro. D ch c ln vt khng ng k ca oxi cng lm gim hiu sut to thnh amniac. V th phi kh sch oxi ln trong nit v hiro. - Hi nc v axit cng rt c hi cho vic tng hp NH3. V th bnh v ng dn kh... phi tht sch v kh. Axit dng trong bnh Kp tc dng vi km phi l axit sunfuric, khng dng axit clohiric v n d bay hi c th b li cun vo bnh tng hp. - Cn cho lung kh nit, hiro i nhanh qua xc tc t nng amniac to thnh khng kp b nhit phn tch. Mun vy dng bnh Kp mi np l tt nht. Th nghim 6: Amniac chy trong oxi Ho cht: Dung dch NH3 c, kh k cha oxi iu ch sn. Dng c: Bnh cu, nt cao su c ng dn thu tinh thng, u trn ca ng ny i qua mt nt cao su khc c ng dn thu tinh ch L, n cn, que m. Cch tin hnh:

80

Lp dng c nh hnh 2.4.5. Bnh cu A ng dung dch amniac m c ( 1/4 bnh) c y kn bng nt c ng dn kh thng C, u trn ca ng ny li i qua mt nt khc vo trong ng thu tinh ln B di 10 - 15cm. Mt dng kh oxi c a vo ng B theo ng dn D. ng dn thng C khng nn hp qu hi nc (cng bay
C A

O2

Hnh 2.4.5. Amoniac chy trong oxi

hi ln vi amniac) b ngng t chy xung khng cn tr dng kh amniac i ra, khng lm tt ngn la ca amniac. un nng bnh cu A, khi ngi thy mi kh amniac bay ln th cho dng kh oxi vo y ng B (th bng m ang chy d). Chm la t, dng kh amoniac s cha trng rt r. Mun th nghim c kt qu tt th dung dch amoniac phi m c, khng un bnh cu qu mnh v nn ly oxi vo kh k kh oxi i vo ng B c u. Lc kt thc th nghim ngng un nng, nhc bnh cu ln khi li st n chng ngui v ngt dng kh oxi. Th nghim 7: Amoniac tc dng vi axit clohidric Ho cht: Dung dch NH3 c, dung dch HCl c. Dng c: 2 a th tinh, 2 ng ong v 2 tm knh (hoc 2 ng nghim) Cch tin hnh: Cch 1. a mt a thu tinh nhng vo dung dch amniac n gn mt a thu tinh khc nhng vo axit clohiric m c. Khi trng hin ra do c nhng ht amoni clorua c to thnh. Cch 2: C th tin hnh th nghim tng t bng cch trn amoniac v axit clohiric nh sau: Ly 2 ng ong, ng th nht c trng mt t dung dch amniac m c, ng th hai - dung dch axit clohiric m c. y cc ng ong bng 2 tm knh, ri p ng ong ny trn ng kia (ng HCl trn). Sau khi rt hai tm knh ngn cch hai ng ong v lt ngc cc ng ong vi ln th thy
81

r c hai ng ong ny u y khi trng, l nhng ht nh amoni clorua. Hai ng ong hnh nh b gi cht vo nhau, nu ming ca chng c bi vadlin va p kht vi nhau. Cch 3: Dng 2 ng nghim: ng 1 trng bng vi git NH3 m c, ng 2 - vi git axit HCl c. p nhanh 2 ming ng nghim vo nhau v lt ngc 2 ng nghim vi ln. Th nghim 8: Dung dch NH3 tc dng vi dung dch mui ca hiroxit kim loi khng tan Ho cht: Dung dch AlCl3, dd CuSO4, dd NH3 Dng c: ng nghim, cng t gt Cch tin hnh: Ly 2 ng nghim: - ng nghim 1: ng 2 ml dd AlCl3 - ng nghim 2: ng 2 ml dd CuSO4 Nh t t tng git dung dch NH3 vo 2 ng nghim trn cho n khi c kt ta. Quan st. Sau
2 ml dd AlCl3 2 ml dd CuSO4 dd NH3

Hnh 2.4.6. Dung dch NH3 tc dng vi dd mui ca hiroxit kim loi khng tan

tip tc nh dung dch NH3 vo 2 ng nghim trn c kt ta. Lc ng nghim. Nhn xt hin tng? Gii thch ti sao ng nghim 1 kt ta keo trng vn gi nguyn? ti sao ng nghim 2 kt ta xanh lam Cu(OH)2 li tan ra thnh dung dch mu xanh thm trong sut? Th nghim 9: Nhit phn mui amn Ho cht: NH4Cl tinh th. Dng c: ng nghim, cp g, n cn, gi st. Cch tin hnh: Cho vo ng nghim kh mt lng bng ht ng mui amni clorua. Cp ng nghim ln gi v gi cho ng hi nghing, ri un nng y ng nghim trn ngn la n cn. Mui amni clorua y ng nghim bin mt dn dn, nhng pha trn phn ng nghim b un nng li c amni clorua kt tinh bm vo thnh ng. Th nghim 10: iu ch nit oxit NO, tnh cht d b xi ho ca NO
82

Ho cht: Axit nitric hi long 1:1, vn ng. Dng c: ng nghim, nt cao su c ng dn kh xuyn qua, n cn Cch tin hnh: 1. iu ch NO Cho vo ng nghim vi mu vn ng, axit nitric hi long (pha 1 th tch nc vo 1 th tch axit). y ng nghim bng nt c ng dn kh xuyn qua, u ng dn ny c nhng vo mt cc nc. un nh ng nghim. Kh nit oxit lc u c ln c nit peoxit (v oxi ca khng kh trong bnh oxi ho NO thnh NO2). Do ch 1 - 2 pht cho khng kh b y ra ht ri mi p ngc ng nghim. Cch thu qua nc nh vy s lm cho nit oxit khng b ln nit peoxit, tan ca NO 4,7ml/100g nc 200C. Khi ng nghim y kh NO th phi y nt kn. 2. Tnh cht d b xi ho ca NO Thu sn nit oxit vo y ng nghim, m nt y ng nghim. Mu nu ca nit pexit dn xut hin t pha trn ng do NO b oxi ho. Th nghim 11: iu ch nit peoxit NO2 Ho cht: axit HNO3 c, ng vn. Dng c: ng nghim, bnh eclen, nt, ng dn. Cch tin hnh: Dng cc dng c nh iu ch nit oxit. y phi dng axit nitric m c vo ng nghim (hay bnh cu) ng vn ng. Phn ng xy ra, khng cn un nng, kh nit peoxit mu nu bay ra kh nhanh. Khng thu kh NO2 qua nc m cho ngay u ng dn kh vo y bnh kh kh NO2 y khng kh ra khi bnh ( kh NO2 khng tc dng vi H2O sinh ra HNO3 v NO). Th nghim 12: iu ch axit nitric Ho cht: KNO3 tinh th, H2SO4 c. Dng c: ng nghim ch nhn (2 nhnh), gi st, n cn, cc ng nc lnh.
83

Cch tin hnh: Vic iu ch v thu axit t mui nitrat v axit sunfuric c tin hnh nhanh, an ton v n gin trong "ng nghim ch nhn" (2 nhnh). Cho vo nhnh th nht ca ng nghim ny khong mt tha nh mui nitrat (KNO3 hoc NH4NO3) v rt vo lng axit sunfuric m c va thm t mui nitrat. y ming ng
Hnh 2.4.7. iu ch axit nitric
HNO3 KNO3 (tt) H2SO4 () bng t m xt

ng dy

nghim bng bng thu tinh (hoc bng). Nhng nhnh th hai ca "ng nghim 2 nhnh" vo cc nc (hnh 2.4.7). Sau dng n cn un nng nh v t t nhnh ng nghim c ng ho cht, s thu c 1-2ml axit HNO3 m c. C th dng axit HNO3 mi thu c ny lm cc th nghim v tnh cht ca n ngay trong ng nghim hai nhnh ny. Th d: tc dng ca HNO3 vi cacbon v ng kim loi. Th nghim 13: iu ch axit nitric t amniac Ho cht: KMnO4, NH4Cl, vi sng, Cr2O3, dd NH3 c Dng c: ng nghim, ng thu tinh hnh tr, bnh cu, l thu tinh, dy bp in, qu bng cao su, gi st, bin tr (hoc bp in), mung st. Cch tin hnh: Cch 1: Cho vo ng nghim mt t tinh th thuc tm (hoc hn hp kali clorat v MnO2) thnh lp dy 1cm ri n mt lp hn hp amni clorua v vi sng ( tn vn v trn k vi nhau t trc) dy 1cm. Tip n mt lp bng aming dy hn (c th thay bng bng thu tinh tht sch) ri mt lp
Hnh 2.4.8. iu ch axit nitric t amoniac 84

crm oxit (mi iu ch t amni bicrmat (NH4)2Cr2O7) lm xc tc. Nn cho thm vi si dy ng mnh vo lp xc tc. Cui cng l mt lp bng aming (hoc bng thu tinh) gi cho cht xc tc khng b tn ra (hnh 2.4.8). Tt c cc cht ni trn cho n khong 2/3 th tch ng nghim v khng nn nn cht v cn cho dng kh oxi, amnic i qua c d dng. y ng nghim ny bng nt c ng dn kh ti mt ng nghim ng 1-2ml qu tm. Cp ng nghim nm ngang trn gi st. Khi bt u th nghim, dng n cn t nng mnh cht xc tc trong khong vi pht, ri dng mt n cn th hai un nng thuc tm (hoc hn hp KClO3 v MnO2). Khng trc tip un nng hn hp amni clorua v vi sng v nhit hai n cn lm bay hi amniac t hn hp ny. Hn hp amniac v oxi s i qua xc tc. Nu cht xc tc nng v oxi th amniac s b oxi ha mnh, cht xc tc nng ln, axt nitric c to thnh s lm i mu dung dch ng nghim thu. Nu ly amni clorua, vi sng qu nhiu v un nng hn hp th amniac bay ra nhiu khng kp b oxi ho ht, s lm mu dung dch chuyn thnh xanh. i vi th nghim ny nu thc hin ng nh hng dn trn th ch sau 2 pht l c th thy kt qu r rt. Cch 2: C th dng th nghim sau y thy r qu trnh oxi ha amniac thnh nit oxit v thy ng thi qu trnh tc dng ca axit nitric mi to thnh vi amniac. Ly mt bnh cu ln c 1 n 2 lt v chun b nt c 3 mung st xuyn qua (hnh 2.4.9). Rt khong 5ml dung dch amniac c vo bnh, lc lng thnh bnh bng dung dch v to thnh trong bnh hn hp kh amniac v khng kh. Cho crm oxit Cr2O3 mi iu ch vo y 3 mung st ri a cc mung st vo bnh cu, s thy crm oxit b nng ln do qu trnh b oxi ha ca amniac to ra nhiu nhit. Lc nh cho
85
Hnh 2.4.9. Oxi ho NH3 thnh NO

oxit crm ri dn dn xung y bnh, trong khi chng tip tc nng ln. S thy khi trng y bnh, do nhng ht amni nitrat to thnh v axit nitric mi to ra tc dng vi amniac cn d. Cch 3: C th dng in un nng cht xc tc cho qu trnh oxi ha amniac thnh nit oxit NO, nh thy r nit pexit c to thnh. Lp dng c nh hnh 3.4.10. Ly mt ng thu tinh chu nng ng knh 2,5 - 3cm, di 35- 40cm. Chun b 2 ci nt cao su lp va hai u ng. mi nt c mt ng thu tinh nh v mt on dy ng xuyn qua. Ni hai on dy ng ny vi nhau bng mt on dy bp in. Sau khi ni dy bp in vi hai on dy ng v y nt th, tho nh mt nt v cng nh dy bp in ri cho cht xc tc vo y ng thu tinh. Cn ch theo di dy bp in lun tm ca ng v khng chm vo thnh thu tinh. Cht xc tc c th l crm oxit Cr2O3 mi iu ch (hoc st oxit Fe2O3 c trn 3% btmt oxit Bi2O3). Sau ni mt ng dn kh vi bnh ng dung dch 10-12% amniac, ng th hai vi bnh cu kh (nh hnh 2.4.10).

Bnh thu NO2 Xc tc Khng kh

dd NH3

Hnh 2.4.10. iu ch NO2 t NH3

Khi biu din th nghim, ni dy bp in vi ngun in n qua mt my bin tr hoc bp in. Sau vi pht khi cht xc tc nng , dng qu bp cao su y khng kh hoc dng kh k y oxi i qua bnh ng dung dch amniac. Phn ng oxi ho amniac xy ra kh mnh lit. S thy c nit peoxit mu nu bnh cu thu (do NO to thnh b xiho). Nu bnh cu t

86

v dng qu bp cao su bm qu lu lm cho lng amniac d nhiu th s khng thy NO2 m thy khi trng (nhng ht amni nitrat) trong bnh thu. Cn theo di dy bp in khng tip xc vi thnh ng thu tinh lm v ng. Th nghim 14: Tnh cht xi ho mnh ca axit nitric Ho cht: HNO3 c, ng mnh, than g, du thng, H2SO4 c, paraphin. Dng c: ng nghim hai nhnh, cp g, gi st, n cn. Cch tin hnh: 1. Axit nitric tc dng vi ng (mt kim loi km hot ng) Dng ng nghim c hai nhnh (ng nghim ch nhn) v axit HNO3 iu ch c nh hnh 2.4.7, th nghim 12. Cho vi mu ng vn vo nhnh cha HNO3 . Sau nt bng tm dung dch NaOH c y kn ng nghim hn ch lng NO2 bay ra phng. Khng nn dng nhiu ng v axit v s c nhiu kh NO2 bay ra, rt c. Nu so snh, ta thy phn ng ny mnh hn phn ng ca axit sunfuric c vi ng. C th lm th nghim ny n gin hn nh sau: Ly ming ng nh (chng 4cm2) sn bng vecni (hay ph bng parafin). Vit ch hay v trn tm ng bng di nhn (tc l co lp vecni hay parafin bo v). Nh dung dch HNO3 long 1:1 trn cc nt vit. Sau mt lc ra sch tm ng, co lp vecni cn li. Trn tm ng khc r cc ch vit. 2. Axit nitric tc dng vi cacbon 1-2 ml axit nitric c vo ng nghim c gi thng ng trn gi st. Dng n un si ln tn axit ri b ngay vo mt que m cn than hng. Que m s chy sng trong axit nitric v c rt nhiu kh NO2 bay ra. Khi kt qu r th y ng nghim bng nt bng c tm dung dch c NaOH hoc a vo t ht. 3. Dng ng nghim hai nhnh lm ng thi 3 th nghim ( iu ch axit nitric, tc dng ca HNO3 vi cacbon v vi ng kim loi)

87

C th dng ngay lng axit nitric va iu ch c trong ng nghim hai nhnh (nh th nghim 12 iu ch HNO3 trn) cho tc dng vi than hng (hoc que m cn than hng). Sau dng qu bp cao su ht ht kh nit peoxit va sinh ra nhnh ng nghim ng axit nitric (sau ho tan kh NO2 thu c trong qu bp vo cc Hnh 2.4.11. Axit nitric
oxi ho du thng

nc). Cng c th dng a thu tinh c qun bng tm dung dch natri hirxit NaOH c cho vo nhnh ng nghim c nhiu kh NO2 ht ht NO2. Sau tip tc lm th nghim vi ng ngay trong nhnh ng nghim cn mt lng nh axit nitric. 4. Du thng chy trong axit nitric m c Axit nitric dng y rt m c mi c iu ch t kali nitrat v axit sunfuric m c. Dng axit nitric HNO3 trong bnh h nt hoc loi axit lu phng th nghim th th nghim ny s khng c kt qa. Rt mt hn hp axit nitric m c v axit sunfuric m c t l bng nhau v th tch vo chn s t trong mt cc thu tinh ln. Dng ng nh git cho du thng (C10H16) vo chn ng axit (hnh 2.4.11). Du thng s bc chy v c nhiu kh nit pexit to ra. Khi tin hnh th nghim cn phi theo cc bin php bo him sau y: - Nht thit phi dng np y cc v i khi ngn la rt ln, v axit bn tung to c th lm bng ngi. Np y c mt l con nh du thng vo chn. - Khng c nghing ngi hoc ci gn pha ming cc. - Cn c bin php hn ch kh NO2 bay ra phng (nh th nghim trn). 5. Mt s kim loi tr thnh th ng khi tc dng vi HNO3 m c Ly 2 ng nghim - mt ng cha 2ml HNO3 m c bc khi, ng th hai ng 2ml HNO3 c pha nc (1:1)

88

Th 2 inh st lau sch m vo 2 ng nghim . Ti ng th nht khng c phn ng g xy ra, ti ng th 2 phn ng xy ra lc u chm sau mnh dn ln v c kh mu nu bay ra (NO2). Sau ta cng cho thm 2ml H2O vo ng nghim 1 phn ng cng khng thy xy ra, d HNO3 c pha long nh ti ng nghim 2. iu chng t HNO3 m c to cho st tnh th ng - inh st ny s khng b tc dng vi HNO3 long na. Tnh th ng ny s mt ngay nu cho mt si dy ng chm ti inh st nm trong dung dch HNO3. inh st s vn tc dng vi dung dch HNO3 d rng ta b si dy ng ra khi dung dch. Th nghim 15: Tnh cht oxi ha mnh ca mui nitrat Ho cht: KNO3 tinh th, than ci, lu hunh bt Dng c: ng nghim, n cn, gi st, tha nha, kp st. Cch tin hnh: 1. Mui nitrat tc dng vi cacbon Cho mt t kali nitrat ( 1cm3) vo ng nghim. un chy mui , ng thi t nng mt mu than g. Khi kali nitrat nng chy ht v mu than chy th b ngay mu than vo y ng nghim, than s chy sng. Nu khi chy mu than b bn ln dnh vo thnh ng nghim th dng a thu tinh y xung hoc b thm mt mu than hng khc. 2. Nitrat tc dng vi cacbon v lu hunh Th nghim ny cn gip nu ln qu trnh ho hc xy ra khi thuc n en chy. Tin hnh th nghim ging nh th nghim kali nitrat tc dng vi cacbon trn. Sau khi cho mu than nng vo ng nghim v n chy mnh th dng tha cho ngay vo mt t bt lu hunh (bng lng kali nitrat). Hn hp s chy rt mnh, ng nghim b nng v c th b chy di ra nu dng nhiu lu hunh v kali nitrat. Do khng nn dng ng nghim tt lm th nghim ny.

89

C th ch hn hp thuc n en t kali nitrat, bt than g v bt lu hunh theo t l khi lng nh sau: 12 phn kali nitrat, 2 phn than v 1 phn lu hunh bt. Nghin tht nh ring tng cht, sy kh ri trn tht u vi nhau. Cho thuc n en vo trong nhng bng giy lm thnh pho dy ri t. Th nghim 16: Cch nhn bit axit nitric v mui nitrat Ho cht: HNO3, KNO3, H2SO4, HCl, Cu vn. Dng c: ng nghim, n cn. Cch tin hnh: 1. Nhn bit HNO3 Da vo c tnh ca HNO3 tc dng vi ng: - HNO3 m c tc dng vi Cu nhit thng Cu + 4 HNO3 l HNO3. - HNO3 long tc dng vi Cu b un nng: 3Cu + 8 HNO3 3Cu(NO3)2 +2NO 2NO2 3Cu++ + 2NO + 4H2O + 4H2O 2NO + O2 3Cu + 2NO3- + 8H+ Cu(NO3)2 +2NO2 + H2O Nh khi mu nu NO2 bay ra dung dch Cu(NO3)2 c mu xanh ta bit

2. Nhn bit mui nitrat (da vo phng trnh ion) Ly vn ng th vo 5 ng nghim c ng cc cht khc nhau. - ng 1 cha dung dch m c KNO3 - ng 2 cha dung dch m c H2SO4 - ng 3 cha dung dch m c HCl - ng 4 cha dung dch m c H2SO4 v vi tinh th KNO3 - ng 5 cha dung dch m c HCl v vi tinh th KNO3 Ti ng nghim 4 ta thy ngay kh mu nu NO2 bay ra. Ti ng nghim 5 phi un nng nh s thy kh mu nu bay ra. Cn 3 ng nghim khc khng thy kh mu nu.

