Chng trnh h tr lm nghip x hi

Bi ging Khuyn nng-khuyn lm

H ni, nm 2002

Chng trnh h tr lm nghip x hi

Bi ging

Khuyn nng-khuyn lm
Nhm tc gi
inh c Thun V Hng Phm Trnh Hng Dng Vit Tnh L S Trung Trn Vit H Hong Th Lng : : i hc lm nghip Xun Mai i hc Ty Nguyn i hc nng-lm Th c -TPHCM i hc nng lm Hu i hc nng-lm Thi Nguyn Trung tm khuyn nng-khuyn lm Ho Bnh Vin nng ho th nhng

Nguyn Ngc King: Hong Huy Tun V Th Qu Anh : : : :

Nguyn Trng Giang - Nguyn Th L Nguyn Ngc Thun

Bin tp: V Hng, inh c Thun

H Ni, 2002

Li cm n
Bi ging khuyn nng-khuyn lm l kt qu ca qu trnh hp tc v tham gia ca nhiu c nhn, cc t chc trong v ngoi nc da trn phng php pht trin chng trnh c s tham gia. Chng ti xin by t s cm n su sc n chng trnh h tr lm nghip x hi to mi iu kin cn thit v tinh thn v vt cht hon thnh bi ging ny. Qa trnh tham gia ng gp kin v nhu cu o to, khung chng trnh cng nh ni dung v phng php ging dy t cc nh qun l lm nghip, cc nh xy dng chnh sch, cc nh o to, nghin cu, khuyn nng khuyn lm n b con nng dn gp phn rt c bn cho s ra i ca tp bi ging. S t vn ca cc chuyn gia trong v ngoi nc to iu kin cp nht nhng kin thc v phng php tip cn mi cho mn hc. Tp th tc gi c bit cm n s t vn, thc y, ng vin mi mt v c hiu qu ca tin s Peter Taylor, c vn o to ca chng trnh, cho qa trnh bin son bi ging ny.

Cm n s h tr v gip ca n v h tr, cc tr l k thut v phin dch, cc cn b phc v gp phn hon thnh bi ging ny.

Tp th tc gi

Li ni u
Ngy 2.3.1993 chnh ph ban hnh ngh nh s 13/CP v nh cng tc khuyn nng Quy v thng t lin b 02/LBTT ra ngy

2.8.1993 v hng dn thi hnh ngh nh ny. T sau ngh nh 13 /CP, mt h thng khuyn nng-khuyn lm tng bc c hnh thnh t trung ng xung n cp c s. Nhu cu trang b nhng kin thc v k nng c bn cho cn b khuyn nng-khuyn lm tr nn cn thit v cp bch. Bi ging khuyn nng-khuyn lm nhm gp phn o to cc cn b khuyn nng-khuyn lm c trnh v phm cht cn thit phc v cho s nghip cng nghip ho v hin i ho nng nghip v nng thn. Bi ging khuyn nng khuyn lm nhm nng cao nhn thc v v tr v tm quan trng ca khuyn nng- khuyn lm i vi cng tc pht trin lm nghip v nng thn. Bi ging cng cung cp nhng kin thc c bn v khi nim, cch tip cn v nhng phng php khuyn nng khuyn lm, cng tc t chc o to, pht trin cng ngh v t chc qun l cc hot ng trn. Nhng k nng c bn v giao tip, thc y v khuyn khch s tham gia ca ngi dn vo cc hot ng khuyn nng khuyn lm l nhng ni dung v yu cu rt quan trng ca bi ging. Bi ging ny phc v ch yu cho i tng l sinh vin cc trng i hc nng-lm nghip. Tuy nhin n cng l ti liu tham kho tt cho cc cn b khuyn nng khuyn lm, cc cn b d n v cc nh lm cng tc nghin cu trong lnh vc ny. Bi ging bao gm khung chng trnh, ni dung bi ging v cc loi vt liu ging dy. Phn khung chng trnh gii thiu v mc ch, mc tiu, phng php, ti liu ging dy v phn b thi gian. Phn

ni dung bi ging trnh by cc ni dung chi tit. Phn vt liu ging dy cung cp nhng nghin cu im, nhng bi tp tnh hung v nhng ti liu ph tr cho ni dung bi ging. Mc d c nhiu c gng ca tp th tc gi v c s quan tm, t vn ca rt nhiu c nhn v t chc trong v ngoi nc, vi kh nng v kinh nghim cn hn ch, bi ging ny chc chn cn nhiu thiu st v khim khuyt. Chng ti rt mong nhn c s gp v ch dn ca mi c nhn v t chc ang quan tm n s nghip o to cn b khuyn nng-khuyn lm cho ngnh nng nghip v pht trin nng thn ca nc ta. Cc kin ng gp xin gi v : Chng trnh h tr lm nghip x hi 218 i cn khch sn la thnh H ni

in thoi : 04. 8329833 Fax : 04. 8329834 E-mail : sfsp.office.@ hn. vnn.vn

Chng 1 Gii thiu chung v khuyn nng khuyn lm

Mc ch: Trang b cho sinh vin nhng kin thc c bn v thc trng ca cng tc khuyn nng khuyn lm hin nay ti Vit Nam, ng thi hiu bit c nhim v ca ngi cn b khi tham gia lm cng tc khuyn nng khuyn lm vi cng ng. Khung chng trnh ton chng
Bi Mc tiu Ni dung Phng php Bi nh ngha, mc tiu, chc nng vai ca khuyn nng khuyn lm Bi 2: Vai ca khuyn nng khuyn lm vin v trong KNKL gii tr v tr 1: +Trnh by c bi cnh ra i, nh ngha, vai tr v chc nng ca cng tc nng +Bi cnh ra i ca khuyn nng v khuyn lm +nh ngha khuyn nng -Thuyt trnh -Tho nhm -Thuyt trnh c minh ha lun -Ti liu pht tay -OHP , -Ao. Bi giao 2 tit Vt liu Thi gian

khuyn lm: +Mc tiu ca khuyn nng khuyn lm. +Vai tr v chc nng ca cng tc khuyn nng khuyn lm +Cc nguyn tc hot ng ca khuyn nng khuyn lm.

khuyn

nhim v -OHP

khuyn lm. +Phn tch c cc nguyn tc hot khuyn ng nng

khuyn lm. +Trnh by c vai tr, nhim v ca nng khuyn khuyn +Vai tr, nhim v ca cn b khuyn nng khuyn lm. +Kin thc, nng lc v phm cht c nhn ca cn b khuyn nng khuyn lm. +Vn gii trong khuyn nng khuyn lm -No cng -Tho nhm -Flashligh, -Thuyt trnh lun -Ao. - Posters -Cu tho lun -OHP -Cu th mu hi, hi 2 tit

lm vin, vai tr ca hot khuyn gii trong ng nng

khuyn lm.

Bi 3: Thc tin hot ng khuyn nng khuyn lm

+M

+Thc tin hot ng khuyn nng khuyn lm Vit Nam +Cc chnh sch v khuyn nng khuyn lm +H thng t chc qun l +Hot ng khuyn nng

-Thuyt trnh c minh ha -Xem bng -Nghin cu tnh hung

-OHP

1 tit

nhng im c bn v thc tin hot khuyn khuyn Vit Nam ng nng lm

-Bng Video -bi tp tnh hun

khuyn lm mt s nc chu .

Vit Nam

Bi 1: nh ngha, mc tiu, nguyn tc, vai tr v chc nng ca khuyn nng khuyn lm
Mc tiu n cui bi hc ny, hc vin c kh nng: Trnh by c bi cnh ra i, nh ngha, vai tr v chc nng ca cng tc khuyn nng khuyn lm. Phn tch c cc nguyn tc hot ng ca khuyn nng khuyn lm.

Bi cnh ra i ca khuyn nng khuyn lm

Nm 1843 Bc M s dng nhng gio vin lu ng ci tin nng nghip. Thut ng Extension c ngun gc t nc Anh, nm 1866 mt s trng i hc nh Cambridge, Oxford s dng n nhm mc tiu m rng gio dc n vi ngi dn. T nm 1910 ti M c 35 trng i hc c b mn khuyn nng v n nm 1914 t chc khuyn nng c chnh thc thnh lp, c 8861 hi nng dn vi 3050150 hi vin. T 1950 tr i c nhiu t chc khuyn nng c thnh lp M La Tinh, Carib, mt s nc chu , c v chu Phi. Trong nhng nm gn y, dn s trn th gii khng ngng tng ln theo cp s nhn. Theo s liu thng k nm 1990 l 5 t ngi, nm 1996 l 5,7 t v n nm 1999 hn 6 t ngi (Hong Hng, 2000). Nh vy, vic tt yu s din ra l nhu cu v lng thc, g xy dng, ci un ... s tip tc gia tng nhanh chng. Trong bi cnh Vit Nam hin nay ang c nhng thay i ln l chuyn i t nn kinh t tp trung bao cp sang nn kinh t th trng, vi nhiu thnh phn kinh t. c bit vi ch trng giao t, rng cho h, nhm h dn n h l n v kinh t c lp. Mt khc hp tc x kiu c nng thn Vit Nam trn thc t khng cn tc dng. Cc h nng dn rt cn c mt t chc lm ch da, h tr cho mnh trong qu trnh sn xut nng lm nghip. Vai tr ca ngnh nng lm nghip ngy cng c cao, khng ngng hng n sn xut bn vng, ch trng bo tn a dng sinh hc v pht trin nng thn. Cc nh nng lm nghip lm vic ngy cng gn gi vi cc cng ng nng thn qun l c hiu qu hn cc ngun ti nguyn thin nhin. Cc chng trnh pht trin nng thn min ni, lm nghip x hi, lm nghip cng ng ... ang c thc hin nhiu ni trn th gii. C nhiu l do gii thch ti sao vic pht trin nng lm nghip cng nh y mnh hot khuyn nng khuyn lm Vit Nam ngy cng tr nn quan trng v: p lc ca vic gia tng dn s Suy thoi ngun ti nguyn thin nhin (t, nc, rng) v mi trng (kh hu thay i theo chiu hng bt li). 57 Gia tng dn s cc vng thnh th.

Gia tng khong cch gia ngi dn thnh th v nng thn v mc thu nhp, gio dc, i sng v phc li x hi.

Tip cn kin thc v cc k thut mi l rt kh khn ti nhiu vng nng thn, c bit l vng su vng xa.

Tip cn cc ngun thng tin v chnh sch, lut php, th trng cng nh iu kin giao thng i li l rt hn ch i vi ngi dn nng thn. Trc bi cnh cn thit phi c nhng thay i v chnh sch v mi trng kinh

t, x hi. y mnh pht trin kinh t to ra nhiu sn phm hn cho ton x hi v tin n thu hp khong cch gia vn nghin cu vi nhu cu ca ngi dn. Chnh nhng s thay i ny v ang a cc nh nng lm nghip cc cp khc nhau n vi vai tr ca nh khuyn nng khuyn lm. thc hin c vai tr ny c hiu qu, h cn c trang b cc kin thc, k nng v thi thch ng lm vic vi nhng ngi dn ang sng ti cc vng nng thn, min ni.

nh ngha v mc tiu khuyn nng khuyn lm:

Cc nh ngha khuyn nng khuyn lm:
Khuyn nng khuyn lm l mt s giao tip thng tin tnh to nhm gip nng dn hnh thnh cc kin hp l v to ra cc quyt nh ng n Khuyn nng, 1988, 312 trang) Khuyn nng khuyn lm c xem nh mt tin trnh ca vic ha nhp cc kin thc bn a vi kin thc khoa hc k thut hin i. Cc quan im, k nng quyt nh ci g cn lm, cch thc lm trn c s cng ng a phng s dng cc ngun ti nguyn ti ch vi s tr gip t bn ngoi c kh nng vt qua cc tr ngi gp phi. FAO Forestry paper 80, 1987, FAO, Rome). Khuyn nng khuyn lm l lm vic vi nng dn, lng nghe nhng kh khn, cc nhu cu v gip h t quyt nh gii quyt vn ca chnh h. Workers, 1989). Khuyn nng khuyn lm l mt tin trnh gio dc. Cc h thng khuyn nng khuyn lm thng bo, thuyt phc v kt ni con ngi, thc y cc dng thng tin gia nng dn v cc i tng s dng ti nguyn khc, cc nh nghin cu, cc nh qun l v cc nh lnh o . (Falconer, J., Forestry, A Review of Key Issues, Social Forestry Network Paper 4e, 1987, O.D.I., London) (Malla, A Manual for Training Field (D.Sim v H.A.Hilmi, (A.W.Van den Ban v H.S. Hawkins,

Khuyn nng khuyn lm l mt qu trnh trao i hc hi kinh nghim, truyn b kin thc, o to k nng v tr gip nhng iu kin cn thit trong sn xut nng lm nghip cho nng dn, h c kh nng t gii quyt c nhng cng vic

58

ca chnh mnh, nhm nng cao i sng vt cht v tinh thn cho gia nh v cng ng.

Mc tiu ca khuyn nng khuyn lm

Mc tiu ca khuyn nng khuyn lm l lm thay i cch nh gi, nhn thc ca nng dn trc nhng kh khn trong cuc sng, gip h c ci nhn thc t v lc quan hn i vi mi vn , c c nng lc t quyt nh bin php vt qua nhng kh khn. Khuyn nng khuyn lm khng ch nhm mc tiu pht trin kinh t m cn hng ti s pht trin ton din ca bn thn ngi nng dn v nng cao cht lng cuc sng nng thn. Trong giai on hin nay mc tiu tng qut ca khuyn nng khuyn lm Vit Nam l thc y v h tr sn xut, nng cao i sng ngi dn nng thn nhm p ng nhu cu ca quc gia v a phng trong pht trin nng lm nghip, ng thi bo tn c cc ngun ti nguyn thin nhin v mi trng. t c mc tiu ny, cc hot ng khuyn nng khuyn lm cn hng n: Chia s kin thc bn a vi cc thng tin k thut. Thc y s kt ni v trao i gia cc c nhn v cng ng. Thc y vic xy dng, tng cng nng lc ca cc c nhn v cc nhm thng qua s gio dc bn chnh thc. Thc y s pht trin cc t chc phc v cho vic qun l c hiu qu ngun ti nguyn t, rng v tip cn th trng. Kt ni vic lp k hoch, thc thi, theo di v nh gi ca cc cng ng nhm vo hot ng c lp ca h. Gii quyt cc vn v qun l cc mu thun i n vic thng nht cc quyt nh. C cc phng php khuyn nng khuyn lm thch hp cho mi tnh trng v nhm s thch.

Vai tr v chc nng ca khuyn nng khuyn lm

Vai tr cu khuyn nng khuyn lm
Trong pht trin nng thn

Trong iu kin nc ta hin nay, nng dn lun gn lin vi nng lm nghip, l b phn ct li v cng l ch th trong qu trnh pht trin nng thn. Pht trin nng thn l ci ch ca nhiu hot ng khc nhau tc ng vo nhiu lnh vc khc nhau ca nng thn, trong khuyn nng khuyn lm l mt tc nhn, mt b phn quan trng nhm gp phn thc y pht trin nng thn. Thng qua hot ng khuyn nng khuyn lm, nng dn v nhng ngi 59

bn ngoi cng ng c c hi trao i thng tin, hc hi kin thc v kinh nghim ln nhau pht trin sn xut v i sng kinh t - x hi. c bit khuyn nng khuyn lm cn to ra c hi cho nng dn trong cng ng cng chia s, hc hi kinh nghim, truyn b thng tin kin thc v gip , h tr nhau cng pht trin cng ng a phng.

Giao thng Khuyn nng khuyn lm

Gio dc

Pht trin nng thn Chnh sch

Ti chnh

Tn dng

Th trng

Cng ngh

Hnh 1.1: Khuyn nng lm l mt b phn trong qu trnh pht trin nng thn
Ngy nay cng tc khuyn nng khuyn lm tr nn khng th thiu c mi quc gia, mi a phng, thn bun v i vi tng h nng dn. V vy cng tc khuyn nng khuyn lm cn phi c tng cng cng c v pht trin. Nh vy gia khuyn nng khuyn lm vi pht trin nng thn c mi quan h cht ch. Trong mi quan h ny khuyn nng khuyn lm thc s l phng cch hu hiu thc hin pht trin nng thn.

Vai tr ca khuyn nng khuyn lm trong qu trnh t nghin cu n pht trin nng lm nghip

60

Nhng tin b ca khoa hc k thut, cng ngh mi thng l kt qu ca cc c quan nghin cu khoa hc nh vin, trng, trm... .Nhng tin b ny cn c nng dn chn la, p dng vo sn xut nng cao nng sut lao ng. Trn thc t gia nghin cu v p dng thng c mt khu trung gian chuyn ti hoc ci tin cho ph hp nng dn p dng c. Ngc li nhng kinh nghim ca nng dn, nhng i hi cng nh nhn xt, nh gi v k thut mi ca nng dn cng cn c phn hi n cc nh khoa hc h gii quyt cho st thc t. Trong nhng trng hp ny, vai tr ca khuyn nng khuyn lm chnh l chic cu ni gia khoa hc vi nng dn.

Vai tr ca khuyn nng khuyn lm i vi nh nc. Khuyn nng khuyn lm l mt trong nhng t chc gip nh nc thc hin cc chnh sch, chin lc v pht trin nng lm nghip, nng thn v nng dn. Vn ng nng dn tip thu v thc hin cc chnh sch v nng lm nghip. Trc tip hoc gp phn cung cp thng tin v nhng nhu cu, nguyn vng ca nng dn n cc c quan nh nc, trn c s nh nc hoch nh, ci tin c c cc chnh sch ph hp.

Cc gii php

-Cc nh hoch nh chnh sch -Nh nghin cu

Khuyn nng khuyn lm

-Nng dn -Cng ng

Cc vn

Hnh 1.2 : Vai tr ca khuyn nng khuyn lm

61

Chc nng ca khuyn nng khuyn lm

Chc nng c bn ca khuyn nng khuyn lm khng nhng l truyn b thng tin v hun luyn nng dn m cn bin nhng thng tin, kin thc c truyn b, nhng k nng o to thnh nhng kt qu c th trong sn xut v i sng. iu ny cho thy khuyn nng khuyn lm cn c quan h cht ch vi iu kin vt cht ca nng h cng nh ngun lc thc t ca a phng. Cn c vo mc lin quan n bn cht, mc tiu ca khuyn nng khuyn lm, c th phn chia chc nng ca khuyn nng lm lm hai nhm chnh. Nhm chc nng phi thc hin Thc y nng dn: kch thch c dn nng thn (bao gm c nam v n ) hnh ng theo sng kin ca h. Pht trin cc hnh thc lin kt hp tc ca nng dn nhm mc tiu pht trin nng lm nghip v nng thn. Trao i v truyn b thng tin: bao gm vic x l, la chn cc thng tin cn thit, ph hp t cc ngun khc nhau trao i hc hi; truyn b v ph bin cho nng dn. o to, hun luyn nng dn: t chc cc kha tp hun, xy dng m hnh, tham quan, hi tho u b cho nng dn. Gip nng dn gii quyt cc vn pht sinh: pht hin, nhn bit v phn tch c cc vn kh khn trong sn xut, i sng v bn bc cng nng dn tm bin php gii quyt. Pht trin cc chng trnh khuyn nng khuyn lm vi cc phng php v cch tip cn thch hp. Trn c s cng ngi dn/ cng ng phn tch thc trng a phng, xy dng k hoch, thc hin cc chng trnh khuyn nng khuyn lm ph hp, p ng c nhu cu v li ch ca nhiu i tung ngi dn trong cng ng. Gim st v nh gi hot ng khuyn nng lm. Nhm chc nng nn thc hin Phi hp vi nng dn t chc cc th nghim pht trin k thut mi, hoc th nghim kim tra tnh ph hp ca kt qu nghin cu trn hin trung, t lm c s cho vic khuyn khch lan rng. Tm kim cc yu t, iu kin thun li h tr cho sn xut ca ngi dn nh vn tn dng, vt t u vo.v.v. Tr gip nng dn cch thc bo qun, ch bin nng lm sn quy m h gia nh. H tr nng dn v kinh nghim qun l kinh t h gia nh, pht trin sn xut quy m trang tri. Tm kim v cung cp cho nng dn cc thng tin v gi c, th trng tiu th sn phm.

62

Hnh 1.3: Con voi phn nh cc chc nng ca hot ng khuyn nng khuyn lm

Quan im khuyn nng khuyn lm

Khuyn nng khuyn lm da trn quan im cho rng nng dn l mc tiu ca pht trin, h ng vai tr trung tm v l ngi thng minh, c nng lc, rt mong mun nhn c thng tin v kin thc mi pht trin sn xut nhm em li cuc sng m no hnh phc cho gia nh, cho c nhn v cho cng ng mnh. Khuyn nng khuyn lm c thc hin mi ni (trong nh, ngoi rng, trn nng, trong lp hc...) cng nng dn, thng qua nhng c nhn hay nhng nhm h, xut pht t nhng nhu cu ca h, bt u t nhng g h c, gii quyt nhng vn ca h trn c s t lc cnh sinh

Nguyn tc hot ng ca khuyn nng khuyn lm

Hin nay hot ng khuyn nng khuyn lm ang m rng trn phm vi ton quc. Nh nc v ang ginh nhng khon kinh ph ln o to cn b, xy dng c s vt cht, k thut cho mng li khuyn nng khuyn lm v u t cho nhiu chng trnh v d n khuyn nng khuyn lm khc nhau. Mun hot ng khuyn nng khuyn lm c hiu qu, khng nhng cn c ni dung st thc vi nhu cu cng ng m cn thit phi vn dng cc cch

63

tip cn v phng php khuyn nng lm linh hot, ph hp nng lc, c im ca cng ng a phng. Trn thc t vi cc cch tip cn khc nhau th nguyn tc hot ng khuyn nng lm cng c nhng im khc nhau nht nh. Tuy nhin t c mc tiu, gp phn tch cc to nn s pht trin bn vng nng thn, hot ng khuyn nng lm khi trin khai thc hin cn tun theo cc nguyn tc sau: Chng trnh khuyn nng khuyn lm phi ph hp vi ngun lc thc t ca a phng cng nh kin thc v nng lc ca cng ng. Ni dung khuyn nng lm phi a dng v xut pht t nhu cu thc t ca ngi dn/ cng ng. Ch n cc nhm i tng (dn tc,gii...) c iu kin khc nhau. Phng php khuyn nng lm phi linh hot, lun to c hi cho s tham gia v quyn quyt nh ca ngi dn/ cng ng a phng. Khuyn nng khuyn lm cn hp tc cht ch vi cc t chc pht trin nng thn khc. Khuyn nng khuyn lm cng lm vi ngi dn ch khng lm thay cho dn. Hot ng khuyn nng lm c tnh bao hm, lin quan n nhiu lnh vc (nng nghip, lm nghip, kinh t, vn ha - x hi...)

64

Bi 2: Vai tr ca cn b khuyn nng khuyn lm v gii trong khuyn nng khuyn lm

Mc tiu Trnh by c vai tr, trch nhim, nng lc v phm cht c nhn cn c ca ngi cn b khuyn nng khuyn lm. Phn tch c vai tr ca gii trong hot ng khuyn nng khuyn lm.

Vai tr ca cn b khuyn nng khuyn lm

Cn b khuyn nng khuyn lm c trch nhim cung cp thng tin, gip nng dn hiu c v gim quyt nh v mt vn c th (V d: p dng mt cch lm n mi, gieo trng mt loi ging mi ... ). Khi nng dn quyt nh, cn b khuyn nng khuyn lm phi chuyn giao kin thc nng dn p dng thnh cng cch lm n mi . Nh vy vai tr ca cn b khuyn nng khuyn lm l em kin thc n cho nng dn v gip h s dng kin thc . Cn b khuyn nng khuyn lm c o to thc hin nhim v ny v c trang b y cc thng tin v kin thc k thut gip nng dn. Mt khc, khi lm cng tc khuyn nng khuyn lm, cn b khuyn nng khuyn lm phi da vo chnh sch hin hnh ca nh nc v phng hng pht trin nng lm nghip v nng thn. Theo quan im khuyn nng khuyn lm mi, cn b khuyn nng khuyn lm t b rng buc vo nhng ch tiu k hoch c th ca chng trnh khuyn nng khuyn lm (V d: Trng c bao nhiu ha ng lai, bo v c bao nhiu ha rng, khai thc c bao nhiu lng lm sn ngoi g ... ). iu quan trng hn l phi lm sao cho nng dn ngy cng tin tng vo nng lc ca chnh h, t t chc ly cc hot ng kinh t ca gia nh v tham gia ngy cng tch cc vo cc chng trnh khuyn nng khuyn lm. Mun th, cn b khuyn nng khuyn lm phi thng xuyn h tr v ng vin nng dn pht huy nhng tim nng v sng kin ca h ch ng gii quyt ly nhng vn trong cuc sng. Cn b khuyn nng khuyn lm phi phn tch tnh hung ca nng dn trc khi quyt nh cch tt nht gip h. Mt cn b khuyn nng khuyn lm thc th s c nhng vai tr nh sau i vi nng dn: Ngi o to Ngi lnh o Ngi mi gii Ngi bn Ngi to iu kin Ngi qun l Ngi cung cp thng tin Ngi hnh ng Ngi t chc Ngi t vn Ngi trng ti

iu cho chng ta thy vai tr v nhim v rt a dng ca ngi cn b khuyn nng khuyn lm trong s nghip pht trin nng thn. L ngi phi hiu c tm quan trng ca mnh v lun sn sng thu thp thng tin, phn tch tnh hung v nh gi vn nhp vai mt cch ng n v linh hot. 65

Kin thc, nng lc v phm cht c nhn

Kin thc:
Mt cn b khuyn nng khuyn lm thc th cn c kin thc v bn lnh vc sau: Kin thc v mt k thut: cn b khuyn nng khuyn lm phi c o to y v cc lnh vc k thut nng lm nghip trong phm vi trch nhim cng tc ca mnh nh: k thut lm sinh, nng hc, nng lm kt hp, nh gi nhanh nng thn c s tham gia, lp k hoch, theo di v nh ga d n; ch bin v tip th cc sn phm nng lm ... Phi bit lm tt mt s cng vic ch yu nh gieo m, trng cy, lm giu rng... Kin thc x hi hc v i sng nng thn: Cn b khuyn nng khuyn lm phi hiu c nhng vn lin quan n x hi nhn vn ca i sng nng thn, vai tr ca gii ni mnh ang cng tc, ch trng n nhng phong tc, tp qun, truyn thng vn ha v nhng gi tr tinh thn ca cng ng ngi dn. c bit l kin thc truyn thng ca cng ng. Ngy nay ngi ta tha nhn rng nhng kin thc ca nng dn l cc k quan trng pht trin mt nn nng lm nghip bn vng. Pht trin tri thc ca nng dn h t a ra quyt nh ng n l mt nhim v quan trng ca cn b khuyn nng khuyn lm v tri thc ca nhng ngi nng dn l ngun lc chnh ca s pht trin. Kin thc v ng li v chnh sch ca nh nc: Cn b khuyn nng khuyn lm phi nm c ng li v nhng chnh sch c bn ca nh nc v pht trin nng lm nghip v nng thn. ng thi, cng phi bit c nhng vn khc c lin quan v nh hng n i sng nng thn nh cc chng trnh pht trin, chng trnh tn dng v cc th tc v php l v hnh chnh nng thn. Kin thc v gio dc: Do khuyn nng khuyn lm l mt tin trnh gio dc m i tng l nng dn nn cn b khuyn nng khuyn lm phi bit c cc kin thc v gio dc hc, cc phng php dy hc thc y s tham gia ca ngi dn nng thn.

Nng lc c nhn:
Nng lc c nhn phn nh nhng k nng tng hp m mt cn b khuyn nng khuyn lm cn phi c. Nng lc c nhn cn thit i vi mt cn b khuyn nng khuyn lm l: Nng lc t chc v lp k hoch: Cn b khuyn nng khuyn lm phi c kh nng lp k hoch cc hot ng khuyn nng khuyn lm v t chc thc hin nhng k hoch . Cn b khuyn nng khuyn lm phi c kh nng qun l mt cch c hiu qu cng vic ca bn thn cng nh cc hot ng c lin quan. Nng lc truyn t thng tin: Cn b khuyn nng khuyn lm phi c kh nng din t v vit cc bo co, v h s phi s dng thng xuyn nhng k nng ny giao tip vi dn khi lm khuyn nng khuyn lm.

66

Nng lc phn tch v nh gi: Cn b khuyn nng khuyn lm phi c kh nng phn tch v nh gi cc tnh hung ny sinh hng ngy, c kh nng thng lng v gii quyt cc mu thun. Nhn thc v hiu r c cc vn trong cng vic c th xut c nhng gii php kp thi v hp l.

Nng lc lnh o: Cn b khuyn nng khuyn lm phi t tin v bit tin tng vo nhng nng dn m mnh ang phc v, phi gng mu trc qun chng v c kh nng lnh o qun chng thc hin cc chng trnh khuyn nng khuyn lm.

Nng lc sng to: Cn b khuyn nng khuyn lm thng lm vic trong nhng iu kin c lp, t chu s gim st ca cp trn. V vy, phi c kh nng sng to v tin tng vo vic lm ca mnh ch khng phi lc no cng da vo s ch o ca cp trn.

