I-t vn 1- Tnh cp thit ca ti Cy trng ni chung v cy h u ni ring ang ng gp mt phn rt quan trng vo vic cung cp thc phm cho

cho con ngi v vt nui .Bn cnh cnh la,ng,khoai th u cng l mt trong bn loi lng thc chim lng ln trong tng s lng lng thc Vit Nam. Tnh hnh sn xut, tiu th v ch bin cy h u nc ta ang c chiu hng gia tng nh khai thc c mt s u im quan trng ca cy h u. l kh nng cung cp dinh dng cao:giu cht bo ,protein,cc loi khong cht ,vitamin., kh nng ci to t nh s cng sinh ca vi khun nt sn vi h r. Tuy nhin trn u xut hin kh nhiu loi bnh hi lm gim nng sut,cht lng nh bnh g st,sng mai,l c r ,ho cy con,m nu hi l ,ho cy con hoc ho kh cy,khm vng...Nguyn nhn gy ra bnh c th do su bnh hi,cn trng,nm,tuyn trng,vi khun,nm,vi rt..C hiu bit v bnh hi th con ngi mi c cch x l hiu qu. 2- Mc tiu ca ti Tm hiu cc bnh do vi khun gy ra trn cy h u 3- i tng,ni dung nghin cu ca ti a- i tng:Cy h u b- Ni dung nghin cu - Triu chng bnh - Tc nhn gy bnh - Bin php phng tr II- Ni dung 1-Bnh chm l

a- Triu chng bnh Bnh cn c gi l bnh vt phng vi khun hay bnh m t. Sau bnh r, y l bnh kh ph bin trn nhiu ging u nnh. mt s ni chuyn canh u nnh trn th gii, nh tiu bang lllinois (M), hu ht cc ging u b nhim bnh ny. Bnh thch hp trong iu kin kh hu m p, lan truyn t nm ny sang nm khc bng l b bnh v cng c th t ht ging. Bnh tn cng c cy con ln cy trng thnh, nhng bnh thng pht trin trm trng t khi ra hoa tr v sau. Bnh xy ra trn l, thn, cnh v tri, ch yu l trn l. - Trn l: vt bnh l nhng m nh 1 - 2 mm, c gc cnh hay bt dng, mu xanh hi vng vi tm mu nu . M t bo gia m bnh phng ln nh b ung th, c mt vng hi trng bao quanh. Khi bnh pht trin, trn l c nhng mng vng hoc nu vi cc m nh mu nu m. Sau , cc mng ny b thng rch l ch, do cc mn gia m bnh b kh v rng i. Bnh nng, cy rng ht l. Triu chng ban u trng d nhm ln vi bnh r, nhng c phn bit nh vo kch thc, hnh dng, mu sc v nh ca m bnh: vt bnh r nh, sc gn hn. Triu chng giai on sau ca bnh trng d nhm ln vi bnh m nhn l (bacterial blight). Tuy nhin, bnh c phn bit nh vo c tnh hnh thnh sm mt vng nhn nc quanh m bnh ca bnh m nhn l v hin tng thng l ch trn l cng xut hin rt sm bnh m nhn l. - Trn thn v cnh c cc sc ngn mu nu . - Trn tri c vt bnh hnh trn.

Triu chng chm l (Ngun Chi cc BVTV An Giang) b-Tc nhn gy bnh Do vi khun Xanthomonas campestris pv. phaseoli ( Smith ) Dowson. Vi khun hot ng, c 1 - 2 chin mao mt cc (u), kch thc: 1,4 2,3 x 0,5 - 0,9 micron, thuc gram m (G-), khng to bo t, khng c lp dch nhn. Vi khun xm nhp vo cy qua vt thng hoc qua kh khu (stomata). Vi khun lu tn trong xc b cy bnh v trong ht ging. c- Bin php phng tr bnh - Trng ging khng bnh: cc ghi nhn trong v ngoi nc cho thy c cc ging khng c bnh ny nh: Scott, Clark 63, Black eyebrow, Davis, Vn nam, mn 1, Nm Cn 1, Vit khi 3, Ha khnh 74, MT 9,, MT 10, MT 13 v MT 14. - V sinh ng rung, cy su , trng tha v lun canh. - Kh ht. - p dng thuc gc ng. 2- Bnh khm, khm v ht