90

Th nghim 17: iu ch photpho trng t photpho . S pht quang ca photpho trng Ho cht: P , dd CuSO4 Dng c: ng nghim, ng nghim 2 nhnh, nt cao su, ng dn thu tinh ch L, cc thu tinh ng nc , gi st, n cn, a thu tinh c cun bng. Cch tin hnh: nhiu trng hc khng c sn photpho trng nhng c photpho . Do cc gio vin ho hc rt cn nm vng cc th nghim di y. Cch 1: Lp dng c nh hnh 2.4.12a. Cho vo y nhnh ln ng nghim hai nhnh kh mt lng photpho bng ht u. Cho kh cacbonic vo y ng nghim ri y bng nt c ng dn kh xuyn qua. ng dn ny c nhng vo ng nghim ng dung dch CuSO4. Sau un nng mnh y nhnh ln ca ng nghim, ni c ng photpho . Lc u c xut hin mt t khi trng do c anhirit photphoric P2O5 c to thnh. Sau photpho s bin thnh hi ri ngng t li thnh nhng git lng mu trng t c thnh pha trong ca nhnh nh ca ng nghim. l phopho trng. C th dng cc rng ming ng y nc hoc vi thm nc lm lnh nhnh nh ca ng nghim c nhnh. Khi thy khi P ho hi ch cn mt lp cn en, cc git photpho trng ng t li thnh cc git nh thnh ng nghim, cn va xoay ng nghim va un vo pha thnh ngoi ca ng nghim ch c nhiu git nh trng. Cui cng cc git nh s chy ra ri t vo vi nhau thnh git ln hn tp trung nhnh nh ca ng nghim c nhnh. Sau mt thi gian ngn cc git lng ny s rn li thnh cc v ta c th gi li dng cho cc th nghim vi photpho trng. ng nghim dng iu ch P trng, cn c trng dung dch CuSO4 trc khi ra. Cch 2: C th iu ch mt lng nh P trng lm th nghim v s pht hunh quang ca P theo cch sau y: Cho mt t P (khong 1 ht u) vo ng nghim kh. Cp ng thng ng nghim ln gi st; cho vo thnh pha trong ng nghim mt bng giy. y ming ng nghim bng mt ng nghim nh hn (va
91

kht ming ng di) ng y nc (hnh 2.4.12b). un nng y ng nghim ng P . Sau vi pht s c mt lp photpho trng mt ngoi t giy v y ng nghim nh. Nu a mnh giy hoc y ng nghim c lp photpho trng ra ngoi khng kh, n s t bc chy v pht hunh quang.
n c P P tr ng n c l nh dd CuSO4 P bng gi y

Hnh 2.4.12.a

(a)

Hnh 2.4.12.b

Hnh 2.4.12. iu ch photpho trng t photpho

Cch 3: trc ht iu ch mt lp photpho trng bm vo thnh ng nghim nh cch 2 nu trn. Sau ly ng nghim ny a vo ch ti (bung ti hoc hp kn) s thy s pht sng l do photpho trng b oxi ho dn dn trong khng kh theo 2 phng trnh lin tip. 1) P + O2 P2O3 2) P2O3 + O2 P2O5 Phn ng ny pht sng ta gi l hin tng pht hunh quang. Nu ng nghim ng P cn hi nng v em dc ngc t t ng nghim ri t t lt li th kt qu r rng hn. Th nghim 18: So snh kh nng hot ng ca P trng v P Ho cht: P , P trng, tm kim loi mng, cacbon isunfua, giy lc Dng c: Gi st, n cn, kp st.

92

Cch tin hnh: - Cp mt tm kim loi mng trn gi st. B ln mt mu P (bng u que dim) v mt mu P trng (cng bng u que dim). Dng n cn h nng tm kim loi . Ch ngn la n cn ngay di ch ngn la n cn ngay di ch c P , xa ch c P trng (hnh 2.4.13). Ta thy P trng bc chy trc. - Ho tan mt t photpho trng vo cacbon isunfua. Dng cp ly mt mnh giy (giy lc, giy bn...) em tm dung khng c tnh cht ny. Th nghim 19: Tnh tan khc nhau ca cc mui photphat Ho cht: Axit H3PO4 long, nc vi trong Dng c: ng nghim Cch tin hnh: Nh 2 - 3 git axit photphoric rt long (1 : 10) vo ng nghim, lc trng ng bng dng dch (nu dung dch cn tha th em i). Rt mt t nc vi trong vo cho n khi n b c (c to thnh canxi photphat). Sau thm vi git axit photphoric vo mui photphat Ca3(PO4)2 mi c to thnh th kt ta s b tan i. Th nghim nu c tnh khng tan ca mui canxi photphat ba v tnh tan ca mui canxi photphat axit. l mt tnh cht quan trng ca mui photphat.
Hnh 2.4.13

dch ri a giy ra ngoi khng kh. T giy s t bc chy trong khng kh. P

93

CU HI CHUN B 1. C cch no n gin thu c nit trong khng kh, tuy rng N2 khng tht tinh khit. Da vo tnh cht vt l no tch N2 ra khi khng kh? 2. Ti sao phi dng dung dch bo ho (dd NaNO2 v dd NH4Cl) iu ch N2 trong phng th nghim? Ti sao phi thu kh N2 bng phng php y nc? 3. Gii thch cch iu ch v thu kh NH3 t mui amni v vi sng. Nu ch dng tinh th NH4Cl em nhit phn th c thu c NH3 khng? Vai tr ca CaO trong phn ng ny? 4. Khi iu ch amoniac t amoni clorua v kim c th dng vi to (vi bt) thay cho vi sng c khng? Ti sao? C th dng phn m mt l thay cho amoni clorua c khng? 5. Tp ging bi "NH3", c s dng th nghim. 6. Ti sao phi thu kh NH3 bng phng php di khng kh? Ti sao phi p ngc ng nghim thu kh NH3? Ti sao trong ng nghim nc phun mnh vo l ng kh NH3 v dung dch chuyn sang mu hng? 7. Cn ch nhng k nng th nghim no trong iu ch v th tnh tnh tan ca NH3 bo m th nghim c r, nhanh, thnh cng? 8. C th thay mui NH4Cl bng cc mui amoni khc tin hnh nhit phn mui amoni c khng? Vit phng trnh phn ng nhit phn cc mui (NH4)2SO4, NH4NO3, NH4NO2, (NH4)2CO3. Rt ra kt lun. 9. Mc ch ca th nghim "NH3 tc dng vi dung dch mui ca hiroxit khng tan". C th s dng th nghim ny vo cc bi tp no trong chng trnh ho hc trng ph thng. 10. Nhng tnh cht ho hc c bit ca axit nitric c nghin cu trng ph thng l g? Nguyn nhn ca nhng tnh cht y? C th dng nhng th nghim no gip cho vic nghin cu cc tnh cht ?

94

11. Cn lu nhng k nng th nghim no th nghim "iu ch HNO3 v th tnh cht ca HNO3" thnh cng, r rng v kh c tt. 12. To tnh hung c vn v dy hc sinh gii quyt vn t ra khi lm th nghim v tnh cht ca axit HNO3 tc dng vi ng. Tp ging on bi "tnh cht ho hc ca HNO3" (lp 11). 13. Ti sao khi tin hnh th nghim v s chy ca lu hunh v than trong kali nitrat ng nghim c th b nng chy ra. Bin php m bo an ton? So snh vi s chy ca lu hunh trong oxi nguyn cht. 14. C th dng nhng th nghim no minh ho c s khoa hc ca phng php sn xut axit nitric trong cng nghip? 15. Ti sao khi tin hnh th nghim "nhn bit mui nitrat" phi cho thm dung dch H2SO4 (c) hoc dd HCl (c) v ng vn vo ng nghim ng mui nitrat. 16. Gii thch ti sao cc cht chy c nh vi, g, giy khi c tm dung dch cacbon isunfua CS2 ho tan P trng s t bc chy trong khng kh, cn nhng ht P trng khng t bc chy? 17. Ti sao cn dng dung dch CuSO4 kh lng photpho trng cn li trong ng nghim sau khi th nghim. Vit phng trnh phn ng. Nu khng c dung dch CuSO4 c th dng cht g thay th. 18. Vit phng trnh phn ng xy ra vi P khi qut du que dim vo lp thuc v hp dim?

95

5. CC TH NGHIM V CACBON SILIC Mc tiu: - Sinh vin nm c k thut tin hnh cc th nghim v vic s dng cc th nghim trong bi ln lp ph thng. - Nghin cu v chng minh tnh cht ho hc ca cacbon, cacbonoxit, kh cacbonic v cc hp cht cha cacbon nh mui cacxicacbonat,

canxihirocacbonat. - Gii thch mt s hin tng xy ra trong t nhin v i sng nh: Hin tng xm thc vi to thnh nh trong cc hang ng, qu trnh nung vi, s to cn trong cc ni hi, m, phch Th nghim1: S hp ph ca than g i vi cht kh v cht tan a) S hp ph ca than g i vi cht kh Ho cht: Brom, than nghin nh, nc mu, bng. Dng c: Bnh cu hoc eclen, ng nghim, ng thu tinh hoc ng nghim thng y. on dy cao su. Cc thu tinh, nt c ng xuyn qua. Gi st, gi g. Cch tin hnh: Rt hi brom vo bnh cu hoc eclen. y kn bnh bng nt cao su c ng dn thu tinh xuyn qua. Dng ng cao su ni vi ng thu tinh di nhng trong cc c mu. Cho khong 5g than g nghin nh vo bnh cu. y nhanh nt cao su ri lc bnh cu. Mu nu ca hi brom bin mt chng t than hp ph kh . Nc s dng ln trong ng thu tinh. un nng tht mnh bnh cu, mu nu xut hin dn, mc nc li tr v nh c.

96

Hnh 2.5.1. S hp ph kh ca than g Lu : - C th lm th nghim trong eclen hoc bnh cu, sau khi cho than v hi brom vo bnh, lc trn bnh, than s hp ph ht hi brom. - Dng bnh kh, than sy kh b) Hp ph cht ho tan Dng mt ng thy tinh hoc ng nghim thng y, mt u y nt c ng dn xuyn qua, ln lt cho t bng (khng ln cht), than g tn nh, lp than dy khong 10cm, bn trn li lt mt t bng na. Rt dung dch mc long vo ng thy tinh ny. Dng cc hoc ng nghim hng di ng thu tinh. Nc chy xung cc s khng c mu
m c long bng

n c khng mu

Hnh 2.5.3. S hp ph cht ho tan ca cacbon v nh hnh

Th nghim 2: Cacbon tc dng vi CuO, PbO a) Cacbon tc dng vi CuO

97

Ho cht: CuO, C (than g nghin), PbO, Ca(OH)2 Dng c: ng nghim, gi st, n cn. Cch tin hnh: Ly 1g ng oxit CuO va mi iu ch bng cch nung nng malakit (ng cacbonat baz) v 0,6g bt than g nghin nh hoc trn tht u hai th ri ly khong chng 1cm3 cho vo mt ng nghim. y ng nghim bng nt c ng dn nhng vo ng nghim khc ng nc vi trong (hnh 2.5.4). Dng n cn h nng u ng nghim ng hn hp ri un mnh, tp trung vo y ng nghim trong khi un khng c lc ng nghim. Khi thy nc vi trong b vn c, y ng ng hn hp c mu do ng c gii phng l th nghim c kt qu. Lu : Nu dng ng oxit c th th nghim kh thnh cng. - Mun ngng th nghim phi b ng nghim ng nc vi ra trc ri mi tt n trnh nc tro vo lm v ng nghim. b) Cacbon tc dng vi PbO Ly mt mu than g, khot mt l su 1cm, rng 1cm. Cho mt t ch oxit vo l . Dng ng thy tinh du vut nhn, thi mt lung khng kh qua ngn n cn, tp trung ngn la vo ch ch oxit (hnh 2.5.5).

Hnh 2.5.4. Cacbon kh CuO

Hnh 2.5.5. Cacbon tc dngvi PbO

Lu : Cn thi u v nh ch oxit v ch mi to ra khng bn i mt. Th nghim 3: iu ch CO v th tnh cht kh ca CO i vi CuO

98

Ho cht: HCOOH c, H2SO4 c, CuO, nc vi trong. Dng c: Bnh cu c nhnh, phu brom, ng thu tinh ch V hoc ng nghim thng y, gi st, n cn, chu thu tinh, ng ong. Cch tin hnh:
H2SO4 () K CO CuO CO d dd Ca(OH)2

HCOOH ()

Hnh 2.5.6. Cacbon oxit kh ng oxit

- Rt khong 3ml HCOOH c vo bnh cu c nhnh. - Cho H2SO4 c vo phu brom (khong 1/3 phu) - Cho vo ng thu tinh 2 u hoc ng ch V mt lng nh CuO. - Lp dng c nh hnh 2.5.6. - M t t kho phu brom (kha K) cho H2SO4 c chy xung bnh cu cha HCOOH ri kho li, lc nh bnh cu. - Kh CO to ra i qua ng thy tinh ng CuO. - un nng CuO khong 2 pht. Lu : - Ri mng lp CuO ra tng din tch tip xc, th nghim nhanh chng, d thnh cng. - Kh CO c, do th nghim xong cn phi tho bnh cu v ng ong ng CO d a ra ch thong, hoc a vo t ht. Th nghim 4: Tnh cht vt l ca kh cacbonic Ho cht: CaCO3, HCl, nn. Dng c: Cc thy tinh, hp st. Cch tin hnh: a) Rt kh cacbonic: Ly hai cc thu tinh ln c nh du s 1 v s 2 bng bt ch mu hay phn. Dn mt lung kh CO2 bnh Kp (hoc bnh Kp ci tin) vo
99

y cc 1. mt que m ang chy ming cc, khi thy m tt tc l cc 1 y kh CO2. Dng mt que m ang chy a vo y cc 2 chng minh rng trong cc 2 cha c CO2. Rt CO2 vo cc ri a m ang chy vo cc th 2 s thy m tt. b) Ly 3 hp st nh ng bng tm du ho, np mi hp c mt l cho bc xuyn qua. Dung dy thp buc 3 hp treo vo trong mt chic cc ln su khc nhau. Cho vo cc mt ng thu tinh ln trn c phu. Chm la vo u bc ca 3 hp st. Rt kh cacbonic t mt cc thu sn vo phu. Cc ngn la s tt dn theo th t t di ln.

Hnh 2.5.7

Th nghim 5: Tnh cht ho hc ca kh CO2 v tnh axit ca H2CO3 Ho cht: HCl c, CaCO3, qu tm, nc ct. Dng c: Bnh Kp, bnh lc kh, ng nghim, cp g, n cn. Cch tin hnh:
CO2

qu tm H2O

Hnh 2.5.8. CO2 tan trong nc v to axit yu

- Cho vo ng nghim 3ml nc ct, ri cho vo mt mu qu tm.

100

- Sc dng kh CO2 (iu ch t bnh Kp qua bnh lc) vo ng nghim trn. Qu tm s chuyn sang mu hng. - em un nng ng nghim ny trong 1 pht, mu hng s mt i v mu tm s xut hin tr li. Ch : Sau khi th nghim mu tm ban u ca giy qu nht hn do giy qu tm t tan trong H2O nhit cao. Th nghim 6: Bin i CaCO3 Ca(HCO3)2 Ho cht: HCl c, CaCO3, nc vi trong. Dng c: ng nghim, cp g, bnh Kp, bnh lc kh. Cch tin hnh: - Cho dng kh CO2 (iu ch t bnh Kp, i qua bnh lc kh) vo ng nghim ng 2ml dung dch nc vi trong. Dung dch b vn c do to ra kt ta. - Tip tc sc kh CO2 vo, kt ta s tan dn do to thnh Ca(HCO3)2 tan. - Sau un si ng nghim, kt ta li xut hin do to ra CaCO3. Phng trnh phn ng: CO2 + Ca(OH)2 CaCO3 + H2O CaCO3 + CO2 + H2O Ca(HCO3)2 Ca(HCO3)2 CaCO3 + CO2 + H2O

Th nghim 7: Nhit phn mui CaCO3 Ho cht: CaCO3 p thnh mnh, CaCO3 nghin thnh bt, phenolphtalein. Dng c: ng nghim, n cn, cp st, gi g. Cch tin hnh: - Dng cp st a mt mnh vi CaCO3 vo ngn la n cn hoc nung trn bp in khong 4 5 pht. - Rt 2ml nc vo ng nghim. - Th mnh vi va nung vo ng nghim ny. - Th dung dch trong ng bng cch nh 1 2 git phenolphtalein. Hin tng: Dung dch i thnh mu hng, chng t:
101

CaCO3 t CaO + CO2

0

CaO + H2O Ca(OH)2 Th nghim 8: ng dng ca kh CO2 lm bnh cha chy Ho cht: H2SO4 , NaHCO3. Dng c: Bnh tam gic c 250 500ml. Cch tin hnh: Ly mt bnh tam gic c nhnh c 250 500ml ng 100 200ml dung dch c x phng c pha 25 50g NaHCO3. Dng mt on ng cao su ni nhnh ca bnh tam gic vi ng thu tinh u vut nh. Chn mt ng nghim c thch hp ng H2SO4 c (y n 1/3) ri cho vo bnh tam gic nh hnh v. Dng nt cao su y bnh v buc dy nt khi b bt ln khi phn ng xy ra. Nghing bnh cho axit chy ra tc dng vi NaHCO3 to thnh mt lung kh CO2. Nu dc ngc bnh th cht lng s phun ra thnh tia rt mnh. Cn gi cht nt trnh cht lng bn vo ngi v qun o. Nu khng c bnh tam gic c nhnh th dng bnh tam gic thng y bng nt cao su c ng dn xuyn qua.

Hnh 2.5.9.

Ch : C th thay bnh tam gic bng chai lavi. Th nghim 9: iu ch axit silicic H2SiO3 Ho cht: dung dch Na2SiO3 10%. Dng c: ng nghim, a thu tinh. Cch tin hnh: - Cho 2ml dung dch Na2SiO3 10% vo ng nghim. - Cho tip 1ml HCl c vo ng nghim.

102

- Dng a thy tinh khy u dung dch trong ng nghim ri rt a ra ngay. Hin tng: Trong ng nghim xut hin cht axit H2SiO3 th keo, dc ngc ng nghim axit khng chy ra. Th nghim 10: Tnh tan ca silicat kim loi kim Ho cht: Dung dch phenolphtalein, mnh knh v nghin thnh bt. Dng c: ng nghim, ci s. Cch tin hnh: Tn nhng mnh knh v ny thnh bt trong ci s. Cho bt thy tinh ny vo ng nghim ng 2 3 ml nc ct. Natri silicat tan trong nc s b thu phn. Nh mt vi git phenolphtalein vo s thy dung dch chuyn sang mu hng.

