Professional Documents
Culture Documents
n
= -
) x ( ' f
) x ( f
n
n
thay vo (2) ta c :
x = x
n
+
n
= x
n
-
) x ( ' f
) x ( f
n
n
(4)
Ni mt cch ng hn,phng trnh (4) cho php tm gi tr x
n+1
gn vi
nghim thc x hn gi tr x
n
.
x
n+1
= x
n
-
) x ( ' f
) x ( f
n
n
(5)
ngha hnh hc ca phng php Niutn:
Y
x
Y=f(x)
A
B
C
f(x
0
)
x x
2
x
1
x
0
Gin nh gi nghim ca phng trnh Y = f(x) = 0 theo phng php
tip tuyn (Niutn)
ng cong Y = f(x) ct trc honh ti im ng vi nghim x [f(x) = 0]. T gi
tr gn ng x
0
ta tm gi tr x
1
chnh xc hn x
0
.
ng tip tuyn ti A ng vi honh x
0
ct trc honh ti im c honh
x
1
gn vi nghim x hn so vi x
0
.
ngha hnh hc ca phng php Niutn:
Y
x
Y=f(x)
A
B
C
f(x
0
)
x x
2
x
1
x
0
Gin nh gi nghim ca phng trnh Y = f(x) = 0 theo phng php
tip tuyn (Niutn)
+ o hm ti im x
0
: f(x
0
) =
1 0
0
x x
) x ( f
x
1
= x
0
-
) x ( ' f
) x ( f
0
0
T im B trn ng cong ng vi honh x
1
, ta li v tip tuyn vi
ng cong ct trc honh ti im c honh x
2
gn vi x hn so vi x
1
.
Tng t nh trn ta c : x
2
= x
1
-
) x ( ' f
) x ( f
1
1
Tip tc lm nh vy, ta tm c gi tr x
n+1
gn vi nghim thc x hn gi
tr x
n
.
Ta c : x
n+1
= x
n
-
) x ( ' f
) x ( f
n
n
Lu :
+ Khi tm gi tr x
n+1
khc rt t so vi gi tr x
n
th kt qu c chp nhn,
ch nghim thc x ta khng bitc.
C th :
n
n 1 n
x
x x
+
. 100% (trong khong t 0 5%) th gi tr
x
n+1
c chp nhn.
+ n s trong cc phng trnh thu c thng l nng cn bng ca
cc cu t. V vy chng phi c nghim dng.
Theo quy tc cac th s nghim dng ca mt phng trnh bng s ln
i du lin tc trong phng trnh hoc t hn mt s chn 2, 4, 6 nghim.
Chng hn : Y = f(x) = x
3
5x
2
+ 7x -50 = 0
Phng trnh c 3 ln i du lin tc, nn s nghim dng ca phng trnh
hoc 3 nghim hoc 1 nghim.
V d: Tnh nng ion hydro h t phng trnh
F(h) = h
3
+ 3,266.10
-5
h
2
1,527.10
-16
= 0
Gii
Phng trnh c 1 ln i du, nn chng ch c 1 nghim dng.
tm gi tr h
0
ta cho trit tiu 1 s hng cha h
+ h
3
- 1,527.10
-16
= 0 h = 5,345.10
-6
+ 3,266.10
-5
h
2
1,527.10
-16
= 0 h = 2,162.10
-6
(v h > 0)
Nghim thc h phi nh hn 2 gi tr va tm trn
Chn h
0
= 2.10
-6
Ta c : F(h) = h
3
+ 3,266.10
-5
h
2
1,527.10
-16
F(h) = 3h
2
+ 6,532.10
-5
h
Ta c : F(h
0
) = - 1,41.10
-17
; F(h
0
) = 1,426.10
-10
h
1
= h
0
-
) h ( ' F
) h ( F
0
0
= 2.10
-6
+
10
17
10 . 426 , 1
10 . 41 , 1
= 2,1.10
-6
F(h
1
) = 5,9.10
-19
; F(h
1
) = 1,504.10
-10
h
2
= h
1
-
) h ( ' F
) h ( F
1
1
= 2,1.10
-6
-
10
19
10 . 504 , 1
10 . 9 , 5
= 2,096.10
-6
Ta c :
1
1 2
h
h h
. 100% =
6
6 6
10 . 1 , 2
10 . 1 , 2 10 . 096 , 2
. 100% = 0,19%
Vy h = 2,096.10
-6
II.Phng php gii gn ng lin tc
Trong mt s trng hp trnh gii cc phng trnh bc cao phc
tp,ngi ta hay s dng phng php gii gn ng lin tc.
+ Ni dung phng php :
Gi s c mt hm nhiu bin : Y = f(a, b, c, d ) (1)
m a, b, c, d li lin h vi Y theo cc hm sau :
a = F
1
(Y)
b = F
2
(Y)
c = F
3
(Y)
d = F
4
(Y)
(2)
gii theo phng php gn ng lin tc, mi u ngi ta chp nhn cc gi
tr:
a = a
0
; b = b
0
; c = c
0
; d = d
0
(trong cc bi ton, ngi ta thng chp nhn
nng cn bng ca cc cu t bng nng ban u tng ng ca chng)
thay vo (1) ta c :
Y
0
= F(a
0
,b
0
,c
0
,d
0
). T gi tr Y
0
thay vo (2) ta c:
a
1
= F
1
(Y
0
)
b
1
= F
2
(Y
0
)
c
1
= F
3
(Y
0
)
d
1
= F
4
(Y
0
)
T cc gi tr a
1
,b
1
,c
1
,d
1
thay vo (1) ta c:
Y
1
= F(a
1
,b
1
,c
1
,d
1
)
Lp li php tnh nh trn nhiu ln, ta tmc gi tr Y
n+1
tha mn:
n
n 1 n
Y
Y Y
+
. 100% trong khong t 0 5% th gi tr Y
n+1
c chp nhn
V d : Tnh pH trong dung dch hn hp gm HCOOH 0,2000M v HNO
2
0,1000M. Cho bit KHCOOH = 10
-3,75
; KHNO
2
= 10
-3,29
.
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
HCOOH H
+
+ HCOO
-
K
1
= KHCOOH = 10
-3,75
(1)
HNO
2
H
+
+ NO
2
-
K
2
= KHNO
2
= 10
-3,29
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(3)
Ta c : KHCOOH .C HCOOH = K
1
C
1
= 0,2.10
-3,75
= 10
-4,45
KHNO
2
.CHNO
2
= K
2
C
2
= 0,1.10
-3,29
= 10
-4,29
Ta c : K
1
C
1
K
2
C
2
W = 10
-14
b qua (3) so vi (1) v (2)
p dng iu kin proton vi mc khng l HCOOH, HNO
2
[H
+
] = h = [HCOO
-
] + [NO
2
-
]
h = [HCOOH].K
1
.h
-1
+ [HNO
2
]. K
2
h
-1
h = | | | |
2 2 1
K HNO K OH HCO + (a)
Theo nh lut bo ton nng ban u ta c :
C
1
= [HCOOH] + [HCOO
-
]
= [HCOOH] + [HCOOH] K
1
h
-1
= [HCOOH](1+K
1
h
-1
)
[HCOOH] = C
1
.
1
K h
h
+
Tng t : [HNO
2
] = C
2
.
2
K h
h
+
(b)
Gii theo phng php gn ng lin tc
Chp nhn : [HCOOH] = C
1
= 0,2000M ; [HNO
2
] = 0,1000M thay vo (a)
ta c: h
0
=
29 , 3 75 , 3
10 . 1000 , 0 10 . 2000 , 0
+ = 9,32.10
-3
M
Thay vo (b) ta c:
[HCOOH]
1
= 0,2000.
75 , 3 3
3
10 10 . 32 , 9
10 . 32 , 9
+
= 0,1963M
[HNO
2
]
1
= 0,1000.
29 , 3 3
3
10 10 . 32 , 9
10 . 32 , 9
+
= 0,0948M thay vo (a) ta c
h
1
=
29 , 3 75 , 3
10 . 0948 , 0 10 . 1963 , 0
+ = 9,14.10
-3
M
Ta c :
0
0 1
h
h h
. 100% =
3
3 3
10 . 32 , 9
10 . 32 , 9 10 . 14 , 9
.100% = 1,93%
Vy h = 9,14.10
-3
= 10
-2,04
pH = 2,04
III. VN KH KHI CN BNG AXIT BAZ
Hu ht cc qu trnh xy ra trong dung dch nc u c lin quan ti c tnhAxit-
Baz ca cc cht. Do vic nghin cu cn bng Axit-Baz s cho php gii thch c
nhiu hin tng phn tch xy ra trong dung dch.
Mt khc, nm c phng php kho st cn bng Axit-Baz s l c s cho vic tm
hiu cc loi cn bng khc nh: Cn bng oxi ha-kh, cn bng to phc, cn bng to
hp cht t tan
III.1.Cn bng trong cc dung dch n Axit v n Baz
III.1.1.Dung dch n Axit mnh v n Baz mnh
III.1.1.1.Dung dch n Axit mnh
III.1.1.2.Dung dch n Baz mnh
III.1.2.Dung dch n Axit yu v n Baz yu
III.1.2.1.Dung dch n Axit yu
III.1.2.2.Dung dch n Baz yu
III.2.Cn bng trong cc dung dch Axit- Baz nhiu cu t
III.2.1.Dung dch hn hp gm 1 n Axit mnh v 1 n Axit yu
III.2.2.Dung dch hn hp gm 1 n Baz mnh v 1 n Baz yu
III.2.3.Dung dch cha hn hp nhiu n Axit yu
III.2.4.Dung dch cha hn hp nhiu n Baz yu
III.2.5.Dung dch cc a Axit
III.2.6.Dung dch cc a Baz
III.2.7.Dung dch mui Axit
III.2.8.Dung dch mui Axit yu v Baz yu
III.2.9.Dung dch m
III.2.10.Cn bng trong dung dch cha
cation kim loi
III.1.1.1.Dung dch n Axit mnh
Thnh phn dung dch : (HX , C ; H
2
O)
Cc qu trnh xy ra trong h
HX H
+
+ X
-
(1)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (2)
Theo nh lut bo ton in tch ta c:
[H
+
] = [OH
-
] + [X
-
]
[H
+
] - [OH
-
] - [X
-
] = 0 (3)
t : [H
+
] = h [OH
-
] =
h
W
; [X
-
] = CHX = C thay vo (3) ta c:
h -
h
W
- C = 0 (4)
a.Gii chnh xc:
Gii phng trnh (4) phng trnh bc 2 i vi h. Tm h.T h pH ; [OH
-
]
b.Gii gn ng: C 2 cch
Cch 1: V dung dch n Axit mnh nn h
h
W
. T (4) h = C
T h pH ; [OH
-
] .
Cch 2: V dung dch cha n Axit mnh HX, nn nng H
+
do chng phn
ly ra trong dung dch ln lm cn bng (2) chuyn dch mnh sang tri. V vy
c th b qua (2) so vi (1)v da vo (1) tnh.
T (1) [H
+
] = CHX = C . T [H
+
] pH ; [OH
-
]
Lu :
Phng php gii gn ng ch c p dng cho cc dung dch n Axit
mnh c nng CHX 10
-7
M. Nu nng CHX 10
-7
M th phi gii chnh
xc phng trnh (4).
V d 1: Tnh pH trong dung dch HCl 5.10
-7
M
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
HCl H
+
+ Cl
-
(1)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (2)
Theo nh lut bo ton in tch ta c:
[H
+
] = [OH
-
] + [Cl
-
]
[H
+
] - [OH
-
] - [Cl
-
] = 0 (3)
t : [H
+
] = h [OH
-
] =
h
W
; [Cl
-
] = CHCl = C thay vo (3) ta c:
h -
h
W
- C = 0 h
2
- hC - W = 0 (4)
V C = CHCl = 5.10
-7
M 10
-7
M nn phi gii chnh xc phng trnh (4).
Thay cc gi tr C , W vo (4) ta c:
h
2
- 5.10
-7
h - 10
-14
= 0
Gii ra ta c : h = 5,193.10
-7
= 10
-6,285
pH = 6,285
V d 2: Tnh th tch (ml) dung dch HClO
4
10
-4
M cn phi ly iu ch 1
lt dung dch ny c pH = 6,0.