Phm cht c nhn:

Phm cht c nhn l nhng c tnh tt m mi ngi lm khuyn nng khuyn lm u phi c. cng l nhng iu ngi ta cn phi nh gi khi tuyn la cn b khuyn nng khuyn lm. Nhng phm cht bao gm: Sn sng lm vic nhng vng nng thn xa xi ho lnh vi tinh thn v dn. Lun tin tng vo ngi nng dn. Cn b khuyn nng khuyn lm phi l ngi m cp trn tn nhim mi khi giao vic v cng c nng dn tin tng khi h a ra nhng li khuyn. Lng nhn o, tnh cm yu mn i vi b con nng dn, c bit l ng bo ngi dn tc thiu s. C tnh hi hc nh nhng trong cng vic. Cn b khuyn nng khuyn lm phi bit thng cm vi nhng c mun v nhng tnh cm ca b con nng dn. Khi lm vic vi nng dn, cn b khuyn nng khuyn lm phi bit tn trng v lng nghe kin ca h. Tin tng vo nng lc ca chnh mnh v quyt tm lhon thnh cng vic gp phn vo s nghip pht trin nng thn. V lm vic trong iu kin c lp v c t s gim st ca cp trn, nu khng tin tng vo chnh bn thn mnh v khng c lng quyt tm, h s kh c th lm tt vai tr ca mt cn b khuyn nng khuyn lm . Nhng yu cu v kin thc, nng lc v phm cht c nhn nu trn khng phi nhm mc ch to ra c s nh gi t cch bt k mt cn b khuyn nng khuyn lm no. Tt c cho chng ta thy khuyn nng khuyn lm l mt cng vic kh khn v i hi rt cao. cng l mt hng dn cn thit khi tuyn la v o to cn b khuyn nng khuyn lm phc v cho s nghip pht trin nng lm nghip v nng thn.

Vn gii trong khuyn nng lm:

Hin trng ca ph n tham gia cc hot ng khuyn nng khuyn lm

67

T trc n nay, khi lp k hoch khuyn nng lm ngi ta thng chn i tng chnh l nam gii (vi ngha l ch h), cn vi nhng dch v ph cp ngoi nng lm nghip nh k hoch ha gia nh, dinh dng cho tr em, xa m ... i tng la chn thng l ph n. S phn chia ny (d ch nm trong khi nim) khng phi bao gi cng hon ton thch hp. Trong thc t nhiu ph n nng thn va l nng dn va l ch nh thc s, ph n thng vn gnh vc hn mt na cng vic ca gia nh. C mt thc t l phn ln cn b khuyn nng khuyn lm l nam gii cho nn c th h cha hiu ht c vai tr ca ph n trong x hi nng thn. Ngoi cc nguyn nhn khch quan ni trn cn c mt s nguyn nhn ch quan lm hn ch s tham gia ca ph n trong cc hot ng khuyn nng khuyn lm l: - V vn ha: nng thn, ph n thng b rng buc bi nhng tp tc vn ha phong kin, t c hc hnh nn ngi tip xc vi bn ngoi. Tuy rng nc ta, ph n c thc s gii phng nhng thi quen t ngn xa vn lm cho ph n e d, ngi tip xc vi ngi l. - Gnh nng gia nh: Ngoi cng vic vt v nng nhc ngoi ng rung, v nh ph n thng b nhiu cng vic gia nh nng ln vai. iu lm cho h d c mun cng kh c thi gian tham gia cc hot ng khuyn nng khuyn lm. - Nhn chung nng thn ph n cha c thc s bnh ng nh nam gii, nht l trong cc cng vic x hi, v vy m ngi ta cng t mong i v khuyn khch ch em ng nhng vai tr tch cc hn trong cc hot ng khuyn nng khuyn lm. i vi nhng ph n ngho th iu li cng kh khn hn. Vai tr ca gii: cn c nh gi trong mt s lnh vc sau:

- V kinh t: Ph n l ngi sn xut ra lng thc, tm cht t v nhng sn phm tiu dng khc cho c gia nh. H cng l lc lng lao ng chnh trong mi hot ng pht trin kinh t ca gia nh. - V ni tr: Vi thin chc ca mnh, ph n va l m, va l ngi ni tr v chu trch nhim qun l tt c cc hot ng kinh t, sinh hot trong gia nh. Cn b khuyn nng khuyn lm cn hiu c vai tr c bn ca ph n to iu kin cn thit gip h tham gia cc hot ng khuyn nng khuyn lm. Nhng vai tr cng ch ra cho chng ta thy nhng nhu cu h tr cn phi c cho ph n nng thn. Hin ti ph n mi c to qu t iu kin tham gia cc chng trnh khuyn nng khuyn lm. Lm th no nng cao s tham gia ca ph n trong cc hot ng khuyn nng khuyn lm: y l mt nhim v rt kh khn i vi cn b khuyn nng khuyn lm. Nhng v tm quan trng ca ngi ph n trong s nghip pht trin nng thn, cn b khuyn nng khuyn lm cn phi c gng t chc cho h tham gia nhng chng trnh ny. Khng nn ngh rng ph n nng thn thp km hn so vi nam gii. Bn thn h cha y nhng ngh lc v k nng khc nhau. Hy c gng ng vin nhng kh nng tim tng trong h. V d, khuyn khch ph n d cc cuc hp, ng vin h mnh dn ln trnh by trc m ng. u tin ph n c tham gia trong cc hot ng o to, cc chuyn tham quan, trnh din, hi tho u b v.v. 68

Cn b khuyn nng khuyn lm cn phi coi ph n l mt trong nhng i tng chnh ca khuyn nng khuyn lm em n cho h nhng h tr, nhng kin thc v k nng cn thit nhm ci thin cuc sng cho gia nh v cng ng ca h. Ph n c nhng trch nhim ring trong gia nh v x hi. Cn phi tm hiu r vai tr ca ph n v nhy cm i vi nhng nhu cu, nhng vn ring ca h khi tham gia cc hot ng khuyn nng khuyn lm. Cn t chc nhng d n khuyn nng khuyn lm c tc dng nng cao vai tr v nng lc ca ph n trong x hi nng thn. Nhng d n c th bao gm: - Xy dng v cng c nhng t chc a phng i din cho quyn li ca ph n v khuyn khch cho ch em tin hnh nhng hot ng ca ring mnh (v d: Hi ph n, cu lc b ph n, ph n gip nhau lm kinh t, xa i gim ngho ...) - D n sn xut: trc tip h tr ph n pht trin nhng hot ng sn xut lm nghip (V d: khai thc lm sn ngoi g, duy tr pht trin ngnh ngh truyn thng nh an lt, dt th cm...) - D n chm sc sc khe hng dn phng php v trang b cho ch em nhng k nng chm sc con ci, cc hiu bit v sc khe sinh sn (V d: chm sc sc khe ban u, chng suy dinh dng tr em ... ) - Nhng d n pht trin kinh t h gip ch em tng thu nhp cho gia nh (V d: chn nui ln, g, nui ong, trng cy n qu ... ) y mnh s tham gia ca ph n, cc chng trnh o to trong khuyn nng khuyn lm cn ch trng: p ng c k nng v nhu cu ca ph n To iu kin ph n c kh nng hc c cc k nng mi, c thi gian biu thch hp vi cng vic hin ti phi lm hng ngy ca ph n. Cung cp nhng ch v chm lo cho hnh phc gia nh Ch trng nhng hot ng thc s mang li tim nng thu nhp v nng cao nng lc ca ph n. Bo m c c s tham gia y ca ph n k c nhng ngi ngho, t c hc nht. S dng cc cn b o to c chuyn mn thnh tho, c thi tn trng v lng nhit tnh i vi ph n nng thn . Cho n nay, nam gii vi t cch l ngi ch gia nh thng c nhn qu nhiu t cc chng trnh khuyn nng khuyn lm. Trong khi , t khi ph n c ng vin v to iu kin c mt vai tr thc s cn bng vi nam gii trong cc chng trnh khuyn nng khuyn lm. Nhim v ca cn b khuyn nng khuyn lm l phi gip ph n c c vai tr bnh ng trong cc hot ng .

69

Bi 3: Thc tin hot ng khuyn nng khuyn lm Vit Nam v khu vc

Mc tiu: M t c nhng im c bn v thc tin hot ng khuyn nng khuyn lm Vit Nam Trnh by c tnh hnh hot ng khuyn nng khuyn lm ti mt s quc gia chu .

Thc tin hot ng khuyn nng khuyn lm Vit Nam

Cc chnh sch v hot ng khuyn nng khuyn lm
Trong nhng nm gn y ng v nh nc c bit ch trng n cng tc khuyn nng khuyn lm, phn nh r vai tr v tm quan trng ca khuyn nng khuyn lm trong pht trin sn xut Nng lm nghip v pht trin nng thn. Ngy 2 / 3 / 1993 Chnh ph ban hnh ngh nh s 13/CP v nng Quy nh cng tc khuyn

v thng t lin b 02/LBTT ra ngy 2/8/1993, v hng dn thi hnh ngh nh 13/CP.

Ni dung chnh sch bao gm: Thnh lp h thng khuyn nng t cp trung ng n cp huyn vi s lng bin ch nh nc, mng li cng tc vin khuyn nng lm cp x theo ch hp ng. Khuyn khch v cho php thnh lp cc t chc khuyn nng t nguyn ca cc c quan nghin cu, o to, cc on th v cc t chc kinh t x hi, cc c nhn trong v ngoi nc. Tng s cn b khuyn nng khuyn lm chuyn trch t cp trung ng n huyn bao gm gn 3000 ngi. hin nay c nhiu hnh thc khuyn nng lm ang c th nghim nhiu ni do cc t chc quc t, phi chnh ph, cc cng ty, nh my ti tr. Cc hot ng khuyn nng lm v ang em li nhiu kt qu ng khch l. Ngun vn cho hot ng khuyn nng lm nh nc c hnh thnh t cc ngun nh ngn sch nh nc cp hng nm, ti tr ca cc c nhn, t chc trong v ngoi nc, thu ca nng dn mt phn gi tr sn phm tng thm nh p dng khuyn nng (ch p dng vi cc t chc khuyn nng t nguyn).

70

Cn b khuyn nng khuyn lm c nh nc o to v k nng v nghip v. Khi i cng tc ti c s c hng mt khon ph cp ngoi lng v c th k hp ng k thut vi nng dn v c nhn thng theo hp ng.

Thng 11/ 1997, hi tho quc gia v khuyn nng khuyn lm c B Nng nghip v Pht trin nng thn t chc, nhm tng kt h thng t chc khuyn nng khuyn lm, ni dung, phng php hot ng v xut chnh sch cho pht trin khuyn nng khuyn lm nc ta. Nhn chung cc hot ng ny gt hi c nhiu thnh cng song cng ang i mt vi nhiu thch thc mi, i hi phi nghin cu, gii quyt nhiu vn c tnh l lun v thc tin.

H thng t chc qun l:

T nm 1998, mt h thng khuyn nng nh nc c thnh lp t trung ng n cp huyn. Cp trung ng: Cc khuyn nng - khuyn lm trc thuc B Nng nghip v Pht trin nng thn. Nhim v ca cc l qun l nh nc v trng trt (tr trng rng), chn nui v ch o thc hin cng tc khuyn nng - khuyn lm trong phm vi c nc. S lng cn b ca cc l 65 ngi. Tt c 61 tnh v thnh ph thnh lp cc trung tm khuyn nng khuyn lm trc thuc s nng nghip v pht trin nng thn. Nhim v ca cc trung tm l thc hin cng tc khuyn nng khuyn nng khuyn lm trn a bn tnh, mt s trung tm cn lm nhim v sn xut cy ging v nghin cu khoa hc. Tng s cn b ca cc trung tm khong 900 ngi. Trung bnh mi trung tm c 12 - 15 cn b, trong 70% c trnh i hc. Khong 420 huyn trong tng s 600 huyn trong c nc c trm khuyn nng, vi tng bin ch khong 2000 cn b, mi trm c 3 - 5 cn b, mt s trm trc thuc trung tm khuyn nng tnh, mt s trm trc thuc y ban nhn dn huyn v t chc, quan h vi trung tm tnh v chuyn mn. Hin nay phn ln cc tnh cha c mng li khuyn nng lm cp c s, nguyn nhn ch yu l khng c ngun kinh ph tr cho i ng cn b khuyn nng khuyn lm cp c s. Tuy nhin, mt s tnh c ngun ngn sch a phng thnh lp c i ng khuyn nng khuyn lm vin cp x hoc cng tc vin khuyn nng lm cp x vi ch hp ng hng nm hoc thi v. Ni chung trnh ca khuyn nng vin c s khng ng u v a s cha c o to v nghip v. Ti mt s ni xy dng hnh thc cu lc b khuyn nng, cu lc b nng dn sn xut gii. Cc hnh thc ny ch yu hin nay mi tp hp c cc i tng nng dn kh gi, bit cch lm n v nhit tnh i vi cng tc khuyn nng. Ti mt s a bn c chng trnh/ d n hot ng khuyn nng khuyn lm vi ngun vn ti tr t nc ngoi u xy dng t chc khuyn nng thn bn, ban t qun, cc nhm s thch v nhm tr gip..v.v. 71

Bn cnh h thng khuyn nng nh nc, mt s t chc khuyn nng t nguyn ca cc c nhn hoc t chc c thnh lp, cc c quan khoa hc nh vin nghin cu, trng, trung tm, cc c s sn xut ging... cng c tham gia hot ng khuyn nng lm. Cc on th qun chng nh hi nng dn, hi ph n, on thanh nin, hi cu chin binh, hi nhng ngi lm vn ... cng c hot ng khuyn nng lm lm cho cng tc ny ngy cng mang tnh x hi ha cao.

Cp Trung ng

B N N & PTNT

Nhim v chnh

Cc Khuyn nng

Cc pht trin LN

Xy dng chnh sch KNKL Xy dng v qun l vic thc hin cc chng trnh KNKL quc gia. Xy dng nh mc kinh t, k thut cho cc chng trnh KNKL quc gia. T chc iu hnh chuyn giao tin b k thut, thng tin th trng cho nng dn.

Cp Tnh

T chc o to cn b KNKL S Nng nghip & PTNT Trung tm KNKL Xy dng v hng dn thc hin chng trnh KNKL cp tnh Hng dn cc t chc thc hin cc chng trnh KNKL ti tnh. T chc chuyn giao tin b k thut cho nng dn Xy ng chnh sch KNKL cp tnh Kt hp vi Cc KNKL xy dng cc im trnh din thuc chng trnh quc gia. Sn xut ti liu KNKL

Cp Huyn

Phng Nng nghip & PTNT Trm KNKL

Theo di nh gi kt qu cc chng trnh KNKL

Trc tip tin hnh chuyn giao k thut cho nng dn. Hng dn nng dn p dng k thut mi. Cng vi nng dn xy dng cc im trnh din. Cn b KNKL hp ng hoc cn b NL nghip kim cn b KNKL Cp X Lm vic theo chc nng nhim v a ra trong hp ng. 72 Phi hp vi cn b KNKL huyn chuyn giao k thut, thng tin n vi nng dn. Bo co kt qu lm vic vi cp Phi hp v bo co vi cp trn v cc hot ng KNKL cp huyn.

H nng dn, hoc nhm h s thch v SX NLN

Hnh 3.1: C cu b my t chc KNKL Vit Nam

Nhng ni dung chnh ca hot ng khuyn nng khuyn lm Vit Nam

Hin nay cc hot ng khuyn nng khuyn lm nc ta bao gm mt s ni dung hot ng ch yu sau : Ph bin nhng tin b k thut v cng ngh mi, nhng kinh nghim in hnh trong cc lnh vc nng lm nghip. Bi dng v pht trin kin thc qun l kinh t cho nng dn, cung cp thng tin v th trng, gi c nng lm sn. Dch v ging, vt t k thut xy dng m hnh Cc hot ng c th bao gm: Tp hun nhng tin b k thut cho nng dn. Xy dng cc m hnh trnh din. T chc tham quan, hi tho u b cho nng dn. Tuyn truyn kin thc v kinh nghim khuyn nng khuyn lm trn cc phng tin thng tin i chng. Xut bn v pht hnh n ngi dn cc n phm khuyn nng khuyn lm nh sch nh, tranh nh, t ri v.v. Pht trin k thut nng lm nghip c s tham gia ca ngi dn (PTD)

Thc t nhn thy khuyn nng khuyn lm Vit Nam trong thi gian qua ch yu mi ch tp trung vo chuyn giao k thut, xy dng m hnh, cc ni dung khc cha thc hin c nhiu. Tnh hnh hot ng khuyn nng khuyn lm cc d n quc t v phi chnh ph nh d n ca SIDA, HEVELTAS, GTZ v.v thng thc hin theo kiu lp k hoch t di ln, chng

trnh khuyn nng khuyn lm thng xut pht t nhu cu ca cng ng v c s tham gia tch cc ca ngi dn.

73

H thng t chc khuyn nng khuyn lm mt s nc chu :

n :
Chng trnh thit lp 100 trung tm khuyn nng khuyn lm v mt vn phng khuyn nng khuyn lm trung ng, 10 trung tm khuyn nng khuyn lm vng nhm ci thin s lin kt gia cc c s nghin cu v chuyn giao cng ngh.

Nepal:
Cc chng trnh khuyn nng khuyn lm c t chc cung cp cho ngi dn s hiu bit cc chnh sch mi v khuyn nng khuyn lm, cc lut l, cc li ch c lin quan n qun l cc ngun ti nguyn ca h. Nh nc o to cn b khuyn nng khuyn lm cp huyn v cng ng. Nh nc pht trin khuyn nng khuyn lm thng qua cc chng trnh truyn thanh i chng, bo, tp ch v cc tun l trng cy quc gia. Cc cn b lm nghip cng ng c o to di s bo t ca b lm nghip v bo v t.

Thi Lan:
Thi Lan c ba t chc hot ng c lin quan n khuyn nng khuyn lm l cc lm nghip hong gia, hi nng dn v hi pht trin cng ng. Hi nng dn c ba phng chc nng l khuyn nng khuyn lm, t chc hot ng v phng i ngoi. Hi thc hin chc nng khuyn nng khuyn lm qua vic lm cu ni gia khu vc t nhn v chnh ph, hi pht trin cc ti liu tuyn truyn, o to v to cc hnh lang php l thun li cho pht trin nng lm nghip. Hi pht trin cng ng ch trng n s tng cng bo v rng cp cng ng. Cc lm nghip hong gia trin khai cc hot ng khuyn nng khuyn lm trn cc lnh vc nh bo v rng, s dng t v trng cy. Hot ng ny c thc hin v ch o bi cc phng lm nghip quc gia, bao gm 21 c quan cp vng v 72 c quan cp tnh. Chc nng khuyn nng khuyn lm ca phng lm nghip hong gia c xc nh nh sau: - Khuyn nng khuyn lm nh l mt qu trnh hc hi hiu ngi dn v mi trng lm vic ca h. - Khuyn nng khuyn lm l mt cng c xy dng s hp tc vi cc ngi dn c lin quan. - Khuyn nng khuyn lm nh l mt ngi xc tc thc y vic to ra lm nghip cng ng v cc h thng nng lm kt hp t cc mc tiu c chp thun.

Philippin:
H thng khuyn nng khuyn lm c thnh lp nm 1976. Nh nc xy dng cc chnh sch, lp k hoch, xy dng cc chng trnh khuyn nng khuyn lm v cc d n pht trin 74

nng thn. Mng li khuyn nng khuyn lm ch yu do cc trng i hc, cc vin nghin cu, cc t chc tnh nguyn v t chc phi chnh ph thc hin. Ni dung c ch trng l nghin cu, xy dng v chuyn giao cc m hnh canh tc trn t dc nh SALT 1, SALT 2, SALT 3 da trn c s hp tc gia cc trng i hc v cc c s nghin cu.

Indonesia:
H thng khuyn nng khuyn lm c xy dng t trung ng n cp c s. Cc trung tm khuyn nng khuyn lm c hnh thnh cc cp cng ng, bao gm t 4 n 8 cn b hin trng v lm nghip, 7 n 12 cn b nng nghip. Mi trung tm ph trch t 2 n 3 x. C nc c khong 7000 cn b khuyn nng khuyn lm. Mi trung tm c mt cn b gim st. Cn b khuyn nng khuyn lm c o to ti cc trng cao ng, cn b gim st c o to ti cc trng i hc nng lm nghip.

Pakistan:
Vin nghin cu lm nghip thit lp nhiu m hnh trng cy lm nguyn liu cht t cho cc trang tri v 90% nguyn liu cht t do cc trang tri cung cp. Nh nc h tr tiu th g cho cc trang tri thc y pht trin. Chc nng ca ca cc c quan khuyn nng khuyn lm c xc nh nh sau: - Tm hiu nhng quan tm v nhn thc ca ngi dn i vi cc hot ng lm nghip. - ra cc h thng o to v chng trnh khuyn nng khuyn lm i vi cc loi i tng trong ngnh ch bin g. - T chc cc hi tho, tham quan rng v gp mt ngi dn vi cc nh lm nghip v cc chuyn gia. - Khuyn khch vic thnh lp cc t chc phi chnh ph v bo v mi trng v lm nghip ng thi cung cp cc tr gip k thut cho h, lm cu ni vi cc t chc chnh ph, phi chnh ph khc. - Pht trin cc d liu c bn v k thut v th trng - Hun luyn v o to cn b khuyn nng khuyn lm. - xut cc chnh sch khuyn nng khuyn lm, chin lc v quy ch c lin quan. - Gim st v nh gi cc phng php v k thut khuyn nng khuyn lm.

75

Chng 2
Cc cch tip cn v phng php khuyn nng khuyn lm
Mc ch: Trang b nhng kin thc, k nng c bn v cc cch tip cn v phng php khuyn nng khuyn lm sinh vin c th p dng vo cc hot ng khuyn nng lm.

Khung chng trnh Bi Mc tiu Ni dung Phng php Bi 4 Cc cch tip cn trong KNKL -Phn bit c cc cch tip cn trong - Tip cn trn xung + M hnh chuyn giao + M hnh trnh din - Tip cn t di ln + Khuyn nng lan rng + Pht trin k thut c s tham gia. Bi Cc phng php khuyn nng khuyn lm 5 - Vn dng c phng php lm vic vi ngi dn trong cc hot ng khuyn lm - S dng c mt s phng tin truyn - Phng php tip xc c nhn + Cn b KNKL n thm h nng dn + Nng dn thm c quan KNKL + Vit th + Gi in thoi Phng php hot -Thuyt trnh -ng vai -Tho lun -Thuyt trnh c -Ti liu pht tay -OHP -Giy bt -p phch -Slide -Video -T ri -Bng giao bi tp 6 tit Thuyt trnh - Ti liu pht tay Vt liu Thi gian 2 tit

khuyn lm v la chn c cch tip cn trong iu kin c th

- Bi tp - OHP tnh hung bt Giy,

thng trong cc hot ng KN KL c th. - Thit k c mt s vt liu ging dy c bn trong KN KL

minh ho -Tho lun nhm - Giao bi tp

ng nhm + Hi hp + Trnh din + Hi tho u b + Tham quan - Phng php thng tin i chng

76

Bi 4: Cc cch tip cn trong khuyn nng khuyn lm

Mc tiu Phn bit c cc cch tip cn trong khuyn nng khuyn lm v la chn c cch tip cn ph hp trong iu kin c th

Trong cng tc khuyn nng khuyn lm c s tham gia ca nhiu cc nhn v t chc khc nhau. Cc cch tip cn phn nh bn cht ca vn ai tham gia v ai l ngi quyt nh trong qu trnh khuyn nng khuyn lm. Tip cn khuyn nng khuyn lm thc cht l xem xt mi quan h gia nng dn v nhng ngi bn ngoi cng ng nh cc nh hoch nh chnh sch, cc nh nghin cu, cc nh chuyn mn, nhng ngi lm cng tc pht trin nng thn, cn b khuyn nng khuyn lm. C th phn ra hai cch tip cn ch yu l tip cn t trn xung hay tip cn t ngoi vo (cn gi l chuyn giao k thut) v tip cn t di ln hay tip cn t trong ra ngoi (tip cn c s tham gia). Mi hnh thc tip cn c nhng c th v ph hp vi tng thi k pht trin.

Cch tip cn t trn xung

Tip cn khuyn nng khuyn lm t trn xung hay t bn ngoi vo, cn gi l tip cn theo m hnh chuyn giao. Trong giai on u pht trin khuyn nng lm hnh thc tip cn ny rt ph bin, n gn lin vi cc qu trnh nh chuyn giao kin thc hay chuyn giao cng ngh cho nng dn. c trng ca cch tip cn ny l tha nhn mt s tin b ca k thut v cng ngh c cc nh chuyn mn nghin cu ti cc vin hay c quan khoa hc v sau tin hnh chuyn giao cho nng dn p dng v trin khai trn din rng. Hu ht cc chng trnh khuyn nng khuyn lm nh nc cc cp thng s dng cch thc tip cn ny. Cc tiu ch nh gi s thnh cng ca cch tip cn ny c xc nh nh s chp nhn hoc thay i nhn thc ca nng dn v ni dung k thut c khuyn co; din tch c nhn rng thm sau khi thc hin m hnh trnh din; s nng dn tham gia trnh din. Cch tip cn ny trn thc t thng bc l nhng hn ch nh mang tnh p t, khng cn c vo nhu cu ca dn, cn b khuyn nng lm coi khuyn nng lm l mt qu trnh ging dy mt chiu cho nng dn, mang tnh cht truyn b kin thc hn l mt qu trnh hc hi v cng pht trin vi nng dn. Thc t nhn thy c cc hnh thc khuyn nng khuyn lm nc ta trong nhng nm va qua thc hin theo cch tip cn t trn xung nh sau:

77

Tip cn theo m hnh "Chuyn giao"

Cc nh hoch nh chnh sch Cc nh nghin cu

Cc tng Chnh sch mi Cng ngh, k thut mi.....

Qu

trnh

chuyn giao I

Cn

khuyn

Chp nhn, tip thu chnh sch, cng ngh, k thut mi

nng khuyn lm

Trnh din cng ngh v k thut mi Ging dy cho nng dn

Qu

trnh

chuyn giao II

Nng dn

p dng cng ngh, k thut mi

Hnh 4.1: Tip cn theo m hnh "chuyn giao" khuyn lm

trong khuyn nng

Trong thp k 70 v 80 cch tip cn theo m hnh "chuyn giao" rt ph bin. Ngi ta thng thy cc thut ng nh: chuyn giao kin thc, chuyn giao cng ngh hay k thut cho nng dn. y l mt hnh thc khuyn nng khuyn lm mang nhiu yu t mt chiu, t trn xung, t xut pht t nhu cu ca nng dn. Ngi nng dn th ng trong qu trnh hc hi, tip nhn k thut. Tip cn theo m hnh ny thng bc l nhng hn ch c bn nh p t, to cho cn b khuyn nng khuyn lm coi qu trnh ging dy cho nng dn hn l cng hc hi v chia s.

Tip cn theo m hnh trnh din

Cch tip cn theo m hnh trnh din l cch tip cn theo hng ly nng dn lm trung tm. Cch tip cn ny c pht trin vo cui nhng nm 1970, nhm li cun nng dn vo qu

78

trnh pht trin k thut mi ngay trn ng rung ca h. Theo cch tip cn ny, vai tr ca ngi dn c ch trng t vic xc nh nhu cu, thc hin, chp nhn. Qu trnh ny cho php v tr ca nng dn ngy cng cao trong qu trnh khuyn nng khuyn lm. Tuy nhin trong thc t m hnh trnh din cng vp phi nhng tr ngi, trong nh ch l kh nng ph cp v lan rng, m hnh c th c nng dn tham gia nh gi l c hiu qu nhng thc t th nng dn khc khng hoc kh p dng c cho d ngay trong cng mt iu kin t nhin. Mt s l do c th thy y l: -M hnh ny c th ph hp vi lao ng, ngun lc ca h ny nhng khng ph hp vi nhm h khc, c bit l cc h ngho, bt li. - Cc nhm nng dn s c cc s thch, s trng khc nhau trong sn xut, do m hnh thnh cng nhng i khi khng to ra mi quan tm ca h. - S khc nhau v tp qun canh tc, kin thc sinh thi, bn a ca cc cng ng cng l nguyn nhn khng th lan rng cc m hnh trnh din.

Cch tip cn t di ln
Tip cn khuyn nng lm t di ln hay tip cn khuyn nng lm t trong ra l cch tip cn t nng dn n nng dn, ly ngi dn lm trung tm. Hin nay trong cc chng trnh, da n pht trin nng thn c ngun ti tr nc ngoi thng p dng cch tip cn ny. Trong cch tip cn ny vai tr ca ngi dn c ch trng t vic xc nh nhu cu, n t chc v gim st qu trnh thc hin. Cch tip cn ny th hin nhiu u im nh nng dn tham gia trong sut qu trnh hot ng khuyn nng khuyn lm t bc lp k hoch n thc thi, gim st v cui cng l nh gi, ngi nng dn t a ra nhng quyt nh trn c s tr gip ca t chc khuyn nng lm, k hoch thng st vi thc t v c cng khai minh bch. Cn b khuyn nng lm bm st vi hin trng. C mt s hnh thc th hin cch tip cn ny nh sau:

Tip cn theo khuyn nng khuyn lm lan rng

y l cch tip cn da trn nguyn tc: T nng dn n nng dn, bt u c th nghim v p dng t gia thp k 80. Phng php ny ang gp phn khc phc nhng tn ti chnh hin nay ca h thng khuyn nng khuyn lm nh nc cha c kh nng vi ti c tt c cc thn bn. Khuyn nng lan rng da vo vic huy ng nng dn v cc t chc a phng tham gia vo vic m rng cng tc khuyn co v dch v h tr sn xut nng nghip thng qua mng li hot ng a phng.

