You are on page 1of 85

Cy C

Thuc Nam

Cng Tr Su Tm

Cy L Hi (Aloe Vera) Gii Thiu


Lch s hng ngn nm v cy l hi mang tnh hp dn v li cun nh mt cun tiu thuyt lch s bn chy nht. Cc c tnh y hc ca n l c mt cu chuyn huyn thoi. Trong nhiu nn vn minh c xa, cy l hi c tn knh nh mt v Cha. thi Ai Cp c i, l mt loi cy c nha gip mang li sc khe, sc p v s trng tn. N ng mt vai tr trong cc nghi thc p xc v i cng vi Pharaoh trn chng ng sang th gii bn kia. i vi cc v hong thn thoi Trung Hoa, nhng chic gai trn l cy hi c sng knh nh l nhng chic mng ca thn thnh. i vi ngi da chu M, l hi l mt trong 16 loi cy c tn knh nh mt v Cha. Trn cc vng sa mc rng ln ca chu Phi, dn du c gi n l cy hu ty vng sa mc. Bc M ngi ta gi n l Ngi cha thng thm lng v Cy l hi i phu. Cn ngi Nga gi n l Cy thuc trng sinh. Nhng nghin cu gn y bt u pht hin ra nhiu u im ny v khng cn nghi ng g na khi loi cy k diu ny vn cn c cht cha nhng iu g gy ngc nhin cho chng ta. Ngy nay, M, Nht, Nga v Trung Quc c rt nhiu ngi hiu bit v say m theo ui cy l hi. nhng nc ny ngi ta c th thy rt nhiu n phm sch bo lin quan n cy l hi. L HI LOAI CY CHA THNG VA MANG LAI SC KHOE

L hi la gi?
Cc nh thc vt hc xc nh rng cy l hi l loi cy ht kn c hoa, thuc h hu. y l mt loi h c cc loi cy mng nc, trong c xng rng. Hoa ca n mc trn mt hoc nhiu cung di. Hoa c hnh chic kn nh. Mu sc ca hoa chuyn t trng xanh sang cho n mu vng cam. Nhng chic l dy, di, d gy v c gai hai bn mp mc thnh vng xon xung quanh mt thn ngn. Cht nhy trong l c cha nhu m, mt cu trc dng li c kh nng gi nc do r v l hp thu vo. Qua qu trnh trao i cht, dung dch nc ny c chuyn thnh mt dng gel c mu trng nht v hi ng. y chnh l cht gel mang nhiu c tnh y hc. C th ti sinh cy l hi bng mt trong hai cch. Chim chc v cn trng s gip cho hoa th phn v sinh ra ht. Chi non s mc di chn cy l hi v pht trin thnh cy mi. Cy l hi v cc c tnh y khoa ca n c nhiu th h v nhiu nn vn minh khp ni trn th gii bit n. Ngy nay, nhiu ngi theo di nghin cu xem n nh mt loi dc tho cha bch bnh. Chng ti ly ci tn t cy l hi Hy Lp. Rp n c tn l Alloeh v Trung Quc n c tn l Alo-hei. iu quan trng l khng nn nhm ln cy l hi vi Cy tha, mt loi cy ging cy l hi nhng thuc h thy tin. Trn th gii c khong 300 loi l hi c bit n v mi nm ngi ta li pht hin ra nhng loi mi. Chng gm c nhng loi ch cao vi cm cho n nhng nhng cy cao hng chc mt. Nhng ch c mt vi loi c tc dng y hc. Cy l hi c s dng nhiu nht trong y khoa c tn l Aloe Vera. y l nhng loi l hi c tn nh: aloe succotrina, Cape aloe, aloe saponaria, aloe sinensis, aloe arborcens, aloe Natal v aloe ferox c gai nhn c bit.

Cy l hi mc t nhin hu ht cc vng nhit i v cn nhit i. Mt s loi c s dng lm dy thong, v n khi c si tng hp ra i, chng cung cp ngun nguyn liu t nhin cho vic ch to dy thng phc v cho ngnh hng hi. Nhiu ni trn th gii vn s dng rng ri ng dng ny cng nh nhiu ng dng khc nh sn xut cc loi chiu v vi cn vt liu chng thm. Aloe ferox v aloe saponara c s dng rng ri ti Nht Bn. Cn Aloe arborescent l loi l hi do cc nh nghin cu Nga tm ti ra. Cy l hi aloe excelsa vng Zimbabwe t n cao hn 10m. Tuy nhin, quan trng l phn ct li bn trong ca l l hi loi Aloe Barbadensis v Line Aloe Vera hai loi c tm thy trong nhiu loi m phm v c ng dng trong y khoa cha mt s bnh v vt thng. Vic pht trin rng ri v nhanh chng ng dng y hc ca l hi trong thi gian gn y ch l mt th hiu thong qua hay tht s l kt qu ca nhiu c tnh c bit n t cy l hi? Qu thc, trong qu trnh nghin cu cc s pht trin gn y cng nh trong lch s, chng ti buc phi tha nhn rng tuy b ngoi mang dng v b n, loi cy c bit ny c v vn cn n cha rt nhiu c tnh, v n lun chia s nhng c tnh cho chng ta Cng ty TNHH TM L Hi (Trch dch t quyn Aloe Vera The health and healing plant - Ed Maykut & Marc Schweizer)

Lam th nao chon ung san phm


Khng phi ni no cng c th trng c cy l hi c cht lng trong vn hoc trong chu. Do , trong th gii hin i ny, chng ta nn mua nhng sn phm c bn trn th trng. Tuy nhin, chng ta cn nhn ra rng tnh hiu qu ca cc sn phm aloe vera ny tt c u ty thuc vo tnh nguyn cht ca sn phm cng nh phng php sn xut v bo qun. Ngy nay, chng ta cn bit rng vic lm kh phn rut l l hi lm thnh mt dng bt s lm mt i hu ht cc c tnh y hc ca n. T l phn trm aloe vera c trong mt sn phm c nu trn nhn thng khng chnh xc. Trn cc loi sn phm ny ngi ta thng khng quan tm ti tnh mt cht hay k thut bo qun. Bn c th tm thy trn th trng mt sn phm c nhn hiu i loi nh: aloe vera 100% trong khi thc cht n ch cha mt lng nh cht bt aloe vera c ha tan trong nc! Do hy cn thn trong vic chn la sn phm cho mnh! Ngy nay c v s cc nh sn xut cc sn phm l hi nhiu nc cng nh cc phng th nghim. Tuy nhin, duy tr c cc c tnh c li ca n trong mt thi gian di th cc sn phm l hi ny phi c gi n nh. iu ny qu l mt cng vic kh phc tp v kh khn. Tuy nhin, c nhiu cng ty thnh cng trong vic sn xut cc sn phm hi c tiu chun . iu bo m nht cho ngi tiu dng ngy nay l phi bo m c rng sn phm khi ra i u c chng nhn v kim sot cht lng nghim ngt bi mt c quan chuyn ngnh lin quan. 3

Hi ng Khoa hc L hi Quc t (IASC) Cc nh sn xut l hi M thnh lp nn mt hip hi gi l NASC nhm qung b cc sn phm l hi, kim sot v bo m cht lng ca cc sn phm c trn th trng, cng nh bo m c rng t l phn trm cht gel l hi c nim yt trn nhn l chnh xc v r rng. Sau khi thc hin mt cuc th nghim nhm xc nh t l aloe vera c trong thnh phm cng nh sau khi kim tra cht lng, NASC s cp mt b giy chng nhn cho nhng ngi trng v x l cy l hi. Nh sn xut u tin nhn c chng nhn danh hiu ny l mt cng ty bang Texas c tn l Aloe Vera of America. Nm 1986, NASC tr thnh tn gi mi l IASC (International Aloe Science Council) v mang ci tn danh ting ca mnh n vi cc nh sn xut nghim tc trn ton th gii.

Nghin cu va th nghim KHOA HOC THA NHN TRUYN THNG


Trong Kinh in Ti th vn hi Olympic nm 1976 ti Montreal, Canada, sau khi tri qua cc th thch ban u, 4 vn ng vin ngi Nga b cng c v bong gn rt nng. M theo lut chng cht kch thch (doping) th cc bc s khng c php cho h ung thuc h c c hi vt qua nhng th thch cui cng. Vic iu tr trong gii hn cho php khng mang li kt qu v thi gian th cn rt ngn. H bt u nhn thy rng khng th no c c hi dnh c huy chng sau mt thi gian kh luyn na ngoi tr c mt php mu no . Lc , bc s chuyn khoa kim hun luyn vin cho i trng i hc Texas mi ra tay h tr iu tr cho h bng mt loi thuc m c lm t mt loi cy m lc ng cha t tn. Vic cha tr thnh cng v ba vn ng vin ngi Nga dnh c cc huy chng vng. Loi thuc m c lm t chnh cht nha l hi nguyn cht m sau ny n c s dng rng ri ti Hoa K trong vic chm sc v iu tr cho cc vn ng vin. Th Thut Ct Ct Trong quyn sch Ngi cha thng thm lng (The Silent Healer) ca mnh, Bill C. Coat k li mt cu chuyn nh sau : Vo thng 10 nm 1975, ti Dallas, Texas, bc s David K. Selby bc vo phng ch bc s vi v y tht vng. ng mi va thc hin xong cuc phu thut ln th 6 ct b vng b nhim trng proteus trn xng ng chn ca mt cu b n. Tin lng bnh rt xu. Nu cc kt qu hu phu khng tin trin hn 5 ln trc, vt nhim trng s tip tc ly lan khng kim sot c, v bc s Selby s phi tin hnh cuc phu thut tip theo. Vi tun trc cu b ny b tai nn xe p rt nng n ni cn phi phu thut ct b chn tri. Tt c c sp xp ng theo lch nh v cu ta phi c tim khng sinh trnh nhim trng th pht. Cc cht khng sinh khng c tc dng v chn ca cu b b nhim trng proteus. Bc s k n hng lot loi khng sinh mi, nhng tt c u ch c tc dng ngn chn trong mt thi gian ngn. Mi cht khng sinh cui cng cng u c em ra th ngn chn vic ly nhim nhng mi ngi u bt lc. Phu thut l gii php cui cng. Bc s Selby bc vo th ct. Ti c mt ti phng ch bc s trong khi bc s Selby ang t thi tht vng i vi trng hp ny. Chng ti th mi cht khng sinh c bit n v tt c u v hiu qu Anh ta ni Ti gii phu 6 ln cho cu b, mi ln nh vy chn cu b ct cao hn nhng vt thng vn tip tc b nhim trng. Nu ti gii phu ti hng th cu ta s cht. Ti k li cho anh ta nghe v vic mt s bc s thnh cng khi s dng cht gel aloe vera 4

lm cht chng nhim trng v a cho anh ta xem mt s d liu vi khun. Anh ta t v cm kch trc nhng g anh ta thy, nhng vn cn lo lng v tnh c t c th tn ti trong cht gel. Vn bn khon ca anh ta sm c gii ta bi hai dc s tng s dng Aloe Vera Gel. H ni rng h cha tr cho nhiu trng hp bng cht gel l hi v cha tng c trng hp no b tc dng ph hoc phn ch nh Lc ny Selby nhn thy rng khng cn g mt. Trong mt thi gian ngn, ng gi c nh ci chn cho cu b v gn vo xng mt ci ng c cha cht gel n nh 100%. Ch trong vng vi ting ng h sau, vt nhim trng khng cn b sng ty na. V khng y 48 ting ng h sau, vt nhim trng khi hn. Cu b bt u bnh phc, v d b gn mt chn gi, nhng cho n nay cu vn khe mnh v rt linh hot. Th nghim ca bc s Om Prakash Agarwal Nm 1984, bc s ngi Hindu tn l Om Prakash Agarval thc hin mt bi thuyt trnh ti cuc hi ngh ca International College of Angiology (trng i hc quc t chuyn ngnh mch hc) c t chc ti San Antonio, bang Texas. Bi thuyt trnh ca ng gy n tng mnh cho mi ngi. ng a ra cc kt qu ca mt cuc nghin cu m ng thc hin lin quan n cc c tnh c li ca aloe vera i vi h thng tim mch. Cuc nghin cu c thc hin trn 5.000 bnh nhn v tri qua thi gian l 5 nm . Nghin cu ca ng chng minh c rng nu b sung thm cht gel ti t l l hi vo ch dinh dng ca nhng bnh nhn b cc vn v tim mch do chng x cng ng mch gy ra th n c th gip lm gim n 85% cc cn au tht ngc (chng x cng ng mch lm cng v nghn ng mch do tch t cht m). ng cn ch gii thm rng n cn c tc dng lm gim ng k mc cholesterol v triglycerides trong mu bnh nhn cng nh lm tng lng lipoprotein (cholesterol tt). Tt c cc nhn t ny u gp phn lm gim cc nguy c v chng au tim. ng cn pht hin ra rng cn c kh nng lm gim lng ng trong mu cho cc bnh nhn b tiu ng . Theo bc s Agarwal, tt c 5000 bnh nhn c cha tr bng cch ny u c tui th lu hn, v khng c trng hp no cho thy c phn ng ph trong sut thi gian nghin cu. Thc n dinh dng hng ngy gm c 100g cht gel l hi ti cng vi 20g isabgol (mt loi dc tho ca ngi Hindu c tc dng chng to bn) v pha vi bt to thnh mt loi bnh m. L hi mt loi thuc trng sinh? Sau khi v bc s Yernest ngi Thy in qua i tui 104 sau mt c ng nga, ngi ta pht hin ra trong ng giy t ca ng c ghi chp mt cng thc b mt cho s trng th. Cng thc ny c lu truyn trong gia tc qua nhiu th k v thnh phn c bn chnh l l hi. C phi chnh vic s dng loi thuc ny gii thch c tnh trng th ca t tin gia nh ng? M ng sng ti 107 tui, cha ng l 112 v ng ca ng l 130! Mt cch iu tr khc: Bn ti l Malcomb Indread Johannesburg vn l mt ngi sao trong mn bng bu dc. Anh ta b chng tiu ng kh nng. Anh ta b bin chng nng v qu trnh tun hon mu do l l trong vic cha tr ng lc. *** 00O00 ***

Li Ich T L Hi (Aloe Vera)


c cc nh nghin cu tho dc v y hc dn gian xem l mt loi "cy thuc", loi cy c dng ging cy xng rng v l hnh dao gm cha y cht gel trong sut ny c mang t Chu Phi sang Bc M vo th k 16.. Nhng trc khong thi gian ny kh lu, aloe - mt ci tn c ngha l "cht ng trong sut" c bit rng ri nh l mt loi cy ch lc c tc dng cha thng. Ngi Ai cp c xa v cy L hi l mt "loi cy bt t" v chn n cng vi cc v vua Ai Cp. trong nhng thp nin gn y, cc nghin cu y khoa xc nh v a ra nhiu tuyn b y khoa l loi cht ng trong sut ny c dng vi dng nc hoc cng c th dng di dng vin nang mm chnh l phn ct li ca cy l hi. Di y l nhng cng b ngn gn v cc gi tr ca n. Gip Lm Lnh Vt Thng Phn ln l l hi cha y cht gel (96% cht nc), c cha 75 loi cht c cng b. Nu thoa vo vt thng, n c tc dng l loi thuc t nh v gip gim nga, sng au; ng thi n cng c tc dng khng khun v chng nm, lm tng vic lu thng mu vng b thng, kch thch cc nguyn bo si v t bo da c nhim v lm lnh vt thng. Mt nghin cu trn ng vt ti Hip hi Y Khoa Journal of the American Podiatric Medical Association pht hin ra rng, c hai phng cch ung v thoa ngoi da u c tct dng y nhanh qu trnh lm lnh vt thng. Cc con vt c th nghim ny c pha dung dch l hi (100mg/kg trng lng c th) vo nc ung ca chng trong vng hai thng hoc c thoa trc tip 25% cht kem l hi ln vt thng trong vng 6 ngy. L hi c tc dng tch cc trong c hai trng hp. Din tch vt thng gim 62% nhng con ung l hi so vi t l gim 51% trong nhm th nghim. Trng hp thoa ngoi da gim 51% din tch vt thng so vi t l 33% trong nhm th nghim. H Tr Qu Trnh Hi Phc Sau Phu Thut Theo mt bo co ca Journal of Dermatologic Surgery and Oncology th l hi c tct dng rt ngn thi gian phc hi sau phu thut. Ngi ta th nghim trn cc bnh nhn la tui 18 b bnh mn trng c phi chu phu thut da mt. Ngi ta p nhng ming bng ln mt h, mt bn l ming bng phu thut, mt bn l ming bng c thm dung dch l hi. Kt qu l bn c tm dung dch l hi lm nhanh hn bn kia gn 75 ting ng h. Bc s da liu James Fulton ti Newport Beach, California - tc gi chnh ca bn bo co - trong bi thc hnh ca mnh ng dng l hi y nhanh qu trnh lm lnh vt thng. ng tuyn b: "Bt c vt thng no chng ta cn cha tr, d l khu mt vt m hay ty t bo cht trn da th bao gi vic s dng l hi cng vn tt hn". Lm Du Vt Bng Trong mt nghin cu c cng b trn Journal of the Medical Association ca Thi Lan, 27 bnh nhn b bng mc c chia thnh hai nhm. Mt nhm c p mt ming gc thm dung dch l hi, mt nhm c p mt ming gc c thm dung dch Vaseline (petroleum jelly). Kt qu l cc vt bng ca nhm dng l hi lnh nhanh hn, vi thi gian lm trung bnh l 12 ngy so vi nhm s dng Vaseline l 18 ngy. Gim Thiu Ti a Chng Pht Cc Mt nghin cu c cng b trong Annals of Emergency Medicne chng minh c rng l hi cn c tc dng i vi chng pht cc. Cc nh nghin cu a mt s cch iu tr 6

chun mc v chng bnh ny (dng thuc khng sinh, ibuprofen v lm m li) cho 154 bnh nhn vi cc mc nng nh khc nhau. Trong s cc bnh nhn dng kem l hi, c n 67, 9% lnh m khng b tn hi n m, so vi t l trong nhm c th nghim l 32,7%. Cc nh nghin cu kt lun rng chnh cht l hi ngn vic gim lng mu n cc phn m b t cng, mt nguyn nhn chung khin cho m b tn hi trong chng pht cc. Bo V Khi Cht Phng X Theo cng b ca cc nh nghin cu ti trng i hc Hoshi - Nht Bn trn bo Yakugaku Zasshi, l hi c tc dng bo v da khi b tc hi do tia X. H pht hin ra rng l hi l mt nhn t chng oxy ha rt hiu qu, c tc dng ty i cc gc ha hc t do do cht phng x gy ra. H cn pht hin ra rng n cung cp c hai cht c tc dng lm lnh vt thng trn c th : superoxide dismutase (mt loi enzyme chng oxy ha) v glutathione (mt loi axit amin kch thch h thng min dch). Lm Lnh Cc Thng Tn Do Bnh Vy Nn Theo mt nghin cu c cng b trong Tropical Medicine and International Health, ngi ta cho 60 bnh nhn dng loi kem c cha 0,5% chit xut l hi. Ngi ta bi loi thuc m ny 3 ln mt ngy trong 5 ngy lin tip (tng cng 15 ln bi trong mt tun) v bi trong 4 tun. Kt qu kim tra sau 8 tun th nghim l cc bnh nhn trong nhm c dng chit xut l hi lnh cc tn thng trn da nhiu hn (82, 8%) so vi nhm dng thuc an thn (7, 7%). C Tc Dng i Vi Cc Vn V Rut Theo mt nghin cu c cng b trong t bo Alternative Medicine th nc ung l hi c tc dng trong vic cha tr cc bnh vim nhim ng rut. 10 bnh nhn c cho ung 3 ln nc l hi mt ngy, mi ln l 2 ounce v ung lin tc trong 7 ngy. Sau mt tun, tt c cc bnh nhn trnh khi c bnh tiu chy, 4 ngi ci thin vn v rut, v 3 ngi cho bit l cm thy khe hn. Cc nh nghin cu kt lun rng l hi c kh nng cn bng li h thng ng rut bng cch iu chnh pH trong ng rut, ng thi ci thin tnh co bp ca rut d dy, tng tnh nhun trng v lm gim lng vi sinh vt trong phn, k c men. Cc nghin cu chng minh rng nc dinh dng l hi c tc dng gip gii c t trong ng rut, trung ha tnh axit trong d dy, ng thi lm gim chng to bn v lot d dy. Lm Gim Lng ng Trong Mu Cho Chng Bnh Tiu ng Theo bo co ca Hormone Research, i vi chng bnh tiu ng, l hi cn c tc dng lm gim lng ng trong mu . Ngi ta th nghim trn 5 bnh nhn b tiu ng bng cch cho ung mung canh chit xut l hi mi ngy trong vng 14 tun tr ln. Kt qu l lng ng trong mu gim tt c cc bnh nhn, trung bnh gim khong 45% m khng c s thay i v trng lng . Gim Chng Sng Khp Theo Journal of the American Podiatric Medical Association, l hi cn c tc dng gip phng chng c chng vim khp v lm gim s vim nhim ti cc khp do chng vim khp gy ra. L hi cn c c th c ch kh nng phn ng t min dch gn lin vi mt s dng vim khp. Ngi ta tim vo mt s con vt th nghim mt loi vi khun gy ra cc triu chng vim khp nh sng v vim. xc nh xem n c kh nng hn ch chng vim khp hay khng, ngi ta tim cht l hi di da hng ngy v ko di trong 13 ngy. Hng ngy ngi ta dng thc o nhm xc nh vim v sng. 7

Theo cc nh nghin cu th nhiu hp cht t l hi chng t c kh nng chng vim. Mt loi axit hu c trong l hi c tc dng lm gim chng vim n 79, 7% v c ch phn ng t min dch n 42, 4%. Mt hp cht l hi khc (anthraquinone) cng c kh nng lm gim chng vim nhng khng c tc dng i vi phn ng t min dch. B Sung Dinh Dng Cho Cc Bnh Nhn Nhim HIV Theo Journal of Advancement in Medicine, nc ung dinh dng l hi chng t l mt thnh phn quan trng trong chng trnh b sung dinh dng dnh cho ngi b nhim HIV dng tnh. Ngi ta cho 29 bnh nhn ung nc p l hi nguyn cht 100% (4 ln mt ngy, mi ln 5 ounce) song song vi vic b sung cht axit bo thit yu v mt ch b sung khc c cha cc vitamin, cht khong v axit amin. Cc bnh nhn c khuyn duy tr ch n bnh thng v khng ung cc loi b sung khc. Sau 90 ngy, tt c cc bnh nhn c nhng bin chuyn tt hn i vi cc vn vim nhim, bnh nm, chng mt mi v tiu chy cng nh lm tng lng bch cu trong mu (c ngha l h thng min dch ca h ang c phn ng tch cc). Tnh trng sc khe chung ca h cng c ci thin. Trong khong 25% bnh nhn, l hi nh bi c kh nng ti sn xut ca virus. Cc nh nghin cu pht hin ra rng l hi (chit xut mannose v mt s hp cht khc) c tc dng kch thch h thng min dch, c bit l cc t bo tr gip T4, cc bch cu kch hot phn ng min dch chng vim nhim. Khch Thch Phn ng Min Dch Chng Ung Th Theo mt nghin cu gn y, l hi c kh nng gip ko di thi gian v kch thch h thng min dch cc bnh nhn b ung th. Theo mt nghin cu c cng b trong t bo y khoa Nht Bn Yakhak Hoeji, ngi ta cho mt s con chut c mang cc khi u ung th ung nc l hi trong vng 14 ngy. Ngoi tc dng c ch s pht trin cc khi u, l hi cn gip ko di tui th trung bnh n 22% nhng con ung theo liu mi ngy 50mg l hi / kg trng lng c th v 32% nhng con ung theo liu 100mg/kg trng lng. Mt th nghim tng t trn cc t bo ung th ngi (bn ngoi c th) pht hin ra rng nhng liu l hi cao c kh nng hn ch s pht trin ca cc t bo ung th ny. Cc nh nghin cu vit trong cun Cancer Immunology and Immunotherapy pht hin ra rng mt hp cht (lectin) t l hi khi c tim thng vo cc khi u kch hot c h thng min dch chng ung th. Cc t bo ch T bt u tn cng cc t bo trong khi u c tim bng lectin. L hi khi ng h thng min dch bng cch kch hot cc i thc bo (loi bch cu nut ly cc sinh khng th), nguyn nhn ca vic phng thch cc cht kch hot min dch v chng ung th nh interferon, interleukine Hn na, cc nh nghin cu tuyn b l hi cn c kh nng y mnh s pht trin cc t bo bnh thng (khng b ung th) C Tc Dng Tt Vi Bnh Ung Th Phi Theo mt nghin cu c cng b trong cun Japanese Journal of Cancer Research, tc dng phng nga ca l hi c xc nh trn 673 bnh nhn b ung th phi ti Okinawa, Nht Bn. Cuc th nghim ny quan st mi quan h gia cc s lng tng i ca 17 loi dinh dng t thc vt trong ch n, ng thi quan st qu trnh din ra ca cn bnh ung th phi trong mt giai on hn 5 nm. Trong s , duy ch c l hi l loi dinh dng t thc vt c tc dng bo v khi bnh ung th. Cc nh nghin cu tuyn b : Theo cc kt qu dch t hc cy trng cho bit th l hi c 8

tc dng ngn chn cc cht gy ung th phi. Hn na, l hi cn l mt loi cht phng nga rng ri, hay cn gi l mt loi dng cht phng chng c nhiu loi bnh ung th cho con ngi.. *** 00O00 ***

Aloe Vera
Aloe Vera (Aloe barbadensis) has been cultivated and used for its healing properties for around 5000 years. The first written record of its use was 1500 B.C. in an ancient medical text known as the Papyrus Ebers. The Aloe is a member of the lily family and there are over 200 species of Aloe all having some degree of healing properties. The Aloe plants have the ability to close off their cells to retain fluid. This happens almost immediately after the leaf has been cut. This is what makes the gel so useful to seal off burns and cuts in humans and animals. Aloe can be grown in pots outside or in sunny garden beds free from frosts. They need a very open potting mix and can take plenty of water during the warm weather. During winter, very little water is required unless you decide to grow it on a sunny windowsill. This ensures it is close at hand to treat cuts and burns. The fresh leaves can be split and the leaf gel rubbed on to treat minor burns, sunburn, wrinkles, insect bites, minor cuts, scratches and skin irritations. The juice may be used internally for a variety of uses. A portion of the leaf sealed in plastic will keep in the refrigerator for a week or so and sections may be cut off as required.

Aloe Vera (Cy Nha am)

Cy Thuc Tuyt Diu cha Mi Bnh Ung Thu.


(Tn khc: Cy da Tu, Aloe vera, H thit, L Hi , Long Tu...) Tr c 96 bnh, c bit l cc chng ung th 1/ CY ALOE VERA TR UNG TH Cy Nha am hay cy L Hi (Aloe Vera), ngi Vit Nam bit x dng t xa xa, ngi ta thng nu ch n tr bnh bao t v gip cho b phn tiu ha c iu ha...li cha bng rt tuyt ho. Cn cch tr bnh ung th th khng thy ni n, mi ti khi c phi on VN. sang ving t Thnh, trong c Cha Hong Minh Thng, Ngi c t nguyt san "Thnh a" thng 11 v 12, 1993; trong Cha Romano Zago, gc Brazil, thuc Dng Phanxic, lc ang coi sc Vng Cung Thnh ng Ging Sinh ti Blem, Ngi ph bin v cy Aloe Vera, c th cha c mi chng ung th m chnh Ngi trc tip cha tr c kh nhiu ngi, d nh thng t chi. Cha Thng em phng thuc qu bu ny v ph bin kh rng ri, ai mc bnh ung th c th p dng cha tr. Nh bi thuc trn, ti (LM.James V) ng dng ngay tr bnh cho Cha C Joseph N.D.M., hin ang hu ti Chi Dng ng Cng. Ngi b ung th rut ti thi k th ba; 7 v bc s chuyn khoa hp li cha tr cho Ngi, nhng sau cng h quyt nh phi gii phu v ct i mt khc rut. Bc s cho thn nhn Ngi bit, vi trng n ra ngoi rut ri, sau khi gii phu my thng, h s phi lm therapy cho Ngi v chng bnh ny ch hy vng sng thm c 6-7 thng na thi. Khi bit c iu , Ngi quyt nh v hu dn mnh v vi Cha. Ti nh ngi i tm c kh nhiu cy Aloe Vera v lm theo ng phng php ca 9

Cha Romano. Cha C dng nhiu gp i, gp ba s lng ch nh, nhng cng khng thy c phn ng no xy ra. Sau 8 thng dng thuc, Ngi i th mu, chp hnh theo phng php ti tn, tn ph ti 5-6 ngn la, kt qu l khng cn thy du vt g ca bnh ung th trong rut v cc b phn khc na. Hin nay ngi rt khe, hng ho v ln k hn 10 lbs. Khi tr v thm thn nhn, ai cng ng ngng, thy ngi mnh khe hn trc, mc du thi gian bnh ti nay gn 2 nm ri. Trong thi gian tr bnh cho cha C, ti cng ch cho 4 ngi mc bnh ung th khc nhau, c ngi b x gan, c 4 ngi sau khi ung thuc Aloe Vera du thy kt qu tt v i lm vic c. 2/ CCH IU CH TR BNH UNG TH THEO CHA ROMANO Ly 2 l ln hoc 3 l nh cy Aloe Vera ( cho d lm, ti cn th, 2 l ln phng chng 2 lbs hay 1 kg) ra sch, ct gai bn cnh l b i v 1 pound mt ong tt (bng 16 oz hay 1/2 kg ( Mt tt phi mua farm, hay by bn cnh ng hay trong farm, th ny ong ht nhy hoa lm mt, mt ong ch nui nh bng ng khng tt), thm 3-4 mum to ru mnh. Ly my xay sinh t, xay chung c 3 th tht nhuyn, thnh mt th xir. Nn ct vo t lnh, khi b h. 3/CCH S DNG Trc khi x dng, lc u ln.- Mi ngy ung 3 ln - Mi ln 1 tha n ph- Ung trc ba n t 15 pht hay na gi. Bnh thng vic cha bnh ko di 10 ngy. Sau 10 ngy i khm bc s bit tin trin ti u. Nu cha khi s ung tip ti khi khi. Thng thng bnh nhn cm thy kh ngay sau , nhng cn i khm bc s cho chc n khi. 4/ UNG NGA BNH: Nhng ngi khng b bnh ung th, mi nm nn ung 10 ngy nga bnh. Mt ong l loi thc phm c th con ngi c th hp th d dng. Cht ru mnh lm gin n mch mu dn cht mt ong ln vi cht Aloe Vera ti mi t bo trong c th : va nui dng va cha lnh vt thng ,va lc mu. Theo bng phn cht ca LM. bc s (Dng Phanxic) lm vic ti Trung tm nghin cu, Bc th cy Aloe c cc cht sau y: 13 cht khc nhau, cha cc cht tr sinh chng li vi khun. 8 loai vitamine cn thit lm ln mnh cc t bo,nui dng c th, ch to ra mu, iu ha c th v cha lnh vt thng. ( Vit. A, B1, B2, B6, C, M...) Cy Aloe cha hn 20 cht mui m cn thit cho c th (Calco, Fosforo, Potassio ....) 5- CY ALOE VERA CHA CC BNH KHC Theo kinh nghim ca LM. V nh Trc trong cun "100 Cy thuc van linh b bnh" nh sau: Cy Aloe (Nha am) Ch Tr: *Tr chng tr em cam tch Ln kinh To bn *Tr nhc u v cc chng xung huyt ni tng ph Tr mu cam c bit tr bnh gan v Huyt bch theo cng thc: 6/ TR HUYT BCH Dng 2,3 l lt v, n sng vi mui hay ng, hoc nu ch n. 10

7/ TR AU GAN: Aloe kh 3 gr., cam tho 5 gr, nu na lt nc si k cn , chia ung 2 ln trong ngy 8/ TR MU M (Colesterol), TIU NG, MU CAO... LM. B.C.mi c ngi gii thiu cch iu tr cc bnh trn theo nh sau: L Aloe lm sch, b gai 2 bn xay nhuyn, mi ln ung chng 2 oz pha vi 1/3 tri chanh vt nc, trc ba n chng15 pht . Ngy 3 ln. 9/ TR V B PHN TIU HA: n ung chm tiu, kh tiu, bng d bt n v.v.ung thng xuyn l cy nha am s thy kt qu toost. 10/ TR Bng, T CHN TAY tuyt vi Ngi b bng d nng ti cp 3 ri, ly cht thch bn trong l p vo vt bng s mt du ngay, mi ngy thay 1 ln, s mau khi m khng c tho. t tay chn cng lm nh vy. 11/ GIP NHUN TRNG, TR TO BN Thng xuyn ch nn dng mi ln 1-2 gr l . Nu mun i cu d hoc mun x th ung t 3 gr. tr ln. i rt m nh v thoi mi. Khi cn phi ung thuc ty... 12/ TR BNH SIDA C ngi ni bn Vit Nam ang cha chng Sida bng n l Aloe. Nu n tr c ung th th cng tr c chng bnh ny. 13/ TR NGA NGY DA SN SI Ct 1 khc l ly cht thch bn trong bi cc ch nga, s thy m du ngay. 14/ C TH CN TR C NHIU BNH KHC NA V Aloe c th nu ch n thng xuyn lm thng tiu, mt gan, thanh nhit, nn nu ai mc bt c bnh g m tr mi khng khi, cng nn dng th Aloe xem sao. 15/ CCH S DNG - C th n ti vi mui hay ng hoc nu ch n. - C th phi kh, ; dnh nu nc ung thay v n ti. Thng dng t 1-2gr. Nu dng trn 3 gr s nhun trng v x. CM K DNG ALOE V ny k thai. Nhng em di 13 tui cng khng nn dng. (Canh Nng 2 Su tm ) ******** O000O ******