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
HClO
4
H
+
+ Cl
-
(1)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (2)
Gi C l nng ca dung dch HClO
4
trong 1 lt dung dch c pH = 6,0
Theo nh lut bo ton in tch ta c:
[H
+
] = [OH
-
] + [ClO
4
-
]
[H
+
] - [OH
-
] - [ClO
4
-
] = 0 (3)
t : [H
+
] = h [OH
-
] =
h
W
; [ClO
4
-
] = C thay vo (3) ta c:
h -
h
W
- C = 0 C = h -
h
W
(4)
pH = 6,0 h = 10
-6
;
h
W
= 10
-8
thay vo (4) ta c:
C = 10
-6
- 10
-8
= 9,9.10
-7
M
Gi v(ml) l th tch dung dch HClO
4
10
-4
M cn phi ly
Ta c: v.10
-4
= 9,9.10
-7
.1000 v = 9,9ml
Vy v = 9,9ml
III.1.1.2.Dung dch n Baz mnh:
Thnh phn dung dch : (BOH , C ; H
2
O)
Cc qu trnh xy ra trong h
BOH B
+
+ OH
-
(1)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (2)
Theo nh lut bo tonin tch ta c:
[OH
-
] = [H
+
] + [B
+
]
[OH
-
] - [H
+
] - [B
+
] = 0 (3)
t : [OH
-
] = x [H
+
] =
x
W
; [B
+
] = CBOH = C thay vo (3) ta c:
x -
x
W
- C = 0 (4)
a.Gii chnh xc:
Gii phng trnh (4) phng trnh bc 2 i vi x. Tm x. T x [H
+
] pH
b.Gii gn ng: C 2 cch
Cch 1: V dung dch n Baz mnh nn x
x
W
T (4) x = C . T x [H
+
] pH
Cch 2: V dung dch cha n Baz mnh BOH, nn nng OH
-
do chng
phn ly ra trong dung dch ln lm cn bng (2) chuyn dch mnh sang tri. V
vy c th b qua (2) so vi (1)v da vo (1) tnh.
T (1) [OH
-
] = CBOH = C . T [OH
-
] [H
+
] pH
Lu :
Phng php gii gn ng ch c p dng cho cc dung dch n Baz
mnh c nng CBOH 10
-7
M. Nu nng CBOH 10
-7
M th phi gii chnh
xc phng trnh (4).
V d 1: Tnh pH trong dung dch NaOH 1,5.10
-7
M
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
NaOH Na
+
+ OH
-
(1)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (2)
Theo nh lut bo tonin tch ta c:
[OH
-
] = [H
+
] + [Na
+
]
[OH
-
] - [H
+
] - [Na
+
] = 0 (3)
t : [OH
-
] = x [H
+
] =
x
W
; [Na
+
] = CNaOH = C thay vo (3) ta c:
x -
x
W
- C = 0 x
2
- Cx - W = 0 (4)
V C = CNaOH = 1,5.10
-7
M 10
-7
M nn phi gii chnh xc phng trnh (4).
Thay cc gi tr C , W vo (4) ta c:
x
2
- 1,5.10
-7
x - 10
-14
= 0
Gii ra ta c : x = 2.10
-7
[H
+
] = 5.10
-8
= 10
-7,3
pH = 7,3
V d 2: Tnh pH trong dung dch hn hp gm NaOH 3.10
-4
M v KOH 5.10
-4
M
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
NaOH Na
+
+ OH
-
(1)
KOH K
+
+ OH
-
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (3)
Theo nh lut bo tonin tch ta c:
[OH
-
] = [H
+
] + [Na
+
]+ [K
+
]
[OH
-
] - [H
+
] - [Na
+
] - [K
+
] = 0 (4)
t : [OH
-
] = x [H
+
] =
x
W
; [Na
+
] = CNaOH ; [K
+
] = CKOH thay vo (4)
ta c:
x -
x
W
- CNaOH - CKOH = 0 (5)
Ta c: CNaOH + CKOH = 3.10
-4
+ 5.10
-4
= 8.10
-4
M 10
-7
M . Nn b
qua (3) so vi (1) v (2). Ngha l x
x
W
.
T (5) x = CNaOH + CKOH = 8.10
-4
M
[H
+
] =
x
W
=
4
14
10 . 8
10
= 1,25.10
-11
= 10
-10,903
pH = 10,903
III.1.2.1.Dung dch n Axit yu
Thnh phn dung dch: (HA ,C
a
, K
a
; H
2
O)
Cc qu trnh xy ra trong h
HA H
+
+ A
-
K
a
(1)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (2)
Theo nh lut bo ton in tch ta c:
[H
+
] = [OH
-
] + [A
-
]
[H
+
] - [OH
-
] - [A
-
] = 0 (3)
t : [H
+
] = h [OH
-
] =
h
W
thay vo (3) ta c:
h -
h
W
- [A
-
] = 0 (4)
Theo nh lut bo ton nng ban u ta c :
CHA = C
a
= [HA] + [A
-
]
= [A
-
] h K
a
-1
+ [A
-
] = [A
-
] (h K
a
-1
+ 1)
[A
-
] = C
a
a
a
K h
K
+
thay vo (4) ta c:
h -
h
W
- C
a
a
a
K h
K
+
= 0 (5)
a.Gii chnh xc:
Gii phng trnh (5) phng trnh bc 3 i vi h. Tm h
T h pH ; [OH
-
] ; [A
-
] ; [HA]
b.Gii gn ng:
T (1) [H
+
].[A
-
] = K
a
[HA] K
a
C
a
(2) [H
+
].[OH
-
] = W
+ Nu K
a
C
a
W ngha l cn bng cho proton (1) xy ra mnh hn nhiu
so vi (2). Do b qua (2) so vi (1) v da vo (1) tnh.
HA H
+
+ A
-
K
a
C C
a
0 0
[ ] C
a
h h h
Theo nh lut tc dng khi lng ta c :
K
a
=
h C
h
a
2
(6)
Gii phng trnh (6) phng trnh bc 2 i vi h. Tm h
T h pH ; [OH
-
] ; [A
-
] ; [HA]
+ Nu K
a
C
a
W th phi gii chnh xc phng trnh (5)
V d 1: Tnh pH trong dung dch gm HCN 10
-3
M
Cho bit : KHCN = 10
-9,35
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
HCN H
+
+ CN
-
K
a
= 10
-9,35
(1)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(2)
Ta c: KHCN . CHCN = K
a
C
a
= 10
-9,35
.10
-3
= 10
-12,35
khng W = 10
-14
. V
vy phi gii chnh xc.
T phng trnh : h -
h
W
- C
a
a
a
K h
K
+
= 0 (3)
h
3
+ K
a
h
2
(W + K
a
C
a
)h WK
a
= 0 (4)
Thay cc gi tr : W = 10
-14
; K
a
= KHCN = 10
-9,35
; C
a
= CHCN = 10
-3
M vo (4)
ta c:
h
3
+ 4,467.10
-10
h
2
4,567.10
-13
h 4,467.10
-24
= 0 (5)
Gii theo phng php tip tuyn (phng php Niutn).
Chn h
0
+ h
3
4,567.10
-13
h = 0 h = 6,758.10
-7
(v h > 0)
+ 4,467.10
-10
h
2
4,467.10
-24
= 0 h = 10
-7
(v h > 0)
Nghim thc h phi tha mn : 10
-7
< h < 6,758.10
-7
Chn h
0
= 6.10
-7
F(h) = h
3
+ 4,467.10
-10
h
2
4,567.10
-13
h 4,467.10
-24
F(h) = 3h
2
+ 8,934.10
-10
h 4,567.10
-13
Ta c: F(h
0
) = - 5,786.10
-20
F(h
0
) = 6,238.10
-13
Ta c: h
1
= h
0
-
) h ( ' F
) h ( F
0
0
= 6.10
-7
+
13
20
10 . 238 , 6
10 . 786 , 5
= 6,93.10
-7
F(h
1
) = 1,653.10
-20
F(h
1
) = 9,847.10
-13
h
2
= h
1
-
) h ( ' F
) h ( F
1
1
= 6,93.10
-7
-
13
20
10 . 847 , 9
10 . 653 , 1
= 6,76.10
-7
Ta c:
1
1 2
h
h h
. 100% =
7
7 7
10 . 93 , 6
10 . 93 , 6 10 . 76 , 6
. 100% = 2,45%
Vy : h = 6,76.10
-7
= 10
-6,17
pH = 6,17
V d 2: Tnh cn bng trong dung dch HAc 2.10
-2
M.
Cho bit : KHAc = 10
-4,76
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
HAc H
+
+ Ac
-
K
a
= 10
-4,76
(1)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(2)
Ta c: KHAc.CHAc = 2.10
-2
.10
-4,76
= 10
-6,46
W = 10
-14
. V vy ta b qua (2) so
vi (1) v da vo (1) tnh ton.
HAc H
+
+ Ac
-
K
a
= 10
-4,76
C 2.10
-2
0 0
[ ] 2.10
-2
h h h
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
h 10 . 2
h
2
2
= 10
-4,76
h
2
+ 10
-4,76
h 10
-6,46
= 0
Gii ra ta c: h = 5,8021.10
-4
[H
+
] = [Ac
-
] = h = 5,8021.10
-4
M
[HAc] = 2.10
-2
- h = 2.10
-2
-5,8021.10
-4
= 1,942.10
-2
M
[OH
-
] =
h
W
=
4
14
10 . 8021 , 5
10
= 1,7235.10
-11
M
pH = 3,24
III.1.2.2.Dung dch n Baz yu
Thnh phn dung dch: (A
-
,C
b
, K
b
; H
2
O)
Cc qu trnh xy ra trong h
A
-
+ H
2
O HA + OH
-
K
b
(1)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (2)
p dng iu kin proton m rng vi mc khng: A
-
, H
2
O
[OH
-
] = [H
+
] + [HA]
[OH
-
] - [H
+
] - [HA] = 0 (3)
t : [OH
-
] = x [H
+
] =
x
W
thay vo (3) ta c:
x -
x
W
- [HA] = 0 (4)
Theo nh lut bo ton nng ban u ta c :
CA
-
= C
b
= [A
-
] + [HA]
= [HA] x K
b
-1
+ [HA] = [HA] (x K
b
-1
+ 1)
[HA] = C
b
b
b
K x
K
+
thay vo (4) ta c:
x -
x
W
- C
b
b
b
K x
K
+
= 0 (5)
a.Gii chnh xc:
Gii phng trnh (5) phng trnh bc 3 i vi x. Tm x
T x [H
+
] ; pH ; [A
-
] ; [HA]
b.Gii gn ng:
T (1) [HA].[OH
-
] = K
b
[A
-
] K
b
C
b
(2) [H
+
].[OH
-
] = W
+ Nu K
b
C
b
W ngha l nng ion OH
-
to ra (1) ln hn nhiu so vi
(2). Do b qua (2) so vi (1) v da vo (1) tnh.
A
-
+ H
2
O HA + OH
-
K
b
C C
b
0 0
[ ] C
b
x x x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c :
K
b
=
x C
x
b
2
(6)
Gii phng trnh (6) phng trnh bc 2 i vi x. Tm x
T x [H
+
] ; pH ; [A
-
] ; [HA]
+ Nu K
b
C
b
W th phi gii chnh xc phng trnh (5)
V d : Tnh cn bng trong dung dch NH
3
10
-4
M. Cho bit KNH
4
+
= 10
-9,24
.
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
NH
3
+ H
2
O NH
4
+
+ OH
-
K
b
= (KNH
4
+
)
-1
. W = 10
-4,76
(1)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(2)
Ta c: K
b
.CNH
3
= 10
-4,76
.10
-4
= 10
-8,76
W = 10
-14
. V vy ta b qua (2) so vi
(1) v da vo (1) tnh ton.
NH
3
+ H
2
O NH
4
+
+ OH
-
K
b
= 10
-4,76
C 10
-4
0 0
[ ] 10
-4
x x x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
x 10
x
4
2
= 10
-4,76
x
2
+ 10
-4,76
x - 10
-8,76
= 0
Gii ra ta c: x = 3,39.10
-5
[NH
4
+
] = [OH
-
] = x = 3,39.10
-5
M
[NH
3
] = 10
-4
- x = 10
-4
- 3,39.10
-5
= 6,61.10
-5
M
[H
+
] =
x
W
=
5
14
10 . 39 , 3
10
= 2,9499.10
-10
= 10
-9,53
pH = 9,53
III.2.Cn bng trong cc dung dch Axit- Baz nhiu cu t
III.2.1.Dung dch hn hp gm 1 n Axit mnh v 1 n Axit yu
Thnh phn dung dch : (HX , C ; HA , C
a
, K
a
; H
2
O)
Cc qu trnh xy ra trong h
HX H
+
+ X
-
(1)
HA H
+
+ A
-
K
a
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (3)
V dung dch cha n Axit mnh HX, nn nng ion H
+
phn ly ra trong
dung dch ln,cn bng (3) chuyn dch mnh sang tri. V vy ta b qua (3) so
vi (1) v (2), da vo (2) tnh vi lu : Nng ban u ca ion H
+
cn
bng (2) chnh bng nng ban u ca n Axit mnh HX.
HA H
+
+ A
-
K
a
C C
a
C 0
[ ] C
a
x C + x x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
x C
) x C ( x
a
+
= K
a
(4)
a.Gii chnh xc:
Gii phng trnh (4) phng trnh bc 2 i vi x. Tm x
T x [H
+
] ; pH ; [A
-
] ; [HA] ; [OH
-
]
b.Gii gn ng:
+ Nu x C, C
a
. T (4) x = K
a
C
C
a
.
T x [H
+
] ; pH ; [A
-
] ; [HA] ; [OH
-
]
+ Nu x C C
a
. T (4) x(C + x) = K
a
C
a
x
2
+ Cx - K
a
C
a
= 0 (5)
Gii phng trnh (5) phng trnh bc 2 i vi x. Tm x
T x [H
+
] ; pH ; [A
-
] ; [HA] ; [OH
-
]
+ Nu x C
a
C . T (4) Cx = K
a
(C
a
x)
(C + K
a
)x = K
a
C
a
x =
a
a a
K C
C K
+
T x [H
+
] ; pH ; [A
-
] ; [HA] ; [OH
-
]
V d: Tnh cn bng trong dung dch gm HCl 10
-2
M v HAc 0,2M. Cho bit :
KHAc = K
a
= 10
-4,76
.