Theo cch tip cn ny, vai tr ca ngi dn/ cng ng l trung tm trong cc hot ng ph cp, m rng, c bit l kh nng t qun l v iu hnh cc hot ng khuyn nng khuyn lm. Cch tip cn ny i hi phi tng cng o to cho nng dn, hnh thnh cc t chc khuyn nng khuyn lm thn bn nh: nhm qun l, nhm cng s thch. Trong giai on u yu cu
79

phi la chn cc thn im, pht ng qu trnh lan rng t thn ny sang thn khc v lun tng kt v b sung kinh nghim.
Thn im (2000) Thn lan rng (2001)

Thn lan rng (2002)

Thn lan rng (2003)

Hnh 4.2: Tip cn theo khuyn nng khuyn lm lan rng

cch tip cn ny nng dn tham gia vo cc t chc khuyn nng khuyn lm theo cc hnh thc ch yu sau: Cc cu lc b ca nng dn

y l hnh thc t chc rt ph bin cc tnh min nam. Cc cu lc b hot ng v tn ti da vo cc thnh vin t nguyn, huy ng vn hot ng t cc thnh vin v la chn i din tham gia tp hun v l ngi lin lc cho cu lc b gia cc thnh vin vi nhau v gia cu lc b vi cc t chc khuyn nng khuyn lm nh nc. mt s a phng thnh lp mt s cu lc b sau:

- Nhm nng dn cng s thch

y l hnh thc t chc rt ph bin cc tnh min bc c hnh thnh trn c s cng chung mt quan tm hay iu kin kh nng ca cc nng dn trong thn bn Mi nhm s thch thng chn ra mt nhm trng lm nhim v lin lc gia cc thnh vin ca nhm v cc cn b, t chc khuyn nng khuyn lm bn ngoi.

- Nhm qun l khuyn nng khuyn lm thn bn

Mi thn thnh lp nhm qun l khuyn nng khuyn lm thn. Thnh vin ca nhm ny t 3 n 5 ngi do dn bu v tham gia t nguyn. Thng thng h l trng cc nhm cng s thch. Nhm ny c trch nhim n c cc hot ng khuyn nng khuyn lm trong thn v cc nhm cng s thch, lm cu ni vi ban khuyn nng khuyn lm x hay ban qun l d n ca x (nu x c d n) v c quan h trc tip vi cc t chc khuyn nng khuyn lm bn ngoi. Nhm qun l khuyn nng khuyn lm thn bn phi c quy ch hot ng.

80

- Ban qun l khuyn nng khuyn lm x

Mi x cn thnh lp ban qun l khuyn nng khuyn lm. Ban ny l mt t chc t nguyn c s tham gia ca lnh o x ph trch v sn xut, i din cc thn. Chc nng, nhim v ca n l thc y phi hp cc hot ng khuyn nng khuyn lm cc thn, cc nhm cng s thch hay cc h gia nh. Ngoi ra n thit lp cc mi quan h vi cc t chc bn ngoi tm kim cc c hi h tr v gip nng dn. Ban qun l khuyn nng khuyn lm cn c trch nhim x kim tra, gim st v n c cc hot ng ca cc khuyn nng khuyn lm vin cp x.

- Khuyn nng khuyn lm vin cp x

Mi x cn tuyn chn mt s ngi o to thnh cc khuyn nng khuyn lm vin ca x. H l nhng ngi trc tip h tr cc h nng dn v xy dng k hoch, k thut n gin v qun l gim st. C ch hot ng theo nguyn tc phi t b p chi ph. Tuy nhin, giai on u cc cn c s h tr kinh ph ca khuyn nng khuyn lm nh nc hay cc chng trnh d n pht trin.

Pht trin cng ngh c s tham gia (PTD)

Pht trin cng ngh c s tham gia ca nng dn l mt hnh thc tip cn mi, trong cc kin thc bn a ca ngi nng dn cng c coi l mt yu t quan trng nh bt k kin no ca cc nh khoa hc. y l nhng hot ng nhm hng n s thay i k thut hin ti ca nng dn, tng cng nng lc th nghim hin ti ca nng dn.

Pht trin cng ngh c s tham gia ca nng dn l s tc ng qua li gia kin thc bn a v kin thc khoa hc, l kt qu trao i thng tin gia cc bn tham gia nh nh khoa hc, cn b khuyn nng lm v nng dn tm ra cc th nghim mi c li cho cc bn tham gia.
Thc t trong trin khai cc chng trnh khuyn nng lm hin nay cn c s phi hp linh hot c hai cch tip cn trn, bi l cc chng trnh khuyn nng lm quc gia s l nh hng cho cc chng trnh khuyn nng lm ca a phng. Hin ti khuyn nng lm theo c cu nh nc vn gi v tr ch o, cc chng trnh vn c cc c quan chc nng thm nh, ngun vn thc hin c bn l ngn sch nh nc, s ng gp v tham gia ca ngi dn nhiu ni cn hn ch do nhiu nguyn nhn. Mt khc trong khuyn nng khuyn lm ni ring v pht trin nng thn ni chung cn thit phi p ng hi ha gia nhu cu ca gia nng h/ cng ng vi li ch ca a phng v quc gia. Phi hp c hai cch tip cn trong lp k hoch cc chng trnh khuyn nng khuyn lm s tn dng c tt cc ngun lc bn trong v bn ngoi cng ng. Tuy nhin, cng cn phi khng nh l s tham gia y v c trch nhim ca ngi dn/ cng ng vn lun l yu t quyt nh s bn vng, l ng lc ca s pht trin thng qua cc chng trnh khuyn nng khuyn lm v pht trin nng thn. Ngoi hai cch tip cn ch yu trnh by trn, trong nhng nm gn y cn c mt cch tip cn mi c th gi l cch tip cn khuyn co s dng cc vt t nng lm nghip, 81

thng c thc hin bi cc cng ty kinh doanh ca nh nc hoc t nhn, cc nh my sn xut cc vt t nng lm nghip. Cc t chc kinh doanh ny thng thng qua cc t chc khuyn nng lm nh nc thc hin vic khuyn co, hng dn s dng cc loi vt t do cng ty, nh my h sn xut. Cc hnh thc tip cn ch yu l m hi ngh khch hng, hi thi nng dn, xy dng m hnh trnh din, phn pht cc t ri hng dn s dng sn phm. Mt s cng ty cn c h thng cn b hng dn trc tip nng dn ngay trn hin trng. Cn nhn thc rng mc tiu chnh ca cch tip cn ny l khuyn co tiu th vt t nng lm nghip hoc y mnh sn xut to ngun nguyn liu cho cng ty ca h. Mc tiu gip nng dn pht trin sn xut bn vng ch l mc tiu th yu nhm t c mc tiu chnh ca h a ra, l li nhun trong kinh doanh.

82

Bi 5: Phng php khuyn nng khuyn lm

Mc tiu: Sau khi hc xong SV c c kh nng: Trnh by c mt s cc hnh thc v phng php khuyn nng khuyn lm. Vn dng c cc phng php khuyn nng lm thch hp, lm vic c hiu qu vi ngi dn trong cc hot ng khuyn nng khuyn lm.

thc hin c nhim v ca mnh, cn b khuyn nng khuyn lm cn phi c phng php ph hp. Cc phng php khuyn nng khuyn lm c chia lm ba nhm da trn phng thc tc ng gia cc b khuyn nng khuyn lm vi nng dn.

Phng php tip xc c nhn:

Phng php tip xc c nhn l phng php m ngi cn b khuyn nng khuyn lm tip xc trc tip vi tng c nhn, h nng dn trao i, tm hiu, gii p v t vn cho h gii quyt cc vn ny sinh. Phng php tip xc c nhn c s dng rng ri trong khuyn nng khuyn lm di cc hnh thc sau:

Cn

khuyn

nng

khuyn lm n thm h nng dn

Mi cuc ving thm nng dn u c th: Gip lm quen vi nng dn v gia nh h. To iu kin cung cp cho nng dn thng tin v li khuyn v mt vn c th.

Hnh 5.1: Cn b KNKL n thm nng dn

To iu kin ni r hn v mt ch khuyn nng khuyn lm no , gii p nhng thc mc ring m ngi nng dn khng c c hi hi cn k trong cuc tip xc nhm. Cn b khuyn nng khuyn lm hiu thm tnh hnh a phng v nhng vn ngi nng dn ang phi i mt tng ngy. To iu kin theo di kt qu ca cng vic khuyn nng khuyn lm ang lm. 83

 Lm tng s quan tm ca nng dn i vi khuyn nng khuyn lm v iu s khuyn khch h tham gia nhiu hn vo cc chng trnh khuyn nng khuyn lm. Mt chuyn ving thm h nng dn thng bao gm nhng bc sau:

Vch k hoch cho chuyn ving thm

Trong chng trnh cng tc hng thng, cn vch k hoch c th cho nhng cuc ving thm nng dn. Trc ht, phi xc nh mc ch r rng cho cuc ving thm. Cn thu thp trc mt s thng tin v hon cnh kinh t v nhng hot ng tng gia sn xut ca h nng dn d nh n thm, k c nhng thnh cng hay tht bi ca h. Tuyt i khng c lm nng dn hiu lm rng ngi n thm chng bit g gia nh v cch lm n ca h. Nhng cng vic cn chun b trc cho mi cuc ving thm nng dn bao gm: - Hn trc vi ch nh nu c th. - Xc nh r rng mc ch cuc ving thm. - Xem xt li nhng ghi chp ca cc ln n thm trc hoc nhng thng tin khc v gia nh s n thm. - Chun b trc nhng thng tin k thut, nhng ti liu chuyn mn c th s dng n.

Thc hin cuc ving thm:

Cn b khuyn nng khuyn lm khi n thm h nng dn khng phi ch trao i thng tin, cc kin thc khoa hc k thut hoc nhng li khuyn, m cn ginh thi gian tr chuyn nhm lm tng thin cm v lng tin ca nng dn vo chng trnh Khuyn nng khuyn lm. Hy bt u bng nhng li thm hi thn tnh. Tt nhin ngi cn b Khuyn nng khuyn lm phi nhp gia ty tc . Khi c hai bn u cm thy thoi mi v tin tng, c th tin

hnh trao i cng vic vi ngi dn. Trong khi trao i, phi bit cch lng nghe v khuyn khch ngi nng dn hy gii by tm s ca h. Ngoi ra, cn c nhng li khen ng lc i vi ngi nng dn ng vin, lm cho h t tin hn. Cuc trao i c th bao trm nhiu cng vic khc nhau. Ngi nng dn c th cn n Khuyn nng khuyn lm gip thm thng tin v mt loi cy/ con hay v mt bin php k thut no . Trong kh nng ca mnh, hy c gng p ng nhng nhu cu ca ngi nng dn. Cng cn thng tin cho h nhng ch trng pht trin lm nghip ca chnh ph, nhng vn lin quan n ng li chnh sch, hoc gii thiu nhng chng trnh khuyn nng khuyn lm khc ang c p dng trong vng.

Nhng iu cn lu khi n thm nng dn:

84 n ng gi hn. Cho hi l php v thn mt, phi nhp gia ty tc Bit khen ng lc (khi ngi nng dn lm tt cng vic no ). Khuyn khch nng dn gii by nhng kh khn v nhng vn ca h.

Cung cp nhng kin thc k thut hay bt c thng tin g h cn m mnh bit. Ghi chp y cc chi tit cuc ving thm. Thng nht vi h thi gian, mc ch ca ln n thm tip theo.

Sau mi cuc ving thm nng dn, cn lm tip nhng cng vic sau: Ghi tm tt mc ch cuc ving thm v tt c nhng g bn bc v tha thun vi nng dn. Gi cho nng dn nhng thng tin hoc li khuyn h yu cu.

Tm li, i thm nng dn l cng vic quan trng nht ca ngi cn b khuyn nng khuyn lm nhm xy dng mi quan h tt p gia t chc khuyn nng khuyn lm vi nng dn trong a bn. N cng gp phn quan trng vo vic cng c nim tin ca nng dn, mt yu t khng th thiu gip hon thnh tt cc nhim v khuyn nng khuyn lm.

Nng dn n thm c quan khuyn nng khuyn lm:

Ngi nng dn cng c lc n thm c quan khuyn nng khuyn lm. S ving thm ny phn nh mi quan tm ca h i vi c quan khuyn nng khuyn lm. C nhng nng dn khi thnh cng mt vic g (nu thnh cng c s gip ca khuyn nng khuyn lm) cng s tm n c quan khuyn nng khuyn lm thng tin hay nhng li khuyn khc. Cn chun b trc cho nhng cuc ving thm nh vy ca nng dn mc d khng th bit lc no h n, nn b tr vn phng sao cho khi nng dn n thm, h cm thy gn gi nh nh v h hiu hn cng vic ca Khuyn nng khuyn lm. Vn phng Khuyn nng khuyn lm cn b tr sao cho: Nng dn d tm, d n (vn phng nn t ni i li thun tin, c bin hiu r rng) Trong vn phng cn c nhng ti liu khuyn nng khuyn lm v thng tin khoa hc k thut mi nht, cc loi tp ch, sch bo ni v nng lm nghip hoc nhng t ri trao cho nng dn nu h cn. C bn gh cho nng dn ngi i n lt mnh c tip. C nhng nng dn cm thy lng tng khi n vn phng v h c th cha quen giao tip. Nn t thi chu o, n cn h khng mc cm t ti v sm trao i vi cn b khuyn nng khuyn lm mt cch ci m nhng vn ca h. khoe v mong nhn c thm nhiu

Gi th ring
i khi khuyn nng khuyn lm s phi gi th ring cho nng dn. Th thng gi i trong nhng trng hp sau: Sau khi i thm mt h nng dn, vit th gi nhng li khuyn hoc thng tin theo yu cu ca h nng dn . Gi nhng li khuyn hoc thng tin cho nhng nng dn khng c iu kin n c quan Khuyn nng khuyn lm.

85

Mi khi vit th, cn nh nhng iu rt quan trng di y: Th phi vit sch s, n gin, r rng v chnh xc cho ngi c d hiu. Thng tin vit trong th phi y v tp trung vo ch tho lun. C gng tr li cng sm cng tt nhng yu cu ca nng dn.

Gi in thoi
nng thn Vit Nam, in thoi cha phi l mt phng tin thng tin ph bin. C th sau ny khi kinh t nng thn pht trin, in thoi s c lp t nhiu hn v do vy, hon ton c th s dng chng vo mc ch khuyn nng khuyn lm. Khi ni qua in thoi, nn tp trung vo ch cn thit, trao i cho nng dn thng tin hoc li khuyn ngn gn v y . Trong bt k hon cnh no cng phi ni nng mch lc, r rng. Phng php tip xc c nhn c cc u v nht im sau: u im: Nhng cuc gp g gia cn b khuyn nng lm vi nng dn thng rt thoi mi. N biu l s quan tm i vi ngi dn nn thc s la fyu t quan trng cng c lng tin gia ngi dn v cn b khuyn nng lm. Do tip xc vi tng h nng dn nn cn b khuyn nng lm c th a ra nhng li khuyn cn thit, st vi yu cu ca h nng dn. Nhc im: Tn nhiu thi gian, i hi phi c nhiu cn b khuyn nng lm Qu trnh ph bin thng tin chm.

Phng php hot ng nhm

Hin nay phng php khuyn nng khuyn lm theo nhm cng c p dng kh ph bin. y l phng php tp hp v t chc nhiu nng dn li thnh nhm tin hnh cc hot ng khuyn nng khuyn lm.

Khi t chc cc nhm nng dn cn lu :

Thnh vin trong nhm phi c mt mi quan tm, mt li ch chung lm nn tng cho s

Hnh 5.2: KNKL theo nhm

86

hp tc lu di. Ch kha cnh v gii

bo m trnh tnh trang "n lm nam hc".

Th hai, nn thng qua nhm em n cho cc thnh vin nhng thng tin v nhng tin b khoa hc k thut nhm gip h gii quyt ly nhng vn thuc mi quan tm chung ca nhm.

u v nhc im ca phng php hot ng nhm: u im Do cng lc tip xc c vi nhiu h nng dn nn y l phng php c hiu qu cao. To ra mi trng hc tp sinh ng, c tc dng ng vin ln nhau v cng c lng tin ca nhng nng dn. Mang tnh cng ng cao, mi ngi trong nhm c iu kin quan tm n nhau v cng nhau lm nhng vic m tng c nhn khng th lm ni. Tiu tn t thi gian hn phng php tip xc c nhn. Nhc im: Chi ph cao Ch gii quyt nhng vn chung ca nhm, t i su vo cc vn ca tng c nhn.

Nhng iu cn lu khi p dng phng php hot ng nhm:

Quy m ca nhm: quy m thch hp nht ca mi nhm l t 15 - 20 thnh vin. Nhm ln qu s khng bao qut ht c v c nng dn s cm thy b b ri trong qu trnh khuyn nng khuyn lm. Nhm nh khng nhng gip bao qut c ht m cn to iu kin cho cc thnh vin d gn gi v d gip ln nhau hn. Phi cn nhc c n ch ca h. Cc thnh vin ca mt nhm nu gn nhau, l hng xm lng ging hoc l h hng ca nhau th cng tt. Quan h ca cn b khuyn nng khuyn lm vi nhm: cng vic ca cn b khuyn nng khuyn lm l khuyn khch nng dn thnh lp nhm v cng c t chc ca nhm n hot ng c hiu qu. Nu ngi cn b khuyn nng khuyn lm ng ra ch o vic thnh lp v t iu hnh mi hot ng, nhm s lun b l thuc vo khuyn nng khuyn lm. Do vy, cn khuyn khch tnh c lp ca nhm, to iu kin cho nhm t xut cc nhu cu khuyn nng khuyn lm ca h v t quyt nh mc tham gia h tr ca cn b khuyn nng khuyn lm i vi nhm.

87

Hi hp
Mi nng dn n hp l mt trong nhng phng php khuyn nng khuyn lm theo nhm ph bin nht hin nay. Cuc hp l ni khuyn nng khuyn lm truyn t cho nng dn cc chnh sch ca nh nc v pht trin nng thn, nhng cch lm n mi, nhng bin php k thut mi ... ng thi, nng dn cng c th tho lun cng khai nhng vn ca h hoc a ra nhng xut mi, nhng quyt nh mi. C nhng loi hp nh sau: Hp thng bo: L cuc hp ph bin cho h mt ch th hoc mt thng tin mi no cn cho h v thu thp kin ca dn i vi vn thng bo. Hp lp k hoch: L cuc hp tho lun v mt vn c th no a ra cc gii php v quyt nh nhng cng vic cn lm tip theo. Hp nhm c chung li ch: L cuc hp ca nhng nhm c chung li ch (nhm lm vn, lm c ph, lm rung, nhm th c ...) truyn t v tho lun nhng ch ring ca nhm. Hp chung cng ng: L cuc hp ton th cng ng nghe ph bin v tho lun nhng vn chung. Thnh thong, Khuyn nng khuyn lm cn t chc nhng cuc hp nh vy cc nhm li ch khc khng cm thy hot ng ca h tch bit vi cng ng. Trong mi trng hp, ch nn mi hp khi nhn thy cuc hp tht s cn thit v c tc dng. Mt khi quyt nh mi hp, phi kim tra v chun b mt cch chu o m bo cho cuc hp thnh cng. Mt s gi gip t chc mt cuc hp:

Quyt nh thi gian v a im hp

Thng bo mi hp. B tr ni hp, qut dn sch s, sp xp li bn gh. Chun b trc nhng th cn thit nh giy, bt, bng, phn v cc phng tin nghe nhn khc ... D kin chng trnh tho lun, th t trnh by nhng ch ... D nh ngi ch ta cuc hp v th k ghi chp. Nn gi cho b con bu chn ly ch ta v th k cuc hp. Chun b y nc ung cho mi thnh vin d h.

88

iu khin cuc hp:

Mi cng vic chun b u tt nhng nu hnh ng khng kho th cuc hp cng kh thnh cng. Nng dn khng thch ngi lu v li cng khng thch nghe nhng bi din vn trng giang i hi. Mun gip h tp trung t tng, ni dung tho lun phi phong ph, din gi ch nn ni ngn gn v phi c phng tin nghe nhn h tr. c bit, phi khuyn khch s tham gia ca qun chng. Cch lm tt nht l: Bt u cuc hp ng gi. Trc tin, hy cho mng nhng ngi n d hp, gii thiu khch mi, tuyn b mc ch cuc hp v nhng ni dung s tho lun. Sau , hy nhng cho ch ta c bu iu khin cuc hp vi s h tr ca cn b khuyn nng khuyn lm. Trong khi hp, phi lun nu vn cho mi ngi suy ngh, t cu hi cho mi ngi tho lun, ng thi phi sn sng tm tt li nhng im chnh v ghi li nhng quyt nh quan trng ca mi ngi. Khi cuc hp kt thc, hy cm n tt c nhng ngi c lin quan. Cuc hp ch nn ko di ti a mt ting ri. Sau mi ln hp, phi ghi li nhng ni dung chnh tho lun v cc quyt nh m cuc hp a ra.

Trnh din:
Nng dn ni chung rt mun c nhn tn mt thnh qu ca nhng cch lm n mi, nhng cy con mi v nhng nh hng ca chng n vic sn xut ca gia nh h. Khuyn nng khuyn lm c th tha mn nhng nhu cu ny ca h bng cch t chc cc m hnh trnh din. Trnh din c tc dng khuyn nng khuyn lm rt ln, c bit l i vi nhng nng dn khng bit c bit vit. Trnh din to iu kin cho nng dn phn bit c nhng g khc nhau gia nhng bin php canh tc mi vi cch lm c ca h. Trong Khuyn nng khuyn lm, c hai loi trnh din chnh l:

Trnh din phng php:

L hng dn cho nng dn cch lm mt cng vic g (v d: Cch trng nhng bng cy xanh trn nng ry bo v t v nc). Trong trng hp ny, ngi nng dn chp nhn p dng phng php mi v mun bit cch t lm ly. u im ca trnh din phng php l c th cng mt lc hng dn c cho nhiu ngi. Mt khc, ngi nng dn c th trc tip tham gia cng vic cho nn h nm chc k thut lm hn so vi trng hp h nghe ging bi mt cch th ng trong lp hc. Tuy nhin, nu c qu nhiu nng dn tham d trong bui trnh din th s c rt t ngi c nhn r, nghe r v c t c c hi thc hnh.

89

Trnh din kt qu:

L ch ra cho nng dn thy kt qu ca mt cch lm n mi (v d: trng ging la chu hn trn nng ry) trong nhng iu kin c th ti a phng. Trong trnh din kt qu, so snh l mt yu t rt quan trng (v d: so snh ging mi v ging c, gia c v khng c bn phn hu c, gia c v khng trng kt hp ai cy thn g...) ng nh cu chm ngn Trm nghe khng bng mt thy . Khi ngi nng dn c tn

mt nhn thy thnh qu ca mt cch lm n mi, h s mnh dn lm theo li khuyn ca cn b khuyn nng khuyn lm. Trnh din kt qu khng nhng thuyt phc nng dn m cn khuyn khch c h tch cc p dng cch lm mi. Tuy nhin, trnh din kt qu cng c hn ch l tn nhiu thi gian (v d trnh din kt qu ca mt ging cy mi th t nht cng phi mt vi thng). c bit nu trnh din tht bi (rt c th xy ra do su bnh, hn hn ...) th phn tc dng trong. Tt nhin, kh c th kim sot c nhng nguyn nhn lm cho trnh din tht bi.

Nhng nguyn tc c bn ca trnh din:

S tham gia ca ngi dn: nn t chc trnh din trn t/ rng ca nng dn v c ngi dn cng tham gia, lm c nh vy th kt qu trnh din s c tnh thuyt phc hn. Nng dn s thy t tin hn nu h c tham gia lm trnh din. n gin: tin hnh trnh din n gin, ngn gn v r rng, lm tng bc mt. Trnh din cng l mt lp hc do vy phi tnh n nh a im trnh din, thi gian trnh din, nhng phng tin v phng php thc y. Cn lp k hoch cn thn v chun b chu o.

Tin trnh thc hin

Vch k hoch trnh din:
Khi quyt nh t chc trnh din, cn ginh thi gian thch ng cho vic lp k hoch v chun b. C th da vo nhng cu hi di y chun b: Mc tiu ca trnh din l g ? Ti sao trnh din l phng php Khuyn nng khuyn lm thch hp nht i vi ch ny? N s em li nhng tc dng g ? Khi no s t chc trnh din ? Thi gian no (ngy/ thng) l thch hp nht cho c nng dn ln vic p dng ch khoa hc k thut s trnh din ? Nn trnh din u ? a im no thun li nht cho tt c nng dn ?

90

Phi chun b tht chi tit cc cu tr li nhng cu hi ni trn. iu quan trng l nhng l do dn ti vic t chc trnh din phi xc ng v phi tht s tin tng rng trnh din s nht nh em li li ch tha ng cho nng dn.

Chun b trnh din:

Cng chun b k cng bao nhiu, cng c c hi t chc tt cuc trnh din by nhiu. Cng vic chun b gm: Tham kho ngi dn a phng h gp kin v gip chun b trnh din. Lp mt bn k hoch chi tit nu r cc ch s th hin, th t tin hnh cc cng vic, cc ngun lc cn thit k c phn ng gp ca ngi dn a phng. Thu thp thng tin v nhng ti liu lin quan n ni dung trnh din tham kho trc nhm m bo cho ch trnh din tr nn quen thuc v d thc hin hn. Kim tra k m bo c sn nhng cng c h tr cn thit (v d phng tin nghe nhn, nng c, ht ging ... ). La chn nhng nng dn s tham gia trnh din v qun trit trc nhng vic s lm vi h. Thng bo rng ri hot ng trnh din nhm m bo cho nng dn bit chc chn ngy gi v ni thc hin trnh din. n thm hin trng trnh din ln cui nhm m bo mi th c chun b y .

Gim st trnh din:

Trong qu trnh trnh din, vai tr ca ngi cn b khuyn nng khuyn lm l gim st ch khng lm ly tt c mi vic. Cn ch ng gip nhng nng dn trc tip thc hin trnh din v khuyn khch nhng nng dn khc tham gia cng nhiu cng tt. Mun m bo cho tt c mi ngi tham d u thu nhn c mt iu g t cuc trnh din cn phi: Cho mng nhng ngi n d, lm cho h thy vui v, nh nhm v cm thy tin tng vo nhng g h sp thu nhn c t cuc trnh din. Gii thch r rng mc ch cuc trnh din, nhng kt qu v hy vng c th t c, nhng cng vic v giai on khc nhau trong qu trnh trnh din. Nu c ti liu chun b trc, hy phn pht cho mi ngi n d. T mnh tin hnh hoc lun trong t th sn sng gip ngi nng dn thc hnh trnh din. Hy lm thong th km theo nhng li gii thch ngn gn, d hiu tt c mi ngi u theo di kp. Sn sng gii thch r nhng thc mc ca nng dn nu c v tm tt li nhng im ch yu nht mi ngi nh c. Nu c nng dn no mun lm th, hy vui v hng dn h.

91

Tm tt mt ln cui nhng ch hoc nhng nh c nu ra. Khuyn khch nng dn nu cu hi cng trao i.

Kt thc cuc trnh din, cm n tt c nhng ngi to iu kin v tham gia cuc trnh din ng thi nu ln mt s nhng cng vic s lm tip theo.

Nhng cng vic cn lm sau trnh din:

Thng sau mi ln trnh din u c nhng yu cu hoc c quyt nh c a ra. Nhim v ca khuyn nng khuyn lm l tip tc tho mn nhng yu cu hoc thc hin nhng quyt nh trn. Nu khng, cuc trnh din s ri vo im lng v khng em li kt qu c th no. Trnh din gip tht cht hn na mi quan h gia khuyn nng khuyn lm vi nng dn a phng. Mt vic quan trng khc cn lm sau mi cuc trnh din l vit bo co nh gi kt qu trnh din, nu r kin ca nhng ngi tham d km theo danh sch nhng ngi c mt trong cuc trnh din.