103

CU HI CHUN B 1. Hy xc nh mc ch yu cu tng th nghim trn? 2. Nu y cc hin tng th nghim v gii thch? 3. Nguyn tc ch than hot tnh? 4. Nhng iu cn ch v kinh nghim tin hnh th nghim cacbon tc dng vi ng oxit th nghim c nhanh v c kt qu r nht. 5. Ngoi kh CO ra cn c th dng cc cht no khc kh ng oxit? C th tin hnh th nghim Kh ng oxit bng cch no tt hn nhm chng c m vn thu c kt qu r nht? 6. iu ch kh CO2 ngi ta thng dng axit no v mui ca axit cacbonic? Hy gii thch iu . Nu khng c axit, cn c cch no iu ch mt lng nh kh CO2? 7. Ti sao tt c cc dng c iu ch hiro bng cch cho axit tc dng ln kim loi li c th dng iu ch kh CO2? 8. Cacbonat hay cacbonat axit ca kim loi d b nhit phn tch hn? 9. V sao phi lc kh CO2 trc khi sc vo nc? 10. Nu cc ng dng ca th nghim Nhit phn mui cacbonat v ng dng ca kh CO2 trong i sng v k thut. 11. Trong th nghim iu ch axit H2SiO3 nu dng d axit HCl th s c hin tng g xy ra v kt qu th nghim s nh th no? 12. Biu din th nghim v tp ging th nghim S hp ph kh ca than g theo phng php tch cc ho hot ng ca hc sinh (SGK HH lp 9 hoc SGK lp 11, bi Tnh hp ph ca than). 13. Biu din th nghim v tp ging th nghim Cacbon tc dng vi ng oxit trong khi ging on bi: Tc dng ca cacbon vi oxi theo phng php nghin cu (theo sch gio khoa ho hc lp 9, hoc SGK lp 11).

104

6. TNH CHT CHUNG CA KIM LOI Mc tiu: Qua cc th nghim v tnh cht chung ca kim loi sinh vin cn nm vng v hiu r: 1. K thut tin hnh th nghim nghin cu tnh cht chung ca kim loi v bit s dng cc th nghim ny trong ging dy phn i cng v kim loi trong chng trnh ho hc ph thng. C th: - Nghin cu tnh dn nht khc nhau ca cc kim loi v gii thch. - Nghin cu mc hot ng ho hc ca cc kim loi trong dy hot ng ho hc. - Nghin cu bn cht s n mn kim loi trong dung dch cht in li v cc bin php chng n mn kim loi. - Nguyn tc chung v cc phng php iu ch kim loi. 2. Cc thao tc th nghim v nhng iu cn ch th nghim thnh cng, an ton, r rng, m bo tnh khoa hc. 3. Cc kin thc i cng v kim loi, vn dng gii thch cc hin tng xy ra trong cc th nghim nghin cu tnh cht chung ca kim loi. Th nghim 1: dn nhit ca kim loi Ho cht: 3 thanh kim loi Cu, Al, Fe, parafin. Dng c: n cn, gi st, chn s, kp g, ba cng, giy mu.
Cu

Al

Fe

Hnh 2.6.1. dn in khc nhau ca ng, nhm st 105

Cch tin hnh: Cho paraphin vo chn s un cho nng chy v nn thnh 3 qu cu nh. Dng que tm v giy mu lm thnh 3 l c nh ghi tn 3 kim loi. Kp cht 3 thanh kim loi vi nhau v xuyn qua l nh ca tm ba cng. u kia ca cc thanh kim loi c un tch xa nhau (Hnh 6.1) trn u chng c gn qu cu parafin c gn tn cc kim loi. Cp cc thanh kim loi nm ngang trn gi st v dng n cn t nng ba thanh kim loi. dn nhit ca cc kim loi c xc nh bng thi gian ri ca qu cu parafin u mi thanh kim loi. Ta s thy qu cu parafin thanh ng s b ri trc, tip n l qu cu thanh nhm v cui cng l qu cu thanh st. Ch : - Cn chn 3 thanh kim loi c kch thc, tinh khit tng ng nhau. - Tm ba cng s ngn s khuch tn ca nhit gip cho vic nghin c dn nhit ca cc kim loi thm chnh xc. Th nghim 2: Dy hot ng ho hc ca cc kim loi Ho cht: - Dung dch HCl 10%, Pb(NO3)2 10%, AgNO3 5%, CuSO4 10%. - Cc mnh kim loi: Zn, Mg, Al, Fe, Cu. Dng c: ng nghim, gi ng nghim. Cch tin hnh: a) Kim loi tc dng vi dung dch axit Ly bn ng nghim, cho vo mi ng 3ml dung dch HCl (10%), cho vo mi ng 1 mu kim loi theo th t Mg, Al, Fe, Cu. Quan st lng H2 thot ra t cc ng nghim. Ch : lm tng chnh xc ca th nghim ta cn lu : - Cc mnh kim loi cn ly dng kch thc tng ng. - Cho cc kim loi ri ng thi vo axit bng cch t cc ng nghim ng axit vo gi g. Nghing gi cc ng nghim u nghing v t cc mnh kim loi ln ming ng, t thng gi ng nghim th cc ng nghim cng dng ng v cc mu kim loi ng thi ri xung dung dch axit. b) Kim loi tc dng vi dung dch mui
106

Ly 3 ng nghim v cho vo mi ng cc ho cht: - ng 1: 2ml dung dch Pb(NO3)2 v 2 vin km. - ng 2: 2ml dung dch CuSO4 v 2 inh st nh. - ng 3: 2ml dung dch AgNO3 v 2 mnh ng. - Quan st s thay i mu sc trn b mt cc kim loi trong dung dch. - Nhn xt v tnh kh ca cc kim loi trong dung dch axit v cc dung dch mui, gii thch l do chn cc cp cht dng trong cc ng nghim th nghim (b). Ch : gip hc sinh quan st r lp kim loi b y ra bm trn thanh kim loi trong dung dch mui c th thc hin bng cc cch: - Sau th nghim, gn b dung dch mui trong ng nghim v so snh vi mu sc ca cc kim loi ban u. - Dng thanh kim loi di c mt phn nhng trong dung dch, hng dn hc sinh quan st, so snh mu ca hai phn thanh kim loi. Th nghim 3: iu ch hp kim v th tnh cng ca hp kim Ho cht: Ch, natri. Dng c: n cn, chn s, dao, gi st, a st, tm st mng. Cch tin hnh: Th mm ca cc kim loi ch, natri: - Dng mng tay vch thnh vt trn vin ch, dng dao ct mt mu natri. iu ch hp kim bng cch: cho 2 3 gam Pb vo chn s; cp trn gi v un nng chy. Ct 1 mu Na khong 0,1g, lau sch du v b vo ch nng chy, dng a st khuy u ri ra tm st mng. Khi ngui ta c hp kim Pb Na. Dng mng tay vch trn mt ca hp kim, nhn xt cng ca n so vi ch ban u. Nm mu hp kim trn mt bn v so snh ting ku ca n vi ting ku ca mu ch khi b nm. T nu nhn xt v tnh cht ca hp kim so vi kim loi thnh phn. Th nghim 4: S n mn kim loi trong dung dch cht in li Ho cht: + Cc kim loi: Fe, Zn, Sn, Cu, nc ct.

107

+ Cc dung dch: H2SO4 long, HCl 10%, CuSO4 5%, K3Fe(CN)6 2%. Dng c: ng nghim, cp g, gi ng nghim. Cch tin hnh: Tin hnh hai th nghim. a) Ly hai ng nghim cho vo mi ng 3ml dung dch H2SO4 long v 2 vin Zn. Quan st lng kh H2 thot ra hai ng nghim l nh nhau. Nh thm vo mt ng 2 3 git dung dch CuSO4. Hy quan st b mt ming Zn v lng kh thot ra trong hai ng nghim. T cc hin tng xc nh dng n mn kim loi xy ra trong hai ng nghim v gii thch. b) Ly 4 on dy thp di 4cm (hoc 4 inh st) nh sch d v cun vo 3 inh st 3 kim loi khc l Zn, Sn, Cu cn inh st th t i chng. Ly 4 ng nghim cho vo mi ng 3 4 ml nc ct, 1 2 git dung dch HCl v 2 git K3[Fe(CN)6] nhn ra s c mt ca ion Fe2+ do to ra phc Fe3[Fe(CN)6]2 mu xanh. B 4 on dy thp chun b trn vo cc ng nghim. Quan st tc xut hin mu xanh trong dung dch. Hy xc nh ng nghim c cp pin no xut hin mu xanh nhanh nht, ng nghim c cp pin no xut hin mu xanh chm nht, ng nghim c on dy st khng th c xut hin mu xanh khng v gii thch cc hin tng trn. Ch : Ta cng cho 4 on dy st trn cng ri xung cc dung dch cng mt lc m bo v thi gian cng xy ra phn ng. Th nghim 5: Chng n mn kim loi bng cch ph lp bo v Ho cht: inh st, HCl 10%, parafin, sn. Dng c: ng nghim, n cn, cp g, chn s. Cch tin hnh: Ly 3 inh st di 3 4cm, mt chic c sn ph kn b mt, chic th hai c nhng vo chn s c parafin nng chy, chic th ba so snh, i chng.

108

Ly 3 ng nghim cho vo 3ml dung dch HCl 10% v b ba inh st chun b vo 3 ng nghim. Quan st hin tng trong cc ng nghim, so snh cc inh st ph sn, parafin vi inh st khng b ph. Ly 2 inh st ph lp bo v ra khi dung dch v co b mt phn lp bo v ri li b vo dung dch trn. Quan st hin tng xy ra phn inh co b lp sn, parafin. T hin tng trn hy nu nguyn tc, bin php chng n mn kim loi v iu kin ca cht c chn bo v kim loi. Ch : Cn sn ph inh st trc v cho sn kh mi cho vo dung dch axit. Th nghim 6: Chng n mn kim loi bng cht hm Ho cht: Dung dch HCl 20%, H2SO4 10%, inh st, (CH2)6N4 (urotropin), CaCO3. Dng c: ng nghim, cp g, gi ng nghim. Cch tin hnh: Ly hai ng nghim, cho vo mi ng 3 4 ml dung dch HCl 20% (hoc H2SO4 10%) v 2 inh st ra sch. Quan st lng kh H2 thot ra hai ng nghim l nh nhau. Cho tip vo mt ng mt t bt urotropin bng ht ng v lc mnh cho tan ri yn. So snh lng H2 thot ra hai ng nghim. Ch n tc phn ng trong ng nghim c thm urotropin. Vy urotropin c lm thay i tnh axit ca dung dch HCl khng? Ly 2 ng nghim, gn hai dung dch axit hai ng nghim trn sang v b vo mi ng hai mu vi CaCO3 bng ht u en. Quan st tc thot kh hai ng nghim v xc nh vai tr ca urotropin trong phn ng. Vit cc phng trnh phn ng xy ra. Nu thay inh st bng Zn, Sn, Mg c hin tng tng t xy ra khng? Ch : Nu khng c urotropin c th thay bng dung dch HCHO, (1ml) hoc dung dch KI. Th nghim 7: iu ch kim loi bng phng php thu luyn Ho cht: Fe, Cu, Al, dung dch CuSO4, AgNO3, Pb(NO3)2. Dng c: ng nghim, kp g, giy lc.
109

Cch tin hnh: Cho vo ng nghim 3ml dung dch CuSO4 v b vo 2 inh st (hoc mnh nhm) trong khong 3 5 pht. Quan st b mt inh st, gn b dung dch, ly inh st v t trn giy lc, tch lp kim loi ng bm trn b mt inh st. Tin hnh tng t cho mnh ng vo dung dch AgNO3, mnh Al vo dung dch Pb(NO3)2 v tch cc kim loi to ra trn giy lc. T cc th nghim ny hy xc nh nguyn tc iu ch kim loi bng phng php thu luyn, cc kim loi c iu ch bng phng php ny. Ch : - Chn cc kim loi, mui ca kim loi khc tin hnh th nghim cn ch n tnh trc quan trong biu din th nghim. Th nghim 8: iu ch kim loi bng phng php nhit luyn Ho cht: Zn, CuO, dung dch HCl 20%. Dng c: n cn, gi st, nt cao su c ng dn kh, bnh Kp n gin, ng nghim, ng nghim thng y, cc thy tinh. Cch tin hnh: C th tin hnh th nghim bng hai cch sau: a) Lp dng c nh hnh v (2.6.2a) cho vo gia ng nghim thng y mt lng CuO bng ht u en v dn mng. y hai u ng bng nt c ng dn kh. Ni mt u ng dn vi bnh Kp n gin iu ch H2, u ng dn kia c a vo ng nghim t trong cc nc lnh ngng t hi nc to ra. t nng CuO trc ri cho H2 t bnh Kp i qua CuO, nung nng. Tin hnh un khong 3 5 pht th tt n cn, ngng cho kh H2 thot ra.

CuO H2

HCl

CuO

Zn

H2O

a
110

Hnh 2.6.2.

b) Ta c th tin hnh th nghim n gin hn bng dng c nh hnh v 2.6.2b. Cho vo ng nghim 4ml dung dch HCl 20% hoc H2SO410% v cp ln gi st. y ng nghim bng nt cao su c ng dn kh un ch V cho mt t bt CuO vo on un ch V ca ng dn. M nt cho vo ng nghim 4 5 vin km. y nt v t nng phn ng dn cha CuO. Kh H2 i qua CuO nung nng v kh CuO. Quan st s thay i mu sc ca CuO. T rt ra nguyn tc iu ch kim loi bng phng php nht luyn, cc kim loi c iu ch bng phng php ny v cc cht c th dng kh cc oxit ca kim loi. Ch : - C th cho thm 4 5 git dung dch CuSO4 vo ng nghim iu ch kh H2 kh thot ra nhanh v mnh hn. - C th dng Fe2O3, PbO thay cho CuO. Th nghim 9: iu ch kim loi bng phng php in phn Ho cht: CuCl2, KI, h tinh bt, nc ct. Dng c: ng ch U, in cc than ch, dy in, bin p mt chiu hoc pin, acqui, cc thu tinh, gi st. Cch tin hnh: Cp ng ch U ln gi st, pha dung dch CuCl2 bo ho trong cc thy tinh v rt vo ng ch U dung dch cch ming ng 2cm. Dng dy in ni hai in cc bng than ch v c ni vi ngun in (pin, acqui) hoc 2 cc ca bin p. t 2 in cc vo hai nhnh ca ng ch U. ng mch in v iu chnh hiu in th t 8 10v. Quan st hin tng in phn xy ra hai in cc. nhn ra kh Cl2 to ra cc dng (ant) nh vo nhnh cha cc dng 4 5git dung dch KI v 2 3 git h tinh bt. Quan st mu sc in cc m. Tin hnh in phn khong 3 5pht, ct ngun in v nhc in cc m ra khi dung dch th quan st ng bm vo in cc r hn.
111 Hnh 2.6.3.
dd CuCl2

CU HI CHUN B 1.V sao kim loi c tnh dn nhit? dn nhit ca kim loi ph thuc vo nhng yu t no? Trong k thut, o dn nhit ca kim loi bng cch no? 2. chng minh mc hot ng ho hc khc nhau ca cc kim loi ta cn tin hnh th nghim no? Cc ho cht cn chn v gii thch l do? 3. Bn cht s n mn kim loi trong dung dch cht in li? Hy gii thch hin tng xy ra khi tin hnh th nghim 4. 4. Khi cho thanh st c cun thm dy ng nh vo dung dch axit ta thy H2 thot ra b mt dy ng. Hc sinh c th hiu rng l do ng tc dng vi axit khi c mt ca st. Vy cn gii thch nh th no v chn hin tng g chng minh? 5. C th dng th nghim 6 hnh thnh khi nim ho hc no? bi dy no ca chng trnh ph thng? xut phng n s dng th nghim trong bi dy? 6. Nguyn tc chung iu ch kim loi mnh, trung bnh, yu? Hy thit k dng c tin hnh th nghim iu ch kim loi bng phng php nhit luyn vi cht kh l C, CO, Al. 7. M t qu trnh oxi ho kh xy ra cc in cc khi in phn dung dch CuSO4, CuCl2? V sao ta chn qu trnh in phn dung dch CuCl2 bo ho biu din trong gi dy?

112

7. TH NGHIM V KIM LOI KIM KIM TH Mc tiu: Qua cc th nghim v kim loi kim kim th sinh vin cn nm vng: + K thut tin hnh cc th nghim nghin cu tnh cht ca kim loi kim v kim th l: - Tnh cht d nng chy, nh kim v tnh kh mnh ca kim loi kim nh tc dng vi oxi, nc, axit. T m nm vng phng php bo qun, s dng natri, kim loi kim trong khi th nghim. - Tnh cht ca kim loi kim th nh phn ng ca Mg, Ca vi nc. + Phng php iu ch cc hp cht quan trng ca kim loi kim v kim th nh: NaOH (bng phng php in phn dung dch NaCl), CaO. + Khi nim v nc cng v phng php kh tnh cng ca nc. + T cc kin thc, k nng th nghim, sinh vin nm c phng php s dng cc th nghim ny trong dy hc cc chng kim loi kim, kim th; vn dng kin thc gii thch su sc cc hin tng xy ra trong cc th nghim v trong thc t i sng. Th nghim 1: Quan st nh kim ca kim loi kim (Na, K) Kim loi kim hot ng mnh d tc dng vi khng kh nn phi bo qun trong du ho v kh quan st v sng lng lnh ca n. C th to ra mt lp kim loi kim sng lng lnh lu b m i do b oxi ho. Ho cht: Kim loi natri hoc kali, parafin. Dng c: n cn, cp g, 2 ng nghim c th lng vo nhau va kht, ng thy tinh ng knh 7 8 mm. Cch tin hnh: - Ly ng nghim to hn nhng ngn hn ng nghim kia nhng vo nc nng hoc h nng ri b vo 1 mu Na hoc K thm kh du v lm sch. Khi mu Na nng chy, ly ng nghim nh lng vo ng nghim ln v n nh y kim loi nng chy ln khong gia hai ng. Dng parafin gn kn

113

khong khng trn ming ng nghim to. Ta s thy v sng lng lnh ca lp kim loi ny. Nu gn kn, c th gi c v sng ca kim loi kim hng thng.

Hnh 2.7.1.

- C th quan st c v sng ca kim loi kim lu hn ta tin hnh bng cch sau: Ly 1 ng thu tinh sch, kh di 20cm c ng knh 7 8 mm. Ly ming natri (hoc kali) ra khi du ho, lau kh du bng giy lc, ct b lp oxit trn mt v ct ly mt ming dy 5 8 mm. t ming natri trn giy lc, t ng thu tinh ln ming natri v n mnh, (va n va xoay) ta s c 1 ming natri hnh tr lt vo trong ng thu tinh. Dng a thu tinh y ming kim loi vo gia ng v dng 1 a khc y u pha kia ca ng thu tinh nn khi kim loi. Ta quan st thy v sng lng lnh ca ct kim loi natri qua thnh ng thu tinh. Nu hn kn hai u ng ta s c mu kim loi natri v quan st c v sng ca n trong nhiu nm. Ch : - Cc mu natri ct ra d rt nh cng phi b vo l du ho. Khng b vo thng rc hoc nc s gy n, chy. Th nghim 2: Tnh d nng chy ca kim loi kim Ho cht: Natri, kali. Dng c: ng nghim, cc thy tinh 50ml, n cn, king st hoc gi st c vng cp, cp g, giy lc. Cch tin hnh:

114

t cc nc ln king st v un si cho vo ng nghim kh 1 mu kali ct b lp v v thm kh du. Nhng ng nghim c kali vo nc si, kali s nng chy ngay thnh cht lng sng ng nh. Nhit nng chy ca kali l 63,50C. Vi natri ta phi lu hn trong nc si v nhit nng chy ca natri l 980C. V vy ta nn lm th nghim vi kali th nhanh hn. Th nghim 3: Natri tc dng vi oxi, khng kh Ho cht: KClO3, MnO2 (iu ch O2), natri kim loi. Dng c: n cn, gi st, ng nghim, nt c ng dn, chu nc, mui st, bnh thy tinh thu O2, giy lc, nt bc, dao. Cch tin hnh: - Lp dng c iu ch v thu y 2 bnh kh oxi v nt kn. - Ly ming natri, thm kh du ho, dng dao ct i ming natri. Quan st v sng ca natri trn mt ct v b m dn nhanh khi tip xc vi khng kh. Nh vy natri tc dng nhanh chng vi O2, H2O, CO2 trong khng kh to ra cc hp cht bao ph b mt ming natri. - Ct b lp v v ly 1 mu natri bng ht , lau kh du ho. B mu natri vo mui st v un nng chy hon ton trn ngn la n cn (natri chuyn thnh git trn, c nh kim sng) th a vo bnh oxi (xem hnh 3.2.4). Natri chy sng, ngn la vng rc, c khi trng to thnh, phn ng to nhit mnh. chng minh sn phm phn ng c to ra Na2O v Na2O2 ta cho 1ml nc vo bnh ho tan sn phm. Gn dung dch sn phm ra hai ng nghim. - ng 1: Nh 1, 2 git phenolphtalein, dung dch c mu hng. - ng 2: Nh vo 1ml dung dch KMnO4 c 2 3 git dung dch H2SO4. Dung dch thuc tm mt mu. Hy gii thch v vit phng trnh phn ng. Ch : - Nu ly mu Na qu nh th s tc dng ht vi khng kh trc khi a vo bnh O2. Th nghim khng thnh cng. - Nu un Na cha nng chy hon ton th a vo bnh O2 phi mt lc lu sau mi c phn ng.

