QUYT NH

C A B TR NG B TI CHNH S 12/2005/Q -BTC NGY 15 THNG 02 NM 2005 V VI C BAN HNH V CNG B SU (06) CHUN M C K TON VIT NAM ( T 4) B TR NG B TI CHNH - Cn c Lut K ton s 03/2003/QH11 ngy 17/6/2003; - Cn c Ngh nh s 86/2002/N-CP ngy 05/11/2002 ca Chnh ph quy nh chc nng, nhim v, quyn hn v c cu t chc ca b, c quan ngang b; - Cn c Ngh nh s 77/2003/N-CP ngy 01/07/2003 ca Chnh ph quy nh chc nng, nhim v, quyn hn v c cu t chc ca B Ti chnh; - p ng yu cu i mi c ch qun l kinh t, ti chnh, nng cao cht lng thng tin k ton cung cp trong nn kinh t quc dn v kim tra, kim sot cht lng cng tc k ton; Theo ngh ca V trng V Ch k ton v kim ton v Chnh Vn phng B Ti chnh,

QUYT NH:
i u 1: Ban hnh su (06) chun mc k ton Vit Nam (t 4) c s hiu v
tn gi sau y: 1- Chun mc s 17 - Thu thu nhp doanh nghip; 2- Chun mc s 22 - Trnh by b sung bo co ti chnh ca cc ngn hng v t chc ti chnh tng t; 3- Chun mc s 23 - Cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm; 4- Chun mc s 27 - Bo co ti chnh gia nin ; 5- Chun mc s 28 - Bo co b phn; 6- Chun mc s 29 - Thay i chnh sch k ton, c tnh k ton v cc sai st.

i u 2: Su (06) Chun mc k ton Vit Nam ban hnh km theo Quyt nh ny c p dng i vi tt c cc doanh nghip thuc cc ngnh, cc thnh phn kinh t trong c nc.

i u 3: Quyt nh ny c hiu lc thi hnh sau 15 ngy, k t ngy ng cng bo. Cc ch k ton c th phi cn c vo su chun mc k ton c ban hnh km theo Quyt nh ny sa i, b sung cho ph hp. i u 4: V trng V Ch k ton v kim ton, Chnh Vn phng B v Th trng cc n v lin quan thuc B Ti chnh chu trch nhim hng dn, kim tra v thi hnh Quyt nh ny.

Mc lc
CHUN MC S 17..............................................................................................................4 CHUN MC S 22............................................................................................................19 CHUN MC S 23............................................................................................................28 CHUN MC S 27............................................................................................................33 CHUN MC S 28............................................................................................................40

H THNG CHUN MC K TON VIT NAM

CHUN MC S 17 THU THU NH P DOANH NGHI P (Ban hnh v cng b theo Quyt nh s 12/2005/Q-BTC ngy 15 thng 02 nm 2005 ca B trng B Ti chnh)