Hi tho u b:
Hi tho u b c tc dng ph bin ra quy m rng ri hn mt cch lm n mi hoc kt qu ca mt cuc trnh din. Mc ch ca hi tho u b l gii thiu mt phng thc lm n mi hoc mt ging cy mi ngay ti hin trng nhm c v cng nhiu nng dn tham gia cng tt. Hi tho u b tt nht l c t chc ngay ti im trnh din thc hin trn t ca nng dn, do chnh ngi nng dn tham gia mt phn vo vic iu hnh v gii thiu mc ch ca trnh din. Vai tr ca ngi cn b Khuyn nng khuyn lm trong hi tho u b l h tr ch nhn gii thiu sng kin hoc kt qu trnh din, hng dn cuc hi tho khng i chch mc tiu v sn sng tr li cc cu hi ca nhng ngi tham gia. hi tho u b t c kt qu tt, phi lm tt nhng cng vic chun b nh gii thiu trong phn trnh din. Ngoi ra cn lu n nhng vn sau: Nn hn ch s ngi tham d mc m a im trnh din cha c. Lp k hoch nhng hot ng k tip nhau trong ngy hi tho u b. Chun b tt hin trng b con n v i quanh im trnh din mt cch d dng. Khuyn khch ngi nng dn lm trnh din ch ng ng ra gii thiu. C th dn dt cuc tho lun nhng khng c lm thay mi ngi. Chun b y nhng phng tin h tr nghe nhn. Nu c th, chun b cho ngi gii thiu mt chic loa khi ni, mi ngi u nghe r. Kt thc ngy hi tho u b bng cch tm tt li nhng iu c bn nht m nng dn c nghe, nhn, tho lun v ng thi gii thch cho b con r cc hot ng Khuyn nng khuyn lm c lin quan trong tng lai.

92

i tham quan:
Nng dn thng rt mun i thm cc a phng khc tm hiu xem ngi dn nhng ni lm n ra sao, h trng nhng cy g, nui nhng con g v h gp nhng kh khn g ... i tham quan cn gip nng dn so snh cch lm n ca mnh vi ngi khc v trao i kinh nghim vi nhau. Do vy, iu quan trng l ni c chn n tham quan phi c nhng iu kin canh tc tng t vi a phng ca ngi i tham quan. Ging nh tt c nhng loi hnh Khuyn nng khuyn lm khc, cuc i tham quan phi c ln k hoch chi tit, chun b y v t chc chu o. Mt chuyn i tham quan s bao gm cc bc sau: Xc nh nhng mc tiu v i tng ca chuyn i tham quan. Lp k hoch chi tit tuyn ng i v nhng ni dung s tham quan. Lm tt c cc cng vic chun b v lin h cn thit. Tin quan. nh gi kt qu v vit bo co chuyn i. Ngoi nhng iu ni trn, cn c bit lu nhng gi quan trng di y: Nu c th, nn n thm trc a phng m on tham quan s n, nm c nhng iu kin a phng, ng s i li v hnh trnh thc t ca chuyn i. Hn ch s lng cc im tham quan mc cho php. Th thm t ni m tip thu c cn hn l qu nhiu im trong mt chuyn i. Khuyn khch nng dn ch nh dn dt chuyn tham quan v lm tt c cc cng vic gii thiu v tr li cc cu hi. Chun b chu o thc n, ung v ni ngh ngi cho cc thnh vin i tham quan. nh gi kt qu chuyn i tham quan v vit bo co tm tt cc s kin trong chuyn i v nhng kt lun t c. i tham quan l mt bin php tt trong Khuyn nng khuyn lm nhm to iu kin cho nng dn Trm nghe khng bng mt thy v khuyn khch h trao i kinh nghim, hc hnh chuyn tham

Hnh 5.3: Nng dn ak Lak tham quan Nam ng -

c cc bi hc b ch t nhng a phng khc nhau.

93

Phng php thng tin i chng

Trong thc t hin nay ngi ta s dng rt nhiu phng tin thng tin i chng khc nhau nh i, tivi, bo, t ri, p phch... cung cp thng tin khuyn nng khuyn lm cn thit cho i a s nng dn ti cng mt thi im.
u im: Cng lc c th a thng tin n c vi nhiu ngi. Phc v cho ng o nng dn nhng thng tin quan trng, kp thi. Chi ph thp.

Nhc im: Khng th lm thay c cng vic ca mt cn b Khuyn nng khuyn lm. Khng th trao i k lng v k nng v khng tr li c nhng cu hi m nng dn yu cu ngay. V vy ch nn s dng phng php thng tin di chng trong nhng trng hp sau y:

Hnh 5.4: Khuyn nng khuyn lm i chng

mi v ng vin h y mnh tng gia sn xut.

Tuyn truyn gip nng dn nhn thc c nhng sng kin

a ra li khuyn co ng lc (v d: kh nng bng n ca mt loi su bnh no v hng dn cho nng dn bin php x l).

M rng phm vi nh hng ca cc hot ng khuyn nng khuyn lm. (v d: i vi mt im trnh din ging mi th ch c mt s nng dn n thm c. Nhng nu kt qu trnh din c vit thnh mt bi bo hoc pht trn i th s c rt nhiu ngi bit n).

Chia s kinh nghim vi nhng nng dn a phng khc (v d: Thnh cng ca nng dn mt a phng no trong vic ci to vn tp, nu c pht trn i s c tc dng khuyn khch nng dn nhng a phng khc lm theo)

Tr li nhng thc mc ca nng dn. Thng th li khuyn v cch khc phc mt vn no nu c pht trn i, Tivi hoc vit trn bo ch s c nhiu ngi bit n.

94

Nhc i nhc li nhiu ln mt lng thng tin hoc mt li khuyn co cho nng dn lm cho h nh k v lu hn. Cng c lng tin ca nng dn i vi mt vn c th.

Nhng nguyn tc s dng phng tin thng tin i chng

Mun s dng c hiu qu cc phng tin thng tin i chng trong khuyn nng khuyn lm, ngi nng dn phi: Tip cn c phng tin thng tin (c Radio hoc Tivi) C nghe hoc c xem (c ngi c i nhng khng nghe bao gi) Nghe hoc xem mt cch chm ch. Mun vy, thng tin phi p ng nhu cu ca nng dn v c trnh by hp dn. Hiu c thng tin Thng tin khuyn nng khuyn lm thng c tnh gio dc, cho nn nu khng c kt cu cht ch th s lm cho ngi nghe/ xem chng chn, nu di qu s lm h chng qun. V vy, thng tin phi: n gin v ngn. c nhc i nhc li nhiu ln. C kt cu cht ch.

Sn xut nhng chng trnh khuyn nng khuyn lm pht trn nhng phng tin thng tin i chng l cng vic ca nhng nh chuyn mn. Tuy nhin ngi cn b khuyn nng khuyn lm nu c iu kin hon ton c th s dng mt cch c hiu qa nhng thng tin vo cng vic khuyn nng khuyn lm bng nhng cch lm sau:

i vi nhm phng tin truyn thanh

Ghi cc chng trnh pht thanh nng thn vo bng cat set v m li cho b con nghe lc thch hp. Khuyn khch nng dn nghe i. Thng bo cho h bit thi gian v ch ca cc chng trnh. To cho nng dn thi quen nghe i v ham mun nhn c nhng thng tin c ch t i.

i vi nhm kt hp nghe nhn

Ngy nay, Tivi v Video tr thnh mt phng tin nghe nhn kh ph bin nng thn, nht l nhng vng c in. i truyn hnh c nhiu chng trnh phc v pht trin nng thn, nh chng trnh khuyn nng, nng thn ngy nay... Nu trm Khuyn nng khuyn lm c trang b y nhng phng tin nghe nhn ny, c th pht huy kh nng s dng ca chng vo cng tc khuyn nng khuyn lm.

95

Nhm phng tin n phm

Phng tin in n gm ch vit, hnh nh v s mang n cho nng dn nhng thng tin chnh xc v r rng. u im ca phng tin in n l nng dn c th xem chng vo bt k lc no, xem i xem li v xem bao lu ty thch. Tuy nhin, chng ch c tc dng nhng vng phn ln nng dn bit ch m thi. Nhm phng tin in n bao gm cc loi sau: p phch: Thng c dng tuyn truyn cho mt s kin no v cng c thng tin m nng dn nhn c t nhng phng tin khc. p phch nn c dn ni c ng ngi qua li. p phch ch c tc dng hp dn mi ngi khi n c vit n gin, ngn gn v trnh by p. T ri: Dng hng dn nng dn cch lm mt cng vic c th no . V d cch trng mt loi cy, cch phng chng ry... Thng tin vit trn t ri nn c trnh by ngn gn, d hiu v nn c hnh v hoc tranh nh. Nng lch treo tng: Dng thng bo cho dn bit thi v canh tc cc loi cy khc nhau, cch phng chng cc loi su bnh xy ra trong nm v thng tin v nhiu loi cy/ con khc nhau. Bo ch: Hin nay nng thn nc ta, bo ch cha c s dng rng ri lm trong nhn dn. Tuy nhin, ti vn phng khuyn nng khuyn lm, bn c th c v su tm nhng bi vit v nng lm nghip khi c iu kin th ph bin cho nng dn bit.

iu lu khi s dng cc phng php khuyn nng khuyn lm: Vic s dng n l cc phng php thng km hiu qu. Ty thuc vo ni dung khuyn nng lm c th v c im ca cng ng a phng kt hp s dng linh hot nhiu phng php, h tr ln nhau th hiu qu cao hn.

96

Chng 3
K nng giao tip v thc y
Mc ch :
Trang b nhng kin thc v k nng c bn v giao tip v thc y sinh vin c th vn dng vo cc hot ng o to, pht trin k thut v t chc qun l cc hot ng khuyn nng khuyn lm. Khung chng trnh ton chng
Bi Mc tiu Ni dung Phng php Bi 6: K nng - M t c cc yu t giao tip - Trnh by c tm quan trng ca cc k nng giao tip - La chn v vn dng c cc k nng giao tip cho cc tnh hung c th Bi 7: K nng - Trnh by c khi nim, ni dung v ngha ca thc y trong cc hot ng khuyn nng khuyn lm - nh ngha - Nhng yu t giao tip - Giao tip hiu qu - S quan trng ca k nng lng nghe Khi nim,ni - Ging c minh ho - Tho lun nhm - Thc hnh - Giy Ao - Bt v th 5 tit Thuyt trnh ng vai Tho lun c rt Vt liu Thi gian 4 tit

ging dy - OHP - Bi giao nghim v

giao tip

dung v cc yu t nh hng n qu trnh thc y - Mt s k nng thc y cbn

thc y

97

Bi 6 : K nng giao tip

Mc tiu M t c nh ngha, c trng v cc yu t giao tip Trnh by c tm quan trng ca cc k nng giao tip La chn v vn dng c cc k nng giao tip cho nhng tnh hung c th

nh ngha v cc c trng ca giao tip

Giao tip l hnh thc c trng cho mi quan h gia con ngi vi con ngi m qua ny sinh s tip xc tm l v c biu hin cc qu trnh thng tin, hiu bit, rung cm, nh hng v tc ng qua li ln nhau. Giao tip l mt tin trnh hai chiu ca vic chia s thng tin v tng, trong bao gm mt s tham gia tch cc ca ngi gi v ngi nhn thng tin. Giao tip c nhng c trng c bn sau: l quan h con ngi vi con ngi d bt k la tui hay v tr a l no. Mi quan h ny l iu kin ti thiu iu hnh v hon thnh cc hot ng. Giao tip l qu trnh m con ngui thc c mc ch, ni dung v nhng phng tin cn t c khi tip xc vi ngi khc . Giao tip d mang mc ch g th cng vn din ra c s trao i thng tin, t tng, tnh cm, nhu cu ca nhng ngi tham gia vo qu trnh giao tip . Giao tip l quan h x hi, mang tnh x hi.

Hnh 6.1: c trng ca giao

Giao tip c th c c nhn hay mt nhm thc hin .

98

Giao tip c th c thc hin bng mt thng ip thng qua : ngn ng ni, ngn ng vit, phong cch, t th, y phc, thng qua nt mt, iu b,c ch, dng ng, hnh vi phi ngn ng v.v .
Mt cn b khuyn nng khuyn lm c th giao tip cc mc khc nhau: Vi nng dn (c nhn hoc mt nhm) Vi nhng ng s bn trong v bn ngoi c quan Vi nhng cn b cp trn v nhng ngi lnh o a phng

Vai tr ca giao tip trong khuyn nng khuyn lm

Giao tip l c s ca qu trnh hc hi v chia s gia cn b khuyn nng khuyn lm vi ngi dn v ngc li. Giao tip l c s ca qu trnh dy hc trong o to v hun luyn vi nng dn. Giao tip l mt cng c quan trng hiu bit c nhu cu, nguyn vng v s thch ca ngi nng dn trong pht trin v chuyn giao cng ngh . Giao tip tt s to ra cc mi quan h hi ho, khng kh lm vic thoi mi vi ngi dn, ng nghip v cn b cp trn.

Nhng yu t giao tip :

Chuyn thnh A Ngun Thng ip Thng qua mt Knh truyn n B Ngi nhn

Tr thnh

B Ngi nhn Ng-i nhn 99

Knh truyn

Thng ip

A1 Ngun Ng-i chuyn

Tr li thng qua

Hnh 6.2: S chu trnh giao tip

Ngun (Source): L ni thng tin pht ra Thng ip (Message): L ni dung m ngi nhn mun nghe v ngi gi mun truyn t, thng ip thng thng c din t bng cc t, cc bc tranh hoc cc biu tng v khi n s c hiu v ghi nhn.

Knh truyn (Channel): L tuyn ng m thng ip dng thng qua mt trong ba phng tin ln: ng vit (Written verbal), ng ni (spoken verbal) v phi ngn ng (non verbal).

Ngi nhn (Receiver): Dng mt trong nm gic quan, hoc mt phng tin c dng nhn ly mt thng ip.

Mi trng giao tip : bao gm cc mi trng vt l v mi trng tm sinh l.

Giao tip hiu qa :

Thng tin thng c truyn ti qua nhiu knh truyn v iu ny c th b sai lch, v th cn phi kim tra li cc thng tin ny thc s c nhn mt cch chnh xc v c hiu trn vn ngha ca n cha. vic giao tip tr nn hiu qu th ngi truyn t s phi m bo rng thng ip mun gi: - Xy ra ng lc v thch hp - Ngn gn - Cn c theo s thc - R rng v khng m h - C sc thuyt phc Ngi nhn thng tin phi ch lng nghe v tp trung.

Nh vy mt tin trnh ca s giao tip hiu qu phi c thc hin mt cch thng sut trong 5 giai on:

100

Gi thng tin

Nhn thng tin

Hiu

Hnh ng

Chp nhn

Hnh 6.3: S tin trnh giao tip hiu qu

Cc k nng giao tip c bn

nhm cc k nng giao tip c bn:
K nng to lp mi quan h trong giao tip K nng bit cn bng nhu cu ca ch th v i tng giao tip K nng nghe v bit lng nghe K nng t ch trong cm xc v hnh vi K nng t kim ch K nng din t K nng thuyt phc K nng linh hot , mm do trong giao tip K nng iu khin qu trnh giao tip

Trong giao tip cn ch n nhn cch trong giao tip, l lng tn trng v ng mc trong c ch, hnh ng v li ni, c thin trong giao tip, lun ginh tnh cm chn thnh, sn sng thng cm v chia s vi i tng giao tip. Trong giao tip, vic quan st o lng, nhn nh tm trng v cm tng ca i tng giao tip l mt k nng quan trng. Trong quan st c th ch n phong thi, cch ng hay ngi, sc mt, nh mt, cch n mc, c ch ca i tng giao tip. Trong giao tip vic lng nghe ng mt vai tr rt quan trng, bn cnh vic th hin s kin nhn ca ngi nhn thng tin, n cn gip cho ngi nhn nh gi thng tin, gim thiu vic mt thng tin v nh vy ngun tin c nhn mt cch r rng hn.

101

K nng ca mt ngi truyn t thng tin gii c th hin thng qua cc kh nng sau:
Hiu c ngi nghe, bit c nhng mun ca ngi nghe Hiu su sc thng tin ca mnh v bit truyn t n ngi nghe C phng php truyn t thng tin hiu qu nht Bit c nhng kh nng v hn ch ca bn thn v tr thc khoa hc cng nh trnh giao tip. Chun b thng tin mt cch chu o, s dng ngn ng v phng tin hp l to ra s hp dn cho ngi nghe. Bit thit lp mi quan h hiu bit ln nhau Chn vn ph hp i vi tng hon cnh Khng buc ngi nghe qu lu trong mt ln truyn t thng tin.

Cc k nng lng nghe c th hin thng qua cc ni dung sau:

Ch y v khng lm gin on To ra cc li dn gii khch l Khng ni chuyn vi ngi khc khi mt ngi no ang trnh by vn Ngn ng hnh th phi th hin s n cn thng qua nh mt, c ch t ra thn thin, t v quan tm, hi nghing v pha ngi trnh by, khng ngp... Lng nghe cho n on kt ca vn , khng vi vng i n kt lun C gng iu khin s n o t nhng ngi chung quanh t cc cu hi lm r thm vn ang c trnh by Tp trung c th nh tt hn Kin nhn lng nghe.

Ti sao cc k nng lng nghe quan trng i vi cn b khuyn nng khuyn lm?
Trong vic to ra mi quan h:

102

t c s knh trng v thin cm ca mi ngi v xy dng c cc mi quan h tt trong giao tip

Cn thit cho vic hc mt ngn ng mi

thu thp thng tin: Thu thp c nhiu thng tin hn Khuyn khch s phn hi thng tin nh gi c nng lc v thi ca ngi trnh by Bc l c nhng tng mi cho chnh bn thn mnh Rn luyn chnh bn thn v thi

Trong vic gii quyt vn : Nm bt c cc vn ca cc nhm khc nhau Gip gii quyt cc vn

Tng tnh hiu qu: Trnh s lng ph v thi gian v tin bc Gim thiu s nhm ln v mt thng tin

103

Bi 7 : K nng thc y
Mc tiu Trnh by c khi nim, ni dung v ngha ca cc k nng thc y trong cc hot ng khuyn nng khuyn lm Vn dng c 1 s k nng c bn trong k nng thc y thc hin trong cc kha o to, tp hun, v hi hp vi nng dn.

Khi nim, ni dung v cc yu t nh hng n qu trnh thc y

Thc y (Facilitating) l cc hot ng khuyn khch, ng vin, li ko v tng cng s giao tip t mt i tng ny sang mt i tng khc. Nh vy thc y thc ra cng l mt qu trnh giao tip. Tuy nhin trong giao tip ngi ta nhn mnh nhiu hn n s trao i thng tin hai chiu, cn trong thc y ngi ta nhn mnh nhiu hn n thng tin 1 chiu.

Hnh 7.1: S dng cng c trong thc y

Trong qu trnh thc y, xy ra s giao tip gia ngi thc y vin v ngi c thc y, qu trnh ny c th c th hin qua s sau:

104

Thc y vin

Ngi c thc y

K nng thc y

Thng tin phn hi

Hnh 7.2: S quan h gia ngi thc y v ngi c thc y

Gia giao tip, thc y v ging dy c mt mi quan h rt cht ch vi nhau, trong nhiu trng hp kh c th phn nh rch ri gia cc hot ng Tuy nhin nu xem xt cc hot ng trong 1 khong thi gian nht nh no c th phn bit s khc nhau gia cc hot ng ny nh sau:

Bng 7.1: S khc nhau gia cc hot ng ging dy, giao tip v thc y
Ni dung Qu trnh trao i thng tin Ging dy 1 chiu ch yu t pha ging vin Giao tip 2 chiu Thc y 1 chiu c phn hi ch yu t pha ngi nhn thng tin Vai tr ca ngi truyn thng tin Vai tr ca ngi nhn thng tin Phng php thc hin ch yu Thuyt trnh T chc giao tip K nng thc y B ng tip nhn Chia s thng tin Tip nhn v phn hi Lm ch qu trnh Chia s thng tin Khuyn khch, li ko

105

Ging dy Thc y

Giao tip

Hnh 7.3: Mi quan h gia 3 hot ng

Nh vy ngoi s hot ng c lp tng i ca mi hot ng trong mt khong thi gian nht nh, c th c s an chen gia hai hoc ba hot ng trong cng mt thi gian no .

ngha ca hot ng thc y:

Thc y l c s to ra s chia s thng tin trong nhm Thc y to c s chuyn t qu trnh b ng sang ch ng trong hc tp. Thc y to ra nim tin v ho hng trong hc tp, hi hp .v.v. Thc y l mt trong nhng hot ng quan trng thc hin cng tc khuyn nng khuyn lm nh lp k hoch, t chc thc hin, gim st v nh gi khuyn nng khuyn lm. K nng thc y c s dng ph bin trong phng php khuyn nng khuyn lm theo nhm nhm khuyn khch cc tng, kinh nghim, kin thc ca mi ngi gii quyt vn .

Cc yu t nh hng n qu trnh thc y

Kh nng giao tip ca ngi thc y vin Kin thc chuyn mn v kinh nghim lm vic theo nhm ca ngi thc y vin Mc tiu v ch tho lun Kin thc chuyn mn v kinh nghim lm vic ca nhng ngi cng tham gia Mi trng vt l v tm l

106

Cc phng tin v thit b h tr cho qu trnh thc y

Mt s k nng thc y c bn
Trong qu trnh thc y c th s dng mt s k nng thc y c bn sau: K nng t cu hi K nng to lp tng T chc no cng K nng trc quan ha thng tin K nng s dng cc cng c phn tch thng tin

K nng t cu hi
Theo Socrates (469-399) - nh trit hc Hy lp - th s dng t cu hi nhm mc ch khin cho mi ngi suy ngh sc bn. Theo Wather mc ch ca t cu hi l: Thc y hc vin i vo cc lnh vc t duy mi Khi su cc tng hin ti Thm d kin thc ca hc vin Kim tra xem hc vin hiu vn nu ra cha

Ngi ta chia cc cu hi ra hai loi chnh l cu hi ng v cu hi m. Cu hi ng thng gii hn cu tr li: c hoc khng, hoc cu hi c cu tr li ngn mt vi t V d: Bn c bit s l ht ging cy bch n khng ? Bn bao nhiu tui ? Cu hi m c cu tr li di v a dng hn. Cu hi m thng bt u bng ti sao, u, khi no, ai lm, lm nh th no. Arther Corta phn ra ba cp ca cu hi l: Hi nh li: cp ny kim tra ghi nh cc thng tin Hi x l: cp ny i hi hc vin phi x l thng tin bng cc k nng t duy cao hn. 107

Hi ng dng: cp ny i hi hc vin phi tm ra nhng thng tin mi da trn nhng iu bit

Trc khi t cu hi ngi hi cn lm r mt s ni dung nh: Mc tiu t cu hi lm g Liu hc vin c th tr li c khng Nu hc vin khng tr li c cu hi th nn x l th no

Yu cu khi t ra mt cu hi: Cu hi phi r rng c th. Cu hi phi ph hp vi i tng Cu hi phi c cu tr li r rng

T chc ng no (no cng)

Khi nim v t chc ng no (Brain storming)

ng no hay no cng l mt phng php lm vic theo nhm nhm to lp, sp xp v nh gi cc tng bng cch a ra mt cu hi ph hp ri khch l nhng thnh vin tham gia tr li. ng no l mt trong nhng phng php dy hc tch cc, khuyn khch mnh m s tham gia ca ngi hc, coi ngi hc l trung tm trong qu trnh dy hc. Ngoi ra ng no cn c s dng rt hiu qu trong nhng trng hp cn c nhng kin hay gii php hu hiu trong mt khong thi gian ngn cho mt vn no .

Cc giai on ca mt cuc ng no:

To tng
Nhim v ca ngi thc y trong giai on ny l khch l cc thnh vin trong nhm tham gia ng gp cng nhiu kin cng tt. Vi nguyn tc: 108 Trng s lng v b qua cht lng ca cc tng. Hoan nghnh nhng tng c sc. Chp nhn cc tng ca ngi khc.

Khng ph phn.

Phn loi tng

Mc ch ca giai on ny l xy dng mt cu trc vi cc tiu ch cho cc nhm tng. Ngi thc y c th phn loi cc tng trc (khng ni ra), Khi ghi nhn tng c th s b tng hp thnh cc nhm tng ch nh. Vi nguyn tc: Nhm cc tng tng t hoc c lin quan vi nhau. Xp xp cc tng theo mt cu trc hp l. t tn cho cc nhm tng.

nh gi tng.
Trong giai on ny cht lng cc tng v cu trc c nh gi thng qua lm vic theo nhm. Vi cc nguyn tc: Cc tng c nh gi theo mt tiu chun chung. Lm vic theo nhm.

Trnh t thc hin mt cuc ng no:

Bc 1: Chun b cu hi. Chun b mt cu hi vit trn mt tm th. Cu hi phi hp dn, c tnh thch thc nhng khng qu kh, c din t mt cch r rng. Phi l cu hi m c nhiu phng n tr li. Bc 2 : Chun b vt t cn thit.

Vt t cho mt cuc ng no gm: Cc th mu, bt pht, inh ghim, keo dn... Bc 3 : Phn cng nhim v.

Hng dn cch thc tin hnh v phn cng nhim v cho nhng ngi tham gia, h phi c bit h cn phi lm g? Khi no? trong bao lu? v lm nh th no?. Trong mt cuc ng no c th s dng mt s ngi ghi cc tng vo th v nh ln bng, nhng thnh vin khc pht tng bng ming, cng c th mi thnh vin tham gia t vit kin ca mnh ln th ri nh ln bng. Ch : ch s dng mt tm th cho mt tng, cc tng cn c ghi ngn gn, r rng bng mt vi t ct yu.

109

Bc 4 : Nu cu hi.

nh th ghi cu hi ln bng v khch l nhng ngi tham gia ng gp kin. Bc 5 : Phn loi v t tiu cho nhm cc tng.

Vic phn loi cc tng cn c thc hin theo mt tiu ch chung v d: phn loi theo nghnh ngh, theo lnh vc vv. Tm kim mt ci tn cho mi nhm tng theo ni dung m cc tng mun th hin. Bc 6 : nh gi tng.

S dng nhng tiu chun chung v lm vic theo nhm nh gi cc tng, c th s dng nhng ngi c kinh nghim nh gi cc tng mt a im khc. Bc 7 : Trnh by v tho lun kt qu.

Kt qu nh gi, la chn tng c ghi chp li v c em ra tho lun trc ton b nhng thnh vin tham gia. Ch : Kinh nghim cho thy, trong mt s trng hp vic phn loi tng gp kh khn hoc mt nhiu th gi do s lng tng qu ln v c ni dung tng t v vy thi gian dnh cho vic pht tng khng nn qu di, cng c th khc phc bng cch quy nh mt s lng tng nht nh cho mi thnh vin tham gia, lm nh vy s to c hi cho nhng ngi tham gia cn nhc, la chn v nu ln nhng tng m h cho l quan trng nht.

To lp tng:
To lp tng l cc hot ng khuyn khch, ng vin s t duy logic trong vic xc nh v gii quyt cc vn c th. to lp tng nn s dng cc cng c: S t duy (Mind map) S t duy theo hnh cy Khung kt cu logic

S t duy (Mind map)

S t duy l mt cng c m t t duy logic v c h thng ca mt vn c th. Trong khi xem xt mt vn nhn thy c nhiu yu t, cc yu t c mi quan h nhn qu vi nhau. S t duy gip chng ta khi qut ho cc tng theo mt s tng th v d nhn nhn cc mi quan h ca chng vi nhau. S t duy c xy dng theo nguyn tc l mt vn c coi l u mi ca cc con ng i cc ng, mi con ng s c cc nhnh

110

ph, cc nhnh ph li c phn tch thnh cc nhnh nh hn v.v. Mi con ng v cc nhnh ph u c tn ring v c ch s n.

Hnh 7.4: S t duy phng php ging dy ly hc vin lm trung tm

Khi s dng s t duy, ngi thc y vin thng hng dn gii quyt theo tng cp nht nh, trnh lan man lm phc tp ha vn .

S t duy theo kiu hnh cy:

S t duy kiu hnh cy din t cc tng theo t duy logic c theo chiu dc v chiu ngang, sp xp logic t trn xung v t di ln. S ny th hin logic trong mt h thng m, ngha l c th c mt s yu t cha c xc nh ht. S t duy theo hnh cy c th hin qua phc tho sau :

111

Hnh 7.5: S t duy hnh cy

Hai s t duy hay c s dng nhiu l cy vn v cy mc tiu. Logic theo chiu dc t trn xung hay t di ln th hin cc mi quan h nhn qu, t A dn n B hay nguyn nhn A dn n kt qu B v ngc li. Logic theo chiu ngang t phi qua tri v ngc li th hin cc mi quan h hu c gia cc b phn trong mt h thng.

Khung kt cu logic:
Khung kt cu logic l mt bng ma trn, th hin t duy logic trong mt h thng . Trong h thng cc yu t c quan h logic vi nhau theo c chiu dc v chiu ngang. C th phc tho khung kt cu logic theo s sau : Logic theo chiu ngang

112

Logic theo chiu dc

Bng 7.2: V d kt cu khung logic ca mt d n Kt cu logic theo chiu dc bao gm : Mc ch, mc tiu c th, sn phm ca u ra, cc yu t u vo v cc hot ng.
Kt cu logic theo chiu ngang bao gm: gii trnh chung, cc ch s nh lng, ngun, phng php v cc gi nh.