Nha am Hay L Hi Cy Thuc Tuyt Diu Cha Nhiu Bnh Ung Th


(Nguyn bn Vit ng ca Linh Mc Hong Minh Thng, do ng Phng vn Ng Garden Grove, California, Hoa K, gi tng) T nhiu nm nay, Linh mc Romano Zago, ngi Ba Ty (Brazil), rt ni ting v cha rt 11

nhiu ngi khi bnh ung th, mc du Linh mc khng phi l Bc s, cng khng phi l Thy Php. Linh Mc Romano Zago sanh nm 1932 ti tnh Lajeado nc Ba Ty v c ch nh lm mc v ti Thnh a Bethalem. Linh mc ni, ti hc c ca dn ngho Ba Ty, h s dng nhiu loi cy c cha bnh rt tuyt vi. Trong cc loi cy c , c cy Nha am hay L Hi (Aloe Vera) mc khp ni. Tht ra cc dn tc trn th gii u bit cng dng cha bnh ca cy L hi. L Hi c tt c trn 300 loi. Nhng cc loi thng c cng chng dng cha bnh nhiu nht l Aloe Vera, Aloe o Socotra, Aloe vng Cape Town bn Nam Phi, Aloe Saponaria, Aloe Sinesis, Aloe ca vng Natale, v Aloe Forox. Loi thng dng nht l cy Aloe Vera. Cy L Hi (hay Da king ) ny c l hnh thon, hai bn c gai nhn nhng rt mm, l di trung bnh t 30 ti 50cm, chiu cao t 60 ti 90, bn ngoi c lp v xanh, bn trong l cht thch ng. Theo bng phn cht ca Linh mc Bc s Grandi ca dng Phanxic lm vic ti trung tm nghin cu La Torre, tnh Torino, trung bc i Li, th cy L Hi c nhng cht nh sau : 13 cht khc nhau thuc loi Lignin, Saponin v Antrachinoni cha cc cht tr sinh chng li cc loi vi khun. Tm loi vitamins cn thit cho sc ln mnh ca cc t bo nui dng c th, ch to ra mu iu ha c th v cha lnh cc vt thng. Cy L Hi cha trn 20 th mui m cn thit cho c th. - Saccaridi n v a dng - minoacidi chnh yu - Amonoacidi ph thuc Cht men Oxt ca cy L Hi ht cc yu t nng ct. Vic cha khi bnh ung th u tin xy ra hi nm 1987. Nm ti Bethelam c mt c gi b ung th nhip h tuyn vo thi k cui. Cc bc s tht vng khng cha c, nn cho c xut vin c c cht ti nh trc mt nhng ngi thn. Linh mc Romano c gi ti ban b tch, xc du k lit cho c ng. Ri sau , v Linh Mc ngh c th cha bnh theo phng thuc cy L hi ca Linh mc. Cha c mt thi gian, qu nhin ng c khi bnh v hin nay vn sng vi con chu, rt khe mnh d 85 tui. Tip theo c mt ng Th k ca trng Thnh a Bethelem b ung th c hng ni khng ra ting. Linh mc Romano n thm ng vi mt chai ln Xi r L Hi. Ch hai thng sau, ng Th k khi bnh, ni c v lm vic bnh thng tr li. Tuy nhin v cha bnh cm ng nht m Linh mc Romano Zago cn nh l chuyn ca ch b Geraldito, ngi Cn nh, ch mi 5 tui. Em b ny b ung th mu. Sau khi tm cch cha tr khng hiu qu, cha m em a em sang thm Thnh a Bethelem cu xin Cha Gi Xu Cu Th, bit u hy vng Cha s thng xt m cha lnh bnh cho a con yu. Ti y song thn em tnh c gp Linh mc Romano. Linh mc ngh cha m ca em s dng th phng thuc cha bnh ca Linh mc trong vng hai thng. B Graldito ngoan ngon ung xi-r L Hi do Linh mc Romano xay cho em ung. Nhng vo trc khi thng th hai chm dt, cc bc s cha tr cho bit em hon ton khi bnh ung th mu. Chnh Linh mc Romano Zago k li cc v cha bnh cng hiu trn y cho nguyt san Thnh a s ra cho hai thng 11 v 12 nm 1993, cho mi ngi bit rng c th cha khi bnh ung th vi cc cht liu n s m To Ha dng nn trong thin nhin ban b cu gip con ngi. (Linh mc Giu-Se Hong Minh Thng vit theo ti liu Vittorio Bosello Ofm, Miracolo dell-aloe del mielle, La terra Santa, Novembre, Decembre 1993, Marzo, April 1995). Toa thuc cha bnh ca Linh mc Romano Zago rt n gin. N gm hai hoc ba l nh cy L Hi, na k (500g) mt ong v 3 hay 4 mung canh ru trng mnh. Sau khi ra sch v gt b 12

hai ba c gai ca l L Hi, ba th cho vo my xay sinh t xay nhuyn ra thnh mt loi xi-r. Trc khi ung phi lc u ln. Mi ngy ung ba ln. Mi ln ung mt mung canh xi-r L hi. Phi ung trc mi ba n sng, tra, chiu t 15 n 20 pht mi cng hiu. Xin ni r mt ong l loi thc phm m c th con ngi hp th d dng. Cht ru mnh lm cho mch mu n ln cho mt ong pha ln vi xi-r L hi dn ti mi t bo trong lc ph ng tng ca c th, va nui dng t bo, va cha lnh mi vt thng v va lc mu. Bnh thng vic cha bnh ko di khong 10 ngy. Ung trn 10 ngy nn i khm bnh li xem bnh tnh ra sao, v so snh kt qu trc v sau khi iu tr. Nu cn th ung tip thm 10, 20 hoc 30 ngy na cho ti khi hon ton khi bnh. Bnh thng bnh nhn cm thy kh ngay sau . V thuc Cy L Hi ny tr c tt c mi bnh ung th nh : Ung th da, ung th c hng, ung th v, ung th tuyn tin lit, ung th c, ung th bao t, ung th rut v c ung th mu na...... By gi ni v toa Thuc L hi do mt v Linh mc ngi Ba Ty (Brazil) sng ch v mt linh mc ngi Vit Nam em t La M (Roma) v ph bin ti San Jos (California, USA). V Linh mc Vit Nam gii ngha chi tit nh sau : C ti 300 loi L Hi, nhng loi tt nht tr bnh ung th l loi l c mu xanh l cy ti v c m trng, Khng nn dng loi l c mu xm v m trng. L L hi trung bnh di khong 30cm ti 50cm.

Phng php ch bin


* Ly 2 l ln hoc 3 l nh ra sch, ct b hai ba c gai ( nguyn v), ct nh ra tng ming mng. * Mt ong 500g v ru trng mnh 3 hay 4 mung canh. * Ba th cho vo my xay sinh t xay nhuyn. Khi xay xong vo chai thy tinh c ming ln. Sau vi gi nc bt ca L hi lng xung, em ct vo t lnh. Mi ln ung ly mung khuy u.

Cch dng:
Mi ln ung 1 mung canh, mi ngy ung 3 ln : sng, tra v chiu. Phi ung trc mi ba n t 15 n 30 pht, ngha l ung khi bng cn i. Ngi khe mnh v ngn nga bnh ung th, nn ung mi nm mt ln vi mt lot tr liu 10 ngy nh cch ch dn trn. Ngoi ra L hi cn c hiu nng cha chng rng tc : Ly cht nhn ca l L hi thoa ln u, c hai ngy thoa mt ln ni vng tc b rng, cho nha kh li hai hoc ba gi ng h ri mi gi u cho sch. Phi p dng t 6 thng tr ln tc mi mc tr li kh rm rp. Cy L Hi cn c cng dng khc nh cm mu, phng da, mn nga, mn sng tru. V d ch phng da b rt, ly mt ming L hi ct i p ln ch phng, ly bng keo dn li, qua m s ht au. V mn th phi p bn nm ngy lin tip mi c kt qu. Ngoi ra n cn tr c bnh nhc u v bnh au bng ngm ngm cng ung cch thc nh p dng cha bnh ung th cng c kt qu hu hiu. (Canh Nng 2 Su tm ) 13

Aloe Vera (Cy Nha am), Cy Thuc tuyt diu cha mi bnh Ung Th
Du khch ving thm Thnh a c n Betlehem th no cng c dp gp cha Romano Zago, ngi Brazil, sng trong cng on cc cha dng Phanxic qun th Thnh a bn cnh Vng Cung Thnh ng Ging Sinh, c hang ni Cha Gisu sinh ra cch y 2000 nm. T nhiu nm nay cha Romano ni ting v cha rt nhiu ngi khi bnh ung th, nc d cha khng phi l bc s, cng khng phi thy php, li cng khng phi l ph thy. Cha ch dng s hiu bit hc c ni ngi dn Brazil (Baty) khi cn sng ti qu nh cu gip cc bnh nhn. Cha Romano Zago sinh ti Lajeado trong gio phn Port Alege been Brazil naam 1932. Sau khi nhp dng Phanxic cha c ch nh lm vic ti Thnh a. Ban lm gim hc. sau i v i chng vin thn hc quc t Girusalem thuc tu vin Cha Cu Th Girusalem lm gio s dy mn Latinh. Cha Romano c guong mt trn tra, rt hin lnh v n s. Chnh v th nhn cha, li cng kh tin l cha c kh nng gip nhiu ngi khi bnh ung th. Ch ni: Ti hc ni dn ngho Brasil, l nhng ngi khng bao gi c u tin d n, nn khng bao gi dm n tim thuc Ty mau c cc loi thuc tn tin phc tp, va t tin, va khng cha lanh c bnh ung th. H ti thng ti Thin Cha t nhn, l ng tao dng nn nhiu cy c cha bnh tuyt vi, trong c Cy Aloe Vera (Nha am, cn gi l Long tu), l mt loi da cnh mc khp ni, ngay c bn v ng. Dn ngho y di ti nhn din n v dng n cha bnh ung th. Toa thuc cha bnh ung th ca Cha Romano rt n gin. Bao gm: Hai l ln hoc 3 l nh cy Aloe Vera (Nha am). Na K mt ong Ba bn mung ru mnh. Sau khi ra sch bo gt b hai cnh c gai cua l Aloe Vera, b chung tt c vo my xay (my xay sinh t), xay nhuyn ra thnh mt loi xi-r. Trc khi dng, nn lc u ln, mi ngy ung ba ln, 15 pht trc khi n sng, n tra v n ti. Mi ln ung mt mung canh Xi-R Aloe Vera. - Mt ong ; loi thc phm c th d hp th d dng. - Cht ru mnh khin cho mnh mu n ln cho mt ong pha ln vi Aloe Vera ti vi mi t bo trong ton thn th, va nui dng va ca lnh mi vt thng v lc sch mu. Bnh thng vic cha bnh ko di 10 ngy. Sau 10 ngy nn i khm nghim xem bnh tnh ra sao v so snh kt qu trc v sau khi iu tr, nu cn th ung tip thm 10, 20 hay 30 ngy na cho ti khi hon ton khi bnh. Bnh thng bnh nhn cm thy kh ngay sau . Nhng y cha phi l du ch khi bnh. Cn i Bc s khm nghim bit bnh tnh tin thoi ra sao. Cn phi kin tr v nhn ni. Nhng hiu qu ca cy Aloe Vera rt cc chn v mnh m chng li bt c cc bnh ung th no, t ung th dq, cho ti ung th c hng, ung th v, ung th tuyn tin lit, ung th c, ung th d dy, ung th rut .v.v... v c ung th mu na. Tht ra mi dn tc trn th gii u bit ti cng hiu cha bnh ca cy Aloe Vera. C tt c trn 300 loai Aloe Vera, nhng cc loi thng c dng cha bnh l Aloe Arborescens, Aloe vng Natale v Aloe Forox. Loi thng thng nht l Aloe Vera. 14

Cy Aloe Vera hay Alo Barbadensis l mt loi da cnh, l thon hai bn c gai nhn, di trung bnh t 40 - 50 cm, cy c chiu cao t 60 90 cm. Bn trong lp v xanh l cht thch ng. Theo bng phn cht ca Linh Mc Grandi cng dng Phanxic lm vic ti Trung tm nghin cu La Torre Tnh Torino, trung bc (Italy), cy Aloe Vera gm cc cht sau: 1- Mi ba (13) cht khc nhau thuc loi Lignine, Saponine v Antrachinoni cha cc cht tr sinh chng li cc vi khun: - Aloina: Catartico ed emetico - Barbaloina(Glucoside barbaloico): Antibiotico e catartico. - Isobarbaloina: Analgesisco ed antibiotico. - Antranolo; Antracene. - Acido aleoitico.: Antibiotico. - Emodine d'aloe: Battericida e lassativo. - Acido cinnamico; detergent, germida e unghicida. - Acido crisofanico: unghicida. - Estere dell'acido cinnamico: Calmante. - Olio etero: Analgesico ed anestetico. - Acido Crisifanico: Funghicida. - Aloe ulcine: inibitore della secrezione gastrica per reazione con Iistamina; - Resestanolo. 2- Tm (8) loi Vitamine cn thit cho sc ln mnh ca cc t bo, dng nui thn th, ch to ra mu, iu ha c th v cha lnh cc vt thng; Vitamine A (carotene) B1 (Tiamina: cn thiet cho sc ln mnh ca cc t bov sn xut nng lng) B2 (Niacina ribifavina); Tc ng chung vi Vitamine. B6 chit to ra mu. Niacinamide (niacine); Gip iu ha h thng bin sinh thi ca han th. C (acido Ascorbico): cng vi Viatime E. E (Tocoferolo): Cng hiu ging nh Vatimine C. C (Colline (Viatamine loi B) Gip h thng bin sinh thi ca c th. Sau cng lVitamine M (acido Folico) tr gip vic ch to mu. 3- Cy Aloe Vera cha hn 20 th mui m cn thit cho c th. Sau y l nhng loi chnh: Calcio (cng vi cht fosforo to thnh xng) Fosforo; Potassio; Ferro (cht st trong mu gip gi dng kh). Sodio; Cloro; Manganese (cng vi cht Magnesio gip cc bp tht v h thng thn kinh hot ng); Cromo (gip sinh hot ca cc cht men v cht acid bo); Zino (kch thch sinh hot ca cht Proteine rong vic lm lnh vt thng) 4- Saccaridi n a dng: - Cellulosa-Glucosio-mannosio-aldoso-acidouronico-lipasi-aninasi-L-ranoso - Carrisyn (l cht mi c khm ph ra c nhim v cng c h thng khng t). 5- Aminoacidi chnh yu: Isoleucina, leucina, lisina, metionina, fenilalanina, tionina, vilina. 6- Aminoacidi ph thuc: - Acido aspatico, acido glutammico, alanina, arginina, metiocistina, glicina. istisina, idrossiprolina, prolina, serina, tiroxina. 15

7- Cc cht men: cc cht men c xt ca cy Aloe ht cc yu t nng ct. Fosfatasi Acida, Amilasi, Bradichinasi hay Bradichininasi (gim au, cjng sng (vim), Kch thch bo v Khnh t), Catalasi (ngaqan chn khng cho cht H2O2 ng trong cc t bo), Cellulasi ( Gip cht Cellulosa tiu ha), Lipasi (gip tiu ha), Nucleotidasi, Fosfatasi alcalina salicilico, Acodo crisofanico, Oli volatili. Vic khi bnh ung th u tin xy ra hi nm 1987. Hi ti Btlhem c mt c gi b bnh ung th tuyn tin lit vo thi cui. Cc bc s tht vng khng cha c na nn cho ng c ri nh thng c cht nh, gia nhng ngi thn. Cha Romano c gi ti ban b tch xc du k lit cho ng. Cha ban cc b tch cho ng ri sau cha ngh ng th cha bnh vi phng thuc ca cha. ng c khi bnh v hin nay vn cn sng vi con chu, rt khe, d trn 85 tui. Sau bnh xir Aloe Vera ca cha Romano lm cho ng c b cc n tu gip vic thuc dng Phan Sinh Tha Sai Tri Tim V Nhim c M Maria Aida, b qun trong mt x bp cho ti mt mt b tu Y t ca nh dng bit tin mt b bn b ung th. Ch cht nh ti bnh xir vi l cy Aloe Vera. Ch trong vi thng, ch bn khi bnh ung th v sng rt khe mnh, yu i. Sau mt trong hai ng th k ca trng Thnh a Btlhem b ung th c hng, ni khng ra ting na. Linh mc Raffaelle Caputo gim c trng ku cu cha Romano Zago. Cha Romano ti thm ng ta vi mt l xir Aloe Vera ln. Ch hai thng sau ng th k kji bnh, ni c v tr li lm vic bnh thng. Tuy nhin v cha bnh cm ng nht m cha Romano Zago cn nh l v ca ch b Geraldito ngi Argentina 5 tui. Geraldito b ung th mu, sau khi tm mi cch cha tr m khng c cng hiu, cc bc s ngh vi cha m em phng thc cy y vo xng sng cho Geraldito. y l loi gii phu rt phc tp v mc m, nhng v thng con hai ng b b me cua Geraldito cng c gng. Ngi cho ty khng ai khc l ch b anh ca Geraldito. V gii phu cy ty c thc hin ti nh thng ti tn nht barcelona, Ty Ban Nha (Spain) v coi nh thnh cng m mn. Nhng kt qu khng ko di c lu. Bnh Ung th mu li xut hin, ln ny nng hn trc. Cc bc s hon ton bt lc v tht vng khng cu sng c Geraldito. Cha m ca em rt nun. Nhng l tn hu c lng tin su xa, hai ng b quyt nh em c con ln v Geraldito sang hnh hng Thnh a, va cho Geraldito khuy kha, va l dp cho hai con ving thm cng t ni ngy xa c Cha Gisu Kit ng Cu Th sinh ra, ln ln, rong rui y rao ging Tin Mng, lm php l cha lnh bnh tt cho nhiu ngi, cht i v sng li. Bit u Cha Gisu Cu Th chng thng cha lnh bnh cho a con yu ca h th sao. Th l hai ngi a con sang Thnh a. Hm c gia nh ti ving thm vng cung thnh ng Cha Ginh Sinh ti Btlhem v ang qu cu ngguyn trc hang , ni Cha Gisu sinh ra cch y hn hai ngn nm. Lc cng l gi cc cha Phanxicxp hng i rc liu v ht kinh chiu, trong c cha Romano Zago. Lic nhn i v chng tr v hai a con th ang qu cu nguyn v cng st sng, cha Romano on chc gia nh ny c vn . Cha n cho thm hi chuyn v bit c ni lo u ca au kh ca gia nh tr ny. Cha ch ngh hai ng b th phng thuc cha bnh ca mnh trong vng mt thng, m khng ha hn g c. Geraldito ngoan ngon ung xir Aloe Vera do cha Romano Zago xay cho em. Sau mt thng b Geraldito vui v theo cha m v ngi anh ( hin Ty) v cc cha Phanxic i rc kiu v ht kinh chiu, trng rt hn hoan. Chc l b tr bnh. Cha Romano ngh c gia nh nn li them mt thnh na b Geraldito tip tc phng thc tr liu n s ny. Nhng trc khi thnh th hai chm dt, cc bc s cho bit em hon ton khi bnh ung th mu. Do , cha ti hai thng c gia nh c th ra v trong nim vui sng khn t v trong tm tnh cm mn t n Thin Cha ti ti s sng cho b Geraldito, ch qua my l xir Aloe Vera do cha Romano Zago lm.

16

Chnh cha Romano Zago k li cc v cha bnh cng hiu trn y trn nguyt san " Thnh a" s ra cho hai thng 11 v 12 nm 1993, cho mi ngi bit rng c th cha lnh bnh ung th vi cc cht liu n s m Thin Cha To Ha dng nn trong thin nhin tr gip con ngi. (Linh Mc Giuse Hong Minh Thng vit theo Vittprio Bosello Ofm,Il Miracolo dell'alo e del miele, La Terra Santa, Novembre Dicembre, Marzo Aprile 1995.) ******** O000O ******

S k diu ca l hi (cy nha am)


Cy l hi rt ph bin nc ta, vi nhiu tn gi khc nhau nh nha am, long tu, li h... L hi cha nhiu sinh t nh A, C, E, B1... cng nhiu khong cht khc nh canxi, kali, natri, km, crm... nn c rt nhiu cng dng. Trong m thc Phn tht trong sut ca l hi c gi tr dinh dng nh mt loi rau xanh. - L hi nu ch, nu canh gip mt gan, mn da, nhun trng v tng cng sinh lc. Mn sp l hi cng gip d tiu ho. - Nu pha mt tha cht dch ca l l hi vo nc sinh t hoc nc chanh hoc c th phi l ung nh ung tr gip gii c, tiu phong. - Thnh phn cht x Mino v Glucose Poly Saccharide gip nhun trng.

L hi c rt nhiu cng dng


Bi thuc n gin hiu qu - Cht Saponin c trong l hi gip thanh lc nhng c t trong c th. - Thnh phn Anthraquinones Complex ca l hi gip gim au, tr vim da, ngn nga ti a s xm nhp ca cc vi khun v c t ca c th. Hp cht Anthraquinones trong nha l hi s kt hp vi cc ion calcium trong ng tiu thnh hp cht tan c tng kh ra ngoi theo nc tiu gip nga bnh si niu. L l hi ti, ra sch, b gai v v, xay nt ly nc thoa ln b mt da gip tr mn nht, gh l, vt thng chng lnh. Ct i l l hi, p pha c cht dch vo mt, ch nhm kn c hai mt trong khi p, cch lm ny gip sng mt, d chu. Cht ligin ca l hi c tc dng thu ht cht dinh dng l hi vo cc t chc t bo di da, kch hot h thng tun hon mu di da d lu thng hn. Nh vy lm gim thiu ti a cc mn nht, gip da mn mng hn. Du gi u v kem dng tc c chit xut t l hi gip lm tng bng ca tc, nga gu v lm cho tc sun mm hn. Gel chit xut t l hi gn ging vi pH ca ln da, v th n gip cho da mn mng v iu ho axit ca da. L hi cn c kt qu kh quan trong vic dit k sinh trng, gim rng tc v nga da u. ST 17

Cng dng k diu ca l hi (Nha am, Alo Vera)


Ln lt khm ph cng dng k diu ca cy l hi, chc chn bn s c thm nhiu la chn cho vic lm p. L hi cn c nhiu tn gi khc nh nha am, long tu... Thn cy l hi cha mt lng nc ln, bao gm cc cht dinh dng nh A, C, E, B1 cng nhiu khong cht nh can-xi, natri, km... Ngoi ra, loi cy ny cn c cng dng nh mt loi thn dc trong lnh vc ha m phm.

Chm sc da
Cht nhy trong gel (phn tht) ca l hi c kh nng thm t, to m cho da, gip da d n hi v gim cc np nhn. Gel ca chng cn c tc dng kch thch s tng hp cc collagen v si elastin, gip ngn chn s hy hoi ca da khi b lo ha. Trong qu trnh chm sc da, cht gel ny c tc dng se l chn lng, gim mn mt cch hiu qu. Trong dn gian, l hi l phng thuc lm lnh da t nhin rt hu hiu. Khi thoa mt lp gel ln da, cc vt thng do b bng, phng rp, cn trng cn v mn nga s nhanh chng c hi phc. Nu bn phi thng xuyn tip xc vi nh nng, da s tr nn bng rt, kh chu. Ch vi mt cht dch ca l hi s gip bn nhanh chng ly li cm gic mt m cho ln da.

Chng mi mt
Nu mt ca bn mi, c qung thm, mi mt nng, hy s dng l hi cha tr. Rt n gin, dng mt nhnh l hi, gt b lp v xanh bn ngoi ri p phn tht ln mt, nm th gin trong vng 15 pht. Dch trong l ca l hi c tc dng lm mt du mt, d chu. Sau mt thi gian, vng thm quanh mt s gim hn. Bn nn s dng cht gel ny mi ti trc khi i ng chng mt mi cho vng mt.

Tc dng khc
Trong m thc, phn tht trong sut ca l hi c gi tr dinh dng cao. Khi nu ch hoc canh, l hi c tc dng mt gan, nhun trng v tng cng sinh lc. Ngoi ra, nu pha mt cht dch ca l hi vo sinh t hoc nc chanh s c tc dng tt trong vic gii c, tiu phong, gim chng mt ng, vim khp, bnh hen suyn, ng thi lm gim lng ng trong c th.

L hi cn c tc dng cha bnh zona, loi bnh do vi-rt gy ra.


Loi cy ny c rt nhiu cng dng, nhng nu khng s dng ng cch, hiu qu s khng nh mong mun. Di y l mt s cch gip bn s dng chng mt cch tt nht: - Ch nn s dng phn tht trong sut bn trong l l hi, ct lt mng p trn b mt da. - Bn cng c th dng lng trng trng g cho vo bt sch, nh ni bt, thm 5-10 git dch l hi vo nh u ri s dng. Nu cha dng ngay, bn hy cho vo t lnh bo qun. - Trc khi i ng, ra mt sch, dng dung dch l hi thoa u ln b mt da, khong 15-20 pht, ra sch bng nc m. Cui cng, massage nh nhng da mt trong vi pht. 18

- Bn cng c th dng gel l hi thoa ln da u v tc, ly khn trm li khong 10-15 pht, sau gi sch bng nc m v du gi u bnh thng. - Khi mun ly cht dch t cy l hi, bn hy chn nhng l to, ra sch, kh. Sau , gt sch phn v xanh, em xt hoc gi nhuyn ri dng gc mng hoc phin c ph lc b b. - Trong dch l hi c cht gy kch thch da, gy nga. Nu da bn qu mn cm, nn sc c c phn dch l hi, sau s dng dn hoc bo qun trong t lnh. - Khng nn p mt n l hi thng xuyn, tt nht ch nn p 2-3 ln/tun. - Ngi cao tui, ph n c thai hy cn thn khi s dng l hi. Theo Thu Thy *** 00O00 ***

Cp cu ngi b thng bng cy l hi


Theo cc nh nghin cu M, cy l hi (aloe vera) c th cung cp cht dch, gi mng sng ca ngi b thng cho ti khi h c truyn mu. Theo nhm nghin cu thuc H Pittsburgh, cc cuc th nghim trn chut cho thy cht dch dnh bn trong l aloe vera c tc dng bo ton chc nng ca cc c quan sau khi mt mu nhiu. Vi mt lng nh cht dch c tim vo c th, n gip chng li nh hng cht ngi do mt mu. TS Mitchell Fink, trng nhm nghin cu, cho bit: ''Chng ti hy vng cht dch s l gii php kh thi cho mt vn ln, c trong dn s ln qun s. Binh s b thng thng mt nhiu mu v khng c cch b sung nhanh chng lng mu cn thit trn chin trng. Khi iu xy ra, cc c quan khng nhn mu, dn ti mt lot s kin gy nguy him n tnh mng. Bc s ch cn mang mt lng nh dung dch ny truyn trc khi binh s c chuyn ti bnh vin''. Cc nh nghin cu, c C quan cc D n Nghin cu Tin tin ca B Quc phng M ti tr, th nghim cht nhy trong l aloe vera. N cha nhiu hp cht ng tn l polysaccharides. Polysaccharides nh hng ti cc c tnh ca cht dch, gip truyn cc phn t oxy tt hn t t bo mu ti cc m do c kh nng ho trn tt hn vo huyt tng bao quanh hng cu. Nhm nghin cu tin hnh th nghim trn chut, tim dn xut t aloe vera hoc dung dch mui sau khi ht mu khi c th chng. Kt qu cho thy ch c 50% trong tng s mi con chut c tim dung dch mui sng st. Trong khi , t l nhm cn li l 8/10. Trong th nghim th hai lin quan ti chut b mt mu nhiu hn, nm trong 15 con chut sng thm 2 gi sau khi c tim cht dch aloe vera (so vi t l 1/14 nhm c tim dung dch mui). By con chut khng c iu tr cht trong vng 35 pht. Chn thng l nguyn nhn t vong hng u i vi nhng ngi di 40 tui ti M, cp i sinh mng ca 150.000 mi nm. Mt mu chim gn 50% tng s ca t vong ny. Cc bc s thng phc hi lng mu b mt bng mt dung dch lactat v cc t bo mu c nn. Aloe vera c th l dung dch thay th nu c th nghim thnh cng ngi. Aloe vera l ngun dc liu lm lnh vt thng k t thi Kinh Cu c. Aloe vera l cy bn a Bc Phi song hin mi ngi c th tm thy chng trn khp th gii. L thc vt mng nc, n sinh trng mnh trong kh hu m v kh ging nh xng rng. Tuy nhin, khng ging h hng xng rng y gai, aloe vera nm trong mt lp. C hn 100 loi aloe song aloe vera l loi thu ht c nhiu s quan tm nht ca cc nh khoa hc. Khi aloe vera c t ln nhiu vt thng nh vt lot do nm nhiu, n nhanh chng lm lnh vt thng. 19

Nguyn nhn l aloe vera cha polysaccharid. Mc d nhiu loi thc vt khc cng cha nhng hp cht ny song loi c tm thy trong aloe vera hot ng khc bit. Chng kt hp cc nhn t tng trng trong vt thng, do y nhanh tin trnh lm lnh. Trong ting Rp, aloe ngha l cht ng, trong khi vera l t... La-tinh ni v s tht. Cy aloe vera c l nhn, di, gm v xanh v bt trong. V xanh c s dng trong hng nghn nm qua lm thuc nhun trng v bt trong c p ln vt bng hoc vt thng. Khng nhng b sung cht c trong aloe vera vo kem thoa v thuc, trong nhng nm gn y, cc cng ty m phm s dng aloe vera trong nhiu loi sn phm, c bit l cht gi m. Minh Sn (Theo ScienceDaily) *** 00O00 ***

Rau M V Bnh Thp Khp


(Trch dch t nguyn bn Anh ng ca Bo The Northern Stars trong quyn Arthritis and Paradoxycal ng Russ Maslen, do ng Thng Cng Hun Mount Pritchard tng) Li ngi vit : Thng 12 nm 2003 va qua, Trong chng trnh phng s hng ngy The Current Affair ca i truyn hnh s 9 ti Sydney c tng thut mt s ngi c t cha bnh thp khp bng loi tho dc dn gian c truyn (folk medicine) . Mi ngy ch cn nhai hai l rau m ti v nut sng, mt thi gian sau, bnh thp khp c th gim bt hoc bnh phc. Cc bi tng thut ny trng hp vi ti liu trong sch Arthrtis and Paradoxical Pennywort (Bnh thp khp v l rau m) ca tc gi Russ Maslen, nn chng ti xin trch dch mt on trong quyn sch y cng hin qu c gi tham kho. "Rus Maslen ti vng Mullumbimby tin tng rng ng tnh c khm ph ra loi rau c c th cha c chng phong thp ca ng. Nu cu chuyn nhai mi ngy 2 l rau m, mt loi rau c tm thng mc hoang d khp ni trn t c c th lm gim au v cha lnh hng ngn bnh nhn ca chng thp khp l s tht th l mt chuyn hi hu. Rau m cn c tn l Centella v thng thng ngi ta gi n l Swamp Pennywort. y l mt loi rau b st mt t mc hoang d ti min Bc tiu bang Queensland chy di tn tiu bang Ty c (Western Australia) v k c tiu bang hi o Tasmania na. ng Russ v b v ca ng c ni danh v l nhng ngi khi xng v thnh lp cng vin bo tn di sn thin nhin Brunswick Valley trn mt ng c si rng 4 mu ty ta lc i din vi ngi nh ca ng b Mullumbimby. Khi khi s vo cng tc thnh lp, c khong 12 ngi tnh nguyn ph gip. Nhng con s ny dn d gim thiu, ri vi nm sau ch cn li vn vn c hai v chng ng Russ v b Beryl sn sc cng vin y m thi. Ch c nhng cy ci bn x nhng a phng nh Tweed, Bruswick v thung lng Richmond, khong 400 chng loi, c php trng cng vin ny. V ni y nghim nhin tr thnh a phng bo tn tho mc, trong s c vi loi hin nay c tm thy rt him. Vo thng 7 nm 1989, mt khch phng xa n ving cng vin, thy ng Russ ang nh cng rau m b st mt t di bng mt ca mt tng cy ln, bn dng li ni chuyn vi ng. 20

Ngi n ng ny cp huyn thuyn v chuyn ng Russ v tnh ct b i loi c di m theo ng y l "mt th dc tho quan trng" . Ri sau din t v hnh dng v c tnh ca loi rau ny. ng ni tip : "Mi ngi ch cn nhai v nut hai l rau m lin tc, ch hai l ch khng phi mt hoc ba, th trong mt thi gian sau c th cha lnh hoc gim bt c bnh thp khp". ng Russ lc khng thy hng th v dc tho nn khng mng v ch t lu sau qun pht cu chuyn m ngi khch phng xa ni. Mt thng sau, trong khi ang sa son cho bui n tra, Beryl than l khng cn c th eo chic nhn ci vo ngn tay c na. Cc ngn tay u au nhc, c bit l cc ngn ca bn tay tri. ng Russ bo: "Nhng ting bc mnh gt gng lun lun xy ra trong nh bp. Ti bo v vic ngi n ng n miu t v s hu dng ca cy rau m. Nh ti tin ngay v mi ngy nhai hai l mt cch thng xuyn nh c ch dn. n thng 11 nm , Beryl eo chic nhn ci vo ngn tay tr li c nh xa, cc ng tay khc th khng cn b qup xung v au nhc na. ng thi nhng ting bc mnh khng cn c nghe thy xy ra trong nh bp, chng hn nh nhng ting than au nhc v cc ngn tay" . n thng T nm sau, ng Russ i khm bnh c xt nghim thy b vim khp cc t xng c, nn thng hay cm thy au nhc. ng cng bt u nhai hai l rau m mi ngy t cha nh v ng. Ch ba thng sau, cc triu chng ca bnh vim khp khng cn na. Thy rau m qu tht c hiu nghim trong vic cha tr mt s cc chng bnh thp khp. ng Russ cm thy phn khi, nn bng trng vo cc chu nh tng cho b con v bn b b cng chng bnh nh ng. Ting n lan xa. Sau rt nhiu ngi n t khp ni x v cng vin ny hi han v cy Rau M. Ngoi ra ng cng nhit tm v c gng ph bin cho nhng ngi ng bnh cc tiu bang khc v cch tr liu c bit ny. Theo ng cho bit, c 15 bnh nhn bnh thp khp ch nhai hai l rau m mi ngy, sau ba thng, hon ton bnh phc hoc thuyn gim mt cch r rt gn nh dt hn. Mc du cy Rau M c cng hiu thc s trong vic cha tr bnh thp khp, nhng s kin ny cha c th nghim v chng minh bng phng php khoa hc. N cng khng gy c s hng th ngi ta lm mt cuc th nghim nh vy. ng Russ Maslen bo rng ng vit th cho Phn Khoa Y Hc ca trng i Hc Monash Melbourne v Qu Gip Bnh Nhn Phong Thp (Arthritis Foundation) ti Sydney nhm c gng thuyt phc h a vo chng trnh nghin cu cha bnh lm sn. Nhng cho n gi pht ny, ng khng nhn c mt s phc p no. ng bun v bo: "Ti ni bng s tht, qua kinh nghim, rau m cha c bnh thp khp; nhng ti khng c g chng minh. Nu n khng cng hiu th ti thnh tht bo n khng cng hiu ri" . ng tip: "Hin thi ti nc c, c hn mt triu su trm ngn bnh nhn b bnh thp khp, v vic cha tr bng phng php ny nu c chp thun cng gp phn ng k. Nhng ti cay ng m ngh rng, bi v Rau M l mt loi c hoang di, tm thng v khng mt tin mua, nn khng ai mng n vic th nghim n. Theo ti, nu n c th nghim v c cng nhn c cng hiu ng hong th ngi ta cng c th hi ra tin trn loi rau c hoang di ny". Xin lu : Mi ngy nhai hai l rau m tr bnh thp khp l liu lng trung bnh. Khng nn s dng qu liu trong mt thi gian lu di v n c th lm h huyt p. (Xin xem bi Anh ng di)

21

Medicinal Plants
Gotu Kola
Gotu Kola, (Centella asiaticum) is a tiny leafed low growing plant has been called the Elixir of Life. This ground cover herb, also known as the arthritis plant, has been used by the Sinhalese and other people of India who live along the Indian Ocean for many hundreds of years. They believe that it contains remarkable longevity qualities. Two to three small leaves, or one to two large leaves a day are eaten raw to reduce disorders like poor memory, rheumatism, arthritis, abscesses and high blood pressure. The natives of India use the plant medically as a diuretic or stimulant to the kidneys and bladder. It is also believed to be an aphrodisiac. This rejuvenating herb has been used medically for impotence, endurance, menopause, fluid retention, age spots, depression, fatigue, to strengthen the heart, to help the body defend itself against various toxins and in cancer treatment. Gota Kola can be eaten straight from the plant, added to salads or chopped up as a last minute garnish on a meal. The leaves can be used fresh or dried for tea and sweetened with honey if desired. It is important to take Gota Kola daily and for several weeks before any marked beneficial effect is felt. This tonic plant is rich in chlorophyll, vitamins A, B, C, G and K; and particularly the mineral magnesium. Do not overeat as the results may be headaches, dizziness or too much energy and sleeplessness at night time. Transient unconsciousness may occur through over consumption. Two to three small leaves or one to two large leaves daily is said to be sufficient. The plant is a low growing groundcover with a leaf the size of a thumb nail with a serrated edge. It has a long tap root and mats over the ground. It grows in sun but will thrive in moist semi-shade and even grow taller. Indeed, its flavour is milder if grown in shade. It is easy to grow and seems to adapt to any soils. In fact, Swamp Pennywort grows along Victorian waterways as a weed. If planted in a pot ensure that enough room is allowed for the plant to spread. The container does not need to be too deep: an idea may be to plant it in a shallow foam vegetable box. Claims that Swamp Pennywort is the Elixir of Life are difficult to substantiate but many have claimed a benefit from its daily use. Bulleen Art & Garden cannot obviously guarantee its efficiency: however, moderate use should not present a risk.

