Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

Li ni u

Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

1. C ch qun l kinh t thi k trc i mi 1.1. C ch k hoch ha tp trung quan liu bao cp C ch k hoch ha tp trung (kinh t mnh lnh): c ch m theo chnh quyn trung ng s iu khin ton b cc khu vc kinh t v a ra mi quyt nh v qu trnh sn xut v phn phi hng ha, dch v. Nh chc trch quyt nh cc loi hng ha cn sn xut, iu hnh cc c quan cp di sn xut theo mc tiu quc gia v x hi. Cc nn kinh t k hoch ha quan trng tng xut hin nh Lin bang X-vit (c), Trung Quc trc 1978 v n trc 1991 nc ta, k t sau cch mng v thnh lp nh nc x hi ch ngha, c dn tc tr thnh mt khi, nh nc nm gi ton b t liu sn xut v a ra cc k hoch ln cho c nc nh k hoch 5 nm ln th nht (1961-1965), k hoch 5 nm ln th hai (1976-1980), k hoch 5 nm ln th ba (1981-1985). Trc i mi, c ch qun l kinh t nc ta l c ch k hoch ha tp trung vi nhng c im ch yu l: Th nht, nh nc qun l nn kinh t ch yu bng mnh lnh hnh chnh da trn h thng ch tiu php lnh chi tit p t t trn xung di. Cc doanh nghip hot ng trn c s cc quyt nh ca nh nc c thm quyn v cc ch tiu php lnh c giao. Tt c phng hng sn xut, ngun vt t, tin vn, nh gi sn phm, t chc b my, nhn s, tin lngu do cc cp thm quyn quyt nh. Nh nc giao ch tiu k hoch, cp pht vn, vt t cho doanh nghip, doanh nghip giao np sn phm cho nh nc. L th nh nc b, li th nh nc thu. Chng hn sau khi gii phng Si Gn, nh nc tip qun Hng dt Ti Thnh v i tn l Dt Thnh Cng. Hng nm, nh nc s cung cp nguyn vt liu v vn lu ng. Dt Thnh Cng c giao ch tiu sn xut 3 triu m2 vi/ nm. Nm 1978, gi thnh 1m2 vi calicot sn xut ti xng ca cng ty Dt Thnh Cng l 1,5 ng/m2. Th nhng tt c lng sn phm c c, cng ty u phi bn cho nh nc vi gi 1,2 ng/m2. Trong khi gi th trng t do th cao gp 10-12 ln. Th hai, cc c quan hnh chnh can thip qu su vo hot ng sn xut, kinh doanh ca cc doanh nghip nhng li khng chu trch nhim g v vt cht v php l i vi cc quyt nh ca mnh. Nhng thit hi do cc quyt nh khng ng gy ra th ngn sch nh nc phi gnh chu. Cc doanh nghip khng c quyn t ch sn
2

Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

xut, kinh doanh, cng khng b rng buc trch nhim i vi sn xut, kinh doanh. C th ly trng hp mt cng ty khai thc than Thi Nguyn lm v d. Nm 1979, cng ty ny c giao ch tiu 150000 tn trong khi cc cng ty khch hng ang gp kh khn, khng cn nhiu n than. Kho bi cng ty khng th cha ht nhng vn phi hon thnh ch tiu c giao nn cng ty chn gii php l va khai thc va em than i. Cui cng, n v vn nhn c bng khen v hon thnh ch tiu cp trn giao. Th ba, quan h hng ha - tin t b coi nh, ch l hnh thc, quan h hin vt l ch yu. Nh nc qun l kinh t thng qua ch cp pht - giao np. V vy rt nhiu hng ha quan trng nh sc lao ng, pht minh sng ch, t liu sn xut quan trng, khng c coi l hng ha v mt php l. Mt cn b hay cng nhn vo giai on ny 70% thu nhp l tem phiu, 30% cn li l lng. Khi cng ty khng c tin, cng nhn c tr lng bng sn phm: s tch in, cao su, m cngHoc mt trng hp khc, vo nm 1978, An Giang thnh lp hp tc x Ha Bnh Thnh, ton b hn 70 c my cy, ba, bm, xi u c cng hu ha. Cc x vin s lm vic cng nhau. Sau mi bui, cn b hp tc x ghi im tng ngi. im ny sau s c quy ra thc. Th t, b my qun l cng knh, nhiu cp trung gian va km nng ng va sinh ra i ng km nng lc, phong cch ca quyn, quan liu nhng li c hng quyn li cao hn ngi lao ng. V d cc ca hng lng thc, h thng tem phiu v quy hng tt, cn b cao cp c ca hng phc v ring ti ph Tn n, cn b trung cp n ph Nh Th, Vn H, ng Dung v Kim Lin; cn cn b, cng nhn, vin chc bnh thng v nhn dn mua cc ca hng ri rc trong thnh ph. Ch bao cp c thc hin di cc hnh thc ch yu sau: Bao cp qua gi: nh nc quyt nh gi tr ti sn, thit b, vt t, hng ha thp hn gi tr chng nhiu ln so vi gi th trng. Do , hch ton kinh t ch l hnh thc. Bao cp qua ch tem phiu: nh nc quy nh ch phn phi vt phm tiu dng cho cn b, cng nhn vin theo nh mc qua hnh thc tem phiu. Ch tem phiu vi mc gi khc xa so vi mc gi th trng bin ch tin lng
3

Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

thnh lng hin vt, th tiu ng lc kch thch ngi lao ng v ph v nguyn tc phn phi theo lao ng. Bao cp theo ch cp pht vn ca ngn sch nhng khng c ch ti rng buc trch nhim vt cht i vi cc n v c cp vn. iu va lm tng gnh nng i vi ngn sch va lm cho s dng vn km hiu qu, ny sinh c ch xin cho Trong thi k kinh t cn tng trng theo chiu rng th c ch ny c tc dng nht nh, n c th trnh c nhng khim khuyt ca nn kinh t th trng nh chu k kinh doanh, khng hong tha, bong bng bt ng sn v cho php tp trung ti a cc ngun lc kinh t vo cc mc tiu ch yu trong tng giai on v iu kin c th, c bit trong qu trnh cng nghip ha theo hng u tin pht trin cng nghip nng (Lin X vo nhng nm 30 gim GNP ca tiu th t nhn t 80% xung cn 50% u tin pht trin cng nghip nng. Nh , Lin X xy dng c nn cng nghip nng trong mt nn kinh t km pht trin m khng cn phi ch nhiu nm tch ly t bn hay da vo h tr ti chnh t bn ngoi) . Tuy nhin, c ch k hoch ha tp trung li th tiu cnh tranh, km hm tin b khoa hc - cng ngh, trit tiu ng lc kinh t i vi ngi lao ng, khng kch thch nng ng, sng to ca cc n v sn xut kinh doanh. Khi nn kinh t th gii chuyn sang giai on pht trin theo chiu su da trn c s p dng thnh tu cuc cch mng khoa hc - cng ngh hin i th c ch qun l ny cng bc l khuyt im ca n, lm cho kinh t cc nc x hi ch ngha trc y, trong c nc ta, lm vo tnh trng tr tr, khng hong.

Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

1.2. Nhu cu i mi c ch qun l kinh t 1.2.1. Nguyn nhn thc y tin trnh i mi. Nhu cu i mi c ch qun l kinh t nc ta xut pht t nhiu l do trong ng ch nht l ba c s sau y: Mt l, i hi bc xc ca cuc sng (yu cu thot khi khng hong kinh t). trong nc, sau 10 nm tin hnh xy dng ch ngha x hi, chng ta t c mt s thnh tu, song kh khn cn nhiu v ngy cng gy gt dn n tnh trng khng hong v kinh t - x hi vo nhng nm 80 (cc ch tiu kinh t khng t, lm pht tng, i sng nhn dn gp kh khn nghim trng). Nhng nm k tip lm pht tip tc mc ba con s. n nm 1989 mi xung cn hai con s. Nm Lm pht 1986 774% 1987 323,1% 1988 393% 1989 34.7% T s kh khn v ngy cng trm trng nn xut hin tnh trng x ro mt s ni nhm xoay chuyn tnh hnh c trong nng nghip, cng nghip v ngoi thng. Hai l, bn thn ng c nhng nhn thc mi v xy dng ch ngha x hi v pht trin nn kinh t trong thi k qu ln ch ngha x hi, v vy trong nhn thc ca ng c nhng bc t ph v i mi c ch qun l kinh t nhng cha trit . V cc ch trng, chnh sch i mi tng phn t nm 1976 n nm 1986 v nhu cu phi i mi trit c ch k hoch, tp trung, quan liu, bao cp cn trung lm ni r my mc sau:
5

Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

Hi ngh Trung ng ln 6 thng 91979: Hi ngh quyt nh phi khc phc mt bc c ch k hoch ho tp trung v bao cp, kt hp k hoch ho vi quan h th trng, duy tr ba thnh phn kinh t min Nam, kt hp ba li ch l tp th, c nhn v x hi. Khuyn khch mi nng lc sn xut lm cho sn xut bung ra... Hi ngh ln th su Ban Chp hnh Trung ng ng kha IV l bc t ph u tin tm ng i mi. Cui cng Hi ngh ra ngh quyt s 20-NQ/TW ngy 20 thng 9 nm 1979

vi tinh thn chnh l:

Cho php kt hp k hoch ha vi c ch th trng S dng li kinh t t nhn bao gm c t bn t nhn di s qun l ca Nh nc

Sa li gi lng thc v gi cc nng sn khc theo hng da trn tha thun. Cho php a phng tin hnh xut nhp khu Tn dng t ai nng nghip khai hoang, phc ho c tr th lao thch ng v c s dng ton b sn phm c min thu. Thng 10-1979, Hi ng Chnh ph cng b quyt nh xo b cc trm kim sot ngn sng, cm ch, ngi sn xut c quyn a sn phm ra trao i ngoi th trng khng phi np thu sau khi lm ngha v y cho Nh nc. Ch th 100 CT/TW: Ngy 13 thng 1 nm 1981, Ban B th Trung ng

ng ra Ch th 100-CT/TW v Ci tin cng tc khon, m rng khon sn phm n nhm lao ng v ngi lao ng trong hp tc x nng nghip. Ch th ny cho php p dng ch khon trong ton b nn nng nghip c nc. Ch khon ny thng c gi tt l Khon 100. Khon 100 to ra hiu qu kinh t ln trong nng nghip. Quyt nh 25/CP (21-1-1981): Trin khai thc hin Ngh quyt ca Hi ngh Trung ng 6 kha IV, Hi ng Chnh ph ra Quyt nh s 25-CP ngy 21 thng 1 nm 1981 v Mt s ch trng v bin php nhm tip tc pht huy quyn ch ng sn xut, kinh doanh v quyn t ch v ti chnh ca cc x nghip quc doanh. Quyt nh ny cho php p dng ch 3 k hoch.
6

Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

(Ch 3 k hoch: cp c s, cc c s kinh t, nht l trong cng nghip v giao thng vn ti, trong khi tm cch gii quyt kh khn cho c s mnh tm cch lin kt vi cc c s bn tm nguyn liu v tm cch tiu th u ra. H gi y l k hoch 2, trong khi k hoch 1 l k hoch do Trung ng giao. Mt s c s cn tm cch sn xut cho th trng t do, gi y l k hoch 3. K hoch 2 tng b coi l mc ngoc, cn k hoch 3 tng b coi l lm n phi php). - Quyt nh 25/CP nu r: Cn ly k hoch lm chnh, ng thi s dng ng n quan h hng ho, th trng, kinh doanh c li. Quyt nh cn cho php cc x nghip quc doanh c nhiu ngun cn i v k hoch ba phn (phn Nh nc giao, phn t lm v phn sn xut ph). - Trong iu kin vt t thiu thn, Quyt nh 25-CP gip cc c s khi phc c kh nng sn xut, gii quyt thm cng n vic lm cho cng nhn, vin chc, lm cho hot ng x nghip tr li bnh thng. Quyt nh 26-CP: Cng ngy 21-1-1981, Hi ng Chnh ph ban hnh Quyt nh 26-CP v vic m rng hnh thc tr lng khon, lng sn phm v vn dng hnh thc tin thng trong cc n v sn xut kinh doanh ca Nh nc. Nm 1981, ln u tin sau chin tranh, sn xut cng nghip t k hoch, ring cng nghip a phng vt k hoch 7,5%. y l nhng kt qu ca ch trng i mi tng phn Ch th 100 n cc Quyt nh 25 v 26-CP. Trc v sau Hi ngh ln th su Ban Chp hnh Trung ng kho IV, tnh Long An c php th im vic b gi vo lng, mua v bn theo gi cao mt s mt hng st vi gi th trng. Long An thu c mt s thnh cng trong vic lu thng hng ho nhng cn rt nhiu vn i hi phi c chnh sch chung ca ng v Nh nc. Hi ngh Trung ng ln th 8 (6/1985): bn v ci cch gi-lng-tin, vi ni dung chnh nh sau:

V gi, phi tnh ton y gi cc mt hng Nh nc cung cp v gi cc mt hng Nh nc mua ca nng dn, th th cng theo gi st vi chi ph sn xut. tin cho tnh ton, cc mc gi trn c quy ra thc. Cn gi thc c xc nh bnh qun l 25 ng/kg, da trn tnh ton thc t ca cc chuyn gia.
7

Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

Cc a phng khc nhau th mc gi thc quy i ny c th cao hoc thp hn. Nh nc ban hnh mc gi mi ca mt s vt t, nh xng, du, xi mng, st, theo gi st 6 tng 11,5 ln so vi mc gi c, gi xi mng tng 12,5 ln.

V lng, Ban ch o ngh tng lng thm 20%. V tin, p ng gi mi v lng mi, phi in thm tin, tng tin trong lu thng l 120 t ng. Nhng thi im , Vit Nam khng t in c tin m phi nh nc ngoi in. In nhiu tin s tn thi gian. V l , in t tin m vn c sc mua ln, Ban ch o a ra ch trng i tin. Mt ng mi s i ly 10 ng hin hnh. Nh vy 12 t ng in mi v em i s tng ng 120 t ng hin hnh.

Tuy k hoch ci cch gi - lng - tin khng din ra nh k hoch do s chp v gia ci cch vi m hnh c, gy ra nhng hu qu nghim trng trong thi gian cui nm 1985 v nm 1986, song chnh s khng hong ny lm cho cc cp cc ngnh nhn ra rng ci cch l phi ci cch trit . M hnh c phi b on tuyt hon ton. Tt c nhng quyt nh trn c th hin trn c 4 lnh vc kinh t nc ta: trong nng nghip, cng nghip, thng nghip v trong phn phi lu thng, tuy vy nhng ci cch cn cha ton din v trit . Ba l, nhng tc ng c v l lun v thc tin ca cng cuc ci cch, ci t Lin X v ng u, c bit l s tr v vi chnh sch NEP ca Lnin. Nh vy, t cui thp k 70 ng ta tm ti nhng bin php ci thin tnh hnh. l nhng tin quan trng n i hi i biu Ton quc ln th 6 vo thng 12 nm 1986, ng thng qua ni dung ng li i mi mt cch ton din, trong i mi c ch qun l kinh t l mt trong nhng yu cu cp bch v trng tm. Kt lun Nh vy pht trin kinh t th trng theo nh hng XHCN nc ta l mt tt yu l mt nhim v cn thit, cp bch chuyn t nn kinh t lc hu thnh nn kinh t hin i, hi nhp vo s phn cng lao ng quc t. l con ng ng n pht trin lc lng sn xut, khai thc c hiu qu mi tim nng ca t nc phc v nhim v cng nghip ho, hin i ho t nc. Kinh t hng ho khng nhng
8

Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

khng i lp vi cc nhim v kinh t x hi trong thi k qu ln ch ngha x hi, m tri lai thc y cc nhim v pht trin mnh m hn. 1.2.2. i hi i biu ln th 6 ca ng (t ngy 15 n 18/12/1986 ti H Ni) - i hi nh du s i mi. i hi cho rng, c ch qun l kinh t c mang nng tnh cht tp trung quan liu. c trng ca c ch y l c quan qun l hnh chnh c ton quyn quyt nh nhng vn kinh t nhng li khng chu trch nhim g v cc quyt nh ca mnh: khng tnh ti hiu qu s dng tin vn, ti sn, vt t, lao ng; khng gn trch nhim vi li ch vt cht, tch ri vic tr cng lao ng vi s lng v cht lng lao ng; b my qun l cng knh, nhiu tng lp trung gian, ca quyn, km nng ng, thiu trch nhim. i hi VI khng nh: Vic b tr li c cu kinh t phi i i vi i mi c ch qun l kinh t. C ch tp trung quan liu, bao cp t nhiu nm nay khng to c ng lc pht trin, lm suy yu kinh t x hi ch ngha,hn ch vic s dng v ci to cc thnh phn kinh t khc , km hm sn xut, lm gim nng sut, cht lng, hiu qu, gy ri lon trong phn phi lu thng v ra nhiu hin tng tiu cc trong x hi. Vic i mi c ch qun l kinh t tr thnh nhu cu cn thit v cp bch. Nh vy, i hi ng Cng sn Vit Nam VI tm ra li thot cho cuc khng hong kinh t x hi, th hin quan im i mi ton din t nc, t nn tng cho vic tm ra con ng thch hp i ln ch ngha x hi Vit Nam. Nhng ch trng, chnh sch mi gi m, khuyn khch cc thnh phn kinh t pht trin, gii phng nng lc sn xut ca x hi m ng cho pht trin sn xut. 2. S hnh thnh t duy ca ng v kinh t th trng thi k i mi Trong giai on ny, t duy ca ng v kinh t th trng c hnh thnh v pht trin. c s thay i cn bn v su sc trong nhn thc v kinh t th trng so vi thi k trc i mi. 2.1. T duy ca ng v kinh t th trng t i hi VI n i hi VIII T i hi VI n ht nhim k i hi VIII (2001), l thi k i mi ton
9

Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

din c v cu trc v c ch vn hnh nn kinh t vi ni dung chnh l t b c ch k hoch ho tp trung, pht trin nn kinh t hng ho nhiu thnh phn vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc theo nh hng x hi ch ngha. Qua 10 nm tin hnh i mi t nc, nht l nhng i mi ton din trn lnh vc kinh t, nhng nhn thc mi, nhng quan m mi v kinh t th trng ca ng tng bc c nh hnh r nt. Mt l, kinh t th trng khng phi l ci ring ca ch ngha t bn m l thnh tu pht trin chung ca nhn loi. Kinh t hng ha l hnh thc t chc kinh t x hi m sn phm ca qu trnh dng tho mn nhu cu ca con ngi thng qua trao i, mua bn. Kinh t th trng l phng thc t chc,vn hnh nn kinh t, l phng tin iu tit kinh t ly c ch th trng lm c s phn b cc ngun lc kinh t v iu tit mi quan h gia ngi vi ngi Kinh t th trng c mm mng t trong x hi n l, hnh thnh trong x hi phong kin v pht trin cao trong ch ngha t bn. Kinh t hng ha v kinh t th trng ging nhau v bn cht (u chu s iu tit ca c ch th trng) v ngun gc (xut pht t kinh t t nhin v s phn cng lao ng x hi). Tuy nhin, kinh t hng ha v kinh t th trng c s khc nhau v trnh pht trin. Kinh t hng ha ra i t kinh t t nhin, kinh t th trng l giai on pht trin cao ca kinh t hng ha. Kinh t hng ha cn trnh thp, ch yu l sn xut hng ha t nhn, quy m nh b, k thut th cng, nng sut thp. Kinh t th trng ly khoa hc, cng ngh hin i lm c s v nn sn xut x hi ha cao. Kinh t th trng c lch s pht trin lu di, nhng cho n nay n mi biu hin r rt nht trong ch ngha t bn. Nu trc ch ngha t bn, kinh t th trng cn thi k manh nha, trnh thp th trong ch ngha t bn n t trnh cao n mc chi phi ton b cuc sng ca con ngi trong x hi . iu khin ngi ta ngh rng kinh t th trng l sn phm ring ca ch ngha t bn. Ch ngha t bn khng sn sinh ra kinh t hng ha, do , kinh t th trng vi t cch l kinh t hng ha trnh cao khng phi l sn phm ring ca ch ngha t
10

Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

bn m l thnh tu pht trin chung ca nhn loi. Ch c th ch kinh t th trng t bn ch ngha hay cch thc s dng kinh t th trng theo li nhun ti a ca ch ngha t bn mi l sn phm ca ch ngha t bn. Tm li, kinh t th trng tn ti v pht trin l tt yu khch quan, n khng phi l sn phm ring ca ch ngha t bn m l thnh tu chung ca nhn loi. Hin nay c nhiu m hnh kinh t th trng khc nhau (kinh t th trng t do, kinh t th trng x hi). Hai l, kinh t th trng cn tn ti khch quan trong thi k qu ln ch ngha x hi. Kinh t th trng di gc mt kiu t chc kinh t l phng thc t chc, vn hnh nn kinh t l phng tin iu tit kinh t ly c ch th trng lm c s phn b cc ngun lc kinh t v iu tit mi quan h gia ngi vi ngi. N l thnh tu chung ca vn minh nhn loi, tn ti v pht trin nhiu phng thc sn xut khc nhau. N va c th lin h vi ch t hu va c th lin h vi ch cng hu v phc v cho cng chng. V vy, kinh t th trng tn ti khch quan trong thi k qu ln ch ngha x hi. * i hi VII ca ng (thng 6-1991) a ra kt lun quan trng rng sn xut hng ha khng i lp vi ch ngha x hi, n tn ti khch quan v cn thit cho xy dng ch ngha x hi. i hi cng xc nh c ch nn kinh t hng ha nhiu thnh phn theo nh hng x hi ch ngha nc ta l c ch th trng c s qun l ca nh nc bng php lut, k hoch, chnh sch v cc cng c khc. Trong c ch kinh t ny: + Cc n v kinh t c quyn t ch sn xut, kinh doanh, quan h bnh ng, cnh tranh hp php, hp tc v lin doanh t nguyn. + Th trng trc tip hng dn cc n v kinh t la chn lnh vc hot ng v phng n t chc sn xut, kinh doanh c hiu qu. + Nh nc qun l nn kinh t nh hng dn dt cc thnh phn kinh t, to iu kin v mi trng thun li cho sn xut, kinh doanh theo c ch th trng,

11

Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

kim sot v x l cc vi phm trong hot ng kinh t, bo m hi ha gia pht trin kinh t vi pht trin x hi. * i hi VIII ca ng (thng 6-1996) ra nhim v y mnh cng cuc i mi ton din v ng b, tip tc pht trin nn kinh t nhiu thnh phn vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca nh nc theo nh hng x hi ch ngha. Ba l, c th v cn thit s dng kinh t th trng xy dng ch ngha x hi nc ta. Kinh t th trng tn ti khch quan trong thi k qu ln ch ngha x hi. V vy, c th v cn thit s dng kinh t th trng xy dng ch ngha x hi nc ta. bt k x hi no, khi ly th trng lm phng tin c tnh c s phn b cc ngun lc kinh t, th kinh t th trng cng c nhng c im ch yu sau: + Cc ch th kinh t c tnh c lp, ngha l c quyn t ch trong sn xut, kinh doanh, l li t chu. + Gi c c bn do cung cu iu tit, h thng th trng pht trin ng b v hon ho. + Nn kinh t c tnh m cao v vn hnh theo quy lut vn c ca kinh t th trng nh quy lut gi tr, quy lut cung cu, quy lut cnh tranh. Quy lut gi tr : Quy lut cung cu: Qua lut cnh tranh: + C h thng php quy kin ton v s qun l v m ca nh nc Vi nhng c im trn, nn kinh t th trng c vai tr rt ln i vi s pht trin kinh t x hi. Trc i mi, th trng ch c coi l mt cng c th yu b sung cho k hoch, do khng cn thit s dng kinh t th trng xy dng ch nha x hi.
12

Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

Vo thi k i mi, chng ta ngy cng nhn r c th dng c ch th trng lm c s phn b cc ngun lc kinh t, dng tn hiu gi c iu tit chng loi v s lng hng ha, iu ha quan h cung cu, iu tit t l sn xut thng qua c ch cnh tranh, thc y ci tin b, o thi ci lc hu, yu km. 2.2. T duy ca ng v kinh t th trng t ai hi IX n i hi X i hi IX ca ng (4/2001) xc nh nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l m hnh kinh t tng qut ca nuc ta trong thi k qu i ln ch ngha x hi. Bc chuyn quan trong t nhn thc kinh t th trng ch nh mt cng c, mt c ch qun l, n nhn thc coi kinh t th trng nh mt chnh th, l c s kinh t ca s pht trin theo nh hng x hi ch ngha. y l mt ch trng hon ton ng n, sng to, p ng yu cu khch quan ca s pht trin kinh t. Kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l mt kiu t chc kinh t va tun theo quy lut ca kinh t th trng va dc trn c s v chu s dn dt chi phi bi cc nguyn tc v bn cht ca ch ngha x hi. Kinh t th trng nc ta tuy chu tc ng ca quy lut gi tr l quy lut chung ca kinh t th trng nhng khc vi kinh t th trng t bn ch ngha vn hnh tun theo quy lut kinh t c bn l quy lut gi tr thng d, kinh t th trng nh hng x hi ch ngha chu tc ng ca quy lut kinh t c bn ca x hi x hi ch ngha l quy lut quy nh mc ch khch quan ca nn sn xut x hi ch ngha l khng ngng pht trin sn xut v nng cao i sng ca mi thnh vin trong x hi. y l s khc bit v bn cht ca kinh t th trng nc ta vi kinh t th trng t bn ch ngha. Trong nn kinh t , cc th mnh ca th trng c s dng pht trin lc lng sn xut, pht trin kinh t xy dng c s vt cht-k thut ca ch ngha x hi, nng cao i sng nhn dn, cn tnh nh hng x hi ch ngha th hin trn 3 mt ca quan h sn xut: s hu, qun l v phn phi.
13

Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

i hi X lm sng t ni dung c bn ca nh hng x hi ch ngha trong pht trin kinh t th trng nc ta, th hin qua 4 tiu ch:

Mc ch pht trin: vi mc tiu dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn

ch, vn minh gii phng mnh m lc lng sn xut v khng ngng nng cao i sng nhn dn; y mnh xo i gim ngho, khuyn khch lm giu chnh ng, gip ngi khc thot ngho v tng bc kh gi hn th hin mc ch pht trin v con ngi, gii phng lc lng sn xut, nng cao i sng cho mi ngi, mi ngi u c hng thnh qu ca s pht trin. y th hin s khc bit vi mc ch tt c v li nhun phc v li ch ca cc nh t bn, bo v v pht trin ch ngha t bn.

Phng hng pht trin: pht trin kinh t vi nhiu hnh thc s h: ton
dn, tp th, t nhn; nhiu thnh phn kinh t: kinh t nh nc, kinh t tp th, kinh t t nhn (c th, tiu ch, t bn t nhn), kinh t t bn nh nc, kinh t c vn u t nc ngoi nhm gii phng mi tim nng trong mi thnh phn kinh t, trong mi c nhn, mi vng minpht huy ti a mi ni lc pht trin nhanh nn kinh t. Cc thnh phn kinh t bnh ng trc php lut, va hp tc cng c li, va cnh tranh pht trin trong mt chnh th, to thnh nhng b phn cu thnh quan trng ca nn kinh t. Trong kinh t nh nc gi vai tr ch o, l lc lng vt cht quan trng v l cng c Nh nc nh hng v iu tit v m nn kinh t, to iu kin v mi trng thc y cc thnh phn kinh t khc cng pht trin. lm c nh vy, kinh t nh nc phi nm c cc v tr then cht ca nn kinh t bng trnh khoa hc cng ngh tin tin, hiu qu sn xut kinh doanh cao. i hi X khng nh kinh t nh nc v kinh t tp th ngy cng tr thnh nn tng vng chc ca nn kinh t quc dn; kinh t t nhn ng vai tr quan trng, l mt trong nhng ng lc ca nn kinh t. Mt khc tin ln x hi ch ngha x hi t ra yu cu nn kinh t phi da trn nn tng s hu ton dn v t liu sn xut ch yu, khc vi ch s hu ln ca ch ngha t bn.

nh hng x hi v phn phi: thc hin tin b v cng bng x hi ngay

trong tng bc, tng chnh sch pht trin; tng trng kinh t gn kt cht ch v ng b vi pht trin x hi, vn ho, gio dc v o to, gii quyt tt cc vn x hi thng qua cc chnh sch lao ng v vic lm, chnh sch xa i gim ngho,
14

Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

chnh sch an sinh x hi, chnh sch phng chng t nn x hi. Hn ch tc ng tiu cc ca kinh t th trng nh cnh tranh khng lnh mnh, chy theo li nhun, phn ho giu ngho. Trong phn phi, nh hng x hi ch ngha th hin qua ch phn phi ch yu theo kt qu lao ng, hiu qu kinh t, phc li x hi. Mun cho nn kinh t th trng khng ngng nng cao i sng nhn dn, bo m tt cc vn x hi v thc hin cng bng x hi, th Nh nc phi ch ng thc hin v iu tit cc quan h phn phi, c th nh: - Kt hp vn li nhun vi vn x hi. Mc ch ca s kt hp ny l va bo m cho cc ch th tham gia kinh t th trng c iu kin ua tranh pht huy ti nng v c li nhun cao, va to c iu kin chnh tr x hi bnh thng cho s pht trin kinh t. - Nh nc ch ng iu tit thu nhp gia cc tng lp dn c. Mt mt, Nh nc phi c chnh sch gim bt khong cch chnh lch gia lp ngi giu v lp ngi ngho, khng din ra s chnh lch qu mc gia cc vng, min, cc dn tc v cc tng lp dn c, thc hin tt chnh sch an sinh x hi. Mt khc, phi c chnh sch, bin php bo v thu nhp chnh ng, hp php cho ngi giu, khuyn - ng thi huy ng mi ngun lc kinh t cho s pht trin chng ta cn thc hin phn phi theo mc ng gp vn v cc ngun lc khc nh theo lao ng, theo ti nng, phn phi qua qu phc li x hi Tha nhn s tn ti ca cc hnh thc thu mn lao ng, cc quan h th trng sc lao ng, nhng khng chng bin thnh quan h thng tr, dn n tnh trng khng kim sot c s phn ha x hi thnh hai cc i lp.

Qun l: pht huy vai tr lm ch x hi ca nhn dn nh thc hin c ch

cng nhn tham gia qun l v gim st hot ng ca doanh nghip, c phn ho cc doanh nghip nh nc, ng thi bo m vai tr qun l, iu tit nn kinh t ca nh nc php quyn x hi ch ngha di s lnh o ca ng. Tiu ch ny th hin sc khc bit c bn gia kinh t th trng t bn ch ngha. Vai tr lnh o ca ng v qun l ca Nh nc l hai nhn t chnh tr cn bn bo m s thnh cng ca ng li pht trin nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha v qu i ln ch ngha x hi nc ta. Hai nhn t ny th hin tnh t gic, khc phc tnh t pht
15

Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

ca kinh t th trng v mt tri ca ton cu ha kinh t ang do ch ngha t bn chi phi, ch ng hi nhp kinh t quc t v khu vc, ra sc nng cao hiu qu, sc cnh tranh v kh nng c lp t ch ca nn kinh t, tham gia c hiu qu vo phn cng lao ng quc t. Di s lnh o ca ng, Nh nc ra cc chnh sch kinh t v m v thit lp c ch th trng sao cho cc thnh phn kinh t khc nhau vn ng theo cng mt hng to thnh mt hp lc thc y kinh t - x hi pht trin nhanh v bn vng, thc hin thng li s nghip cng nghip ha, hin i ha theo nh hng x hi ch ngha v mc tiu dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh, c th nh: - To mi trng php l, kinh t x hi n nh, thun li cho cc ch th kinh t hot ng theo c ch th trng. - nh hng v hng dn s pht trin kinh t x hi bng vic son tho, ban hnh cc k hoch, quy hoch, cc chng trnh pht trin kinh t x hi v cc chnh sch. - Sp xp, t chc li cc n v kinh t, c bit l sp xp, cng c cc doanh nghip nh nc; phn phi cc khu cng nghip tp trung, cc vng kinh t nhm to ra c cu kinh t hp l, ph hp vi nn kinh t th trng; t chc li h thng qun l, sp xp li cc c quan qun l nh nc v kinh t. i mi th ch v th tc hnh chnh. o to v o to li i ng cn b, cng chc qun l nh nc v qun l doanh nghip; thit lp mi quan h kinh t vi cc nc v cc t chc kinh t quc t. - iu tit kinh t, iu hnh v m nn kinh t, trong Nh nc cn cn nhc k lng nhng mnh lnh hnh chnh cho cc hot ng th trng c din ra ch yu theo s hng dn ca cc quy lut gi tr, quy lut cung cu, cnh tranh; bo m nguyn tc vn hnh ca nn kinh t l nguyn tc th trng "t iu chnh". Mt khc, do th trng trong nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha khng phi l th trng t iu tit hon ton, m cn phi phc v cc mc tiu kinh t x hi ca t nc trong tng thi k, do n cn phi chu s qun l ca Nh nc x hi ch ngha. - Nh nc thc hin chc nng kim tra, kim sot nhm thit lp k cng trong hot ng kinh t, pht hin v ngn chn cc hin tng vi phm php lut v lm sai
16

Tiu lun ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam

chnh sch, bo v ti sn quc gia v li ch ca nhn dn gp phn tng trng kinh t v tng bc thc hin cng bng x hi.

17