K nng trc quan ho thng tin

li ko s tham gia chia s thng tin i vi mt ch no , ngi cn b thc y cn th hin cc thng tin di cc hnh thc n gin, d nhn nhn, ni mt cch khc cc thng tin cn phi c trc quan ho. trc quan ho thng tin c th s dng cc cng c nh :

Bng, biu treo tng

Bng, biu l cc khi hnh vung hay hnh ch nht, trong c phn thnh cc , cc dng, cc ct nht nh. Trong mi , dng hay ct s din t mt loi thng tin nht nh. S dng bng, biu c tc dng lm cho mi ngi d nhn nhn ra ni dung v cc mi lin h gia cc phn vi nhau.

V d : tin hnh phn loi kinh t h gia nh, cn b khuyn nng khuyn lm mun b con nng dn t a ra cc tiu ch phn loi. thc hin cng vic ny c th xy dng bng, biu sau :

Bng 7.3: Xy dng tiu ch phn loi kinh t h gia nh

Cc tiu ch phn loi kinh t H gia nh loi 1 H gia nh loi 2 H gia nh loi 3 H gia nh loi 4

H v tn cc h theo nhm

S
S l cc hnh khi th hin cc mi quan h gia cc b phn vi nhau. Trc quan ho thng tin theo cc s lm cho qu trnh tho lun d i n thng nht hn.

113

V d : tho lun tnh hnh s dng t ai thn bn c th s dng s lt ct. tho lun tnh hnh tham gia ca cc t chc, c quan vo mt chng trnh/ hot ng khuyn nng lm thn c th s dng s Venn. Hnh khi ba chiu nh cc sa bn, m hnh ... phn nh hnh nh thc theo mt t l thu nh to iu kin kch thch s tham gia ca nng dn vo cc cuc tho lun v n t tru tng, d nhn nhn. V d : Dng sa bn tho lun v hin trng s dng t ai v d kin quy hoch.

K nng s dng cc cng c phn tch thng tin

Trong qu trnh thc y, phn tch thng tin ngi cn b thc y cn s dng cc cng c thch hp to iu kin cho cc i tng khc cng tham gia vo qu trnh ny. Mt s cng c c th c p dng l :

S hai mng:
S hai mng c phn lm hai ct dng phn tch hai mt ca vn nh thun li/ kh khn; u im/ nhc im; im mnh/ im yu...

S SWOT:
SWOT l tn vit tt ca cc t S (im mnh), W (im yu), O (c hi) v T (nguy c/ tr ngi). S SWOT c bn mng dng phn tch cc im yu, im mnh, c hi v nguy c ca mt hot ng, mt t chc hay mt lnh vc no . S SWOT c th hin nh sau:

Bng 7. 4: Phn tch SWOT

(S) im mnh (W) im yu

(O) C hi

(T) Nguy c

im mnh v im yu thng mang tnh cht ch quan ni b, bn trong.

C hi v cn tr l cc yu t tim n, c tnh khch quan, tc ng t bn ngoi.

114

S SWOT c u im l d s dng, ph hp vi nhiu loi i tng khc nhau, tin li cho vic phn tch thng tin.

S CIPP:
Dng phn tch mt qu trnh hot ng hay mt h thng; phn tch hiu qu ca mt chng trnh/ d n.

C : Bi cnh tc ng bn ngoi

I : yu t u vo

P: Qa trnh hot ng P: Sn phm hay yu t u ra

Hnh 7.6: S CIPP

Bi cnh tc ng bn ngoi l cc yu t gy nh hng n ton b qu trnh hot ng. Yu t u vo bao gm cc th loi vt cht, ti chnh v yu t con ngi phc v cho qu trnh to ra sn phm. Qa trnh hot ng l cc bc chuyn dch cc yu t u vo nhm to ra cc sn phm mong mun.

Khi s dng m hnh CIPP cn thc hin theo cc bc sau :

Phn tch tng yu t theo cc yu cu v s lng v cht lng. Phn tch mi quan h v tc ng qua li gia cc yu t Tm ra nguyn nhn t c cht lng, s lng; hiu qu hoc mc ca cc sn phm u ra. ra cc gii php thc y ton b qu trnh hot ng.

Ngoi ra trong qa trnh thc y, khi cn thit phn tch tm hiu cc nguyn nhn ca mt vn , hoc l hu qu hin ti do cc yu t no tc ng gy nn, chng ta c th s dng cc s phn tch 5 Whys (phn tch nm nguyn nhn); s phn tch hnh xng c; hnh cy./.

115

116

Chng 4
T chc o to trong khuyn nng khuyn lm Mc ch :
Trang b nhng kin thc v k nng c bn ca t chc qu trnh o to sinh vin c th p dng vo cc hot ng khuyn nng khuyn lm .

Khung chng trnh :

Bi Mc tiu Ni dung Phng php Bi Vic hc ca ngi ln tui 8: +Trnh by v gii thch c yu cu v nguyn tc hc tp ca ngi ln tui +Vn dng cc nguyn tc trong vic t chc cc kho o to +Khi nim c bn v vic hc ca ngi ln tui +c im chung ca cc hc vin ln tui +Cch hc ca ngi ln tui v vai tr ca gio vin +Lm th no gip ngi ln tui hc mt cch tt nht. Bi 9 : iu tra nh gi nhu cu o to Bi 10: Thit k cc kho ngn hn +Gii thch c vai tr ca thit k cc kho o to nhn hn +Thit k c mt kho o to c th +Ti sao phi thit k kho o to? +Ni dung v phng php thit k kho o to -Ging minh ho -Tho lun -Thc hnh c -GiyAo V A4 -Bt vit bng 2 tit +Trnh by c v tr v tm quan trng ca TNA +Vn dng c cc bc trong iu tra nh gi nhu cu o to +Gii thiu chu trnh o to +Vai tr ca iu tra nh gi nhu cu o to +Cc bc thc hin trong iu tra nh gi nhu cu o to -Ging minh ho -Tho lun -Thc hnh c -Giy Ao V -A4 2 tit -Thuyt trnh -Tho lun -Giy Ao Vt liu Thi gian 1 tit

117

Bi11: Phng php dy hc ly hc vin lm trung tm Bi 12 : nh gi kho o to

+Gii thch c s khc nhau ca hai phng php dy hc +Trnh by c mt s k nng vi ging c bn +Vn dng c mt s k nng ging dy l thuyt v trnh din k nng

+Phng php dy hc ly hc vin lm trung tm +Mt s k nng vi ging c bn +K nng ging dy kin thc v trnh din k nng

-Thuyt trnh -Xem bng -Thc hnh

-Bng -Giy Ao v A4

3 tit

+Trnh by c tm quan trng ca nh gi kho o to +Gii thch c mc nh gi kho o to +Vn dng c nh gi v phn ng ca hc vin

+V sao phi nh gi kho o to? +Ni dung v mc nh gi kho o to +Cc cng c nh gi phn ng

-Tho lun -Thc hnh

-Giy -Bt

1 tit

118

Bi 8 : Vic hc ca ngi ln tui

Mc tiu: Phn bit c s khc nhau gia vic hc ca tr em v ngi ln tui. Trnh by v gii thch cc nguyn tc hc tp ca ngi ln tui Vn dng c nhng nguyn tc c bn v cch hc ca ngi ln tui trong vic t chc, thc thi kho o to trong khuyn nng khuyn lm.

Khi nim c bn v vic hc ca ngi ln tui

S hc tp ca tr em c nh hng vo vic gio vin truyn t kin thc cho hc sinh. S hc tp ca ngi ln l qu trnh ngi dy to c hi cho ngi hc lnh hi nhng kin thc, k nng v nhn thc. Dy hc ngi ln v quan nim v s hc tp ca ngi ln c Malcolm Knowles (1972 - 1978) xc nh, da trn s tha nhn rng ngi ln mun hc. Khc vi tr em trong trng hc, a s ngi ln c th kim sot v t quyt nh vic hc ca h. Chnh v vy ngi gio vin sng sut v c kinh nghim s phi da vo nhng c im vic hc ca ngi ln thit k bi ging v tm nhng phng php ging cho ph hp.

c im chung ca cc hc vin ln tui

Ngi ln hc tt nht khi: H tham gia tch cc trong qu trnh hc tp, khng nhn thng tin mt cch th ng. H c trch nhim v vic hc tp ca chnh mnh. Qu trnh hc tp da trn cc kha cnh xc cm v s t nhn thc. Hc thng qua hnh. Ngi ln mong mun c tham gia cc hot ng thc hnh, luyn tp. C nhng v d thc tin, vn s dng phi phn nh thc tin, ph hp v p ng c nhng yu cu ca thc tin. Vic hc lin quan n nhng iu h bit. Ta cn bit hc vin c nhng kin thc, kinh nghim g v cho v d h c th hiu c trong phm vi m h c th tham kho.

112

Hnh 8.1: c im ca ngi hc ln tui

Mi trng hc tp phi c xem xt mt cch chu o. Vic kim tra mc tiu hc tp ca hc vin l rt c hiu qu. Vic ph phn gay gt i vi ngi ln d em li cm gic bc bi, cng thng v hn ch vic hc tp ca h.

Hnh thc hc tp nn a dng c tc dng kch thch, huy ng c c nm gic quan ca hc vin. S thay i nhp v s phong ph ca cch thc hc tp gip gim nh tnh trng chn ngn, mt mi u c.

Gio vin hng dn thc hnh c hiu qu hn l ni sung. Trong qu trnh o to cn phi to nhiu c hi hc vin tip thu c kin thc v thc hnh k nng.

Phng php dy hc tch cc s nng cao kh nng p dng nhng kin thc v k nng mi vo thc tin cng vic.

Cc c im gy cn tr cho qu trnh hc tp ca ngi ln l tnh kiu ngo, tnh t cao t i, thiu tin tng, thiu hng say, thiu linh hot.

Cch hc ca ngi ln v vai tr ca gio vin

Cch hc ca ngi ln
Ngi ln tui hc hi trong sut c cuc i ca h. Trong c qu trnh thng qua nhng kinh nghim ca bn thn, h c rt, tng kt v vn dng nhng bi hc tm cao hn

113

vo cc hot ng sn xut v i sng. Prerera tm tt chu trnh hc tp qua kinh nghim nh sau:

Kinh nghim

Vn dng

Hi tng

Tng kt

Hnh 8.2: Chu trnh hc tp qua kinh nghim

Hc tp qua kinh nghim c nh ngha l mt qu trnh hc thng qua nhng kinh nghim trc tip ca bn thn t cc hot ng thc tin trong cuc sng, nhng kinh nghim c phn tch, tng kt v quay tr li p dng ngay vo cc hot ng thc tin.

Vai tr ca ngi gio vin

Gio vin l ngi to iu kin cho vic hc tp ca hc vin. Vai tr ca gio vin l trnh by thng tin hoc hng dn thc hnh k nng; to ra hon cnh m trong c th xy ra s khm ph, tm ti. Vai tr c th ca gio vin c thc hin : Nh l ngi lnh o nhm vi mc ch duy tr cho cc thnh vin trong nhm lm vic v m bo cho vic hc lun c tin trin. Nh l gio vin: Tc nhn ca s thay i. Nh l thnh vin ca nhm: cng chu trch nhim vi nhm. Nh l thnh gi ngoi nhm: l ngi lng nghe cc thnh vin ca nhm tho lun v trnh by cc thnh qu hc tp ca h.

Lm th no gip ngi ln tui hc mt cch tt nht

T nhng c im hc tp ca ngi ln tui, nhn thy i vi ngi ln dy hc thc nghim - tc l th nghim trc tip hoc thc hnh nhng tng, quy tc, quy trnh, k nng - s gip cho vic ghi nh v vn dng nhng iu hc c. Dy hc nn theo cc yu cu sau: Ch trng vo cc v d thc tin v cc vn c th. 114

Nhn mnh tnh ng dng ca vic hc vo cng vic thc t ca hc vin. Thng lin h ni dung o to vi nhng mong i ca hc vin. To c hi hc vin s dng cc kinh nghim chuyn mn, thc t ca mnh vo qa trnh hc hi.

Lng nghe tch cc cc phn ng v cc cu tr li ca hc vin. Khuyn khch hc vin tm kim cc ngun lc tt nht ca h. Lun khen ngi kp thi nhng tin b ca hc vin. Lun hng hc vin ti nhng mc tiu thc t c th t c Lun i x vi hc vin ng nh ngi ln tui

TS. John Collum tng kt mt s nguyn tc ca qu trnh dy hc bo m tnh hiu qu nh sau: Qu trnh dy - hc

cng sng ng th hiu qu cng cao. Hc thng qua hnh Mi trng hp l to iu kin thc y qu trnh dy - hc. Ngi hc phi sn sng v chun b tt

Hnh 8. 3: Nng dn dng thc ch A xc nh ng

Hi ha gia l thuyt v thc hnh

cho hc tp.

Tnh lin h: thng qua cc v d, cc mi lin h lin kt cc vn vi nhau Ni dung hc tp cn thch hp v ph hp vi cc i tng. n tp: qu trnh hc cn nhc i nhc li nhiu ln. Huy ng tnh tng hp cc gic quan Tng bc: hc t n gin n phc tp, dy theo tng bc.

115

Sau 3 gi 30% 60% 80% 90% 99%

Hnh 8.4: T l lu gi tr nh
Li ni Hnh nh Li v hnh Li, hnh, hng ng T pht hin

Sau 3 ngy 10% 20% 70% 80% 90%

116

Bi 9 : iu tra nh gi nhu cu o to (TNA)

Mc tiu: Sau khi hc xong bi ny, sinh vin c kh nng: Xc nh c v tr v tm quan trng ca TNA, i vi vic t chc cc kho hc ngn hn trong khuyn nng khuyn lm. Trnh by v thc hin c cc bc iu tra nh gi nhu cu o to.

Gii thiu chu trnh o to

Theo Tin s Taylor, mt chu trnh o to bao gm 5 bc c bn l : Phn tch tnh hnh bao gm mi trng chnh sch, cng vic, iu kin lm vic v iu tra, nh gi nhu cu o to. Xc nh mc tiu bao gm nu l do, mc ch v cc mc tiu c th cn t c. Pht trin chng trnh bao gm vic thit k kho o to, pht trin ti liu,vt liu ging dy, phng php ging dy. Tin hnh ging dy l cc hot ng giao tip v thc y trc tip gia gio vin v hc vin. Kim tra v nh gi l cc hot ng theo di, gim st v xem xt ton b qu trnh dy hc.

Phn tch tnh hnh/ TNA

Xc nh mc tiu

Kim tra, nh gi

S tham gia Pht trin chng trnh

Tin hnh ging dy

117

Hnh 9.1: S chu trnh o to

Vai tr ca iu tra nh gi nhu cu o to

Trc y, theo cch tip cn c vic nh gi nhu cu o to khng h quan trng trong o to ca khuyn nng khuyn lm. Ngi ta ch thc hin cc kho o to theo k hoch nh trc. Thc s vic o to trong khuyn nng khuyn lm cn y mnh theo cch tip cn c s tham gia v trong iu tra nh gi nhu cu o to l mt bc rt quan trng, c tnh quyt nh xem vic o to c p ng nhu cu ca thc t hay khng. nh gi nhu cu o to (TNA) l mt cng c c gi tr qua bit c nhu cu ca ngi hc, nhng ch m h quan tm, t lm c s cho vic thit k chng trnh o to. Cn lu rng, xc nh nhu cu o to nhm tm ra nhng kin thc, k nng m ngi hc cn ch khng phi ci m chng ta c th cung cp cho h. nh gi nhu cu o to bao gm nhiu bc vi s tham gia ca nhiu i tng khc nhau ( ngi dy, ngi hc, ngi xy dng chng trnh, ngi dn, nh ti tr v ngi s dng kt qu o to...).

Cc bc thc hin trong iu tra nh gi nhu cu o to

iu tra, nh gi nhu cu o to c thc hin qua nhiu bc theo s sau:

Xc nh i tng iu tra

nh gi vit bo co

S tham gia

Lp k hoch iu tra

Tng hp thng tin Tin hnh iu tra 118

Hnh 9. 2: S cc bc thc hin TNA

Xc nh i tng o to v i tng iu tra

Trong bc ny cn xc nh : Ai cn o to ? Mc tiu v ng c o to ca h l g ? Cc loi i tng cn iu tra l ai ?

Qa trnh c thc hin thng qua s sau y:

Nng dn, nhm s thch Cn b i phng Cn b khuyn nng khuyn lm Cn b k thut Cn b qun l

i tng o to

i tng iu tra

Hnh 9. 3: S xc nh i tng o to
Xc nh i tng o to l tr li cu hi: ai cn o to? Khi tin hnh xc nh i tng iu tra cn lm r v phn loi cc i tng o to, theo s trn v d c cc i tng nh nng dn, cn b a phng, cn b khuyn nng khuyn lm v.v. Trn c s phn loi i tng o to s xc nh i tng iu tra phng vn, bao gm s lng, c cu theo la tui, kinh nghim, gii, ngh nghip v.v Danh sch ngi phng vn ghi vo cc biu sau:

119

Bng 9. 1: Danh sch ngi c phng vn

H v tn Gii Tui Ngh nghip Chc v Dn tc n v cng tc

Bng 9. 2: Nhng thng tin v i tng iu tra

Th loi iu tra

S lng

Dn tc

Tui

Gii tnh

Chc v

Hc vn

Xc nh ni dung iu tra
Ni dung iu tra, nh gi nhu cu o to cn lm r : Phn tch cng vic h ang v s lm Nhng kin thc, k nng v thi cn phi c thc hin cng vic Nhng kin thc, k nng v thi hin c Nhng khang trng v kin thc, k nng v thi cn phi c o to . Xy dng khung ni dung iu tra theo biu sau

Bng 9.3: Khung ni dung iu tra

i tng .......

Cc

loi

Kin thc Hin c Nhu cu +/-

K nng Hin c Nhu cu +/-

Thi Hin c Nhu cu +/-

cng vic

120

La chn phng php iu tra

thu thp c cc thng tin trn, c th s dng cc phng php nh pht phiu iu tra, phng vn, tho lun v hi tho.

Pht phiu iu tra

Trong phng php ny ngi ta xy dng sn cc mu, biu v cc cu hi km theo gi trc tip qua con ng bu in hay cng vn cho i tng iu tra. Sau mt thi gian cc mu iu tra c thu hi li tng hp, phn tch thng tin.

Phng vn bn cu trc
Phng vn bn cu trc l hnh thc trc tip t cu hi cho i tng iu tra theo mt s khung cu hi c chuyn b trc. Phng vn bn cu trc cn linh hot c c thng tin.

Tho lun nhm v hi tho

Tho lun nhm gip cho vic khai thc cc thng tin v i tng o to v xy dng mi quan h tt gia cc thnh vin v ngi cn b thc y. Hi tho l phng php khai thc v phn tch cc thng tin v nhu cu o to di nhiu gc khc nhau. Gii hn ca phng php ny l gia tng thm thm thi gian v ngun lc trong vic thu thp cc thng tin.

121

T chc qu trnh iu tra

Thnh lp nhm iu tra khong 3-4 ngi c cc chuyn mn khc nhau nh lm nghip, nng nghip, chn nui. Nn c mt ngi c kinh nghim v pht trin chng trnh o to Tp hun phng php cho cc thnh vin ca nhm iu tra. Phn cng trch nhim trong nhm iu tra cho cc cng vic nh ngi phng vn, ngi quan st, ngi ghi chp, ngi thc y. Xy dng k hoch thc hin (thi gian, s lng, vt liu, phn chia trch nhim). Thc hin iu tra nh gi.

Phn tch v tng hp thng tin

Sau khi iu tra v kho st, cc thng tin ri rc c tng hp v phn tch theo cc ch di dng cc biu mu. Qa trnh phn tch v tng hp thng tin bao gm: Tng hp thng tin trn hin trng. Phn tch v tng hp cc thng tin theo cc biu mu.

Vn quan trng nht l lm th no phn tch v tng hp c thng tin mang tnh i din cao nht t nhiu ngun thng tin khc nhau. th hin vn ny ngi ta c th s dng tn sut xut xut hin ca thng tin trong ton b qu trnh.

Bng 9. 4: V d phn tch nhu cu v k nng trong xy dng v qun l vn m h gia nh

Nhu cu v k nng 1. Thit k c mt vn m n gin 2. X l c ht ging cy keo v su 3. ng c bu 4. Cy v chm sc c cy mm 5. X l c t m cy ging S lng ngi xut 12/20 18/20 5/20 10/20 12/20

Mt s bng, biu quan trng nht cn c tng hp l: Tng hp bng, biu lin quan n i tng iu tra Tng hp bng, biu lin quan n i tng o to 122

Tng hp bng, biu lin quan n t chc cc kho o to

Hi tho nh gi
Sau khi phn tch tng hp cc thng tin, c th t chc hi tho nh gi. Mc ch ca hi tho nhm: Trnh by kt qu iu tra trc nhm xut cc kho o to v tho lun, thng nht vi cc thnh vin tham gia.

Lu trong hi tho nn mi y cc thnh vin tham gia vo qu trnh iu tra v nhng ngi s lin quan ti cc bc ca c chu trnh o to. Nh , tranh th c kin v s ng h ca cc thnh vin trong cc bc thc hin sau ny. Cui hi tho cn thng nht c cc kho o to v ni dung d tho theo biu sau:

Bng 9.5: Cc kho hc v ni dung o to c xut

Cc kho o to Ni dung Hnh thc i tng Thi gian a im

Vit bo co nh gi nhu cu o to
Hon thnh khung bo co Xy dng v xut cc kho o to.

123

Bi 10 :Thit k chng trnh cc kha o to ngn hn

Mc tiu: Gii thch c vai tr ca vic thit k cc kha o to ngn hn. Thit k c mt kha o to c th trn c s cc d liu c qua bc iu tra, nh gi nhu cu o to.

Ti sao cn phi thit k kha o to ngn hn

Thit k kha o to l c s : Thm nh kha o to Chun b cho kha o to T chc kha o to Gim st v nh gi kha o to Nng cao hiu qu v cht lng o to

Ni dung v phng php thit k kho o to ngn hn

Thit k mt kho o l hot ng c tin hnh trc khi thc hin cng tc o to. Thit k mt kho o to ngn hn bao gm cc cng vic nh: xc nh tn kha o to, nu l do ca vic t chc kho o to, phn tch i tng o to, xc nh mc tiu, xy dng chng trnh o to, xy dng cc ch s gim st v nh gi kho o to, lp k hoch v thi gian biu, lp k hoch bi ging, xc nh hnh thc kim tra, pht trin cc ti liu pht tay, xc nh hnh thc nh gi kho o to v xc nh ngn sch cho mt kho o to.

Xc nh tn kha o to
Tn kha o to th hin mc tiu v ni dung chnh cn o to. Tn kha o to phi ngn gn, d hiu v bao qut c cc yu cu trn. V d: Phng, chng su bnh cho cy vi K thut trng v chm sc cy qu

124

Xc nh l do phi t chc kha o to

Cn lm r l do t chc kho o to l xut pht t nhu cu ca ai, ai l ngi xut v ch trng thc hin kho o to ny?

Phn tch i tng o to

Trong phn tch i tng o to cn lm r ai l nhng hc vin s tham gia kha o to (s lng hc vin, tui, gii tnh, ngh nghip v v tr cng vic...), nhng im yu ca hc vin l g? (thiu kinh nghim, thiu kin thc c bn ...), ti sao h tham gia kha o to? (nhu cu, nhng mong i, ng c...), hc vin c th tham gia ng gp g cho kha o to (kinh nghim, k nng c bit...). Hc vin hc tt nht khi no? (cch hc, thi gian...)

Xc nh mc tiu ca kha o to.

Mc tiu kha o to phn nh ngi hc c kh nng lm c g sau khi kt thc kho hc hoc c tri qua mt kinh nghim hc tp no . Mt s quy tc khi vit cc mc tiu c th. Cc mc tiu cn phi: c vit ly ngi hc lm trung tm, ngha l ngi hc c kh nng lm c g sau khi c lnh hi kin thc v k nng. t tn cho cc hnh vi, mong mun v xc nh hnh vi c th quan st nh gi c. S dng tiu ch hay tiu chun thc hin i hi ngi hc phi t c mc no th chp nhn c. xc nh mt mc tiu l t c hay cha, th cn phi thy c nhng thay i trong hnh vi ca ngi hc. Do vy cn phi s dng mt ng t khi vit mc tiu, c ngha l phi s dng mt din t khng nh rng ngi hc c th lm c g sau qu trnh hc tp. Cc mc tiu phi SMART , tc l c th, o c, t c, thc t, gii hn v thi gian.

Theo cc nh gio dc c cc loi mc tiu, ng vi 3 lnh vc hc tp l hc kin thc; k nng v thi . Cn xc nh r mc tiu chung v cc mc tiu c th. Mc tiu chung th hin nhng ng gp ca kha o to cho mt hot ng no , trong khi mc tiu c th cn t c yu cu l mt i tng c th no c th lm c ci g trong mt iu kin nht nh vi mt yu cu cht lng hay s lng no . V d: Sau kha o to, 75% s hc vin c th gii thch v thc hnh c k nng chit, ghp cy vi ti vn m vi t l sng t 90% sau 3 thng.

125

Cng thc chung l: Ai - Lm ci g - Trong iu kin no - Lm nh th no?

Xy dng chng trnh o to.

Xy dng chng trnh o to bao gm vic xc nh cc ch chnh, mc tiu cn t c, ni dung tng ch , phng php v thi gian phn cho l thuyt v thc hnh theo biu sau:

Bng 10.1: Khung chng trnh o to

Ch Mc c th tiu Ni dung Phng php Thi gian L thuyt Thc hnh

Khi xy dng chng trnh o to cn ch ti hai yu t l la chn ni dung v th t sp xp ni dung. La chn ni dung

Ni dung a vo o to phi cn c vo nhu cu o to v xem xt n cc mt kin thc, k nng v thi . V kin thc cn xem xt cc loi kin thc g p ng nhu cu ca ngi hc. Trong kin thc nn chia lm 3 loi: phi bit, nn bit, bit th tt... Tt c cc kin thc m hc vin phi bit cn c a vo ni dung tp hun, cc kin thc khc c th trc tip a vo hay a vo di dng ti liu tham kho. Trong k nng cn xc nh r cc loi k nng no l cn thit v trng im, cc k nng no c th ch trnh din hoc gii thiu s b. V thi cn lm r nhng thay i g trong thi l cn thit. Sp xp th t hp l

C bn nguyn tc c bn phi tun theo khi sp xp th t ni dung: i t n gin n phc tp Bo m tnh logic. C th theo th t thi gian, theo ch hoc ph thuc vo kiu hc ca hc vin. i t ci bit n ci khng bit. Gii thiu ni dung theo yu cu thc hin cng vic.

La chn phng php v ti liu

Khi la chn phng php dy hc cn phi xc nh ngay t u l hc vin s hc nh th no v chng ta mong mun hc vin hc nh th no?.

126

Thc t cho thy hc vin cng tham gia vo cng vic hc ca h bao nhiu, cng c kh nng hc c by nhiu. iu ny c bit ng vi nhng hc vin ln tui v h c rt nhiu kinh nghim khc nhau. Dy v hc l mt qu trnh c s tham gia, vai tr ca ngi gio vin c tnh thc y ch khng nn gio hun.

Cc yu t chnh cn quan tm khi la chn cc phng php dy hc

C bn yu t chnh cn quan tm: Cc mc tiu: Hy lit k danh sch cc phng php m nh s dng chng c th m bo t c cc mc tiu kha hc. Ni dung: Nn la chn ni dung va phi m bo cc ni dung c tp hun y . Cc hc vin: quan tm n nhu cu, nng lc ca h. Cc ngun lc nh thit b ph tr, ti liu, vt liu ging dy v. v. iu ny s quyt nh phng php no cui cng s c la chn s dng.

Cc ti liu ging dy
Mt gio vin tt cn phi c nhiu phng php dy hc v bit thi im no v u th c th s dng chng c hiu qu. Tuy nhin chnh bn thn cc phng php u khng y nn chng ta cn phi c ti liu b tr. Cc ti liu gio dc cn phi hp dn, th v, c tnh th thch lu bn, v mt kinh t c th thc hin c v phi t chc cht ch v mt ni dung gip thc y qu trnh hc. Khi pht trin cc ti liu ging dy cn lu : Xc nh mc ch, mc tiu s dng ti liu Xc nh i tng dng ti liu La chn ni dung, phng php th hin trong ti liu Chn cch trnh by c hp dn Th nghim nhng ti liu, nh gi v ci tin chng.

127

Xc nh cc ch s gim st v nh gi kha o to.

Ngay trong giai on thit k kha o to cn xc nh r cc ch s lm c s cho vic gim st v nh gi kha o to sau ny. Mt s ch tiu c th c xc nh nh: S hi lng ca hc vin sau kha o to Nhng kin thc, k nng v thi thu c sau kha o to. Kh nng vn dng vo cng vic ca hc vin. Tc ng v nh hng ca kha o to T l gim chi ph cho kha o to

Lp k hoch v thi gian biu cho kha o to.