115

- Nu dng mui st, Na d c thm khi mu nu do Fe3O4 to ra. C th dng mui bng nhm khc phc hin tng ny. Th nghim 4: Natri tc dng vi nc Ho cht: Nc, natri, phenolphtalein. Dng c: Gi st, ng nghim, phu nh cung phu c ng vut nhn, n cn, que m, giy lc, dao.

Hnh 2.7.3. Natri tc dng vi nc

Cch tin hnh: C th tin hnh th nghim theo cc cch sau: Cch 1: Ly ng nghim ng 9/10 th tch nc v lp ln trn gi. Ct mu natri bng ht u, thm sch du ho v cho vo ng nghim. p phu nh c ng vut nhn ln ming ng nghim sao cho ming ng nghim kht vo thnh phu. Kh H2 thot ra u ng vut nhn. Dng que m chm la t H2 chy, ngn la xanh m. Khi phn ng kt thc, nh 1 2 git phenolphtalein vo ng nghim. Quan st v m t hin tng th nghim. Cch 2: C th chng minh sn phm ca phn ng c H2 thot ra bng cch to hn hp n vi O2 trong khng kh. Ta cng cho vo ng nghim gn y nc mt mu natri sch ri p ngc mt ng nghim khc ln hn ln trn ng nghim thu H2 (nh hnh v bn), khi mu natri phn ng xong th a ming ng nghim thu y kh H2 li gn ngn la n cn s c ting n nh. Khi nh 1 2 git phenolphtalein vo dung dch th dung dch chuyn mu hng.

116

Cch 3: Ta cng c th tin hnh th nghim trong cc thu tinh nh, cha 2/3 nc. B vo 1 mu natri v dng phu thy tinh (c ming ln hn ming cc) p ln trn. Cung phu c p 1 ng nghim to thu H2. Quan st hin tng qua thnh phu. Phn ng kt thc ta cng t H2 trong ng nghim v nh phenolphtalein vo dung dch trong cc. Ch : - Vi cch th 3 m bo an ton hn c th tin hnh th nghim vi cc kim loi kim khc. - Vi cch 1, 2 khng ly ming natri qu to v phi c kp gi cho phu hoc ng nghim p ln trn phng ming natri b bn ln thnh ng gy n. - Trong cch 1: Khng t kh H2 ngay t khi mi b natri vo, trnh hin tng H2 mi sinh to vi khng kh cn trong phu mt hn hp n. Th nghim 5: Natri tc dng vi axit clohiric c Ho cht: Natri, HCl 30% Dng c: ng nghim, gi st, phu nh c ng vut, n cn, m. Cch tin hnh: Cho vo ng nghim 3/4 th tch HCl c 30% v cp ln gi st, ct mt ming natri bng ht u, thm sch du v cho vo ng nghim. y ng nghim bng phu nh, c ng vut nhn (nh dng c ca th nghim natri tc dng vi nc) cung phu. Chm la t H2 to ra cung phu. Natri phn ng vi HCl c, natri chuyn git trn, chy lung tung trn mt dung dch, c kh H2 thot ra v cc tinh th mui NaCl mu trng to ra lng dn xung y ng nghim. Ch : Khi nghin cu tc dng ca kim loi kim vi axit ch nn lm th nghim ca natri vi HCl m c nng t 26 36%. - Khng dng axit HCl long (di 18%), H2SO4, HNO3 v s gy n v cc k nguy him. - Mi th nghim vi natri, cc mnh nh ct b phi thu gom b vo l c du ho, khng vt vo nc, thng rc s gy chy n nguy him. Th nghim 6: iu ch natri hiroxit bng phng php in phn dung dch NaCl
117

Ho cht: NaCl, KI, h tinh bt, phenolphtalein. Dng c: Gi st, ng ch U, in cc than ch, ngun in 1 chiu (8 10V) dy dn. Cch tin hnh: Pha dung dch NaCl bo ho v vo ng ch U, cch ming ng 2cm ri cp ln gi st. Ly hai si dy in 1 u buc cht vo hai in cc than ch, t 2 in cc vo 2 nhnh ca ng ch U (hnh 2.7.4). Ni 2 in cc vi mt ngun in mt chiu c th hiu 8 10V (acqui) pin hoc in n qua chnh lu, bin p) quan st hin tng xy ra trong 2 nhnh ch U. in cc m
Hnh 2.7.4.
dd NaCl bo ha

(catt) c H2 thot ra v NaOH to thnh, nh vo 1 2 git phenolphtalein, dung dch c mu hng. cc dng (ant) c kh Cl2 thot ra: nh vo 3 4 git dung dch KI v 2 3 git h tinh bt. Clo y I2 ra khi KI v lm xanh h tinh bt, dung dch c mu xanh. Ch : - Khng nn tin hnh th nghim qu lu v cc dung dch 2 in cc s b trn ln to nc javen mu hng dung dch bn cc m s dn bin mt. - C th tin hnh n gin hn bng cch: t ming giy lc c tm dung dch NaCl bo ho ln tm knh. Nh vi git dung dch phenolphtalein ln giy lc. Ly hai dy ng ni vi hai cc ca pin n (1) pin 1,5V, hoc acqui ri t u kia ca hai dy ng xung hai im trn giy lc. Mu hng xut hin rt nhanh trn giy lc pha cc m. Nu dng ngi bt lm cc m th khi vit n u, c ch mu hng hin ln n . Th nghim 7: Xc nh ion kim loi kim kim th da vo mu ngn la Ho cht: LiCl, NaCl, BaCl2, CaCl2, Sr(NO3)2, nc. Dng c: 6 cc thy tinh (50ml), bin th, a thu tinh, dy platin hoc thanh nhm, dy in. Cch tin hnh: C th tin hnh th nghim ny theo cc cch khc nhau:
118

a) Dng ngn la h quang in nhn ra ion kim loi

+

dd mu i bo ha

Hnh 2.7.5.

Ta c th dng 2 thanh nhm ct nhn u hoc hai on dy platin 5cm ni vi hai dy in. Dng dy cch in buc cht hai thanh nhm (hoc Pt) vo a thu tinh sao cho chng hi cch xa nhau, hai u so le nhau khong 1cm (nh hnh v 2.7.5) ni hai u dy in vi ngun in n qua bin th. - Cc mui c pha thnh dung dch bo ho cha vo cc cc c dn nhn ghi tn cc mui v chun b 1 cc nc ra u dy nhm (hoc Pt). Cm a thy tinh nhng u nhn ca 2 thanh nhm (hoc Pt) ngp vo dung dch mui bo ho ri nhc nh ln u nhn ca 1 thanh nhm va ln khi mt dung dch, cn du nhn ca thanh kia vn ngp di dung dch. iu chnh con chy ca bin th c hiu in th ln, h quang in c to thnh, ta nghe thy ting ku ca s phng in gia 2 in cc qua dung dch, nhng tia la h quang trn mt dung dch nhum mu c trng ca ion kim loi trong mui. Vi dung dch LiCl ngn la c mu ta, vi dung dch NaCl ngn la mu vng, dung dch KCl ngn la mu tm . Dung dch mui SrCl2 ngn la mu son, dung dch mui bari ngn la mu xanh nn chui, dung dch mui canxi ngn la mu gch. Ch : - Sau mi ln th nghim phi ra k hai thanh nhm (hoc Pt) bng cch nhng vo cc nc ct.
119

- Dng dy Pt th lu mn hn nhng t v cng kh kim hn. b) Dng ngn la n cn nhn cc ion kim loi kim, kim th Ngoi cc dung dch mui kim loi kim, kim th bo ho cn chun b thm HCl c, n cn tt, 1 on dy platin hoc dy niken crom (t dy bp in) hoc on dy kim loi nh dy tc bng n hng. Ta c th cun on dy kim loi trn vo u a thu tinh hoc h nng u a thu tnh trn ngn la n kh (hoc n cn) n khi mm. Ct 1 on dy Pt hoc dy bp in khong 5cm, dng km cm vo u a thy tinh c nung mm. Lm ngui a thy tinh t t trong khng kh ri dng km un u dy cn li thnh vng trn nh. Nhng dy kim loi ny vo axit clohiric c ri t trn ngn la n cn loi ht cht bn. Lp li ng tc ny 2 3 ln n khi ngn la n cn khng mu. Nhng dy kim loi ny vo dung dch mui NaCl bo ho a vo ngn la n cn (hoc n kh). Ngn la n cn nhum mu vng. Sau phi ra dy kim loi trong HCl c v nung trc mi ln th vi cc mui khc. Mu ca ngn la n cn cng nhum mu c trng ca cc ion kim loi kim nh trn. c) Dng cn (ru etylic) nhn mu ngn la cc ion kim loi kim 2 3 ml cn t vo 3 chn s rng ming, lng chn cng nng cng tt. t cho cn chy ngn la cng to cng tt, ly tinh th kh ca cc mui kim loi kim tn nh, rc dn ln khp ngn la v dng a thu tinh khuy trong chn. Ngn la ca cn chy trong chn cng nhum mu c trng ca kim loi rt r. Th nghim 8: Magi tc dng vi oxi Ho cht: Mg kim loi, nc ct, dung dch phenolphtalein. Dng c: n cn, ng nghim, chn s, cp panh. Cch tin hnh: - Cp mt bng magi v t trn ngn la n cn Mg chy sng chi, ta a nhanh ln ming chn s kh. MgO to ra dng bt xp, MgO tan mt t v rt chm trong nc. Thm 2 3 ml nc ct vo chn, lc u. Quan st kh
120

nng tan ca MgO trong nc. Rt dung dch thu c vo ng nghim v thm vo vi git dung dch phenolphtalein. Nhn xt hin tng. Dung dch c mu hng, Mg)OH)2 l baz trung bnh. Ch : Nu khng c dy magi, ch c Mg bt ta c th lm nh sau: Ly 1 di giy rng 1cm, di 10 12cm. Bi h dn ln giy ri rc bt Mg ln. Lm kh di giy ta s s dng c nh mt dy magi. Th nghim 9: Magi tc dng vi nc Ho cht: Mg, H2O, phenolphtalein, ct sch. Dng c: n cn, tha st cn di, chu thy tinh, gi st, ng nghim, nt cao su c ng dn kh cong. Cch tin hnh: Ta c th tin hnh th nghim bng hai cch: a) Ly tha st cn di v un cong. vn hay v bo Mg vo y tha. t cho vn Mg chy chm trong khng kh. Khi tt c lp Mg trn mt tha st chy th nhng t t tha st chy th a t t tha st tip xc vi b mt chu nc nng (30 400C). Hi nc ti bc ln lm Mg chy mnh hn. T t nhng su tha st vo trong chu nc, Mg chy bng ln sng chi, kh H2 thot ra cng cng chy sng. Quan st dung dch to ra v nh vo 2 3 git phenolphtalein.

H2 Mg

H2O

H2O

Hnh 2.7.6. Magie tc dng vi nc

Ch : - Nu a tha st ng Mg chy vo chu nc qu nhanh th khng thy c ngn la ca Mg chy di mt nc.

121

- Cn ni cho di cn tha st v khng tay ngay st ming chu trnh bng. b) Dng pipet cho vo ng nghim khong 2ml H2O nhng khng lm t thnh pha trong ca ng nghim. Cho thm vo y ng nghim mt lng ct sch va thm ht nc. t ng nghim nm ngang, cho vo trong ng nghim mt t bt magi ch lin cnh lp ct m (hnh 2.7.6b). Cp ng nghim nm ngang trn gi st, y nt c ng dn cong u, ng c nhng trong chu nc c ng nghim thu kh bng cch di nc. un nng mnh ch ng nghim c Mg v chuyn dn ngn la sang ch ct m. Khi Mg bt u chy th ch un nng ct m. Hi nc i qua Mg v Mg chy sng. Thu kh H2 thot ra vo ng nghim. Khi phn ng ngng ta tho ng dn kh v t ng nghim ng kh H2, c ting n nh. Nu khng cn thu H2 ta c th y ng nghim bng nt c ng vut hoc khng cn nt. Sau khi un nng Mg v ct m, phn ng xy ra, chm la t H2 u ng vut hoc ming ng nghim. H2 chy n khi phn ng kt thc. Th nghim 10: Canxi tc dng vi nc Ho cht: Canxi, nc, phenolphtalein. Dng c: ng nghim, kp g, chu thu tinh, ng o. Cch tin hnh: Ta c th tin hnh th nghim canxi tc dng vi nc tng t nh th nghim natri tc dng vi nc. Cho 1 mu canxi kim loi (bng ht u) vo ng nghim c cha sn 1/3 th tch nc. Quan st hin tng xy ra, khi phn ng kt thc cho thm vi git dung dch phenolphtalein. Ta c th tin hnh cch khc nh sau: Ly 1 mu canxi c co sch cho vo chu nc v p ng o y nc ln mu canxi. Canxi tc dng vi nc, kh H2 thot ra s lm y ng o. Phn ng kt thc nh phenolphtalein vo chu nc v t H2 trong ng o. Th nghim 11: iu ch canxi oxit CaO v th tnh cht ca n Ho cht: CaCO3 mnh v bt, nc ct, phenolphtalein.
122

Dng c: n cn, ng nghim, cp g, kp panh. Cch tin hnh: Dng kp panh cp mnh vi (CaCO3) nung trn ngn la n cn khong 2 pht, nn chn vi dng mnh mng. Cho mnh vi nung vo ng nghim cha 2ml nc ct v 2 got phenolphtalein, quan st hin tng xy ra. C th i chng vi mt mu vi khng nung b vo nc c phenolphtalein. Ta c th dng bt cho vo ng nghim v nung trn ngn la n cn khong 2 pht. ngui v cho nc cng vi phenolphtalein vo, ta cng nn i chng vi bt cha nung. Ch : - Vi CaCO3 mnh nn chn mnh mng. - Vi CaCO3 bt c nghin bng my cn th trc khi nung v do nhit ma st ca my nghin mt phn CaCO3 b phn hu thnh CaO. Th nghim 12: Cch kh tnh cng ca nc Ho cht: CaCl2, NaHCO3, Ca(OH)2, Na2CO3, HCl lng Dng c: ng nghim, n cn, cc thy tinh, cp g, a thy tinh, bnh Kp n gin. Cch tin hnh: Ta to ra nc cng bng cch: Sc kh CO2 vo nc vi trong ti d hoc pha dung dch CaCl2, MgCl2 v NaHCO3 vo nc. Ta s c nc cng tm thi. Tin hnh kh nc cng bng cc cch: - Rt dung dch nc cng t cc vo ng nghim khong 2ml v un si khong 1 pht. Ta s thy nc vn c, lng cn ta c nc mm. - Cho vo ng nghim 2ml nc cng v nh t t dung dch nc vi trong ta s thy c kt ta, lng ta c nc mm. - Cho vo ng nghim 2ml nc cng v nh t t dung dch Na2CO3 vo ta s thy c kt ta. lng ta c nc mm.

123

CU HI CHUN B 1. V sao kim loi kim mm nh v c nhit nng chy, nhit si thp? 2. V sao natri c dng lm cht lm ngui v l phn ng ht nhn? 3. Khi Na ngoi khng kh s c cc sn phm no to ra? Vit phng trnh phn ng? 4. V sao Na phn ng vi HCl c li m m hn, km mnh lit hn phn ng vi HCl long? 5. Cc hin tng xy ra trong phn ng ca Na vi nc c lin quan n cc tnh cht no ca natri? 6. Nu trong phng th nghim khng c ng ch U tin hnh th nghim iu ch NaOH th c th khc phc th no? Hy thit k 2 b dng c thay th. 7. Quan st hin tng xy ra 2 nhnh ca ng U khi in phn dung dch NaCl c xc nh c cc m, dng ca ngun khng? Gii thch? Cho KI vo cc dng nhn ra c Cl2 to ra lc no l chnh xc nht? 8. Gii thch nguyn nhn pht sinh mu ngn la ca cc kim loi kim kim th? V sao phi dng phng php ny nhn ra cc ion ca chng? 9. So snh hin tng xy ra trong hai th nghim Na, Ca tc dng vi nc? T rt ra nhng im khc nhau v tnh cht ca hai kim loi? 10. Gii thch s to thnh thch nh trong cc hang ng v c s ca cc bin php lm mm nc? 11. C s khoa hc ca phng php trao i ion v ng dng ca n trong vic lc nc? Cc cht dng trong bnh lc nc? u im ca phng php ny.