QUY NH CHUNG

01. Mc ch ca chun mc ny l quy nh v hng dn cc nguyn tc, phng php k ton thu thu nhp doanh nghip. K ton thu thu nhp doanh nghip l k ton nhng nghip v do nh hng ca thu thu nhp doanh nghip trong nm hin hnh v trong tng lai ca: a. Vic thu hi hoc thanh ton trong tng lai gi tr ghi s ca cc khon mc ti sn hoc n phi tr c ghi nhn trong Bng cn i k ton ca doanh nghip; b. Cc giao dch v s kin khc trong nm hin ti c ghi nhn trong bo co kt qu kinh doanh. V nguyn tc, khi ghi nhn mt ti sn hay n phi tr trong bo co ti chnh th doanh nghip phi d tnh khon thu hi hay thanh ton gi tr ghi s ca ti sn hay khon n phi tr . Khon thu hi hay thanh ton d tnh thng lm cho s thu thu nhp doanh nghip phi tr trong tng lai ln hn hoc nh hn so vi s thu thu nhp doanh nghip phi np trong nm hin hnh mc d khon thu hi hoc thanh ton ny khng c nh hng n tng s thu thu nhp doanh nghip. Chun mc ny yu cu doanh nghip phi ghi nhn khon thu thu nhp hon li phi tr hoc ti sn thu thu nhp hon li, ngoi tr mt s trng hp nht nh. Chun mc ny yu cu doanh nghip phi k ton cc nghip v kinh t pht sinh do nh hng v thu thu nhp doanh nghip ca cc giao dch v cc s kin theo cng phng php hch ton cho chnh cc giao dch v cc s kin . Nu cc giao dch v cc s kin c ghi nhn trong Bo co kt qu hot ng kinh doanh th tt c cc nghip v pht sinh do nh hng ca thu thu nhp doanh nghip c lin quan cng c ghi nhn vo Bo co kt qu hot ng kinh doanh. Nu cc giao dch v cc s kin c ghi nhn trc tip vo vn ch s hu th tt c cc nghip v pht sinh do nh hng thu thu nhp doanh nghip c lin quan cng c ghi nhn trc tip vo vn ch s hu.

Chun mc ny cn cp n vic ghi nhn ti sn thu thu nhp hon li pht sinh t cc khon l tnh thu cha s dng hoc t cc u i v thu thu nhp doanh nghip cha s dng; vic trnh by thu thu nhp doanh nghip trong bo co ti chnh v vic gii trnh cc thng tin lin quan ti thu thu nhp doanh nghip. 02. Chun mc ny p dng k ton thu thu nhp doanh nghip Thu thu nhp doanh nghip bao gm ton b s thu thu nhp tnh trn thu nhp chu thu thu nhp doanh nghip, k c cc khon thu nhp nhn c t hot ng sn xut, kinh doanh hng ho, dch v ti nc ngoi m Vit Nam cha k Hip nh v trnh nh thu hai ln. Thu thu nhp doanh nghip bao gm c cc loi thu lin quan khc c khu tr ti ngun i vi cc t chc, c nhn nc ngoi hot ng ti Vit Nam khng c c s thng tr ti Vit Nam c thanh ton bi cng ty lin doanh, lin kt hay cng ty con tnh trn khon phn phi c tc, li nhun (nu c); hoc thanh ton dch v cung cp cho i tc cung cp dch v nc ngoi theo quy nh ca Lut thu thu nhp doanh nghip hin hnh. 03. Cc thut ng trong chun mc ny c hiu nh sau: Li nhun k ton: L li nhun hoc l ca mt k, trc khi tr thu thu nhp doanh nghip, c xc nh theo quy nh ca chun mc k ton v ch k ton. Thu nhp chu thu: L thu nhp chu thu thu nhp doanh nghip ca mt k, c xc nh theo qui nh ca Lut thu thu nhp doanh nghip hin hnh v l c s tnh thu thu nhp doanh nghip phi np (hoc thu hi c). Chi ph thu thu nhp doanh nghip (hoc thu nhp thu thu nhp doanh nghip): L tng chi ph thu thu nhp hin hnh v chi ph thu thu nhp hon li (hoc thu nhp thu thu nhp hin hnh v thu nhp thu thu nhp hon li) khi xc nh li nhun hoc l ca mt k. Thu thu nhp hin hnh: L s thu thu nhp doanh nghip phi np (hoc thu hi c) tnh trn thu nhp chu thu v thu sut thu thu nhp doanh nghip ca nm hin hnh. Thu thu nhp hon li phi tr: L thu thu nhp doanh nghip s phi np trong tng lai tnh trn cc khon chnh lch tm thi chu thu thu nhp doanh nghip trong nm hin hnh. Ti sn thu thu nhp hon li: L thu thu nhp doanh nghip s c hon li trong tng lai tnh trn cc khon: a. Chnh lch tm thi c khu tr; b. Gi tr c khu tr chuyn sang cc nm sau ca cc khon l tnh thu cha s dng; v c. Gi tr c khu tr chuyn sang cc nm sau ca cc khon u i thu cha s dng. Chnh lch tm thi: L khon chnh lch gia gi tr ghi s ca cc khon mc ti sn hay n phi tr trong Bng Cn i k ton v c s tnh thu thu nhp ca cc khon mc ny. Chnh lch tm thi c th l:

a. Chnh lch tm thi phi chu thu thu nhp doanh nghip: L cc khon chnh lch tm thi lm pht sinh thu nhp chu thu khi xc nh thu nhp chu thu thu nhp doanh nghip trong tng lai khi m gi tr ghi s ca cc khon mc ti sn hoc n phi tr lin quan c thu hi hay c thanh ton; hoc b. Chnh lch tm thi c khu tr: L cc khon chnh lch tm thi lm pht sinh cc khon c khu tr khi xc nh thu nhp chu thu thu nhp doanh nghip trong tng lai khi m gi tr ghi s ca cc khon mc ti sn hoc n phi tr lin quan c thu hi hay c thanh ton. C s tnh thu thu nhp ca mt ti sn hay n phi tr: L gi tr tnh cho ti sn hoc n phi tr cho mc ch xc nh thu thu nhp doanh nghip. Chi ph thu thu nhp doanh nghip bao gm chi ph thu thu nhp hin hnh v chi ph thu thu nhp hon li. Thu nhp thu thu nhp doanh nghip bao gm thu nhp thu thu nhp hin hnh v thu nhp thu thu nhp hon li.
NI DUNG CHUN MC

C s tnh thu thu nhp doanh nghip 04. C s tnh thu thu nhp ca mt ti sn: L gi tr s c khu tr cho mc ch thu thu nhp, c tr khi cc li ch kinh t m doanh nghip s nhn c v phi chu thu thu nhp khi gi tr ghi s ca ti sn c thu hi. Nu nhng li ch kinh t ny khi nhn c m khng phi chu thu thu nhp th c s tnh thu thu nhp ca ti sn bng gi tr ghi s ca n. V d: (1) Mt TSC c nguyn gi l 100: khu hao lu k l 30, tr gi cn li ca n s c khu tr trong tng lai di hnh thc khu hao hoc gim tr khi thanh l. Doanh thu c c t vic s dng TSC phi chu thu thu nhp v li thu t thanh l TSC cng phi chu thu thu nhp, l do thanh l TSC s c gim tr cho mc ch thu thu nhp. C s tnh thu thu nhp ca TSC ny l 70. (2) Khon phi thu thng mi c gi tr ghi s l 100. Doanh thu tng ng ca khon phi thu thng mi c tnh vo li nhun tnh thu thu nhp (l tnh thu). C s tnh thu thu nhp ca khon phi thu thng mi ny l 100. (3) Mt khon c tc phi thu t mt cng ty con c gi tr ghi s l 100. Khon c tc ny khng phi chu thu thu nhp doanh nghip. V thc cht, ton b gi tr ghi s ca ti sn ny c th c gim tr khi cc li ch kinh t. Do vy, c s tnh thu thu nhp ca c tc phi thu l 100. Theo v d ny, y khng c chnh lch tm thi phi chu thu thu nhp. C th phn tch theo cch khc nh sau: Khon c tc phi thu ny c c s tnh thu thu nhp l khng (0) v thu sut thu thu nhp l 0% c p dng cho khon chnh lch tm thi