Rau m cy rau, cy thuc


Rau m l cy nh, mc b. Thn rt mnh, l mc so le, thng t hp 2-5 l mt mu, mp kha tai bo. Hoa mu trng hoc hi . Qu mu nu en, lm nh. Cy mc t nhin khp ni, ch m mt. Cch dng: C cy rau m, thu hi quanh nm, dng ti hay sao vng. Dc liu c v ng, hi ngt, mi thm, tnh mt, c tc dng thanh nhit, gii c, li tiu, tiu vim, st khun, cm mu. min Nam, rau m ti c ch bin lm nc gii kht, ung vi nc . Nhn dn vn n rau m hng ngy nh mt loi rau sng hoc nu canh n. Tt c u vi mc ch gii 22

nhit, chng nng. Hin nay ti nhiu tnh, thnh ph nc ta, nc p rau m c nhiu ngi a dng. Trm nghin cu dc liu tnh Bc Thi (c) dng rau m phi hp vi nhiu v thuc khc trong bi thuc chng thiu nng tun hon no nh sau: Rau m 500g, l du non 250g; vng en (rang thm), r ngu tt, r ba kch mi v 150g; r h th trng, ng mi th 100g; mt ong 250g. Cc dc liu phi kh, tn nh cng vi vng en, ry bt mn, trn vi ng v mt ong lm thnh 100 vin. Ngy dng 2 ln, mi ln 1-2 vin (nu thiu ba kch, c th thay bng r inh lng 200g; vng en thay bng vng trng 200g; ngu tt thay bng c xc 300g). Cha mn nga (ni m ay): ly khong 50g rau m ti, ra sch, gi gip (hm vi nc si 200ml nh hm ch ti) ung trong ngy. Cha rm sy: Hng ngy dng 50g rau m ra sch, gi nt vt ly nc, thm t ng cho d ung hoc n rau m ti trn vi chanh hay gim. Trong nc gii kht Bt bo lng x (trc y rt ph bin H Ni), c ngi thay l tre bng rau m tng thm tnh mt.
**************&&&&&&******** Lan Anh

Cng dng cha bnh ca cy rau sam


Rau sam l mt loi rau mc hoang khp mi ni v nhiu nht cc gc vn, b rung. T lu nhn dn ta dng lm rau n v dng lm thuc cha mt s bnh. Rau sam c v chua, tnh hn, khng c, c cng dng cha tr cc chng cm, l, gh l v st khun, tiu sng thng, tr m mt... Sau y xin gii thiu mt s bi thuc tr bnh bng cy rau sam: Cha ho ra mu Nu b chng ny th ly rau sam ti gi nt vt nc ung hoc nu canh rau sam n, ngy n 2 ln (hoc ung). n hoc ung lin trong 1 tun th thy bnh bt u bin chuyn. Tip tc dng trong khong 1 thng th bnh khi hn, thi gian dng thuc phi lin tc. Tuy nhin, nu ho ra mu do lao th phi kt hp dng thuc theo cng thc thuc chng lao ca bc s chuyn khoa lao. Tr st rt thng thng Nu b st rt th ly 1 nm rau sam ra sch nu nc ung. Bn ngoi th ly t ngn rau sam ti gi nt ri p v bng li c tay. Ngy dng 2 ln rt hiu nghim. Cha tiu chy Ngi b tiu chy, phn c bt th hi mt nm rau sam ra sch ri cho 2 bt (n cm) nc un ln si mt lc. B n cn nc chia lm 2 ln ung trong ngy. Cha tr em b kit l Khi tr em b mc chng l lun thy au mt rn c khi phn ln nhy mu th ly rau sam ra sch gi nt, vt ly nc ri un si gi, cho thm mt t ng mt khuy u ln cho tr ung rt hiu nghim. 23

Ph n ra nhiu kh h hi Rau sam 100g gi nt, cht nc ct, ha vi lng trng trng g (1 qu) hp chn n 1 ln/ngy n lin 5-7 ngy, kt hp vi v r rm bt 200g, sc c ly nc ra m h hng ngy. Ngi b chng giun, sn Nu b mc chng giun a th ly khong 2 nm to rau sam sc vi 2 bt (n cm) nc trong siu t, sc cn gn 1 bt th ung lc i, ung vi ln s c tc dng ty giun. Nu b chng sn x mt th ly rau sam ti sc ly nc c ha vi mt t gim v mui ri ung khi sng ng dy (cha n ung g) ung nh vy vi ngy lin s c tc dng ty sn. Cha bnh tr Khi mi b mc bnh tr th ly 2 nm rau sam ra sch ri luc ln n c ci, ly nc cn nng xng ti ch, khi m va th ngm v ra k vng tr. Kin tr lm nh th lin tc t 20-30 ngy l mt liu trnh. Cha au mt do mng tht Nu gp chng au mt ni mng tht, ko mng mt th ly 1 nm rau sam ti ra sch gi nt, trn thm 1 t phc tiu (khong cht mua hiu thuc bc) ri dng vi mn sch bc li p ln mt, rt hiu qu. Tr mi sinh khng m c mt: Rau sam 1 nm gi nt vi cht mui bc vo gc p ln m mt. Thnh thong ly ra ngh mt lc ri thay lp khc rt hiu qu. Cha au rng Nu rng b sng, au th ly rau sam ra tht sch gi nt, vt ly nc ct ri ngm v sc ming, lm nh vy nhiu ln trong ngy. Cha trng cn Nu b rn rt cn, ong t, chm vo su rm khin au sng v nga rt kh chu th ly rau sam gi nt p vo vt thng va gi vt nc ung rt mau khi. Tuy nhin nu b rn c cn th sau khi s cu phi chuyn i bnh vin ngay. BS. Minh Hin

***#*** Rau dip c - v thuc a nng


Dip c t lu c ng y dng cha cc bnh v tiu ha, pht ban, tc sa... Gn y, Ty y cng pht hin ra nhiu tc dng qu ca n nh khng khun, tiu dit k sinh trng, chng ung th. Rau dip c cn c tn l gip c, cy l gip hoc ng tinh tho, tn khoa hc l Houttuynia cordata Thumb., mc ch yu ti cc nc chu , t n n Trung Quc, Nht Bn, Thi Lan... nc ta, dip c mc hoang khp ni, thng cc vng t m, c trng lm rau n hoc dng lm thuc. Dip c c v chua, cay, tnh mt, tc ng vo 2 kinh can v ph. Tc dng ch yu l thanh nhit, gii c, thot m (i vi mn nht lm m), thng tiu tin, gim ph thng, st khun, chng vim. Trong y hc dn gian, dip c c dng cha cc chng bnh nh: to bn, tr (6-10 g sc ung hng ngy), si, my ay (gi nt vt nc cho ung), vim tai gia, sng tuyn v, tc tia sa (dng l kh 20 g hoc ti 40 g, sc nc ung hng ngy), vim thn, ph thng, kit l (dng 24

50 g ti sc ung), tiu but, tiu dt (dng rau dip c, rau m ti, l m ra sch, v vi nc si ngui, gn nc ung). Theo nghin cu ca y khoa hin i, trong cy dip c c cht decanoyl-acetaldehyd mang tnh khng sinh. Loi rau ny c tc dng khng khun nh c ch t cu vng, lin cu, ph cu, trc khun bch hu, e.coli, trc khun l, xon khun leptospira. N cng c tc dng i vi virus si, herpes, cm v c HIV, do tc ng vo v bc protein ca virus. Dip c cn dit k sinh trng v nm. Liu dng 30-50 g rau ti, c th n sng, xay nt ung hoc gi p ngoi da. Cng theo Ty y, dip c gip li tiu do tc dng ca cht quercitrin, lm chc thnh mao mch, cha tr do tc dng ca cht dioxy-flavonon. Ngoi ra, n cn c tc dng lc mu, gii c, gii nhit, khng vim, tng sc min dch ca c th. Mt nghin cu ti Vin i hc Y dc Toyama, Nht Bn, cho thy tc dng chng xy-ha ca 12 loi dc tho v hp cht c chit xut t chng. Dip c l mt trong 4 cht c tc dng chng xy ha mnh nht. Hp cht quercetin ca dip c loi tr c cc gc t do "cng u" nht. Theo mt nghin cu ca i hc Y khoa Koahsiung, i Loan, dip c c tc dng c ch ng k i vi s sinh sn ca virus herpes simplex. N c xem l dc tho cha tr bnh ny. i hc Koahsiung cng pht hin dip c c tc dng ngn chn 5 dng t no ung th mu. Mt s nghin cu khc cho thy dip c c tc dng chng vim xoang kinh nin v polyp, lm tng ti mu sau phu thut. Cht Houttuynin bisulphat natri chit xut t n c th iu tr vim tuyn v. ******** ))*(( **********

C ngh chng ung th v


Nghin cu trn chut cho thy c ngh, mt gia v c a chung trong m thc n , khng ch cc t bo ung th v di cn ti phi. Cy ngh c c tc dng cha bnh k diu l nh hot cht curcumin. Mt s nghin cu trong phng th nghim trc y cng nhn curcumin c th ngn chn s hnh thnh khi u, do c c tnh ca nh mt cht chng oxy ha. Trong th nghim, tin s Bharat Aggarwal, i hc tng hp Texas, v cng s tim vo chut t bo ung th v ca ngi c nui cy t mt bnh nhn ung th v b di cn ti phi. Ngi ta cho cc khi u t do pht trin trong chut, ri tin hnh phu thut ct b, ging nh phu thut m v. Sau , s chut bnh ngu nhin c chia thnh 4 nhm theo di khi: khng c tip tc iu tr; ch iu tr bng curcumin; ch bng thuc c tn l Taxol; hoc kt hp curcumin v Taxol. Kt qu cho thy, mt na s chut trong nhm iu tr bng curcumin v 22% trong nhm kt hp curcumin vi Taxol c du hiu di cn ti phi. Trong khi , t l di cn nhm dng Taxol l 75% v nhm khng c iu tr l 95%. Aggarwal cho bit, theo mt s nghin cu trc y, nhng ngi c ch dinh dng nhiu cht ngh c t l mc ung th rt thp, c bit l nhng dng ung th nh v, tuyn tin lit, phi v rut kt. Nhm nghin cu bt u th nghim trn ngi, tp trung vo nhng trng hp c nguy c cao nh c m hoc ch mc bnh ******** ))*(( ********** 25

Nc c chua b dng v phng chng bnh tt


C chua 200 g ra sch, thi ming, ma 150 g rc v, cht nh, dng my p ly nc, chia ung vi ln trong ngy. y l loi nc gii kht c tc dng kch thch tiu ha, phng chng hu hiu tnh trng ming kh, li nhit, trng nng, trng nng, chy mu chn rng Theo y hc c truyn, c chua v ngt chua, tnh mt, c cng dng thanh nhit, gii kht, dng m v lm mt mu, thng c dng cha cc chng bnh nh nhit bnh phin kht, mi kh hng kht do v nhit, hay hoa mt chng mt, chy mu cam, chy mu chn rng, tiu ha km, lot d dy, huyt p cao Nghin cu hin i cho thy, c chua rt giu nguyn t vi lng. Cht tomatin trong c chua c tc dng c ch nhiu loi vi khun v nm, vitamin P rt c ch cho vic phng chng cao huyt p. Gn y, ngi ta pht hin c chua cn c kh nng phng chng ung th v lm chm kh nng lo ha. T c chua, c th ch ra nhiu th nc gii kht va b dng va c cng dng phng chng bnh tt ht sc c o: C chua 1.000 g, ng trng 100 g. C chua ra sch, thi ming, dng my p ly nc ri ha vi ng, un si mt lt l c, ngui, chia ung vi ln trong ngy, c kh nng phng chng bnh cao huyt p v thanh nhit gii c. C chua 150 g, da 150 g, nc p qu chanh 15 ml. C chua ra sch, thi ming; da gt v, ct nh, ngm trong nc mui nht chng 10 pht. Dng my p hai th ly nc ri ha vi nc chanh, chia ung vi ln trong ngy. Loi nc gii kht ny ngoi cng dng b dng cn c tc dng phng chng cao huyt p, i tho ng v bo ph. C chua 500 g, rau cn 250 g, chanh 80 g. C chua ra sch, thi ming; rau cn ra sch ct on ngn, dng my p ly nc ri vt thm nc chanh, ha u, chia ung nhiu ln. y l loi nc gii kht rt giu sinh t v cht khong, c tc dng thc y chuyn ha cc cht trong c th, b dng v gii tr mt mi, ng thi cn d phng cao huyt p v tnh trng va x ng mch. C chua 150 g, kh qua 100 g. C chua ra sch, thi ming; kh qua ra sch, b dc, b ht, ct on ngn, dng my p ly nc, chia ung vi ln trong ngy. Loi nc gii kht ny c cng dng thanh nhit gii c, phng chng tch cc tnh trng vim nhim, lm p da v h ng huyt. C chua 80 g, rau mi 25 g, l hi 8 g, rau cn 60 g, to ty 80 g, mt ong 5 ml, nc p qu chanh 15 ml. C chua ra sch, thi ming; rau mi, rau cn v l hi ra sch, ct ngn; to ty gt v, thi nh. Tt c cho vo my p ly nc, ha thm mt ong v nc chanh, chia ung vi ln trong ngy. y l loi nc gii kht rt hp dn, giu dinh dng v c tc dng tng cng chc nng gan. C chua 200 g, to ty 150 g, chanh qu 80 g, chui tiu chn 100 g, ci bp 100 g. C chua ra sch, thi ming; to ty gt v, ct nh; chanh vt ly nc; bp ci thi nh, c 3 th dng my p ly nc. Chui tiu bc v, nh nhuyn ri ha u vi dch p, ch thm nc chanh. Quy u, chia ung vi ln. Th nc gii kht ny mi v thm ngon, c tc dng bi dng rt tt, ng thi cn lm p da v kch thch tiu ha. -- ** ))0O0 (**-26

8 loi tri cy dnh cho ngi n king


Lo s v tng cn, bn tm mi cch ha gii lng m tha nh lp trnh ch n ung, thm ch c lc king khem qu mc. iu chng nn cht no. Mt s hoa qu c th gip bn gim cn. Cam: Dng cam mi ngy, bn s c mt ln da mn mng v loi b c lng calories khng cn thit. Chanh: Vitamin C trong chanh gip da mn mng, ti sng. Ngoi ra, ung 1 ly nc chanh mi ngy s gip c th phn gii c t, m tha v h tr tiu ha. Khng ung khi ang i. Chui: Mi ba dng hai bt cm. Nu mun gim cn, bn c th n mt bt cm vi thc n, sau dng 2-3 qu chui thay cho bt cm cn li. Da: Cha bromelain nn c th phn gii protein trong d dy, gip qu trnh tiu ha din ra thun li. Da cn c tc dng phn gii lng calories tha trong c th. Nho: Dng 100-150 g nho mi ngy l bn "np" cho c th ngun nng lng tng ng mt bt cm chan vi canh rau nu tht nc. Nc p t nho ti c tc dng lm chm qu trnh lo ha. To: Hm lng dinh dng trong to tng ng hai bt cm. D nh n king ca bn s thnh cng nu mt ba trong ngy, bn dng hai qu to. Xoi: Xoi chn rt giu axit folic, canxi, vitamin B1, B2, c kh nng xua tan chng y bng v phn gii lng m tha. Sau mi ba cm, bn c th dng 1/2 qu. Khng nn n tr ba s gy nng rut. Sri: Giu vitamin, khng ch tt cho da, c li cho h tiu ha m cn tiu hao bt lng calories m bn "np" qu nhiu vo mi ba

************

Tho dc phng cha tiu ng


Tiu ng c ng y gi l tiu kht vi triu chng n nhiu, i nhiu, ung nhiu. Y hc c truyn s dng nhiu loi tho dc iu tr bnh ny, chng hn nh nhn sm, c mi, mp ng... Nhn sm: V ngt, hi ng, c tnh hn n, vo hai kinh ph v t, c tc dng ch kh, b ph, du hen, kin t, sinh tn dch, du kht... Nghin cu hin i cho thy, nhn sm lm tng tnh nhy cm ca t bo vi insulin, kch thch bi tit insulin trong c th. Tuy nhin, vic dng liu c th gy mt s tc dng ph nh nhc u, chong vng, nn ma v thm ch lm tng huyt p; y cng l nhng bin chng ca bnh tiu ng. V vy, vic s dng nhn sm cn phi tun theo li khuyn ca thy thuc. Nhn sm cn tim n nguy c lm tng hiu ng thuc h ng huyt. V vy, vic dng phi hp nhn sm vi thuc gim ng huyt c th gy nguy him do h thp ng huyt qu mc khi dng. Trong thc t lm sng, c th dng nhn sm kt hp vi mt s v thuc khc cha bnh i tho ng. 27

Mt s cch dng nhn sm cha tiu ng:


Nhn sm: Nhn sm 3 g, hm hoc sc ung hng ngy thay nc.
Nhn sm 3 g, c mi sao 20 g, tn bt hoc nu cho n ngy mt ln. Bi thuc ny c tc dng cha tiu ng ngi gi kh huyt h nhc.

C mi: Tn thuc l hoi sn. Theo nghin cu ca Nht Bn, hoi


sn c dng cha khi bnh tiu ng trn mt s bnh nhn iu tr bng insulin khng khi. C th dng di dng thuc sc, bt thuc hoc thc phm nh ch, canh... ng dng cha bnh: C mi 50-100 g, nu cho, n thay cm hng ngy. C mi 30 g, thc a 12 g, sn th 10 g, an b 12 g, bch linh 10 g, thin hoa phn 12 g. Sc ung ngy mt thang. C mi 15 g, hong k 15 g, ru ng 30 g, sc ung ngy mt thang. C mi 40 g, b ng 120 g, l sen 50 g. L sen sc ly nc, b ci, nu vi c mi v b ng thnh cho. n ngy mt ln.

Mp ng:
Theo nghin cu hin i, mp ng c tc dng h thp ng huyt trn ng vt. N c Philippines s dng lm thuc iu tr tiu ng rt hiu qu. Cc nh khoa hc Nht Bn cho rng mp ng c tc dng hn ch s pht trin ca t bo ung th v ko di tui th ca ngi bnh ung th. Qu mp ng c v ng, tnh lnh, tr tng nhit, lm sng mt, mt tim, nhun t, b thn, nui dng can huyt, bt mt mi, gii phin kht... Ht mp ng c v ng ngt, thm kh lc, cng dng. Ngi ta bo ch ti 18 loi dc tr t mp ng, c tc dng an thn, gy ng, kch thch tiu ha, hot huyt... Hin nay nhn dn ta cng dng mp ng lm ch thuc, hm ung hng ngy cha cc bnh tiu ng, gim m mu... ng dng cha bnh: Mp ng thi mng, sy kh. Hng ngy hm ung thay nc ch. Mp ng ti 1-2 qu. Nu canh n hng ngy.

H th :
Thng dng l v r c lm thuc. R c phi c bo ch vi nc u en mi dng. Khi dng h th cn king khng n cc loi c khng vy, hnh, ti, ci c. H th c tc dng b mu, gim ng mu. ng dng cha bnh: H th 12 g, long nhn 12 g, quyt minh t (ht mung) sao 12 g, l du 20 g. Sc ung ngy mt thang, chia ung 2-3 ln trong ngy. Bi thuc ny c tc dng cha mt ng ngi tiu ng.

28

H th 12 g, long nhn 12 g, qu du chn 20 g, quy thn 10 g, cam tho dy 10 g. Sc ung ngy mt thang, chia 2-3 ln ung trong ngy. Bi thuc ny c tc dng cha thiu mu ngi b tiu ng. H th ch 12 g, c mi sao 20 g. Tn bt mn, ung mi ngy 20 g; ung lin tc trong nhiu ngy. C th sc ung ngy mt thang, chia 2-3 ln. Bi thuc ny c tc dng cha tiu ng. Nu c bin chng mch mu, nn gia thm c xc 20 g, kim ngn hoa 20 g, r qut gai 12 g, cam tho dy 10 g; sc ung ngy mt thang, chia 2-3 ln trong ngy. H th ch 12 g, thc a 12 g, c mi sao 12 g, sn th 10 g, an b 10 g, bch linh 10 g, thin hoa phn 10 g. Sc ung ngy mt thang, chia 2-3 ln trong ngy (y l bi Lc v gia v). Bi thuc ny c tc dng cha tiu ng. Hoa hng dng: R cy hng dng 150 g, sc ung trc khi n cm, vo bui sng sm, ung lin 5-7 ngy, c tc dng cha tiu ng

Huyn Thoi H Th
H Th l tn mt v thuc b rt quen thuc trong mi gia nh, ngi xa tin rng H Th c kh nng lm ngi gi thnh tr, tc bc li en. Tuy rng chng minh, ch c mt chuyn c tch rt ngn, v khng c nhiu chi tit, c coi nh huyn thoi, nhng tt c nhng sch dc tho u c ghi li v l l do v sao v dc tho ny c gi l H Th . Sch thuc c ghi rng: H Th vn tn D Giao ng, sau v c ng gi h H dng lu ngy, tc bc ha en v sng lu hn mi ngi, nn uc gi l H Th , c ngha l ng h H c u tc en. Cy H Th l loi cy leo hay d hp, v m n cnh qun vo nhau. Tn khoa hc l Polygonum multiflorum, ngha l c nhiu t, nhiu hoa. Cy mc lu nm, thn xon vo nhau, l so le, c cung di. Hoa trng mc chm c nhiu nhnh. Ma hoa thng 10, ma qu thng 11. H Th mc hoang rng ni nhiu nht l Giang T, Qung ng, T Xuyn, H Bc, Phc Kin Trung Hoa v cc tnh Ty Bc v Thanh Ha, Ngh Tnh, Hong Lin Sn, Lai Chu Vit Nam. n ma thu hay ma xun, ngi ta o v ra sch t, ct hai, hp ri phi kh. C ni khng hp m phi ngay. Mun c H Th ming th o v cn ti em thi ngay, hp chn ri phi kh. C nhiu ni luyn thuc rt k, hp H Th vi u en xong phi kh. Kh ri li hp vi u en v phi li. Lm nh th n 9 ln. H Th thnh en tuyn mi ng gi l H Th ch. Cho n nay H Th vn c dng lm thuc b thn kinh suy nhc, b huyt, khe gn ct. i vi ph n, H Th c dng lm thuc b sau khi sanh . Ngoi r H Th , l v cnh cn c dng un nc tm ra, cha cc chng l nga. C th phi hp vi l ngi cng tt.

29

Hin nay ti cc ch c ni bn mt th ru H Th . Ti cc quy hng dc tho c bn H Th ch luyn ri gi trong giy bng. C th mua v t ngm ru H Th nguyn cht hay thm vi dc tho khc. Ngoi ra li cn mt th H Th trng. Cc v ng Y cho l cng dng cng ging nh H Th . Cch ch bin v liu dng cng khng khc.

Ru H Th
Theo sch c H Th c tc dng b tinh, hi xun, phng lo, tng tui th, mnh gn xng. Dng 150gr H Th , 200gr ng phn, mt lt ru. Cho vo bnh y kn ni ti mt hai thng. Cht thuc tan vo ru, lc b b. Ung 1 hay 2 ly nh mt ngy. Ru H Th mi v khng ngon nhng pha ln vi ru Qu th thm ngt, d ung hn. Nu cay nng qu c th pha thm nc hoa qu hay nc cho long bt.

n thuc b
Ngi yu, thn kinh suy nhc n ung km tiu, dng : - H Th 10gr, - To en 5g, - Thanh B 2g, - Trn B 3g, - Sinh Khng 3g, - Cam Tho 2g, - Nc 6 chn. Sc cn 2 chn, chia 3, 4 ln ung trong ngy.

Bi thuc Tht Bo
Lm cho tc ru tt, khe gn xng, b tinh kh, sng lu. - H Th v H Th trng mi th 600g ngm nc vo go 4 m ngy, co b v, dng u en i sch ri cho H Th vo ni hp, sp mt lt H th , mt lt u en, xong bc ln bp hp chn u en, em b u, ly H Th phi kh, ri li hp vi u khc, lm nh vy 9 ln. Cui cng em H Th sy kh v tn bt. - Xch v Bch Phc Linh mi v 600g, co b v tn bt, i vi nc trong, lc ly bt lng di, nm li, tm vi sa phi kh. - Ngu Tt 320g, tm ru mt ngy, thi mng trn vi H Th , hp vi u en vo ln th 7, 8 v 9 em ra phi kh. - ng Qui 320g tm ru phi kh. - Cu K T 320g tm ru phi kh. - Th Ty T 320g tm ru cho nt ra, gi nt phi kh. - B Ct Ch 100g, trn vi m en sao cho bc mi thm. Tt c gi nt trn u thm mt vo lm thnh vin 0,05 g (bng ht bp). Ngy ung 3 ln, mi ln 50 vin. Sng dng ru chiu thuc, tra dng nc gng v ti dng nc mui (theo Tch Thin ng).

H Th Hon
Cng dng nh bi Tht Bo nhng t v hn: H Th 1.800g thi mng, ngu tt 600g thi mng. Hai v trn u. Ly u en i cho sch. Cho thuc vo ni hp, c mt lt thuc, mt lt u. Hp chn u. Ly thuc ra phi kh. 30

Lm nh vy 3 ln ri tn bt. Ly tht to tu en trn vi bt lm thnh vin 0,05 g. Ngy ung 5 ln, mi ln 30 vin. Dng ru hm nng ung thuc (theo Ha T Cc Phng).

H Th Tn
Cng dng cng nh bi Tht Bo. H Th co v, thi mng phi kh, tn bt. Ngy ung 4g vo sng sm, ung thuc bng ru (theo Bn tho cng mc). Nhng phng php ni trn, ch ghi li thy ngi xa rt thn trng vic lm thuc. V trong dn gian d c dng rt nhiu, khng phi ai cng c kin nhn v hiu bit dc tnh, pha ch mt th dc tho bnh dn, thng dng khp ni, v khp c mi gii nh H Th .

Cho H Th
Gi H Th trong vi tha, nu chung vi cho. Cho nh vt ra.. n ngt cho ng. n mn cho thm mt qu trng, nm nm va ming. B kh huyt. **************

Mt ong tr ho cho tr con


Mt cuc nghin cu mi y cho thy, mi ti, trc khi i ng, cho tr con ung mt tha c-ph mt ong s gip cho tr con bt ho. C ba cch tr ho cho tr con: 1.cho ung thuc ho, 2.cho ung mt ong, 3.khng cho ung g c, t t s khi. Kt qu nghin cu cho thy cch th hai hiu nghim nht v mt ong tri ln thnh c hng mt lp bc mng v lm cho bt nga ngy. C hng nga ngy lm cho ta phi ho. Ngi ng u cuc iu nghin l tin s Ian Paul, thuc trng y khoa, vin i hc tiu bang Pennsylvania pht biu: Nhiu gia nh dng mt ong tr bnh ho cho tr con. Khm ph ny c ng ti trong H S v Y Dc cho Tr Con v Ngi Ln -Archives of Pediatrics and Adolescent Medicine - s pht hnh Thng 12. Nhng nh c vn v sc khe ca chnh quyn lin bang, mi y, cnh bo khng nn dng thuc tr cm v ho by bn trn quy (khng cn toa bc s) cho tr con di 6 tui. Ngoi ra mt s dc phng thu hi mt s thuc (tr cm, ho) khc. Ba v bc s nhi khoa, sau khi c xong kt qu nghin cu (v mt ong tr ho cho tr con) tuyn b l s khuyn ph huynh nn th cho tr con ung mt ong tr ho. Tuy nhn khng nn cho tr con di mt tui ung mt ong v i khi c nguy c sinh ra chng t lit mc du rt him khi b. Kim V, theo CNN ******************

VI IU LI CH CN BIT V TRI CHUI


Theo mt gio s i hc, Chui l mt tri cy mang li nhiu ch li nht trong cc loi tri cy. Chui cha ba th ng (sucrose, fructose, glucose) phi hp vi cht s. Qu chui em li nng lng tc th v lu di. Mt ti liu nghin 31

cu cho thy ch hai qu chui l cho mt ln tp luyn 90 pht. l nguyn nhn ti sao cc nh th thao thng hay dng chui. Nhng nng lng n t chui khng phi l iu duy nht m ngi ta quan tm. Chui cn cha c nhiu th bnh na. -Bnh cng thng: Theo mt nghin cu gn y gia nhng ngi b bnh cng thng, rt nhiu ngi cm thy th gin sau khi n chui. iu xy ra l v chui c cht "trytophan", mt loi "prtin" m c th s chuyn sang dng "serotonin", c tnh cht lm cho ngi ta th gin, tng cng s hng phn, v thng lm cho ngi ta cm thy hnh phc. Ngoi ra, sinh t B trong chui s iu ha lng ng trong mu, lm cho ta khoan khoi hn. -Bnh thiu mu: C nhiu cht st, chui c th kch thch tng cng huyt cu trong mu v gip tr bnh thiu mu. -Bnh cao huyt p: Loi tri cy nhit i ny li rt cao trong "potassium" trong khi li thp cht mui, cho nn thnh ra thuc tr bn cao huyt p rt tt. C quan qun tr Thc Phm v Thuc Hoa K cho php k ngh chui c chnh thc loan bo iu ny cho nhng ngi mc bnh cao mu. -Sc mnh Tr no: 200 hc sinh ti trng Twickenham (Middlesex) c th nghim cho n chui vo bui sng v bui tra kch thch hot ng no b. Kt qu cho thy chui gip hc sinh tnh to hn. -Bnh to bn: Giu cht s, nn nu cho chui vo trong thc phm n king c th khi phc li hot ng ca rut gi, gip vt qua cn bnh to bn m khng cn n thuc x. -Nhc u, chng mt v ung nhiu ruu: Mt trong nhng phng php tr cn nhc u, chng mt v ruu l lm mt ly kem chui, sa "xc" (xay) v mt ong. Chui s lm cho du bao t, v vi s tr gip ca mt ong, s to nn mt lng ng tan trong mu, trong khi sa va lm du cn au va ti to nc trong c th. -au bao t: Chui c tc dng chng act mt cch t nhin trong c th, nn nu bn b ln cn au, c n thm chui du au. -"St ban sng": n chui gia cc ba n gip lng ng trong mu tng ln, trnh c cc cn "st ban sng" (kh chu, bn thn vo bui sng). -Mui cn: Trc khi tm thuc bi mui cn, th ch nh phn trong ca v chui vo ch mui cn. Nhiu ngi tm thy cng hiu l lng t phn trong v chui ny. -Thn kinh yu: Chui c nhiu Sinh t B nn c th gip tng cng cho h thn kinh. -Bnh mp ph ti s lm: Kho cu t Vin Tm L hc ti c cho thy rng p lc ti cng vic thng dn ti s n nhiu nht l Chclate v bnh. Theo di hn 5000 bnh nhn bnh vin, cc chuyn gia thy rng a s b mp ph v sc p ca cng vic. Kho cu cng cho thy rng trnh vic qu lo lng m tr thnh n nhiu, ngi ta phi kim sot ng trong mu bng cch n nhng thc n c nhiu cht carbohydrate (c nhiu trong chui) mi hai gi cn bng lng ng trong mu. -Lot bao t: Chui c dng nh l mt thc phm n king chng li s bt bnh thng ca c quan tiu ha v cht s v s mm mi ca chui. l mt mn n sng duy nht c th n m khng gy cng thng cho cc vt lot. Chui cng cn bng s tit qu nhiu acid ng thi lm gim s kch thch pha trong bao t bng mt lp bao li. -Kim sot nhit : Nhiu nn vn ha cho rng chui l mt loi tri cy c th lm gim bt nhit v s cng thng ca ngi ang chun b lm m. Thi Lan, ngi ta cho ngi mang thai n nhiu chui gim nhit ca a nh. -Nhng cn bnh v thi tit thay i: Chui c th gim nhng cn bnh ny bi v chui c cha cht lm tng cng kh nng t cha bnh. -Cai thuc l: Chui c th gip ngi cai thuc l. Sinh t B 6, B 12 trong chui cng nh cht potassium v magnesium gip cho c th hi phc sau nhng phn ng ca s thiu nicotine. -Cng thng: Potassium l mt sinh t khong, gip thng bng nhp tim, gi Oxygen ln c v iu hnh lng nc trong c th. Khi chng ta b stress, metabolic tng ln, lm gim i lng potassium. Do , cht potassium trong chui s lm qun bng li s thiu thn . 32

-Xut huyt no (Stroke): Theo nghin cu ca tp san The New England Journal of Medicine, n nhiu chui s gim c 40% s t vong v xut huyt no. -Mn cc: p v chui ln ch mn cc, ri dn li bng bng keo trong mt thi gian s lm mt mn cc! V nhng cng hiu trn, Cho nn, chui l mt th thuc cng hiu cho nhiu loi bnh. Nu so snh vi to, chui c 4 ln protin cao hn, 2 ln carbohydrate, 3 ln phosphorus, 5 ln sinh t A v st, 2 ln cc sinh t v khong khc. Chui cng giu Potassium v l mt trong nhng tri cy tt nht cho con ngi. Vy, ta c th ni: n mt tri chui mt ngy, s khng cn thm bc s. (A Banana a day, keeps the doctor away!)
(Li ngi dch: D cho kt qu th no chng na, chui va r va ngon, c li n my cng ch cn gi tay, bc mt ci, l tri chui hp dn hin ra lin, ti sao khng n?)