K hoch v thi gian biu cho kha o to c lp theo khung sau:

Bng 10.2: Thi gian biu cho tun

Sng Chiu Th 2 Th 3 Th 4 Th 5 Th 6 Th 7 Ch nht

Lp k hoch bi ging:
i vi mi ch cn phn ra cc bi ging c th, mi bi ging s lp k hoch bi ging theo mu, biu sau: K hoch bi ging: Thi gian M bi Tn kha o to Ch L do ca bi ging Mc tiu chung Mc tiu c th Ni dung Phng php Vt liu ging dy

128

Phn chnh

Kt lun

Bng 10. 3: K hoch bi ging

Mt k hoch bi ging l mt m t chi tit qu trnh ging dy bao gm: Kha hc, ch g, khi no bi ging bt u Mc ch, mc tiu ca bi ging Chia bi ging thnh cc phn khc nhau. V c bn, mt bi ging c chia lm ba phn; phn gii thiu, phn thn bi v phn kt lun. Cn phn b thi gian hp l cho mi phn ging, v m bo hp l v thi gian. Lp danh sch cc phng php s s dng cho mi bi. Lp danh sch cc ti liu s cn cho mi hot ng. Hng dn nh gi vic hc i vi bi ging .

Cch thc kim tra, nh gi kha o to

Xc nh hnh thc kim tra l thuyt, thc tp k nng v nh gi cui kha o to ph hp vi thi gian, i tng v ch kha o to.

Cc ti liu pht tay.

Lit k cc ti liu pht tay s cung cp cho hc vin, ni dung ca mi loi ti liu pht tay.

Xc nh a im o to Xc nh hnh thc v cc cng c nh gi kha o to qua hc vin Xc nh ngn sch cho mt kho o to ngn hn
Ngn sch cho mt kho hc ngn hn

Bmg 10. 4: Ngn sch cho kho o to ngn hn

129

Ngn sch chi tit

TNA

Thit k

Thc hin

Bo

co

Tng

/nh gi

Ngun nhn lc Ging vin Cn b h tr Phc v vn phng

phm, chun b a im Ngi cung cp thng tin

Tin n Ngi tham gia i li Vn phng phm v thit b n Nc ung

Tng s

130

Bi 11

: Phng php dy hc ly hc vin lm

trung tm
Mc tiu: Sau bi ging, sinh vin c kh nng: Gii thch c s khc nhau ca phng php dy hc ly hc vin lm trung tm v dy hc ly gio vin lm trung tm. Trnh by c mt s k nng vi ging c bn trong ging dy Vn dng c mt s k nng ging dy l thuyt v trnh din k nng.

Phng php dy hc ly hc vin lm trung tm.

Nhng nm trc y phng php dy hc ch yu l da vo kin thc ca ngi o to. Ngi hc ch c vai tr th ng, tip thu nhng kin thc , kin thc ch yu i theo hng mt chiu. Gn y p dng cc phng php ging dy tch cc, ly ngi hc lm trung tm t ra rt c hiu qu, nht l cc hot ng o to trong khuyn nng khuyn lm. Phng php dy hc ly hc vin lm trung tm v phng php dy hc ly gio vin lm trung tm khc nhau cc im c bn sau:

Bng 11. 1: So snh hai phng php dy hc

Phng php GD ly hc vin lm trung tm Vai tr ca gio vin Thc y, h tr qu trnh dy hc Vai tr ca hc vin Giao tip S hc tp Phng php ging dy Chng trnh ging dy S lng hc vin a im ging dy Trao i, chia s thng tin Hai chiu Ch ng Thc y Linh hot t (15-20) Linh hot Phng php GD ly gio vin lm trung tm Qun l ton b qu trnh dy hc Tip thu kin thc Mt chiu B ng Thuyt trnh C nh Nhiu hn C nh

Mt s k nng vi ging c bn trong ging dy

ging dy c hiu qu, cn ch n mt s k nng c bn nh:

131

Ging ni Vn ng hay ngn ng thn th iu chnh thn kinh

Ging ni
Ging ni c tc ng trc tip n s tip thu ca hc vin. Cn ch : m lng: nn ni r rng, nghe m tit: m tit th hin cao hay thp ca li ni, trnh ni u u, khng ln xung Khng nn ni qu nhanh hay qu chm Khi ni nn c nhng im dng hp l T m: trnh ni cc t m khng cn thit nh. Pht m: chun xc T lp: khng nn ni lp nhiu ln mt cu.

Vn ng hay ngn ng thn th.

T th ng: cn thoi mi, khng g b Vn ng ca tay, chn: nn thoi mi, khng nn gy ch bi cc c ng tha Gy n tng ngay t u: thng qua trang phc, trang im Tm nhn ca mt: nn nhn thng vo hc vin v lp hc Biu hin ca nt mt: khng nn qu nghim trang, au bun, lun t ra thoi mi, t tin Thi : im tnh, t nhin

iu chnh thn kinh:

gim trng thi mt bnh tnh trong qu trnh dy hc, c th s dng mt s k nng sau: Chun b k lng ni dung bi ging Tng tng bn c mt bui dy rt tt trc Th su mt cht trc khi trnh by Gii thiu tt nht ngay t ban u

132

Suy ngh di lp hc l bn b thn thin Ni nng trong t th thoi mi S dng mt s dng c, vt liu trc quan

K nng ging dy l thuyt v trnh din k nng

Phn bit kin thc, k nng v thi Mt s phn bit c bn Kin thc: l cc thng tin c cha ng trong b no K nng l cc hot ng quan st c, o m v nh lng c Thi l cc gi tr bn trong ca con ngi.

Kin thc th hin chng ta bit ci g? K nng th hin chng ta lm c ci g v thi th hin phm cht nh th no. Ni mt cch trc quan ha th kin thc lin quan n b no, k nng lin quan n tay v chn, thi lin quan n tri tim ca mt c nhn.

Phn bit cc loi kin thc (John Collum)

S kin: s kin l tn chng ta gn cho i tng, s kin l mt ci n l ca mt lin h cng loi trong s nhng khi nim. V d: 1 dm = 1,6km Khi nim: khi nim l cc lp i tng hay s kin m n cha ng mt s c im chung v c bit thng qua mt tn gi. V d: bt mc, bt ch Nguyn l: mt nguyn l l mt qui lut tn ti quanh ta, c lp vi kin ca con ngi. Mt qui lut l mt phn on v mi quan h gia hai hoc nhiu khi nim. V d: nguyn l n by Qui trnh: mt qui trnh l mt tp hp cc hng dn theo tng bc khi hng dn lm mt vic g . V d: qui trnh trng rng Qu trnh: qu trnh l s m t cc hot ng c tin hnh nh th no. V d: qu trnh to ra cy con. Cu trc: cu trc l mi quan h trong mt nhm cc i tng hoc khi nim. V d: cu trc ca mt b my t chc

Phn bit cc loi k nng.

K nng th hin thng qua nhn thc.V d: k nng gii quyt vn , ra quyt nh . .. 133

K nng vt l (ngh nghip). V d: To ra mt sn phm g ; to ra mt hin vt g

Phn bit cc loi thi

Thi l nhng mi quan h ng x quan st c. V d: phong cch, hnh vi c x vi nhau, s biu l .v.v. Thi l nhng gi tr bn trong khng quan st c. V d: lng tin, tnh kin tr, lng trung thnh .v.v.

La chn phng php ging dy

Vic la chn phng php ging dy c th c da trn cc c im sau: Cc thnh vin mang ti kho o to nhng kin thc vn c v nhng kinh nghim cng tc ca h. Nhng iu rt c ngha cho qu trnh hc tp ca h v nhng ngi khc. Vic hc hiu qu nht khi ngi hc c khuyn khch tham gia mt cch tch cc vo qu trnh hc hi. Khng c phng php n l no c xem l tt nht. Thng thng vic phi hp cc phng php trong qu trnh ging dy s em li hiu qu rt cao. Cng tp trung nhiu vo cc nhim v hc, th hc cng hiu qu.

Vic la chn phng php o to cn da vo cc mc tiu o to, thi gian v cc ngun lc. V d: vic o to k thut trng cy th phng php trnh din ti hin trng l c hiu qu nht.

Phng php ging dy kin thc

Ging dy kin thc c th c thc hin theo phng php din gii (trc tip) hay quy np (gin tip). Phng php din gii nu ra cc khi nim, nh ngha v.v trc sau gii thch bn cht v s vn hnh ca n. Phng php quy np nu ln cc hin tng, cc biu hin, sau khi qut thnh cc nh ngha, cc quy lut. Ging dy kin thc theo phng php din gii.

Bng 11.2: Phng php ging dy kin thc

134

Stt

Loi kin thc

Phng php ging dy

Yu cu i vi hc vin

V d

Dy v s kin

Nu cc s kin chnh Tp trung lm r cc s kin chnh Nu v gii thch cc s kin tip theo

Nu c tn cc s kin

Lit k cc chnh sch

v pht trin lm nghip

Dy

a ra mt khi nim r rng Nu ra nhng nt c trung c bn a ra cc v d v khi nim a ra cc v d khng thuc khi nim a ra mt s v d gn tng t khi nim

Nu c cc v d v khi nim

PRA l g?

khi nim

Dy

Nu nguyn l Gii thch u n c p dng v u n khng c p dng Ly v d v cc trng hp trn Vn dng nguyn l vo thc t nh th no?

Gii thch c ti sao li tun theo nguyn l ?

Nhng nguyn tc

nguyn l

c bn trong vic lp k hoch trin pht thn

bn c ngi dn tham gia

Dy

a ra cc bc thc hin r rng bng hnh thc vit Gii thch r rng cch lm tng bc Lm r mi lin h gia cc bc

Lm r nhng bc cng vic cn phi lm

Quy trng

trnh rng

quy trnh

cy bn a

Dy

Nu ln qu trnh Gii thch tng b phn ca qu trnh S dng qu trnh gii quyt mt vns no .

Lm r qu trnh c thc hin nh th no?

Qa PRA

trnh

qu trnh

Dy

t vn c cn thit phi tm hiu cu trc ca n khng? Gii thch cc b phn cu thnh Gii thch mi lin h v quan h gia chng

Gii thch c c ch hot ng ca n

my

cu trc

chc qun l ca thn bn

135

Phng php ging c minh ho

Mt bi ging khng c s tr gip ca cc dng c trc quan th s khng thc s c hiu qu cao. Khi nim v thuyt trnh hin nay c m rng cho nhng tnh hung cung cp thng tin bng ni, s , biu v nhng minh ho t ti hiu qu truyn t. Tuy nhin, nguyn tc c bn ca thuyt trnh vn c p dng l s dng cc phng tin tr gip n gin tng cng cho bi ging. Mt bi ging tt bao gm hai giai on: Chun b v trnh by

Chun b
Cn lu nhng im quan trng sau: Ngi nghe: Tm hiu tt c nhng iu c th bit v ngi nghe, tui, trnh ; kin thc ca h v ch v nhng mi quan tm c bit ca h. Mc tiu: Xc nh bn cht v phm vi kin thc ca ngi nghe cn t. Nhng im c th: Xem xt nhng im c th v kin thc, m bn ngh l quan trng hnh thnh mc tiu. Vt liu: Thu thp nhng ti liu c th tr gip v chn nhng ti liu c th trnh by trong thi gian cho php, theo th t v mc quan trng. Dng c trc quan: Xem xt li nhng dng c thch hp cho bi ging, c lin quan n ch v c th c dng cng c cho ch . Vic t chc s dng cc ti liu ph hp theo trnh t s tr gip cho nhng im chnh ca bi ging. Xem li v xp xp li theo mt trt t c t chc tt v thng tin.

Thuyt trnh km theo minh ho

Khi thuyt trnh mt ni dung c th, bn cnh vic din gii bng li ni cn c cc minh ho thng qua cc s , biu , cc dng c trc quan... Nn t cu hi sau khi trnh by, to c hi nh gi xem ngi hc nm c vn nh th no v nhng im no ngi hc cn cha r. Cu hi t ra khng phi ch l cu hi tr li ngay, m c th l cu hi cho tho lun hoc giao bi tp...

136

Phng php tho lun nhm

y l phng php quan trng trong ging dy cng nh thc y. S thnh cng ph thuc khng nhng vo ngi trng nhm m c thin ch v cht lng tham gia, ng gp ca cc thnh vin.

Chun b tho lun

Chn nhng ch ph hp cho tho lun. Chun b cng tho lun trong mt thi gian nht nh. Phn cng trch nhim cho cc thnh vin trong nhm khi tin hnh tho lun

Tin hnh tho lun

m u mt cuc tho lun c gng gn ch vi cc vn c tho lun t trc hoc v vn c lin quan ti cc thnh vin nhm. Chc nng ca ngi trng nhm l tr gip cc thnh vin trong nhm cng chia s kin thc t mc tiu. Khng c gii hn hoc iu khin quan im ca c nhn vo qu trnh tho lun. iu quan trng l hng dn tho lun khng lc v lun bm st mc tiu, ngi trng nhm c th lm iu nh s dng k nng t cu hi tt. Cc im c nu khi tho lun c th c ghi vo bng lt, bng phn hoc th, c th sp xp li v a ti kt lun cui cng. Tt c cc im nn c tm tt cui bui tho lun.

Phng php ging dy k nng qua trnh din

Vai tr ca trnh din k nng
Trnh din k nng l mt phng php dy k nng L cu ni gia l thuyt vi thc hnh To kh nng cho hc vin thc hin nhim v ring bit mt cch thnh tho

Quy trnh trnh din mt k nng

Bc 1: Lp k hoch v chun b trnh din Xc nh r k nng cn trnh din (tn k nng, sn phm cui cng...)

137

Phn chia qu trnh thc hin k nng thnh cc bc mt cch c th t Chun b cc iu kin vt cht v mi trng lm vic cn thit cho trnh din Thc hnh trnh din th cho thnh tho

Bc 2: Tin hnh trnh din Ni vi hc vin r rng ci g s c trnh din, sn phm ca n l g? nu khi qut qu trnh trnh din. Nu ln mi lin h gia k nng sp thc hin vi k nng lin quan vi n trc v sau ny. Bao qut ton b lp m bo mi ngi u nghe v nhn thy. Biu din cc bc chm ri Mi ln ch trnh din mt bc Gi cc bc theo trnh t sp xp Nhng im cht cn dng li, t cu hi m bo hc vin c th theo di c. Sau khi trnh din xong, chn mt hc vin lm th do gio vin gii thch cc bc Kim tra li bng cc cu hi nh: nhng im ch cht cn ghi nh l g? mc ch ca k nng ny l g? nhng bc no l quan trng nht? v sao? Bc 3: Sau trnh din Chn hc vin lm li theo s hng dn ca gio vin Chn hc vin khc lm theo hng dn ca mt hc vin khc Hc vin t thc tp cho n khi lm c.

138

Bi 12: nh gi kho o to
Mc tiu: Trnh by c tm quan trng ca vic nh gi kho o to trong khuyn nng khuyn lm. Gii thch c cc mc nh kho o to. Thc hin c nh gi phn ng v bi ging.

V sao phi nh gi kho o to ?

nh gi kho o to l bc cui cng trong chu trnh o to, xem xt xem liu mt chng trnh o to c thnh cng hay khng nh gi l mt qu trnh quan trng lin tc. Ngi ta thng ngh nh gi l giai on cui ca pht trin chng trnh. Mc d nh vy, trong thc t n din ra sut ton b qu trnh pht trin chng trnh. nh gi l vic kim tra gi tr ca chng trnh ang c s dng gm c bn cht ca cc ni dung v c mc ch ca chng trnh gio dc, o to. nh gi c nhn l xem tng hc vin hc c g v c kin thc, k nng v thi . nh gi c gng xem xt cc chng trnh c gi tr nh th no i vi nhng ngi tham gia v pht trin n, xem chng trnh tt n mc no, c th ci thin n nh th no cho nhng ngi hc hin ti v tng lai. Cng nh tt c cc mt khc ca qu trnh pht trin chng trnh, nh gi phi c da trn nguyn tc cng tham gia. Tt c cc bn lin quan thch hp cn phi tham gia vo vic nh gi chng trnh. Cc phng php, tiu chun v cc ch s nh gi cn c thit lp ngay t u ca qu trnh pht trin chng trnh. Cc thng tin phi c thu thp, phn tch v rt ra kt lun. nh gi o to c th gip xc nh mc tiu o to xc ng hn, trnh c nhng ni dung o to khng cn thit, m bo cc phng php o to p ng c yu cu ca cc hc vin v gim c chi ph o to. nh gi cng c th mang tnh tng kt hoc nh hnh. nh gi mang tnh tng kt thng tp trung vo xem cc mc ch v mc tiu t c cha v thng c thc hin sau khi kt thc chng trnh. nh gi tc ng c thc hin mun hn, cc hiu qu ca iu hc c c thi gian th hin. nh gi mang tnh lin tc v c thc hin trong sut qu trnh hc. Vic nh hng thng xuyn l cn thit trong sut kho hc, qua xc nh nhng phn cn thay i, chnh sa cho kho hc c tt hn. Mc ch ca nh gi mang tnh nh hnh 139

l cung cp c s ci thin kho hc, xc nh nhng nhu cu sa i v rt kinh nghim cho vic lp k hoch trong tng lai.

Ni dung v mc nh gi kho o to
nh gi kho o to chnh l vic xem xt cc kt qu ca qu trnh dy v hc so vi cc mc tiu t ra. Nh vy, nh gi khng ch c ngha l xem xt xem liu kho hc c thnh cng hay khng, m n cn c ngha cho vic hiu c mc thnh cng v nhng iu cn phi thay i hoc lm tt hn. Cc k thut nh gi c dng nhm tm ra: Cc hot ng hc xy ra nh th no Cc phng php ging dy c dng c hiu qu nh th no Mi phn hc khc nhau c li ch v hiu qu nh th no. K nng thc y ca ngi o to c gip ch cho qu trnh hc hi khng Cc mc tiu ph hp cha Cc hc vin c cm thy hi lng khng Nhng kin thc, k nng v thi thu nhn c trong qu trnh hc c c p dng trong cng vic ca ngi hc v cc hon cnh khc khng. Cc iu kin hc tp c tt khng

Theo Donald Kirkpatrick, mc thnh cng ca kho o to c o bng t nht bn cp khc nhau. Mi cp u c nhng tiu ch nh gi ring, cc tiu ch ny nn c xem xt trong sut v sau qu trnh o to. Chng ta s xem xt cc cp ny t thp n cao, r rng ta c th ly v d v kho o to thit lp vn m cy lm nghip .

nh gi v phn ng:
y l cch d nht o lng mc thnh cng ca kho o to, n gin bng cch hi cc thnh vin tham gia h cm thy th no v kho o to. D liu nh gi v phn ng ca hc vin nn c thu thp c trong v cui kho hc ngay ti lp hc. Cc dng v cu hi n gin c th gip thc hin vic nh gi mt cch d dng. V d: 90% cc thnh vin tham gia kho hc cm thy hi lng v kho o to m cy lm nghip . 10% cm thy bnh thng. thit lp vn

140

nh gi v thu c kin thc, k nng:

Vi cp nh gi ny, chng ta s bit c t nhng mc tiu hc tp n mc no? nh gi tt, th trc kho hc nn t ra cc mc tiu thc t t nht l v mt kin thc k nng. Trong sut qu trnh hc, hc vin phi lun c kim tra. V d: Sau kho hc 100% hc vin nm c cc kin thc c bn v to lp vn m v c th thc hin c nhng k thut vn m (x l ht, ng bu, gieo m...).

nh gi v kh nng vn dng
nh gi v kh nng vn dng cho bit c t mc tiu o to n u? C bao nhiu kin thc v k nng hc vin m bn trng i c c p dng sau ? Cn bao nhiu thi gian mi k nng c th hin. Vic thu thp s liu v kh nng vn dng ch c th c lm sau kho hc, trong cng vic. Thc cht ngha y l vic thc s p dng mt k nng sau khi c o to, quan trng hn rt nhiu so vi vic ch trnh din kh nng thc hin mt k nng trong qu trnh o to. V d: Sau 3 thng, c 75% cc h vin c o to s s dng cc k thut vn m cho vn m ca mnh.

nh gi v kt qu v tc ng ca kho o to .
nh gi v kt qu v tc ng ca kho o to bit c mc ch ca kho o to t n u? Kt qu thc s ca mt kho o to quan trng hn bt c mt tiu ch no. Nu ngi c o to lm tt trong qu trnh o to, nhng khng s dng cc k nng hc c t ti kt qu, th vic o to cha thc s thnh cng. Vic thu thp d liu kt qu v tc ng ch c th thc hin sau khi o to, trong cng

vic thc t v l mt cng vic ht sc kh khn. V d: Trong vng 5 thng k t khi kt thc kho hc, thn thit lp c 5 vn m theo ng k thut, s lng v cht lng cy con m bo.

Cc cng c nh gi phn ng
Ngi ta c th xem xt nh gi phn ng ca hc vin v kho hc thng qua: Tho lun trn lp Ni chuyn thn mt Phng vn c nhn hc vin 141

S dng cc biu mu nh gi Cao Cao

Mt s cng c nh gi: Ti c hc

Thp

Cao

Ni dung nh gi Ph hp v ni dung Phng php ging dy ng gp ca cc thnh vin tham gia Phng hc ... ...

Cm tng chung ca ti v kho hc

142

Xem xt tng ch , i vi ti l

iu ti thch

iu cn ci tin

Ch

Mi

B ch, cn thit

Thch th

S lng cc ni dung ca kho hc theo ti...

143

Qu t

Va phi

Nhiu

Qu nhiu

Hnh 12. 1: Mt s cng c nh gi kho hc

144

Chng 5
Pht trin k thut nng lm nghip c s tham gia
Mc ch: Gip cho sinh vin c c nhng kin thc, k nng v thi c bn thc hin pht trin k thut nng lm nghip c s tham gia (PTD) trong hot ng khuyn nng khuyn lm.

Khung chng trnh ton chng

Bi

Mc tiu

Ni dung

Phng php

Vt liu Ti pht liu tay,

Thi gian 3 tit

13. Gii thiu chung v pht trin k thut c tham gia 14. Tin trnh thc hin PTD s

+ Gii thch c khi nim c bn, li ch ca PTD + Trnh by c cc nguyn tc khi thc hin PTD + Xc nh c gii hn hot ng ca PTD

- Khi nim v PTD - Vai tr v li ch ca cc bn tham gia PTD - Nguyn tc ca PTD - Phm vi hot ng PTD

Thuyt trnh c ho. Tho nhm. ng no lun minh

OHP, Ao Th mu

+ Trnh by c cc bc c bn, cc hot ng trong tin trnh PTD + S dng c cc cng c v k thut ch yu thc hin PTD

- Khi xng, tm kim v la chn tng th nghim - Thit k v lp k hoch th nghim - Thc thi gim st v ti liu ha. - Kt thc th nghim, nh gi v ti liu ha. - Lan rng kt qu PTD. - Tiu ch ca mt tin trnh PTD tt

Thuyt trnh c ho. Thc hnh nhm. ng vai Nghin cu tnh hung ng no minh

Handout, OHP BT vai Bi giao ng

5 tit

nhim v Ao Th mu

145

Bi 13: Gii thiu chung v pht trin k thut c s tham gia (PTD)
Mc tiu: Gii thch c khi nim v li ch ca PTD Trnh by c cc nguyn tc thc hin PTD. Xc nh c gii hn hot ng ca PTD

Khi nim pht trin k thut c s tham gia (PTD)

Pht trin k thut c s tham gia chnh l s kt hp gia kin thc bn a ca cng ng vi nng lc nghin cu ca nhng t chc pht trin v thc y mt tin trnh hc hi ln nhau. N bao gm vic xc nh th nghim v cp nht nhng k thut mi gii quyt nhng vn ca a phng. Mc ch cui cng l tng cng kinh nghim v kh nng qun l k thut ca cng ng v ngi dn a phng bng chnh ni lc ca h, trong hot ng ca ngi dn gi vai tr ch o trong ton b tin trnh. S th hiu l tin trnh v chin lc khuyn nng lm ly tham gia trong PTD c

ngi dn lm trung tm .

Pht trin k thut c s tham gia l cch tip cn mi, li cun c nng dn vo vic pht trin cc k thut nng lm nghip ph hp vi iu kin c th ca h, trong ngi nng dn s dng nhng kin thc v kh nng thc t ca mnh th nghim cc k thut mi cng phi hp vi cn b nghin cu v khuyn nng lm. Pht trin k thut c s tham gia da trn mt cch nhn hon ton mi, trong kin thc bn a ca ngi dn cng c coi quan trng nh bt k kin thc no do khoa hc to ra. PTD l s tc ng qua li gia hai khi kin thc (kin thc bn a v kin thc khoa hc), l kt qu trao i thng tin gia cc bn tham gia (nng dn, nh nghin cu v cn b khuyn nng ), tm ra ci mi phc v cho li ch cc bn. Ngi dn, nh nghin cu v cc cn b khuyn nng lm cng tham gia th nghim nhng k thut mi ph hp vi iu kin ca ngi dn, trong vai tr chnh thuc v ngi nng dn, nh nghin cu c vai tr tr gip cho cc th nghim ca ngi dn. Cn b khuyn nng lm c vai tr ch yu l thc y cho mi quan h tng tc ca nh nghin cu v nng dn. Quan h c th hin qua s sau :

146

Nh nghin cu

Nng dn khc

PTD
Cn b khuyn NL Nng dn

Hnh 13.1: Mi quan h gia cc bn tham gia trong PTD

Nhng li ch do PTD em li
PTD em li li ch cho nhiu bn tham gia khc nhau, v y l mt tin trnh th nghim v hc hi chia s kinh nghim. i vi nng dn: c th nghim vn mi m h mong mun nhng cha c iu kin thc hin Thu c nhng thnh qu m th nghim t c trong c c cc kin thc v kinh nghim. Gp phn ci thin i sng ca ngi dn/ cng ng i vi cc cn b khuyn nng lm: Hot ng khuyn nng lm t hiu qu hn do ph hp vi nhu cu/ ngun lc ca ngi dn/ cng ng Ci tin phng php khuyn nng lm. Th nghim cch tip cn mi c hiu qu hn trong khuyn nng lm. i vi nh nghin cu:

147

Hc hi c kin thc bn a, kinh nghim ca ngi dn/ cng ng. Th nghim c nhng vn cng quan tm vi ngi dn. Ci tin phng php nghin cu v k nng tip cn cng ng.

PTD cng gip cho cc nh hoch nh chnh sch c cch nhn mi v vn pht trin k thut nng lm nghip nng thn, ci tin chnh sch v ra quyt nh.

Mi trng chnh sch Nghin cu Cc phng tin, th trng, tn dng

PTD (Ngi dn la chn cc tng ph hp)

Gio dc & o to

KNL o to, H tr Gii quyt vn Thng tin ng c

C s hu cn (m bo ngi dn c th tip cn c u vo cn thit)

KNL t nng dn - nng dn

Ngi dn cc im chn

Ngi dn thn/ cng ng khc

Hnh 13.2. Vai tr PTD trong hot ng khuyn nng lm

Nguyn tc thc hin PTD

PTD thc s l mt cng c c lc cho khuyn nng lm v nghin cu c s tham gia, mt s nguyn tc sau cn c tun th v bo m cho tin trnh c hiu qu cao nht PTD phi l mt chui hot ng lin tc bao gm t bc khi xng tm kim tng cho n nh gi v nhn rng kt qu v mt hin trng cng nh v t chc v chnh sch. Nng dn phi l nhng ngi a ra tng th nghim v ng vai tr quyt nh trong vic xc nh nhng vic cn lm v cch lm trong cc th nghim.

148

Cc hot ng th nghim phi c ngi dn thc hin trn t, rng ca h (s hu c nhn hoc cng ng) v h t gim st qun l. Nng dn m nhn chc nng mt cch t nguyn v khng b p t bi ngi ngoi.

Thit k v thc thi th nghim ph hp vi iu kin/ ngun lc sn xut ca h gia nh/ cng ng v bo m c hi tham gia cho mi ngi dn.

Cn b khuyn nng lm phi hiu r nhu cu, hon cnh ca ngi dn/ a phng v tham gia tch cc, c trch nhim vo tin trnh th nghim.

Ngi bn ngoi: - ng vai tr l ngi h tr, thc y nng dn v cc t chc ca h trong vic nng cao nhn thc, s t tin, kin thc v k nng. Khuyn khch h tip tc tin trnh th nghim. - Cung cp thng tin kp thi nhm gip ngi dn c c quyt nh gii quyt vn h ang quan tm th nghim. - Hng dn, t chc nng dn nh gi v ph bin lan rng kt qu/ kinh nghim th nghim cho nhng ngi nng dn/ cng ng khc.

Phm vi tc ng ca PTD
C th s dng hnh tng PTD: qa trng lm hnh nh n d gii thch gii hn ca hot ng

Nhng vn c quyt nh v kim sot bi: Nhng vn m h c th t mnh quyt nh v kim sot +Cng ng thn + X + Thng qua bn bc thng nht vi x bn

Nhng vn cn c cc quyt nh ca cp huyn tr ln

Hnh 13.3: S phm vi tc ng ca PTD (Ueli Scheuermeier, 2000)

Lng qu trng (vng trn nh) l nhng vn m bn thn h gia nh c th quyt nh c m khng cn phi hi kin ai khc. PTD s tp trung vo nhng vn trong khun kh ny. Lng trng trng th hin cho nhng vn m c nhn v h gia nh phi tho lun vi nhng h khc trong khu vc, cng c quyt nh khi lm mt vic g . Ni cch khc,

149

lng trng trng l phm vi m cng ng thn c th quyt nh. Mc cao hn na l cng ng thn c th bn bc vn vi cc thn bn, cc x bn thng nht v vn g . Nu h t mnh thc hin c nhng tng ca mnh th nhng tng vn c th coi l nm trong phm vi qu trng. PTD cng thc hin c trong phm vi ny. V trng l mt cu trc rt cng, n bao bc, bo v lng trng v lng . V trng l biu hin ca khung lut php hay hnh chnh cho php ngi dn quyt nh v thc hin nhng iu trong phm vi no . Bn ngoi v trng l nhng vn cn c cc quyt nh hnh chnh t cp huyn tr ln, PTD khng bn ti nhng vn ny./.