phi chu thu thu nhp pht sinh l 100. Theo c hai cch ni trn th u khng c thu thu nhp hon li phi tr. (4) Mt khon cho vay phi thu c gi tr ghi s l 100. Vic thu hi khon vay ny khng c nh hng n thu thu nhp. C s tnh thu thu nhp ca khon cho vay phi thu ny l 100. 05. C s tnh thu thu nhp ca mt khon n phi tr: L gi tr ghi s ca n tr i (-) gi tr s c khu tr cho mc ch thu thu nhp ca khon n phi tr trong cc k tng lai. Trng hp doanh thu nhn trc, c s tnh thu ca khon n phi tr pht sinh l gi tr ghi s ca n, tr i phn gi tr ca doanh thu s c ghi nhn nhng khng phi chu thu thu nhp trong tng lai. V d: (1) N phi tr ngn hn c khon mc chi ph phi tr v chi ph trch trc lng ngh php vi gi tr ghi s l 100. Chi ph phi tr tng ng c khu tr cho mc ch tnh thu thu nhp trn c s thc chi. C s tnh thu thu nhp ca khon mc n phi tr l khng (0). (2) N phi tr ngn hn c khon tin li nhn trc vi gi tr ghi s l 100. Doanh thu tin li tng ng phi chu thu thu nhp trn c s phn b ph hp vi k tnh li. C s tnh thu thu nhp ca khon li nhn trc ny l khng (0). (3) N phi tr ngn hn c khon chi ph phi tr v tin in, nc, in thoi c gi tr ghi s l 100. Chi ph phi tr ny c khu tr cho mc ch tnh thu thu nhp ti nm hin hnh. C s tnh thu thu nhp ca khon n phi tr ny l 100. (4) N phi tr ngn hn c khon tin pht phi tr vi gi tr ghi s l 100. Tin pht khng c khu tr cho mc ch tnh thu thu nhp. C s tnh thu thu nhp ca khon tin pht phi tr ny l 100. Theo v d ny, y khng c chnh lch tm thi c khu tr. C th phn tch theo cch khc nh sau: Khon tin pht phi tr ny c c s tnh thu thu nhp l khng (0) v thu sut thu thu nhp l 0% c p dng cho khon chnh lch tm thi c khu tr pht sinh l 100. Theo c hai cch ni trn th u khng c ti sn thu thu nhp hon li. (5) Mt khon i vay phi tr c gi tr ghi s l 100. Vic thanh ton khon vay ny khng c nh hng n thu thu nhp. C s tnh thu thu nhp ca khon i vay ny l 100. 06. Mt vi khon mc c c s tnh thu nhng li khng c ghi nhn l ti sn v n phi tr trn Bng cn i k ton. V d, mt khon chi ph mua sm cng c, dng c c gi tr ln c ghi nhn ngay l chi ph khi xc nh li nhun k ton ca k khi khon chi ph mua sm cng c, dng c ny pht sinh nhng ch c coi l mt khon khu tr khi xc nh li nhun tnh thu thu nhp (l tnh thu) ca cc k sau . Chnh lch gia c s tnh thu thu nhp ca khon chi ph mua sm cng c, dng c ny l gi tr m c quan thu cho php c khu tr trong k tng lai, vi gi tr ghi s bng khng (0) ca n, v y l khon chnh lch tm thi c khu tr v s to ra mt ti sn thu thu nhp hon li.