Phng dch CHU TT TIN ***************

KH QUA
Xut X: Trn Nam Bn Tho. Tn Khc: Cm l chi, Li B o (Cu Mang Bn Tho), Hng c nng (Qun Phng Ph), Lng Qua (Qung Chu Thc Vt Ch), Li qua (Dn Gian Thng Dng Tho Dc Hi Bin), Hng dng (Tuyn Chu Bn Tho), Mp ng (Vit Nam). Tn Khoa Hc: Momordica charantia L. H Khoa Hc: Thuc h Bu B (Cucurbitaceae). M T: Dy leo bng tua cun. Thn c cnh. L mc so le, di 5-10cm, rng 4-8cm, phin l chia lm 5-7 thu, hnh trng, mp kha rng. Mt di l mu nht hn mt trn, Gn l c lng ngn. Hoa c v hoa ci mc ring nch l, c cung di. Cnh hoa mu vng nht. Qu hnh thoi, di 8-15cm, mt ngoi c nhiu u li. Qu cha chn c mu vng xanh, khi chn mu vng hng. Ht dp, di 13-15mm, rng 7-8mm, trng gn ging ht B ng. Quanh ht c mng bao quanh (ging nh mng ht Gc). B Phn Dng: Qu, hoa, r. Dng lm thuc thng chn qu mu vng lc. Nu dng ht th ly nhng qu chn, phi kh. Thnh phn ha hc: + Trong qu Kh qua c Charantin, b-Sitosterrol-b-D- glucoside) v 5,25-Stigmastadien-3b-Dglucoside (Trung Dc i T in). + Trong qu c tinh du rt thm, Glucosid, Saponin v Alcaloid Momordicin. Cn c cc Vitamin B1, C, Caroten, Adenin, Betain, cc enzym tiu protein. Ht cha du v cht ng (T in Cy Thuc Vit Nam). + Qu cha Glycosit ng l Momordicin, Vitamin B1, C, Adenin, Betain. Ht c cht keo (Dc Liu Vit Nam). Tc dng Dc L: + Tc dng h ng huyt: Xc nh lng ng niu ca th nui, sau cho ung nc ct Kh Qua, thy ng huyt h r (Trung Dc i T in). 33

Tim no thy th di da ca chut ln gy tng ng huyt ri cho ung nc ct Kh qua, thy c tc dng h ng huyt (Trung Dc i T in). c Tnh: Cho chut c thai ung 6ml/Kg c th c th lm cho t cung ra mu, sau t gi th cht. Ung 6ml/kg c th th 80-90% sau 5-23 ngy th cht. Ung 15-40ml/kg c th th sau 6-18 gi s cht (Trung Dc i T in). Tnh v: + V ng, tnh hn, bnh (Trn Nam Bn Tho). + V ng, tnh hn, khng c (Bn Tho Cng Mc). + sng th tnh hn, nu chn th tnh n (Bn Kinh Phng Nguyn). + V ng, tnh hn, khng c (Trung Quc Dc Hc i T in). + V ng, tnh hn (Trung Dc i T in). Quy Kinh: . Vo kinh Tm, T v V (Trn Nam Bn Tho). . Vo kinh Tm, Can, Ph (Bn Tho Cu Chn). Tc Dng: + T thc ha 6 kinh, thanh th, ch kh, ch kht. Tr n ha c kh, mn nht kt c (Trn Nam Bn Tho). + Tr nhit t, gii lao, thanh tm, minh mc (Sinh Sinh Bin). + Tr nhit, gii phin (Bn Tho Cu Chn). + Cn sng th tr nhit, minh mc, thanh tm. Nu chn th dng huyt, t can, nhun t, b thn (Ty Cc C m Thc Ph). + Tr phin nhit, tiu kht, phong nhit lm cho mt , trng th, h l (Tuyn Chu Bn Tho). Liu Dng: Sc ung: 8-20g. Hoc t tn tnh, ung. King K: Ngi t v h hn, n Kh qua s b th t, bng au (Trn Nam Bn Tho). n Thuc Kinh Nghim: + Tr mt au: Kh qua, ct ra, n, ung thm nc sc ng Tm (Trn Nam Bn Tho). + Tr v kh au: Kh qua, ct, n (Trn Nam Bn Tho). + Tr mn nht: Kh qua ti, nghin nt, p bn ngoi da (Tuyn Chu Bn Tho). + Tr trng th pht st: Kh qua sng 1 qu, khot b rut. Cho tr (ch) vo, phi trong rm cho kh. Mi ln dng 8-12g sc ung thay nc tr (Phc Kin Trung Tho Dc). + Tr phin nhit, ming kh: Kh qua b rut, thi ra, sc ung (Phc Kin Trung Tho Dc). + Tr l: Kh qua ti nghin nt, p ly 1 bt nc ct ung (Phc Kin Trung Tho Dc). + Tr rm sy: L Kh qua ti, nu ly nc tm, ngy 3-4 ln (Trung Quc Dn Gian Bch Tho Lng Phng). + Tr inh c au chu khng ni: L Kh qua, thi nh. Mi ln dng 10g, ung vi ru nht. Ngy 2-3 ln. C th dng r Kh qua nghin nt, ha vi mt, bi (Trung Quc Dn Gian Bch Tho Lng Phng **************

Qu mp ng - mt v thuc qu
(Canh Nng su tm) Theo ng y, mp ng tnh hn, v ng, khng c, nu c dng thng xuyn s gip gim cc bnh ngoi da, lm cho da d mn mng. 34

Theo y hc hin i, mp ng c tc dng dit vi khun v virus, chng li cc t bo ung th; h tr c lc cho bnh nhn ung th ang cha bng tia x. Ngoi ra, mp ng cn c cc tc dng dc l sau: - Chng cc gc t do - nguyn nhn gy lo ha v pht sinh cc bnh tim mch, tng huyt p, ri lon lipid mu, tn thng thn kinh, vim ng tit niu, tiu ng... - Tng xy ha glucose, ngn chn s hp thu glucose vo t bo. c ch hot tnh cc men tng hp glucose. - C tc dng sinh hc ging insulin, gip c th tng tit insulin, rt tt i vi bnh nhn tiu ng dng 2. dng nc sc, qu mp ng ti c tc dng cha ho, mn trng c(ung trong v bi ngoi) v rm sy (ung trong v bi ngoi, khi kh th tm). Cch bo ch: Mp ng ti 200 g ct nh, sc 3 ln vi nc, mi ln ly 1 bt, tt c c li cn 1 bt, chia lm 3-4 ln ung (hoc c ung trong, bi ngoi) trong ngy. Tr em dng na liu trn. Nc p qu mp ng ti c tc dng cha tiu ng dng 2 mi mc (khi cha phi dng tn dc), phi hp vi cc loi sulfamid cha tiu ng dng 2 tng tc dng, gim liu v gim tc dng ph ca thuc. Ngoi ra, nc sc qu mp ng ti cng gip phng chng cc bnh tim mch, thn kinh, ung th, lo ha, gim tc hi ca tia x vi ngi bnh. Cch ch: Qu mp ng ti ra sch, ro nc, ct nh (b ht), cho vo my xay sinh t xay nh; sau cho vo ti vi sch ( tit trng bng cch luc si 15 pht) vt ly nc, un si 15 pht (nc 1). B cho thm nc (1 kg qu ti ban u th cho 500 ml nc) un si, nh la trong 15 pht, ly ra ngui, vt ly nc (nc 2). B li cho thm nc (1 kg qu ti ban u th cho 300 ml nc) un si, nh la trong 15 pht, ly ra ngui, vt ly nc (nc 3). B b, gp c nc 1, nc 2, nc 3 un si trong 15 pht. Chia liu: Nu ban u c 1 kg qu ti th chia nc vt thnh 10 liu, mi ngy ung 1 liu ngay sau ba n. Phn cn li bo qun trong t lnh dng dn. Sau khi ung mp ng, c th trng ming bng nc c ngt hoc ng Aspartam (mua nh thuc) hay 1 tha c ph (5 ml) mt ong (nu khng b bnh tiu ng th trng ming bng 1 tha ng knh cng c). Ch : Khi dng mp ng ( mi dng ch bin), khng c dng huyn sm hoc cc ch phm c huyn sm. DS Trn Xun Thuyt, Sc Khe & i Sng ********************

Toa thuc Nam tr bnh nan y.


Toa thuc ny rt n gin v r tin nhng c tc dng cha tr c nhiu chng bnh nan y m khoa hc hin i Ty Y nh phi b tay nh : Cao hay thp p huyt , chn nn lo u , tiu ng , tr nh km , lc gan , chng ph mp , to bn , tiu tin nhiu , vim mt , nhc mi , au bao t , nhc u , phong thp , m hi trm , ngn nga sn thn , cc chng bnh ngoi da v c bit c kh nng cha lnh mt s bnh ung th. Toa thuc ny l mt toa thuc Nam dng nhng loi rau v tri cy thin nhin. Cch pha ch

35

n gin t lm nhng v cng cng hiu cho sc kho. Nhng ai tng tn tin m bnh vn cn mang th hy dng toa thuc ny s thy kt qu bt ng : 1- Rau cn ty: iu ha h thng tiu - i tin...ngn nga sn thn , h huyt p, gim m nhiu 2- Da leo ( loi nh tri Chinese cucumber ): Thanh lc mu , tr kh mi , kht nc, tng h thng min nhim , hot ng ( metabolism ) ca c th. 3- t b ( loi khng cay : red or green bellpeper Capsicum ): Thanh lc gan , tng sc khng ng rut , ty , tr mn , tn nhang. 4- Kh qua ( cn gi l mp ng ): B no , tng tinh thn , gip sng mt , n ngon. c bit tr chng lnh tay chn. 5- Tri to Ty ( Apple loi tri ln ): Bi b bao t , tinh thn , tr m hi lnh , tr to bn , c bit cho phi n : gip cho ln da thm mn mng. Phn lng dng mi ngy : 1. Rau cn Ty 2 b ( 1 pound ) 2. Da leo gt v 1/4 tri 3. t b ly sch ht 1/2 tri 4. Kh qua sch ht 1/4 tri 5. To Ty sch v 1 tri * Lu : Nn dng cc loi rau tri cn ti tt. Cch iu ch : Rau tri phi ra sch. Dng my p nc tri cy ( Juicer ) ly nc ct. a - 50ml - 150ml ( cho mt ngi bnh thng ) b - 150ml - 180ml ( cho ngi c th yu )
KHNG BAO GI PHA CH THM BT C TH G S LM GIM TC DNG THUC.

CCH DNG: Mi ngy mt ln. gi cng hiu phi dng trong vng 15 pht sau khi p. c bit l trc khi n im tm sng.

Brocoli chng ung th d dy


Phan Chiu Qun Cuc nghin cu gia Php v M chng minh rng loi su l ny cha mt tc nhn ha hc git vi khun gy bnh ung th d dy. Cng trnh c ng trn bo "Tp san Hn Lm vin Quc gia Khoa hc" Hoa K chng minh rng trong phng th nghim, cht Sulforaphane git vi khun Helicobacter pylori. Cht ny c trong su xanh brocoli cha tr c kt qu. Tuy nhin nhng nh nghin cu cha bit lng phi dng loi rau ny l bao nhiu cho tng ngi. Nhng nh khoa hc cng khm ph ra rng cht sulforaphane git c loi Helicobacter nhn cht khng sinh (rsistant aux antibiotiques). H cng chng t cho rng tc nhn ha hc ny c hiu qu cho d vi khun trong hay ngoi t bo. Ni ngi, Helicobacter pylori c th trn trong nhng t bo np trong d dy khin cho s cha tr s nhim trng kh khn hn S nghin cu cho n nay ch mi trn chut, nhng nh nghin cu nh s th nghim trn ngi. 36

Bn cnh , trong sp l xanh cn c thm protein ESP vi nhim v to ra s cn bng cho cc sulphoraphane km sulphur. V khi nu chn s mt tc dng chng ung th v nhit cao s ph hu enzyme v cht ESP, lm xo trn s cn bng ca sulphoraphane. Hn na, lng sulphoraphanes c nh thm sulphur trong sp l xanh rt nh, ch chim khong 20 % tng s v rt d b v hiu ho. Cc thnh phn cn li khng c nguyn t sulphur hu ch, nn khng c kh nng khng bnh. Do nn n brocoli nh mt loi rau sng l tt nht. C th hp hay nu vi t nc v tht nhanh n hi mm. Ta c th ngm cho ht brocoli mc mm (nh gi u xanh sng). Brocoli l mt lgume ma ng (bt u t gia Thu v ht vo ma xun). Gi brocoli trong mt bao ni lng, ct trong ngn t lnh nht ca t lnh v lu nht l 4 ngy. (Ch : Brocoli lm gim s hp thu Iode. Nu n nhiu hn 3 ln mi tun th phi n thm nhng cht cha nhiu Iode) Gi tr dinh dng: Loi su (su bp, su l, brocoli, ci b xanh...) cha Sulphoraphanes v isocyothionates kch thch to mt enzym bo v cho c th bng cch tiu dit cht c v y ra khi c th. Nhng loi rau ci ny cn cha cht phytochemicals c th lm mnh h thng min dch (immune system) gip cho c th to ra sc khng chng li siu vi trng v bnh tt hn bt c loi thc phm no. Hai loi phytochemicals cn tm ra trong loi rau ci ny l indoles v quercetin. - Indoles l sn phm ca s ln men gy nn mi c bit v n c th tham dvo vic v hiu ha cc estrogen lm tn hi c th. - Quercetin l cht bioflavonoid tc dng rt mnh m khng ch aflatoxin, mt loi mc lm nhim nhng ht u v qu hch (nut) v lm c th yu sc khng. - Chng giu cht anti-oxydant (chng lo ha) nh vitamine C, E v beta-carotene v giu cht x. - Giu cht x gim nguy c ung th, c bit l ung th kt trng (clon) nhiu vitamine E, vitamine C v bta-carotne bo m cho ta nhiu anti-oxydant chng bnh tim mch. - Giu cht St v acide folique gip chng li chng thiu mu (anmie) Nhng cht b dng ny v c bit l cht acide folique rt quan trng cho nhng ngi n b mun sinh con. Thiu acide folique trong khi mang thai c th sinh ra con b chng Spina bifida (chng nt t sng) Thnh phn:
Thnh phn dinh dng Nc Nng lng Protine Lipides totaux Glucides Cht x Khong cht Calcium mg 48 46 n v g kcal g g g g Brocoli sng 90,69 28 2,98 0,35 5,24 3 Brocoli chn 90,69 28 2,98 0,35 5,06 2,9

37

St Magnsium Phosphore Potassium Sodium Km ng Manganse Slnium Vitamines Vitamine C B-1 (thiamine) B-2 (riboflavine) B-3 (niacine) B-5 (acide pantothenique) B-6 (pyridoxine) Acide folique B-12 Vitamine A Vitamine A Vitamine E Cht bo Acides gras saturs Acides gras mono insaturs Acides gras poly insaturs Acide linolique (18:2) Acide alpha-linolnique (18:3) Cholestrol

mg mg mg mg mg mg mg mg mcg mg mg mg mg mg mg mcg mcg I.U mcg RE mcg ATE g g g g g mg

0,88 25 66 325 27 0,4 0,045 0.229 3 93,2 0,065 0,119 0,638 0,535 0,159 71 0 1542 154 1,66 0,054 0,024 0,167 0,038 0,129 0

0,84 24 59 292 26 0,38 0,043 0,218 1,9 74,6 0,055 0,113 0,574 0,508 0,143 50 0 1318 139 1,69 0,054 0,024 0,167 0,038 0,129 0

** &&& ***

Qu na ic cha bnh
Bn ng xem thng nhng qu na ang ln b nhim nm nn kh ho ngay trn cy. N c th l mt v thuc hu ch cho bn trong cc trng hp ho, vim hng, quai b hay tiu chy. Na ic c dng lm thuc l qu na ang ln b mt loi nm lm hng, t kh xc, cng rn, c mu nu tm. Sch thuc c gi n l sa l. Theo kinh nghim dn gian, qu na ic c dng cha cc chng bnh sau: 38

Ho, vim hng: Qu na ic 50 g, r x can 30 g, nhn ht gc 20 g, cam tho dy 25 g, l bc h 50 g, l chanh 25 g, l to 25 g, sinh a 50 g. Tt c phi kh (ring qu na ic t tn tnh), gi nh, tn bt, trn vi 150 g ng knh nu thnh sir lm vin, mi vin 0,5 g. Ngi ln ngy ung 6-8 vin chia lm hai ln; tr em ty tui dng 3-6 vin. Dng 3-5 ngy. St rt: Qu na ic 40 g, giun t 80 g, phn phi 20 g. Qu na ic p v vn, tm ru, sao vng. Giun t ln tri, ra sch, ty bng ru, phi kh, sao vng. Hai th trn vi phn phi, tn bt mn v luyn vi nc ti lm vin bng ht xanh. Ngi ln ngy ung hai ln, mi ln 10 vin. Nht v, p-xe, quai b: Qu na ic 10-20 g, phi tht kh, tn thnh bt ri ha vi gim, bi nhiu ln trong ngy. C th phi hp vi hng ph 20 g. Tiu chy, kit l: Qu na ic 20 g t tn tnh, c lo ngn non 50 g, go t (rang tht vng) 30 g. Tt c sc vi 400 ml nc cn 100 ml, ung lm 2-3 ln trong ngy. &&&

Bi - cy n qu, cy thuc
Vit Nam c nhiu ging bi ngon nh bi oan Hng, bi Din, bi Phc Trch, bi Thanh Tr, bi Nm Roi... Bi l cy a nng: l, hoa, qu c th dng lm thc phm, lm thuc; Trong Nam dc thn hiu, Tu Tnh vit: Bi c v chua, tnh lnh, lm cho th thi, tr c nn nghn khi c thai, cha li n, au bng, tch ru n khng tiu, v bi c v ng cay, tnh khng c, c tc dng thng li, tr m, to thp, ha huyt gim au, au rut, tiu ph thng, khi dng b ci trng ly v vng sao dng. Cha au d dy: Ly 1 cc ht bi ra sch cho vo cc thy tinh, rt nc si vo, y kn sau 2-3 gi ly nc ung. C th thm t ng cho d ung. Ung lin tc nhiu ngy. Cha au bng, n khng tiu: Sc nc v bi ung, ngy dng 4-12g di dng thuc sc. Cha tr: R bi o ra sch, thi nh (20g/ngy) sc ung. Cha sa bu di, bu au tc: Bi non mi hnh thnh ht: 1 qu, gt v sao vng, h th nu nc ung. Dng vi ngy. Cha au bng do lch to: V bi 12g sc vi 1 bt nc, cn na bt. Ung lin tc mt tun. Cha au bng, y bng do lnh: L bi non luc chn hay nng chn p vo rn khi cn nng. Nc p mi bi c dng lm thuc cha tiu kht (i tho nht), thiu vitamin C. - Tm gi cy bi c dng cha cc bnh khp, n ung kh tiu. Lu : Nc p bi khi dng chung vi thuc ty c th khng cho sc khe. V nc bi cha 39

furanocoumarin - mt cht c th nh hng ln qu trnh hp th dc phm, nh cc loi thuc lm gim cholesterol, mt s loi khng histamin, mt vi loi thuc chng cng cng v thuc lm gim huyt p. Cc nh nghin cu cng lu rng khng nh rng ngay sau khi n bi, v cc loi qu chua cha nhiu axt nn d lm yu men rng v gy mn c rng. Ngc Hng *** &&& *****

Cho l sen mn n mt, b & phng chng bo ph


Cho l sen Ngoi cc loi cho thanh nhit ht sc dn d v thng dng nh cho u xanh, cho u en, cho hn, cho trai c mt loi cho kh c bit nhng cn t ngi bit n, l cho l sen. Vy mn cho ny c nu nh th no? Cng dng ca n ra sao? Xin c gii thiu c th vi bn c nh sau: Nguyn liu L sen ti 1 tu, go t 100g, ng trng va , cng c th gia thm u xanh tng sc thanh nhit gii c. Nu khng c l sen ti c th dng l sen kh cng c nhng trc khi dng phi ngm nc cho mm. Cch ch L sen ra sch, thi vn, sc k ly nc b b ri cho go vo nu nh thnh cho, ch thm ng trng, chia n vi ln trong ngy. Cng c th cho go vo ni nu thnh cho trc, sau dng l sen ct b cung v vin quanh y ln trn mt cho, tip tc un cho n khi mi thm ca l sen thm m vo cho l c. Hoc n gin dng l sen ra sch chn qua nc si, lt di y ni ri cho ang si ln trn, y kn vung trong 5 pht, sau b l sen ra, ch thm ng l c. Nu c thm u xanh th ninh u trc. Khi chn, cho go v l sen vo nu thnh cho long, ch thm ng, chia n vi ln trong ngy. Cng dng Cho l sen c cng dng thanh nhit gii th, kin no sinh tn dch, h huyt p v h m mu, l mn n mt b rt thch hp trong iu kin thi tit nng nng. c bit tt vi nhng ngi bo ph, cao huyt p, ri lon lipid mu (tng cholesterol, triglycerid, lipoprotein c t trng thp v Apoprotein B; gim Lipoprotein c t trng cao v Apoprotein A), ngi b vim ng tit niu, ri lon tiu ha do thp nhit, ph thng, mt s chng xut huyt nh chy mu cam, bng huyt, lu huyt, hoa mt chng mt sau khi sinh con C s dc l Theo dc l hc hin i, l sen c cha cht nh Roemerine, Nuciferine, Nornuciferine, D-NMethylcoclaurine, Anonaie, Liriodenine, Isoquercitrin, Gluconic acid Trn m hnh thc nghim chut gy tng cholesterol r rt. Nghin cu lm sng cng cho thy dch chit l sen cng c th iu tr hi chng ri lon Lipid mu khi dng lin tc 3 t, mi t 20 ngy, t hiu qu 91,3%. Vi nhng ngi bo ph, mi ngy hm ung 9g l sen thay tr lin tc trong 3 thng c tc dng gim bo kh tt. Theo y hc c truyn, l sen v ng, tnh bnh, c cng dng thanh nhit li thp, ch kht sinh tn, thng pht thanh dng v cm mu; thng c dng cha cc chng i lng do th thp, chng mt, ph thng, nn ra mu, chy mu cam, bng lu huyt, i tin ra mu, chng mt sau khi sinh con Kinh nghim dng l sen hm ung thay tr hoc ung tro l sen phng 40

chng bo ph, lm cho thn hnh thon th, gn p c ngi xa bit n t rt lu v ghi li trong cc y th c nh Bn tho b yu, Bn tho cng mc, Trn nam bn tho, Nht dng bn tho Nh vy c th thy, tuy rt n gin trong cu trc, gin d trong cch ch bin, cch dng, nhng mn cho l sen li rt c ngha trong nhng ngy thi tit nng bc. N cng c v tr kh c bit i vi cuc sng hin i khi ngi ta do n qu nhiu b bo v li vn ng th lc, ang lo s trc cn bnh bo ph v tnh trng ri lon lipid mu, mt hi chng c tnh nn tng to nn cc cn bnh tim mch ng s nh thiu nng mch vnh, nhi mu c tim, ri lon tun hon no Tc gi : ThS. HONG KHNH TON *********

V thuc t cy kh
lm thuc, ngi ta ch dng cy kh chua. Tt c cc b phn ca cy kh, k c cy tm gi sng k sinh trn u c dng cha bnh. - V r hoc v thn cy kh. Co ht lp v xanh v ru mc bn ngoi, ra sch, thi nh, sao vng, ly 20g phi hp vi v r n chu chu 8-12g, sc vi 400ml nc cn 100ml, ung lm hai ln trong ngy, cha vim hng, vim amidan, ho lu ngy; phi hp vi v qut lu nm cha ho g. - L kh 20g, ra sch, nu nc ung ngy hai ln, mi ln na bt con, cha ho suyn tr em. L kh ti 20g, gi vi l chanh 10g, thm nc, gn ung, cha cm nng. L kh dng ring hoc phi hp vi l mung trung, mi th 20g, gi nt, gi vo vi sch, xt u cha l sn. C th kt hp ung nc sc v nc nc. L kh, l chi xu, l long no v l thng, ti, nu nc tm cha l lot. cha ng c nm, rn cn, ly l kh, l hoc qu u vn , mi th 20g, l lt 10g, dng ti, gi nt, ha vi 200ml nc si ngui, cht ly nc ung lm mt ln. C th dng l kh (liu lng bng 1/2 hoc 1/3 liu l ti) sao qua cho thm, sc ung, thm ng cho tht ngt. Nu mi b ng c, ch ung 2-3 ln l khi. Trong thi gian c dch st xut huyt, hng ngy ung nc sc l kh 16g, l du 12g, l tre 12g, sn dy 12g, m 8g, sinh a 8g, c tc dng phng bnh. - Hoa kh c dng vi tc dng thanh nhit st khun, gim ho. Cha u, si: Hoa kh 16g, r cy canh chu 16g, thi nh, sao vng sc ung lm hai ln trong ngy. Cha ho khan, ho c m, kit l: hoa kh 12g, tm nc gng, sao sc ung. Cha st cao, kinh git tr em: hoa kh 8g, hoa kim ngn 8g, l dnh dnh 8g, c nh ni 8g, cam tho 4g, bc h 4g. Tt c phi kh, tn bt ry mn, mi ln ung 4g vi nc m. - Qu kh: Dng ring, nc p qu kh ung hng ngy cung cp lng vitamin C kh cao cho c th chng bnh vim lot chn rng (scorbut) v cha ng c. Dng phi hp, Tu Tnh (Nam dc thn hiu) ly 7 qu kh, ct mi qu ly mt ming khong 1/3 pha gn cung, vo mt bt nc, sc cn na bt, ung lc nng; ng thi ly mt qu kh gi nt vi mt c ti, p vo rn cha tiu tin khng thng. cha st cao, co git tr em, ly qu kh 10g, l dy n gnh 10g, l ngi cu 8g, l nh ni 8g, r to rng 6g phi kh, sao vng sc ung. Ph n sau khi sinh dng nc sc qu kh 20g vi v cy hng b 30g, r s qun 20g, ung rt tt. 41

Dng ngoi, nu nc sc qu kh cho c dng ra vt thng, mn nhn, l lot. - Ht kh 9 ht, phi kh, nhai nut nc l thuc cha kh, st rau. - Tm gi cy kh thi nh, ly 20g, sao vng, sc ung cha st, st rt, ho g; phi hp vi tm gi cy dui 20g, rau m 20g, l h 10g, bc h 10g, sc c, thm mt ong ngt, ung cha ho v hen sa tr em. Dc s C HUY

Long nhn lm thuc


Ci nhn ngm ru trng 100 ngy, ung c tc dng b t khai v, tr thn kinh. Nhn kh sc nc vi gng ti ung c th cha chng t. Long nhn cng gi l qu vin nhc, long nhc, v.v. l qu ca cy nhn, thuc h b hn. Tnh n, v ngt. Thnh phn ch yu c ng glucose, ng saccarose, acid tac-t-rc, protit, calci, pht-pho, st, vitamin A, B, C trong ht c cha cht bo, tinh bt, saponin v tanin. Sn phm c dng di dng qu ti, qu sy kh hoc phi kh. Nhng qu to, ci dy, v ngt m l loi tt. Ht nhn cng l v thuc. Tc dng: Tng cng sc khe bi b c th, b mu an thn, ch t khai v, ch kh trng dng. Ch yu dng cho thiu mu, yu tim, mt ng, hay qun, suy nhc thn kinh, c th mt mi. Ht dng cm mu, kn ming vt thng, ha thp, nh thng. King k: ngi b nhit nhiu m, tim phi nng th khng dng. Cch dng: 1- B t khai v, tr thn kinh: Ci nhn khng gii hn t nhiu, ngm vo ru trng 100 ngy, mi ngy ung 1-2 chn nh. 2- i t do t h: Nhn kh 14 qu, gng ti ba lt. Sc ly nc ung, mi ngy hai ln. 3- Bun nn: Nhn kh by qu, t vo la t, tn thnh bt. Chia lm bn ln ung. Mi ngy hai ln, dng nc cm dn thuc. 4- Suy nhc thn kinh: Ci nhn, nhn to chua mi loi 9 gam, qu k 15 gam. Nu canh dng trc khi i ng. Mi ti trc khi i ng ung tr nhn, hoc n 5-10 ci nhn. 5- Chng mt: Ci nhn by ci, ht hnh nhn ba ci, un ln ung, mi sng ung mt ln lc i. 6- Thiu mu c th suy nhc: Ci nhn nm ci, ht sen 15 gam, go np 30 gam. Nu cho n. Mi ngy vo bui sng v bui chiu. Ci nhn 9 gam, lc nhn 15 gam ( c v la). Sc ly nc ung, mi ngy hai ln; ci nhn 15 gam, ht sen, hnh nhn, mi loi 60 gam. Tt c nu nh, n thng xuyn. 7- Ph thng sau sinh n: Nhn kh 10 qu, gng ti hai lt, to tu 2-3 qu. Sc ly nc ung, mi ngy hai ln. 8- Cm mu: Ht nhn nghin bt dng ngoi. 9- Mn m mt (mn lo): Ci nhn, gi nt p, dng lc mi sng l c hiu qu. 42

10- Bng: Ht nhn tn bt, trn vi du ht ci hoc du m dng bi. 11- Chng thiu hng cu: Ci nhn 20 gam, u vn 60 gam, to tu 15 qu. Sc ung, ngy mt thang. Theo sch "Thc n v thuc" Vin Nghin cu v Ph bin kin thc Bch khoa

******** C TI S (Artichoke)
- Xut X: T ting Php Artichaud. - Tn Khoa Hc: Cynara Scolymus L. Thuc h Cc (Compositae). - M T: Loi cy thp, cao khong 1-2 m, thn v l c lng trng nh bng. L mc so le, phin kha su, c gai. Cm hoa hnh u,mu tm nht. L bc ngoi cu cm hoa dy v nhn. Phn gc nc ca l bc v hoa n c. L to, di 1-1,2m, rng 50cm. Mt di c nhiu lng hn mt trn . -a L: Cy c di thc v trng nhiu lt, Sa pa, Tam o. -Thu Hi: Gieo ht thng 10-11, bng ra trng thng 1-2. Lc cy sp ra hoa, hi ly l, b sng. Gieo ht thng 10-11, bng ra trng thng 1-2. Lc cy sp ra hoa, hi ly l, b sng. L c ti s thu hi vo nm th nht ca thi k sinh trng hoc vo cui ma hoa. Khi cy tr hoa th hm lng hot cht gim, v vy, thng hi l trc khi cy ra hoa.C ti liu nu l nn thu hi l cn non vo lc cy cha ra hoa. Lt, nhn dn thu hi l vo thi k trc tt m lch 1 thng. - Phn Dng Lm Thuc: Thn, l bc, hoa v r. - Bo Ch: Sy hoc phi kh. - Bo Qun: ni kh ro. - Thnh Phn Ha Hc: Trc y ngi ta cho rng hot cht l Cynarrin. Nhngx nghin cu gn y chng minh rng c nhiu hot cht khc nhau ch khng ring g Cynarrin (Ernst E. Naturamed 1995). Trong c ti s cha 1 cht ng c phn ng Acid gi l Cynarin (Acid 1 - 4 Dicafein Quinic). Cn c Inulin, Tanin, cc mui kim loi K (t l rt cao), Ca, Mg, Natri. L c ti s cha: 1. Acid hu c bao gm: Acid Phenol: Cynarin (acid 1 - 3 Dicafeyl Quinic) v cc sn phm ca s thy phn (Acid Cafeic, acid Clorogenic, acid Neoclorogenic). Acid Alcol. Acid Succinic. 2.Hp cht Flavonoid (dn cht ca Luteolin), bao gm: Cynarozid ( Luteolin - 7 - D Glucpyranozid), Scolymozid (Luteolin - 7 - Rutinozid - 3 - Glucozid). 3. Thnh phn khc: 43

Cynaopicrin l cht c v ng, thuc nhm Guaianolid. Dc in Rumani VIII qui nh dc liu phi cha trn 1% Polyphenol ton phn v 0,2% hp cht Flavonoid. Theo R.Paris, hot cht (Polyphenol) tp trung l, c nhiu nht phin l (7,2%) ri n ho (3,48%), n cm hoa, r, cung l. L cha nhiu hot cht nht: 1,23% Polyphenol, Clorogenic acid 4%, hp cht Flavonoid (c bit l Rutin), sau n thn (0,75%), r (0,54%). Dn cht Caffeic nh Clonogenic acid, Neoclorogenic acid, Cyptoclorogenic acid, Cynarin. Sesquiterpen lacton: Cynarpicrin, Dehydrocynaropicrin, Grossheimin, Cynatriol. Hot cht trong phin l cao gp 10 ln trong cung l. L non cha nhiu hot cht (0,84%) hn l mc thnh hnh hoa th mt t (0,38). Nu sy nhit cao th l mau kh nhng li mau mt hot cht. nhit thp, vic lm kh s lu hn. L cn c n nh trc ri mi chuyn thnh dng bo ch. Ngn c hoa cha Inulin, Protein (3,6%), du bo (0,1%), Carbon Hydrat (16%), cht v c (1,8%0, Ca (0,12%), P (0,10%), Fe (2,3mg/100g), Caroten (60 Unit/100g tnh ra Vitamin A). Thn v l cn cha mui hu c ca cc kim loi K, Ca, Mg, Na. Hm lng Kali rt cao. R: hu nh khng c dn cht ca Cafeic acid, bao gm c Clorogenic acid v Sesquiterpen lacton. R ch u thng tiu ch khng c tc dng tng tit mt (Herbal Medicine 1999). - Tc Dng Dc L: + Dng dung dch Actis tim tnh mch, sau 2-3 gi, lng mt bi tit tng gp 4 ln ( M.Charbol, Charonnat Maxim v Watz, 1929). + Ung v tim Actis u c tc dng tng lng nc tiu, lng Ur trong nc tiu cng tng ln, hng s Ambard h xung, lng Cholesterin v Ur trong mu cng h xung. Tuy nhin, lc mi ung c khi thy lng Ur trong mu tng ln do Artichaud lm tng s pht sinh Ur trong mu. (Tixier, De Sze M.Erk v Picard. 1934 - 1935). + Tng tit + c ti s khng gy c. - Liu Dng: Thuc sc 5-10%, cao lng 2-10g. - Cng Dng: Thng mt, li tiu, gim Ur mu, h st, nhun trng . - Ch Tr: Cm hoa c dng trong ch n king ca ngi bnh i tho nht v n ch cha lng nh tinh bt, phn Carbon Hydrat gm phn ln l Inlin. L c ti s v ng, c tc dng li tiu v c dng trong iu tr bnh ph v thp khp. L ti hoc kh sc hoc nu thnh cao cha bnh v Gan (gan vim mn, da vng), thn vim cp v mn, sng khp xng. Thuc c tc dng nhun trng v lc mu nh i vi tr em. Thn v r c ti s thi mng, phi kh, cng dng ging l. Actis c dng tr bnh Chu u t lu nh v thuc lm mt gan, nun trung, thng tiu. -n thuc kinh nghim: 44