124

8. CC TH NGHIM V NHM ST Mc tiu: Qua vic tin hnh cc th nghim v nhm st sinh vin cn nm vng: + K thut tin hnh cc th nghim nghin cu tnh cht ca nhm v st. l: - Tnh kh mnh ca nhm khi mt lp bo v Al2O3. - Tnh cht lng tnh ca cc hp cht ca nhm. - Tnh cht kh ca st. - Tnh cht oxi ho, kh ca cc hp cht ca st. + Phng php iu ch cc hp cht ca nhm, st. + Khi nim hn hng, tnh th ng ca kim loi, phn ng nhit nhm, hn hp tecmit + T cc kin thc v k nng th nghim sinh vin nm c. - Phng php s dng th nghim trong ging dy chng nhm, st trong chng trnh ph thng. - Gii thch c s khoa hc ca cc thao tc trong th nghim. - Gii thch c cc hin tng thc t c lin quan n cc kin thc ca nhm st: nhm bn trong khng kh, b ph hu trong mi trng kim, qu trnh g ca st - C k nng la chn, thit k dng c, xut cc phng n tin hnh th nghim. Th nghim 1: S oxi ho nhm trong khng kh Ho cht: Thanh nhm, dung dch HgCl2 hoc Hg(NO3)2, NaOH. Dng c: Da, giy rp, giy lc, ng nghim, bng, a thy tinh, ng nghim. Cch tin hnh: Dng da hay giy rp nh sch thanh nhm v nh dung dch HgCl2 ln b mt thanh nhm khong 1 pht. Nhm s y Hg khi mui v tao vi Hg mt lp hn hng Al Hg ngn cn qu trnh to lp Al2O3 bo v. Ra nh thanh nhm bng nc v thm kh bng giy lc. t thanh nhm ln giy loc, mnh knh hoc b vo ng nghim. Quan st b mt thanh nhm c lp
125

oxit mu trng xanh bao ph v lp ny c tip tc mc ln, di ra ph hu thanh nhm. Ch : - C th nh 2 3 git dung dch NaOH ln mt thanh nhm v dng a thu tinh c cun bng xoa u trn b mt kh b Al2O3. - Nu khng c mui thu ngn c th 1 t HgO (bng ht u) ln thanh nhm v nh vo 2 3 git dung dch HNO3 v dng a thu tinh cun bng xt u trn mt thanh nhm to lp hn hng Ag Hg. - Khng dng tay cm vo thanh nhm ph lp HgCl2 hoc Hg. Th nghim 2: Nhm tc dng vi nc Ho cht: Thanh nhm, dung dch HgCl2, NaOH, nc ct. Dng c: Giy lc, ng nghim, cp g. Cch tin hnh: Ly thanh nhm v to trn b mt thanh nhm lp hn hng Hg Al nh th nghim 1. Cho thanh nhm vo ng nghim ng 3ml nc. Quan st thanh nhm ta thy: C bt kh H2 thot ra v Al(OH)3 to thnh dng kt ta keo trng. Trong qa trnh quan st hy suy ngh xem: - Phn ng vi nc c dng li khng v n khi no th dng li. - Nu ph trn mt nhm mt lp ng kim loi th qu trnh phn ng ca Al vi nc c ging nh trn khng? Th nghim 3: Nhm tc dng vi axit Ho cht: Thanh nhm, dung dch HCl (1:1), H2SO4 (1:5), HNO3 c, H2O. Dng c: Cp g, ng nghim, giy lc. Cch tin hnh: a) Cho vo 3 ng nghim ln lt mi ng 1 2 ml dung dch cc axit long HCl, H2SO4, HNO3 v thm vo mi ng 1 2 vin nhm. Quan st hin tng, un nng dung dch, so snh vi hin tng khi ngui. b) Lp li th nghim nh trn nhng thay bng cc axit c. c) Ly hai ng nghim, ng 1 ng 3 ml dung dch HCl long, ng 2 ng 3 ml HNO3 c. Nhng thanh nhm vo ng 1 ta thy nhm tc dng vi HCl c
126

bt kh bay ln. Ly thanh nhm ra khi ng 1 ra bng nc ct, v thm kh bng giy lc ri nhng vo ng 2 ng HNO3 c khong 3 5 pht. Quan st thanh nhm ta thy gn nh khng c phn ng. Ly thanh nhm ra khi ng ng HNO3 c, ra bng nc ct, thm kh ri li nhng vo ng 1 ng HCl. Quan st hin tng thy khng c kh thot ra. Th nghim 4: Nhm tc dng vi dung dch kim Ho cht: Nhm, dung dch NaOH 10% Dng c: ng nghim, cp g. Cch tin hnh: Cho vo ng nghim 3-5ml dung dch NaOH v b vo 1 mnh nhm. Ta thy mt lc sau kh H2 thot ra mnh. Hy gii thch v vit cc phng trnh phn ng xy ra. Vy nhm c phi l nguyn t lng tnh khng? Th nghim 5: Nhm tc dng vi dung dch mui ca kim loi hot ng km Ho cht: Thanh nhm, dung dch CuSO4 10%. Dng c: ng nghim, cp g. Cch tin hnh: Cho vo ng nghim 2 ml dung dch CuSO4 v th thanh nhm dung dch. Quan st thanh nhm, ta thy c ng mu bm vo, kh H2 thot ra t thanh nhm. Hy gii thch hin tng? Kh H2 thot ra l do qu trnh no? Th nghim 6: Phn ng nhit nhm Ho cht: Al bt, Fe2O3 bt, Mg mnh, ct sch. Dng c: Hp st nh, n cn, mui st, ci s, giy. Cch tin hnh: Nghin, trn k trong ci s hn hp bt nhm v bt Fe2O3 theo t l 1:3 v khi lng. hn hp vo mt phu bng giy t trong hp st ng ct kh. Lm mt l thng nh trn mt hn hp phn ng v vo mt t vn magi lm mi cho phn ng. Cho mt t vn magi khc vo mui st v t chy n trn n cn ri vo lp magi lm mi.

127

Hn hp bt Al v Fe2O3 s bng chy mnh lit, cc tia la sng chi bn ln trn. ngui hn hp, dng kp ly hn hp ra khi hp st, dng ba nh st khi x ta c vin st bng ht ng. C th dng ba th cng ca st v dng nam chm nhn ra st.

Hnh 2.8.1. Phn ng nhit nhm

Ch : - Sy kh bt Fe2O3 trc khi trn vi bt nhm. - Phn ng xy ra nhanh, hn hp phn ng c th bn tung to nn khng hc sinh ng qu gn. - C th dng hn hp bt nhm v thuc tm (hc KClO3 nghin nh) t l 1:1 v khi lng khi mo phn ng hoc 1g KMnO4 nghin nh t ln hn hp phn ng v nh 1 2 git H2SO4 c vo. Hn hp phn ng cng bng chy v ta cng thu c st v x nh trn. Th nghim 7: iu ch nhm hiroxit v th tnh cht lng tnh ca n Ho cht: Cc dung dch: HCl long, AlCl3, NH3, NaOH, NH4Cl bo ho, H2SO4 long, Al vn, CaCO3. Dng c: ng nghim, cp g, bnh Kp n gin (iu ch CO2), cc thu tinh 50ml, phu, giy lc.

128

Cch tin hnh: a) Rt vo ng nghim 5 ml dung dch AlCl3, thm t t tng git dung dch NH3 vo ng nghim, quan st mu sc, trng thi ca kt ta. Ch khng dng d dung dch NH3. Chia kt ta thnh 2 phn vo 2 ng nghim, phn cn li trong ng i chng. ng 1: Cho thm t t tng git dung dch H2SO4 long. ng 2: Cho thm t t tng git dung dch NaOH. Quan st hin tng hai ng nghim v so snh vi kt ta cn li trong ng nghim ban u. Kt ta trong hai ng nghim u tan. Hy nu kt lun v tnh cht ca Al(OH)3. b) Ly khong 0,5g nhm vn cho vo cc ng 10 ml dung dch NaOH, nu nhm cha tan ht th cho thm NaOH cho n khi tan ht, lc dung dch ta c dung dch NaAlO2. Cho nc lc vo hai ng nghim. - ng 1: Ly 5 ml v cho t t lung kh CO2 i qua, quan st hin tng thy dung dch trong ng b vn c. - ng 2: Ly 3 ml v un nng dung dch n si v cho t t tng git dung dch amoni clorua bo ho. Quan st hin tng. Ch : - C th iu ch Al(OH)3 bng cch cho t t tng git NaOH hoc KOH vo dung dch mui nhm, nhng Al(OH)3 d b tan ra khi hi d NaOH. - Khi dng dung dch NH3 iu ch Al(OH)3 d gy hin tng ph: c khi trng to ra khi dng HCl ho tan Al(OH)3 v vy nn dng H2SO4 long chng minh tnh baz ca Al(OH)3. Th nghim 8: iu ch st kh Ho cht: Fe2O3, Zn, H2SO4, Pb(CH3COO)2, CuSO4. Dng c: Gi st, n cn, bnh Kp, 3 bnh ra kh, ng nghim, ng thu tinh, nt c ng dn kh. Cch tin hnh: Ly ng thu tinh hoc ng nghim thng y cho vo mt lp Fe2O3. y kn hai du ng bng nt cao su c ng dn xuyn qua. Ni 1 u ng dn kh vi ng dn kh H2, lung kh H2 iu ch t bnh Kp qua cc bnh ra
129

kh cha ln lt cc dung dch Pb(CH3COO)2, CuSO4, v H2SO4 c. Kh H2 c lm sch v kh trc khi qua Fe2O3. M kho cho dng kh H2 i qua Fe2O3 ri t Fe2O3 bng 2 n cn ln cho n khi ng thy tinh nng (500 6000C) v duy tr ng dn kh i ra. nhit thp hn, Fe2O3 cng b kh nhng st thu c d b oxi ho trong khng kh. Lm ngui st kh (mu xm en) trong dng H2 ri ly ra cho vo trong bnh c nt kn. Ch : iu ch st kh nu khng c sn Fe2O3 tt th nn iu ch ly Fe(OH)3 ri em nung nng c Fe2O3. Th nghim 9: St tc dng vi axit Ho cht: Cc axit, HCl (1:1), H2SO4 (1:5), HNO3 c, H2SO4 c, inh st. Dng c: ng nghim, cp g, n cn. Cch tin hnh: a) Ly hai ng nghim, cho vo 4 5 ml dung dch HCl (1:1) v H2SO4 (1:5) v cho tip 3 inh st sch, h nng nh ng nghim ta thy r kh thot ra. Quan st nhn xt mu ca dung dch st II mi to ra khi phn ng gn kt thc (kh H2 bay ra chm). b) Ly hai ng nghim ng 4ml axit H2SO4 c v HNO3 c. Cho vo mi ng 2 inh st sch. Quan st thy khng c phn ng. Ta ly cc inh st ra v cho vo 2 ng nghim cha 3 ml dung dch HCl (1:1) v H2SO4 (1:5). Quan st thy inh st khng tc dng vi cc axit long, st tr nn th ng khi tc dng vi cc axit H2SO4 c, HNO3 c. Th nghim 10: iu ch st II hiroxit Ho cht: Dung dch FeCl2, NaOH c (20%). Dng c: ng nghim, cp g, n cn, cc thu tinh (100ml). Cch tin hnh: Ly dung dch FeCl2 va iu ch th nghim 9 ( trn) cho tc dng vi dung dch NaOH theo trnh t sau.
130

Ly 4 5 ml dung dch NaOH un si ui ht cc kh ho tan ra khi dung dch. dung dch ngui bt v rt nhanh 2 3 ml dung dch FeCl2 va mi iu ch chy theo thnh ng nghim xung y ng cha dung dch NaOH. Ta thy c kt ta trng ca Fe(OH)2 to ra nm su trong dung dch NaOH; khng tip xc vi khng kh, kt ta trng ny dn dn b xm i ri chuyn thnh xanh v cui cng thnh mu nu do Fe(OH)2 b oxi ho trong khng kh to thnh Fe(OH)3. Nu kt ta Fe(OH)2 ra cc thu tinh ta s thy qu trnh ny xy ra nhanh hn. Ch : th nghim thnh cng cn iu ch c dung dch FeCl2 c nng cao v sch nn cn ch trng ra sch inh st nhiu ln bng dung dch HCl. Cho 4 5 inh st vo dung dch HCl, un nng mt lc ri gn b dung dch, ra bng nc v li cho HCl vo ra tip cho n khi dung dch khng c mu vng. Th nghim 11: Kh st oxit bng cacbon oxit Ho cht: Fe2O3, HCOOH, H2SO4 , Ca(OH)2. Dng c: Chu thu tinh, gi st, n cn, ng nghim. Cch tin hnh: Lp dng c nh Rt vo bnh cu khong 5 ml HCOOH c v cho H2SO4 c vo phu brom (1/2 phu 15 ml). Cho 1gam oxit Fe2O3 vo ng dn (hoc ng nghim thng y). Thu kh CO d vo ng ong qua dung dch nc vi trong. un nng mnh Fe2O3, m kho phu brom cho H2SO4 c chy xung axit HCOOH c, kh CO to ra i qua Fe2O3 nung nng s kh oxit st thnh st. Kh CO2 to ra s tc dng vi dung dch nc vi trong lm nc vi trong vn c. Nung nng mnh Fe2O3 khong 2 5 pht. Fe2O3 mu nu s chuyn thnh xm en, lm ngui sm phm v th sn phm bng cch: - Cho bt st to thnh vo ng nghim cha 2 ml HCl long, c kh H2 thot ra mnh.

131

- Dng nam chm nhn ra Fe to thnh.

H2SO4 () K CO Fe2O3 CO d

HCOOH ()

Ca(OH)2

Hnh 2.8.2. Kh st oxit bng CO

Ch : - Kh CO c nn ch phng c, tin hnh th nghim ni thong kh, tho dng c ng CO d trong t ht hoc ni thong kh. - C th thay bnh cu nhnh, phu git bng ng nghim nhnh hoc ng nghim to v nt cao su c ng dn kh xuyn qua. Ta cho 1 ml HCOOH c v 4 ml H2SO4 c vo ng nghim to iu ch CO v phi lp xong ton b h thng mi cho H2SO4 c vo ng nghim cha HCOOH. Th nghim 12: Nhn ra c cacbon, lu hunh trong gang Ho cht: Mnh gang, axit HCl c, dung dch Pb(NO3)2. Dng c: ng nghim, n cn, cp g, bng giy lc. Cch tin hnh: Cho vo ng nghim 2 3 ming gang nh v rt thm 5 8 ml HCl c. un nng dung dch cho n khi c kh H2 thot ra mnh th ngng un, phn ng tip tc xy ra. St trong gang tc dng ht vi axit trong ng nghim s thy c nhng ht than en ng li. Ta t ln ming ng nghim mt bng giy m dung dch Pb(NO3)2, bng giy chuyn mu en c PbS to ra. Chng t trong gang c lu hunh. Th nghim 13: Qu trnh to x trong l xo. Ho cht: Ct sng, CaO, Na2CO3 tinh th. Dng c: 2 cc thy tinh 250 ml, dy bp in, dy ng to, bin th. Cch tin hnh:
132

Ly 2 cc thy tinh 250 ml. Cc A ng ct sng kh, y khong 2/3 cc, cc B ng hn hp ( nghin nh trn u) ca: ct sng, CaO, Na2CO3 khan. Theo t l v khi lng: 3,6:0,3:1,9. Nu khng c CaO ta c th ly Ca(OH)2 vi t l 0,4 v khi lng. Ly hai on dy bp in ging nhau, ni mi on vo 2 ng ng (hoc thanh ng) c xuyn qua tm g cm ngp dy bp in vo mi cc, lp ct v hn hp phn ng che lp in tr, ni 2 dy in tr vi nhau v cm 2 u dy vo bin tr ri ni vi ngun in n. iu chnh bin tr cho dy bp in nng trong khong 4 5 pht. Tt ngun in, ly ng thi c 2 on dy in tr ra khi cc B chng b ph mt lp x rn. V khi dy bp in nng , nhit ln ti 16000C. Khng cho SiO2 trong cc A nng chy (T0nc SiO2: 17250C). Trong cc B th SiO2 ho hp vi CaO to ra CaSiO3 c nhit nng chy thp hn (15400C) nn chy ra to thnh 1 khi qunh bm vo dy bp in. Lm ngui khi x bng nc v p v ra ta s thy x c mu xm en.
Hnh 2.8.3. Qu trnh to x trong l cao
A B

133

CU HI CHUN B 1. Gii thch qu trnh th nghim v nu kt lun v kh nng phn ng ca nhm vi oxi. 2. Nu ph trn mt nhm mt lp ng kim loi th nhm c b oxi ho bi khng kh nh ph 1 lp Hg khng? V sao? 3. V sao khi tin hnh phn ng ca nhm vi nc ta cng phi to lp hn hng Hg Al? Nu ch b lp Al2O3 bng kim hay bng c hc th c c khng? 4. V sao thanh nhm nhng qua HNO3 c li khng phn ng vi dung dch HCl long. 5. Khi cho thanh nhm c lp hn hng Hg Al vo nc c kh H2 thot ra. C th coi y l hin tng n mn in ho khng? V sao? 6. Dng dung dch NH4Cl bo ho cho vo dung dch NaAlO2 chng minh iu g? 7. Cho bit ngha ca cc thao tc trong th nghim iu ch Fe(OH)2 t Fe. 8. chng minh tnh oxi ho ca mui st (III), tnh oxi ho ca mui st (II) ta c th tin hnh nhng th nghim no? Hy la chn cc ho cht, dng c cn dng v m t cch tin tin hnh. 9. chng minh tnh cht st d b g trong khng kh m ta c th tin hnh th nghim nh th no?

134

9. NHNG TH NGHIM V HIROCACBON Mc tiu: Rn cho sinh vin bit mt s vn sau: - Bit cch iu ch mt s hirocacbon tiu biu nghin cu tnh cht ca chng. - Rn cc k nng th nghim:iu ch v thu cc cht kh t cc cht: rn rn; rn lng; lng lng v iu kin an ton khi tin hnh th nghim. - Tp ging v biu din mt s th nghim. - Bit cch x l mt s tnh hung xy ra trong khi lm th nghim. - Bit s dng cc th nghim trong vic ging dy phn hirocacbon chng trnh ho hc ph thng trung hc. Th nghim 1: iu ch CH4 trong phng th nghim Ho cht: CH3COONa (khan), vi ti xt. Dng c: ng nghim to, nt cao su, nt bc, ng dn kh cong, n cn, gi st, que m. Cch tin hnh: - Cch iu ch hn hp vi ti xt: Trn u vi sng tn nh vi lng xt rn theo t l 1,5:1 v khi lng. Cn phi lm nhanh tay, trnh s ht m, chy ra ca NaOH rn; khng xt dy vo ngi v qun o. - Tin hnh iu ch CH4: Trn u CH3COONa khan vi hn hp vi ti xt theo t l 2:3 v khi lng, ri cho hn hp thu c vo ng nghim to khong 1/5 ng nghim. Lp ng dn kh vo ming ng nghim (dng c c lp ging nh dung c iu ch oxi trong ng nghim). un nh u tt c phn ng nghim c ho cht, sau un nng mnh vo ch dng hn hp phn ng. Khng thu kh bay ra trong thi gian u tin. Sau mt thi gian un nng kh CH4 s thot ra mnh thu kh CH4 vo ng

135

nghim to hoc eclen nh bng cch thu qua nc. Thu c ng no y nt kn ng ngay v nhn chm ming ng nghim trong nc, kh khi thot ra. Lu : - Phi un tht nng, kh metan mi bay ra nhanh, phi dng CaO mi, khng dng CaO t. Trong khi tin hnh th nghim, c th thu c mt lng nh cc cht nh axeton, etan, hiro do cc phn ng ph xy ra. - C th iu ch lng ln kh metan t th nghim trn v thu vo kh k, lm th nghim dn. - Khi khng c iu kin iu ch CH4, c th thu kh metan t kh bn ao (kh ny ch yu l kh metan). Th nghim 2: t chy kh CH4 Ho cht: ng nghim cha CH4 (eclen cha CH4), nc. Dng c: n cn, que m. Cch tin hnh: Phng n 1: C th t chy kh metan ngay trn ming ng nghim. Ly mt ng nghim cha y kh metan ( thu c th nghim 1), t ln gi ng nghim, ly ng khc cha y nc. M nt ng nghim ng metan, chm la t, kh metan chy trn ming ng nghim vi ngn la chy to, d quan st, dng ng nghim ng nc theo thnh ng nghim cha CH4 ang chy, nc vo s y CH4 ra nhanh, lm cho ngn la ming ng nghim bc cao, d quan st. Lu : Tin hnh t chy CH4 theo phng n ny d lm, song vic chng minh sn phm phn ng to ra s c kh khn.

136

Phng n 2: Nu c CH4 cha st trong bnh kh k, ta c th dn dng kh CH4 t kh k ra ng thu tinh u vut nhn, chm la t. Kh metan chy cho ngn la mu xanh nht. Ta c th chng minh cc sn phm to thnh khi t chy kh metan bng cch p ngc phu thy tinh sch kh, pha trn ngn la. Xem hnh v.