07. Khi c s tnh thu thu nhp ca mt ti sn hay mt khon n phi tr cha r rng, ngoi tr mt s trng hp nht nh cn phi xem xt n nguyn tc c bn m chun mc ny da vo l mt doanh nghip phi ghi nhn mt khon thu thu nhp hon li phi tr (ti sn thu thu nhp hon li) bt c khi no vic thu hi hay thanh ton gi tr ghi s ca mt ti sn hay mt khon n phi tr lm cho khon phi np thu thu nhp trong tng lai nhiu hn (hay t i) so vi s thu thu nhp phi np trong nm hin hnh nu vic thu hi hay thanh ton ny khng c nh hng n thu thu nhp. Ghi nhn thu thu nhp hin hnh phi np v ti sn thu thu nhp hin hnh 08. Thu thu nhp hin hnh ca k hin ti v cc k trc, nu cha np, phi c ghi nhn l n phi tr. Nu gi tr np trong k hin ti v cc k trc vt qu s phi np cho cc k , th phn gi tr np tha s c ghi nhn l ti sn. Ghi nhn thu thu nhp hon li phi tr v ti sn thu thu nhp hon li Chnh lch tm thi chu thu thu nhp doanh nghip 09. Thu thu nhp hon li phi tr phi c ghi nhn cho tt c cc khon chnh lch tm thi chu thu, tr khi n thu thu nhp hon li phi tr pht sinh t ghi nhn ban u ca mt ti sn hay n phi tr ca mt giao dch m giao dch ny khng c nh hng n li nhun k ton hoc li nhun tnh thu thu nhp (hoc l tnh thu) ti thi im pht sinh giao dch,. 10. C s ca vic ghi nhn mt ti sn l gi tr ghi s ca ti sn s c thu hi thng qua hnh thc doanh nghip s nhn c li ch kinh t trong tng lai. Khi gi tr ghi s ca ti sn vt qu c s tnh thu thu nhp ca n th gi tr ca li ch kinh t phi chu thu thu nhp s vt qu gi tr s c php khu tr cho mc ch tnh thu. y l chnh lch tm thi chu thu v ngha v phi tr cho khon thu thu nhp do chnh lch ny to ra trong tng lai chnh l thu thu nhp hon li phi tr. Khi doanh nghip thu hi gi tr s ca ti sn th khon chnh lch tm thi chu thu s hon nhp v doanh nghip s c li nhun chu thu thu nhp. Li ch kinh t ca doanh nghip s b gim i do phi np thu thu nhp. Chun mc ny yu cu phi ghi nhn tt c cc khon thu thu nhp hon li phi tr, tr nhng trng hp c th c trnh by trong on 09. V d: Mt ti sn c nh c nguyn gi l 150, gi tr cn li l 100. Khu hao lu k cho mc ch tnh thu thu nhp l 90 v thu sut thu thu nhp doanh nghip l 28%. C s tnh thu thu nhp ca ti sn l 60 (nguyn gi 150 tr khu hao lu k cho mc ch tnh thu 90). thu hi gi tr ghi s 100 ny, doanh nghip phi c thu nhp chu thu l 100, nhng ch c th c khu hao cho mc ch tnh thu l 60. Do vy, doanh nghip s np thu thu nhp doanh nghip l 11,2 (28% ca 40) khi doanh nghip thu hi gi tr ghi s ca ti sn ny. Chnh lch gia gi tr ghi s 100 v c s tnh thu 60 l khon chnh lch tm thi phi chu thu 40. V vy, doanh nghip ghi nhn mt khon n thu thu nhp hon li phi tr l 11,2 th hin phn thu thu nhp doanh nghip m doanh nghip s phi np khi doanh nghip thu hi c gi tr ghi s ca ti sn.