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
HCl H
+
+ Cl
-
(1)
HAc H
+
+ Ac
-
K
a
= 10
-4,76
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(3)
Ta c : [H
+
] CHCl = 10
-2
M [OH
-
] = 10
-12
M [H
+
]
V vy ta b qua (3) so vi (1) v (2), da vo (2) tnh.
HAc H
+
+ Ac
-
K
a
= 10
-4,76
C 0,2 10
-2
0
[ ] 0,2 x 10
-2
+ x x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
x 2 , 0
) x 10 ( x
2
= 10
-4,76
(4)
+ Gi s: x 10
-2
. T (4) x = 10
-4,76
2
10
2 , 0
= 10
-3,46
khng 10
-2
+ Gi s x 0,2
T (4) x
2
+ 10
-2
x - 10
-5,46
= 0
Gii ra ta c: x = 3,355.10
-4
0,2
[Ac
-
] = x = 3,355.10
-4
M ; [Cl
-
] = CHCl = 10
-2
M
[HAc] = 0,2 - x 0,2M
[H
+
] = 10
-2
+ x = 10
-2
+ 3,355.10
-4
= 1,034.10
-2
= 10
-1,986
M
[OH
-
] =
| |
+
H
W
=
986 , 1
14
10
10
= 10
-12,014
M ; pH = 1,986
III.2.2.Dung dch hn hp gm 1 n Baz mnh v 1 n Baz yu
Thnh phn dung dch : (BOH , C ; A
-
, C
b
, K
b
; H
2
O)
Cc qu trnh xy ra trong h
BOH B
+
+ OH
-
(1)
A
-
+ H
2
O HA + OH
-
K
b
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (3)
V dung dch cha n Baz mnh BOH, nn nng ion OH
-
phn ly ra
trong dung dch ln, cn bng (3) chuyn dch mnh sang tri. V vy ta b qua
(3) so vi (1) v (2), da vo (2) tnh vi lu : Nng ban u ca ion OH
-
cn bng (2) chnh bng nng ban u ca n Baz mnh BOH.
A
-
+ H
2
O HA + OH
-
K
b
C C
b
0 C
[ ] C
b
x x C + x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
x C
) x C ( x
b
+
= K
b
(4)
a.Gii chnh xc:
Gii phng trnh (4) phng trnh bc 2 i vi x. Tm x
T x [OH
-
] ; [H
+
] ; pH ; [A
-
] ; [HA]
b.Gii gn ng:
+ Nu x C, C
b
. T (4) x = K
b
C
C
b
.
T x [OH
-
] ; [H
+
] ; pH ; [A
-
] ; [HA]
+ Nu x C C
b
. T (4) x(C + x) = K
b
C
b
x
2
+ Cx - K
b
C
b
= 0 (5)
Gii phng trnh (5) phng trnh bc 2 i vi x. Tm x
T x [OH
-
] ; [H
+
] ; pH ; [A
-
] ; [HA]
+ Nu x C
b
C . T (4) Cx = K
b
(C
b
x)
(C + K
b
)x = K
b
C
b
x =
b
b b
K C
C K
+
T x [OH
-
] ; [H
+
] ; pH ; [A
-
] ; [HA]
V d: Tnh cn bng trong dung dch gm NaOH 10
-3
M v NaAc 0,5M. Cho
bit : KHAc = 10
-4,76
.
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
NaAc Na
+
+ Ac
-
NaOH Na
+
+ OH
-
(1)
Ac
-
+ H
2
O HAc + OH
-
K
b
= (KHAc)
-1
.W = 10
-9,24
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(3)
Ta c: [OH
-
] CNaOH = 10
-3
M [H
+
] = 10
-11
M [OH
-
] .Nn ta b qua (3)
so vi (1) v (2), da vo (2) tnh.
Ac
-
+ H
2
O HAc + OH
-
K
b
= 10
-9,24
C 0,5 0 10
-3
[ ] 0,5 x x 10
-3
+ x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
x 5 , 0
) x 10 ( x
3
= 10
-9,24
(4)
Gi s x 10
-3
T (4) x = 10
-9,24
3
10
5 , 0
= 10
-6,54
= 2,877.10
-7
10
-3
[Na
+
] = CNaOH + CNaAc = 0,5 + 10
-3
= 0,501M
[Ac
-
] = 0,5 - x 0,5M , [HAc] = x = 2,877.10
-7
M
[OH
-
] = 10
-3
+ x 10
-3
M [H
+
] = 10
-11
M
pH = 11
III.2.3.Dung dch cha hn hp nhiu n Axit yu
Thnh phn dung dch:(HA
1
,Ca
1
,Ka
1
; HA
2
,Ca
2
,Ka
2
; ; HA
n
,Ca
n
,Ka
n
; H
2
O)
Cc qu trnh xy ra trong h
HA
1
H
+
+ A
1
-
Ka
1
(1)
HA
2
H
+
+ A
2
-
Ka
2
(2)
----------------------------------------------------
HA
n
H
+
+ A
n
-
Ka
n
(n)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (n+1)
+ Trng hp 1: NuCa
1
.Ka
1
Ca
2
. Ka
2
; ; Ca
n
.Ka
n
; W
b qua cc cn bng (2) n (n+1) so vi (1),da vo (1) tnh.
HA
1
H
+
+ A
1
-
Ka
1
C Ca
1
0 0
[ ] Ca
1
h h h
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
Ka
1
=
h C
h
1 a
2
(a)
Gii phng trnh (a) phng trnh bc 2 i vi h. Tm h.
T h [HA
1
],[A
1
-
] , [H
+
]
tnh [HA
i
], [A
i
-
] (vi i = 2 n)
Ta da vo cn bng th i vi lu : nng ban u ca ion H
+
cn bng i
chnh bng nng cn bng ca ion H
+
cn bng (1) .
V d: Tnh cn bng trong dung dch gm HAc 5.10
-2
M v HCN 2.10
-1
M. Cho
bit : KHAc = 10
-4,76
; KHCN = 10
-9,35
.
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
HAc H
+
+ Ac
-
KHAc = 10
-4,76
(1)
HCN H
+
+ CN
-
KHCN = 10
-9,35
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(3)
Ta c: KHAc.CHAc = 10
-4,76
.5.10
-2
= 10
-6,06
KHCN.CHCN = 10
-9,35
.2.10
-1
= 10
-10,05
Ta thy: KHAc.CHAc KHCN.CHCN W = 10
-14
.Ta b qua cn bng (2)
v (3) so vi (1), da vo (1) tnh.
HAc H
+
+ Ac
-
KHAc = 10
-4,76
C 5.10
-2
0 0
[ ] 5.10
-2
h h h
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
h 10 . 5
h
2
2
= 10
-4,76
h
2
+ 10
-4,76
- 10
-6,06
= 0
Gii ra ta c: h = 9,235.10
-4
= 10
-3,0346
[H
+
] = [Ac
-
] = h = 9,235.10
-4
M
[HAc] = 5.10
-2
h = 5.10
-2
- 9,235.10
-4
= 4,91.10
-2
M
tnh nng ca [HCN], [CN
-
] ta da vo cn bng (2)
HCN H
+
+ CN
-
KHCN = 10
-9,35
C 2.10
-1
9,235.10
-4
0
[ ] 2.10
-1
x 9,235.10
-4
+ x x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
x 10 . 2
) x 10 . 235 , 9 ( x
1
4
= 10
-9,35
(4)
Gi s : x 9,235.10
-4
T (4) x = 10
-9,35
4
1
10 . 235 , 9
10 . 2
= 9,6737.10
-8
9,235.10
-4
[HCN] = 2.10
-1
x 2.10
-1
M ; [CN
-
] = x = 9,6737.10
-8
M
[H
+
] = 9,235.10
-4
+ x 9,235.10
-4
= 10
-3,0346
pH = 3,0346
[OH
-
] =
| |
+
H
W
=
0346 , 3
14
10
10
= 10
-10,9654
M
+ Trng hp 2: NuCa
1
.Ka
1
Ca
2
. Ka
2
Ca
n
.Ka
n
W
Cc cn bng xy ra mc tng ng nhau
Trc ht ta xt dung dch hn hp gm 2 n Axit yu HA
1
v HA
2
p dng iu kin proton vi mc khng l HA
1
, HA
2
, H
2
O
[H
+
] = [OH
-
] + [A
1
-
] + [A
2
-
]
[H
+
] - [OH
-
] - [A
1
-
] - [A
2
-
] = 0 (b)
t : [H
+
] = h [OH
-
] =
h
W
thay vo (b) ta c:
h -
h
W
- [A
1
-
] - [A
2
-
] = 0 (c)
Theo nh lut bo ton nng ban u ta c :
CHA
1
= Ca
1
= [HA
1
] + [A
1
-
]
= [A
1
-
] h Ka
1
-1
+ [A
1
-
] = [A
1
-
] (h Ka
1
-1
+ 1)
[A
1
-
] = Ca
1
1 a
1 a
K h
K
+
Tng t: [A
2
-
] = Ca
2
2 a
2 a
K h
K
+
thay vo (c) ta c
h -
h
W
- Ca
1
1 a
1 a
K h
K
+
- Ca
2
2 a
2 a
K h
K
+
= 0 (d)
Tng qut cho h gm n n Axit yu:
h -
h
W
- Ca
1
1 a
1 a
K h
K
+
- Ca
2
2 a
2 a
K h
K
+
- - Ca
n
an
an
K h
K
+
= 0
Hay : h -
h
W
-
+
=
n
1 i
ai
ai
ai
K h
K
C = 0 (e)
Gii phng trnh (e) phng trnh bc (n+2) i vi h. Tm h.
T h [OH
-
] ; pH ; [A
i
-
] ; [HA
i
] (vi i = 1 n).
+ NuCa
1
.Ka
1
Ca
2
. Ka
2
Ca
n
.Ka
n
W phng trnh (e) tr thnh
h -
+
=
n
1 i
ai
ai
ai
K h
K
C = 0 (f
Lu :
i vi trng hp ny, ngoi vic gii cc phng trnh bc cao ngi ta cn
gii theo phng php gn ng lin tc.
V d: Tnh pH trong dung dch cha hn hp HCOOH 2.10
-2
M v HAc 10
-1
M.
Cho bit : KHCOOH = K
1
= 10
-3,75
; KHAc = K
2
= 10
-4,76
.
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
HCOOH H
+
+ HCOO
-
K
1
= 10
-3,75
(1)
HAc H
+
+ Ac
-
K
2
= 10
-4,76
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(3)
Ta c:
K
1
.CHCOOH = 10
-3,75
.2.10
-2
= 10
-5,45
K
2
.CHAc = 10
-4,76
.10
-1
= 10
-5,76
W = 10
-14
B qua cn bng (3) so vi (1) v (2), da vo (1) v (2) tnh.
Cch 1: Gii theo phng php tip tuyn (Niutn)
T phng trnh :
h -
+
=
n
1 i
ai
ai
ai
K h
K
C = 0 hay h -
+
=
n
1 i
i
i
i
K h
K
C = 0 (4)
p dng phng trnh (4) vi n = 2 ta c:
h - C
1
1
1
K h
K
+
- C
2
2
2
K h
K
+
= 0 (Vi C
1
= CHCOOH, C
2
= CHAc )
h
3
+ (K
1
+ K
2
)h
2
+ (K
1
K
2
C
1
K
1
C
2
K
2
)h - K
1
K
2
(C
1
+C
2
) = 0 (5)
Thay cc gi tr K
1
, K
2
, C
1
, C
2
vo (5) ta c:
h
3
+ 1,952.10
-4
h
2
- 5,283.10
-6
h - 3,71.10
-10
= 0
Chn h
0
+ h
3
- 5,283.10
-6
h = 0 h = 2,299.10
-3
(v h > 0)
+ 1,952.10
-4
h
2
- 3,71.10
-10
= 0 h = 1,379.10
-3
(v h > 0)
Nghim thc h phi tha mn : 1,379.10
-3
< h < 2,299.10
-3
.
Chn h
0
= 2.10
-3
F(h) = h
3
+ 1,952.10
-4
h
2
- 5,283.10
-6
h - 3,71.10
-10
F(h) = 3h
2
+ 3,904.10
-4
h - 5,283.10
-6
F(h
0
) = - 2,1562.10
-9
; F(h
0
) = 7,4978.10
-6
h
1
= h
0
-
) h ( ' F
) h ( F
0
0
= 2.10
-3
+
6
9
10 . 4978 , 7
10 . 1562 , 2
= 2,29.10
-3
F(h
1
) = 5,6357.10
-10
; F(h
1
) = 1,1343.10
-5
h
2
= h
1
-
) h ( ' F
) h ( F
1
1
= 2,29.10
-3
-
5
10
10 . 1343 , 1
10 . 6357 , 5
= 2,24.10
-3
Ta c :
1
1 2
h
h h
100% =
3
3 3
10 . 29 , 2
10 . 29 , 2 10 . 24 , 2
100% = 2,18%
Vy : h = 2,24.10
-3
= 10
-2,65
pH = 2,65
Cch 2: Gii theo phng php gn ng lin tc
p dng iu kin proton vi mc khng : HCOOH , HAc
[H
+
] = [HCOO
-
] + [Ac
-
]
h = [HCOOH]
h
K
1
+ [HAc]
h
K
2
h = | | | | HAc K OH HCO K
2 1
+ (6)
Theo nh lut bo ton nng ban u ta c:
CHCOOH = C
1
= [HCOOH] + [HCOO
-
]
= [HCOOH] + K
1
[HCOOH] h
-1
= [HCOOH] (1+ K
1
h
-1
)
[HCOOH] = C
1
1
K h
h
+
; tng t: [HAc] = C
2
2
K h
h
+
(7)
Gii theo phng php gn ng lin tc da vo (6) v (7)
Chp nhn: [HCOOH] = C
1
= 2.10
-2
M ; [HAc] = C
2
= 10
-1
M
thay vo (6) ta c:
h
0
=
1 76 , 4 2 75 , 3
10 . 10 10 . 2 . 10
+ = 2,3.10
-3
thay vo (7) ta c:
[HCOOH]
1
= 2.10
-2
.