N c vi trong

Ng n l a khi t metan

Hnh 2.9.1. t chy kh metan

Ta c th quan st thy thnh phu b m i, ng ng nc vi trong b vn c. Lu : Cch tin hnh th nghim theo phng n ny c nhiu u im, chng minh c cc sn phm chy to thnh; song dng c th nghim phc tp hn. Th nghim 3: Phn ng n ca metan Ho cht: Kh metan, kh oxi. Dng c: ng nghim, n cn, bng dnh trong sut. Cch tin hnh: Thu vo ng nghim mt th tch CH4 v 2 th tch kh oxi. Ly bng dnh trong sut qun quanh ng nghim, dng nng tay bt ming ng nghim, xoay ng nghim chc ming ng nghim xung pha di y ng nghim ln pha trn, lm i lm li mt vi ln trn u hn hp kh. a ming ng nghim vo ngn la n cn, m ngn tay t hn hp, phn ng xy ra v c ting n mnh. Lu : Cng c th dng hn hp metan vi khng kh thc hin phn ng n, phi ly 1 th tch kh metan vi 10 th tch khng kh. Th nghim 4: Phn ng th ca metan vi clo
137

Ho cht: Kh clo, kh metan, dung dch nc mui n bo ho. Dng c: ng nghim, chu thy tinh Cch tin hnh: Phng n 1: Ly ba ng nghim: - Thu vo ng nghim th nht 1/2 th tch kh Cl2 v 1/2 th tch kh CH4. Trn u hn hp kh trong ng nghim ny. - Thu vo ng nghim th hai y kh CH4. - Thu vo ng nghim th ba y kh clo. p ming c ba ng nghim trn vo chu thu tinh cha dung dch mui n bo ho, di nh sng khuch tn. Hy nhn xt mc nc dng ln ba ng nghim. Gii thch v vit phng trnh phn ng. Phng n 2: - Chn 2 ng nghim to bng nhau v c ming kht nhau, mt ng cha y kh CH4, mt ng cha y kh clo, y nt kn hai ng nghim khi cho clo v metan phn ng ta m nt ng nghim, p ming ng nghim ng kh clo vo ming ng nghim ng kh metan hai kh trn ln vo nhau. a ng nghim ng hn hp cc cht phn ng ra nh sng khuch tn. Quan st m t hin tng. Gii thch. Nhn bit kh HCl to ra bng cch ly a thu tinh nhng vo dung dch NH3 m c c khi trng to thnh.
Cl2 Cl2 a th y tinh nhng dd NH3

CH4

CH4

Hnh 2.9.2. Phn ng th ca clo vi metan 138

Th nghim 5: Phn ng hu ca metan vi clo Ho cht: Kh clo, kh CH4. Dng c: ng nghim, bng dnh trong sut. Cch tin hnh: Qun quanh ng nghim bng bng dnh trong sut, thu vo ng nghim 1 th tch kh CH4 v 2 th tch kh clo. Ly tay bt ming ng nghim, trn u hn hp kh trong ng nghim, a ming ng nghim vo ngn la n cn, m ngn tay bt ming ng nghim. Nhn xt hin tng, vit phng trnh phn ng. Ly ming giy qu tm t, a vo ming ng nghim. Nhn xt hing tng v gii thch. Lu : K thut v cch tin hnh th nghim ny cng tng t phn ng n ca metan. Th nghim 6: iu ch etylen Ho cht: Cn tuyt i hay C2H5OH (960), H2SO4 m c. Dng c: Bnh cu c nhnh 150 ml, bnh ra kh, ng nghim thng, ng nghim to, ng dn kh, nt cao su, bt, n cn. Cch tin hnh: Phng n 1: iu ch C2H4. Cho 15 ml C2H5OH (960) hay cn tuyt i vo bnh cu c nhnh th tch 150 ml. Cho vo bnh cu mt vi vin bt, lc nh bnh cu rt, cn thn v t t khong 20 ml H2SO4 m c. Dng c nh hnh v.

Hnh 2.9.3. iu ch C2H4 139

Kh C2H4 thot ra khi ng dn kh dng lm cc th nghim sau: Lu : un mnh hn hp phn ng. Phng n 2: Ta cng c th tin hnh iu ch mt lng nh C2H4 lm th nghim theo cch sau: Cho vo ng nghim to khong 2 ml C2H5OH 960 hay cn tuyt i, rt t t vo ng nghim 3 ml H2SO4 m c, lc nh hn hp phn ng. Lp dng c nh hnh v.

H2SO4 + C2H5OH

Dd kim long

Hnh 2.9.4. iu ch lng nh C2H4

Dng ng nghim nhnh lm bnh ra kh. un nng nh ton b ng nghim ng hn hp phn ng bng cch di chuyn ngn la n cn dc theo ng nghim. Sau un tp trung vo ni cha hn hp phn ng, kh C2H4 thot ra khi ng dn kh c th dng lm cc th nghim sau: th nghim 7, 8, 9. Th nghim 7: Phn ng chy ca C2H4 Ta c th t trc tip dng kh C2H4 thot ra khi bnh ra kh. Quan st mu ngn la chy so snh vi mu ngn la chy ca CH4. Th nghim 8: Phn ng cng brom ca C2H4 Ho cht: Dung dch nc brom, kh C2H4. Dng c: ng nghim, kp g. Cch tin hnh: Dn thng dng kh C2H4 iu ch th nghim 6 vo dung dch nc brom trong ng nghim. Quan st hin tng xy ra v gii thch. Th nghim 9: Oxi ho C2H4 bng dung dch KMnO4 Ho cht: Dung dch KMnO4, kh C2H4 .
140

Cch tin hnh: Tin hnh th nghim tng t nh th nghim 8. Thay dung dch nc brom trong ng nghim bng dung dch KMnO4. Quan st m t hin tng xy ra. Gii thch. Th nghim 10: iu ch axetilen Ho cht: CaC2, H2O. Dng c: Bnh cu c nhnh 150 ml, phu nh git, ng dn kh thng, ng thu tinh, ng nghim to, nt cao su khoan l, ng cao su. Cch tin hnh: Cho vo bnh cu dung tch 150 ml mt t CaC2, lp dng c nh hnh v 2.9.5a.

(a)
Hnh 2.9.5. iu ch axetilen

(b)

Nhnh bnh cu c ni vi ng dn kh. Lp vo ming bnh cu mt phu nh git ng nc. Bnh cu c kp cht trn gi st, m kha phu nh git, nc t t chy xung bnh phn ng. Quan st m t hin tng, gii thch. C th iu ch C2H2 trong dng c n gin nh hnh v 2.9.5b. Cho nhng mu nh t n vo ng nghim to, kp cht trn gi st, m nt cao su c cm ng dn kh y ming ng nghim, rt nc vo v y nt cao su c ng dn kh li: Phn ng ho hc xy ra v dng kh C2H2 thot ra khi ng dn kh. Th nghim 11: Phn ng chy ca C2H2 Kh C2H2 c iu ch th nghim 10, ta c th chm la t dng kh C2H2 thot ra u ng dn kh. Quan st hin tng. Thi khng kh vo ngn la ang chy. Quan st, m t hin tng. Gii thch. Th nghim 12: Oxi ho C2H2 bng dung dch KMnO4
141

Ho cht: Kh C2H2, dung dch KMnO4. Dng c: Dng c iu ch C2H2 th nghim 10, ng nghim, kp g. Cch tin hnh: Dn lung kh C2H2 c iu ch th nghim 10 vo ng nghim ng 1 ml dung dch KMnO4 long. Quan st, m t hin tng. Gii thch. Th nghim 13: Phn ng ca C2H2 vi dung dch nc brom Ho cht: Kh C2H2, dung dch nc brom. Dng c: Dng c iu ch C2H2 th nghim 10, ng nghim, kp g. Cch tin hnh: Dn lung kh C2H2 c iu ch th nghim 10 vo ng nghim cha 1ml dung dch nc brom. Quan st hin tng. Gii thch. Th nghim 14: Phn ng th nguyn t hiro trong phn t axetilen vi ion kim loi Ho cht: Dung dch AgNO3, mui CuCl (ng I clorua), dung dch NH3, dung dch HCl long. Dng c: Dng c iu ch C2H2 th nghim 10, ng nghim, kp g. Cch tin hnh: Ly 2 ng nghim, ng th nht ng 1ml dung dch AgNO3, ng th 2 ng mui CuCl. Thm vo ng th nht tng lng dung dch NH3, kt ta xut hin v cho n khi kt ta tan hon ton, ng th 2 ta cng thm tng lng dung dch NH3 cho n khi kt ta tan hon ton. Sc dng kh C2H2 iu ch th nghim 10 vo hai ng nghim trn. Hy quan st, m t cc hin tng xy ra. Gii thch. Th nghim 15: Phn ng ca axetilen vi clo Ho cht: Kh C2H2, kh clo, CaC2, nc, giy qu. Dng c: Eclen 100ml hoc l ming rng c nt. Cch tin hnh: Phng n 1: Thu vo eclen 1/2 th tch kh C2H2 v 1/2 th tch kh clo. y nt bnh bng nt bc. Ly tay m nt v a ngn la que m vo gn ming bnh.

142

Quan st hin tng. Gii thch. Tip tc a vo bnh ming giy qu tm t, quan st hin tng xy ra. Gii thch. Phng n 2: Ta c th tin hnh phn ng ca C2H2 vi clo theo cch sau: Thu y kh clo vo bnh eclen dung tch 100ml trong c cha mt t nc, y nt bnh eclen li. Khi tin hnh th nghim m nt bnh eclen trn v cho vo mt mu CaCl2. Quan st, m t hin tng xy ra. Gii thch. Lu : Cn ch trnh c hi khi tin hnh th nghim vi clo. Th nghim 16: Benzen l dung mi tt ca nhiu cht Ho cht: Benzen, I2 tinh th, lu hunh, dung dch nc brom. Dng c: ng nghim, kp g. Cch tin hnh: Ly 3 ng nghim mi ng ng 1ml C6H6. Cho vo ng th nht 1 vi tinh th iot, lc nh hn hp. Quan st hin tng xy ra. Gii thch. ng th hai cho thm 1 hoc 2 ml dung dch nc brom. yn trn gi ng nghim, quan st hin tng. Lc u hn hp phn ng, yn trn gi ng nghim, quan st hin tng. Gii thch. Cng c th tin hnh tng t, cho du m vo benzen nghin cu s ho tan ca chng trong benzen. Th nghim 17: Phn ng ca benzen vi HNO3 c Ho cht: Benzen, HNO3 c, H2SO4 c. Dng c: 1 cc thy tinh 250ml, ng nghim, nt bc c lp ng dn kh thng, n cn, kp g. Cch tin hnh: Rt vo ng nghim 1ml HNO3 c, sau rt t t vo ng nghim 2ml H2SO4 c, lc nh hn hp phn ng. Nu hn hp nng qu phi ngm vo cc nc lnh trnh s phn hu ca axit nitric c. Sau rt t t 1ml C6H6 vo hn hp phn ng. y nt bc c cm ng dn kh thng vo ming ng nghim. Lc hn hp phn ng cho cc cht trn u vo nhau. Gi nhit ca hn hp phn ng khong 50 600C. Nu hn hp phn ng nng qu, trong ng nghim xut

143

hin kh mu nu, cn phi lm lnh ng nghim bng cch ngm vo cc nc lnh. Thc hin phn ng trong vng t 3 n 5 pht. Sau khi ngng th nghim, rt cn thn hn hp phn ng vo cc nc lnh chun b sn. Nitrobenzen c hnh thnh, nng hn nc, chm xung y cc nhng git giu cht lng mu vng c mi thm hnh nhn. Lu : Cn thn chun b hn hp HNO3 c v H2SO4 c, trnh s phn hu ca HNO3. - Cn duy tr nhit phn ng, lc lin tc cc cht trong hn hp phn ng trn u vo nhau, phn ng xy ra tt. - Sau khi phn ng xong, cn cc cht vo chu nc vi, kh c, ra dng c cho sch s. Th nghim 18: Phn ng cng benzen vi clo Ho cht: Benzen, kh clo (hoc MnO2, KMnO4 tinh th, HCl c iu ch clo), nc vi, Mg (kim loi) mnh. Dng c: Eclen 100ml, ng nghim to, ng nghim 2 nhnh, nt bc, kp g, gi st, n cn. Cch tin hnh: Phng n 1: Thu kh clo vo y bnh eclen 100ml hoc ng nghim to, y kn bnh eclen v ng nghim bng nt bc. Khi tin hnh th nghim m nt bc ming bnh eclen, nh vo bnh vi git benzen, lng cho benzen dnh vo thnh bnh. Ly 1 bng Mg kim loi, kp vo kp st h ln ngn la n cn, khi bng magi chy gn li pha bnh ng hn hp phn ng. Hy quan st hin tng v gii thch. Phng n 2: C th tin hnh th nghim trong ng nghim 2 nhnh.

144

Cho 1 hoc 2 git benzen vo nhnh 1, xoay ng nghim cho benzen lng, bm vo thnh ng nghim.
KMnO4 (tt) HCl ( c) Cl2

C6H6

Hnh 2.9.6. Phn ng cng ca C6H6 vi clo

Cho vo nhnh th 2 khong 1/2 tha thu tinh tinh th KMnO4 hoc MnO2. Tip tc cho vo khong 1ml dung dch HCl c, y nt ng nghim bng nt bc, kp ng nghim trn gi st. Phn ng to ra kh clo nhnh 2 bay sang nhnh 1. t chy bng magi nh phng n 1. Hy quan st hin tng v gii thch. Lu : - C th yu cu hc sinh mang theo con chu chu, sau khi th nghim xong, th con chu chu vo hn hp phn ng v quan st. - Sau khi th nghim xong cn phi ngm dng c vo chu nc vi chun b sn. t pht ri mi tin hnh ra dng c v C6H6Cl6 rt c.

145

CU HI CHUN B 1. Cho bit mc ch yu cu ca cc th nghim. 2. Ti sao phi dng hn hp vi xt m khng dng NaOH rn trn vi CH3COONa (khan) tin hnh th nghim iu ch metan. 3. Lm th no bit h thng thit b iu ch CH4 kn, tin hnh th nghim. 4. Cho bit cch x l khi ang lm th nghim m ng cha hn hp phn ng b v. 5. C th thay th ho cht trn bng nhng ho cht no, iu ch c CH4. 6. Hy tp ging, biu din th nghim iu ch CH4 trong phng th nghim. 7. tin hnh cc th nghim thnh cng cn phi lm g? 8. Hy biu din th nghim ny. 9. To sao phi dng dung dch nc mui n bo ho trong phn ng th ca CH4. 10. Cho bit c ch ca phn ng. Kh nng phn ng th clo xy ra nh th no i vi hiro nh cacbon bc thp, bc cao, i vi ng ng ca metan. 11. Hy nu cc phng n c th thc hin phn ng hu ca metan 12. Ti sao phi sc dng kh C2H4 iu ch th nghim 6 qua bnh ra kh ri mi thc hin cc th nghim 7, 8, 9. 13. Cho bit cch tho dng c khi ngng iu ch C2H4. 14. Cho bit cch x l tnh hung khi ang tin hnh th nghim 6: dng c b nt, nc tro vo hn hp phn ng. 15. Hy ging tp v biu din th nghim 6, 7, 8 ,9. 16. Phn ng th nghim 14 xy ra i vi cc ankin c cu trc phn t nh th no? Hy gii thch. 17. Cho bit cch phn hy axetilenua Ag, axetilenua ng trnh n gy nguy him.

146

18. Hy biu din th nghim v ging tp vi th nghim 10, 11, 12, 13. Hy biu din th nghim 15 v 15 theo phng php nghin cu. 19. Hy cho bit nhng hin tng c th xy ra khi hn hp phn ng nitro ho benzen vo cc nc lnh. Gii thch? 20. Hy ging tp v biu din th nghim 17 theo phng php nghin cu. 21. Trong phn ng cng ca benzen vi clo, cn phi ch n nhng thao tc, k nng no th nghim c kt qu tt v an ton. 22. Hy ging tp mt on trong bi benzen c s dng th nghim ho hc nghin cu tnh cht ho hc ca benzen.

147

10. CC TH NGHIM V CC HP CHT HU C CHA NHM CHC (DN XUT HIROCACBON) Mc tiu: Cc th nghim v cc hp cht hu c cha nhm chccn rn cho sinh vin mt s vn sau: - Rn cho sinh vin lm tt cc th nghim v tnh cht ho hc, nghin cu cu to phn t ca mt s hp cht tiu biu ca mi loi hp cht hu c c nhm chc. - Nghin cu s nh hng qua li gia cc nguyn t, nhm nguyn t trong phn t hp cht hu c. - Ging tp v biu din mt s th nghim trong chng trnh ho hc trng trung hc ph thng. - Bit cch s dng cc th nghim khi ging dy phn cc hp cht hu c c nhm chc trng trung hc ph thng. - Rn luyn cc k nng th nghim v nhng kinh nghim th nghim thnh cng. - Bit cch v thc hin gii mt s bi tp ho hc bng phng php thc nghim. Th nghim 1: Phn ng este ho Th nghim 1 a: Ru tc dng vi hirobromua Ho cht: C2H5OH 960 hay cn tuyt i, KBr tinh th hoc NaBr tinh th, H2SO4, nc hoc nc lnh. Dng c: 2 ng nghim, nt cao su c l cm ng dn kh thc th, gi st, n cn, bng bt.

148

Cch tin hnh:

Bng

Hnh 2.10.1. Ru tc dng vi HBr

Cho vo ng nghim 2 gam KBr tinh th hoc NaBr tinh th cho thm vo khong 2ml C2H5OH 960 hoc cn tuyt i v 3ml H2SO4 m c v vi vin bt. y ng nghim bng nt cao su c cm ng dn kh hnh thc th, a u ng dn vo ng nghim c cha sn 1/2 ng nghim nc lnh, u ng dn kh gn st ti y ca ng nghim ng nc, ton b ng nghim ny c ngm vo cc nc . Dng c c lp nh hnh v. un nng t t ng nghim ng hn hp phn ng. Este c hnh thnh chy sang ng nghim thu c sn phm, nhng git cht lng snh nh du chm xung y ng nghim c mi thm c trng. Khi ngng th nghim, tho nt ng dn kh, tt n cn, b ng dn kh khi ng thu sn phm. Th sn phm: Ly ngn tay ci bt ming ng nghim cha etylbromua, dc ngc ng, etylbromua tip xc vi ngn tay khong 1/2 pht, h m ngn tay nc phun ra thnh tia. Lu : C2H5Br l cht lng d bay hi, dng c th nghim cn phi kn. Th nghim 1 b: Ru tc dng vi axit hu c Ho cht: C2H5OH 960 hoc cn nguyn cht (hoc ru iso amylic), axit axetic (hoc axit butiric ), H2SO4. Dng c: Dng c th nghim ging nh th nghim 19a. Cch tin hnh: Rt vo ng nghim to 2,5 ml C2H5OH 960, rt tip vo 2,5 ml axit axetic, cho thm tip vo hn hp phn ng 1ml H2SO4 m c, lc nh hn

149

hp phn ng cho cc cht trn u vo nhau; thm vo hn hp phn ng mt t vin bt. Lp dng c tng t th nghim 1a. un nng ton b hn hp phn ng. Ch un ui t y ng nghim ln pha ming ng nghim este sinh ra bay sang ng nghim thu sn phm c nhng trong cc nc lnh, este thu c c mi thm c trng. Th nghim 2: Phn ng oxi ho ru bc 1 Ho cht: C2H5OH 960, dy ng, dung dch NH3, dung dch AgNO3 2%. Dng c: ng nghim, cc thy tinh to, n cn, kp g. Cch tin hnh: Phng n 1: Rt khong 3 n 4 ml ru etylic 960 (hoc cn tuyt i) vo ng nghim. Nung si dy ng c cun thnh l xo trn ngn la n cn. Quan st hin tng. Gii thch. Sau nhng si dy ng ang nng trn vo ng nghim ng C2H5OH 960 . Quan st hin tng. Gii thch. Lp li cch lm nh vy khong 3 4 ln, ngi mi ca hn hp phn ng. Gii thch. Phng n 2: Ly si dy ng ng knh 0,3 0,4 mm cun thnh vng son l xo (nu si dy ng nh, c th chp mt s si dy ng li) cm vo bc n cn (khng cho bc n cn chm vo vng son) sao cho b rng, b cao ca si dy ng cun thnh l xo nm trong ngn la n cn.