* Vin Bao Cynaraphytol: mi vin cha 0,2g hot cht ton phn l ti c ti s (tng ng 20mg Cynarin). Ngi ln dng 2-4 vin trc ba n. Tr nh: 1/4 - 1/2 liu ngi ln. Ngy ung 2 ln. * Tr c ti s ti lc (Artichoke Beverage): Thn c ti s 40%, R 40%, Hoa 20% + hng liu thin nhin va . Mi ti cha 2g tr. S lng tr ung trong ngy khng hn ch. Theo http://www.yhoccotruyen.htmedsoft.com

Rau ngt cy rau cy thuc


Rau ngt cha 5,3p100 protid, 3,4100 glucid, 2,4100 tro trong c calci 16mgp.100, phospho 64,5mgp.100, Vitamin C 185mgp.100. Tn khoa hc: Sauropus androgynus (L) Merr., h Thu du (Euphorbiaceae). Tn khc: B ngt B ngt Hc din thn (Trung Quc). B phn dng: L ca cy rau ngt. (Folium Sauropi). M t cy: Cy nh, cao ti 1,5 2m, thn nhn, nhiu cnh, mc thng V thn xanh, lc, ri nu nht. L mc so le, di 4 5cm, cung ngn c 2 l km nh. Phin l nguyn hnh trng di hoc bu dc, mp nguyn. Hoa c mc k l thnh xim n pha di, hoa ci trn. Qu nang hnh cu, ht c vn nh. Rau ngt c nhiu ni trong nc ta. C th mc hoang hay trng quanh b ao. Thu hi ch bin: Hi l ti dng ngay. Thng hay chn nhng cy tr 2 tui tr ln lm thuc. Thnh phn ha hc: Mi bit rau ngt cha 5,3p100 protid, 3,4100 glucid, 2,4100 tro trong c calci 16mgp.100, phospho 64,5mgp.100, Vitamin C 185mgp.100. Rau c nhiu acid amin, 100g rau c: lysin 0,16g, methionin 0,13g, tryptophan 0,05g, phenylanalin 0,25g, treonin 0,34g, valin 0,17g, leucin 0,24g v isoleucin 0,17g. Cng dng: Rau ngt c nhn dn trng ly rau n quanh nm. L rau ngt dng nu canh n rt ngon, b v dng cha bnh rt cng hiu nht l cc bnh ca ph n. Theo ng y, rau ngt v ngt, tnh mt, hi lnh c cng dng gii c, gii nhit, b huyt mch, st khun, tiu vim lot v ngn chn chng to bn. Sau y xin gii thiu mt s bi thuc cha bnh c dng rau ngt: Cha st rau sau sy, . Sau sy nu cn st rau s gy rong huyt km au bng nh. Nhn dn c kinh nghim ly 1 nm l rau ngt gi nt p vo gan bn chn buc li cho ngi bnh nm yn mt lc. Nu dng nhiu ln nh th m khng kt qu th kt hp dng l rau ngt ti, ra sch, gi nt thm 1 chn nc si ngui vt ly nc ung 2 ln cch nhau 10 pht s hiu nghim. Tuy nhin vi nhng trng hp st nhiu gy bng huyt cn kim tra bng dng c chuyn dng trong sn ph khoa v phi do bc s chuyn khoa sn thc hin. Trong nc p rau ngt c nhiu vitamin K c tc dng cm mu v vitamin C c tc dng bn vng thnh mch. Cha nt nm v: 45

Ph n cho con b nht l ph n sinh con ln u, da v cha n hi tt nn thng hay b nt nm v gy au mi khi tr b. Ly l rau ngt ti gi nt vt ly nc thm vo vt nt sau mi ln tr b, c tc dng du mt ch nt v chng nhim khun. Cha sng v: Rau ngt ti 20g, l cy tu h 20g, phn chua 4g, cho tt c vo gi nt, p ln ni v sng. Cha chng b tiu, tiu ng Ngi mc phi chng tiu ng hoc i tiu b th ly 1 nm rau ngt ti sc, ngy ung 3 ln (sng, tra, ti) ung lin tc n khi bnh lui. Cha au mt Khi mt b au sng v nhc c th dng bi thuc sau: rau ngt ti 50g, l chanh 10g, rau m, l tre, c gai, l du, c xc, mi th 30g. Cho tt c cc v trn vo m sc ung nhiu ln trong ngy. Cha ta li: l rau ngt ti gi nt, ly nc, bi u ln li. - Tr chng c th nng hm hp, m hi trm, i dm, chn cm, to bn tr: l rau ngt 30 g, rau bu t 30 g, nu vi bu dc ln lm canh. - Ph n sp sinh hng ngy nn n canh rau ngt nu vi rau mng ti tng sc cho cc bp tht bng, gip d sinh. - Cha rn c cn: l rau ngt 30 g gi nt vi nn cy da n qu 20 g, rp 7-9 con, thm nc, gn ung, b p. Lu : Rau sng (cha Hng) Phyllanthuselegans L. cng h vi rau ngt, c t l protid ao hn rau ngt (6,5p100) v acid amin cng cao hn. Trong 100g rau sng c: lysin 0,23g, methionin 0,19g, tryptophan 0,08g, phenylanalin 0,25g, treonin 0,45g, valin 0,22g, leucin 0,26g v isoleucin 0,23g. Cng Tr Su Tm ****************

VNG EN
Vng l tn gi min Bc, min Nam gi l m, tn khoa hc l Sesamum indicum; ng y gi l Chi ma, H ma, H ma nhn. 100g Vng trng sinh 587 calori, c thnh phn nh sau: 7,2g nc, 25g protein, 55g lipid 6,9g glucid, 702mg photpho, 423mg kali, 71mg calci, 220mg manh, 1mg ng, 4,3mg st, 2,2mg mangan, 6mg nicotinamid. Du vng lm t vng trng ; n c 40% acid bo nhiu ni i, 40% acid bo mt ni i, 18% acid bo bo ho. T l 4.4.1 t tiu chun v yu cu l thuyt l mi th 1/3, nhng trong thc n hng ngy thng c acid bo bo ho ; du vng t acid bo bo ho, phi hp chung thnh mi th 1/3. Nh vy n du vng tt hn du d, du c. Du vng lu khng b i Trc khi chin rn thc n cn ro nc v nhng ht nc lm cho du bn tung to d b phng. trnh tai nn, hy cho vo ht mui vo cho du, i khi mui tan hy cho thc n vo, du s khng bn ln na. y l b quyt cu cc b ni tr, cha c l gii tho ng. 46

lm mui vng, cn rang nng cho thm ri ga v ht vng, du vng a ra s thm ngon hn, tuy nhin ca dao li c cu: V th v v vng, Nh y vi xin ng v nhau. 100mg Vng en sinh 560 calcori, c thnh phn nh sau: 7,2g nc, 19g protein, 50g lipid, 18g glucid, 780ng photpho, 620mg kali, 1257mg calci, 347mg manh, 1,1mg ng, 11,5mg st, 3,1mg mangan, 5mg nicotinamid. Ngoi ra cn c lecithin, phytin, cholin. ng y dng Vng en lm thuc. N c v ngt, tnh bnh, khng c. N c tc dng b ch can thn, dng huyt, khu phong, nhun trng, b ng tng, tng kh lc, lm sng mt, pht trin bp tht, b ch tinh ty. Mc d phn tch ho hc khng thy khc bit nhiu gia thnh phn cu vng trng v vng en nhng kinh nghim s dng ch dng vng en vi ngh mu en i vo thn nn vng en b thn. Y hc dn gian cho rng nc sc l v r vng en bi ln u lm tc mc tt v en hn. Hoa vng en v nt p ln mt lm du sng .

Ht vng c dng lm nhiu Mn n-bi thuc:


1- n gin nht l mn Cho m en ghi trong Th thn dng lo tn th. Cho ny thm ngon, ngt bi. N l mn n b dng vi d ba nhn thc phm chnh l protein, lipid, glucid. Cho ny ghi trong sch Th thn dng lo tn th vi l do: Ngi ga yu rng, nut hay b sc, n cho tht hp l. Vng en qun bnh cc cht b dng Ngi ga m suy, tn dch suy gim.Vng en b m, sinh tn dch. Ngi gia thng b to bn, vng lm phn trn nhun do b m v c cht du, ngha l tr to bn c gc ln ngn. (xemgii thch on di) 2- Ch m en gm m en, bt sn dy, ng. Bi ny b m, gii nhit. 3- Tang ma hon gm vng en v l du. Gin tin hn l luc l du non ri chm vi vng. y l bi thuc b m an ton v cng hiu. Mn n ny nhun trng m du, khng gy au tht nh cc thuc nhun trng kch thch (l hi = m nha, r Nhu, Mung). To bn c nhiu nguyn nhn: Thc phm thiu cht x Gan tit t mt Rut li hot ng, t hot ng c bp. Khng c thi quen i cu hng ngy m suy, c th kh ro. Thuc nhun trng kch thch lm rut co bp ; dng di hn c th b ln. iu nn lm l thay i thc n v tng cng rau qu, vn ng nhiu hn, b m v tn dch. Tang ma hong nhun trng vi c ch: C hai u b m, sinh tn dch Cht du cu vng lm phn trn nhun. Du vng lm tng tit mt. L du kch thch nhu ng rut, lm cho phn khng ng tng. Bi ny tr bnh to bn c gc ln ngn. Mt s ti liu ghi rng bi ny tr c cao huyt p,nhc u, chng mt, hoa mt, tai, tay chn t di.. l nhng chng do m h v can thn h. 47

4- Cho m-khoai m lm gim cholesterol v ng x ng mch vi c ch sau y: - Khoai m kho hot tnh cu cholesterol trong mt v thc phm bi xut theo phn. - M en kch thch gan tit mt, gim cholesterol-huyt. - Bnh tim mch c ngun gc su xa l m suy. M en v khoai m u b m. 5- Tng tit mt, ng si mt. * Du m lm tng tit mt. Licithin cu vng b sung lecithin trong mt, tng cht lng mt. Chng ta bit rng mt trong cc nguyn nhn chnh gy si thn do cholesterol trong mt qu mc bo ho nn kt tinh. Lecithin cu vng gip nh ho cholesterol nn khng to si. Dng thi vng lm tng tit mt nn c kh nng y si nh vo rut. 6- Mn n-bi thuc li sa. M en rang cho vo canh mp.C hai v u li sa. M en lm tng khu v mn canh mp. 7- Du m tr vim nu rng. Thnh phn khng x phng ho trong du m c kh nng chng vim nha chu. 8- B xng v tr thoi ho khp. - Vng c lin quan g n xng u m bo b xng ? - 100g vng c 1257mg calci v 3,1mg mangan. Trn l thuyt l vng c nhiu calci hn cc thc phm thc vt khc. Tuy nhin t ai n 100g vng cho nn bo vng b xng c qu ng khng ? - M den b thn m thn ch ct tu cho nn bo thn b xng cng khng sai. - C ngi cho rng vng chng thoi ho khp l iu cn xt li. - Khp xng tip ni hai u xng. Khp gm mt mng bao bc quanh u xng, sn mm v cht nhy. Thoi ho khp c th do m sn b mi mn m khng ti to, cng c th do thiu cht nhy. Thoi ho khp c nhng biu hin: au ti khp, sng, hot ng kh khn, cng khp vo bui sng khi mi ng dy. Thoi ho khp lin quan ns lo ho, do gim tc sinh chondrocyte v gim cht nhy. - Tho no cc c bo nhau: ht nht, kh nht ri ! - Vng ci thin s thoi ho khp vi c ch: - Chng lo ho.Mangan cu vng tham gia cu trc enzym super oxyd dismuthase (SOD), mt enzym quan trng trong qu trnh oxyd ho. Bn cnh , selenium l co-enzym cu glutathion peroxydase cng phong to gc t do, chng lo ho. - Mangan cn tham gia ti to khung sn. - Protein v lipid cu vng cung cp nguyn liu tng hp chondroitin cho dch khp. Vng en i vo thn nn b ch xng ty. 9- Ma t nhn hon (Thng hn lun) gm:H ma nhn, Hnh nhn, Hu phc, i hong, Ch thc, Thc dc. Bi ny nhun trng thng tin. Tr to bn ko di, to bn do lo suy Gii phng nh sau: H ma nhn: nhun trng, thng tin. Hnh nhn: ging kh nhun trng. Thc dc dng m ho can. Ch thc tn kt. Hu phc tiu thc i hong thng h. Bi ny dng t i hong. ************************ 48

Sm cau - Cy thuc qu
Sm cau (Curculigo orchicides Gaertr) thuc h sm cau (Hypoxidaceae), tn khc l ngi cau, tin mao, c nc lan, l mt cy tho, sng lu nm, cao 20-30cm, c khi hn. Thn r mp, hnh tr di, mc thng, tht li hai u, mang nhiu r ph c dng ging thn r. L mc t hp thnh tm t thn r, xp np v c gn nh l cau, hnh mi mc hp, di 20-30cm, rng 2,5-3cm, gc thun, u nhn, hai mt nhn gn nh cng mu, gn song song, b l to v di; cung l di khong 10cm. Cm hoa mc trn mt cn ngn k l, mang 3-5 hoa nh, mu vng; l bc hnh tri xoan; i 3 rng c lng, trng 3 cnh nhn, nh 6 xp thnh hai dy, ch nh ngn, bu hnh thoi, c lng rm. Qu nang, thun, di 1,2 - 1,5cm, ht 1 - 4, phnh u. B phn dng lm thuc ch yu ca sm cau l thn r, thu hi quanh nm, tt nht vo ma thu, o v, ra sch, co b v ngoi, nguyn hoc ngm nc vo go mt m, ri phi hoc sy kh. Dc liu cha tinh bt, tanin, sitosterol, stigmasterol v cc hp cht flavonoid, cc cht thuc nhm cycloartan, triterpenic, cycloartan glycosid l curculigo saponin. Nhn dn vng c cy mc thng o r sm cau v, ct b gc thn l, ra sch, dng ti, thi nh hm vi tht g n bi dng sc khe, nht l i vi ngi cao tui v ph n mi sinh. Dng ring cha hen, tiu chy. R sm cau phi kh, thi nh, sao vng, ly 12g sc vi 200ml nc cn 50ml, ung mt ln trong ngy. Dng phi hp cha t thp, au mnh my: r sm cau, h th , hy thim mi th 20g, thi nh, ngm vi 500ml ru trng, trong 7-10 ngy, cng lu cng tt; ngy ung hai ln, mi ln 30ml. Cha st xut huyt: sm cau 20g (sao en), c nh ni 12g, trc bch dip 10g (sao en), qu dnh dnh 8g (sao en), sc ung lm 2-3 ln trong ngy. cha lit dng do ri lon thn kinh chc nng, ly sm cau 10g, sm b chnh, tru c, k t, ngu tt, tc on, thch hc, hoi sn, cp gii mi v 12g; cam tho nam, ng gia b mi th 8g. Tt c thi nh, phi kh, sc ung. Hoc sm cau 20g, ba kch, ph c ch, h o nhc, thc a mi v 16g, hi hng 4g, sc ung ngy mt thang. Trong dn gian, khi ngm ru chim bm bp vi tc k, ngi ta thng cho thm c sm cau tng thm hiu lc tc dng. Bi thuc Nh tin thang gm sm cau, ba kch, dm dng hoc, tri mu, hong b, ng quy mi th 12g c dng di dng thuc sc cha bnh cao huyt p, nht l i vi ph n trong thi k mn kinh, t kt qu hn 70%. Ghi ch: Dng sm cau liu cao ko di s gy cng dng mnh, lm tinh hao kit lc. Ngi h yu, th trng km khng nn dng. DS. Huy Bch

Phng chng bnh tiu ng bng mn n t u


Cc loi u nh u xanh, u en, u vn, u ... u c nhiu m, c bit l trong u tng hay cn gi l u nnh hm lng m rt cao (34%). Hn na, u cn cha nhiu vitamin v cht khong (c bit l canxi) rt cn cho s pht trin h xng ca tr em, ph n c thai v ngi cao tui. Cc mn n c ch bin t u ni chung u ngon, r tin, d tiu v 49

c kh nng phng chng c nhiu cn bnh mn tnh. Trong thc liu hc c truyn, ngi xa bit dng nhng mn n ch bin t cc loi u phng chng chng tiu kht, mt cn bnh m ngy nay c gi l i tho ng hay tiu ng. Di y, xin c gii thiu mt s v d in hnh bn c tham kho v vn dng khi cn thit. Bi 1: u ra (lc u) 800g, ci b 50g, mt t gng ti, du vng hoc du lc v gia v va . Cch ch: u ra ( u Ho Lan) b hai u v gn x, b nh v ra sch; rau ci loi b tp cht, ra sch v thi vn, gng ti bm nh. Cho du vo cho un nng gi ri b u ra vo trc, rau ci vo sau, xo chn cng vi gia v cho n khi mm l c. Cng dng: t m nhun to, b trung ch kh, dng thch hp cho nhng ngi b tiu ng, ho khan, suy nhc c th, suy dinh dng. Bi 2: Bin u (u Vn) 100g, c chua 150g, tht ln nc 50g, du u nnh 10g, x du v gia v va . Cch ch: c chua ra sch, b nh; tht ln thi ming; bin u loi b gn x, b on, ra sch. du u nnh vo cho, un nng gi ri cho tht ln vo xo trc, tip b bin u v gia v, un nh la cho n khi mm th cho c chua vo, un to la, o u tay mt lt l c, n nng. Cng dng: kin t v, sinh tn dch, ha th thp, dng thch hp cho nhng ngi b tiu ng c biu hin ming kh hng kht, hay chng mt bun nn, kh nng tiu ha v hp thu km. Bi 3: Mc nh en 60g, bin u 60g. Cch ch: hai th sy kh, tn thnh bt mn ng trong l kn dng dn. Cch dng: ung mi ngy 2-3 ln, mi ln 9g. Cng dng: kin t dng huyt, lm gim ng huyt, dng thch hp cho nhng ngi b tiu ng. Bi 4: B 450g, u xanh 200g. Cch ch: b ra sch gt v, b rut v ht, thi ming; u xanh i sch ri cho vo ni hm cng vi b cho tht nh, ch gia v, chia n vi ln trong ngy. Cng dng: b trung ch kh, thanh nhit v lm ht kht, dng rt tt cho nhng ngi b bnh tiu ng. Bi 5: u ph 100g, mp ng 150g, du lc v gia v va . Cch ch: Mp ng ra sch, b rut v ht, thi ming; cho du lc vo cho un nng gi ri b mp ng vo xo cho n khi gn chn th cho tip u ph vo, un to la mt lt l c, ch gia v, n nng mi ngy mt ln. Cng dng: thanh nhit ch kht, lm h ng huyt, dng cho nhng ngi b bnh tiu ng thuc th to nhit biu hin bng cc triu chng nh ming kh hng kht, gy yu, i tin to, hay c cm gic st nh v chiu... Bi 6: u en 30g, hong tinh 30g, mt ong 10g. Cch ch: u en v hong tinh ra sch ri em hm k trong 2 gi, cho mt ong vo quy u l c. Cch dng: n mi ngy 2 ln, mi ln mt bt nh. Cng dng: b trung ch kh, cng thn ch v, lm gim m mu v h huyt p, dng cho ngi b bnh tiu ng th cht hao gy, n nhiu mau i. Bi 7: u tng 100g, dm 100ml. Cch ch: u tng ra sch sy kh ri em ngm vi gim trong 8 ngy l c th dng c. Cch dng: mi ngy ung 3-6 ln, mi ln 30 ht u. 50

Cng dng: kin t, ch v, b kh dng huyt, lm gim ng mu. Bi 8: u ph 200g, nm rm 100g, du u tng v gia v va . Cch ch: u ph thi ming, nm rm ra sch. Cho du u tng vo cho un nng gi ri cho u ph v nm vo xo to la mt lt l c, ch gia v, n nng. Cng dng: b trung ch kh, kin t dng v, tr m gim bo, rt thch hp cho nhng ngi b bnh tiu ng c bo bu, cao huyt p v bnh l ng mch vnh tim. Bi 9: u ph kh 100g, rau ci xon 500g, du u tng v gia v va . Cch ch: u ph thi ming, rau ci ra sch ct on. em xo hai th vi du u tng, ch gia v, dng lm thc n hng ngy. Cng dng: t m nhun to, ch kh ha huyt, dng cho ngi b bnh tiu ng kh nng tiu ha km, hay to bn. ThS. Hong Khnh Ton ***************** BCH BIN U (u Vn Trng) Tn thuc: Semen Dolichoris. Tn khoa hc: Dolichos Lablab L. H u, Cnh Bm (Fabaceae) Tnh v: ngt, hi n. Quy kinh: Vo kinh T v V. Tc dng: b T, ch t, ha thp, gii c. Ch tr: dng cha hoc lon do kh nng, kh thp, tr th t, phin kht, gii c ru. Liu dng: Ngy dng 6 - 16g. Cch bo ch: Theo Trung Y: Ly ht Bch bin u c v cng, nguyn c v, sao chn dng, c khi tm vo nc si cho trc v, b ht v dng. Cng c khi sng dng, tu tng trng hp (Bn Tho Cng Mc). Theo kinh nghim Vit Nam: Thng dng th ht nguyn cn sng, khi bc thuc thang th gi dp. Dng chn: ra, ro nc ri sao qua ct khi chy, khi bc thuc thang th gi dp. Nn d tr c 2 th sng v chn. King ky: ngi b bnh thng hn th king dng. &&&&&&&&&&&

Bi thuc iu tr bnh i tho ng v bnh gt


Bi thuc nam iu tr c 2 bnh i tho ng v bnh gt (thng phong) cng lc gm c 3 th: l sa k vng t rng, l i non, tri u bp.

Sa k
Cn c tn gi l cy bnh m, tn khoa hc: Artocarpus incisa L, thuc h du tm Moraceae. 51

Cy thn g cao 10 - 12m, c th cao ti 15 - 20m; tn l rt p; phin l to, di 30 - 50 cm, rng 10 - 12 cm, chia thy lng chim nhng cng c nhng l nguyn hoc ch chia thy t nhiu mu xanh lc, thm bng. Cm hoa c c hnh chy v ch c 1 nhy, cng c khi hoa c t hp trng nh ui con sc di 20 cm. Cm hoa ci hnh cu, c khi hnh ng. Qu sa k rt to, ging nh qu mt t n, gn nh trn hoc nh hnh trng, c ng knh 10 - 20 cm, v mu xanh lc nht hay vng nht, tht qu rt nc, trng v cha nhiu bt. Qu sa k mc thnh tng chm vi ba qu khng c ht, nhng cng c nhng qu c ht chm trong tht qu. Cy sa k chu t kh m, cc tnh pha Nam nc ta trng nhiu sa k va thu qu n, va l cy cnh p che mt trong vn. Qu sa k c ch bin ra nhiu mn n ngon. Thng thi mng tng lt nh rn vi m, b n ngon nh n bnh m rn thm ngon, cn dng hm nu c ri. Xay thnh bt ch bin nhiu mn n thng ngy, lm thnh pho mt, bnh ngt, nu vi tm, c trn, nu vi go c gi tr dinh dng cao. Thnh phn ha hc: sa k c 2 - 6% nc; 3,2% mui; 0,2 - 1,17% lipit; 1,1 - 4,09% profit; 64 85% tinh bt, ng, dextrin; 2 - 3% tro. Theo Ti liu cy thuc Vit Nam, th n sa k c tc dng bi dng c th.

i
Cn c tn i, phan thch lu, guajava; tn khoa hc: Psidum guyjava L (P.pomiferum L.Psidium Pyriferum L); h sim Myrtaceae. Trng i chn t kh, ct si, i nt; i mc hoang i ni, nhn dn trng i n, bn v lm thuc. i c tc dng tt trong lm thuc, nh bp non, l non, qu, v r v v thn cy. Nhng thng dng nht l bp non v l non. C th dng ti hoc phi kh. Thnh phn ha hc: i c Pecftin v vitamin C ty tng loi i. Trong l v bp non 10%: Taninpyrogalic, axit Psiditanic, chng 3% nha v rt t tinh du (0,36%). Trong thn v l c Tritecpeinic. Trong ht c 14% du, mi thm, 15% Protein v 13% tinh bt; i cn xanh, cht, iu tr rt tt tiu lng; i chn c tc dng nhun trng. T xa xa trong dn gian thng dng l i non, bp i non cha au bng, tiu lng rt tt; liu lng 15 - 20g bp i, r i non phi hp vi mt t ch xanh v gng sc ung. R v thn cy cn dng ra vt thng, vt lot...; sc ung 15g r v v thn cy sc 200 ml nc cn 100 ml ung.

u bp
Tri u bp thng dng nu canh chua vi c, canh chua ngt, luc u bp thay rau mung, rau ci n rt ngon (cha c t liu ni v u bp). Ba th thuc nam k trn iu tr bnh i tho ng v bnh gt (thng phong) mang li kt qu tt. Qua theo di iu tr, bnh nhn Hong Thanh L., 53 tui, qu TP Quy Nhn (Bnh nh) b bnh gt mn tnh; c gt li, to, u, cc g gh, cc ngn bn tay, chn, khuu...; li c thm i tho ng rt nng, ng trong mu 18mmnol/L (bnh thng 3,9 - 6,1mmol/L hoc 70 - 110mg/100ml); iu tr nhiu th thuc nhng khng gim bnh. Bnh nhn ung kt hp 3 th: sa k, bp i v u bp, theo 52

cng thc: u bp 100g, bp i non 20g, sa k 100g (theo kinh nghim dn gian phi l l sa k a vng t rng mi tt, khng dng l ti), 3 th sc ung lin tc. Nay ng mu tr v di bnh thng, bnh gt cng gim nhiu.
(Bi thuc nam ny do gio s Mai Th Trch, hng dn cho bnh nhn L. iu tr)

Tri cc dnh cho ngi b tiu ng


Tri cc l mt loi qu c nhiu cc tnh ng bng sng Cu Long. Ngoi vic tri cc dng n, l cc nu canh chua th tri cc cn c tc dng lm gim ng trong mu i vi ngi b tiu ng tp II Cch lm: Qu cc chn vt b ht, s lng khng hn ch, b nh sy hay phi kh, tn thnh bt mn, dnh (ch trnh m mc bng cch thnh thong ra sao qua hay phi). Cch dung: Mi ngy 3 tha bt cc, mi ln 1 tha, trc cc ba n sng, tra, chiu chng 3040 pht. Dng ko di thng xuyn. Sau 1-2 thng th li ng mu 1 ln, nu nng tr li bnh thng th c th gim s ln ung cn 2 ln/ngy (sng, chiu). Cn lu : y khng phi l mt loi thuc c tc dng iu tr tit cn bnh tiu ng. V vy ngi bnh vn nn tun th ch n king ca ngi b tiu ng: Khng nn n cc loi c ng, nn b sung cht m, tt nht l m thc vt nh u nnh, u phng; n nhiu rau c cht x v rn luyn (tt nht l i b) trnh b tha cn. V bnh nhn tiu ng tp II rt "nhy cm" vi tnh trng tng cn, khi b tng cn th hm lng ng trong mu cng d tng theo

C chua gip phng bnh tiu ng v t huyt tnh mch


Gn y, T Nht bo th tn (Anh) cho bit, nc st c chua c th gip phng chng bnh tiu ng Theo bo trn, nghin cu mi ca cc nh khoa hc thuc Trng i hc California (M) khng nh cht licpen c trong c chua c kh nng lm gim hin tng ng xut xy ha xut hin khi lng gluc trong c th vt qu gii hn cho php. Mt nghin cu khc ca cc nh khoa hc Nht Bn cho thy ng sut -xy ha c th hy dit cc t bo sn xut insulin ca tuyn ty, mt trong nhng tc nhn gy bnh tiu ng. Ngoi ra, cc chuyn gia cho rng licpen trong c chua cng c kh nng ngn chn hoc lm chm s pht trin ca bnh ung th tuyn tin lit nam gii.

53

Cc nh khoa hc khuyn dng cc sn phm ch bin t c chua nh c chua nghin, nc c chua p hoc nc st c chua.., do chng gip lm tng lng licpen trong mu, c li cho sc kho, c bit l i vi nhng ngi b bnh tiu ng. c bit trc , cc nh khoa hc Anh cng chng minh c rng cc hnh khch i my bay n c chua, hoc ung nc c chua c th gim c nguy c b t huyt tnh mch do ngi lu trn my bay. Cc nh nghin cu thuc Vin nghin cu Rowett - i hc Aberdin (Scotland) tin hnh th nghim vi 220 ngi tnh nguyn ung nc c chua trn cc chuyn bay di khong 16 gi v nhn thy khong 70% trong tng s 220 ngi tham gia gim c cc hin tng ''kh chu'' v tim mch khi bay trn cao ni c p sut khng kh ln. Cc nh khoa hc pht hin thy chnh cht lng mu vng bao quanh ht c chua c tc dng chng t huyt. Kt qu nghin cu ny cho thy c chua cng cha mt loi ha cht tng t c kh nng lm gin mch mu, nhng khng gy tc hi ph. Cc nh khoa hc tnh ton rng ung khong 1/4 cc nc c chua (tng ng 0,58 lt) mi ngy, hoc n su qu c chua, c th cung cp cht bo v chng bnh vn mu, c bit i vi nhng ngi thng xuyn i my bay. *** &&&& ***

Chui ht cha tiu ng


Chui ht cha tiu ng Nc p c chui ht gip n nh ng huyt. Ngoi ra, chui ht cn c dn gian dng tr nhiu bnh kh hiu qu m khng tn km Chui ht cha tiu ng Nc p c chui ht gip n nh ng huyt. Ngoi ra, chui ht cn c dn gian dng tr nhiu bnh kh hiu qu m khng tn km. Cy chui ht c tn khoa hc l Musra barjoo sieb, c ni gi chui cht. cha bnh tiu ng, o ly c cy chui ht, ra sch, gi nt, p ly nc ung. Vic dng thng xuyn v lu di c tc dng n nh ng huyt. V c chui khng nhiu v o c phc tp, c thy thuc ( Trung Quc) ci tin cch dng: Ct ngang cy chui ht, khot mt l, y nylon ln, nc cy chui tit ra ng vo . Ly nc ny cho ngi bnh ung. Khi on trn ho th ct thp xung pha di; mt cy ct ngang nh th dng c nhiu ln. Ma ma, nc chui long th ung nhiu hn ma nng. iu tr theo cch ny, bnh cng thuyn gim r rt. Cng c th chn cy chui c bp ang nh, ct ngang gc (cch mt t khong 20 cm), ly dao khot mt l rng to thn chui, mt m, sng hm sau mc nc t l rng (do thn chui tit ra) m ung. V thuc a nng Theo cun 450 v thuc nam c tn trong bn Dc tho Trung Quc, l v v qu chui ht kh sc ung lm thuc li tiu v cha c chng ph thng sng chn; r sc ung cha cm mo, bnh d dy, au bng.