75 , 3 3
3
10 10 . 3 , 2
10 . 3 , 2
+
= 1,86.10
-2
M
[HAc]
1
= 10
-1
.
76 , 4 3
3
10 10 . 3 , 2
10 . 3 , 2
+
= 9,925.10
-2
M thay vo (6) ta c:
h
1
=
2 76 , 4 2 75 , 3
10 . 925 , 9 . 10 10 . 86 , 1 . 10
+ = 2,24.10
-3
Ta c:
0
0 1
h
h h
100% =
3
3 3
10 . 3 , 2
10 . 3 , 2 10 . 24 , 2
100% = 2,61%
Vy : h = 2,24.10
-3
= 10
-2,65
pH = 2,65
III.2.4.Dung dch cha hn hp nhiu n Baz yu
Thnh phn dung dch:(A
1
-
,Cb
1
,Kb
1
; A
2
-
,Cb
2
,Kb
2
; ; A
n
-
,Cb
n
,Kb
n
; H
2
O)
Cc qu trnh xy ra trong h
A
1
-
+ H
2
O HA
1
+ OH
-
Kb
1
(1)
A
2
-
+ H
2
O HA
2
+ OH
-
Kb
2
(2)
------------------------------------------------------------------
A
n
-
+ H
2
O HA
n
+ OH
-
Kb
n
(n)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (n+1)
+ Trng hp 1: NuCb
1
.Kb
1
Cb
2
. Kb
2
; ; Cb
n
.Kb
n
; W
b qua cc cn bng (2) n (n+1) so vi (1),da vo (1) tnh.
A
1
-
+ H
2
O HA
1
+ OH
-
Kb
1
C Cb
1
0 0
[ ] Cb
1
x x x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
Kb
1
=
x C
x
1 b
2
(a)
Gii phng trnh (a) phng trnh bc 2 i vi x. Tm x.
T x [HA
1
],[A
1
-
] , [OH
-
]
tnh [HA
i
], [A
i
-
] (vi i = 2 n)
Ta da vo cn bng th i vi lu : nng ban u ca ion OH
-
cn bng i
chnh bng nng cn bng ca ion OH
-
cn bng (1) .
V d: Tnh cn bng trong dung dch gm KAc 2.10
-1
M v KCN 5.10
-2
M.
Cho bit: KHAc = 10
-4,76
; KHCN = 10
-9,35
.
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
KCN K
+
+ CN
-
KAc K
+
+ Ac
-
CN
-
+ H
2
O HCN + OH
-
Kb
1
= (KHCN)
-1
W = 10
-4,65
(1)
Ac
-
+ H
2
O HAc + OH
-
Kb
2
= (KHAc)
-1
W = 10
-9,24
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (3)
Ta c: Kb
1
.CCN
-
= 10
-4,65
.5.10
-2
= 10
-5,95
Kb
2
.CAc
-
= 10
-9,24
.2.10
-1
= 10
-9,94
W.
Ta b qua cn bng (2) v (3) so vi (1), da vo (1) tnh.
CN
-
+ H
2
O HCN + OH
-
Kb
1
= 10
-4,65
C 5.10
-2
0 0
[ ] 5.10
-2
x x x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
x 10 . 5
x
2
2
= 10
-4,65
x
2
+ 10
-4,65
x - 5.10
-6,65
= 0
Gii ra ta c: x = 1,047.10
-3
[HCN] = [OH
-
] = x = 1,047.10
-3
M = 10
-2,98
M
[CN
-
] = 5.10
-2
- x = 5.10
-2
- 1,047.10
-3
= 4,9853.10
-2
M
tnh nng [HAc] [Ac
-
] ta da vo cn bng (2)
Ac
-
+ H
2
O HAc + OH
-
Kb
2
= 10
-9,24
C 2.10
-1
0 10
-2,98
[ ] 2.10
-1
y y 10
-2,98
+ y
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
y 10 . 2
) y 10 ( y
1
98 , 2
= 10
-9,24
(4)
Gi s: y 10
-2,98
T (4) y = 10
-9,24
98 , 2
1
10
10 . 2
= 10
-6,96
10
-2,98
[HAc] = y = 10
-6,96
M = 1,096,10
-7
M
[Ac
-
] = 2.10
-1
- y 2.10
-1
M
[OH
-
] = 10
-2,98
+ y 10
-2,98
M [H
+
] =
| |
OH
W
=
98 , 2
14
10
10
= 10
-11,02
M
pH = 11,02
+ Trng hp 2: Nu Cb
1
.Kb
1
Cb
2
. Kb
2
Cb
n
.Kb
n
W
Cc cn bng xy ra mc tng ng nhau
Trc ht ta xt dung dch hn hp gm 2 n Baz yu A
1
-
v A
2
-
p dng iu kin proton m rng vi mc khng l A
1
-
, A
2
-
, H
2
O
[OH
-
] = [H
+
] + [HA
1
] + [HA
2
]
[OH
-
] - [H
+
] - [HA
1
] - [HA
2
] = 0 (b)
t : [OH
-
] = x [H
+
] =
x
W
thay vo (b) ta c:
x -
x
W
- [HA
1
] - [HA
2
] = 0 (c)
Theo nh lut bo ton nng ban u ta c :
CA
1
-
= Cb
1
= [A
1
-
] + [HA
1
]
= [HA
1
] x Kb
1
-1
+ [HA
1
] = [HA
1
] (x Kb
1
-1
+ 1)
[HA
1
] = Cb
1
1 b
1 b
K x
K
+
Tng t: [HA
2
] = Cb
2
2 b
2 b
K x
K
+
thay vo (c) ta c
x -
x
W
- Cb
1
1 b
1 b
K x
K
+
- Cb
2
2 b
2 b
K x
K
+
= 0 (d)
Tng qut cho h gm n n Baz yu:
x -
x
W
- Cb
1
1 b
1 b
K x
K
+
- Cb
2
2 b
2 b
K x
K
+
- - Cb
n
bn
bn
K x
K
+
= 0
Hay : x -
x
W
-
+
=
n
1 i
bi
bi
bi
K x
K
C = 0 (e)
Gii phng trnh (e) phng trnh bc (n+2) i vi x. Tm x.
T x [H
+
] ; pH ; [A
i
-
] ; [HA
i
] (vi i = 1 n).
+ NuCb
1
.Kb
1
Cb
2
. Kb
2
Cb
n
.Kb
n
W phng trnh (e) tr thnh
x -
+
=
n
1 i
bi
bi
bi
K x
K
C = 0 (f)
Lu :
i vi trng hp ny, ngoi vic gii cc phng trnh bc cao ngi ta cn
gii theo phng php gn ng lin tc.
V d: Tnh pH trong dung dch gm NH
3
0,2500M v KCN 0,2000M.
Cho bit: KNH
4
+
= 10
-9,24
; KHCN = 10
-9,35
.
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
KCN K
+
+ CN
-
CN
-
+ H
2
O HCN + OH
-
Kb
1
= (KHCN)
-1
W = 10
-4,65
(1)
NH
3
+ H
2
O NH
4
+
+ OH
-
Kb
2
= (KNH
4
+
)
-1
W = 10
-4,76
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(3)
Ta c: Kb
1
.CCN
-
= 10
-4,65
.0,2 = 10
-5,35
Kb
2
.CNH
3
= 10
-4,76
.0,25 = 10
-5,362
W.
B qua cn bng (3) so vi (1) v (2), da vo (1) v (2) tnh.
Cch 1: Gii theo phng php tip tuyn (Niutn)
T phng trnh :
x -
+
=
n
1 i
bi
bi
bi
K x
K
C = 0 (4)
p dng phng trnh (4) vi n = 2 ta c:
x - Cb
1
1 b
1 b
K x
K
+
- Cb
2
2 b
2 b
K x
K
+
= 0
x
3
+ (Kb
1
+ Kb
2
)x
2
+ (Kb
1
Kb
2
Cb
1
Kb
1
Cb
2
Kb
2
)x - Kb
1
Kb
2
(Cb
1
+ Cb
2
) = 0 (5)
Thay cc gi tr Kb
1
, Kb
2
, Cb
1
, Cb
2
vo (5) ta c:
x
3
+ 3,977.10
-5
x
2
- 8,822.10
-6
x - 1,751.10
-10
= 0
Chn x
0
+ x
3
- 8,822.10
-6
x = 0 x = 2,970.10
-3
(v x > 0)
+ 3,977.10
-5
x
2
- 1,751.10
-10
= 0 x = 2,098.10
-3
(v x > 0)
Nghim thc x phi tha mn : 2,098.10
-3
< x < 2,970.10
-3
Chn x
0
= 2,9.10
-3
F(x) = x
3
+ 3,977.10
-5
x
2
- 8,822.10
-6
x - 1,751.10
-10
F(x) = 3x
2
+ 7,954.10
-5
x - 8,822.10
-6
F(x
0
) = - 1,0354.10
-9
; F(x
0
) = 1,6639.10
-5
x
1
= x
0
-
) x ( ' F
) x ( F
0
0
= 2,9.10
-3
+
5
9
10 . 6639 , 1
10 . 0354 , 1
= 2,962.10
-3
Ta c:
0
0 1
x
x x
100% =
3
3 3
10 . 9 , 2
10 . 9 , 2 10 . 962 , 2
100% = 2,14%
Vy: x = 2,962.10
-3
= 10
-2,53
[H
+
] =
x
W
=
53 , 2
14
10
10
= 10
-11,47
pH = 11,47
Cch 2: Gii theo phng php gn ng lin tc
p dng iu kin proton m rng vi mc khng : NH
3
, CN
-
[OH
-
] = x = [HCN] + [NH
4
+
]
x = [CN
-
]
x
K
1 b
+ [NH
3
]
x
K
2 b
x = | | | |
3 2 b 1 b
NH K CN K +
(6)
Theo nh lut bo ton nng ban u ta c:
CCN
-
= Cb
1
= [HCN] + [CN
-
]
= [CN
-
] Kb
1
x
-1
+ [CN
-
]
= [CN
-
] (Kb
1
x
-1
+ 1)
[CN
-
] = Cb
1
1 b
K x
x
+
; tng t: [NH
3
] = Cb
2
2 b
K x
x
+
(7)
Gii theo phng php gnng lin tc da vo (6) v (7)
+ Chp nhn: [CN
-
] = Cb
1
= 0,2000M ; [NH
3
] = Cb
2
= 0,2500M
thay vo (6) ta c:
x
0
= 25 , 0 . 10 2 , 0 . 10 .
76 , 4 65 , 4
+ = 2,97.10
-3
thay vo (7) ta c :
[CN
-
]
1
= 0,2
65 , 4 3
3
10 10 . 97 , 2
10 . 97 , 2
+
= 0,1985M
[NH
3
]
1
= 0,25
76 , 4 3
3
10 10 . 97 , 2
10 . 97 , 2
+
= 0,2490M thay vo (6) ta c
x
1
= 2490 , 0 . 10 1985 , 0 . 10
76 , 4 65 , 4
+ = 2,962.10
-3
Ta c:
0
0 1
x
x x
100% =
3
3 3
10 . 97 , 2
10 . 97 , 2 10 . 962 , 2
100% = 0,27%
Vy: x = 2,962.10
-3
= 10
-2,53
[H
+
] = 10
-11,47
pH = 11,47
III.2.5.Dung dch cc a Axit:
Thnh phn dung dch: (H
n
A, C, c cc hng s phn ly tng nc K
1
, K
2
,...K
n
)
C th coi cc a Axit nh l hn hp ca nhiu n Axit.Trong a s trng
hp nht l i vi nhngAxit v c th K
1
K
2
K
n
.