a-Triu chng bnh y l mt trong nhng bnh quan trng nht nhiu ni trn th gii. Mc ca bnh ty thuc vo ging v kh hu. nhit cao, bnh khng biu hin Triu chng bnh ra ngai. Nng sut c th gim trn 25%. Bnh c ghi nhn u tin M vo nhng nm u ca thp nin 1900. Bnh hin din khp cc vng trng u nnh trn th gii. Khi bnh xut hin sm s dn n tht thu nng. BSCL, t v ng xun 79-80, bnh t ra kh ph bin. Bnh c th xut hin kh sm (vo 4 tun sau khi gieo) v gy thit hi nng nhng rung khng c tr bnh kp lc. - L b mt mu, loang l ging nh tm khm. L nh li, pht trin khng u, ba l cong xung lm l bin dng. Phin l b xp np nhn nhm, c mu loang l xanh nht v xanh m v thng dy hn l bnh thng. Dc gn l, m t bo ni rp ln nhng mn mu xanh m. Triu chng bnh trn l trng gn ging Triu chng bnh u nnh b ng c thuc dit c 2,4 D. Vic s dng bt cn thuc dit c cho rung u hoc gn rung u, nht l vo nhng ngy c gi mnh c th gy hi cho cc rung u cch xa 30-60 m. - Cy ln do cc lng thn pht trin km. Tri v ht pht trin chm li, nht l cc tri phn trn ca cy. Tri chn chm, ht nh, v ht b i thnh mu nu nht v m khng u, t t ht lan ra. Triu chng bnh bnh c biu hin r 18,5oC. Trn 29,5oC, Triu chng bnh s dng tim n. b-Tc nhn gy bnh Do cc vi khun SMV (soybean mosaic virus) Soja virus I (Gardner Kendrick) Smith. Soja virus I c truyn qua ht ging, qua cn trng mang truyn bnh (vectors) v c th truyn bng c hc. Cc vectors quan trng nht l cc lai ry mm Macrosiphum, M. gei v M. pisi, v Myzus persicae, Disaulacorthum pseudosolani. Virus thuc lai lu tn khng bn trong c th vectors (non - persistent virus) v b mt hat tnh nhit 64 - 66oC trong 10 pht. c- Bin php phng tr bnh
4

- Rung sn xut ging nn c trng sm v b tr cch ly vi rung sn xut i tr. - Dng ht ging tt, y n, chng bnh hoc t rung khng b bnh. Kh ht trc khi gieo nh i vi bnh m phn. - Cn pht hin bnh sm v tiu hy cy bnh. V sinh ng rung, tr c di. - Phun thuc phng tr cn trng mang truyn mm bnh.

3-Bnh m l vi khun hi u tng Bnh m g do vi khun Xanthomonas phaseoli pv. sojense v bnh m gc do vi khun Pseudomonas glycinea. a- Triu chng v nguyn nhn gy bnh - Bnh m g: Trn l, triu chng bnh xut hin dng m nh ni trn mt l nh cc mn lot nn trng rt d nhm ln vi bnh g st u tng do nm gy ra. Vi khun gy bnh phn lp t u tng c dng hnh gy, kch thc t 0,5 - 0,9 x 1,4 - 2m c hai lng roi, khng c v nhn, gram m. Cc c tnh sinh ho ca n tng t nh ca loi Xanthomonas phaseoli hi trn cc cy h u khc (Phaseolus). Vi khun xm nhp qua l kh, tin hnh qu trnh lan truyn trong nhu m l v gy hi cho cy. - Bnh m gc: Triu chng bnh th hin trn l l nhng vt m nh (3mm) lc u ngm nc trong git du, vng nht, v sau chuyn sang mu nu en, vt bnh c gc cnh, khng u n. Nhiu vt bnh lin nhau, chi cht trn phin l. Khi m t t vi khun c th tit ra mng dch vi khun. Bnh c th hin

trn thn v qu. Vi khun gy bnh c dng hnh gy, kch thc t 1,2 1,5 x 2,3 3 m c lng roi mt u, c v nhn, gram m, chu axt km. Khun lc ca vi khun co mu trng xm, nhn bng. Vi khun c kh nng phn gii sa, to NH3, c kh nng rt yu hoc khng to ra kh indol, khng kh nitrat, khng phn gii gelatin. Nhit thch hp cho vi khun sinh trng pht trin l 24 - 260C, nhit ti a l 350C v ti thiu l 20C. Nhit lm cho vi khun cht l 48 - 490C trong 10 pht. b- c im pht sinh pht trin bnh Ngun bnh ca hai loi vi khun gy bnh m l u tng tn ti ch yu trn ht ging, trn tn d cy bnh. Vi khun khng truyn qua t v n rt nhanh b cht trong t khi tn d hoai mc. Bnh m l vi khun pht sinh pht trin thun li trong iu kin thi tit nng m. Nhit thch hp nht bnh pht trin t 26 -300C. Bnh pht sinh gy hi tt c cc thi v trng u tng, mc nhim bnh mi thi v c khc nhau. V u tng xun v h thu, bnh thng pht sinh gy hi nng. Cn v u tng ng th bnh thng pht sinh gy hi nh hn. Hu ht cc ging u tng ang gieo trng ngoi sn xut u c th nhim bnh, bnh c xu th pht sinh gy hi nng trn nhng ging u tng nhp ni, lai to, c nng sut cao. c-.Bin php phng tr phng tr bnh m l vi khun hi u tng cn phi tin hnh thc hin bin php v sinh ng rung bng cch thu dn sch tn d cc b phn b bnh trn ng rung. Cn phi chn lc, s dng nhng ht ging kho, khng ly ht nhng cy b bnh lm ging. X l ht ging trc khi gieo bng mt s thuc ho hc hoc thuc khng sinh (x l kh). Cn phi chn lc v s dng nhng ging u tng c kh nng chng