Hnh 2.10.2a. Oxi ha ru bc 1

t n cn vo trong cc thu tinh to, hoc p ln n cn bng chic chung thu tinh ln, c l hng, chm la vo n cn, khi dy ng nng ,

150

dng np n cn tt la. Si dy ng tip tc nng nh than hng. Nhn bit sn phm ca qu trnh oxi ho ru bng cch p ln ming cc thu tinh th nghim trn mt ming giy lc c tm dung dch AgNO3 trong dung dch NH3. Sau mt thi gian ming giy lc xut hin mu en. Hy gii thch hin tng.
gi y l c t m (AgNO3 + dd NH3 + NaOH)

dy ng

Hnh 2.10.2b. iu ch anht axtic

Th nghim 3: Th tnh tan ca phenol trong nc Ho cht: C6H5OH tinh khit, nc. Dng c: ng nghim, n cn, kp g. Cch tin hnh: Cho vo ng nghim to khong 0,5g C6H5OH tinh khit, thm tip vo ng nghim 3ml nc lnh. Lc mnh ng nghim, yn ng nghim. Quan st hin tng. Gii thch. un nng hn hp trn ngn la n cn, quan st hin tng. Gii thch. Th nghim 4: Tnh cht axit ca phenol Th nghim 4 a: Phenol tc dng vi baz Dng ho cht trong ng nghim th nghim 3 tin hnh th nghim. Cho thm vo ng nghim trn tng lng dung dch NaOH, lc hn hp phn ng, cho n khi phenol tan hon ton. Axit ho dung dch va thu c bng dung dch HCl long hoc H2SO4 long. Quan st hin tng. Gii thch. C th tin hnh axit ho dung dch phenol bng cch sc kh CO2 vo hn hp phn ng. Quan st hin tng. Gii thch. Th nghim 4 b: Phenol l mt axit yu
151

Ho cht: C6H5OH kt tinh, dung dch NaHCO3, dung dch Na2CO3. Dng c: ng nghim, kp g. Cch tin hnh: Cho vo hai ng nghim, mi ng khong 0,2 0,2 gam C6H5OH kt tinh. Rt vo ng th nht 2ml dung dch NaHCO3, rt vo ng th hai 2ml dung dch Na2CO3. Lc ng nghim, quan st hin tng xy ra. Gii thch. Th nghim 5: Phenol tc dng vi dung dch nc brom Ho cht: C6H5OH kt tinh, dung dch nc Br2. Dng c: ng nghim, kp g. Cch tin hnh: Cho vo ng nghim khong 2ml dung dch nc brom bo ho, sau cho vo 2 ng nghim mt vi tinh th C6H5OH. Lc nh hn hp, quan st hin tng. Gii thch. Lu : Dng qu d lng dung dch nc brom s thy kt ta mu vng do to ra 2,4,4,6 ttrabrom xiclohecxadiennon. Th nghim 6: Phenol tc dng vi HNO3 Ho cht: C6H5OH kt tinh, HNO3 c, H2SO4 c. Dng c: ng nghim, kp g, n cn. Cch tin hnh: Cho vo ng nghim 0,5g phenol kt tinh v 0,5ml H2SO4 c, un nng nh cho n khi hn hp hon ton ng nht. ngui ri chuyn hn hp phn ng sang ng nghim khc cha khong 2ml nc. Rt dung dch HNO3 c vo hn hp ny. Dung dch c mu nu sm, kh NO2 bay ra, un tip hn hp phn ng trn bp cch thu khong 5 n 10 pht. ngui hn hp, pha long hn hp phn ng bng mt th tch tng ng. Quan st nhng tinh th mu vng tch ra. Hy gii thch hin tng v vit phng trnh phn ng. Lu : - Phenol l 1 cht c d lm bng nng khi tip xc vi da. - Tin hnh th nghim trong t ht Th nghim 7: Tnh baz ca anilin
152

Ho cht: C6H5NH2, HCl c, dung dch NaOH. Dng c: ng nghim, kp g. Cch tin hnh: Cho vo ng nghim 3ml nc, thm tip vo 5 6 git : C6H5NH2, lc mnh hn hp. Quan st hin tng. Gii thch. Chia hn hp trn thnh 2 phn vo 2 ng nghim. ng nghim 1 cho t t tng git HCl m c vo, lc nh hn hp phn ng cho n khi thu c hn hp ng nht. Sau thm t t tng lng NaOH vo, lc nh. So snh vi ng nghim 2 lm i chng. Hy gii thch. Th nghim 8: Anilin tc dng vi dung dch nc brom Ho cht: : C6H5NH2, dung dch mui Br2 bo ho. Dng c: ng nghim, kp g. Cch tin hnh: Rt vo ng nghim 2ml dung dch nc brom, thm tip vo mt vi git : C6H5NH2, lc mnh ng nghim. Quan st hin tng. Gii thch. Th nghim 9: iu ch anehit axetic (xem cch tin hnh th nghim 2) Th nghim 10: Phn ng oxi ho anehit Ho cht: Dung dch AgNO3 3%, dung dch NH3 5%, dung dch NaOH 10%, dung dch CuSO4 5%, dung dch fomalin. Dng c: ng nghim, cc, n cn, kp g. Th nghim 11 a: Phn ng trng gng Cch tin hnh: Ra sch ng nghim bng cch cho vo ng nghim 2ml dung dch NaOH 10% un si, dung dch kim v trng ra vi ln bng nc sch. Cho vo ng nghim sch 1ml dung dch AgNO3 2% cho tip 1ml dung dch NaOH 10%, kt ta xut hin, cho tip dung dch NH3 5% vo hn hp phn ng cho ti khi kt ta mi to thnh tan ht. Tip tc cho vo hn hp phn ng mt vi git kim NaOH 10%. Rt khong 1ml dung dch foocmaldehit vo hn

153

hp phn ng. Ch rt nh theo thnh ng nghim. t ng nghim trn ngn la n cn. Hy quan st hin tng xy ra trong th nghim v gii thch. Ch : Th nghim xong, ra ng nghim bng dung dch HNO3 long, cc cht vo cc thu hi sn phm. Th nghim 11 b: Phn ng oxi ho anehit bng ng (II) hiroxit Cch tin hnh: Cho vo ng nghim ra sch 1ml dung dch fomalin v 1ml dung dch NaOH 5% vo hn hp phn ng, cho n khi xut hin kt ta dng huyn ph. un nng phn trn ca ng nghim ng hn hp phn ng n si. Quan st hin tng xy ra, vit phng trnh phn ng. Gii thch. Th nghim 12: Tnh cht ca axit axetic Ho cht: CH3COOH, dung dch Na2CO3 10%, H2SO4 (1:1), KMnO4 long, NaOH long, phenolphtalein, CuO, Mg kim loi. Dng c: ng nghim, kp g, n cn. Th nghim 13 a: Axit axetic bn vi cht oxi ho nhit thng Rt 1ml dung dch KMnO4 long vo ng nghim, thm vo 2 hoc 3 git H2SO4 (1:1), thm tip vo ng nghim 2ml dung dch CH3COOH (long) lc hn hp phn ng. Quan st hin tng. Gii thch? un hn hp phn ng trn ngn la n cn. Quan st hin tng xy ra. Gii thch. Th nghim 13 b: Tnh cht ho hc ca CH3COOH - Cho 1 mu giy qu vo ng nghim ng dung dch CH3COOH long. Nhn xt. - 1ml dung dch NaOH (long), cho thm 1 vi git phenolphtalein, sau nh t t dung dch CH3COOH vo hn hp phn ng. Sau mi ln cho CH3COOH lc nh. Quan st hin tng. Gii thch. - Rt 1ml dung dch CH3COOH vo ng nghim, cho thm mt t bt CuO vo, lc v un nh hn hp phn ng. Quan st hin tng xy ra v gii thch. - Cho vo ng nghim 1ml dung dch CH3COOH, thm vo mt t kim loi Mg (hoc Zn). Quan st hin tng. Gii thch.
154

Th nghim 13 c: Phn ng ho este (xem th nghim 1) Th nghim 14: Thy phn este Ho cht: Etyl axetat, dung dch H2SO4 (1:5), dung dch NaOH c. Dng c: ng nghim, n cn, kp g. Cch tin hnh: Cho vo 3 ng nghim, mi ng khong 1ml etyl axetat. Thm vo ng nghim th nht 2ml H2O. Thm vo ng nghim th hai 2ml dung dch H2SO4 long (1:5) Thm vo ng nghim th ba 2ml NaOH c. Lc u c 3 ng nghim. t c ba ng nghim vo cc nc nng gi 700C 800C. yn t 5 n 10 pht. Sau khi kt thc th nghim so snh lp este cn li trong ba ng nghim. Gii thch. Th nghim 15: Glixerin tc dng vi ng (II) hiroxit Ho cht: Dung dch CuSO4 5%, dung dch NaOH 10%, glixelin, C2H5OH. Dng c: ng nghim, kp g. Cch tin hnh: Chun b hai ng nghim, cho vo mi ng nghim 2 n 3 ml dung dch NaOH 10% thm vo mi ng nghim 3 4 git CuSO4 5%. Lc nh, cho tip vo ng nghim th nht 3 4 git glixerin, ng th 2: 3 4 git ru etylic, lc nh c hai ng nghim. Quan st hin tng xy ra v gii thch. Th nghim 16: Phn ng ca glucoz vi Cu(OH)2 Ho cht: Dung dch glucoz 10%, dung dch CuSO4 5%, dung dch NaOH 10% (long). Dng c: ng nghim, n cn, kp g. Cch tin hnh: Cho vo ng nghim 2ml dung dch glucoz 10%, thm tip vo ng nghim 1ml dung dch NaOH 10%, lc nh hn hp. Thm tip vo hn hp phn ng tng git CuSO4 5% cho n khi xut hin kt ta xanh. Lc nh hn hp phn ng. Nhn xt cc hin tng xy ra. Gii thch.
155

Tip tc un nng hn hp trn ngn la n cn n bt u si. Nhn xt m t cc hin tng xy ra. Gii thch. Lu : - Ta cng c th lm th nghim tng t vi dung dch fructoz so snh. - Lng CuSO4 5% trong th nghim khng c d, hc thiu. Nu d CuSO4 s to kt ta Cu(OH)2, khi un nng s to CuO mu en, nu thiu Cu(OH)2 dung dch phn ng s ti sm do glucoz b nha ho khi un nng. Mu hn hp phn ng trong c hai trng hp u nh hng ti mu gch ca Cu2O. Th nghim 17: Phn ng trng gng ca glucoz Ho cht: Dung dch glucoz 10%, dung dch AgNO3 3%, dung dch NH3 5%, dung dch NaOH 10%. Dng c: ng nghim, bse, n cn, kp g. Cch tin hnh: Ra sch ng nghim, iu ch dung dch phc bc amonic nh th nghim 10 phn anehit. Rt thm vo hn hp phn ng 2ml dung dch glucoz 10%. t ng nghim cha hn hp phn ng vo cc nc nng gi hoc h nng ng nghim trn ngn la n cn khng hn hp phn ng si. Quan st m t hin tng phn ng xy ra. Gii thch. Th nghim 18: Thu phn saccarz Ho cht: Dung dch saccarz 5%, dung dch NaOH 10%, dung dch H2SO4 (1:1), dung dch CuSO4 5%, dung dch NH3 5%. Dng c: ng nghim, n cn, kp g. Cch tin hnh: Ly 2 ng nghim, rt vo mi ng nghim 3ml dung dch saccarz 5%. ng th nht nguyn, ng th hai cho thm 3 4 git H2SO4 (1:1). un si c hai ng nghim khong 3 n 5 pht. Ngng un, trung ho hn hp phn ng trong ng 2 bng NaOH 10%, cho thm dung dch NaOH 10% vo c hai ng nghim va thu phn n mi trng kim d.
156

Thc hin phn ng trng gng vi dung dch AgNO3 trong dung dch NH3 hoc cho hn hp trong mi ng nghim tc dng vi Cu(OH)2 (cch lm th nghim nh cch tin hnh th nghim 14, 15). Hy quan st, m t hin tng xy ra hai ng nghim v gii thch. Th nghim 19: Phn ng ca dung dch h tinh bt vi it Ho cht: Dung dch h tinh bt, dung dch I2 (pha trong cn). Dng c: ng nghim, n cn, kp g Cch tin hnh: Cch iu ch dung dch h tinh bt: ly 10g tinh bt cho vo cc thu tinh 500ml, thm tip khong 300ml nc si, khuy u, thu c dung dch h tinh bt (lng ho cht ny dng cho 1 nhm khong 15 sinh vin). Rt vo 2 ng nghim mi ng 2ml dung dch h tinh bt; ng 1 dng lm i chng, ng 2 nh dung dch I2, sau ngui. Quan st, m t hin tng v gii thch. Th nghim 20: Thy phn tinh bt Ho cht: Dung dch h tinh bt, H2SO4 (1:5), dung dch I2 (trong cn), giy qu, CuSO4 5%. Felinh A: 1,8gam CuSO4. 5H2O + 50ml nc ct. Felinh B: 8g mui kali, natritactrat + 3g NaOH + 50ml, nc ct. ring 2 dung dch ny, khi dng pha hai dung dch ny theo t l 1:1 c dung dch th felinh. Dng c: ng nghim, a thu tinh, kp g, n cn, cc thy tinh. Cch tin hnh: Cho vo ng nghim to khong 3ml dung dch h tinh bt, thm tip khong 4ml nc v 1ml dung dch H2SO4 (1:5). un si hn hp phn ng t 3 n 5 pht, khi un cn phi dng a thu tinh khuy u hn hp phn ng. Sau khi un khong 3 pht, ly khong 0,5ml dung dch cho vo ng nghim khc, ngui, nh mt vi git dung dch I2 (trong cn). Nu dung dch cn mu xanh, th dung dch h tinh bt cha b thy phn ht. Ta li un tip hn hp phn ng, khi
157

no ly dung dch trong ng nghim ang thy phn, em th vi dung dch I2 (trong cn) khng c mu xanh. Tinh bt b thy phn ht. hn hp phn ng trong ng nghim ngui, trung ho axit d trong dung dch h tinh bt n mi trng kim d, (th bng qu tm) chia hn hp phn ng thnh 2 phn vo 2 ng nghim th sn phm. ng th nht thc hin phn ng vi Cu(OH)2 tng t cch tin hnh th nghim 14, hoc c th cho dung dch felinh (felinh A v felinh B theo t l 1:1) ng nghim un si. Quan st, m t hin tng, gii thch. ng th hai, thc hin phn ng trng gng, cch tin hnh th nghim xem th nghim 33. Lu : Mun cho th nghim thnh cng cn phi un si k, khuy u hn hp phn ng. Phi trung ho H2SO4 cn d trong hn hp phn ng n mi trng kim d. Th nghim 21: Phn ng ca aminoaxetic vi ng (II) oxit Ho cht: Dung dch H2N CH2 COOH 2%, dung dch NaOH 10%. Dng c: n cn, kp g, ng nghim. Cch tin hnh: Cho khong 0,2g CuO (bt) vo 2ml dung dch amoniaxetic 2%, lc u ng nghim, un nng hn hp phn ng trn ngn la n cn 3 n 4 pht. Ngng un, yn hn hp phn ng trong ng nghim trn gi ng nghim cho CuO cn d lng xung. Hy quan st, m t mu ca hn hp phn ng. Gii thch. Ly mt t hn hp phn ng sang ng nghim khc, cho thm vo 3 4 git NaOH 10%, lc u hn hp phn ng. Quan st, m t hin tng xy ra v gii thch. Th nghim 22: Phn ng kt ta protit Ho cht: Dung dch protit(lng trng trng), dung dch NaOH c (30%), HNO3 c (d = 1,4g/ml), dung dch HCl m c (d = 1,19g/ml), phenol (tinh th) fomalin, CH3COOH.
158

Dng c: ng nghim, n cn, kp g. Th nghim 23 a: Kt ta protit bng axit v c c Cch tin hnh: Ly vo ng nghim th nht 1ml HNO3 m c. Ly vo ng nghim th hai 1ml HCl m c. Rt cn thn 2ml dung dch protit (lng trng trng) theo thnh ng nghim vo 2 ng nghim trn, sao cho khng c s trn ln dung dch protit v dung dch axit trong 2 ng nghim trn. yn 2 ng nghim trn gi, hy quan st s xut hin kt ta protit trn b mt phn chia 2 lp cht lng. Lc ng nghim, quan st v nhn xt s thay i lng kt ta trong ng nghim. Th nghim 23 b: Kt ta protit bng phenol, fomalin Cch tin hnh: Cho vo 2 ng nghim, mi ng 2ml dung dch protit. Cho vo ng nghim th nht 1 vi tinh th phenol, cho vo ng nghim th hai khong 1ml dung dch fomalin. Lc nh ng nghim, quan st, m t hin tng xy ra v gii thch. Th nghim 23 c: ng t protit khi un nng Cch tin hnh: Cho khong 2 3ml dung dch protit vo ng nghim, un si hn hp phn ng trn ngn la n cn trong khong 1 pht. Hy quan st v m t s ng t ca protit. Lm lnh hn hp phn ng, chia hn hp phn ng thnh 2 phn, phn 1 lm i chng, phn 2 cho thm mt vi git CH3COOH. Lc u v un si c hai ng nghim. Quan st v m t s thay i lng ng t protit trong 2 ng nghim v gii thch. Th nghim 24: Cc phn ng mu ca protit Ho cht: Dung dch protit, dung dch NaOH 30% (c) HNO3 c (d = 1,4g/ml), dung dch CuSO4 5%.
159

Dng c: ng nghim, kp g, n cn. Th nghim 25 a: Phn ng biur Cch tin hnh: Cho vo ng nghim khong 2ml dung dch protit, thm vo 1ml dung dch NaOH 30% (c) v thm tip vi git CuSO4 5%. Lc nh hn hp phn ng, hy quan st, m t cc hin tng xy ra trong hn hp phn ng v gii thch? Th nghim 25 b: Phn ng xantprtic Cch tin hnh: Cho vo ng nghim khong 1ml dung dch protit, sau cho thm vo ng nghim 0,5ml HNO3 c (d = 1,4g/ml). Lc nh ng nghim. Quan st v m t hin tng xy ra. Gii thch? un si ng nghim trn ngn la n cn khong mt vi pht. Quan st m t hin tng xy ra. Gii thch. Lm sch hn hp phn ng, cho thm vo ng nghim khong 2ml dung dch NaOH 30% (c). Quan st s bin i mu ca hn hp phn ng. Gii thch? Th nghim 26: Phn ng nhn bit nit, lu hunh trong protit Ho cht: Dung dch protit, dung dch NaOH 30% (c), dung dch Pb(CH3COO)2 5%. Dng c: ng nghim, kp g, n cn. Cch tin hnh: Cho vo ng nghim 1ml dung dch protit v 2ml dung dch NaOH 30% (c). un si hn hp phn ng trn ngn la n cn vi ba pht. Nhn xt mi bay ra ca hn hp phn ng. Cho tip vo ng nghim trn khong 1ml dung dch Pb(CH3COO)2 5%. Tip tc un si hn hp phn ng. Quan st, m t s xut hin mu v kt ta trong dung dch. Gii thch? Th nghim 27: iu ch nha phenolfoocmalehit
160

Ho cht: Phenol (tt), foocmalin 35 40 %, dung dch HCl c (d = 1,1g/ml), dung dch NH3 c, NaOH c (30%), etanol. Dng c: ng nghim, n cn, kp g. Th nghim 28 a: iu ch nha n - v - lc Cch tin hnh: Cho vo ng nghim 2 gam phenol tinh th v 3 ml dung dch fomalin (35 40%) v mt vi vin bt. un nh hn hp phn ng trn ngn la n cn, c cht lng ng nht. Sau un si hn hp phn ng trong khong 1 n 2 pht. Cho tip vo hn hp phn ng vi ba git HCl c. Lc nh, hn hp t si, phn ng xy ra mnh, dung dch trong ng nghim c dn v t t phn lp. yn ng nghim trn gi, sau gn b lp nc pha trn, rt nhanh nha ra mt knh thy tinh, bc ly lp nha v p kh gia hai t giy lc. Quan st, m t trng thi mu sc ca sn phm. Th tnh tan ca sn phm trong etanol v trong NaOH c. Vit phng trnh phn ng. Th nghim 28 b: iu ch nha Rezol Cho vo ng nghim 2,5g phenol, 5ml dung dch foocmaldehit (35 40%) v 1,5ml dung dch NH3 c, vi vi vin bt. Lc nh hn hp phn ng. t ng nghim ng hn hp phn ng vo cc nc si khong 20 pht. ngui hn hp phn ng, gn b lp nc pha trn, rt nha trong ng nghim ra mt knh thu tinh, bc lp nha, p kh gia hai t giy lc. Quan st, m t trng thi mu sc ca sn phm, th tnh tan ca sn phm trong etanol, trong NaOH 30% (c). Khi un rezol nhit cao t 1500C n 1600C nha rezol s chuyn thnh rezit c cu trc khng gian. Do cc nhm CH2OH phn ng vi nhau to ra cu ni CH2 gia cc mch cacbon. Nha rezit khng nng chy na v khng tan c trong nhiu dung mi hu c. Lu : - Th nghim 28 (a,b) cn c tin hnh trong t ht. - Khi tip xc vi phenol, trnh phenol dy ra tay.