54

Cha si thn: La qu chui ht tht chn, ly ht phi kh, tn nh nu ly nc ung; cho by tha nh bt ht chui vo hai lt nc, un nh la khi cn 2/3 nc l c. Ung hng ngy nh nc tr, lin 2-3 thng, cho kt qu kh tt. Mt cch khc: Dng chui ht mt bung gi em thi mng, phi kh, tn nh thnh bt, mi ngy ung ba tha canh, ung lin 2-3 thng. Hoc qu chui ht thi mng, sao vng, h th by ngy; mi ngy ly mt vc tay (chng mt qu) sc vi 3-4 bt nc, ung vo lc no. Ngoi ra, qu chui ht cn xanh c dng iu tr bnh hc lo: Ct i, xt trc tip vo ni tn thng, dng lin tc 7-8 ngy l khi. Vi tr to bn, ngi ta ly 1-2 qu chui chn em vi vo bp la cho v qu ng mu en chn nhn, ly ra ngui cho tr n, khong 10 pht sau l i tiu c

Chui ht cha si thn


Qu chui ht (cn gi l chui cht) thng c dn gian dng cha bnh si thn bng cch dng ht nu nc ung trong vi thng. Ngoi ra, n cng c tc dng cha mt s bnh khc nh cm st, to bn, hc lo. Chui ht mc hoang v c trng nhiu, tnh no cng c. Qu chui ht lnh, khi chn n ngt, nhng c nhiu ht. cha si thn, dn gian chn chui tht chn, ly ht phi kh, tn nh nu ly nc ung. Cho 7 tha nh (tha c ph) bt ht chui vo 2 lt nc un nh la, khi cn 2/3 nc l c. Ung hng ngy nh nc tr lin trong 2-3 thng, cho kt qu kh tt. Cng c th ly qu chui ht em thi mng, sao vng, h th 7 ngy; mi ngy ly mt vc tay (chng mt qu) sc vi 3-4 bt nc, ung vo lc no. Chui ht cn c dng trong cc trng hp sau: 1 -Cha bnh tiu ng: o ly c cy chui ht, ra sch, gi nt p ly nc ung, dng thng xuyn v lu di n nh ng huyt. V c chui khng nhiu v vic o c phc tp nn c thy thuc ci tin cch lm v cng thu c ht qu tt: Chn cy chui ht c bp ang nh, ct ngang cy (cch mt t 20-25 cm) v khot mt l rng to thn chui, mt m, sng hm sau mc nc t l rng (do gc thn cy chui tit ra) m ung. Dng thng xuyn s n nh c ng huyt. 2- Cha cm nng st cao pht cung: o ly c chui ht, ra sch, gi nt, vt ly mt bt nc cho ngi bnh ung, s gim st v khng ni m. 3- Cha hc lo: Ly mt qu chui ht cn xanh ti nhiu nha, ct i, cm xt trc tip vo ni hc lo, bnh nhanh, dng lin tc 7-8 ngy l khi. 4- Tr em to bn: Ly 1-2 qu chui chn em vi vo bp la, khi v qu ng mu en, rut chn nhn th ly ra ngui, cho tr n, khong mi pht sau l i i tin c. Ngoi ra, l v v qu chui kh cn c sc ung lm thuc li tiu v cha c chng ph thng; nc sc qu chui ht cha i rt. R cy chui ht sc ung cha cm mo. BS V Nguyn Khit,

55

Gip tr hng ho bng cch cho n c dn


Nhiu ngi cho tr n c dn v ngh rng mu ca c dn s gip tr c da tht hng ho. Tuy nhin, theo bc s Nguyn Th Hoa, Trng khoa Dinh dng Bnh vin Nhi ng 2, y l suy ngh sai lm. Mt thnh phn trong c dn s c ch qu trnh gn xy vo huyt sc t trong cu. V vy, tr n c dn lu ngy s ch cng xanh xao. Nu mun tr hng ho, nn b sung st - mt cht c nhiu trong tht, c v ph tng. T l hp thu st loi ny l 20-30%. St cn c trong ng cc, rau, c v cc loi ht vi t l hp thu thp hn. Cc cht h tr hp thu st l vitamin C, thc n giu m. Cn cc cht c ch hp thu st c trong u (phytat), ch (tanin). Dng thuc chung vi thc phm Vic dng thuc chung vi thc phm c th lm gim tc dng ca thuc, thm ch cn gy c. Chng hn, sa v sn phm t sa lm gim hp thu khng sinh; sa u nnh tng tc vi thuc cha ung th v tamoxifen. Thuc lm gim cholesterol nhm statin li phn ng trc tip vi nc bi. Ru s lm tn thng gan nu dng chung vi thuc cm paracetamol hoc thuc an thn. Phn ng ph ca thuc hen s tng ln nu dng u n vi c ph... Dng thuc nh mi thng xuyn Nhiu ngi h thy nght mi l nh ngay cc loi thuc cha naphazolin (Rhinex, Rhinazin...). Tin s Trn Minh Trng, Trng khoa Tai mi hng Bnh vin Ch Ry, cho bit vic lm dng thuc ny s to ra hiu qu ngc, ngha l khin bnh nhn... nght mi nhiu hn. Tht vy, naphazolin c tc dng lm co cun mi, gip bnh nhn d th, nhng cng dng lu ngy th thi gian tc dng cng ngn i. Sau khi thuc ht tc dng, cun mi nho ra, phnh ln, gy kh th hn. V l loi thuc co mch, naphazolin gy nhiu tc dng ph nh nhc u, hi hp, tng nhp tim, kch ng, lo lng... nn b cm dng cho tr di 15 tui. tr nh, nght mi c th do mi cha nhiu cht tit c c nhng tr li khng t x mi c. Trng hp ny c th nh mi bng dung dch nc mui sinh l lm long cht tit, sau ht ra. Ngoy tai thng xuyn y l thi quen ca khng t ngi, thm ch c ngi nghin n mc thng xuyn c bch tm bng (cy bng ngoy) bn mnh s dng. Tin s Trn Minh Trng cho bit trong khi ngoy, nu c ngi khc s ng vo th dng c ngoy tai d lm thng mng nh. Tc hi thng gp nht l au v nga do tm bng. Loi tm bng by bn ph bin trn th trng hin nay ch thch hp vi vic chi, ra mng tay hay nhng ch hp. Do u bng kh to nn khi ngoy su trong tai, n d lm au. Mt khc, do c tm mt dung dch c bit c nh bng gn nn nu ngoy lu ngy d dn n kch thch da v nga. nhng ngi dng tm bng thng xuyn, tn thng ph bin tai l ph n v cht hp ng tai. V vy, sau khi tm xong, nu tai c nc, nn mt thi gian, tai s t kh. Trong trng hp cn thit, c th qun gn sch quanh mt cy tm ngoy nh

56

"Ng c" c dn
Gn y, c mt s bo co v cc trng hp tr em b "ng c nc c dn" v cng c khuyn co l khng c dng nc c dn pha sa cho tr. Vy c thc c dn gy ng c hay khng? Thnh phn dinh dng ca c dn C dn c coi l mt ngun thc phm giu folate. 100gr c dn c cha khong 50kcal nng lng, 5gr lipid, 11g carbon hydrate, 2gr si, v 1g protein, 312gr kali v p ng c 4% nhu cu vitamin A hng ngy. C dn c xp vo trong nhm rau c c hm lng nitrate tng i cao hn so vi cc loi rau khc. Ni chung, c dn c xp vo loi thc phm b dng, vy ti sao li c chuyn ng c c dn hay nc c dn? Ng c c lin quan n rau c c ni n chnh l ng c cht nitrate c trong thnh phn mt s loi rau c, trn lm sng gy ra hi chng tng Methemoglobin trong mu (vit tt l MetHb) lm cho tr c biu hin xanh tm v nu khng cp cu kp thi c th dn n t vong.

Ng c nitrate lin quan vi rau c


Khong 85% nhu cu nitrate ca c th hng ngy l t cc loi rau c. Ngun th hai l nitrite c s dng bo qun tht chng li s xm nhim ca vi khun gy cht ngi - Clostridium botulium. Ngun th ba l t ngun nc b nhim, n t cc ngun nh phn bn, cht thi ng vt, cc bn cha nhim khun, h thng x l ti tiu thnh ph v cht lng ng t xc b thc vt. Hai ngun n t rau c v ph gia thc phm c cc nh khoa hc coi l kh an ton, vi iu kin vic s dng nitrite lm cht ph gia phi c qun l cht ch. Trong khi , ngun nitrate t nc hon ton ty thuc tng vng, a phng. Nitrate ch gy c khi mc cao hn nhiu so vi nng ca n c trong thc phm. Mi nguy him ca nitrate trong nc v trong thc n l ch n chuyn ha thnh cc nitrite trc hoc sau khi n vo. Tr em c bit di 4 thng tui c xp loi nhy cm (d mc) vi chng tng MetHb mu. Chng MetHb mc phi tr em lin quan vi thc n rau c ta thy cc im ni bt sau y: 1. MetHb hay xy ra cc i tng tr em, nht l nhm nhy cm l nhm di 4 thng tui v cc l do sau: - C th cn cha nhiu huyt cu t bo thai, l loi nhy cm d b chuyn thnh MetHb. - Do c tnh cha trng thnh ca c th nn thiu ht enzyme kh MetHb. - Nng acid d dy km toan nn nitrate d chuyn ha thnh nitrite. - Tn ti nhiu loi vi khun c kh nng chuyn ha nitrate trong ng tiu ha thnh MetHb. - Ch n thiu cc vitamin khc km theo (C, K) l cc cht gip kh MetHb. 2. Cc trng hp MetHb do ng c nitrate tr em, cc ngun nitrate c xc nhn ch yu l t nc ung b nhim nitrate, nht l nc ging, c ghi nhn l ph bin hn nitrate trong thc phm. 3. MetHb do ng c nitrate trong thc phm c xc nhn l bt ngun t cc loi rau qu c cha nitrate nng cao, c bit l ci b xi trng, ci b xi; cn trong vng bn ci l nc vt c rt, c dn. Nng nitrate trong rau c dng nh c lin quan vi vic s dng phn bn, ti tiu. Tuy nhin, vic ng c nitrate trong thnh phn rau c khng phi n thun do rau c gy nn m phi c cc yu t gy tng nng nitrate trong ch n i km nh: rau ti chuyn ch lu, gi lu, sau khi ch bin ri c lu gi trong t lnh, hoc dng nc rau c hai 57

yu t nguy c l nc c nng nitrate cao, v cc loi rau c ny luc ln c kh nng lm tng nng nitrate vn c. 4. Cha c bng chng cc rau c c cha nitrate ng hp gy ng c. Nh vy "ng c nc c dn hay ng c c dn" l khng chnh xc, v cch dng nh vy s gy mt s ng nhn sai lc v c dn, mt loi thc phm c gi tr v dinh dng.

Li khuyn cho cc b m nui con nh


1. Theo khuyn co ca T chc Y t th gii, tt c tr s sinh cn c b m hon ton cho n ti thiu l 4-6 thng tui. Trong trng hp hn hu phi cho b sa nhn to (khng phi sa m) th cn tham kho kin chuyn mn v tr b bnh cng khng c nhu cu nc thm. Ch nn cho tr n xam (tc l n thm cc thc n khc ngoi sa) t 6 thng tui tr ln. 2. Khi dng rau ti ch bin thc n cho tr (c bit cc loi c cha nitrate nu trn) nn lu : rau phi n ti, ch bin xong n ngay; khng gi rau lu ngy, b cht, hoc ch bin ri lu trong t lnh th d c nguy c b ng c nitrate. 3. Khng nn s dng nc rau luc cc loi lm thc ung - khng nhng khng li m cn c th "bt cp hi" l nc c th nhim nitrate mc cao, hn na khi un si th c th lm cho nng nitrate tng ln. 4. Nc ging, nht l ging khoan s dng nu n, pha sa, ti u l nn c chun nitrate. Thit ngh vic p dng nhng khuyn co ny cng phn no lm gim nguy c tip xc vi ngun nitrate-nitrites khng nhng l tc nhn gy hi chng xanh tm tr em, m cn c quy kt l tc nhn ca mt s loi ung th ngi. Tm lc ti liu khoa hc ca BS Nguyn nh Nguyn

Nhng iu cn bit v u
Nguyn Cng Tr Su Tm

7 bi thuc t u
Nu bn b chng t ng, hay hi hp, hy ly u chn, chui, c c rt mi th 100 g; xay trong nc da non no. Thm mt ong cho ngt, ung cch ngy. Trong 100g u c 74-80 mg vitamin C v 500-1.250 IU caroten. u cn c cc vitamin B1, B2, cc acid gy men v khong cht nh kali, canxi, magi, st v km. n u thng xuyn c tc dng b mu, gip hi phc gan ngi b st rt. Do c nhiu sinh t C v caroten nn u c tc dng chng oxy ha, tng sc khng cho c th. Ngi ta cn dng nhiu b phn ca cy u lm thc n v lm thuc. u xanh hm vi mi loi tht ng vt u lm cho tht mm. nc ta, b m nui con bng sa m thng n chn gi hm vi u xanh c nhiu sa. 58

Dn gian dng ht u c cha hen ph qun bng cch chng hoc hp cm cho tr ung. C cng trnh nghin cu cn cho rng ht u c th cha bnh tim... n , Xrilanca v Mailaysia, ngi ta dng l, ht v qu u xanh ph thai. Cc cng trnh nghin cu cho thy tc dng nga thai c c l do cht nha papain, c nhiu trong qu xanh, l, ht u . Qu u chn t nha th khng cn tc dng na. Gn y, mt s nh khoa hc cho rng, tc dng trn l do nha u ph hy progesterol l tr thai t. Khi vo c th, tc dng ca nha s tng mnh 25 ln so vi khi ngoi. Mt s bi thuc: - Cha gai ct sngg: Ht u em xt cho sch phn nht bao quanh, gi nt trong ti vi ri p ln vng au. Mi ln ch p ti a 30 pht v theo di trnh b bng. Ngy lm mt ln, lin tc trong 20-30 ngy. - Tr giun kim: n u chn vo bui sng lc i, lin tc 3-5 hm. - Vim d dy mn tnh: u , to ty, ma mi th 30 g sc ung - Ho do ph h: u 100 g, ng phn 20 g hm n. - T v h nhc (n khng tiu, to bn): u 30 g, khoai mi 15 g, sn tra 6 g, nu cho. - au lng mi ggi: u 30 g, ngu tt 15 g, k t 10 g, cam tho 3 g sc ung. (Theo Sc Khe & i Sng)

L U TR UNG TH.

Nm 1978, ng gi Stan Sheldon 70 tui_mt tay c nga chuyn nghip vng Southport Queensiand (c Chu) mc bnh ung th phi rt nng. Bc s cho bit ch cn 05 thng na l ng s vnh bit trn gian v chng ung th lan truyn qu nhanh hai l phi, khng cch no cha tr c. Nh mt th dn Gold Coast mch nc, ng ly l u tch l ra khi cng, ri tc cng ra tng si nh, sau un si c l & cng trong vng 02 ting ng h, xong cht nc ra ung mi ngy 03 ln, mi ln 200ml. Sau 02 thng ung l u theo cng thc ny, ng Sheldon n bc s khm li & cc bc s chuyn khoa rt ngc nhin nhn thy rng nhng du hiu ca c tnh hon ton bin mt.

Sau , tin ny c ph bin trn t Gold Coast Bulletin vo thng 05-1978 gip cho b June Bennett 63 tui c ng ti Postville Beach Queensland cng thot c chng bnh him ngho ny. Vo tha'ng 07 cng nm b c bc s chn on b ung th phi & c a ti bnh vin Prince Charies iu tr. Cc bc s cho bit rng b ch cn 02 thng na sng. Chng b l ng Merv c c cch cha tr ung th ca ng Sheldon & la`m theo nh vy vi hy vng cn nc cn tt, may ra cu sng c v mnh. B June ung lin tip nc l u trong 03 thng rii ngng ung 03 thng & sau li tip tc ung 03 thng na. Ln ny, b n bnh 59

vin Prince Charles chp hnh phi nhng cc bc s Vn tin rng chng ung th vn cn & ang git cht dn b, mc du b sng thm c 07 thng theo d bo ci cht m h dnh cho b. Ba nm sau, b June vn kho mnh nh thng cho ti khi mt chng ung th xng pht trn trong c th ca b. Li mt ln na, bc s li cho rng b ch cn t 02 tun n 02 thng sng. B tr v nh, li bt u ung l u ko di s sng cho ti ma Ging sinh vi hy vng thy c mt a chu u tin cho i. Hy vng ca b c toi nguyn, b c ln chc "B".

Trong cuc tip xc vi k gi Frank Hampson ca t Gold Coast Bulletin, b June Bennett cho bit rng: "S hiu nghim ca loi thuc l u l iu cn bn, tuy nhin, c tin ca con ngi cng l mt yu t gp phn trong vic tr bnh. Cc nh nghin cu bnh ung th ti Hoa K n lc cung cp nhng thng tin khoa hc cho nhu cu ch bin l u tr thnh mt dc phm hon ho cho nhn loi. Bc s Jerry Me Laughlin thuc vin i hc Purdue University cch ly ra mt hp cht ho hc ly trong cy u _ hp cht ny c xc nh mnh gp mt triu ln hn loi dc phm tr ung th mnh nht c hin nay.

Vit Nam, u l mt loi cy rt l ph bin. Bng u c l mn n hng ngy ca ng bo Th min Bc. nng thn, khi b cm nng, ngi ta dng bng u c cng nhng loi l cy khc xng. Nhng nm mt ma lin tc c nhiu vng nng thn min Trung phi n c r & thn cy u thay sn khoai i lng. Nh vy, nu bn hay ngi thn chng may b mc bnh ung th him ngho c th dng th nc l u theo cc ch dn ca ng Sheldon bit u s c kt qu khng ng. Chnh bc s khoa ung th Rob Hitchins, Ch tch Hip hi Y khoa c i Li tuyn b trn bo ch rng: "S vic l u tr c bnh ung th khng lm ti ngc nhin t no." Nhng chng bnh ung th m tc gi c bit sau khi ung nc l u xong u c kt qu l: Tiu ng. Ung th bao t Ung th bu t cung. Nu trong gia nh bn hoc ngi thn c nhng ai mc bnh nh trn th nn hng dn h tm l u v nu ung & s thy rt c kt qu

(Theo Gold Coast Bulletin 04/92

60

Cch Nu L u : Nu l ln ly khong 05 l [l nh th khong 07 l] & tch nh ring ra theo cng & l. Sau ra sch ri cho vo siu[dng "sc" thuc Bc] xp theo tng lp & p xung cng st cng tt. Xong cho nc vo khong 01 liter nc. Thng thng nu ta dng siu nu thuc bc th nc y gn n ming ca siu. K n cho la tht ln n khi nc si. Khong 15 pht sau cho la nh li & c tip tc la nh nh th trong vng 02 ting ng h vi mc ch l cho m tit ra hon ton t cng & l ca u . Sau ta c th ung nng hoc ngui ty theo s thch ca tng ngi theo nh s ch dn phn u ca trang l u & bnh ung th.

u , thc n v v thuc
(Bo Sc Kho v i Sng )

u chn c v thm ngon, cung cp nhiu beta caroten (l mt tin cht ca vitamin A), vo c th s c chuyn ha thnh vitamin A. y l mt loi vi cht dinh dng c vai tr l cht chng oxy ha mnh, chng kh mt, kh da v c tc dng nhun trng M t cy u cn c tn l L hong phl (Campuchia), Mc hung (Lo), Phin mc. Tn khoa hc l Caricapapaya L., thuc h u . L cy trng ph bin nc ta. Thn thng, cao t 3-7m i khi c phn nhnh. V mang nhiu so ca cung l. L mc so le ngn cy, phin l rng, to chia lm 6-9 thy, thy hnh trng nhn mp c rng ca khng u. Cung l rng v di 30-50cm. Hoa trng nht hay xanh nht. Hoa c mc k l thnh chy c cung rt di. Hoa ci c trng di hn trng ca hoa c, mc thnh chy k l. Qu tht hnh trng to di 20-30cm, ng knh 15-20cm. Tht qu dy, lc u c mu xanh lc, sau ng mu vng cam. Trong rut qu c nhiu ht to en bng ht tiu, xung quanh c lp nhy. Ging u CO5 (n ) c hm lng 14-15g pagain kh/1 qu, trong khi trc y ch c 34g/qu, c ngun gc t vng nhit i chu M. Ti nc ta c trng khp ni nhng cha i vo quy m cng ngh. Sau khi trng 8-10 thng c th bt u thu hoch, nhng nng sut cao nht l t nm th 3 tr i. Trc ht u l mt loi thc phm thng dng u chn c v thm ngon, cung cp nhiu beta caroten (l mt tin cht ca vitamin A), vo c th s c chuyn ha thnh vitamin A. y l mt loi vi cht dinh dng c vai tr l cht chng oxy ha mnh, chng kh mt, kh da v c tc dng nhun trng, nng t 2.100 mcg 61

beta caroten/100g n c. Tuy nhin nhu cu beta caroten cng cn va phi, nu n qu nhiu, lin tc s dn n tha v gy vng da cho tr. Thm ch c tr nh ang b m, nu m tha beta caroten s bi tit qua sa sang con v gy vng da cho tr. Rt may l hin tng vng da ny s mt nu gim lng beta caroten n vo. u xanh c nhiu men papain, tc dng ging nh pepsin ca d dy, nht l ging Trypsin ca ty trong vic tiu ha cht tht. nc ta, gi u trn vng lc l mn n rt ph bin. Ngoi ra ngi ta cn dng u xanh nu vi tht chng nh hoc nu cho cng thng tho, d v mng gi cho cc ph n ang cho con b. u cn c tc dng nh mt v thuc - Hoa u c ti hoc phi kh hp vi ng phn dng cha ho, mt ting. - Nc sc l u dng git vt mu trn vi, ra vt thng, vt lot. L ti dng gi tht g khi nu chng mm. Trong l, qu, ht u cn c cht cacpain vi tc dng lm chm nhp tim, c ngi dng lm thuc cha tim. L u thi nh trn vi thc dng cha bnh bing n cho b, nga. - Nha u c coi l v thuc ty giun. Tc dng trn giun a, giun kim v sn ln nhng khng c tc dng trn giun mc. Tuy nhin cn lu nu cho ln n l u ty giun, ln thng b xung cn v kh v tr li. Nha u cn dng ngoi cha chai chn v ht cm. - R u c dn gian sc lm thuc cm mu. Nh vy cy u rt c ch cho con ngi, c th s dng c tt c cc phn, t hoa, l, r cho n nha cy. c bit u cn l ngun cung cp vitamin A t nhin rt tt.

u v thai nghn - s tht hay truyn thuyt?


(G.S. Nguyn nh Nguyn) Y hc dn gian c nhng bi thuc, cng nh nhng kinh nghim truyn khu v nhng thc hnh trong cuc sng. N vn c tn ti v c ngi dn p dng theo v ri c th h ny sang th h khc m tr thnh nhng nim tin, d khoa hc c cng nhn hay khng cng nhn. C nhng dc liu tho mc c s dng v lu truyn trong dn gian d n c nghn nm, m nh sng khoa hc mi ch ri ti vo nhng nm cui ca th k XX, nh mt ong, cam tho, cy thanh hao hoa vng (qing hao su), v c xc nhn l c tc dng cha mt s bnh. Mt trong nhng nim tin tn ti khng ch Vit nam m nhiu nc chu khc l mi lin h gia tri (qu) u v thai nghn. Bt k mt ngi ph n nng dn Vit nam no n tui thai nghn cng u c th h i trc dn d l ng n u xanh (non) trong khi thai nghn, c th b sy thai y! H thc th no th khng r, nhng c king c lnh, c king c chn thng mi ngy cng chng sao, ng nh chuyn chng lnh xy n, m gia nh ang cu t mt chu ch tn th thc l khn n vi gia nh bn chng. Bi vit ny nhm tng quan 62

nhng kin thc Y hc hin i v nim tin trn, v xem xt nim tin trong dn gian v mi lin h ca u n thai nghn l c c s khoa hc hay khng.

Sinh hc qu u
Qu u l tn gi ca ngi Vit nam ch mt loi tri cy c tn khoa hc l Carica Papaya Linn. u (papaya) thuc h nh Caricaceae c hai ging; h Caricaceae thng b xp chung vo h Passifloraceae. Trn thng trng ting Anh ngi ta cn gi Papaya l Paw-paw. Tuy nhin ng nhm ln Carica papaya L. vi mt chng Annonaceous ca Bc M Asimina triloba Dunal, c tn l Carica pentagona Heilborn, hay Babaco, n kh ging cy Papaya nhng thp hn, cao ca cy khng qu 2 thc ri, qu ca n c th di n 3 tc, bn trong rt t hoc khng c ht. Cc tn thng thng khc ca qu u cc nc khc hay gi l Chich Put, Fan Kua, Kavunagaci, Lechoso, Lohong Si Phle, Mapaza, Mu Kua, Papailler, Papaw, Papaye, Papayer, Pawpaw Tree, Pawpaw, Pepol, Tinti, Wan Shou Kuo, Betik petik, Gandul, Katela gantung, Kates, Kepaya, Kuntaia v..v. Cn ti sao Papaya Vit nam c tn gi l qu u th ngi vit bi ny cha tm c li gii thch tho ng, xin bn c gp gip. u l mt loi tri cy nhit i, c trng nhiu cc nc Nam M, chu Phi, n , ng Nam . Cc nc c sn lng thu hoch u cao nht th gii l Brasil, k n l Nigeria, n th t v Thi lan ng hng th 10 [1]. Ni n cy v tri u (Xem cc hnh 1-2) th mi ngi Vit nam ai cng hnh dung c. Tri u gn lin vi i sng ngi dn Vit nam t thu u th, tri chn n, tri xanh lm gi u , nu canh; tr con dng cng (cung l) u lm sng chi, tn l u lm d che. Xt v gi tr dinh dng ca qu u (xem bng 1) Bng 1: Gi tr dinh dng ca u trn 100 g cht qu Nc (%) ........................................... 88 Nng-lng (Calories) .............................43 Protein (%) ...........................................0.6 Cht-m (%) ......................................0.1 Carbohydrates (%) ......................10 Si (%) .......................................--- % US RDA* Vitamim-A ............................................ 48 Vitamin-B1 ............................................ 3.6 Vitamin-B2 ........................................ 8.1 Niacin ............................................ .2.2 Vitamic-C ............................................ 80 Calcium ............................................ ... 2.4 Phosphorus ............................................1.6 St ............................................ 3 Natri -Kali .. ................................................ --* RDI, recommended daily intake: nhu cu tiu th trong mt ngy do FDA M xut, thit lp da trn nhu cu trung bnh ca mt ngi nam, nng 70kg, mc nng lng tiu th 2700kcal/ngy. Nh vy v mt dinh dng u l loi tri cy c cht sc (Fe) v Calcium, kh giu Vitamin A, B, G v rt giu Vitamin C. 63

Tuy l mt loi tri cy c gi tr dinh dng, theo kinh nghim dn gian u c xp vo nhm thc n t nhin khng lnh nhng li c tc dng ca mt dc cht.

Kinh nghim trong dn gian v ng dng trong cng ngh v u :


1. u c th gy vim da 2. Trung M, trong dn gian, ngi ta s dng u iu tr bnh l amip (Entamoeba histolytica), mt loi k sinh trng gy a chy dng l v bin chng p xe gan. 3. Samoa, ngi dn dng phn di v thn cy u cha chng nhc rng. 4. Nha u c cha papain l mt trong hai loi men tiu hu protein (proteolytic enzymes) c tc dng lm mm tht bp. Chnh tc dng ny m ngi ta dng u hm chung vi tht, tht s mm hn. Ngi dn vng Ca-ri-b, Trung M bo rng h c th n mt khu phn vi mt s lng ln tht c m vn khng h g nu n u xanh sau . 5. Phn cm ca u l thnh phn chnh ca cc loi m phm nh kem nn (mt), kem nh rng, x bng gi u. 6. Cc ng dng quan trng trong y hc ca nha u l chit xut papain dng trong phu thut (l mt loi dao phu thut t nhin m a m ct sng) ct sng. Nghin cu cn cho thy chit xut papain cn c hot tnh khng sinh (antibiotic activity) c tc dng chng vi khun gram dng [2] (gram-positive bacteria). N cn c dng iu tr l lot; lm tiu gi mc trong bnh Bch hu ; chng kt dnh sau phu thut; thuc gip tiu ha. Trong cng nghip papain c dng tinh ch bia; x l len v la trc khi nhum; l ph gia trong cng ngh ch bin cao su; khi tinh ch du gan c tuna, ngi ta tim papain vo gan trc khi chit xut, lm cho thnh phm giu Vit A v D hn. Khong 1500 qu u xanh c va cho c khong 650 gram papain. Nim tin v nh hng ca u ln sinh sn v thai nghn. Tc hi c cho l nguy him nht ca u m hu nh kinh nghim truyn thng ca nhiu nc c kt l mi lin quan gia u xanh vi sinh sn v thai nghn. t lu i ngi n s dng u xanh (non) cng nh ht u trnh thai, khng nhng ph n m cn c nam gii. Hng hng th h ph n chu Phi, , v M s dng u nh mt loi thuc trnh thai, trong ngy quan h tnh dc ngi ph n n u nga u thai. n c kh nhiu cc nghin cu v thi v thc hnh (attitude and behaviour) n ung trong thai nghn, khi phng vn cc i tng, u l thnh phn c nhc n nhiu ng k. Mt nghin cu tin hnh phng vn trn 1106 ph n c thai v cho con b 44 lng ti hai huyn Mahabubnagar v Andhra Pradesh vo nhng nm 70 [3], 72% cho bit h tin rng l u l thc n nng, c hi cho thai nghn. Cc nghin cu khc tng t trn s ng ph n (t 500 n 1200) [4, 5, 6], khi phng vn h cho rng u c tc ng gy sy thai, v trong mt nghin cu [4] cho thy 35% s ngi m trnh khng n u trong k thai nghn. n mun gy sy thai, ngi ta cho n u non hoc dng r cy u nghin nt, thm t mui v cho ung. Bng chng khoa hc v mi lin quan gia u vi sinh sn v thai nghn: ng v mt bng chng khoa hc, loi bng chng trc tip khng th thc hin c i vi loi cc cht nghi ng l c hi cho con ngi, do ch c th nghin cu c nhng bng chng gin tip. Nhng bng chng gin tip ny c th l in vitro (nghin cu phng th nghim) hoc in vivo (nghin cu trn sinh vt, c th y l ng vt thc nghim). Nu cc kt qu ng h gi thuyt th chng ta c th suy lun cht nghi ng c th c tc ng ln c th con 64

ngi. Cng c th tm mi tng quan ny trn con ngi bng nghin cu quan st (observation) nh hng (prospective) hoc hi cu (retrospective) loi nghin cu c i chng (case-control). Trong vng 40 nm qua c trn di 200 bi bo khoa hc vit v tc dng y hc ca cy u trn nhiu mt c n hnh, trong s c khong vi chc bi lin quan n tc ng ca u ln sinh sn v thai nghn. Nhng nghin cu ny hu ht l nhng nghin cu tin hnh trn ng vt thc nghim v nghin cu trong phng th nghim. Cc kt qu c tm tt sau.

Tc dng trnh thai ca tri u :


Mt iu ngc nhin l tri u c th c tc dng phng trnh thai khng ch trn ph n m cn c trn nam gii. Nm 1993, mt nhm khoa hc gia Anh quc thuc Vin i hc Sussex tm thy papain c tc dng lm ngn cn qu trnh th thai ph n. Qua kt qu nghin cu h a ra hai thuyt v tc dng nga thai ca qu u : cht papain trong u c tc dng c ch hormone (ni tit t) progesterone v lm ngn cn qu trnh th thai, th hai l chnh tc dng lm mm tht ca papain ny c th ph hu mng t bo phi thai [7]. Ph n Sri Lanka mun trnh thai, ch n gin l h n u hng ngy, v khi mun u thai th ch vic dng n u ! Thamalingam Senthipomoham, mt ng tc gi pht biu. Trong kinh nghim dn gian mt s nc chu cho thy, khng ch ph n, m nam gii nu n u mt thi gian di cng c kh nng trnh thai. Cc nghin cu trn ng vt thc nghim cng cho cc kt qu l th. Ht u c chng minh l c hiu qu trnh thai trn nam gii. Nghin cu thc nghim trn chut v th cho thy cc phn chit xut t chloroform c trong ht u c tc dng trnh th thai c th phc hi c (reversible) trn chut v th c m khng c c tnh [8]. Th nghim trn cc cht chit xut t ht u cho thy chng c kh nng c ch s di chuyn ca tinh trng trn chut [9] v gim sinh tinh trng trn th [10]. Nghin cu gn y nht tin hnh theo cng cch thc vi cc th nghim trn, trn loi kh langur [11] cho thy hiu qu lm gim sinh tinh trng xut hin sau iu tr 90 ngy v kh nng nga sinh xut hin sau iu tr 30-60 ngy m khng c tc dng c tnh. Chc nng sinh tinh trng c phc hi hon ton sau khi ngng dng thuc 150 ngy. V c ch hot ng ca cc cht chit xut t ht u ny vn cn cha nht qun. Cc nghin cu trc cho thy c l cc tc ng ny l do tng tc ca cc hot cht ln ngun estrogen [12], androgen [13] v antiandrogen [14]. Tuy nhin trong nghin cu sau ny trn loi kh nu trn, cho thy s lng t bo tinh trng bt thng m c tng ln v cng nh b bt ng hon ton ngay trong giai on u iu tr, v nh th kh nng tc ng c th vo mi trng bn trong ca thng tinh hoc vo trong giai on t bo mm (germ cell) ca tinh trng trong tinh hon. Nghin cu su hn na trn cng mt nghin cu, cc tc gi quan st thy tn thng xy ra t bo Sertolli (mt t bo sinh tinh), v tnh trng gim thiu tinh trng c th l do tc ng chn lc ca thuc ln s pht trin ca t bo mm, c l qua trung gian l cc t bo Sertolli, gy nn tnh trng c ch hot ng ca cc ti lp th (mitochondri), m c th nh hng n chui h hp t bo gy c t bo trong qu trnh tng sinh t bo mm [15]. y l mt kt qu quan trng cho vic ha hn mt loi thuc trnh thai tm thi cho nam gii ra i. Trn thc t, cc khoa hc gia New Dehli ang chun b tin hnh th nghim thuc trn nhng ngi tnh nguyn.

Tc dng ln thai nghn ca u :


Nh nu trn, nim tin rng ri cc nc chu rng u non c kh nng gy sy thai. Mt nghin cu trn chut n [16], ngi ta cho chut ang mang thai n (khng p buc) cc loi tri cy khc nhau, th kt qu cho thy rng tri u non c tc dng ngn cn chu k ng dc v gy sy thai. Mc sy thai gim xung khi cho chut n loi tri u chn. Mt 65

nghin cu khc v sau [17], nghin cu v tc dng trn trng lc t cung, ngi ta th nghim cht chit xut t nha u (papaya latex extract, PLE) trn t cung thc nghim chut cc chu k ng dc v thai nghn khc nhau. Kt qu cho thy tc ng ca PLE gy co tht t cung xy ra mnh nht l cc giai on sau ca thai k, tng ng vi k estrogen t c nng cao nht. Nghin cu ny cng rt ra c tc ng gy co tht t cung ca PLE l mt tc ng phi hp ca cc enzyme, alkaloid, v cc cht khc, hot ng ch yu vo qun th th th (receptor) alpha adrenergic ca t cung cc giai on khc nhau. Mt nghin cu mi gn y nht [18] cng trn chut, loi Sprague-Dawley 4 giai on thai nghn khc nhau, nhm chng ch dng nc. Kt qa cho thy rng nu s dng nc tri u chn, th cc nhm nghin cu khng c khc bit g vi nhm chng v nh hng co tht c trn t cung c bit lp t chut c thai v khng c thai. Ngc li, vi nha u sng s dng nng 0,13,2mg/ml th gy ra hin tng co tht c t cung ging nh hin tng co tht ca oxytocin (mt loi thuc gy co tht t cung, dng dc sinh trong sn khoa) nng 1-64mU/ml v prostaglandin F (2 alpha) 0,028-1,81microm. i vi c trn t cung bit lp th p ng co tht c xy ra i vi nha u sng (PLE) nng 0,2mg/ml tng ng vi 0,23microm prostaglandin F (2 alpha) v 32mU oxytocin/ml. Trn chut c thai 18-19 ngy th c PLE hin tng co tht nh un vn. Nh vy t kt qu ca nghin cu ny c th rt ra rng nu tiu th u chn mc bnh thng th khng c gy hi g trn chut c thai, nhng ngc li vi loi u sng hoc gn chn-loi cn cha nhiu nha c th khng an ton cho thai nghn. Tm li nhng nim tin v thc hnh s dng tri u ca cc nc chu t nghn nm trc l mt quan st thc nghim, cho n nhng nm gn y cu chuyn ch l s b sung cho thc nghim bng cch tm hiu c ch hot ng ca u trn sinh sn v thai nghn m thi. Ngoi nhng ng dng nh nu trn, u xanh c th c xem nh l c tc dng phng trnh thai tm thi trn n gii, c bit l trn nam gii, nghin cu ang i n giai on sau cng trc khi a ra p dng rng ri. Trong khi , trn thc nghim ng vt, nha u xanh cng c chng minh l khng an ton cho thai nghn v c kh nng gy sy thai, th i vi c th con ngi chng ta, thc hnh khn ngoan l trnh s dng u xanh, u gn chn trong thi k mang thai, cu ngn ng c king c lnh c th ng trong trng hp ny. Khai bt u xun Qu Mi N..N. Ph ch:
[1] Theo bo co ca T chc Lng Nng Th gii (FAO), 1990. [2] Do c tnh ca cc loi vi khun , khi nghin cu phn loi, ngi ta nhum vi khun bng phng php nhum do Gram xut th c loi bt mu th gi l vi khun gram dng (v d ph cu khun, t cu khun), v c loi khng bt mu khi nhum th gi l vi khun gram m (v d vi khun lao, vi khun no m cu). [3] Jesudason, Victor and Rajani Shirur (1980): Selected Socio-Cultural Aspects of Food during Pregnancy in the Telengana Region of Andhra Pradesh', Journal of Family Welfare. 27(2). 3-15. [4] Khanum, Maliha Perveen and K Padma Umpathy (1976): 'A Survey of Food Habits and Beliefs of Pregnant and Lactating Mothers in Mysore City', Indian Journal of Nutrition and Dietetics. 13(7): 208-17. [5] Ferro-Lazzi, G Eichinger (1980): 'Food Avoidances of Pregnant Women in 'Tamilnad' in John R K Robson (ed), Food, Ecology and Culture: Readings in the Anthropology of Dietary Practices. Gordon and Breach Science Publishers, New York, pp 101-08. [6] Nag, Moni.: Beliefs and Practices About Food During Pregnancy. Economic and Political Weekly. Sept 10, 1994. P.2427-2438. Location: SNDT Churchgate. [7] Brothers, Caroline. Papayas work as Powerful Contraceptives A Study. Newstab (Reuter) delivered February 17, 1994. Hoc c th c AsiaWeek 1994, May 18: trang 12. [8] Lohyia NK, Mannivannan B, Mishra PK, Pathak N. Prospects of developing a plant based male contraceptive pill. In: Chowdhury SG, Gupta CM, Kamboj VP editors. Current status in fertility regulation: Indigenous & modem approaches. Lucknow: Central Drug Rearch Institute. 2001, 99-119.