chu vi bnh m l vi khun gieo trng ph hp vi mi thi v v cc vng sinh thi trng trt. 4 - Bnh cht nht u phng Bnh cht nht trn cy u phng cn gi l bnh cht o lm thit hi ln n nng sut v cht lng v lm gim mt cy u c gieo trng. Bnh do nhiu tc nhn: vi khun Pseudomonas solanacearum gy bnh ho xanh, nm Aspergillus Niger gy bnh ho r gc mc en, nm Sclerotium Rolfsii gy bnh ho r gc mc trng. Bnh do vi khun a .Triu chng: Cy u phng c th b bnh sm hay khi cy u ln, cho tri. Cy con khi nhim bnh s b ho, mt nc v cht nhanh chng. Cy trng thnh ra hoa nhim bnh tr nn mm yu v l c mu xanh vng nht, tuy nhin l vn dnh vo thn cy v r xung khi cy u b cht.

b - Nguyn nhn gy bnh Vi khun tn ti trong t, trong tn d cy trng, c di. Vi khun c th lan truyn qua cy ging, gi, nh nc, cn trng v c qua cng c chm sc, ta cnh. Vi khun d dng xm nhp qua vt thng c gii hoc vt chch ca cn trng r, thn Sau khi chng xm nhp vo cy trng chng tn cng vo mch dn v di chuyn theo mch dn lm h b mch, cy khng th vn chuyn nc v dinh dng dn n hin tng ho v cht. Tc xm nhim v gy bnh trong cy trng rt nhanh, tc ny ph thuc vo giai on sinh trng cy trng, m t v nhit mi trng. Chng pht trin nhanh m t cao, nhit t 24 380C c .Bin php phng tr Canh tc: Nn phng nga bnh tt hn l phun thuc tr khi bnh xy ra. Bin php tt nht l p dng phng tr tng hp: lun canh cy u vi cc loi cy trng khc nh cy la, bp Ch s dng phn hu c hoai bn lt cho u. Chn t trng u d thot nc nh loi t tht pha ct. Cy ba k lm t ti xp. X l ht trc khi gieo l bin php phng tr hu hiu. Bn phn cn i N, P, K. Trng u trn t thot nc tt. S dng phn hu c hoai. Ho hc: X l ht trc khi gieo l bin php phng tr hiu qu rt cao m nhiu nng dn cc vng trng u p dng thnh cng. Trn ht u ging vi cc loi thuc nh: Ht Vng 50 WP liu lng 100 gram cho 30kg u ging. Saizole 5 SC: liu lng 100ml cho 30kg u ging. Khi cy u phng giai on 20- 40 ngy sau khi gieo, phun cc loi thuc sau:
8

Mexyl MZ 72WP: 1.5 kg/ha + KNO3: 1,0kg/ha, Dipomate 80WP: 1,5 kg/ha + Multi-K.

III- Kt lun Vi mi loi bnh do vi khun gy ra u c nguyn nhn gy bnh khc nhau do vy biu hin ra triu chng bn ngoi khc nhau.Trong qu trnh trng , chm sc cy h u cn nm c vn ny c bin php phng tr su bnh thch hp,khng dung thuc trn lan nh vy va khng hiu qu ,lng ph,gy nhim mi trng xung quanh,nng sut li khng cao.. Cc bnh do vi khun gy ra ch l mt phn rt nh trong tng th tt c cc bnh hi cy u .V vy vic tm hiu,hc hi,c sch bo v cc knh thng tin khc nng cao hiu bit l iu rt cn thit i vi mi ngi.

IV- Ti liu tham kho TS H Vit Cng Gio trnh bnh cy nng nghip.Ngun xut bn Trng Nng Nghip H Ni,2008 - Cc trang web trn mng internet http://www.ctu.edu.vn/colleges/agri/gtrinh/bvtv/rau %20sach/source/benhHai/benhchamdola_daunanh.htm
-

http://www.ctu.edu.vn/colleges/agri/gtrinh/bvtv/rau %20sach/source/benhHai/content.htm http://baovecaytrong.com/tracuubanghinhconchitiet.php?masp=47

10