+ Dng quy tc Pauling c th d on mnh yu ca cc a Axit nh sau:
K
1
: K
2
: K
3
1 : 10
-5
: 10
-10
Chng hn: H
3
PO
4
c K
1
= 10
-2,23
; K
2
= 10
-7,21
; K
3
= 10
-12,32
H
3
AsO
4
c K
1
= 10
-2,22
; K
2
= 10
-6,98
; K
3
= 10
-11,53
H
2
CrO
4
c K
1
= 10
-0,08
; K
2
= 10
-6,50
H
2
SO
3
c K
1
= 10
-1,76
; K
2
= 10
-7,21
+C th biu din cng thc tng qut ca cc oxy Axit di dng XO
n
(OH)
m
Khi n = 0 th K
1
10
-7
Axit rt yu
Chng hn: HClO c K = 10
-7,53
; HBrO c K = 10
-8,60
H
3
AsO
3
c K
1
= 10
-9,10
; H
3
BO
3
c K
1
= 10
-9,24
Khi n = 1 th K
1
10
-2
Axit yu
Chng hn: HNO
2
c K = 10
-3,29
; HClO
2
c K = 10
-1,97
; H
3
PO
4
c K
1
= 10
-2,23
Khi n = 2 th K
1
10
3
ccAxit mnh nh HNO
3
, HClO
3
, H
2
SO
4
Khi n = 3 th K
1
10
8
ccAxit rt mnh nh HClO
4
, HMnO
4
.
i vi cc a Axit c cu trc phc tp khi cc nhm sinh proton cch xa
nhau th cc hng s phn ly k tip c th c gi tr rt gn nhau. Trng hp
ny thng gp cc Axit hu c c mch cacbon di xen k gia cc nhm
Axit. Chng hn:
Axit Tactric H
2
C
4
H
4
O
6
c cng thc cu to:
HC CH
OH
COOH HOOC
OH
c K
1
= 10
-3,04
; K
2
= 10
-4,37
Axit Xitric H
4
C
6
H
4
O
7
c cng thc cu to:
C CH
2
COOH
OH
H
2
C COOH HOOC
c : K
1
= 10
-3,13
; K
2
= 10
-4,76
; K
3
= 10
-6,40
Xt dung dch a Axit ni trn :
Cc qu trnh xy ra trong h
H
n
A H
+
+ H
n-1
A
-
K
1
(1)
H
n-1
A
-
H
+
+ H
n-2
A
2-
K
2
(2)
---------------------------------------------------------------------
HA
(n-1)-
H
+
+ A
n-
K
n
(n)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (n+1)
p dng iu kin proton vi mc khng : H
n
A , H
2
O
[H
+
] = [OH
-
] + [H
n-1
A
-
] + 2[H
n-2
A
2-
] + + n[A
n-
]
[H
+
] - [OH
-
] - [H
n-1
A
-
] - 2[H
n-2
A
2-
] - - n[A
n-
] = 0
Hay: h -
h
W
- [H
n-1
A
-
] - 2[H
n-2
A
2-
] - - n[A
n-
] = 0 (vi h = [H
+
]) (a)
Theo nh lut bo ton nng ban u ta c:
CH
n
A = C = [H
n
A] + [H
n-1
A
-
] + [H
n-2
A
2-
] + + [A
n-
]
C = [H
n
A] + [H
n
A]K
1
h
-1
+ [H
n
A]K
1
K
2
h
-2
+ + [H
n
A]K
1
K
2
K
n
h
-n
= [H
n
A] (1 + K
1
h
-1
+ K
1
K
2
h
-2
+ + K
1
K
2
K
n
h
-n
)
[H
n
A] = C
n 2 1
2 n
2 1
1 n
1
n
n
K ... K K ... h K K h K h
h
+ + + +
=
MSC
h
n
Vi : MSC = h
n
+ K
1
h
n-1
+ K
1
K
2
h
n-2
+ + K
1
K
2
K
n
[H
n-1
A
-
] = [H
n
A]K
1
h
-1
= C
MSC
h K
1 n
1
[H
n-2
A
2-
] = [H
n
A]K
1
K
2
h
-2
= C
MSC
h K K
2 n
2 1
[A
n-
] = [H
n
A]K
1
K
2
K
n
h
-n
= C
MSC
K ... K K
n 2 1
thay vo (a) ta c:
h -
h
W
- C
n 2 1
2 n
2 1
1 n
1
n
n 2 1
2 n
2 1
1 n
1
K ... K K ... h K K h K h
) K ... K nK ... h K K 2 h K (
+ + + +
+ + +
= 0 (b)
+ Trng hp 1: Nu K
1
K
2
K
n
v K
1
C W
Phi gii chnh xc phng trnh (b), phng trnh bc (n+2) i vi h. Tm
h. T h pH , [OH
-
] , [H
n-i
A
i-
] (vi i = 0 n)
+ Trng hp 2: Nu K
1
K
2
K
n
v K
1
C W
B qua cn bng phn ly ca nc. Phng trnh (b) tr thnh :
h - C
n 2 1
2 n
2 1
1 n
1
n
n 2 1
2 n
2 1
1 n
1
K ... K K ... h K K h K h
) K ... K nK ... h K K 2 h K (
+ + + +
+ + +
= 0 (c)
Gii phng trnh (c) phng trnh bc (n+1) i vi h.Tm h.
T h pH , [OH
-
] , [H
n-i
A
i-
] (vi i = 0 n)
+ Trng hp 3: Nu K
1
K
2
K
n
(K
1
/K
2
10
4
) v K
1
C W
B qua cc cn bng t (2) (n+1) v da vo (1) tnh
H
n
A H
+
+ H
n-1
A
-
K
1
C C 0 0
[ ] C - h h h
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
h C
h
2
= K
1
(d)
Gii phng trnh (d), phng trnh bc 2 i vi h, tm h.
T h [H
n
A] ; [H
n-1
A
-
]
tm nng : [H
n-i
A
i-
] ,da vo cn bng th i (vi i = 2 n). Vi lu :
Nng ban u ca ion H
+
cn bng th i chnh bng nng cn bng ca
ion H
+
cn bng (1).
V d 1: Tnh pH trong dung dch H
2
A 10
-2
M.
Cho bit H
2
A c: K
1
= 10
-2,00
; K
2
= 10
-2,67
.
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
H
2
A H
+
+ HA
-
K
1
= 10
-2,00
(1)
HA
-
H
+
+ A
2-
K
2
= 10
-2,67
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(3)
Ta c : K
1
K
2
; K
1
C = 10
-2
.10
-2
= 10
-4
W = 10
-14
B qua cn bng (3) so vi (1) v (2), da vo (1),(2) tnh.
T phng trnh:
h - C
n 2 1
2 n
2 1
1 n
1
n
n 2 1
2 n
2 1
1 n
1
K ... K K ... h K K h K h
) K ... K nK ... h K K 2 h K (
+ + + +
+ + +
= 0 (4)
p dng phng trnh (4) vi n = 2 ta c:
h - C
2 1 1
2
2 1 1
K K h K h
) K K 2 h K (
+ +
+
= 0
h
3
+ K
1
h
2
+ K
1
(K
2
C)h - 2CK
1
K
2
= 0 (5)
Thay cc gi tr K
1
, K
2
, C vo (5) ta c:
h
3
+ 10
-2
h
2
- 7,862.10
-5
h - 4,276.10
-7
= 0
Chn h
0
:
+ h
3
- 7,862.10
-5
h = 0 h = 8,87.10
-3
(v h > 0)
+ 10
-2
h
2
- 4,276.10
-7
= 0 h = 6,54.10
-3
(v h > 0)
Nghim thc h tha mn : 6,54.10
-3
< h < 8,87.10
-3
Chn h
0
= 8.10
-3
F(h) = h
3
+ 10
-2
h
2
- 7,862.10
-5
h - 4,276.10
-7
F(h) = 3h
2
+ 2.10
-2
h - 7,862.10
-5
F(h
0
) = 9,544.10
-8
; F(h
0
) = 2,7338.10
-4
h
1
= h
0
-
) h ( ' F
) h ( F
0
0
= 8.10
-3
-
4
8
10 . 7338 , 2
10 . 544 , 9
= 7,65.10
-3
F(h
1
) = 3,879.10
-9
; F(h
1
) = 2,4995.10
-4
h
2
= h
1
-
) h ( ' F
) h ( F
1
1
= 7,65.10
-3
-
4
9
10 . 4995 , 2
10 . 879 , 3
= 7,634.10
-3
Ta c :
1
1 2
h
h h
100% =
3
3 3
10 . 65 , 7
10 . 65 , 7 10 . 634 , 7
100% = 0,21%
Vy h = 7,634.10
-3
= 10
-2,12
pH = 2,12
V d 2: Tnh cn bng trong dung dch gm H
3
PO
4
10
-2
M.
Cho bit H
3
PO
4
c : K
1
= 10
-2,23
; K
2
= 10
-7,21
; K
3
= 10
-12,32
.
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
H
3
PO
4
H
+
+ H
2
PO
4
-
K
1
= 10
-2,23
(1)
H
2
PO
4
-
H
+
+ HPO
4
2-
K
2
= 10
-7,21
(2)
HPO
4
2-
H
+
+ PO
4
3-
K
3
= 10
-12,32
(3)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(4)
Ta c : K
1
K
2
K
3
(K
1
/K
2
> 10
4
) ; K
1
C = 10
-2,23
.10
-2
= 10
-4,23
W = 10
-14
B qua cn bng (2) (3) (4) so vi (1) v da vo (1) tnh.
H
3
PO
4
H
+
+ H
2
PO
4
-
K
1
= 10
-2,23
C 10
-2
0 0
[ ] 10
-2
h h h
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
h 10
h
2
2
= 10
-2,23
h
2
+ 10
-2,23
h - 10
-4,23
= 0
Gii ra ta c : h = 5,275.10
-3
[H
+
] = [H
2
PO
4
-
] = h 5,275.10
-3
M
[H
3
PO
4
] = 10
-2
- h = 10
-2
- 5,275.10
-3
= 4,725.10
-3
M
tnh nng ca [HPO
4
2-
] ta da vo cn bng (2)
H
2
PO
4
-
H
+
+ HPO
4
2-
K
2
= 10
-7,21
C 5,275.10
-3
5,275.10
-3
0
[ ] 5,275.10
-3
x 5,275.10
-3
+ x x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
x 10 . 275 , 5
) x 10 . 275 , 5 ( x
3
3
= 10
-7,21
(5)
Gi s : x 5,275.10
-3
T (5) x = 10
-7,21
3
3
10 . 275 , 5
10 . 275 , 5
= 10
-7,21
5,275.10
-3
[HPO
4
2-
] = x = 10
-7,21
M ; [H
2
PO
4
-
] = 5,275.10
-3
- x 5,275.10
-3
M
[H
+
] = 5,275.10
-3
+ x 5,275.10
-3
M
tnh nng [PO
4
3-
] ta da vo cn bng (3)
HPO
4
2-
H
+
+ PO
4
3-
K
3
= 10
-12,32
C 10
-7,21
5,275.10
-3
0
[ ] 10
-7,21
a 5,275.10
-3
+ a a
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
a 10
) a 10 . 275 , 5 ( a
21 , 7
3
= 10
-12,32
(6)
Gi s : a 10
-7,21
T (5) a = 10
-12,32
3
21 , 7
10 . 275 , 5
10
= 10
-17,25
10
-7,21
[PO
4
3-
] = 10
-17,25
M ; [HPO
4
2-
] = 10
-7,21
a 10
-7,21
M
[H
+
] = 5,275.10
-3
+ a 5,275.10
-3
M
pH = 2,28
III.2.6.Dung dch cc a Baz:
Thnh phn dung dch:(A
n-
, C
b
, c cc hng s cn bng tng nc Kb
1
, Kb
2
,...Kb
n
)
Cc qu trnh xy ra trong h
A
n-
+ H
2
O HA
(n-1)-
+ OH
-
Kb
1
(1)
HA
(n-1)-
+ H
2
O H
2
A
(n-2)-
+ OH
-
Kb
2
(2)
---------------------------------------------------------------------
H
n-1
A
-
+ H
2
O H
n
A + OH
-
Kb
n
(n)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (n+1)
p dng iu kin proton m rng vi mc khng : A
n-
, H
2
O
[OH
-
] = [H
+
] + [HA
(n-1)-
] + 2[H
2
A
(n-2)-
] + + n[H
n
A]
[OH
-
] - [H
+
] - [HA
(n-1)-
] - 2[H
2
A
(n-2)-
] - - n[H
n
A] = 0
Hay: x -
x
W
- [HA
(n-1)-
] - 2[H
2
A
(n-2)-
] - - n[H
n
A] = 0 (Vi x = [OH
-
]) (a)
Theo nh lut bo ton nng ban u ta c:
CA
n-
= C
b
= [A
n-
] + [HA
(n-1)-
] + [H
2
A
(n-2)-
] + + [H
n
A]
C
b
= [A
n-
] + [A
n-
]Kb
1
x
-1
+ [A
n-
]Kb
1
Kb
2
x
-2
+ + [A
n-
]Kb
1
Kb
2
Kb
n
x
-n
= [A
n-
] (1 + Kb
1
x
-1
+ Kb
1
Kb
2
x
-2
+ + Kb
1
Kb
2
Kb
n
x
-n
)
[A
n-
] = C
b
bn 2 b 1 b
2 n
2 b 1 b
1 n
1 b
n
n
K ... K K ... x K K x K x
x
+ + + +
t : x
n
+ Kb
1
x
n-1
+ Kb
1
Kb
2
x
n-2
++ Kb
1
Kb
2
Kb
n
= MSC
Ta c: [HA
(n-1)-
] = [A
n-
]Kb
1
x
-1
= C
b
MSC
x . K
1 n
1 b
[H
2
A
(n-2)-
] = [A
n-
]Kb
1
Kb
2
x
-2
= C
b
MSC
x K K
2 n
2 b 1 b
[H
n
A] = [A
n-
]Kb
1
Kb
2
Kb
n
x
-n
= C
b
MSC
K ... K K
bn 2 b 1 b
thay vo (a) ta c:
x -
x
W
- C
b
bn 2 b 1 b
2 n
2 b 1 b
1 n
1 b
n
bn 2 b 1 b
2 n
2 b 1 b
1 n
1 b
K ... K K ... x K K x K x
) K ... K nK ... x K K 2 x K (
+ + + +
+ + +
= 0 (b)
+ Trng hp 1: Nu Kb
1
Kb
2
Kb
n
v Kb
1
C
b
W
Phi gii chnh xc phng trnh (b), phng trnh bc (n+2) i vi x.