161

- Trong mi trng axit, d phenol ( 28 a) phenol v tr octo v para trong phn t phenol to ra sn phm O, P hyroxibenzylic. Cc phn t ny ngng t vi nhau to thnh ch yu nha n-v-lc mu tm, d nng chy, d tan trong nhiu dung mi hu c v dung dch kim. - Trong mi trng baz c d fomandehit, phn ng ngng t, to thnh nha rezol c mu vng nu, c cu trc mch thng, trong phn t (nha) polyme cn nhiu nhm CH2OH t do. Nha rezol d b mm khi un nng, tan nhiu trong dung mi hu c v trong kim. Nhng khi un nng nhit khong 1500C n 1600C th chuyn thnh nha rezit c cu trc khng gian, khng nng chy v khng tan trong nhiu dung mi hu c.

162

CU HI CHUN B 1. Cho bit mc ch yu cu ca tt c cc th nghim. 2. Trong th nghim 1 a ti sao li cho ho cht theo ng th t nh nu trong phn cch tin hnh phn ng m khng lm khc. 3. Hy cho bit cch xc nh h thng dng c th nghim kn trc khi tin hnh th nghim. 4. Hy cho bit vai tr ca H2SO4 m c trong th nghim 1 a, 1 b. Mun to ra c nhiu sn phm este cn phi ch n nhng vn g? 5. Hy ging tp v biu din th nghim phn ng este ho ca ru. Cho bit c im ca phn ng este ho. 6. Khi ging dy bi ru etylic, c th chn nhng th nghim no chng minh tnh cht ho hc ca ru. 7. Cho bit cch nhn ra nhng sn phm khi oxi ho ru bc 1, 2, 3? 8. Ti sao phenol ngoi khng kh li b chy ra v chuyn sang mu hng? Cho bit cch bo qun C6H5OH. 9. Khi ging dy bi phenol, theo em nn chn nhng th nghim no minh ho cho bi ging. 10. Nu cch phng v s cu khi bi bng phenol. 11. Hy ging tp v biu din th nghim phenol tc dng vi dung dch nc brom. 12. Ti sao C6H5NH2 lu trong khng kh li chuyn mu t vng sng sang mu sm dn. Cho bit cch bo qun C6H5NH2 trong phng th nghim. 13. Trnh by cch tch ring tng cht ra khi hn hp C6H6, C6H5OH, C6H5NH2 bng phng php ho hc. 14. Cho bit nhng k nng th nghim no cn phi ch th nghim 10 thnh cng, kt qu th nghim d quan st. 15. Hy trnh by mt on bi ging tnh cht ho hc ca anehit foomic c s dng th nghim minh ho.

163

16. Hy tp ging mt on bi axit axetic (ho hc lp 12) c s dng th nghim minh ho. 17. Tm cch nhn bit 4 l ng ho cht mt nhn sau: C2H5OH, CH3CHO, CH3COOH v CH3COOC2H5 bng phng php ho hc. 18. Nu nhng kinh nghim lm th nghim thnh cng. 19. Ging tp on bi glixeilin c dng th nghim minh ho. 20. Phn ng nhn ra cc nhm hiroxyl, nhm cacbonyl trong phn t glucoz u dng Cu(OH)2. Hy phn bit iu kin phn ng. 21. Mun cho phn ng trng gng thu c kt qu tt, phi lm th no? 22. Hy ging tp 1 on trong bi glucoz c s dng th nghim ho hc. 23. Hy gii thch cch tin hnh th nghim 16. 24. Hy ging tp 1 on trong bi saccaroz c dng th nghim minh ho. 25. Bng phng php ho hc hy phn bit 4 l dung dch mt nhn sau: a) Glucoz; b) Glyxerin; c) Fructoz; d) Saccaroz; e) Andehit axetic. Lm th nghim minh ho. 26. th nghim 17, 18 thnh cng cn phi ch n cc k nng th nghim g? 27. Hy gii thch hin tng ca th nghim 7. 28. Hy biu din th nghim 8. 29. Hy m t hin tng xy ra trong th nghim 19 v vit phng trnh phn ng. 30. Hy biu din th nghim 19 bng phng php nghin cu. 31. Kt ta v ng t protit trong th nghim 20 a, b, c thuc loi thun nghch hay bt thun nghch. 32. Nu vai tr ca axit v c trong qu trnh kt ta protit, lng kt ta protit tng ln trong th nghim. 33. Nu mt s ng dng ca phn ng kt ta bng phenol hoc foocmalin. 34. Khi thc hin phn ng biure khng nn dng CuSO4. Ti sao? 35. Nu nhng kinh nghim tin hnh th nghim 21 thnh cng?

164

36. Cho bit c nhng cch no nhn bit c NH3 bay ra khi hn hp phn ng khi tin hnh th nghim 22. Nu nhng kinh nghim tin hnh th nghim thnh cng. 37. Nu nhng k nng v kinh nghim th nghim 23 (a,b) thnh cng? 38. Hy biu din th nghim iu ch nha n-v-lc, nha rezol.

165

Phn th ba TH NGHIM HO HC VUI Mc tiu: Sinh vin nm c k thut v c k nng tin hnh mt s th nghim vui thuc chng trnh ho hc ph thng. 1. Khng c la cng c khi Qun mt t bng vo mt u ca 2 chic a thu tinh (hc a tre). Nhng u c qun bng ca mt a vo axit HCl c v a kia vo nc amoniac m c (~25%) ri a 2 u a li gn nhau, khi trng s xut hin. HCl + NH3 NH4Cl Khi trng l nhng ht rt nh mui NH4Cl 2. Ma la Rt khong 100ml dung dch amoniac vo bnh rng ming ri un nh. t t bt Cr2O3 ( c un nng trn mt ming kim loi) vo bnh s thy nhng m la sng nh sao, l t ri xung nh trn ma la. Gii thch: y khng phi Cr2O3 tc dng vi NH3 m n ng vai tr xc tc cho phn ng oxi ho NH3 bng O2 ca khng kh. 4NH3 + 3O2 2N2 + 6H2O Phn ng xy ra trn b mt ca cc ht Cr2O3 v to ra rt nhiu nhit lm cc ht ny nng sng ln. 3. Ct chy mu tay Ly dung dch FeCl3 nng 3 5% (mu vng nht) bi vo lng bn tay v ni l cn iot st trng. Dng dung dch KCNS nng 3 5% (khng mu) lm nc ra li dao (dao cn nhng c nh sng bng). Lt nh li dao ln lng bn tay, lp tc mu s chy ra. FeCl3 + 3KCNS Fe(CNS)3 + 3KCl Mu mu 4. Lt da bn tay

166

Bi mt lp mng glixerin ln lng bn tay, sau bi mt lp coloiong ln trn. i kh ri li bi tip lp coloiong khc, cho n khi c lp coloiong c mu ng ng nu, ging mu da tay. Xoa ln lp coloiong dung dch mui st (III) (ni l st trng). Dng dung dch KCNS ra li dao (dao cn). Dng dao ca vo lng bn tay lt lp da bng coloiong, mu s chy bn tay. Ch : C th dng phim nh ho tan vo axeton hay etyl axetat thay dung dch coloiong. 5. t chy bn tay Nhng c bn tay v c tay vo chu nc ri nh vi git axeton vo lng bn tay. Chm la vo lng bn tay, axeton s bt la v chy rt nhanh. Vi vi git axeton, khi chy nhit to ra ch lm bay hi mt phn nc trn da. V th ta ch cm thy hi nng ch khng b bng. 6. t khn khng chy Nhng t khn ri nh ln khn vi git axeton ri t. Cm mt gc khn vung mnh, mt lt sau la tt, khn vn cn nguyn vn. 7. Chm la khng cn dim Ly mt lng thuc tm (KMnO4) bng ht ng cho vo chn s ri nh vo khong 6 git dung dch H2SO4 m c. Dng a thu tinh sch trn u s c mt hn hp nho. Quyt u a thy tinh c dnh hn hp ny ln bc n cn, bc s bng chy. Ch : Cn lau sch u a sau mi ln qut vo bc n cn ri mi nhng vo hn hp trong chn s lp li th nghim ly la. Gii thch: H2SO4 + 2KMnO4 K2SO4 + 2HMnO4

H2SO4 c ly nc ca HMnO4: 2HMnO4 Mn2O7 + H2O Mn2O7 l cht lng mu nu, snh nh du, b phn hu ngay nht thng: 2Mn2O7 4MnO2 + 3O2

167

V vy Mn2O7 l cht oxi ho cc k mnh. Ru, este v nhiu cht hu c khc bc chy khi tip xc vi Mn2O7. 8. Mc b mt a) Dng a thu tinh chm vo dung dch H2SO4 long vit ln giy ri h trn ngn la n cn, nt ch s ho en. b) Dng a thy tinh chm vo dung dch mui coban (mu hng) vit ln giy hng s khng nhn thy nt ch. H giy trn ngn la n cn, nt ch s ho xanh. 9. To ra mu hng bng nc Cho vo cc khong 50ml cn ri thm vo 2 3 ml dung dch NH3 25% v vi git dung dch phenolphtalein hn hp s khng c mu. thm nc vo hn hp trn, mu hng s xut hin. Gii thch: NH3 + H2O NH4+ + OHCng thm nc, cng tao ra thm ion OH-, cng lm cho phenolphtalein t khng mu chuyn sang mu hng. 10. t chy bng nc a) t chy cht rn bng nc t mt mu cht rn to bng ht u ln ming g (hoc gch men). Nh vi git nc ln mu cht rn, cht rn s chy, cht rn y c th l natri kim loi hoc kali kim loi. b) t chy cht lng bng nc Rt mt t cht lng vo chn s nng v rng ming, rt thm nc vo chn, cht lng s bng chy. Cch lm: B mt b trc vo chn s mt mu natri kim loi to bng ht u, sau rt cht lng l du ha vo chn. Khi cho thm nc vo, do nc nng hn du ho, chm xung v tc dng vi Na, phn ng ny to nhit lm cho kh H2 thot ra bc chy v du ho chy theo. 2Na + 2H2O 2NaOH + H2 c) t chy cht kh bng nc
168

Rt nc vo bnh cha mt cht kh mu vng lc, cht kh bc chy, to khi en dy c. Cch lm: Thu kh Cl2 vo bnh nn kh ri b mt b vo bnh mt mu canxi cacbua to bng ht ng. Khi rt nc vo bnh c cc phn ng. CaC2 + 2H2O Ca(OH)2 + C2H2 C2H2 + Cl2 2C + 2HCl Khi en l mui than c gii phng. 11. t chy nc Xp nc vo mt chic a to v su lng. Chm la vo nc , nc bc chy. Cch lm: B mt t vo a vi mu CaC2 to bng ht ng ri mi xp nc ln trn. Nc tc dng vi CaC2 gii phng kh C2H2 thot ln k nhng hn nc , khi t C2H2 s chy trng ging ht nh nc chy vy. 12. t chy kh CO2 Np y kh CO2 vo bnh thy tinh, a que m ang chy vo bnh m s tt ngay. Cho mt mu natri bng ht vo bnh CO2, dng pipet r mt git nc vo mu natri. Natri tc dng vi nc v chy trong kh quyn CO2 theo Phng trnh phn ng: 13. Chy trong kh CO2 Dng kp st kp mt bng magie ri t cho chy sng, sau a vo trong cc ng kh CO2, Mg tip tc chy sng chi trong kh CO2 to ra MgO mu trng bm y kp st: 14. Thuc pha mu vn nng ln gi 4 ng nghim, mi ng cha khong 5ml dung dch cc cht sau: CuSO4 long; phenolphtalein long; ru rm bt (ru ngm hoa rm bt) c pha vi git axit rt long; thuc th Nessler. Rt thm dung dch NH3 ln lt theo th t trn, s thy: 2Mg + CO2 2MgO + C 2Na + CO2 Na2O + CO

169

ng 1: Mu xanh l nht ca dung dch CuSO4 s bin thnh mu xanh lam m, l mu ca ion phc ng amoniac [Cu(NH3)4]2+ ng 2: T khng mu chuyn thnh mu hng. NH3 + H2O NH4+ + OHng 3: T mu hng nht s bin thnh mu xanh l cy. ng 4: T khng mu chuyn thnh mu nu. Hg NH4+ + 2[HgI4]2- + 4OH- 7I- + O Hg (kt ta mu nu) 15. Dung dch mun mu Rt vo ng nghim 3ml dung dch KMnO4 bo ho v 1ml dung dch KOH 10%. Thm 10 15 git dung dch Na2SO3 long. Lc ng nghim cho ti khi xut hin mu lc sm. Khi khuy mnh, dung dch mu lc sm nhanh chng tr thnh xanh, tm v cui cng thm. Gii thch: Mu lc sm l mu ca ion MnO42-. 2KMnO4 + 2KOH + Na2SO3 2K2MnO4 + Na2SO4 + H2O T mu lc sm chuyn sang xanh, tm v thm l do K2MnO4 b phn hy do tc dng ca oxi trong khng kh. 16. Lc nc l thnh ru mi Rt nc vo khong 2/3 chai nha ri thm vo 2 3 git dung dch phenolphtalein. y bnh bng nt bc, y nt c khe cha mt vin NaOH rn. Lc u lc bnh sao cho cht lng khng chm vo nt. Khi tuyn b c php l c th lc nc l thnh ru mi th lc mnh cho NaOH tan ra s c ru mu hng. 17. Thuc lc mu mc vo 2 cc thy tinh (khong 1/3 cc), cho thm 1ml cn iot v vi git h tinh bt vo mt cc lm mu en. NH2 I + H2O

170

Cho thuc lc mu l bt mui Na2S2O3 vo cc mu en ri lc ln. Mu en s chuyn thnh mu ti nh cc bia. Gii thch: Iot lm tinh bt bin thnh mu xanh nn mc ln cht mu xanh thnh mu tm. Khi cho Na2S2O3 vo c phn ng: 2Na2S2O3 + I2 Na2S4O6 + 2NaI Iot trng thi t do b kh thnh I- nn tinh bt li tr v khng mu v mc li ti. 18. Pho dy nhiu mu Thnh phn chnh cun pho dy l KClO3 v cht d chy l bt than (5g KClO3 + 2g bt than). - Mun ngn la c mu vng p thm 1g lu hunh v 1,5g natri oxalat - Mun la mu xanh l cy thm 2,5g BaCO3 v 1g CuCO3. - Mun la mu tm xanh da tri thm 1,5g lu hunh v 2g CuCO3. - Mun la mu tm thm 2g phn nhm kali. - Mun la mu thm 2g stronti nitrat. 19. Pho dy n gin Trn cc cht, ly theo t l khi lng nh sau: 68% KNO3 + 15% bt S + 12% bt than + 5g bt Mg Tt c u sy kh (tr S) v nghin thnh bt mn ring tng th. Trn k hn hp. Ct giy bn thnh nhng bn rng 3cm. Ri u hn hp ln bng giy ri cun li theo cch v, xon. Khi chy, magie s pht ra nhng tia sng trng, rt p. 20. Pho hoa trn mt bn Nghin ring tng th l ng knh (4g) v KClO3 (4g) thnh bt ri trn ln cn thn trn mt t giy. Chia hn hp thnh 4 phn bng nhau. Thm vo phn 1 mui NaCl, phn 2 mui KCl, phn 3 mui Ca(NO3)2, phn 4 mui CuCl2.

171

 cc hn hp trn thnh ng hnh nn, cch nhau khong 20 cm trn mt ming st ty, t trn mt bn. Dng ng nh git (pipet) nh H2SO4 m c vo cc hn hp trn chng s bng chy cho cc ngn la c mu vng, tm, gch v xanh l cy. Gii thch: 4KClO3 + 2H2SO4 2K2SO4 + 4ClO2 + O2 + 2H2O ClO2 l kh mu vng nu c tnh oxi ho rt mnh, n oxi ho ng lm cho ng chy. Mu ngn la do cc ion kim loi c trong cc mui to ra. 21. Pho bt - iu ch kh O2 t KMnO4 hoc KClO3 (xc tc MnO2) v thu O2 vo 5/7 can nha bng cch cho y nc. - iu ch C2H2 t CaC2 ri thu tip C2H2 vo y ch 2/7 can nha cn li ta c hn hp n. - Dng nc y hn hp n trong can nha cho sc vo ng b nng, rng ming cha nc x phng c nhiu bt (cng nhiu bt to cng n ln). Dng que di, u bng tm cn t bt, hn hp n rt to. - Sc hn hp kh vo nc x phng cha trong lng bn tay c bt x phng. Dng que m, chm la t bt s c ting n, bn tay vn an ton. 22. Trng chui vo bnh Dng bnh cu thy tinh, c di thu y kh NH3 (bng cch y khng kh) ri nt kn (NH3 c iu ch bng cch un nng dung dch NH3 m c). Chn trng hi to hn ming bnh, luc chn k, bc v, m nt bnh cu v rt nhanh vo bnh vi mililit nc ri y bnh bng u nhn qu trng, trng s t t chui vo bnh. Lc trng bt u di chuyn, ta dc ngc bnh trng chui ngc s hp dn hn. C th tm trng bng dung dch phenolphtalein, khi chui vo bnh trng s c mu hng. Mun ly trng ra, ta la cho u nhn qu trng chui vo c bnh cu ri un nng bnh, khng kh trong bnh n v nhit, to p sut y qu trng i ra. 23. Thu kh v tn thuc l

172

Dng 2 cc thy tinh sch, trong sut v 2 np: mt ci bng thu tinh v mt ci bng nhm. Trng cc th nht bng dung dch NH3 c v dng bng tm dung dch HCl c bi ln np thy tinh. Khi y np vo lp tc khi trng xut hin dy c trong cc. Dng giy rp nh sch np bng nhm loi b mng nhm oxit ri bi dung dch mui thy ngn ln. y np nhm vo cc th hai, sau khong 5 pht nhm s mc lng t trng ging tn thuc l. Ch : Biu din th nghim thu khi trc, thy khi xut hin, ngi xem tp trung s ch vo cc thu khi. Trong thi gian ny, nhm c th gi mc lng t. Gii thch: cc thu tn, c phn ng: 2Al + 3Hg(NO3)2 2Al(NO3)3 + 3Hg Hg c gii phng to thnh mt lp hn hng Al Hg trn b mt nhm, lp ny ngn cn khng cho to ra mng oxit rn chc v lin tc. tng im nh nhm b oxi ho bi O2 ca khng kh to ra Al2O3 v mc di ra trng ging tn thuc l.

173

TI LIU THAM KHO CHNH 1. Nguyn Cng, Dng Xun Trinh, Trn Trng Dng. Th nghim thc hnh l lun dy hc ho hc - NXB Gio dc. H ni.1980. 2. Nguyn Th Mai Dung - ng Th Oanh - Nguyn c Dng. Th nghim thc hnh mn hc l lun dy hc ho hc. Mt tp th khoa Ho trng i hc S phm H Ni bn son, nm 1994. 3. Tp th cn b ging dy b mn phng php dy hc ho hc. Th nghim phng php dy hc ho hc bin son theo mun. Khoa Ho hc trng i hc S phm H Ni, nm 2002.

174