66

[9] Pathak N,Mishra PK, Manivannan B, Loyhia NK, Stertility due to inhibition of sperm motility by oral administration of benzene chromatographic fraction of the chloroform extract of the seeds of Carica papaya in rats, Phytomedicine, 2000, 7, 325-333. Loyhia NK, Pathak N, Mishra PK, Manivannan B, Contraceptive evaluation and toxicological study of aqueous extract of the seeds of Carica papaya in male rabbits, J Ethnopharmacol 2000, 70, 17-27. [10] Loyhia NK, Pathak N, Mishra PK, Manivannan B, Reversible contraception with chloroform extract of Carica papaya Linn seeds in male rabbits, Report Toxicol 1999, 13, 59-66. Loyhia NK, Pathak N, Mishra PK, Manivannan B, Jain SC, Reversible azoospermia by oral administration of the benzene chromatographic fraction of the chloroform extract of the seeds of Cariva papaya in rabbits. Adv in Contracept 1999, 15: 141-161 [11] Loyhia NK, Manivannan B, Mishra PK, Pathak N, Sriram S, Bhande SS, Panneerdoss S, , Chloroform extract of Carica papaya seeds induces long term reversible azoospermia in langur monkey, Asian J Androl 2002, 4:17-26. [12] Bartke A, Williams KIH, Dalterio S, Effect of estrogen on testicular testosterone production in vitro, Biol Reprod 1977, 17,:645-649. [13] Handelsman DJ, Hormaonal male contraception. Int J Androl 2000, 23 (Suppl): 8-12. [14] Rajalakshmi M, Sharma RS, Method for the regulation of male fertility. In: Chowdhury SG, Gupta CM, Kamboj VP editors. Current status in fertility regulation: Indigenous & modem approaches. Lucknow: Central Drug Rearch Institute. 2001, 179-209. [15] Hoffer AP, Effect of gossypol on the seminiferous epithelium in the rat: a light and electron microscope study. Biol Reprod 1983, 28: 1007-20. Kim IC, Walter DP, Specific inhibition of the testicular mitochondrial respiratory chain in vitro by gossypol. J Androl 1984, 5: 423-40. [16] Gobalakrishnan M, Rajasekharasetty MR, Effect of papaya (Carica papaya Linn) on pregnancy and estrous cyclu in albino rats of Wistar strain, Indian Journal of Phisiology& Pharmacology, 1978, 22 (1): 6670 [17] Cherian T, Effect of papaya latex extract on gravid and non-gravid rat uterine preparations in vitro, Journal of Ethnopharmacology, 2000, 70 (3): 205-212. [18] Adebiyi A, Adaikan PG, Prasad RN, Papaya (Carica papaya) consumption is unsafe in pregnance: fact or fable? Scientific evaluation of a common belief in some parts of Asia using rat model.

Cng Dng Li & Hi ca U NNH


Nguyn Cng Tr Su Tm

U NNH V SC KHE PH N
BS. BI THANH VN

Ai cng bit rng, t nhng ht u nnh, ngi ta c th ch bin thnh nhiu mn n rt ngon: Nhng ming u h dng chin, nu; nhng chn tu h nu vi gng v ng thm ngon, nhng ly sa u nnh mt lnh... Ai cng bit n gi tr dinh dng ca u nnh, nhng khng phi trong chng ta, ai cng hiu ht gi tr phng chng bnh tt ca n. Mc d nhiu kha cnh c ch cho sc khe ca u nnh hin ti cha c nghin cu, nhng cc nh khoa hc ang tp trung nghin cu li ch ca u nnh ln cc bnh mn tnh ph n. Nhng nghin cu ny ch yu tp trung vo vic tm nhng cht trong u nnh c nh hng tt ln cc bnh l tim mch, mt s loi ung th, long xng, cc triu chng ca ph n trong thi k mn kinh. 67

BNH TIM MCH Bnh tim mch vn l nguyn nhn gy t vong hng u Hoa K, chim 40% s t vong ph n mi la tui; v trn 45% t vong ph n trn 65 tui. Ngi ta cng nhn thy thi quen sng ca ngi Ty phng khc vi ngi ng phng, v d nh: u nnh l thc n quen thuc ca ngi Nht Bn, nhng li t c dng ngi Ty phng. Cc nh nghin cu bt u nghin cu v nhng tc ng ca cc cht trong u nnh c th lm gim thiu nguy c mc bnh tim mch.

u nnh v cholesterol
Mt trong nhng lnh vc c nghin cu nhiu nht l nh hng ca u nnh ln mc cholesterol trong mu. Ti sao phi lo lng v cholesterol trong mu? Cholesterol c nhiu loi (cholesterol tt, cholesterol xu...) Trong cholesterol xu nu tng cao s c nguy c gy bnh tim mch, n lm tng qu trnh x va ng mch. Cholesterol xu gy nguy hi cho c th thng qua qu trnh ha hc gi l oxy ha. y cng l l do c nhiu nghin cu quan tm n cc cht chng oxy ha ngn nga hoc lm gim qu trnh oxy ha . Ngoi ra, c loi cholesterol tt, lm ngn nga qu trnh x va mch mu, lm gim nguy c bnh tim mch. Hu ht nhng nghin cu v u nnh u tp trung vo tc dng gim mc cholesterol trong mu, hoc vai tr nh mt cht chng oxy ha ca n. Nhng kt qu nghin cu ny bo cho thy nu dng protein u nnh thay th cho protein ng vt th s lm gim c cholesterol xu trong mu. Cholesterol v isoflavones... Hoc nhng g khc trong u nnh Nhiu quan tm nghin cu hin nay tp trung vo nhng hp cht t nhin Isoflavone trong u nnh (gm genistein, daidzein, v glucitein). H thy rng nu dng u nnh cn nguyn Isoflavone t nhin th kh nng lm gim cholesterol xu trong mu cao hn l dng u nnh b ly i cht Isoflavone. Tuy nhin mt nghin cu mi y (Nestel 1997) cho cc ph n mn kinh dng vin thuc Isoflavone nguyn cht th li khng lm h c cholesterol trong mu. iu ny t ra vn l c th c mt cht no i km vi Isoflavone trong u nnh nn mi lm cho Isoflavone trong u nnh c tc dng nh vy. u nnh c tc dng nh mt cht chng oxy ha khng? Genistein, mt Isoflavone c nhiu nht trong u nnh cho thy c tc ng nh mt cht chng oxy ha, gip c ch mt s bc trong qu trnh khi pht v to thnh mng x va ng mch. S pht trin mng x va ph thuc vo s pht trin nhanh ca cc t bo c trn thnh ng mch, Isoflavone, c bit l genistein c tc ng c ch qu trnh ny, y l qu trnh c bn trong s x ha va mch mu. Isoflavones v p ng ca ng mch ng mch bnh thng s gin n di tc ng ca Acetylcholin. Tuy nhin nhng ng mch b x va th s b tc ng ngc li (co li) di tc ng ca Acetylcholin. Nhng nh nghin cu cho kh ci b x va ng mch, c nui dng bng ch protein u nnh c 68

Isoflavone, sau h thy rng ng mch b x va ca kh ci nay li gin n ra di tc ng ca Acetylcholin. Nh vy s hot ng ca ng mch b x va li i theo chiu hng ca sinh l bnh thng. Tuy nhin s thay i tt ny ch thy r kh ci, m khng thy r rng kh c. C l v vy m cc nh nghin cu ch a ra tiu "u nnh v sc khe ph n". kt lun, d cn nhiu iu cha bit r v u nnh, nhng cc nh nghin cu khuyn nu khng d ng vi u nnh, th nn dng mi ngy ti thiu 25g protein u nnh (cha Isoflavone t nhin) l mt trong nhng cch h thp nguy c bnh tim mch.

U NNH C TC DNG CHNG UNG TH KHNG? Nhiu cuc nghin cu trong phng th nghim v trn ng vt cho thy Genistein trong u nnh c th c tc dng nh mt cht chng oxy ha, lm gim nguy c ung th bng cch gim s tn thng t bo v cht c ch Protease Bowman-Birk trong Protein u nnh cng c th c ch s khi pht ung th. Cht Daidzein trong Protein u nnh, nu c s dng vi liu cao s c tc dng kch thch h thng min dch, ph hy nhng cht c hi cho c th, do c tc ng ln vic gim nguy c b ung th. Tc ng ln vic p ng vi Stress Mi t bo trong c th chng ta u c mt tui th nht nh. Khi c th b Stress, nhng t bo lin quan c kh nng to ra nhng cht c hiu, c tc dng bo v chng thot khi s kim sot ca s lo ha, v s cht i ca t bo. Cht Genistein trong u nnh gip to ra cc p ng vi Stress kiu ny trong t bo. Tc ng chng pht trin mch mu Cc bu cn c s cung cp mu tt pht trin v c th di cn khp c th. Nu thiu s tn sinh mch mu th cc bu s teo li. Cht Genistein trong u nnh c th c ch c s tn sinh mch mu v nhng t bo ni m mch mu. kt lun, ung th l mt bnh l phc tp, gm nhiu giai on xy ra trc khi mt khi bu c th pht trin v lan rng. Ngy cng c nhiu nghin cu tm xem bng cch no m u nnh v nhng Isoflavones, hoc nhng thnh phn no khc ca u nnh c th can thip vo cc giai on ny, lm ngn nga v gii hn s pht trin ca ung th. Qua nghin cu, ngi ta thy Genistein c th c tc ng ln c t bo ung th v ph thuc ni tit cng nh cc t bo ung th khng ph thuc ni tit. TC NG LN H XNG Tnh trng long xng ph n gp 4 ln n ng, do lin quan n nng Estrogen trong mu gim xung sau khi ht kinh nguyt, do king n ung gi dng cho p, nn d a n gy xng v tn ph. Mt trong nhng phng php c chp nhn gim nguy c long xng ph n mn kinh l dng Estrogen thay th, nhng phng php dng ni tit thay th ny i hi phi c khm xt sc khe k lng, bi v khng phi ai, khng phi vi tnh trng sc khe no cng s dng ni tit c. Do s quan tm ln l tm ra mt phng php khc duy tr sc khe ca xng cho i a s ph n mn kinh. Xng mun chc khe phi nh Calcium, nhng iu quan trng khng phi l lng Calcium a vo c th, m l c th c gi c Calcium li lm cho xng chc khe khng? Qua nghin cu, ngi ta thy rng nhng ph n dng nhiu m ng vt s gy mt Calcium qua 69

nc tiu, do s c nguy c gy xng nhiu hn l nhng ph n dng Protein thc vt. Nghin cu cho thy rng dng Protein u nnh, c bit l Isoflavones c th c tc ng tt ln m khong trong xng nhng ph n mn kinh m khng dng Ostrogen thay th. Khi tui th ph n ngy cng cao th 1/3 thi gian sng l nm trong tui mn kinh, nn vn bo v m khong cho xng l rt quan trng, trnh c tnh trng long xng, a n gim t l gy xng. U NNH V NHNG TRIU CHNG MN KINH Trong thi k mn kinh, ph n thng hay than phin v nhng triu chng kh chu nh: au nhc, cng khp, mt mi, trm cm, ri lon gic ng, nng bng mt, m hi ban m, lnh, bt rt kh chu, ri lon tiu ha... Qua so snh triu chng thi k mn kinh ph n 3 nc Nht, M v Canada, ngi ta thy rng ph n Nht c t l cc triu chng kh chu thp nht. Phi chng do Nht, u nnh l thc n c dng ph bin? Nghin cu cho thy rng dng Protein u nnh c Isoflavones 2 ln/ngy s ci thin cc triu chng ca thi k mn kinh. Dng u nnh c Isoflavones hoc Casein s lm gim t l triu chng bng mt ph n mn kinh. Tm li: Hiu qu ca u nnh trn cc triu chng ca thi k mn kinh bc u cho thy kt qu tt. Tui th ph n ngy cng tng (65 tui vo nm 1940, tng ln 79,1 tui vo nm 1996) th lm sao sng khe mnh, gim bt c nguy c bnh tim mch, ung th v cc triu chng thi k mn kinh l vn quan trng. Vic s dng u nnh trong khu phn n ca ph n ng t hng ngn nm nay r rng khng thy c mt tc hi no, nu cha mun ni l c hi c li: V vy khuyn khch dng u nnh trong khu phn n hng ngy l hon ton nn lm. BS. Bi Thanh Vn ************************************

Ph n c thai khng nn n u nnh


Thu Thy (theo EurekAlert) l khuyn co m cc nh khoa hc M va a ra, sau khi nhn thy rng, ch n giu u nnh chut mang thai c th dn ti nhng thay i lu di trong s pht trin gii tnh ca th h sau. C th l chut c con s c tuyn tin lit to hn v tinh hon nh hn. Trong th nghim ca mnh, cc nh khoa hc ti Trng Y cng cng Johns Hopkins Bloomberg (bang Maryland) cho nhng con chut mang bu dng ch n cha nhiu genistein - hoc mn thc vt chnh c trong u nnh. H nhn thy c nhng bin i r rt c quan sinh dc ca chut c con: tuyn tin lit v tinh hon b thay i kch thc, kh nng xut tinh b mt tuy s lng tinh trng vn bnh thng. Ct genistein khi khu phn n ca chut c cng khng lm thay i c tnh hnh. iu ny chng t, nhng bin i ni trn ch lin quan ti vic tip xc vi hm lng ln hoc mn trong thi k bo thai v b m. 70

Theo cc nh nghin cu, nhng hu qu trm trng ny khng h c ghi nhn ph n n chay v ph n chu (ni u nnh ng vai tr quan trng trong khu phn n). Tuy nhin, cng c mt nghin cu cho rng, cc b bu n chay thng hay sinh con b d tt l tiu. Nhm tc gi khuyn co, mc d cn cn thm nhiu nghin cu mi, nhng trc mt cc thai ph vn khng nn dng u nnh. Cc ha cht kiu oestrogen tng hp c trong m phm, nha v thuc vin trnh thai b kt ti lm thay i gii tnh ca c sng nhng khc sng b nhim v lm gim s lng tinh trng nam gii. Ngi ta cng lo ngi rng, hoc mn tng t thc vt l phytoestrogen c th gy hi cho con ngi. Genistein c trong u nnh chnh l mt loi phytoestrogen. Hm lng ln cht ny c tm thy mt s sa bt dnh cho tr nh lm t u nnh v cc thuc dng trong liu php hoc mn thay th. Tun va ri, mt ban c vn khoa hc ca Anh cnh bo v nguy c i vi sc khe ca sa cng thc (sa bt) t u nnh. ******************************

u nnh v sc khe: u l thc v u l gi


Nguyn Vn Tun cc nc Ty phng trong thi gian vi mi nm tr li y, trong chiu hng tm kim mt chin lc gim thiu nhng bnh nh ung th, tim mch, tiu ng, v.v gii chc y t thng ku gi cng chng nn gim lng tiu th cht m ng vt, v thay vo l dng nhng thc phm c ch bin t ngun thc vt nh rau c hay cy tri. Mt thiu s thay th hn cht m ng vt bng cht m thc vt trong ba n, v h thng c gi l nhng ngi n chay (tuy nhin cch n chay ca h khng hon ton ng ngha vi n chay ca cc tu s Pht gio). Mt trong nhng thc phm ng vai tr quan trng trong ba n chay l u nnh hay cc thc n c ch bin t u nnh. i vi nhng ngi ny, h n vi rau ci v tri cy v h tin rng y l mt ngun thc phm an ton v b dng nht. Nhng ngc li cng c ngi, trong c mt s lm vic trong ngnh y t, cht vn khuynh hng ny, v theo h cha c bng chng g cho thy u nnh c tc dng tch cc n sc khe con ngi. Nhiu khi cuc tranh lun xy ra trn cc din n khoa hc trong mt khng kh nng, v mt s phn chia thc h rt r rng: mt bn ng h, mt bn chng. Trong mt cuc hi tho San Francisco vo nm 1998 m ngi vit bi ny c tham d, sau khi mt ng nghip- din gi t Mayo Clinic thuyt trnh v li v hi ca u nnh, mt lot kin cc k n o c a ra m ngay c hai v ch ta cng khng iu khin c cuc tho lun! Ngay c trong cng ng ngi Vit, mt cuc tranh ci nh th cng xy ra, nhng hnh nh vi tnh cch nim tin c nhn, tnh cm v cm tnh hn l khoa hc. Ngi th tin rng u nnh l mt ngun dinh dng tuyt ho, nhng cng c ngi cho rng dng u nnh c th c hi n sc khe. Nhng c hai bn u t hay khng dn chng nhng ti liu khoa hc, m ch da vo mt s thng tin t internet v kin ca mt vi v bc s trong cng ng. Thc ra, ng trn phng din bin chng, tt c cc kin c nhn ca cc chuyn vin, d l chuyn vin hng u trong ngnh, c gi tr khoa hc rt thp. Mt khc, ngi ta c th tm trn internet nhng thng tin ng h hay bc b mt quan im v nh hng ca u nnh rt d dng, v hin nay c hng trm, nu khng mun ni l hng ngn, cc trang nh trn lin mng vit v u 71

nnh. Th nhng, khng phi thng tin no trn lin mng cng u c gi tr v tin cy nh nhau, v khng c ai hay c c ch g kim tra cc thng tin ny trc khi chng c cng b. Thc ra, u nnh ch l mt trong nhiu loi thc phm hm cha kch thch t n estrogen. Gi l kch thch t n v estrogen l mt yu t ha hc chi phi n s pht trin sinh dc trong ph n. Mt trong nhng chc nng chnh ca estrogen l gip cho cc c quan sinh dc tng trng, v lm pht trin cc c tnh n (nh v chng hn). Trong thi k cn kh nng sinh sn, estrogen l mt kch thch t quan trng ng vai tr iu ha cc hot ng sinh hc ca c th, k c sinh hot tnh dc. Nhng sau thi k mn kinh (tui mn kinh trung bnh ngi da trng l 49-51 tui), bung trng khng cn sn xut estrogen na, v gy ra mt lot thay i tm sinh l trong ngi ph n, v dn n mt s bnh mn tnh nh ung th, tiu ng v long xng. Hin nay, mt trong nhng phng n iu tr v phng nga bnh tt trong cc ph n sau thi mn kinh l thay th kch thch t (hay cn gi l HRT, hormone replacement therapy). Tuy nhin, vi nm gn y, kt qu ca mt s nghin cu lm sng cho thy HRT c th lm tng nguy c b ung th v trong cc ph n c tui. V vn c t ra l phi i tm mt phng n cha tr va an ton va hu hiu hn HRT. Phytoestrogen c xem l mt trong nhng phng n . Vy phytoestrogen l g? Tc dng v tc hi ca n ra sao? Bi vit ny c mt mc ch khim tn l tr li hai cu hi trn, bng cch im qua mt s kt qu nghin cu lin quan n u nnh ni ring [v phytoestrogen ni chung] v sc khe con ngi c cng b trn cc tp san y sinh hc trn th gii. Nhng thng tin ny u c gii nghin cu y khoa duyt qua trc khi cng b, do , d khng tuyt i, nhng l nhng bng chng khoa hc c tin cy cao hn nhiu so vi nhng thng tin trn internet [khng phi t nhng tp san Y-sinh hc, cc t chc c thm quyn] hay kin c nhn. Ni mt cch ngn gn, phytoestrogen l nhng hp cht estrogen (kch thch t n) c tm thy trong thc vt [1]. C ba nhm phytoestrogen chnh: isoflavones, coumestans, v lignans. Tt c ba nhm phytoestrogen ny c cu trc ha hc rt ging vi estrogen v anti-estrogen [2]. Vai tr ca phytoestrogen trong thc vt cha c xc nh mt cch r rng, nhng c bng chng cho thy hp cht ny c chc nng chng nm [3] hay nhum cy [4]. C gi thuyt cho rng phytoestrogen cn l mt b phn phng th ca cy trong qu trnh tin ha. Nm 1954, ngi ta pht hin c 53 loi cy c c cha estrogen [5], nhng sau ny con s c tng ln hn 300 cy c [6]. Isoflavones v counestans c ghi nhn l nhng hp cht ph thng nht. Bng sau y l c lng hm lng ca phytoestrogen trong mt s thc phm thng thng c tnh ra trn n v tch (mt tch o lng metric cup c th tch chun l 250ml): Thc phm Hm lng phytoestrogen Miso 120mg u nnh, tng (soybeans) 80mg Bt u nnh (soyflour) 100mg Tempeh 80mg u khun (Tofu) 80mg Sa u nnh (soy milk) 40mg u h (Tofu yoghurt) 16mg/100g M u nnh kh (soy noodles) 8,5mg/100g u nnh xanh (green soybeans) 135mg/100g 72

Cc triu chng sau thi k mn kinh. Nh cp trn, i vi ph n sau thi k mn kinh, c th khng cn sn xut kch thch t estrogen, v dn n mt lot thay i quan trng v tm sinh l. Mt s trong nhng triu chng sinh l l nng bng (thng gi l hot flush), kh m h, vim m o. Nhng cng m ph n kinh qua nhng triu chng ny c th ty thuc vo yu t vn ha. Chng hn nh ph n Nht Bn t b nhng triu chng nng bng so vi ph n Canada. Ch c 4% ph n Nht Bn dng HRT [ ch ng cc triu chng trn], so vi 30% trong cc ph n ngi M [7]. S khc bit ny c th c nhiu nguyn nhn, nhng c ngi cho rng phytoestrogen l mt nguyn nhn chnh c th gii thch ti sao ph n Nht Bn t b chng nng bng hn, v do t cn n, ph n ngi M. Trong mt nghin cu trn 58 ph n sau thi k mn kinh, vi ti thiu l 14 cn nng bng hng tun; qua 12 tun theo di, t l nng bng trong cc ph n c iu tr bng bt u nnh (phytoestrogen) (45 gram) gim 40% so vi ph n khng c iu tr l 25%. Tuy nhin, mc khc bit ny khng c xem l c ngha thng k (tc c th l do cc yu t ngu nhin, ch khng phi tc dng ca phytoestrogen) [8]. Long xng i vi cc ph n sau thi k mn kinh, tnh trng suy gim estrogen dn n tnh trng mt cht xng. Tnh trung bnh t l b mt cht xng khong 1% mi nm. Nhng trong thi k tin mn kinh, t l ny c th cao n 5 hay 10% mi nm. Gim cht xng c th dn n d gy xng hn bnh thng nu b t hay tai nn. Do , mt trong nhng mc tiu quan trng ca vic cha tr bnh long xng l duy tr cht xng sao cho khng gim trong thi k sau mn kinh. HRT l mt loi thuc c kh nng lm gim t l mt cht xng v phng chng gy xng trong ph n sau thi k mn kinh. Tuy nhin, v dng HRT lu nm c th lm tng nguy c b ung th v (v c th c bnh tim mch). T , mt trong nhng hng nghin cu mi l tm mt phng cch iu tr khc an ton hn, va gim nguy c gy xng li va khng lm tng nguy c ung th v hay cc phn ng ph. Phytoestrogen c th ngn nga tnh trng mt cht xng trong cc ph n sau thi k mn kinh. Nhiu d kin trong vng 3 thp nin qua cho thy nhng ph n c iu tr bng Iproflavone, mt dng isoflavones, c mc mt cht xng thp hn cc ph n khng c iu tr bng Iproflavone. Nhng kt qu ny vn cn nm trong vng tranh ci, v c nh nghin cu cho rng tc dng ca phytoestrogen khng cao nh nhiu ngi cm tnh vin tng, nhng h cng cng nhn l phytoestrogen rt t khi no gy ra phn ng ph. Mt khc v cha c nghin cu lm sng no c tin hnh theo ng cc tiu chun khoa hc ca th nghim lm sng i chng ngu nhin, nn vn vn cha my r rng. Mi y, mt nhm bc s v khoa hc gia bn tin hnh mt th nghim lm sng i chng ngu nhin, vi 90 ph n tui t 47 57, bnh thng (khng b chng long xng). Nhng ph n ny c chia lm 3 nhm: 30 ngi khng c iu tr g c (gi l placebo, hay nhm i chng); 30 ngi c iu tr bng HRT 1 mg/ngy; v 30 ngi c iu tr bng phytoestrogen genistein 54 mg/ngy. Sau 12 thng iu tr, cc nh nghin cu ghi nhn vi kt qu chnh nh sau [9]: Mt xng i trong nhm c iu tr bng phytoestrogen genistein tng [trung bnh] 3.6%; trong khi , nhm c iu tr bng HRT, t l tng l 2.4%; v nh c th on trc c, mt xng i trong nhm i chng gim khong 0.7%. 73

Ch s sinh ha to xng (bone formation marker), nhm c iu tr bng phytoestrogen genistein tng 23% n 29%, trong khi ch s ny trong nhm c iu tr bng HRT v nhm i chng li gim. V phn ng ph: c ba phn ng ph nh sau: chy mu m h, au v (breast tenderness), v nng bng (hot flushes). Chy mu m h c ghi nhn 3 ngi trong nhm c iu tr bng HRT, 1 ngi trong nhm phytoestrogen genistein, v 1 ngi trong nhm i chng. Chng nng bng c ghi nhn trong 12 ngi thuc nhm i chng, cao nht so vi nhm HRT (ch 1 ngi) v nhm phytoestrogen genistein (3 ngi). Tuy nhin, chng au v c ghi nhn cao nht trong nhm HRT (6 ngi) so vi nhm phytoestrogen genistein (3) hay i chng (1). Cc nh nghin cu kt lun rng phytoestrogen c tc dng tch cc n xng trong cc ph n sau thi k mn kinh, qua kh nng lm gim hot ng ca cc t bo hy xng v tng hot ng ca cc t bo to xng. ng trn kha cnh phng php v ngha lm sng, y l mt nghin cu quan trng v nh hng ca phytoestrogen trong vic iu tr chng long xng. y l ln u tin mt nghin cu v phytoestrogen trong ngnh xng c tin hnh theo cc tiu chun khoa hc ca nghin cu lm sng. Nghin cu ny cung cp thm bng chng cho thy phytoestrogen c th lm cho xng ph n trong v sau thi mn kinh mnh hn, v lm gim nguy c gy xng. Nu kt qu ca nghin cu ny c xc nhn bng vi nghin cu c lp khc, c th ni trong tng lai ngnh xng s c mt phng n mi iu tr chng long xng an ton hn v r tin hn vi cc loi thuc hin hnh. Ung th t lu cc nh nghin cu ghi nhn rng mc khc nhau v t l ung th gia cc sc dn trn th gii l mt bng chng cho thy bnh ny chu nh hng ca cc yu t lin quan n mi trng hn l cc yu t di truyn. T l dn b ung th cao nht thng tp trung trong cc dn s c mc tiu th cht bo cao, cht m ng vt, v t tiu th cht si (fibre); trong khi t l ung th thng thp cc nc m mc tiu th tht t nhng c mc tiu th thc vt v rau c cao, nht l cc cy c c cha phytoestrogen [10-11]. Trong thi gian gn y, c kh nhiu nghin cu v mi lin h gia ung th v thc phm u nnh. Nht, nhng ngi n ng n u khun (5 ln mt tun) c t l b ung th tuyn tin lit (prostate cancer) thp hn khong 50% so vi n ng n u khun 1 ln hay t hn trong mt tun [12]. Trong mt nghin cu trn 265,000 ngi Nht trong vng 12 nm cho thy nhng ngi n miso (mt loi u khun) hng ngy c nguy c b ung th d dy thp hn nhng ngi khng dng u nnh [13-14]. Hai nghin cu khc Trung Quc cho thy ph n dng thc phm u nnh t (di 1 ln / tun) c t l b ung th phi v ung th v cao gp 2 n 3.5 ln so vi cc ph n dng hng ngy [15-16]. Trong mt nghin cu m i tng l nhng ngi M gc Trung Quc, Nht Bn, v Phi Lut Tn, cc nh nghin cu ghi nhn mt mi lin h nghch chiu gia mc tiu th u khun v nguy c bnh ung th v: ph n dng u khun nhiu c nguy c b ung th v thp hn ph n khng dng hay dng t u khun [17]. Mt pht hin tng t cng c ghi nhn trong mt nghin cu Singapore [18] v Hawaii [19]. Kch thch t ni sinh (endogenous hormones) v kch thch t ngoi sinh (exogenous hormones) u c quan h vi nhiu loi ung th. Trong n ng, nhng ngi c kch thch t nam 74

(androgens) cao thng c nguy c b ung th tuyn tin lit hn nhng ngi c kch thch t nam thp. Trong ph n, nguy c b ung th v v non so thng tng theo mc kch thch t n (hay estrogen). Tng t nhng sc dn c kch thch t thp cng l nhng ngi c nguy c b ung th thp [20]. Do , mt gi thuyt c t ra l nu c mt ha cht hay thc phm lm gim kch thch t nam v n th n cng c th lm gim nguy c b ung th. Mc d mi tng quan gia kch thch t ni sinh v ung th t l thun (tc l mc kch thch cao th nguy c ung th cao), nhng mi tng quan gia phytoestrogen v ung th li t l nghch (tc l mc phytoestrogen cng cao th nguy c ung th cng gim). Khng ai bit ti sao li c mt nghch l nh va ni, nhng nhiu th nghim trong chut cho thy phytoestrogen c kh nng lm gim s tng trng ca t bo ung th. Trong nhng nghin cu ny, cc nh nghin cu iu tr hai nhm chut (mt nhm bng phytoestrogen, v mt nhm i chng tc khng c thuc no), v c hai nhm u c cho sng trong mt mi trng gy bnh ung th. Kt qu nghin cu cho thy nhm c iu tr bng phytoestrogen c tc pht sinh ung th chm hn mt cch ng k so vi nhm i chng, v iu ny chng t rng phytoestrogen c th c tc dng tch cc trong vic ngn cn nhng bnh ung th ty thuc vo kch thch t [21-22]. Chu k kinh nguyt Mi lin h gia phytoestrogen v ung th v, v gia chu k kinh nguyt v ung th v l hai vn thu ht mt s nghin cu trong thi gian gn y. ph n ngi da trng, chu k kinh nguyt trong nhng ngi b ung th v ngn hn khong 2 n 3 ngy so vi chu k trong nhng ngi khng b ung th v [23]. Chu k kinh nguyt ph n da trng tnh trung bnh ngn hn chu k ph n chu khong 2 n 3 ngy, v s khc bit ny c ngh l c lin h n mc tiu th u nnh trong ngi chu cao hn trong ngi Ty phng ni chung [24-25] Trong mt nghin cu nh trn cho 6 ph n dng sa u nnh trong vng 1 thng, cc nh nghin cu ghi nhn chu k kinh nguyt tng ln khong 3 ngy. Nhng v nghin cu ny qu nh v khng c mt nhm i chng nn cha th xem l mt bng chng ng tin cy [26]. Trong mt nghin cu khc ln hn [27], cc nh nghin cu khng ghi nhn nh hng no ca sa u nnh n chu k kinh nguyt. Do , da theo cc d kin ang c, chng ta cha th kt lun c l phytoestrogen c kh nng ko di chu k kinh nguyt, v chu k kinh nguyt tng i di trong ph n chu chc khng phi do nh hng ca phytoestrogen [28]. Bnh tim mch Bng chng y hc thu thp trong khong 30 nm qua cho thy phytoestrogen c nh hng tch cc chng li cc bnh tim mch. t lu, gii nghin cu ghi nhn t l ngi chu, nhng ngi c mc tiu th rau ci nhiu, b bnh tim mch t hn ngi da trng Ty phng [2930]. Trong ph n ngi da trng, estrogen l mt kch thch t c xem l c tc dng phng chng nguy c b bnh tim mch. Ph n sau thi k mn kinh dng estrogen (hay HRT) c nguy c b bnh tim mch thp hn ph n khng dng estrogen [31-33]. Mi quan h gia phytoestrogen v bnh tim mch cha c nghin cu qui m nh trong trng hp HRT. Tuy nhin kt qu t nhiu nghin cu mi quan h gia phytoestrogen v bnh tim mch khng hon ton nht qun, v thng mu thun nhau. Chng hn nh mt nghin cu bo co rng ch s cholesterol trong cc ph n dng isoflavones vi 45 mg/ngy gim mt cch ng k so vi ph n khng c iu tr bng isoflavones [34]. Nhng mt nghin cu khc [35] trong n ng c iu tr bng protein u nnh vi 60 g/ngy trong vng 4 tun, th khng ghi nhn c mt 75

nh hng tch cc no ca phytoestrogen. Tuy nhin cc nh nghin cu cng ni thm rng cc i tng trong nghin cu ca h c cholestrol thp, tc l c hi gim cholesterol khng c bao nhiu. Kh nhiu nghin cu cho thy thay th thc n ng vt bng cht m ch bin t u nnh lm gim LDL cholesterol [36-37]. Mt phn tch tng hp 38 nghin cu lm sng gn y kt lun rng u nnh hay cht m ch bin t u nnh c kh nng gim LDL v triglyceride [38].