Tm x. T x [H
+
] , pH , [H
i
A
(n-i)-
] (vi i = 0 n) .
+ Trng hp 2: Nu Kb
1
Kb
2
Kb
n
v Kb
1
C
b
W
B qua cn bng phn ly ca nc. Phng trnh (b) tr thnh :
x - C
b
bn 2 b 1 b
2 n
2 b 1 b
1 n
1 b
n
bn 2 b 1 b
2 n
2 b 1 b
1 n
1 b
K ... K K ... x K K x K x
) K ... K nK ... x K K 2 x K (
+ + + +
+ + +
= 0 (c)
Gii phng trnh (c) phng trnh bc (n+1) i vi x.Tm x.
T x [H
+
] , pH , [H
i
A
(n-i)-
] (vi i = 0 n) .
+ Trng hp 3: Nu Kb
1
Kb
2
Kb
n
(Kb
1
/Kb
2
10
4
) v Kb
1
C
b
W
B qua cc cn bng t (2) (n+1) v da vo (1) tnh.
A
n-
+ H
2
O HA
(n-1)-
+ OH
-
Kb
1
C C
b
0 0
[ ] C
b
x x x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
x C
x
b
2
= Kb
1
(d)
Gii phng trnh (d), phng trnh bc 2 i vi x, tm x.
T x [A
n-
] ; [HA
(n-1)-
]
tm nng : [H
i
A
(n-i)-
] ,da vo cn bng th i (vi i = 2 n). Vi lu :
Nng ban u ca ion OH
-
cn bng th i chnh bng nng cn bng ca
ion OH
-
cn bng (1).
V d 1: Tnh pH trong dung dch gm Na
2
A 10
-2
M.
Cho bit H
2
A c: K
1
= 10
-6,00
; K
2
= 10
-6,72
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
Na
2
A 2Na
+
+ A
2-
A
2-
+ H
2
O HA
-
+ OH
-
Kb
1
= K
2
-1
. W = 10
-7,28
(1)
HA
-
+ H
2
O H
2
A + OH
-
Kb
2
= K
1
-1
. W = 10
-8,00
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(3)
Ta c: Kb
1
Kb
2
v Kb
1
C
b
= 10
-7,28
.10
-2
= 10
-9,28
W = 10
-14
B qua cn bng (3) so vi (1) v (2),da vo (1),(2) tnh.
T phng trnh:
x - C
b
bn 2 b 1 b
2 n
2 b 1 b
1 n
1 b
n
bn 2 b 1 b
2 n
2 b 1 b
1 n
1 b
K ... K K ... x K K x K x
) K ... K nK ... x K K 2 x K (
+ + + +
+ + +
= 0 (4)
p dng phng trnh (4) vi n = 2 ta c:
x - C
b
2 b 1 b 1 b
2
2 b 1 b 1 b
K K x K x
) K K 2 x K (
+ +
+
= 0
x
3
+ Kb
1
x
2
+ Kb
1
(Kb
2
- C
b
)x - 2C
b
Kb
1
Kb
2
= 0 (5)
Thay cc gi tr Kb
1
; Kb
2
; C
b
vo (5) ta c:
x
3
+ 5,248.10
-8
x
2
- 5,248.10
-10
x - 1,0496.10
-17
= 0
Chn x
0
+ x
3
- 5,248.10
-10
x = 0 x = 2,29.10
-5
(v x > 0)
+ 5,248.10
-8
x
2
- 1,0496.10
-17
= 0 x = 1,414.10
-5
(v x > 0)
Nghim thc x phi tha mn : 1,414.10
-5
< x < 2,29.10
-5
Chn x
0
= 2,25.10
-5
F(x) = x
3
+ 5,248.10
-8
x
2
- 5,248.10
-10
x - 1,0496.10
-17
F(x) = 3x
2
+ 1,0496.10
-7
x - 5,248.10
-10
F(x
0
) = - 4,013.10
-16
; F(x
0
) = 9,963.10
-10
x
1
= x
0
-
) x ( ' F
) x ( F
0
0
= 2,25.10
-5
+
10
16
10 . 963 , 9
10 . 013 , 4
= 2,29.10
-5
F(x
1
) = 8,025.10
-18
; F(x
1
) = 1,0508.10
-9
x
2
= x
1
-
) x ( ' F
) x ( F
1
1
= 2,29.10
-5
-
9
18
10 . 0508 , 1
10 . 025 , 8
= 2,289.10
-5
Ta c :
1
1 2
x
x x
100% =
5
5 5
10 . 29 , 2
10 . 29 , 2 10 . 289 , 2
100% = 0,044%
Vy : x = 2,289.10
-5
= 10
-4,64
[H
+
] = 10
-9,36
pH = 9,36
III.2.7.Dung dch mui Axit:
V d: NaHCO
3
, NaHS , NaHSO
3
, Na
2
HPO
4
, NaH
2
PO
4
Xt dung dch muiAxit NaHA c nng C
Cc qu trnh xy ra trong h
NaHA Na
+
+ HA
-
HA
-
H
+
+ A
2-
K
2
(1)
HA
-
+ H
+
H
2
A K
1
-1
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (3)
a.Gii chnh xc:
p dng iu kin proton vi mc khng: HA
-
, H
2
O
[H
+
] = [OH
-
] + [A
2-
] - [H
2
A]
Hay : h -
h
W
- [A
2-
] + [H
2
A] = 0 (4)
Theo nh lut bo ton nng ban u ta c:
CHA
-
= C = [HA
-
] + [A
2-
] + [H
2
A]
= [HA
-
] + [HA
-
]K
2
h
-1
+ [HA
-
]hK
1
-1
= [HA
-
] (1 + K
2
h
-1
+ hK
1
-1
)
[HA
-
] = C
2 1 1
2
1
K K h K h
h K
+ +
Ta c : [H
2
A] = [HA
-
]hK
1
-1
= C
2 1 1
2
2
K K h K h
h
+ +
[A
2-
] = [HA
-
]K
2
h
-1
= C
2 1 1
2
2 1
K K h K h
K K
+ +
thay vo (4) ta c
h -
h
W
+ C
2 1 1
2
2 1
2
K K h K h
) K K h (
+ +
= 0 (5)
Gii phng trnh (5) phng trnh bc 4 i vi h. Tm h.
T h pH ; [OH
-
] ; [HA
-
] ; [A
2-
] ; [H
2
A]
b.Gii gn ng:
Trng hp 1:Nu K
2
C W . Ngha l cn bng cho proton ca H
2
O v ca
HA
-
tng ng nhau
p dng iu kin proton vi mc khng: HA
-
, H
2
O
[H
+
] = [OH
-
] + [A
2-
] - [H
2
A]
Hay : h + [H
2
A] =
h
W
+ [A
2-
] (Vi h = [H
+
])
h + [HA
-
]hK
1
-1
=
h
W
+ [HA
-
]
h
K
2
h =
| |
| |
+
+
HA K 1
HA K W
1
1
2
(6)
Chp nhn : [HA
-
] = CHA
-
= C thay vo (6) ta c:
h =
C K 1
C K W
1
1
2
+
+
(7)
Lu : tnh h mt cch chnh xc hn, ta c th dng phng php tnh gn
ng lin tc, da vo cc biu thc sau tnh:
h =
| |
| |
+
+
HA K 1
HA K W
1
1
2
; [HA
-
] = C
2 1 1
2
1
K K h K h
h K
+ +
V d: Tnh pH trong dung dch gm NaHCO
3
2.10
-3
M. Cho bit H
2
CO
3
c:
K
1
= 10
-6,35
; K
2
= 10
-10,33
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
NaHCO
3
Na
+
+ HCO
3
-
HCO
3
-
H
+
+ CO
3
2-
K
2
(1)
HCO
3
-
+ H
+
H
2
CO
3
K
1
-1
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (3)
Ta c: K
2
C = 10
-10,33
.2.10
-3
= 10
-13,03
W = 10
-14
p dngiu kin proton vi mc khng: HCO
3
-
, H
2
O
[H
+
] = [OH
-
] + [CO
3
2-
] - [H
2
CO
3
]
Hay : h + [H
2
CO
3
] =
h
W
+ [CO
3
2-
] (Vi h = [H
+
])
h + [HCO
3
-
]hK
1
-1
=
h
W
+ [HCO
3
-
]
h
K
2
h =
| |
| |
+
+
3
1
1
3 2
HCO K 1
HCO K W
(6)
Chp nhn : [HCO
3
-
] = CHCO
3
-
= C = 2.10
-3
M vo (6) ta c :
h =
3 35 , 6
3 33 , 10 14
10 . 2 . 10 1
10 . 2 . 10 10
+
+
= 4,81.10
-9
= 10
-8,32
pH = 8,32
Nu gii theo phng php gn ng lin tc ta s dng cc cng thc:
h =
| |
| |
+
+
3
1
1
3 2
HCO K 1
HCO K W
(a) ; [HCO
3
-
] = C
2 1 1
2
1
K K h K h
h K
+ +
(b)
Chp nhn : [HCO
3
-
] = CHCO
3
-
= C = 2.10
-3
M vo (a) ta c :
h
0
= 4,81.10
-9
thay vo (b) ta c:
[HCO
3
-
]
1
= 2.10
-3
33 , 10 35 , 6 9 35 , 6 2 9
9 35 , 6
10 . 10 10 . 81 , 4 . 10 ) 10 . 81 , 4 (
10 . 81 , 4 . 10
+ +
= 1,96.10
-3
M
Thay vo (a) ta c :
h
1
=
3 35 , 6
3 33 , 10 14
10 . 96 , 1 . 10 1
10 . 96 , 1 . 10 10
+
+
= 4,8137.10
-9
10
-8,32
pH = 8,32
Trng hp 2:Nu K
2
C W . Ngha l cn bng cho proton ca HA
-
chim u
th hn cn bng cho proton ca nc. V vy c th b qua cn bng phn ly
ca nc.
T hp 2 cn bng (1) v (2) ta c:
2HA
-
H
2
A + A
2-
K
2
.K
1
-1
(8)
V ta cng c: HA
-
H
+
+ A
2-
K
2
(9)
Nh vy trong dung dch c 2 cn bng phn ly cho ion A
2-
Nu K
2
C K
2
K
1
-1
C
2
K
1
C B qua (9) so vi (8) v da vo (8) l
cn bng ch yu trong dung dch tnh ton
2HA
-
H
2
A + A
2-
K
2
.K
1
-1
C C 0 0
[ ] C 2x x x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
2
2
) x 2 C (
x
= K
2
.K
1
-1
x 2 C
x
=
1
1 2
K K
(10)
Gii phng trnh (10) ta c x. T x [HA
-
] ; [A
2-
] ; [H
2
A]
T (9) [H
+
] = K
2
| |
| |
2
A
HA
= K
2
x
x 2 C
(11)
T (10) v (11) [H
+
] =
1
1 2
2
K K
K
=
2 1
K K
Nh vy khi K
2
C W v K
1
C th :
[H
+
] =
2 1
K K
pH =
2
pK pK
2 1
+
(12)
V d: Tnh cn bng trong dung dch gm NaH
2
PO
4
0,5M. Cho bit:
H
3
PO
4
c K
1
= 10
-2,23
; K
2
= 10
-7,21
; K
3
= 10
-12,32
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
NaH
2
PO
4
Na
+
+ H
2
PO
4
-
H
2
PO
4
-
H
+
+ HPO
4
2-
K
2
(1)
HPO
4
2-
H
+
+ PO
4
3-
K
3
(2)
H
2
PO
4
-
+ H
+
H
3
PO
4
K
1
-1
(3)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (4)
Ta c : K
2
K
3
(K
2
/K
3
> 10
4
) ; K
2
C W B qua (2) v (4) so vi (1).