150

Bi 14: Tin trnh thc hin PTD

Mc tiu: Trnh by c cc bc c bn ca tin trnh PTD Vn dng c cc cng c ch yu thc hin PTD

Cc bc trong tin trnh PTD c mi quan h mt thit, kh tch ri nhau mt cch r rng. Tuy nhin, tin cho vic theo di v vn dng, c th phn chia tin trnh PTD lm 5 bc: Khi xng, tm kim v la chn tng th nghim Thit k v lp k hoch th nghim Thc thi gim st v ti liu ha. Kt thc th nghim, nh gi v ti liu ha. Lan rng kt qu PTD.

i vi mi bc, cc cng c c p dng mt cch thch hp, to iu kin cho vic khai thc nhng tng th nghim, ng thi khuyn khch ngi dn pht huy vai tr ch cht ca h mt cch hiu qu trong cc hot ng c th ca PTD.

Khi xng, tm kim v la chn tng

Cc hot ng
Nh nghin cu, cn b khuyn nng lm cng lm vic vi nng dn : Xem xt, phn tch iu kin t nhin, kinh t x hi v vn ha ca cng ng. Phn tch cc h thng canh tc hin c, cc vn tn ti trong qun l s dng t. Xy dng mi quan h tin cy, t nn mng cho vic hp tc trong cc hot ng tip theo. Tm kim cc tng, phn tch cc l do v li ch m tng mang li. a im c th ngay ti hin trng, iu s thun li cho qu trnh tm ti, phn tch tng v gp phn to lp mi quan h thn thin hn gia cc bn lin quan. Nng dn tin hnh bnh bu a la chn, xp hng th tu u tin cc tng. Cc tng c quan tm nht s c pht trin thnh cc th nghim. Do c nhng hn ch v ngun lc v kh nng tham gia v vy cc th nghim s c ton b ngi dn trong cng ng bnh bu v la chn ra nhng th nghim c tnh cp 151

thit,

cng

ng

quan

tm

mong

mun

thc

hin

trc.

Cc cng c v k thut cn thit

Hp dn Hp dn th hin s tham gia ng gp y ca ngi dn cho vic pht hin ra cc tng v la chn cc th nghim. Gm c: Hp ln 1: Gii thiu PTD ti thn, thng c t chc vo bui u tin khi ti thn. Mc ch ca bui hp ny l: Gii thiu v PTD, gip ngi dn hiu c th no l PTD, vai tr, trch nhim v li ch ca h khi tham gia vo hot ng ny. Trnh by v tho lun k hoch lm vic cho nhng ngy tip theo. Ngi bn ngoi nh bit c s qua v nhng hot ng m ngi dn thc s mun lm. Hp ln 2: Thc hin khi c c cc tng do ngi dn pht hin v lm r. Mc ch ca cuc hp ny l cng ng tho lun, la chn ra nhng th nghim u tin thc hin trc. S dng phng php tho lun nhm v bnh bu a la chn. Sau bnh chn h tham gia, h no v s h tham gia trong mt th nghim ph thuc vo c trng ca th nghim nhm bo m c th thc thi v nh gi c kt qu th nghim. Hp dn ln 3: Trnh by cc th nghim c thit k v lp k hoch, ly kin phn hi ca cng ng v thng nht. i thm lng Ch yu l i ti nhng im ng quan tm, m ngi dn c th tm kim c nhiu tng nht ph hp vi ch PTD. C th da vo s lt ct ca PRA (nu c), xc nh hng i v tho lun vi dn. Trong khi i thm lng cn s dng cng c phng vn linh hot khai thc nhng tng ban u. T tng S dng t tng ghi ch ; l do v vn mong mun c lm th nghim. C bn tiu ch nh gi mt tng tt: L do th nghim r rng. Do chnh ngi dn a ra. tng c th v cch thc tin hnh v l vn mi i vi ngi dn v nh nghin cu. Ngn t trong t tng nn n gin, ph hp vi nhn thc ca ngi dn.

152

Thit k v lp k hoch th nghim

Cc hot ng
Xc nh mc ch, mc tiu ca tng th nghim - Thit k th nghim, cc cng thc th nghim - Xc nh thi gian thc hin, vt liu/ cng c cn thit, cc bn tham gia v ngi chu trch nhim chnh trong tng hot ng. - Xc nh cc ni dung theo di gim st v cc tiu ch nh ga th nghim.

Hnh 14.1: Ph n tham gia la chn th nghim PTD

Kt qu c ghi vo t th nghim v bng k hoch hnh ng (xem ti liu pht tay). Kt qu ny s c lu gi tng h tham gia th nghim ngi dn v nhng ngi tham gia lun theo di c tin trnh thc hin so vi k hoch trong qu trnh thc hin v gim st nh gi.

Cc cng c v k thut cn thit

T th nghim: L s pht trin tip theo ca t tng. Trong t th nghim nhng chi tit ca vic thc hin v gim st th nghim c pht trin v ghi li da vo vic tho lun vi nhng ngi dn mong mun th nghim. N gip cho th nghim c thit k st thc, c th v r rng hn. Bng k hoch hnh ng: c xy dng trn c s lp k hoch c s tham gia. N l cng c ghi li ton b k hoch c th v th nghim bao gm: cc hot ng, thi gian, vt liu/ cng c; cc bn tham gia, ngi chu trch nhim chnh cho tng hot ng.

153

Thc thi, gim st v ti liu ha

Cc hot ng
Nng dn l ngi trc tip qun l v thc hin cc th nghim, ghi chp nhng vn din ra trong tin tnh th nghim: cc s liu sinh trng, cc vt t c h tr, kin ng gp, kin ngh ca ngi bn ngoi ...vo trong s nht k th nghim. Nh nghin cu, cn b khuyn nng lm ng vai tr h tr, cung cp thng tin v phi hp lm vic vi ngi dn th nghim theo lch c th. H cng cn c s ghi chp theo di th nghim v c trch nhim vit cc bo co nh k gi cho cc bn lin quan. T chc lm vic thng k trn hin trng, qua pht hin nhng vn ny sinh v cn c h tr k thut kp thi gip nng dn thc hin th nghim t kt qu.

Cc cng c v k thut

Hnh 14.2: Nng dn, nh nghin cu v cn b khuyn nng lm theo di th nghim PTD cn thit

Cc bng biu, s nht k theo di, qun l th nghim Thc hin gim st th nghim c s tham gia ca cc bn T chc tham quan, hc hi trong v ngoi cng ng

Kt thc th nghim/ nh gi v ti liu ha

Th nghim PTD cn c thi gian cho n lc thu hoch sn phm th mi hon ton kt thc. Thi gian ny l rt di c bit vi cc th nghim cy lu nm hoc cy lm nghip. Tuy vy, trong nhiu trng hp th nghim din
154

ra sau 2 - 3 nm t ra n nh v c trin vng, cy trng sinh trng pht trin tt, ngi dn hon ton c nng lc v kinh nghim tip tc qun l th nghim; cc h tr bn ngoi thc s khng cn thit na v cc nng dn khc quan tm bt u t mnh hc hi ln nhau thc hin lan rng th nghim trong cng ng, lc ny trn phng din khuyn nng lm c th xem th nghim kt thc. Song vic nghin cu cn tip tc cho n khi c sn phm thu hoch i n kt lun cui cng v th nghim l vic lm cn thit. Nh nghin cu cn thu thp cc thng tin d liu, s dng nhng cng c thng k thch hp phn tch nh gi kt qu th nghim di nh sng khoa hc.
Nng dn (trong v ngoi th nghim) v cc bn lin quan cng nhau t chc nh gi th nghim ngay trn hin trng, c th thng qua hi tho rt ra nhng bi hc kinh nghim. Cc cu hi tho lun tp trung vo cc vn nh: Tin trnh th nghim din ra nh th no? Ngi dn tham gia hiu bit v hc c nhng kin thc/ k nng g t th nghim ca h? Cc bn tham gia thc hin vai tr ca mnh nh th no trong qu trnh th nghim? So snh vi nhng iu c cam kt khi bt u tham gia thc hin th nghim. Cc bn cn ci tin nhng g thc hin PTD trong tng lai c tt hn? Th nghim t c nhng kt qu g ? khng nh hoc ph nh ? Thit k v qun l cho nhng th nghim tip theo phi l g?...

Kt qu cui cng ca vic nh gi phi c x l, tng hp v hnh thnh bo co, gi cho cc bn lin quan. Ti liu ha l vn lun c ch trng trong sut tin trnh thc hin PTD. T cc ti liu khi xng PTD, cc t tng, t th nghim, bng k hoch hnh ng n cc s ghi chp, theo di th nghim ca cc bn, cc bo co tin trnh, nh gi nh k, cc hnh nh... cn c lu tr v ti liu ha cn thn h thng ha tr thnh kin thc khoa hc, c bit l pht trin thnh cc ti liu khuyn nng lm, iu ny rt cn thit cho vic lan rng kt qu v kinh nghim PTD n cc nng dn v cng ng khc sau ny.

Lan rng kt qu PTD

T chc cc hot ng tham quan, o to kch thch, khi dy s quan tm ca cng ng t kt qu ca th nghim (s dng cc phng php khuyn nng lm nh tham quan, hi tho u b...) Trong qu trnh lan rng cc th nghim n cc nng h, a phng khc, cn c s ci tin chnh sa ph hp vi iu kin c th. 155

Ch trng n nng cao nng lc ca cc bn lin quan trong tin trnh PTD. c rt kinh nghim, hc tp v ci tin cc phng php s dng.

Phi hp vi chnh quyn a phng v cc t chc lin quan cung cp cc dch v, h tr cn thit cho vic lan rng kt qu v kinh nghim PTD.

S dng phng php khuyn nng t nng dn n nng dn v trao i ng cp t ra rt hu ch hc hi kinh nghim ln nhau ca nhng ngi lm vic cng v tr nhng nhng a phng khc nhau v cch tip cn v phng php lun, cng nh kt qu v kinh nghim thc hin PTD.

Da vo kinh nghim v kt qu cui cng ca th nghim PTD c nh gi, tng kt pht trin thnh cc ti liu khuyn nng lm (phng tin thng tin i chng) h tr cho lan rng PTD.

Bng 14.3: Tm tt cc bc v cng c p dng trong tin trnh PTD

Stt 1

Cc hot ng Khi xng, tm kim v la chn tng

Cch tin hnh/ cng c Hp dn Tho lun nhm: Nh nghin cu - Khuyn NL - Nng dn trn hin trng tm kim v lp t tng. Hp dn: Nng dn trnh by cc tng v bnh chn tng. Bnh bu la chn h tham gia

Kt qu Cng ng r thng tin v mc tiu, ch ca t PTD Danh tng Cc tng c u tin thc hin trc Danh sch cc h tham gia sch cc

156

Thit k th nghim v lp k hoch

Thc y nhm nng dn c bnh chn tham gia lp t th nghim v hoch Hp dn: Nng dn trnh by cc t th nghim v k hoch hnh ng xy dng k

T th nghim Bng k hoch cho tng th nghim

Thc thi, gim st v ti ho

Nng trc tip thc thi v gim st th nghim Cc bn ghi chp v ti liu ho

S theo di c ghi chp y cc

thng tin lin quan n th nghim Cc bn khc c chia s kinh nghim Tng hp cc kinh nghim, kt qu ca ton tin trnh 5 Lan rng kt qu PTD Nng dn n nng dn Hi tho, trao i ng cp Khuyn nng lm t chc lan rng Bo co nh gi Kt qu PTD v mt hin phng trng php v c

nh gi th nghim v ti liu ho

nh gi c s tham gia

pht trin bn vng.

Cc tiu ch ch th cho mt PTD tt

c nhiu tho lun trong v ngoi nc v th no l mt PTD tt trong thc tin. Tuy nhin thc tin li rt a dng v PTD ph thuc vo iu kin c th khc nhau nh ngun lc, dn tc, t chc, th ch chnh sch khuyn nng lm; do vy kh c th a ra mt cch chi tit v ton din cc tiu ch, ch bo cho mt PTD tt trong mi trng hp. Nhng hng dn p dng, mt s tiu ch theo cc bc chnh ca PTD c thng nht, lm c s nh hng cho cn b khuyn nng lm v nh nghin cu c cch nhn, cch

157

lm thch hp trong tng cng on v cng l c s thm nh nh gi kt qu PTD trong thc t.

Cc bc chnh v ch th ca PTD
Cc bc chnh

1. Khi xng, tm kim v la chn tng 2.Thit k th nghim 3. Thc thi, gim st, ti liu ho

4. Kt thc th nghim/ nh gi v ti liu ho 5. Lan rng kt qu PTD

Ch th/ tiu ch 1. tng t nng dn, mi (k thut, t chc/qun l, ni khc). c la chn bi cng ng. 2. T th nghim da trn kin thc bn a v k thut lm sinh (S tham gia ca ND, KNL v nh N/C) C k hoch hnh ng tng thi k. 3. Thc thi v gim st ch yu bi nng dn, cng vi cc bn lin quan theo lch c th. Nng dn v cc bn ghi chp nhng g din ra, d liu/u t vo s nht k. C bo co nh k v gi cho cc bn lin quan 4. nh gi nng dn-nng dn v cc bn lin quan. Kt qu cui cng c x l, tng hp v hnh thnh bo co, gi cho cc bn lin quan 5. Nng dn-nng dn, pht trin ti liu khuyn nng lm da vo kt qu cui cng.

Hnh 14.4: Bng tm tt cc tiu ch/ ch th ca tin trnh PTD.

158

Chng 6
T chc cc hot ng khuyn nng khuyn lm cp thn bn
Mc ch: Cung cp cho sinh vin mt s kin thc c bn v t chc v thc hin cc hot ng khuyn nng, khuyn lm cp thn,bn Khung chng trnh: Bi Mc tiu Ni dung Phng php Bi 15 : T chc Gii thch v vn dng c mt s nguyn tc v - Phn tch tnh hnh - Lp k hoch - Thc hin Gim st v trnh - Tho lun nhm Thuyt Ti liu Vt liu Thi gian 3 tit

pht tay - OHP - Giy Ao - Ba A4 mu - ...

qun l cc hot ng KN, cp thn/bn Bi 16 : Cc t KL

vic t chc qun l cc hot ng KN, KL cp

nh gi

thn,bn Trnh by c - T chc cng ng - Dch v KN, KL trnh - Tho lun nhm - Bi tp tnh hung Thuyt Ti liu 1 tit

tm quan trng ca vic t chc cng ng v

pht tay - OHP - Giy Ao - Ba A4 mu - ...

chc h tr v dch v khuyn nng khuyn lm cp thn,bn

chc nng h tr ca cc t chc dch v trong hot ng khuyn

nng khuyn lm cp thn,bn

159

Bi 15 :

T chc qun l cc hot ng khuyn

nng khuyn lm cp thn,bn

Mc tiu: Gii thch v vn dng c mt s nguyn tc ca vic t chc qun l cc hot ng khuyn nng, khuyn lm cp thn,bn.

Trong s nghip pht trin nng thn, cng tc khuyn nng khuyn lm ngy cng tr nn quan trng v khng th thiu c mi a phng, mi thn/bn/cng ng v i vi mi h gia nh. Hin nay, thc hin cng tc khuyn nng khuyn lm c hiu qu th cc chng trnh/d n khuyn nng khuyn lm phi thc s xut pht t nhu cu ca ngi dn v cn c s tham gia ca h trong c qu trnh, v ngi dn l ch th ca cc hot ng khuyn nng (h va l i tng va l ngi hng li ca cc hot ng khuyn nng, khuyn lm) Phng thc khuyn nng khuyn lm t ngi dn cn phi p ng hai yu cu c bn sau: Hot ng khuyn nng, khuyn lm phi xut pht t nhu cu ca ngi dn Ngi dn phi c tham gia vo qu trnh hot ng khuyn nng, khuyn lm

Yu cu t ra trong qu trnh hot ng khuyn nng, khuyn lm l ngi dn phi c tham gia vo qu trnh mt cch t nguyn, bnh ng, ch ng v c trch nhim, cn b khuyn nng khuyn lm ch l ngi hng dn, h tr. Mt chng trnh khuyn nng khuyn lm thn bn phi hi bn yu t sau: - C mc tiu r rng, c tnh kh thi cao, thc hin c trong mt khong thi gian, khng gian nht nh. - C ngun lc ti ch v bn ngoi thc thi chng trnh (bao gm vt t, tin vn, lao ng, k thut, ging ... ) - C cc iu kin cn thit t c cc mc tiu ni trn. - Tin thc hin cc cng vic phi ng theo k hoch c xy dng t c mc tiu ca chng trnh T chc qun l cc hot ng khuyn nng, khuyn lm cp thn, bn l mt chui qu trnh lin tc v c quan h mt thit vi nhau t bc xc nh nhu cu, lp k hoch, thc hin, gim st, nh gi cc hot ng. Trong tin trnh thc hin, mt s cng c PRA c s dng nhm khuyn khch ngi dn tham gia thc s vo cc bc ca tin trnh v cng l phng tin tip cn ch yu gia cn b khuyn nng, khuyn lm vi ngi dn v gia ngi dn vi ngi dn trong cc chng trnh/d n khuyn nng, khuyn lm 160

Tin trnh ny bao gm 4 bc c bn v c th minh ha bng s sau:

- Chun b, thu thp s liu th cp Phn hnh tch tnh - Thu thp thng tin, s dng PRA - Phn tch, pht hin cc vn v tim nng

- Xc nh cc mc tiu Lp k hoch - Xc nh cc gii php, hot ng v cc ngun lc, trch nhim - Lp k hoch - Thm nh k hoch

Thc hin

- Lp lch cng tc - T chc thc hin, cam kt

- Xc nh tiu ch gam st & nh gi - Phng php gim st & nh gi c s tham gia Gim st & nh gi - Cc bn tham gia v t chc gim st & nh gi - Ph bin thng tin, kt qu nh gi

Hnh 15.1:S tin trnh t chc qun l cc hot ng khuyn nng khuyn lm cp thn bn

Phn tch tnh hnh

Thc trng ca thn/bn l bc tranh ton cnh m t mt cch chn thc v tim nng kinh t, x hi hin ti ca cng ng. L c s xc nh im mnh, im yu, nhng thun li, kh khn ang tn ti cng ng v l cn c tm ra nhng gii php cho hot ng khuyn nng khuyn lm. V vy phn tch tnh hnh ca thn/bn l bc v cng quan trng ca tin trnh t chc, thc hin qu trnh khuyn nng, khuyn lm, n l c s u tin xy dng 161

mt chng trnh khuyn nng khuyn lm c tnh kh thi v bn vng cho mt thn/bn c th. Phn tch tnh hnh bao gm cc bc cng vic sau:

Chun b
Thnh lp t cng tc: Thnh phn ca t cng tc bao gm cn b khuyn nng khuyn lm huyn/x (c th c cn b cp tnh); i din chnh quyn x, thn v nng dn nng ct. Khi thnh lp t cng tc cn ch n s cn bng gia nam v n. Xc nh cc t chc, c quan c lin quan n hot ng khuyn nng khuyn lm pht huy vai tr ca cc t chc ny trong qu trnh thc hin cng tc khuyn nng khuyn lm thn/bn T chc hp thn: Gii thiu t cng tc v kt qu lm vic ban u ca t cng tc Xc lp vai tr v s tham gia ca cc thnh phn trong hot ng khuyn nng khuyn lm. Lp k hoch v thng nht thi gian tin hnh phn tch tnh hnh. Xc nh nhu cu ca thn/bn. Thu thp mt s thng tin c bn v iu kin t nhin, kinh t x hi ca thn bn

Thu thp thng tin

Sau khi thng nht cc vn trong cuc hp thn, t cng tc tin hnh thu thp thng tin. Bc ny bao gm cc cng vic sau: Tp hun PRA (hoc mt s cng c PRA) cho t cng tc Xc nh vai tr, nhim v ca mi thnh vin trong t cng tc Tin hnh thu thp cc thng tin Thc trng s dng t v tim nng t ai, cy trng, vt nui, cc h thng canh tc ch yu, cc kinh nghim sn xut ca ngi dn/cng ng... Thc trng v kinh t x hi, y t, gio dc... Cc kh khn v nhu cu ca ngi dn/cng ng v pht trin sn xut nng lm nghip...

162

Phn tch thng tin

Phn tch thng tin: cc thng tin, ti liu thu thp c cn phi phn tch, phn loi s dng ng mc ch, i tng, t c c s xc nh c nhng kh khn, tr ngi v tim nng ca thn/bn lp k hoch st vi thc t. Xc nh cc vn v nhng tim nng: y l c s quan trng bc nht xy dng chng trnh khuyn nng, khuyn lm cho thn/bn. Nu lm tt cng tc ny chng ta c th hy vng vo mt chng trnh khuyn nng khuyn lm ph hp vi iu kin v nhu cu ca thn/bn. Hp dn xc nh cc vn u tin (ch trng n cc hot ng sn xut nng lm nghip)

Lp k hoch hot ng khuyn nng khuyn lm

T trc n nay trong qu trnh hot ng khuyn nng, khuyn lm c hai hnh thc lp k hoch thng c s dng, l lp k hoch t trn xung v lp k hoch t di ln, c s tham gia ca ngi dn. Mi chng trnh khuyn nng, khuyn lm ch c th thnh cng nu bit kt hp c hai hnh thc lp k hoch trn. Cc chng trnh quc gia to khun kh cho cc cn b khuyn nng khuyn lm xy dng cc chng trnh a phng, v n ra nhng u tin m khuyn nng khuyn lm phi tun theo. V vy khi xy dng cc chng trnh khuyn nng khuyn lm a phng cn phi hp hi ho gia nhu cu quc gia vi nhu cu a phng, ng thi tn dng tt nhng ngun lc bn trong v bn ngoi cng ng. Ngi cn b khuyn nng khuyn lm mt mt phi quan tm n nhng mc tiu quc gia, a phng, nhng mt khc cng phi lm vic vi ngi dn cho chng trnh tr thnh ca ngi dn, phn nh ng nhu cu ca h v nhng g h mong mun xy ra ti a phng. S tham gia ca ngi dn trong lp k hoch l mt phn rt quan trng trong tin trnh thc hin khuyn nng khuyn lm, bi v n gip cho ngi dn v cn b khuyn nng khuyn lm phn tch mt cch xc thc hn tnh hnh ca a phng, ng thi to ra ng c v lng tin ca ngi dn trong vic s dng nhng tim nng, ngun lc sn c gii quyt cc vn a phng.

Tin trnh lp k hoch thng thng qua cc bc sau:

Xy dng cc mc tiu

Xy dng mc tiu phi da vo kt qu ca bc phn tch tnh hnh. Thng thng mt chng trnh/d n khuyn nng khuyn lm thng xy dng 2 loi mc tiu: mc tiu ngn hn v mc tiu di hn. C s xy dng mc tiu l nhm gii quyt vn u tin trong cng ng, mt bi tp ng no c thc hin gia cc bn lin quan v cng ng xc nh cc vn , sau s 163

dng cc cng c thng tho, bnh chn tm kim vn quan trng m cng ng ang quan tm nht v lnh vc pht trin thn bun. T vn , hu qu, bin chng thnh mc ch v mc tiu; vit li mc tiu tng th v c th di dng hnh vn r rng. Mc tiu di hn: L mc tiu xc nh cho mi thi k ca k hoch di hn (5 nm) hoc cho mt giai on ca d n (3, 4 hoc 5 nm). L s c th ha cc mong mun ca cng ng trong tng lai xa. Mc tiu ngn hn: Thng xc nh cho 1 nm k hoch (c th l 6 thng). Mc tiu ngn hn l cn c xy dng cc hot ng cho ph hp v thng i km vi tng ni dung c th. Do n cn phi c th v phi da trn c s ca mc tiu di hn. V d: Thn A c 100ha t trng i ni trc, chng trnh/d n khuyn lm t nm 2000-2005 c cc mc tiu di hn v c th nh sau: Mc tiu di hn: Ph xanh ton b t trng i ni trc bng trng rng v canh tc nng lm kt hp (tnh n thi im kt thc chng trnh/d n) Mc tiu ngn hn: n cui nm 2003, chng trnh/d n phi: Ph xanh c 20 ha t trng i ni trc bng bin php trng rng v nng lm kt hp (trong 15 ha rng trng hn giao Keo l trm vi Bch n v 5 ha canh tc nng lm kt hp) C 20 h gia nh c tp hun k thut vn m v k thut trng rng ...

Xc nh cc hot ng , ngun lc v trch nhim

Xc nh cc hot ng c th

t c cc mc tiu xc nh cn phi thng qua cc hot ng c th. Khi xc nh cc hot ng cn phi ch cc yu cu sau: - Ph hp ngun lc, iu kin a phng v c ngi dn/cng ng chp nhn - Ph hp vi chnh sch ca Nh nc v nh hng pht trin ca a phng - Phi c tnh kh thi cao trong iu kin ca chng trnh khuyn nng khuyn lm thn bn - Nm trong phm vi trch nhim v nng lc ca ngi dn cng nh cn b khuyn nng khuyn lm. V d: Cc mc tiu v cc hot ng c th Cc mc tiu v k thut: - Pht trin lm nghip (khoanh nui, phc hi rng t nhin; trng rng...) - Pht trin nng lm kt hp trn t dc (trng kt hp cy cng nghip, cy hoa mu, cy lm nghip; xy dng m hnh RVAC...) v.v Cc mc tiu v pht trin ngun nhn lc - Xy dng nhm qun l thn/bn (T chc nhm qun l th nghim) 164

- Chuyn giao k thut sn xut nng lm nghip (Tp hun k thut ghp/chit cam, chanh; k thut to cy con...) v.v Cc mc tiu v ci tin chnh sch - Qun l rng da vo cng ng (Khon qun l bo v; giao t giao rng t nhin cho h gia nh hay thn/bn) - Ci tin s dng vn v tn dng (Cho vay vn di hn vi li sut u i trng rng v sn xut nng lm kt hp) Sau khi xc nh c cc mc tiu v cc hot ng c th th tin hnh xc nh khi lng cng vic v thi gian cho tng hot ng. Khi lng l ch tiu ht sc c th cho tng hot ng, n l mt trong nhng tiu ch quan trng nh gi cc mc tiu ra c t c hay khng, cng nh s hon thnh cng vic ca tng hot ng c th. Thi gian tin hnh cc hot ng cn c xc nh r rng v ph hp vi yu cu ca ngi dn, ph hp vi lch ma v ca a phng. Xc nh thi gian cho tng hot ng c th s gip cho nhm khuyn nng khuyn lm vin thn/bn hay cc t chc khuyn nng, khuyn lm cc cp c s phi hp trong vic theo di v h tr cho cng ng/ngi dn thc hin k hoch. Thi gian cn cho mt hot ng nn xc nh: Khi no bt u?; Khi no kt thc?; Khi no tin hnh tng kt, nh gi? Xc nh ngun lc v trch nhim cho tng hot ng

Ngun lc v trch nhim thc hin cho tng hot ng l mt ni dung quan trng trong vic lp k hoch cho mt chng trnh khuyn nng khuyn lm thn/bn. Hot ng khuyn nng, khuyn lm a bn thn/bn thng c s ng gp ca ba ngun lc: (1) Ngun lc t ngi dn/h gia nh; (2) Ngun lc t cng ng thn/bn; (3) Ngun lc t Nh nc hay cc t chc khc. Trn c s ngun lc m xc nh trch nhim cho tng bn khi tin hnh cc hot ng khuyn nng khuyn lm ti thn/bn Trong qu trnh lp k hoch, vn xc nh ngun lc v trch nhim ca cc bn lin quan c ngha quan trng .y l dp tho lun vi ngi dn i n thng nht rng: ngi dn/cng ng khng nhng tham gia vo qu trnh lp k hoch m cn c trch nhim ng gp ngun lc v thc hin k hoch nng cao hiu qu ca cc hot ng, m bo tnh bn vng ca cc hot ng khuyn nng khuyn lm ti a phng. Ngi dn xc nh c trch nhim ca mnh trong vic tham gia gii quyt cc vn ca ring mnh v ca cng ng s l yu t c bn x hi ha hot ng khuyn nng khuyn lm. Vi ngha nh vy, nn khi xc nh ngun lc v trch nhim cn phi lm cho ngi dn thy r vai tr ca mnh l vai tr lm ch v sn sng m nhn trch nhim ca mnh cng nh huy ng tim lc c nhn, h gia nh ng gp thc hin tt hot ng khuyn nng khuyn lm, gp phn nng cao i sng ca h gia nh v ci thin iu kin kinh t-x hi ca cng ng. Phng chm chung ca vic xc nh ngun lc trong pht trin nng thn ni chung v khuyn nng khuyn lm ni ring l: Dn lm, nh nc h tr hoc nh nc v nhn dn cng lm. Theo phng chm ny v trn c s ca nhng ch trng chnh sch ca nh nc 165

v theo mc tiu ca d n, t cng tc cng ngi dn tho lun c th ngun lc v trch nhim cho tng hot ng. Cn lm r phn no l ngun lc t dn, phn no l t bn ngoi.