Kh nng tc hi ca phytoestrogen Kh nng sinh sn. Vo thp nin 1940s, Ty c ngi ta thy mt s tru c vn v kh nng sinh sn, k c cc chng u nang trong non so, v thiu kh nng th tinh [39]. Sau ny triu chng trn c tn l Clover disease, v sau khi nghin cu, cc nh khoa hc bit rng chng ny do tru n mt loi c c tn l Trifolium subterraneum (hay thng gi l clover, hay c ba l, c cl-v) c cha nhiu hm lng isoflavones [40]. Tc hi (hay nh hng th ng hn) ca c cl-v trong vn sinh sn sau ny cn c ghi nhn trong th, ln (heo), v chut. Cu hi cn c t ra l mt nh hng tiu cc ca isoflavones nh trn c th c trong con ngi hay khng? Qua cc nghin cu c cng b trong vi mi nm qua th c l cu tr li l khng. Thc ra, cha c mt nghin cu no cho thy isoflavone c nh hng tiu cc n sinh sn trong ph na trc thi k mn kinh c. Tuy nhin, c mt nghin cu Ha Lan bo co rng cc ph n dng c tulip (c cha nhiu phytoestrogen) mt liu lng ln c th gy ra chng chy mu m h v vi ri lon chu k kinh nguyt [41], nhng v nghin cu ny qu s si, nn khng ai c th kt lun c l cc triu chng ny trc tip lin quan n phytoestrogen hay mt yu t trung gian no khc. Trong ph n chu, nhng ngi dng u nnh trong mt thi gian rt di (qua nhiu th h) v vi liu lng trung bnh, th kh nng sinh sn ca h khng c g gi l c vn . Pht trin cho n nay, tt c cc nghin cu v phytoestrogen v pht trin ch gii hn trong cc ng vt cp thp nh chut, nhng kt qu cng khng c g mang tnh khng nh. D th, c ngi t gi thuyt rng (cn gi l Sharpe-Skakebaek hypothesis) nu tr s sinh c tip thu estrogen sm c th dn n mt vi bin chng trong thi gian trng thnh, nh cht lng tinh trng thp, hay nguy c b ung th tuyn tin lit [42]. Nhng trong thc t cho n nay, nhng tc hi trn cha c ghi nhn trong bt c mt nghin cu no. Thc ra, c bng chng cho thy ngc li rng nu tr s sinh dng phytoestrogen th trong thi gian trng thnh h thng t b cc chng bnh mn tnh. M, sa u nnh c dng cho tr s sinh hn 50 nm v cha c bng chng g cho thy n c tc hi [43].

Mt vi nhn xt Ni chung mc d trong thi gian qua c kh nhiu nghin cu v mi quan h gia phytoestrogen v sc khe con ngi, nhng kin thc ca chng ta v mi quan h ny vn cn rt ri rc. Mt phn ln l v gn nh 95% cc nghin cu cha c tin hnh theo nhng tiu chun khoa hc v nguyn tc lm sng cao. Chng hn nh trong khong 100 nghin cu lin quan n phytoestrogen v long xng, ung th v bnh tim mch, ch c 5 nghin cu c lit 76

vo loi th nghim lm sng i chng ngu nhin (tc l Randomized controlled clinical trial), mt loi nghin cu m gi tr ca kt qu c nh gi l c tin cy cao nht trong tt c cc loi nghin cu lm sng. Tuy nhin, im qua kt qu ca cc nghin cu trn chut v con ngi trong thi gian qua, chng ta c th ni rng tc dng ca phytoestrogen n sc khe con ngi ni chung l tch cc v an ton nu dng vi mt liu lng va phi v trong mt thi gian trung bnh. Nhng bng chng ny cho thy phytoestrogen c th nh hng n nhiu c phn, k c lm gim cholesterol, ngn chn s pht trin ca cc t bo ung th, gim tnh trng mt cht xng trong ngi, v c th xoa du nhng triu chng sau thi k mn kinh nh nng bng. Nhng phytoestrogen cng c mt vi bin chng ph nu dng vi mt liu lng cao, d nhng bin chng ny ni chung l khng nghim trng. Th no l mt liu lng trung bnh? Cho n nay cha c nghin cu no tr li dt khot cu hi ny. Nhng cc d kin khoa hc cng b trong thi gian gn y cho thy c l dng khong 30-40 mg / ngy (tc khong 1 ly sa u nnh mi ngy) l mt liu lng an ton. V thi gian dng an ton, cng cha c cu tr li r rng, v hu ht cc nghin cu v tc dng ca phytoestrogen thng rt ngn hn, v chng ta vn cha bit c nhng bin chng lu di. Tuy nhin, cho n nay, trong cc sc dn chu dng phytoestrogen (u nnh) t th h ny sang th h khc, cha thy c bin chng nguy him no c bo co. Tng cng tiu th cc sn phm nh u khun, hay rau ci cng nm trong mt chin lc y t cng cng ca chnh ph nhiu nc Ty phng nhm gim t l dn s b bnh tim mch, ung th v long xng. i vi ngi Vit Nam, cc sn phm ca u nnh, nh u khun, sa u nnh, u h l nhng mn n quen thuc, v khng c l do g chng ta phi t b ngun thc phm lnh mnh v quan trng ny. Ti liu tham kho v ch thch: [1] Ch Phytoestrogen l ghp t tip u ng phyto c ngha l thc vt (cy c), v estrogen. [2] Tt c ba nhm phytoestrogen ny c cu trc ha hc rt ging vi estrogen v khngestrogen (anti-estrogen). C bng chng nghin cu cho thy khi phytoestrogen c dng trong nhng trng hp estrogen ni sinh vi cao th phytoestrogen ng vai tr khng ch hot ng ca estrogen. Cc ti liu tham kho sau y c lit k theo th t: tn tc gi, ta bi bo, tn tp san (vit tt theo qui lut quc t), nm xut bn, b s, v trang. [3] Naim H, et al. Soy bean isoflavones, characterisation, determination and antifugal activity. J Agric Food Chem 1974;22:806-810. [4] Clevenger S. Flower pigments. Sci Am 1964; 210:84-92. [5] Bradbury RB, White DE. Oestrogens and related substances in plants. Vitam Horm 1954; 12:207-33. [6] Farnsworth NR, et al. Potential value of plants as sources of new antifertility agents. J Pharmacol Sci 1975; 64:717-54. [7] Colditz GA, et al. Type of postmenopausal hormone use and risk of breast cancer: 12-year follow-up from the Nurses Health Study. Cancer Causes Control 1992; 3:433-39. [8] Murkies AL, et al. Dietary flour supplementation decreases postmenopausal hot flushes: effects of soy and wheat. Maturitas 1995; 21:189-95. [9] Morabito N, et al. Effects of genistein and hormone replacement therapy on bone loss in early 77

postmenopausal women: a randomized double-blind placebo-controlled study. J Bone Miner Res 2002; 17:1904-12. [10] Parkin DM. Cancers of the breast, endometrium, and ovary: geographic correlations. Eur J Clin Oncolo 1989; 25:1917-25. [11] Ross PD, et al. International comparisons of mortality rates for cancer of the breast, ovary, prostate and colon, and per capita food consumption. Cancer 1986; 58:2363-71. [12] Severson RK, et al. A prospective study of demographics, diet, and prostate cancer among men of Japanese ancestry in Hawaii. Cancer Res 1989; 49:1857-60. [13] Haenszel W, et al. Stomach cancer among Japanese in Hawaii. J Natl Cancer Inst 1972; 49:969-88. [14] Nagai M, et al. Relationship of diet to the incidence of esophageal and stomach cancer in Japan. Nutr Cancer 1982; 3:257-68. [15] Koo LC, et al. Dietary habits and lung cancer risk among Chinese females in Hong Kong who never smoked. Nutr Cancer 1988; 11:155-72. [16] Lee HP, et al. Dietary effects on breast cancer risk in Singapore. Lancet 1991; 337:1197200. [17] Wu AH, et al. Tofu and risk of breast cancer. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 1996; 5:901-6. [18] Lee HP, et al. Dietary effect on breast cancer risk in Singapore. Lancet 1991;337:11972000. [19] Goodman MT, et al. Association of soy and fiber consumption with the risk of endometrial cancer. Am J Epidemiol 1997; 146:294-306. [20] Trichopoulos D, et al. The effects of Westernization on urine estrogens, frequency ov ovulation and breast cancer risk. Cancer 1984; 53:187-192. [21] Lamartiniere CA, et al. Genistein suppresses mammary cancer in rats. Carcinogenesis 1995; 53:187-192. [22] Lamartiniere CA, et al. Neonatal genistein chemoprevents mammary cancer. Proc Soc Exp Biol Med 1995; 208:120-3. [23] Olsson H, et al. Retrospective assessment of menstrual cycle length in patients with breast cancer, in patients with benign breast cancer and in women without breast cancer. J Natl Cancer Inst 1983; 70:17-20. [24] Treolar AE, et al. Variation of the human menstrual cycle through reproductive life. Int J Fertil 1970; 12:77-126. [25] Key TJA, et al. Sex hormones in rural China and Britain. Br J Cancer 1990; 62:631-636. [26] Lu LH, et al. Effects of soya consumption for one month on steroid hormones in premenopausal women: implications for breast cancer risk reduction. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 1996; 5:63-70. [27] Baird DD, et al. Dietary intervention study to assess estrogenicity of dietary soy among postmenopausal women. J Clin Endocrinol Metab 1995; 80:1685-90. [28] Lock M. Contested meanings of the menopause. Lancet 1991; 337:1270-72. [29] Artaud-Wild SM, et al. Differences in coronary mortality can be explained by differences in cholesterol and saturated fat intakes in 40 countries but not in France and Finland. A paradox. Circulation 1993; 88:2771-9. [30] Keys A, et al. The seven countries study: 2289 deaths in 15 years. Prev Med 1964; 13:141154. [31] Chae CU, et al. Postmenopausal hormones replacement therapy and cardiovascular disease. Thromb Haemost 1997; 78:770-80. [32] Stampler MJ, et al. Postmenopausal estrogen therapy and cardiovascular disease: ten-year follow-up from the Nurses Health Study. N Engl J Med 1991; 325:756-62. [33] Gilligan DM, et al. Effects of estrogen replacement therapy on peripheral vasomotor function 78

in postmenopausal women. Am J Cardiol 1995; 75:264-268. [34] Cassidy A, et al. Biological effects of isoflavones in young women: importanceof the chemical composition of soy bean products. Br J Nutr 1995; 74:587-601. [35] Gooderham MJ, et al. A soy protein isolate rich in genistein and daidzein and its effects on plasma isoflavone concentrations, platelet aggregation, blood lipids and bone density in postmenopausal women. J Nutr 1996; 126:2000-6. [36] Carroll KK. Review of clinical studies on cholesterol-lowering response to soy protein. J Am Diet Assoc 1991; 91:820-27. [37] Sirtori CR, et al. Soybean protein diet and plasma cholesterol: from therapy to molecular mechanisms. Ann NY Acad Sci 1993; 676:188-201. [38] JW Anderson v ng nghip. Meta analysis of the effects of soy protein intake on serum lipids. New England Journal of Medicine 1995; 333:276-282. [39 Bennetts HW, et al. S specific breeding problem of sheep on subterranean clover pastures in Western Australia. Aust Vet 1946; 22:2-12. [40] Bradbury RB, White DE. Estrogen and related substances in plants. Vitamins Hormones 1954; 12:207-233. [41] Labov JB. Phytoestrogens and mammalian reproduction. Comp Biochem Physiol 1977; 57:39. [42] Sharpe RM, Skakkebaek NE. Are estrogens involved in falling sperm counts and disorders of the male reproductive tract? Lancet 1993; 341:1392-5. [43] Huggett AC, et al. Phytoestrogens in soy-based infant formula. Lancet 1998; 350:815-6. **********************

N U NNH C C KHNG?
BS. PHM NNG CNG LTS: t lu, cc ch phm ca u nnh nh u ph, sa... tr thnh thc phm quen thuc vi chng ta. Cc ch phm ny ngon, hp khu v, nht l n c xem nh loi thc phm lnh tnh ch c li cho sc khe, hon ton v hi. Th nhng, bi vit di y ca BS. Phm Nng Cng (da theo mt ti liu khoa hc ca nc ngoi) li cho rng dng u nnh c hi nh: c th lm nam gii v sinh, d gy ung th... Ta son xin gii thiu bi vit ny bn c tham kho v mong cc chuyn gia v dinh dng c kin.

Ti mi nhn c ti liu v dinh dng tr liu do BS Nguyn Xun Thuyn - ngi M gc Vit gi tng, trong c nu r ci li v ci hi ca u nnh nh sau: 1. V mt li BS nu rng: Trn th gii ngi ta thng k c trn 1.000 loi u nnh gm c (to nh) v sc mu (, vng, xanh, nu v c en). Li c ghi: u nnh t cht bt, nhiu m v du, gi rt r c dng lm thc phm ch bin loi nh u ph, du u nnh, tng sa u nnh, bt u nnh, st u nnh v miso... u nnh cn c ch bin thnh b margarines, k c x bng v plastic. Nc M hin dn u th gii v xut cng v sn xut, ch bin u nnh. Trc y cc nh kho cu ch ra li ch ca u nnh nh lm gim cholesterol trong mu do c 4 cht l: cht x, cht saponins, cht phytosterols v c cht lecithin cng lng nh vitamine E, u nnh cn l cht chng ung th nh cc cht nh: protease inhibitors, trypsin inhibitor, isoflavones, polyphenols, phytate, v methionine. 2. V mt c hi Nhng u nnh cng c hi khng km, nht l u ph v tu h (c u) hoc cc sn phm lm ng c theo phng php Ty u v d: enzyme inhibitors lm ngn cn hot ng ca 79

trypsin v cc enzymes khc cn cho hp thu cht protein, lm thiu ht cht m nghim trng c th gy vim ty (trn sc vt) v ung th(?) N cn c ha cht hemaglutinin lm cho hng cu b vn v gim hp thu dng kh. u nnh cn c lng phytic acids cao, thng c v ht lm cn tr s hp thu cc cht khong rt quan trng nh: calcium, mangesium, st, km qua rut (thng thy nhng ngi n chay trng). Trong khi ch bin, cc nh sn xut thng ngm u nnh trong dung dch kim (alkaline) sau un 115oC trong ni p sut. Cch ny lm cht m kh tiu ha c v cht phytate trong sa u nnh ngn cn cc cht khong vo mu, nguy him hn l cht kim dng ngm cn c mm ung th lysinealine, gim cht cystine trong u nnh a n v dng cc cht m nu khng n thm cc cht tht, c, trng v sn phm lm t sa ng vt. Sa u nnh cho tr em cng vi cht trypsin inhibitors c cha lng cao nht phytate khin cho tr b thiu km. Cn cht nhm li cao hn gp 10 ln so vi sa thng v 100 ln so vi sa cha ch bin. Tnh trng d ng do n u nnh rt thng gp, v li trong sa u nnh cho tr em cn thiu cht cholesterol l cht thit yu cho s pht trin no b v h thng thn kinh. iu lm ti sng st trong phn kt thc, mc Bn c bit? tc gi ghi nguyn vn: - u nnh c th lm chho nam gii v sinh (t tinh trng) v n c cha estrogen. Chng ti ngh cc ng phi ngng n u nnh trc 3 thng nu mun c con(?) - Phi chng vic ch bin u nnh cn quan trng hn c thnh phn cu to ca n(?) - Phi chng u nnh ch tt vi ngi cao tui cn tui tr th khng(?) Chc s c qu v hi: Liu tc gi mun g? V ti liu kia ra sao? Xin tha, tc gi ch hoan nghnh cch ch bin c truyn c ln men nh ng cha ta lm, v d lm tng chng hn, cn cc phng php sn xut cng nghip, nht l khng cho ln men th ph. Tc gi cng cho rng khng khuyn khch vi tr em v ngi n chay v u thiu mt s cht dinh dng cn thit. y l ti liu chnh thng c ph cp ti M cho 2 cng ng ngi Vit v ngi M c Nh nc cng nhn v cho php. Theo ti, c l lu nay ta t lu tm ti cc cch ch bin (tt hoc xu) m ngi gii p phi l cc nh khoa hc, trong c Vin dinh dng - B Y t VN chng ta. Mong sm c c hng dn v chuyn mc ny, v sn phm ch t u nnh ta ang pht trin mnh v nhng qung co git gn v n cng khng thiu trn cc phng tin truyn thng i chng. Xc nh cch no l ng v c li cho i tng no, hoc ngc li, u cng l gp phn nng cao dn tr v ci thin thc t sc khe ca nhn dn ta, v u nnh ta khng him, li r v d ph cp. Kh c t trong sa u nnh C ngi ni cc loi u nnh u b v c nhiu m v cc cht dinh dng khc, song bn thn n cng c mt s c t. Nu khng x l ht th s c tc hi nu dng nhiu v lin tc. c t phi x l nhit 130 C mi ht. iu c ng khng? Tr li: Sa u nnh c lm theo kiu truyn thng l thc n c gi tr cao v an ton. T lu u nnh tr nn quan thuc vi mi ngi. Ht u sng c cha c t. Nu n nhiu ht u nnh cha nu chn th c th b bu c, tn thng gan, c th chm pht trin. Trong ht u nnh sng c mt loi enzym chng li s hot ng ca trypsin (men c tc dng tiu ha protein) v soyin (anbumin c tnh c trong u nnh). Hai tc nhn ny km hm s pht trin ca c th. Tuy nhin, nu ht u nnh c x l bng nhit th cc c t s b ph hy. c bit, nu trong mi trng bo ha nc (luc, ninh, nu...) th va trnh c nhng tc hi ni trn, va lm tng thm hiu qu s dng. Ngoi ra, trong v ht u cn cha nhng cht ng m c th con ngi khng tiu ha c. Nu n nhiu ht u nnh c v s d b y hi v khi u vo n i trng, cc vi khun rut s n cc cht ng ny v sn sinh ra sn phm ph l kh. 80

Sa u nnh l thc n tuyt vi v cch ch bin thng thng loi b ht v v x b. Hn na, u c un si nn loi tr c c t va tit trng. y l loi thc phm rt an ton, giu cht m, d hp th, d tiu ha. Bn c yn tm s dng bnh thng. BS V Hng Vn

Kim Tht Cy thuc (Thn Dc) tr bnh tiu ng


(Canh Nng 2 Su tm ) y l bi vit ca bc s Ty Y ( M.D) tn nickname " Thi thy Vy ". ng ny l n anh chng ti (gc Qun Y) v c bng Bc s Ty Y ng hong... Cn v s t bn Php th vit nhiu sch thuc + chng mm...th khng c bng M.D. Bi ny rt hay , tr kh nhiu bnh nhn b bnh tiu ng...nn chng ti " gp t mun phng hng , ri tung ra vn no ng "Ln na cc n n anh M.D Thi thy Vy. Bi ny t mt Din n ngy xa m chng ti thng vit trn mc do chng ti t ra l " Kin Thc Khp Ni " , nhng v ch qun v s t cho " ch " ra cn khch ngy m ...nn nhiu ngi ln lt b i ht. Tic tht. Xin mi bn xem bi vit ca mt Bc s t Ty Y sang ng Y (th mi l l)..bi ca Thi thy Vy (nickname)... Bi vit lm sng t hn v cy Bilberry tr bnh i ng - Thi Thu Vy V c qu nhiu ngi in thoi v Email hi xin hnh v cy Bilberry. Nn ti thy c bn phn phi ni r hn v mt loi dc tho mi khm ph. Ti gi l dc tho mi v ngay trong cun Nhng cy thuc v nhng v thuc Vit Nam ca Tin S Tt Li dy c ngn trang cng khng thy ni n. Cn cun Encyclopedia of Herbal Medecine ca tc gi Andrew Chevalier, HNIMH cng ch cp s qua v mt loi dc tho cng h Bilberry v Blueberry. Theo ng Andrew th cy Bilberry(Vaccinium myrtillus) thuc h ricaceae c bng mu tm c hiu qu chng bnh i ng nh (antidiabetic), n c hiu lc kim sot lng ng trong mu trong thi gian tin i ng. Nhng n cha phi l thuc chn la chuyn tr Bnh i ng (alternative to orthodox diabetic treament). Theo k s Phm nh Tr Vit Nam th c mt cy cng h vi cy Bilberry tn gi l cy Kim Tht Tai (Gynura Acutifolia) thuc h Asteraceae, n hon ton ging cy Bilberry nhng bng mu vng (xem hnh nh km) mi ng l ging chuyn tr i ng . May thay ng l ging ti hin c. Cy Kim tht tai c ngun gc t Thu in (ngi cho ti gy ging no'i l ging i Loan). N mi xut hin ti Vit Nam vi nm gn y. Bn thn cc loi cy thuc chi Kim Tht (Gynura) cng cn c mnh danh l Th Tam Tht. Ta cng c th gi l Kim Tht L Nhn cho ng vi tn khoa hc ca no' (acutifolia). Cy cao trn di 1m, thn mm, mng nc. Cc l trn ngn mu lc nht, bn di mu lc sm, c sc sng rt mnh, m cnh nhnh nhanh chng an xen thnh mt tm thm dy c. Tuy nhin iu k diu l t trn xung ti mt t khng tm thy mt l no kh ho, d rng bn di thiu nh sng. iu ny chng t kh nng iu 81

ho dng nha dinh dng t trn xung di v cng c o. Tc m chi nhnh cc k nhanh s xut hin khi cy b lt l hoc b ct ngn. Sau 20 ngy t lc b lt l hoc b ct ngn, hng chc chi non c th mc ra di 4-6cm, c th tch ra nhn ging (propagate). T 20 ngn ban u, sau 6 thng ta c th nhn rng ra ph kn trn 100m2 mt cch d dng. Ngoi vic dng lm thuc tr bnh khng gy phn ng ph (side effect). Cy Kim Tht Tai cn c th lm rau xo hoc nu canh n trong cc ba n nh rau mng ti v mi v rt d n. Mt cy thuc qu d trng bng chi nhnh cha m r tr bnh tiu ng hu hiu, r tin nht. N cn c hiu qu tr cc chng vim phng, vim sng, ho gi, ho g, ho lao, vim hng, ng thng, sng v, nht c, nga lot, bong gn,ni mn, lot d dy, to bn, vim i trng, iu ho mu huyt, an thn, gim au, tr nhc u, chng mt, cm mu tt, iu ho huyt p, iu ho kinh nguyt, gii c. C th ni l tc dng tr liu ca dc tho ny rt a nng, gn ging cy Sng i (Th Tam Tht). S lc lit k cng dng tr liu bng cy Kim Tht Tai: Tr tiu ng: Sng chiu, nhai nut mi ln 7-9 l. iu ho lng ng trong mu rt r rt. Khng gy phn ng ph. Khng c. C th kt hp vi cc v thuc tr tiu ng khc. Tr ho gi: (vim ph qun) ho khan hoc c m:nhai mt l Kim Tht Tai, ngm nc nut dn. Khi ho sau 5 pht. Vim hng: Nhai ln lt tng l Kim Tht, ngm nut dn dn. Sau 30 n 60 pht s khi. Ho lao: Sng v chiu, nhai nut mi ln 2 ngn Kim Tht ti, lin tc trong 6 thng. ng thi mi ba cm sng v chiu, nn dng 10 ngn Kim Tht(di 25 cm) thi nh xo hoc nu canh n. S khng b au nhc mi. Mi ln ln cn ho nn nhai ngm mt l Kim Tht nut nc dn, s tiu m tt, khi ho. Nhc u: Gi nhuyn l Kim Tht p vo ch au trn u, ng thi dng my xay sinh t (blender) xay 5 ngn Kim Tht thi nhuyn cng vi 100 ml nc ung. S khi nhc u sau 20 pht. S mi: H mi cho ra ht nc mi, dng bng ngoy cho kh, sau dng mt cung l Kim Tht bp nt bng hai ngn tay, dng ngn tay tr thm mt git dch cung l ngoy vo l mi. Khi ngay sau vi pht. au lng nhc mi: Thi nh 10 ngn Kim Tht nu thnh bt canh n. Khi au lng sau 5-6 gi. To bn, kit l: Dng my xay sinh t xay 6 ngn Kim Tht thi cng vi 120 ml nc. Chia lm 2 phn ung vo bui sng v chiu. Sau 5,6 ngy s khi. au bng, a chy: nhai khong 10 l KimTht hoc gi nt ha vi nc ung. S gim au bng v a chy sau 30 pht. Mn nga, l lot do su lng, vt cn ca cn trng, ng vt: v nt, xoa xt, p buc bng l, ngn Kim Tht. Khi sau vi gi. Vt thng chy mu, n ng tn thng: Gi p, buc rt, nhanh chng cm mu, lm du i s vim sng, au nhc. Bong gn: Gi nt 2 ngn Kim Tht p ln ch vim gn, au nhc sau dng mt l i Tng Qun h la cho nng, qun quanh bn chn p Kim Tht gi nh, buc hoc bng bn ngoi gi n nh. Sau 6-8 gi s khi. B ng c do thc n: Dng my xay sinh t xay 6-8 ngn Kim Tht cng vi 100-200 ml nc, phn lm 2 ln ung cch nhau 2 gi. Nhanh chng hp th bt c t, lm gim tc dng cht c. Mt ng: Thng xuyn n ti cc ngn Kim Tht, hoc xo hay nu canh n, s c tc dng an thn, iu ha mu huyt, to iu kin thun li cho gic ng tt. 82

Nhc rng: Gi nt mt ngn Kim Tht, dng tng phn nhai ngm ch rng au, s mau chng gim au. Thp khp, cm gic kin b ti cc bn chn, bn tay: Gi nt mt ngn Kim Tht, xoa xt ti ni au nhc, x cng cc khp. Gim ngay s au nhc kh chu sau vi pht. Trng hp thp khp kinh nin, thng xuyn ung mi ti vi ngn xay my sinh t. Vim i trng mn tnh: Dng my xay sinh t xay mi ngy 6 ngn Kim Tht vi 120 ml nc, chia lm hai ung vo mi bui sng v ti. Thng xuyn n canh Kim Tht, hoc xo n vo cc ba cm. S khi au sau vi thng. Ngi khng bnh g c: Thng xuyn n ti cc ngn Kim Tht, hoc xo, nu canh s c tc dng tt lm cho mu huyt c lu thng, iu ho, tng cng sc kho, chng bnh ...iu ha huyt p, iu ha v tng cng cc chc nng ni tit.

*** c im ca cy Kim Tht l khng b bt c ging su bnh no ph hoi.


***Mt kinh nghim ca ring ti l nn trng hu c (phn chung Steer manure trn sn vi t) rt hp vi loi dc tho. Cng nh Tr phn ph Hao Ling ( Camelia Sinensis) lm gim Triglycrides v Cholesterol m Bc s Trn i S gii thiu c ti 10 dng v dng th ba c nhiu loi. Kim Tht Tai h Blueberry cng vy, nhng mi loi tc dng mnh hay yu khc nhau. Mi y, trong chng trnh trc tip vn p trn i truyn hnh CNN ca Larry King, c mc phng vn Bc s Andrew Weil, tc gi cunThe Healthy Kitchenv Can alternative medecine kill you? tr li mt s thnh gi nhng cu hi thng thc v dc tho l: Hy trnh xa cc qung co qu ng v thuc gim cn v cc thuc qung co lm tr li. Ch cn n t i, tp th dc nhiu hn v n ng nh Brillat-Savarin ni: Hy ni anh n g, ti s ni anh loi no. ng khuyn nn trnh n nhiu Carbohydrates, cc loi Snack, fast foods m nn dng Green Tea ngy 4 ln. Li thm ring : bn c th vo Super Market m mua loi nc gii kht tn l " Canberry " ( khong 1 gallon ) n cng c cng dng ty vi loi " sn thn "....( Xem sch thuc Magic and Medicine of plants c y trong Library USA ) __________________

Ni thm v bnh tiu ng v cy Kim tht tai


Theo li Bc s Thi Thy Vy ni v bnh tiu ng v T.t.Vy ni n cy Kim tht Tai nh sau:
:

"Theo k s Phm nh Tr Vit Nam th c mt cy cng h vi cy Bilberry tn gi l cy Kim Tht Tai (Gynura Acutifolia) thuc h Asteraceae, n hon ton ging cy Bilberry nhng bng mu vng (xem hnh nh km) mi ng l ging chuyn tr i ng . May thay ng l ging ti hin c. Cy Kim tht tai c ngun gc t Thu in (ngi cho ti gy ging no'i l ging i Loan). N mi xut hin ti Vit Nam vi nm gn y. Bn thn cc loi cy thuc chi Kim Tht (Gynura) cng cn c mnh danh l Th Tam Tht. Ta cng c th gi l Kim Tht L Nhn cho ng vi tn khoa hc ca no' (acutifolia). Chng ti truy tm nhiu sch v cng Encyclopedia v Tho Dc ti M v Trung Hoa...kt qu " khng c cy mang tn Kim tht Tai m tn khoa hc l : Gynura Acutifolia "...tic mt iu l T.t.Vy tng in thoi nhiu ln vi Qun ch Din n n...m khng c hnh post cho c gi xem , li tm sch v m khng c tn ny...chng ti bo m nh vy ( v hin nay sch Cy Thuc 83

Vit Nam ca Lng Y Trn c , sch dy 1610 trang , in ti HNi do Nh XUt Bn Nng Nghip nm 1999 - v sch c ca Tt Li ) (iu nn ni nhng loi dc tho ngun gc ti i Loan th khng sc thuyt phc cho cc bnh nhn x dng v HERB... Ngay c Web site ca Trung Hoa (phn English v Chinese ) cng khng c tn cy ny , d nhin Vin Tho Dc Herb ti Hoa k cng khng c lun...(nu qu bn cn chng ti s cung cp web site cho bn v HERB ti Hoak v ti Th gii.)

"Gp t mun phng hng , tung ra vn no ng. Cng nhau ta chia s , kin thc khp mi ni... SagantPhan / Q. Mark ( Knowledge is an eternal Power ) + ( Wisdom is a Treasure - Never to be Lost )

Mun gim ho, hy n c ci


Nguyn Cng Tr Su Tm C ci trng c hiu qu r rt i vi cc bnh ng h hp nh au hng, ho, kh th. N cng l v thuc cha lot ming, si mt, to bn... v h tr iu tr ung th. Theo ng y, c ci ti sng c v cay, tnh mt. C ci nu chn v ngt, tnh bnh, vo kinh ph v v. C ci c nhiu tnh nng, cng dng, tp trung nht vo nhm cha bnh b my h hp (ho, hen, m, suyn, tc ngc, khn ting, mt ting, ho ra mu, lao) v bnh b my tiu ha (nh au vng thng v, chua, nn, n khng tiu, chng bng, to bn, li dom, tr). Ngoi ra, n cn cha mt s bnh b my tit niu do thp nhit (tiu t, tiu dt, but, tiu c, c si), bnh chuyn ha (bo, i tho ng...); bnh v mu (hot huyt, cm mu, chng chy mu khi i tiu tin, lao). C ci cng c cng dng gii c kh than, gas, ru, c, hn the v nhn sm. Theo y dc hc hin i, c ci c nhng cht khong cn cho c th nh canxi, pht pho, st, mangan... v cc vitamin nhm B, C. Mn n bi thuc t c ci Ha m, li kh, gim ho, b t: C ci trng, bt m mi th 500 g, bt ngt 2 g, tiu bt 1 g, du ci 50 g, mui 5 g, du vng 15 g, tht 300 g. C ci ra sch bo si, xo x bng du ci ri cho bt ngt, mui, tiu, tht trn lm nhn bnh. Hoc: - C ci trng 250 g, gng ti 15 g, du ci 50 g, bt m 250 g, hnh 15 g, tht heo nc 100 g, mui 3 g. Lm nh trn. - C ci trng 125 g, hnh trng (b l xanh) 50 g, trng g 60 g, vng 5 g, bt m 500 g, ng 50 g, mui 60 g, bt ngt 5 g, du vng 25 g, m. Lm nh trn. Cha ho nhiu, suy nhc: C ci trng 1 kg, l 1 kg, gng ti 250 g, sa 250 g, mt ong 250 g. L gt v b ht, c ci, gng ti ra sch thi nh. Cho tng th vo vi x, vt nc ring. nc c ci, l un to la cho si, bt la cho n khi c dnh th cho nc gng, sa, mt ong vo quy u un si li. Khi ngui, cho vo l y kn dng dn, mi ln mt tha canh pha vo nc nng ung. Ngy hai ln. Cha lao phi (km tc ngc, ho ra mu): C ci ti 1 kg, l ti 1 kg, sinh a ti 500 g, ng sen ti 1 kg, mch mn ti 500 g, r tranh ti 1 kg, gng ti 100 g. Tt c nu si 30 pht, vt ly nc. Nu li ln 2 ri nhp li, c 84

thnh cao v cho cc v sau y: a giao 500 g, ng phn 500 g, mt ong 500 g, nu thnh cao c, cho vo l. Ngy ung 2 ln sng chiu. Mi ln 2 mung canh (3 ml) ha nc m hoc ngm nut dn. Cha khn ting, mt ting: Dng nc c ci ti gi hoc p. Nu s lnh th trn vi nc gng ti ngm nut dn. C th lm mt c ci. Nu phi hp vi nc gi u xanh th hiu qu cng cao, phi hp vi ti cng tt nhng ti hng v lu ht mi. Ming kh ng, to bn: n c ci xo vi ti. Tr au do si mt: C ci thi thnh ming dy bng ngn tay tm mt ong trng hoc vng nht (khng dng mt ong nu sm). Sy kh xong, tm mt ong ri li sy li, n c ci tm sy. Vim gan vng da, thy thng: Sc 60 ml nc c ci ung thay tr hng ngy. Tr lot khoang ming do nhit: C ci gi ly nc ct ngm sc ming. Tr l (nhit l): C ci gi ly nc vi t mt ong un ln ung, lc sng sm cha n sng. i tho ng: C ci 200 g, go t 50 g, go np 50 g, nu thnh cho. n nng ngy 2 ln, n lin nhiu ngy. B tiu do tch nhit: C ci ti 200 g, hnh ty 100 g, go t 50 g, gia v, nc 300 ml. Nu cho nh mi cho hnh, c ci. Nu si li. n ngy 2 ln lc i. H tr iu tr ung th: - Ung th phi ho ra mu: Nc c ci 50 ml, ng phn 15 g, chng cnh thy, ngy mt thang. - Ung th d dy thc qun, nn ma: C ci gi vt ly nc, thm nc, mt ong, nu chn. Hoc nc c ci thm mt ong, nc ung trn u, ung hng ngy.

85

You might also like