T hp (1) v (3) ta c:
2H
2
PO
4
-
HPO
4
2-
+ H
3
PO
4
K
2
K
1
-1
(5)
Ta c : K
1
= 10
-2,23
C = 0,5 B qua (1) so vi (5), da vo (5) tnh
2H
2
PO
4
-
HPO
4
2-
+ H
3
PO
4
K
2
K
1
-1
= 10
-7,21
.10
2,23
= 10
-4,98
C 0,5 0 0
[ ] 0,5 2x x x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
2
2
) x 2 5 , 0 (
x
= 10
-4,98
x 2 5 , 0
x
= 10
-2,49
x = 1,6076.10
-3
[HPO
4
2-
] = [H
3
PO
4
] = x = 1,6076.10
-3
M
[H
2
PO
4
-
] = 0,5 2x = 0,5 - 2.1,6076.10
-3
= 0,4968M
[H
+
] =
2 1
K K =
21 , 7 23 , 2
10 . 10
= 10
-4,72
HPO
4
2-
H
+
+ PO
4
3-
K
3
= 10
-12,32
C 1,6076.10
-3
10
-4,72
0
[ ] 1,6076.10
-3
a 10
-4,72
+ a a
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
a 10 . 6076 , 1
) a 10 ( a
3
72 , 4
= 10
-12,32
(6)
Gi s : a 10
-4,72
T (6) a = 10
-12,32
72 , 4
3
10
10 . 6076 , 1
= 4,0381.10
-11
10
-4,72
[PO
4
3-
] = a = 4,0381.10
-11
M ; [HPO
4
2-
] = 1,6076.10
-3
a 1,6076.10
-3
M
[H
+
] = 10
-4,72
+ a 10
-4,72
M ; [OH
-
] =
| |
+
H
W
=
72 , 4
14
10
10
= 10
-9,28
M
[Na
+
] = CNaH
2
PO
4
= 0,5M ; pH = 4,72
Trng hp 3: Nu K
2
C W . Ngha l cn bng cho proton ca nc chim
u th hn cn bng cho proton ca HA
-
.B qua (1) so vi (3).
T hp (2) v (3) ta c:
HA
-
+ H
2
O H
2
A + OH
-
K
1
-1
W (13)
Ta c: H
2
O H
+
+ OH
-
W (14)
Nu K
1
-1
WC W C K
1
B qua cn bng (14) so vi (13) v da
vo (13) tnh:
HA
-
+ H
2
O H
2
A + OH
-
K
1
-1
W
C C 0 0
[ ] C x x x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
x C
x
2
= K
1
-1
W (15)
Gii (14) ta c x. T x [H
+
] ; pH ; [HA
-
] ; [H
2
A] ; [A
2-
]
V d: Tnh cn bng trong dung dch gm NaHS 8.10
-6
M. Cho bit:
H
2
S c K
1
= 10
-7,00
; K
2
= 10
-12,92
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
NaHS Na
+
+ HS
-
HS
-
H
+
+ S
2-
K
2
(1)
HS
-
+ H
+
H
2
S K
1
-1
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (3)
Ta c: K
2
C = 10
-12,92
.8.10
-6
= 10
-18,02
W = 10
-14
B qua cn bng (1) so vi (3)
T hp cn bng (2) v (3) ta c:
HS
-
+ H
2
O H
2
S + OH
-
K
1
-1
W = 10
-7,00
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
Ta c : K
1
= 10
-7,00
C = 8.10
-6
M
Trong dung dch cn li cn bng duy nht l:
HS
-
+ H
2
O H
2
S + OH
-
K
1
-1
W = 10
-7,00
C 8.10
-6
0 0
[ ] 8.10
-6
x x x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
x 10 . 8
x
6
2
= 10
-7,00
x
2
+ 10
-7,00
x - 8.10
-13
= 0
Gii ra : x = 8,46.10
-7
[H
2
S] = [OH
-
] = x = 8,46.10
-7
M
[H
+
] =
| |
OH
W
=
7
14
10 . 46 , 8
10
= 1,182.10
-8
M = 10
-7,93
M
[HS
-
] = 8.10
-6
x = 8.10
-6
- 8,46.10
-7
= 7,154.10
-6
M
[S
2-
] = [HS
-
]K
2
h
-1
= 7,154.10
-6
.10
-12,92
.10
7,93
= 7,32.10
-11
M
pH = 7,93
III.2.8.Dung dch mui Axit yu v Baz yu:
Thnh phn dung dch: (MHA , C ; H
2
O)
Chng l nhng cht in ly lng tnh: Chng hn nh NH
4
CN, NH
4
Ac
Cc qu trnh xy ra trong h
MHA MH
+
+ A
-
MH
+
H
+
+ M KMH
+
(1)
A
-
+ H
+
HA K
-1
HA (2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (3)
a.Gii chnh xc:
p dng iu kin proton vi mc khng: MH
+
, A
-
, H
2
O
[H
+
] = [OH
-
] + [M] - [HA]
Hay : h -
h
W
- [M] + [HA] = 0 (4)
Theo nh lut bo ton nng ban u ta c:
CMH
+
= C = [MH
+
] + [M]
= [M]K
-1
MH
+
h + [M] = [M](K
-1
MH
+
h + 1)
[M] = C
+
+
+
MH
MH
K h
K
(5)
CA
-
= C = [A
-
] + [HA]
= [HA]KHAh
-1
+ [HA] = [HA](KHAh
-1
+ 1)
[HA] = C
HA
K h
h
+
(6)
Thay (5) v (6) vo (4) ta c:
h -
h
W
- C
+
+
+
MH
MH
K h
K
+ C
HA
K h
h
+
= 0 (7)
Gii phng trnh (7) phng trnh bc 4 i vi h.Tm h.
T h pH ; [OH
-
] ; [M] ; [HA]; [MH
+
] ; [A
-
]
b.Gii gn ng:
Trng hp 1: Nu KMH
+
C W B qua (3) so vi (1).
Nu | | | |
+
OH H [M] ; [HA]; [MH
+
] ; [A
-
] th cn bng (1) v (2) xy ra
vi mc tng ng nhau :
Chng minh:
Theo nh lut bo ton in tch ta c:
[MH
+
] - [A
-
] + [H
+
] - [OH
-
] = 0 (8)
Theo nh lut bo ton nng ban u ta c:
CMH
+
= C = [MH
+
] + [M] [MH
+
] = C - [M] thay vo (8) ta
CA
-
= C = [A
-
] + [HA] [A
-
] = C - [HA] c
C - [M] - C + [HA] + [H
+
] - [OH
-
] = 0
[HA] - [M] + [H
+
] - [OH
-
] = 0 (9)
T (8) nu : | | | |
+
OH H [MH
+
] ; [A
-
] th [MH
+
] = [A
-
]
T (9) nu : | | | |
+
OH H [M] ; [HA]th [M] = [HA]
Nh vy: [MH
+
] = [A
-
] ; [M] = [HA] (2 cn bng (1) v (2) xy ra
vi mc tng ng nhau) th:
| | | |
+
OH H [M] ; [HA]; [MH
+
] ; [A
-
] iu phi chng minh.
T hp 2 cn bng (1) v (2) ta c:
MH
+
+ A
-
M + HA KMH
+
.K
-1
HA
C C C 0 0
[ ] C x C x x x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
2
2
) x C (
x
= KMH
+
.K
-1
HA
x C
x
=
1
HA MH
K . K
+
(10)
Gii phng trnh (10) tmc x. T x [M] ; [HA]; [MH
+
] ; [A
-
]
T (1) [H
+
] = KMH
+
| |
| | M
MH
+
= KMH
+
x
x C
(11)
Thay (10) vo (11) ta c: [H
+
] =
1
HA MH
MH
K . K
K
+
+
=
HA MH
K . K
+
pH =
2
pK pK
HA MH
+
+
(12)
V d: Tnh cn bng trong dung dch HCOONH
4
0,2M. Bit rng:
KHCOOH = 10
-3,75
; KNH
4
+
= 10
-9,24
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
HCOONH
4
NH
4
+
+ HCOO
-
NH
4
+
H
+
+ NH
3
KNH
4
+
= 10
-9,24
(1)
HCOO
-
+ H
+
HCOOH K
-1
HCOOH = 10
3,75
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(3)
Ta c: KNH
4
+
.C = 10
-9,24
.0,2 = 10
-9,94
W = 10
-14
B qua (3) so vi (1)
T hp (1) v (2) ta c:
NH
4
+
+ HCOO
-
NH
3
+ HCOOH KNH
4
+
.K
-1
HCOOH = 10
-5,49
C 0,2 0,2 0 0
[ ] 0,2 x 0,2 x x x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
2
2
) x 2 , 0 (
x
= 10
-5,49
x 2 , 0
x
= 10
-2,745
(1 + 10
-2,745
) x = 0,2.10
-2,745
= 3,598.10
-4
x =
745 , 2
4
10 1
10 . 598 , 3
+
= 3,592.10
-4
[NH
3
] = [HCOOH] = x = 3,592.10
-4
M
[NH
4
+
] = [HCOO
-
] = 0,2 x = 0,2 3,592.10
-4
0,2M
[H
+
] =
OH HCO 4 NH
K . K
+
=
75 , 3 24 , 9
10 . 10
= 10
-6,495
= 3,199.10
-7
M
[OH
-
] = 10
-7,505
= 3,126.10
-8
M
Ta c: | | | |
+
OH H =
8 7
10 . 126 , 3 10 . 199 , 3
= 2,886.10
-7
M
[NH
3
] ; [HCOOH] ; [NH
4
+
] ; [HCOO
-
]
Nh vy cch gii trn hon ton ph hp vi gi thit gn ng.
Trng hp 2: Nu KMH
+
C W .Tnh ton c 3 cn bng
| | | |
+
OH H khng b hn gi tr nh nht trong cc gi tr nng ca cc
cu t c mt trong dung dch.
p dng iu kin proton vi mc khng: MH
+
; A
-
; H
2
O
[H
+
] = [OH
-
] + [M] - [HA]
Hay : h + [HA] =
h
W
+ [M]
h + [A
-
] hK
-1
HA =
h
W
+ KMH
+
| |
h
MH
+
h =
| |
| |
+
+
+
+
A . K 1
MH . K W
1
HA
MH
(13)
Mt cch gn ng ta chp nhn: [MH
+
] = CMH
+
= C thay vo (13) ta
[A
-
] = CA
-
= C c:
h =
C . K 1
C . K W
1
HA
MH
+
+
+
(14)
Lu :
tnh chnh xc hn ,ngi ta dng phng php tnh gn ng lin tc. S
dng cc biu thc sau:
h =
| |
| |
+
+
+
+
A . K 1
MH . K W
1
HA
MH
(a)
[MH
+
] = C
+
+
MH
K h
h
; [A
-
] = C
HA
HA
K h
K
+
(b)
V d: Tnh pH ca dung dch Metyl amoni xianua (CH
3
NH
3
CN) 3.10
-3
M.
Cho bit: KCH
3
NH
3
+
= 10
-10,60
; KHCN = 10
-9,35
.
Gii
Cc qu trnh xy ra trong h
CH
3
NH
3
CN CH
3
NH
3
+
+ CN
-
CH
3
NH
3
+
H
+
+ CH
3
NH
2
KCH
3
NH
3
+
= 10
-10,60
(1)
CN
-
+ H
+
HCN K
-1
HCN = 10
9,35
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(3)
Ta c: KCH
3
NH
3
+
.C = 10
-10,60
.3.10
-3
= 7,54.10
-14
W = 10
-14
Cc cn bng (1), (2), (3) u xy ra ng k .
p dng iu kin proton vi mc khng: CH
3
NH
3
+
; CN
-
; H
2
O
[H
+
] = [OH
-
] + [CH
3
NH
2
] - [HCN]
Hay : h + [HCN] =
h
W
+ [CH
3
NH
2
]
h + [CN
-
] hK
-1
HCN =
h
W
+ KCH
3
NH
3
+
| |
h
NH CH
3 3
+
h =
| |
| |
+
+
+
+
CN . K 1
NH CH . K W
1
HCN
3 3 3 NH 3 CH
(4)
Mt cch gn ng ta chp nhn:
[CH
3
NH
3
+
]= CCH
3
NH
3
+
= 3.10
-3
M thay vo (4) ta c:
[CN
-
] = CCN
-
= 3.10
-3
M
h =
35 , 9 3
60 , 10 3 14
10 . 10 . 3 1
10 . 10 . 3 10
+
+
= 1,1274.10
-10
= 10
-9,95
M
pH = 9,95
tnh h chnh xc hn, ta gii theo phng php gn ng lin tc.