Lp k hoch
Sau khi hon thnh cc bc trn, t cng tc phi lp k hoch v hot ng khuyn nng, khuyn lm trong vi nm. Sau s tin hnh hp dn (c s tham gia ca chnh quyn a phng v cc bn lin quan khc) cng tho lun v thng nht k hoch ln cui trc khi trnh ln cp c thm quyn hoc cc t chc ti tr ph duyt. Thng qua cuc hp ny, ngi dn/cng ng xem xt li mt ln na v vai tr, trch nhim ca mnh v ng gp kin chnh sa li k hoch mt cch ph hp vi kh nng, ngun lc ca mnh, cng nh cng vi cc bn lin khc cam kt thc hin nh k hoch xy dng. K hoch c th lp theo mu nh sau: Bng 1: K hoch hot ng khuyn nng khuyn lm hng nm a im thc hin: Thn:.......X:.......Huyn:.........Tnh:....... Thi gian thc hin: T thng 01/200... n thng 12/200... Mc tiu di hn: Mc tiu ngn hn: Khung k hoch thc hin:

Bng 15.1: Khung k hoch hot ng

Mc tiu Cc hot ng Ch gim st 1. 1.1. 1.2. 1.3. ... 2. 2.1. 2.2 2.3. 2.4. ... 3. 3.1. 3.2. ... th Phng php gim st Thi gian Ngun lc/Trch nhim Dn/ Cng ng Nh nc /D n

166

Thm nh k hoch
Khi thng nht ln cui vi cng ng c bn k hoch s b v hot ng khuyn nng khuyn lm thn/bn. T cng tc s gi ln t chc khuyn nng khuyn lm cp trn hoc t chc ti tr thm nh v ph duyt. Sau khi k hoch c chnh thc ph duyt. T cng tc cn phi hp dn bo co v thng nht vi ngi dn ln cui cng v chun b trin khai cc hot ng Quy trnh thm nh ty thuc vo c quan khuyn nng khuyn lm c thm quyn hoc cc t chc ti tr quy nh Thnh vin nhm thm nh:

Cn b khuyn nng, khuyn lm huyn, x; nhm qun l thn/bn Ni dung thm nh:

Cn c vo k hoch s b, r sot li kh nng ca nh nc/d n thng qua chnh sch v quy nh v h tr iu chnh cho ph hp Xc nh r cam kt h tr, ng gp ca nh nc/d n ca ngi dn/cng ng. Xem xt li cc ni dung hot ng, cc ch th gim st v thi gian thc hin ca tng hot ng xut thm cc hot ng (nu c th), ch yu l cc hot ng t bn ngoi h tr cc hot ng khuyn nng, khuyn lm ca thn/bn Sau khi thm nh, hp dn bo co v thng nht vi dn ln cui

Thc hin
y l bc tin hnh cc hot ng nh ra trong k hoch. Trong qu trnh thc hin cn ch hai vn sau: T chc cc h gia nh, hoc cc n v thc thi Lp k hoch hnh ng tng nm, qu. Tin thc hin v kt qu thc hin phi theo ng k hoch hnh ng. T chc cam kt kt hp tc v thc hin k hoch gia cc bn Cn theo di tin thc hin v cc vn pht sinh c nhng iu chnh, b sung kp thi. V d nh thi gian biu thc hin c th b thay i do thi tit khng thun li hoc thiu vt t, lao ng... Ni chung vic thc hin chng trnh khuyn nng khuyn lm nn linh hot v c iu chnh cho ph hp vi tnh hnh xy ra trn thc t. Tuy nhin cn phi bo co c th vi cp c thm quyn hoc t chc ti tr nhng iu chnh trong qu trnh thc hin.

4. Gim st v nh gi cc hot ng khuyn nng khuyn lm c s tham gia ca ngi dn

Gim st l mt qu trnh ghi chp v phn tch cc thng tin c ngha ca cc hot ng theo di tin , kt qu thc hin v c nhng iu chnh kp thi nhm t mc tiu ra.

167

Gim st c thc hin mt cch thng xuyn c th hnh ngy, hng tun. Gim st da trn cc ch th trong k hoch. nh gi l vic lm cn thit xem xt vic thc hin cc mc tiu ra c t hay khng, tm ra nguyn nhn ca vic khng thc hin c theo k hach. Trn c s s rt ra bi hc kinh nghim ci tin tt hn trong nhng chng trnh khuyn nng khuyn lm tip theo. nh gi c thc hin theo nh k v cui giai on ca k hoch. nh gi da vo vic xem xt tng quan cc hot ng v mc tiu t c, phn tch c nguyn nhn v cc tc ng ca k hoch Thng thng khi gim st, nh gi cn phi ch n cc vn sau: Thnh phn tham gia gim st v nh gi ty thuc vo tnh cht ca hot ng, c trng ca cc chng trnh v quy nh ca c quan chuyn mn c thm quyn hoc ca t chc ti tr. C th bao gm: i din c quan khuyn nng, khuyn lm cp tnh, huyn hoc i din ca t chc ti tr i din chnh quyn x Ban iu hnh/Nhm qun l thn/bn i din nng dn ca thn (Nn a dng v gii, tui, kinh nghim) Cc c quan khc (nu cn thit)

Ni dung nh gi bao gm : Tin thc hin (bao gm c ti chnh) Kt qu thc hin theo tng hot ng hoc theo tin Cc chuyn (tp hun; tn dng...) Cc nh hng/tc ng ca chng trnh (v nhn thc/kinh t/x hi/mi trng...) C th s dng nhiu cng c ring l hoc phi hp gim st v nh gi cc hot ng khuyn nng khuyn lm. Mt s cng c thng c p dng l : S Biu Bn Sp xp, phn loi Kim k S ghi chp ca nng dn/ cng ng

Phng php nh gi phi linh hot v ph hp vi iu kin ca a phng v tng ni dung xc nh. Thng thng trong qu trnh nh gi c ngi dn tham gia th dng cc phng php sau: 168

Phng vn bn cu trc kt hp vi quan st thc a (phng vn nhm/c nhn) Tho lun nhm Hp dn Thng qua mt s cng c PRA (ma trn cho im...) v.v

Tin trnh nh gi c th thng qua cc bc nh sau: Bc 1: Thnh lp nhm nh gi v tp hun cho nhm nh gi Bc 2: Hp thn thng bo mc ch nh gi, kt qu lm vic ca nhm nh gi, thng nht k hoch lm vic v tho lun cc vn c lin quan Bc 3: Thc hin nh gi ti hin trng Bc 4: Tng hp ti liu, vit bo co s b Bc 5: Hi tho tho lun, gp cho bo co s b v hon thin bo co nh gi. Thng bo kt qu v gi cho cc bn quan tm v cng ng.

169

Bi 16 : Cc t chc h tr v dch v khuyn nng khuyn lm cp thn,bn

Mc tiu:
Trnh by c tm quan trng ca vic t chc cng ng v chc nng h tr ca cc t chc dch v trong hot ng khuyn nng khuyn lm cp thn,bn

T chc cng ng
Khi nim v t chc cng ng
Cng ng l mt hay nhiu nhm ngi cng sng v lm vic vi nhau trong mt a bn, khu vc hay n v hnh chnh nht nh nh thn/bn, lng, x... Cc khu vc hnh chnh ny c th ging hoc khc nhau v iu kin sinh thi, mi trng. Trong mt cng ng c th c hoc khng c chung mt nhu cu, s thch, hoc phong tc tp qun, thm ch c th c nhng ngn ng ring bit. T chc l mt l mt qu trnh hot ng v t chc c th n cng l mt cu trc ca mt b phn qun l. Nh vy t chc va l mt hot ng, va l mt n v cu trc, hai qu trnh ny c lin h mt thit v b sung cho nhau. T chc cng ng va l mt qu trnh hot ng x hi va l cu trc x hi ca mt hay nhiu nhm ngi sng trong cng mt a bn, khu vc hay lnh th nht nh. Nhng t chc hay qu trnh hot ng ny to ra nhng quy tc chung, c mi ngi tha nhn thng qua vic thc hin ca cc thnh vin trong t chc.

Cc hnh thc t chc cng ng

C nhiu loi hnh t chc cng ng ty theo mc tiu, phng thc hot ng m ngi ta chia ra: T chc chnh quyn: U ban nhn dn cc cp T chc chnh tr: T chc ng, on thanh nin... T chc qun chng: Hi nng dn, Hi ph n... T chc t qun thn/bn: l t chc do ngi dn t xc nh, bu ra qun l cc ngun ti nguyn, h tr nhau trong cc hot ng pht trin hay tip nhn s h tr gip t bn ngoi cng ng

170

T chc phi chnh ph: l nhng t chc hot ng t nguyn, c ngun kinh ph t cc nh ti tr, hot ng phi li nhun v cc mc tiu nhn o v pht trin.

Vai tr ca t chc cng ng

T chc cng ng c coi nh l mt cu ni tip nhn mi s h tr t bn ngoi cng ng. T chc cng ng l mt nhn t gp phn n nh chnh tr, tng cng an ninh quc phng cc vng nng thn. T chc cng ng th hin s cng bng, tng i h tr ln nhau ca cc thnh vin, t to ra ng lc cho s pht trin. T chc cng ng cn l th hin ca qu trnh dn ch ha, trong vai tr ca ngi dn trong vic ra quyt nh l mt nhn t quan trng.

Dch v khuyn nng khuyn lm

Ngy nay do vn tng dn s nn nhu cu v sn phm nng lm nghip ngy cng tng ln nhanh chng. gii quyt nhu cu trc mt ngi dn ang y mnh pht trin sn xut bng cch va m rng din tch va tng nng sut cy trng. Nhng do thc t dn s ngy mt gia tng m din tch t ai th c hn nn con ngi tc ng mnh m vo t nhin, ph v h t nhin, lm mt cn bng sinh thi, gy nhim mi trng. V vy trong hot ng khuyn nng khuyn lm cn phi pht trin mnh mng li dch v gp phn p ng nhu cu bc thit ca ngi dn gp phn nng cao hiu qu sn xut nng lm nghip. Hin nay ngoi cc cc c quan nh nc c chc nng lm dch v khuyn nng lm nh ngn hng, trm th y, bo v thc vt...cn c cc nh my sn xut vt t nng lm nghip (phn bn, ging...), mt s cng ty kinh doanh (nh nc hoc t nhn) nh bng vi, cao su, trng rng nguyn liu, b sa...cng tham gia vo dch v khuyn nng lm. Khuyn nng lm c s nn c k hoch hp tc, lm mi gii ngi dn c th tip cn vi cc ngun dch v ny. Dch v khuyn nng, khuyn lm l mt cng tc ht sc quan trng, n gip , h tr ngi dn trong nhiu vn nh thng tin v khoa hc, cc k thut mi, o to, tn dng, gi c th trng, vt t nng lm nghip... Thng thng trong hot ng khuyn nng, khuyn lm, cn ch cc dch v sau:

Dch v k thut, cung ng vt t

Dch v k thut trong hot ng khuyn nng, khuyn lm khng ch n thun l chuyn giao tin b khoa hc k thut m cn bao gm c hot ng tp hun/o to. Nhng nhu cu v thng tin khoa hc k thut, o to th dch v khuyn nng, khuyn lm phi gip ngi dn t vic hnh thnh nhng tng ban u v ng thi hng dn h t a ra quyt nh ca mnh, nn p dng vn no th s ph hp vi iu kin ca h.

171

Khi h tr vt t cho nng dn th khuyn nng, khuyn lm cn phi xem xt nhng loi no l cn thit v phi h tr ng thi v, ngoi ra cn phi cung cp cho h nhng thng tin v nhng vt t nm ngoi kh nng h tr ca khuyn nng, khuyn lm

Dch v tn dng
Tn dng l mt ni dung quan trng trong pht trin h thng dch v ti chnh nng thn. Hin nay tn dng nng thn l ngun vn vay c tnh cht cu cnh, h tr mt cch thit thc cho s pht trin kinh t h gia nh v cng ng, c bit l cng ng nng thn vng trung du v vng ni. Dch v ti chnh nng thn c xc nh l: "S tip cn ca ngi dn ti cc dch v tn dng v tit kim bn vng, s dng vn c hiu qu khng ngng ci thin i sng ca lao ng ngho trong cc cng ng min ni" Cng vi s pht trin ca h thng v hot ng khuyn nng, khuyn lm, nhu cu v pht trin mt h thng dch v tn dng, tit kim nng thn ngy cng ln v cng cp thit. Lm th no ngi dn c c hi tip cn c vi cc dch v tn dng, tit kim nng thn hay ni cch khc l lm th no ngi dn phn nh c nhu cu thc s ca h v vay vn tn dng, vay vn u v c bit l lm th no s dng vn c hiu qu, pht trin c sn xut, nng cao c i sng ca h. Ngi dn trong cng ng thn/bn phi c c hi tip cn c vi dch v tn dng, t c nguyn vng, yu cu ca mnh v vay vn. Cc dch v tn dng tip cn c vi ngi dn mi thu thp c cc thng tin chnh xc v nhu cu vay vn, v iu kin, hon cnh sn xut, kinh t-x hi ca ngi dn, t tm ra c cc gii php thch ng to iu kin, to c hi a tn dng n vi ngi nng dn kp thi, ng i tng, ng yu cu, trn c s cng vi hot ng khuyn nng, khuyn lm trn a bn s nng cao c hiu qu s dng vn vay. Cc dch v tn dng v tit kim nh l mt trong nhng cng c hu hiu trong cng cuc xo i gim ngho. Kh nng tip cn cc khon vay nh s h tr ngi dn lao ng ngho tn dng c c hi sn xut kinh doanh, n nh v ci thin c i sng gia nh. Nu c ch tn dng v tit kim hp l s phc v c nhiu ngi vi chi ph thp. Nhu cu v dch v tn dng vn cn ln v cha c p ng y C khong 70% cc dch v tn dng v tit kim vi m Vit nam c cung cp bi thnh phn khng chnh thc, c bit vng nng thn, ni tp trung a s ngi ngho. Nhn chung kh nng tip cn ca ngi dn n cc dch v tn dng v tit kim ca Nh nc cn gp nhiu kh khn Cc ngun ti tr ca chnh ph v cc nh ti tr quc t khng p ng ht cc nhu cu Hot ng Khuyn nng, khuyn lm thn bn xem dch v tn dng v tit kim nng thn l mt trong nhng ni dung quan trng, gp phn to u ra cho hot ng Khuyn nng, khuyn lm. Vn vay s l ngun h tr thit thc ngi dn c th thc hin ng v tt hn k thut sn xut do khuyn nng, khuyn lm chuyn giao (do c iu kin mua thm ging tt, phn bn, thuc tr su v cng c th tng thm u t v nhn lc cho sn xut...)

172

Ngc li khuyn nng khuyn lm s l bin php thit thc ngi dn s dng vn ng mc ch, c hiu qu,v thng qua hot ng ca Khuyn nng, khuyn lm, ngi dn s nn bit u t vo ci g? u t u? Lc no l thch hp? V do u t ca h s c hiu qu hn, trnh c nhiu ri ro hn nh bit k thut sn xut, chn ging, chn hng u t thch hp...

Dch v th trng
C ch th trng ngy cng m ra nhng c hi mi cho ngi sn xut mua, bn sn phm ca mnh trn th trng, nhng n cng lm tng p lc trn thng trng. S pht trin ny khuyn khch ngi nng dn lm n c hiu qu hn, tuy nhin khuyn nng, khuyn lm nn cung cp cho h nhng thng tin v th trng v gi c (Sn phm lm ra bn u? Gi c nh th no? Cc loi vt t, phn bn, thuc tr su, ging thm ch c cc trang thit b, my mc... mua u?). Bng nhiu cch ngi cn b khuyn nng lm c th tip cn cc ngun thng tin v gi c sn phm, d bo th trng tiu th sau cung cp, t vn cho ngi dn trong qu trnh la chn, quyt nh loi cy trng vt nui, hn ch c cc ri ro, thit thi m ngi dn c th gp phi trong qu trnh mua bn sn phm./.

Ti liu tham kho

A. Ting Vit 1. Bi ging phng php ging dy ly hc vin lm trung tm cho lp o to tiu gio vin ti Qung nam- nng. Trung tm o to LNXH,1997-1998 2. Bo co v lp hc giao tip v thc y trong khuyn lm. Trung tm khuyn nngkhuyn lm tnh Ho bnh 1999 3. Bi ging phng php lun dy hc. D n h tr LNXH - Helvetas, Trung tm o to LNXH. 1998 4. Rudolf Batliner. Ging dy ly sinh vin lm trung tm. Thng 12 nm 1996.D n LNXH. 5. Rudolf Batliner, Karin Ralsgasd. Bo co o to v k nng thc y. thng 3 nm 1998. 6. Van Den Ban. A.W. & H.S. Hawkins, -"Khuyn nng"-Nh xut bn Nng nghip, H ni, 1998 . Ngi dch: Nguyn Vn Linh 7. Giao tip trong cng tc pht trin kho hun luyn ti H ni-Vit nam , 0812.4.1996. D n o to NGO.

173

8. Hi tho quc gia v khuyn nng v khuyn lm, B Nng nghip v Pht trin nng thn, Cc Khuyn nng v khuyn lm, Chng trnh Pht trin nng thn min ni Vit nam-Thu in . Nh xut bn Nng nghip, H ni, 1998 9. Trn Vn H, Nguyn Khnh Quc-"Khuyn nng hc"-Nh xut bn Nng nghip, H ni, 1997 10. Phng php nh gi nng thn c ngi dn tham gia (PRA) trong hot ng Khuyn nng khuyn lm, B Nng nghip v Pht trin nng thn, Cc Khuyn nng v khuyn lm, D n tng cng kh nng t vn cp b Nh xut bn Nng nghip, H ni, 1998 11. Ti liu tp hun Nhm tn dng v tit kim cng ng v dch v ti chnh nng thn .B Nng nghip v Pht trin nng thn, Cc Khuyn nng v khuyn lm, Chng trnh Pht trin nng thn min ni Vit nam-Thu in1996-2000, MILS-Vn phng Ban chng trnh, H ni thng 6/1998 12. Peter Taylor, Nguyn Th Thu Vn, H Th Tuyt Nhung. Tp hun thit k kho hc ngn hn (sch hng dn tp hun cho tp hun vin). H Ni 1999. B. Ting Anh 13. Agroforestry extension training source book. Module 4 : Agroforestry extension communication -CARE 14. Ernst Bolliger, Peter Reinhard, Tonino Zellweger, Agricultural Extension- Guidelines for extension workers in rural areas. 15. Janathan Cook & Ester BonitatibusA trouble-Shooter's guide to forestry extension"-

Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, 1997 16. Jan Christoplos , Paradigms, policy and privatization in Vietnamese agricultural extension ,Sveriges Lantbruksuniversitet,1995. 17. lan Mac Donald and David Hearle ( Evans books for rural development) Communication skills for rural development prepared 18. A forester guide for community involvement in upland conservation-with special reference to the Asia and Pacific Region, Food and Agriculture Organization of the United Nations Rome, 1996. 19. Forestry extension methods, FAO Forestry Paper. 32-46. Pages. FAO of the United Nation, Rome, 1086.

174

20. Peter Schmidt, Jan Stiefel, Maja Hurlimann, Extension of Complex Issues, Success factors in Intergrated Pest Management ,LBL, Swiss Center for Agriculture Extension ,CH8315 lindau, Switzerland, 20. Peter Schmidt, Christine Etienne, Maja Hurlimann. Participatory Extension , LBL, Swiss Center for Agriculture Extension ,CH-8315 lindau, Switzerland, 21. D. Sim, H.A. Hilmi. Forestry extension methods. Rome 1987. 22. ILEIA: Participatory Technology Development in Sustainable Agriculture. 23. Laurens Van Veldhuizen; Ann Waters-Bayer & Henk De Zeeuw: Developing Technology with Farmers, E T C - Netherlands. 1997

175

Khung chng trnh tng quan ton mn hc

Chng Chng 1: Gii thiu chung khuyn nng khuyn lm v Bi
Bi 1: nh mc chc v ca vai ngha, tiu, nng tr

Mc tiu
+Trnh by c bi cnh ra i, nh ngha, vai tr v chc nng ca cng tc khuyn nng khuyn lm. +Phn tch c cc nguyn tc hot ng khuyn nng khuyn lm.

Ni dung
+Bi cnh ra i ca khuyn nng v khuyn lm +nh ngha khuyn nng khuyn lm: +Mc tiu ca khuyn nng khuyn lm. +Vai tr v chc nng ca cng tc khuyn nng khuyn lm t +Cc nguyn tc hot ng ca khuyn nng khuyn lm.

Phng php
-Thuyt trnh -Tho lun nhm -Thuyt trnh c minh ha

Vt liu
-Ti liu pht tay -OHP , -Ao. - Bi giao nhim v -OHP

Thi gian
2 tit

khuyn

nng khuyn lm

Bi 2: Vai tr ca khuyn nng khuyn lm

+Trnh by c vai tr, nhim v ca khuyn nng khuyn lm vin, vai tr ca gii trong hot ng khuyn nng khuyn lm.

+Vai tr, nhim v

ca cn b

-No cng -Tho lun nhm -Flashligh, -Thuyt trnh

-Ao. - Posters -Cu hi tho lun -OHP -Cu hi, th mu

2 tit

khuyn nng khuyn lm. +Kin thc, nng lc v phm cht c nhn ca cn b khuyn nng khuyn lm. +Vn gii trong khuyn nng khuyn lm

vin v gii trong khuyn nng khuyn lm

114

Bi 3: Thc hot tin ng

+M t c nhng im c bn v thc tin hot ng khuyn nng khuyn lm Vit Nam

+Thc tin hot ng khuyn nng khuyn lm Vit Nam +Cc chnh sch v khuyn nng khuyn lm +H thng t chc qun l +Hot ng khuyn nng khuyn lm mt s nc chu .

-Thuyt trnh c minh ha -Xem bng -Nghin cu tnh hung

-OHP

1 tit

-Bng Video -bi tp tnh hun

khuyn nng khuyn lm

Vit Nam

Chng Chng 2 : Cch tip cn phng php khuyn v

Bi Bi 4 Cc tip cch cn

Mc tiu -Phn bit c cc cch tip cn trong khuyn lm v la chn c cch tip cn trong iu kin c th

Ni dung - Tip cn trn xung + M hnh chuyn giao + M hnh trnh din - Tip cn t di ln + Khuyn nng lan rng + Pht trin k thut c s tham gia.

Phng php Thuyt trnh - Bi tp tnh hung

Vt liu - Ti liu pht tay - OHP - Giy, bt

Thi gian 1 tit

trong KNKL

115

nng khuyn lm

Bi 5: Cc phng php khuyn nng khuyn lm

- Vn dng c phng php lm vic vi ngi dn trong cc hot ng khuyn lm - S dng c mt s phng tin truyn thng trong cc hot ng KN KL c th. - Thit k c mt s vt liu ging dy c bn trong KN KL

- Phng php tip xc c nhn + Cn b KNKL n thm h nng dn + Nng dn thm c quan KNKL + Vit th + Gi in thoi - Phng php hot ng nhm + Hi hp + Trnh din + Hi tho u b + Tham quan Phng php thng tin i chng

-Thuyt trnh -ng vai -Tho lun -Thuyt trnh c minh ho -Tho nhm - Giao bi tp lun

-Ti liu pht tay -OHP -Giy bt -p phch -Slide -Video -T ri -Bng giao bi tp

7 tit

Chng

Bi

Mc tiu

Ni dung

Phng php

Vt liu

Thi gian

116

Chng 3: K giao v y nng tip thc

Bi 6: K nng

- M t c cc yu t giao tip - Trnh by c tm quan trng ca cc k nng giao tip - La chn v vn dng c cc k nng giao tip cho cc tnh hung c th

- nh ngha - Nhng yu t giao tip - Giao tip hiu qu - S quan trng ca k nng lng nghe

Thuyt trnh ng vai Tho lun c rt

- OHP Bi giao

4 tit

giao tip

nghim v

Bi 7: K nng

- Trnh by c khi nim, ni dung v ngha ca thc y trong cc hot ng khuyn nng khuyn lm

- Khi nim,ni dung v cc yu t nh hng n qu trnh thc y - Mt s k nng thc y cbn

- Ging c minh ho Tho lun

- Giy Ao - Bt v th

5 tit

thc y

nhm - Thc hnh

117

Chng Chng 4: T o trong khuyn nng khuyn lm chc to

Bi
Bi 8: Vic hc ca ngi tui ln

Mc tiu
+Trnh by v gii thch c yu cu v nguyn tc hc tp ca ngi ln tui +Vn dng cc nguyn tc trong vic t chc cc kho o to

Ni dung
+Khi nim c bn v vic hc ca ngi ln tui +c im chung ca cc hc vin ln tui +Cch hc ca ngi ln tui v vai tr ca gio vin +Lm th no gip ngi ln tui hc mt cch tt nht.

Phng php
-Thuyt trnh -Tho lun

Vt liu
-Giy Ao

Thi gian
1 tit

Bi 9: iu tra

+Trnh by c v tr v tm quan trng ca TNA +Vn dng c cc bc trong iu tra nh gi nhu cu o to

+Gii thiu chu trnh o to +Vai tr ca iu tra nh gi nhu cu o to +Cc bc thc hin trong iu tra nh gi nhu cu o to +Ti sao phi thit k kho o to? +Ni dung v phng php thit k kho o to

-Ging ho

minh

-Giy Ao V -A4

2 tit

nh gi nhu cu o to

-Tho lun -Thc hnh

Bi 10: Thit k cc kho hn Bi 11: Phng php dy ngn

+Gii thch c vai tr ca thit k cc kho o to nhn hn +Thit k c mt kho o to c th +Gii thch c s khc nhau ca hai phng php dy hc +Trnh by c mt s k nng vi ging c bn +Vn dng c mt s k nng ging dy l thuyt v trnh din k nng

-Ging ho

minh

-GiyAo V A4 -Bt vit bng

2 tit

-Tho lun -Thc hnh

+Phng php dy hc ly hc vin lm trung tm +Mt s k nng vi ging c bn +K nng ging dy kin thc v trnh din k nng

-Thuyt trnh -Xem bng -Thc hnh

-Bng -Giy Ao v A4

3 tit

hc ly hc vin trung tm lm

118

Bi 12 : nh gi

+Trnh by c tm quan trng ca nh gi kho o to +Gii thch c mc nh gi kho o to +Vn dng c nh gi v phn ng ca hc vin

+V sao phi nh gi kho o to? +Ni dung v mc nh gi kho o to +Cc cng c nh gi phn ng

-Tho lun -Thc hnh

-Giy -Bt

1 tit

kho o to

119

Chng Chng 5: Pht trin k thut c s gia tham (PTD)

Bi Bi 13: Gii chung pht thiu v trin

Mc tiu + Gii thch c khi nim c bn, li ch ca PTD + Trnh by c cc nguyn tc khi thc hin PTD + Xc nh c gii hn hot ng ca PTD + Trnh by c cc bc c trnh hin bn, cc hot ng trong tin trnh PTD + S dng c cc cng c v k thut ch yu thc hin PTD

Ni dung - Khi nim v PTD - Vai tr v li ch ca cc bn tham gia PTD - Nguyn tc ca PTD - Phm vi hot ng PTD - Khi xng, tm kim v la chn tng th nghim - Thit k v lp k hoch th nghim - Thc thi gim st v ti liu ha. - Kt thc th nghim, nh gi v ti liu ha. - Lan rng kt qu PTD. - Tiu ch ca mt tin trnh PTD tt

Phng php Thuyt trnh c minh ho. Tho lun

nhm. ng no

k thut c s tham gia Bi 14: Tin thc PTD

Thuyt trnh c minh ho. Thc nhm. ng vai Nghin cu tnh hung ng no hnh

cxx

Chng Chng 6: T cc ng khuyn nng khuyn lm cp chc hot

Bi Bi 15 : T chc

Mc tiu Gii thch v vn dng c mt s nguyn tc v vic t chc qun l cc hot ng KN, KL cp thn,bn

Ni dung - Phn tch tnh hnh - Lp k hoch - Thc hin - Gim st v nh gi

Phng php - Thuyt trnh Tho lun

qun l cc hot KN, cp thn/bn Bi 16 : Cc t chc h tr v dch khuyn nng khuyn lm cp thn,bn v ng KL

nhm

Trnh by c tm quan trng ca vic t chc cng ng v chc nng h tr ca cc t chc dch v trong hot ng khuyn nng

- T chc cng ng - Dch v KN, KL

- Thuyt trnh Tho lun

thn,bn

nhm - Bi tp tnh hung

khuyn lm cp thn,bn

cxxi