S dng cc cng thc:
h =
| |
| |
+
+
+
+
CN . K 1
NH CH . K W
1
HCN
3 3 3 NH 3 CH
(4)
[CH
3
NH
3
+
] = CCH
3
NH
3
+
+
+
3 NH 3 CH
K h
h
; [CN
-
] = CCN
-
HCN
HCN
K h
K
+
(5)
Chp nhn: [CH
3
NH
3
+
]= CCH
3
NH
3
+
= 3.10
-3
M ; [CN
-
] = CCN
-
= 3.10
-3
M
thay vo (4) ta c: h
0
= 1,1274.10
-10
M. Thay vo (5) ta c:
[CH
3
NH
3
+
]
1
= 3.10
-3
60 , 10 10
10
10 10 . 1274 , 1
10 . 1274 , 1
+
= 2,4534.10
-3
M thay vo (4)
[CN
-
]
1
= 3.10
-3
35 , 9 10
35 , 9
10 10 . 1274 , 1
10
+
= 2,3954.10
-3
M ta c:
h
1
=
3 35 , 9
3 60 , 10 14
10 . 3954 , 2 . 10 1
10 . 4534 , 2 . 10 10
+
+
= 1,1557.10
-10
M
Ta c:
0
0 1
h
h h
100% =
10
10 10
10 . 1274 , 1
10 . 1274 . 1 10 . 1557 , 1
100% = 2,51%
Vy : h = 1,1557.10
-10
= 10
-9,94
pH = 9,94
+ Kim tra li gi thit:
[CH
3
NH
2
] = CCH
3
NH
3
+
- [CH
3
NH
3
+
] = 3.10
-3
- 2,4534.10
-3
= 5,466.10
-4
M
[HCN] = CCN
-
- [CN
-
] = 3.10
-3
- 2,3954.10
-3
= 6,046.10
-4
M
[CH
3
NH
3
+
] = 2,4534.10
-3
M ; [CN
-
] = 2,3954.10
-3
M
[OH
-
] =
| |
OH
W
=
10
14
10 . 1557 , 1
10
= 8,6528.10
-5
M
| | | |
+
OH H =
5 10
10 . 6528 , 8 10 . 1557 , 1
8,6528.10
-5
M
khng nh hn nhiu so vi: [CH
3
NH
2
] ; [HCN] ; [CH
3
NH
3
+
] ; [CN
-
]
Nhn xt:
+ Nu KMH
+
C W B qua cn bng phn ly ca nc .
v nu: | | | |
+
OH H [M]; [HA]; [MH
+
] ; [A
-
] th qu trnh phn ly ca ion
MH
+
v qu trnh proton ha ca ion A
-
xy ra vi mc tng ng nhau,
v ta t hp 2 qu trnh ny li vi nhau gii:
+ Nu KMH
+
C W . C 3 cn bng u xy ra vi mc ng k .
v nu: | | | |
+
OH H khng [M]; [HA]; [MH
+
] ; [A
-
] th qu trnh phn ly
ca ion MH
+
v qu trnh proton ha ca ion A
-
xy ra vi mc khc nhau
III.2.9.Dung dch m:
Cch tnh pH ca dung dch m
Xt h m: HA C
1
M , NaA C
2
M (HA ln Axit yu)
Cc qu trnh xy ra trong h
NaA Na
+
+ A
-
HA H
+
+ A
-
K
a
(1)
A
-
+ H
2
O HA + OH
-
K
b
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (3)
a.Gii chnh xc:
Theo nh lut bo ton in tch ta c:
[H
+
] - [OH
-
] + [Na
+
] - [A
-
] = 0
Hay : h -
h
W
+ C
2
- [A
-
] = 0 (4)
Theo nh lut bo ton nng ban u ta c:
CHA + CA
-
= C
1
+ C
2
= [HA] + [A
-
]
= [A
-
] hK
a
-1
+ [A
-
] = [A
-
](hK
a
-1
+ 1)
[A
-
] = (C
1
+ C
2
)
a
a
K h
K
+
thay vo (4) ta c:
h -
h
W
+ C
2
- (C
1
+ C
2
)
a
a
K h
K
+
= 0 (5)
Gii phng trnh (5) phng trnh bc 3 i vi h. Tm h.
T h pH
b.Gii gn ng:
T (1) [H
+
] = K
a
| |
| |
A
HA
K
a
A
HA
C
C
= K
a
2
1
C
C
+ Nu[H
+
] 10
-7
M mi trng ca dung dch l Axit, nn cn bng (1)
l ch yu, da vo (1) tnh pH.
+ Nu[H
+
] 10
-7
M mi trng ca dung dch l Baz, nn cn bng (2)
l ch yu, da vo (2) tnh pH.
+ Nu[H
+
] 10
-7
M cc cn bng xy ra vi mc tng ng
nhau, nn phi gii chnh xc phng trnh (5).
c.Cc h qu:
+ Nu C
2
= 0 (dung dch ch cha n Axit yu HA)
T (5) h -
h
W
- C
1
a
a
K h
K
+
= 0 (6)
(6) l phng trnh tng qut tnh nng ion H
+
trong dung dch gm 1
n Axit yu:
+ Nu C
1
= 0 (dung dch ch cha n Baz yu NaA)
T (5) h -
h
W
+ C
2
a
K h
h
+
= 0
Hay: x -
x
W
- C
2
b
b
K x
K
+
= 0 (7) vi x =
h
W
(7) l phng trnh tng qut tnh nng ion OH
-
trong dung dch gm 1
n Baz yu
V d 1: Tnh pH trong dung dch gm HCOOH 10
-2
M v HCOONa 10
-3
M.
Cho bit: KHCOOH = 10
-3,75
Gii:
Cc qu trnh xy ra trong h
HCOONa Na
+
+ HCOO
-
HCOOH H
+
+ HCOO
-
K
a
= 10
-3,75
(1)
HCOO
-
+ H
2
O HCOOH + OH
-
K
b
= 10
-10,25
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(3)
Ta c: [H
+
] = K
a
| |
| |
-
O HCO
OH HCO
K
a
O HCO
OH HCO
C
C
= 10
-3,75
3
2
10
10
= 10
-2,75
10
-7
M
mi trng ca dung dch l Axit, nn cn bng (1) l ch yu, da vo (1)
tnh pH.
HCOOH H
+
+ HCOO
-
K
a
= 10
-3,75
C 10
-2
0 10
-3
[ ] 10
-2
h h 10
-3
+ h
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
h 10
) h 10 ( h
2
3
= 10
-3,75
h
2
+ 1,178.10
-3
h - 1,778.10
-6
= 0
Gii ra dc: h = 8,687.10
-4
= 10
-3,06
M pH = 3,06
V d 2: Tnh pH trong dung dch gm NH
3
2.10
-2
M v NH
4
Cl 10
-2
M.
Cho bit: KNH
4
+
= 10
-9,24
.
Gii:
Cc qu trnh xy ra trong h
NH
4
Cl NH
4
+
+ Cl
-
NH
4
+
H
+
+ NH
3
K
a
= 10
-9,24
(1)
NH
3
+ H
2
O NH
4
+
+ OH
-
K
b
= 10
-4,76
(2)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(3)
Ta c: [H
+
] = K
a
| |
| |
3
4
NH
NH
+
K
a
3 NH
4 NH
C
C
+
= 10
-9,24
2
2
10 . 2
10
= 10
-9,54
10
-7
M
mi trng ca dung dch l Baz, nn cn bng (2) l ch yu, da vo (2)
tnh pH.
NH
3
+ H
2
O NH
4
+
+ OH
-
K
b
= 10
-4,76
C 2.10
-2
10
-2
0
[ ] 2.10
-2
x 10
-2
+ x x
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
x 10 . 2
) x 10 ( x
2
2
= 10
-4,76
(4)
Gi s: x 10
-2
T (4) x = 10
-4,76
2
2
10
10 . 2
= 10
-4,46
10
-2
[OH
-
] = x = 10
-4,46
[H
+
] =
| |
OH
W
=
46 , 4
14
10
10
= 10
-9,54
pH = 9,54
III.2.10.Cn bng trong dung dch cha cation kim loi:
Trong dung dch nc , cc cation kim loi tn ti di dng ion hydrat ha,
cc ion ny l nhngAxit chng phn ly cho proton v phc hydroxo tng ng.
[M(H
2
O)
x
]
n+
[M(OH)(H
2
O)
x-1
]
(n-1)+
+ H
+
1
[M(H
2
O)
x
]
n+
[M(OH)
2
(H
2
O)
x-2
]
(n-2)+
+ 2H
+
2
-----------------------------------------------------------------------------
[M(H
2
O)
x
]
n+
[M(OH)
x
]
(n-x)+
+ xH
+
x
n gin ngi ta thng vit
M
n+
+ H
2
O [M(OH)]
(n-1)+
+ H
+
1
M
n+
+ 2H
2
O [M(OH)
2
]
(n-2)+
+ 2H
+
2
-----------------------------------------------------------------------------
M
n+
+ xH
2
O [M(OH)
x
]
(n-x)+
+ xH
+
x
Khi tng pH cc cn bng trn chuyn dch sang phi dn ti s to thnh
cc mui baz kh tan hoc cc kt ta hydroxyt kim loi v sau c th to ra
cc phc hydroxo bc cao hn.
Trong cc dung dch mui, ngoi cc cation kim loi cn c cc anion th
hin tnh cht nh cc Baz yu.
Mt s cation kim loi c khuynh hng to thnh cc phc hydroxo a
nhn nh: Fe
2
(OH)
2
4+
; Be
2
(OH)
2
2+
V vy m vic tnh ton cn bng tr nn phc tp.
Ta xt trng hp n gin nht l khng c s to phc hydroxo a nhn v
anion ca mui l Baz rt yu.
Chng hn i vi mui Cu(ClO
4
)
2
, trong dung dch c cc qu trnh xy ra
nh sau: Cu(ClO
4
)
2
Cu
2+
+ 2ClO
4
-
Cu
2+
+ H
2
O Cu(OH)
+
+ H
+
1
(1)
Cu
2+
+ 2H
2
O Cu(OH)
2
+ 2H
+
2
(2)
Cu
2+
+ 3H
2
O Cu(OH)
3
-
+ 3H
+
3
(3)
Cu
2+
+ 4H
2
O Cu(OH)
4
2-
+ 4H
+
4
(4)
H
2
O H
+
+ OH
-
W (5)
a.Gii chnh xc:
Theo nh lut bo ton in tch ta c:
[H
+
] - [OH
-
] + 2 [Cu
2+
] + [Cu(OH)
+
] - [Cu(OH)
3
-
] - 2 [Cu(OH)
4
2-
] - [ClO
4
-
] = 0
t: [H
+
] = h [OH
-
] =
h
W
; [ClO
4
-
] = 2C Cu(ClO
4
)
2
= 2C
h -
h
W
- 2C + 2 [Cu
2+
] + [Cu(OH)
+
] - [Cu(OH)
3
-
] - 2 [Cu(OH)
4
2-
] = 0 (6)
Theo nh lut bo ton nng ban u ta c:
CCu
2+
= C = [Cu
2+
] + [Cu(OH)
+
] + [Cu(OH)
2
] + [Cu(OH)
3
-
] + [Cu(OH)
4
2-
]
= [Cu
2+
] +[Cu
2+
]
1
h
-1
+ [Cu
2+
]
2
h
-2
+ [Cu
2+
]
3
h
-3
+ [Cu
2+
]
4
h
-4
= [Cu
2+
](1 +
1
h
-1
+
2
h
-2
+
3
h
-3
+
4
h
-4
)
[Cu
2+
] = C
4
4
3
3
2
2
1
1
h h h h 1
1
+ + + + q q q q
= C
MSC
1
[Cu(OH)
+
] = [Cu
2+
]
1
h
-1
= C
MSC
h
1
1
q
[Cu(OH)
3
-
] = [Cu
2+
]
3
h
-3
= C
MSC
h
3
3
q
thay vo (6)
[Cu(OH)
4
2-
] = [Cu
2+
]
4
h
-4
= C
MSC
h
4
4
q
ta c:
h -
h
W
- 2C + C
4
4
3
3
2
2
1
1
4
4
3
3
1
1
h h h h 1
) h 2 h h 2 (
+ + + +
+
q q q q
q q q
= 0 (7)
Gii phng trnh (7) ta tm h . T h pH ; [OH
-
] ;
[Cu(OH)
i
(2-i)+
] (Vi i = 0 4)
b.Gii gn ng:
Nu
1
2
3
4
B qua cc cn bng t 2 4.
Phng trnh (7) tr thnh:
h -
h
W
- 2C + C
1
1
1
1
h 1
) h 2 (
+
+
q
q
= 0 (8)
Trong trng hp khi dung dch mui c mi trng Axit r th c th b
qua cn bng phn ly ca nc, da vo cn bng to phc hydroxo nc u
tnh ton.
V d: Tnh pH trong dung dch gm Zn(NO
3
)
2
0,08M. Cho bit Zn
2+
c :
1
= 10
-8,96
;
2
= 10
-10,90
;
3
= 10
-25,90
;
4
= 10
-41,00
.
Gii:
Cc qu trnh xy ra trong h
Zn(NO
3
)
2
Zn
2+
+ 2NO
3
-
Zn
2+
+ H
2
O Zn(OH)
+
+ H
+
1
= 10
-8,96
(1)
Zn
2+
+ 2H
2
O Zn(OH)
2
+ 2H
+
2
= 10
-10,90
(2)
Zn
2+
+ 3H
2
O Zn(OH)
3
-
+ 3H
+
3
= 10
-25,90
(3)
Zn
2+
+ 4H
2
O Zn(OH)
4
2-
+ 4H
+
4
= 10
-41,00
(4)
H
2
O H
+
+ OH
-
W = 10
-14
(5)
Ta c:
1
>
2
3
4
. Mt cch gn ng b qua (2) (3) (4) so vi (1)
1
.C = 10
-8,96
.0,08 = 10
-10,06
W = 10
-14
b qua (5) so vi (1) .
Nh vy trong dung dch ch cn mt cn bng duy nht l cn bng (1),
da vo (1) tnh ton.
Zn
2+
+ H
2
O Zn(OH)
+
+ H
+
1
= 10
-8,96
C 0,08 0 0
[ ] 0,08 h h h
Theo nh lut tc dng khi lng ta c:
h 08 , 0
h
2
= 10
-8,96
(6)
Gi s: h 0,08
T (6) h =
96 , 8
10 . 08 , 0
= 10
-5,03
0,08
[H
+
] = h = 10
-5,03
pH = 5,03