11. Mt s chnh lch tm thi pht sinh khi thu nhp hoc chi ph c tnh vo li nhun k ton ca mt k, nhng li c tnh vo li nhun chu thu ca mt k khc. Cc chnh lch nh vy thng pht sinh do chnh lch v thi gian. Cc chnh lch tm thi loi ny l cc chnh lch tm thi phi chu thu v lm pht sinh thu thu nhp hon li phi tr. V d: Khu hao s dng khi xc nh li nhun tnh thu (l tnh thu) c th khc vi khu hao s dng khi xc nh li nhun k ton. Chnh lch tm thi l chnh lch gia gi tr ghi s ca ti sn v c s tnh thu ca n c tnh theo nguyn gi tr i cc khon gim tr theo Lut thu quy nh khi xc nh li nhun tnh thu ca k hin hnh v cc k trc. Mt khon chnh lch tm thi chu thu pht sinh v to ra mt khon thu thu nhp hon li phi tr khi ti sn c khu hao cho mc ch tnh thu nhanh hn so vi khu hao cho mc ch k ton. Nu khu hao cho mc ch tnh thu chm hn so vi khu hao cho mc ch k ton s pht sinh khon chnh lch tm thi c khu tr v to ra mt ti sn thu thu nhp hon li. Ghi nhn ban u ca ti sn v n phi tr 12. Mt khon chnh lch tm thi c th pht sinh t vic ghi nhn ban u ca mt ti sn hoc n phi tr nh khi mt phn hoc ton b gi tr ca mt ti sn khng c khu tr cho mc ch tnh thu. Phng php k ton cho khon chnh lch tm thi ny ph thuc vo bn cht ca giao dch dn n vic ghi nhn ban u ca ti sn. Nu giao dch nh hng n li nhun k ton hoc li nhun tnh thu, doanh nghip ghi nhn thu thu nhp hon li phi tr hoc ti sn thu thu nhp hon li v ghi nhn chi ph hoc thu nhp thu hon li pht sinh trong bo co kt qu hot ng kinh doanh (xem on 41). Chnh lch tm thi c khu tr 13. Ti sn thu thu nhp hon li cn c ghi nhn cho tt c cc chnh lch tm thi c khu tr, khi chc chn trong tng lai s c li nhun tnh thu s dng nhng chnh lch tm thi c khu tr ny, ngoi tr ti sn thu hon li pht sinh t ghi nhn ban u ca mt ti sn hoc n phi tr t mt giao dch m giao dch ny khng c nh hng n li nhun k ton hoc li nhun tnh thu thu nhp (l tnh thu) ti thi im giao dch. 14. C s ghi nhn mt khon n phi tr l gi tr ghi s ca n s c thanh ton trong tng lai thng qua vic doanh nghip b mt i li ch kinh t. Khi li ch kinh t b mt i, mt phn hoc ton b gi tr ca chng c th s c gim tr khi li nhun tnh thu ca k sau k m khon n phi tr c ghi nhn. Trng hp nh vy, chnh lch tm thi tn ti gia gi tr ghi s ca khon n phi tr v c s tnh thu ca khon n phi tr . Do vy, pht sinh mt ti sn thu thu nhp hon li v cc khon thu thu nhp doanh nghip s c thu hi trong tng lai, khi phn ca khon n phi tr c php khu tr khi xc nh li nhun tnh thu. Tng t nh vy, nu gi tr ghi s ca mt ti sn nh hn c s tnh thu ca ti sn th chnh lch lm pht sinh mt ti sn thu thu nhp hon li v cc khon thu thu nhp doanh nghip s c thu hi trong tng lai.

V d: Mt doanh nghip ghi nhn mt khon n phi tr 100, l chi ph phi tr v bo hnh sn phm. Cho mc ch tnh thu thu nhp, chi ph bo hnh sn phm ch c khu tr khi doanh nghip thanh ton ngha v bo hnh. Thu sut thu thu nhp doanh nghip l 28%. C s tnh thu cc khon n phi tr ny l khng (gi tr ghi s 100, tr i phn gi tr ca khon n phi tr 100 s c khu tr cho mc ch tnh thu trong tng lai). Khi thanh ton n phi tr theo gi tr ghi s, doanh nghip s c gim li nhun tnh thu trong tng lai ca mnh vi gi tr 100 v do thu thu nhp gim 28 (28% ca 100). Chnh lch gia gi tr ghi s 100 v c s tnh thu 0, l chnh lch tm thi c khu tr 100. V vy, doanh nghip ghi nhn ti sn thu thu nhp hon li l 28, vi iu kin doanh nghip chc chn s c c li nhun tnh thu trong tng lai c th hng li t vic gim thu trong tng lai. 15. Chnh lch c th c khu tr dn n ghi nhn ti sn thu thu nhp hon li, v d: Chi ph v cc khon trch trc sa cha ln TSC c tnh tr vo li nhun k ton, nhng ch c khu tr vo li nhun tnh thu thu nhp khi doanh nghip thc chi. Trng hp ny s c chnh lch tm thi gia gi tr ghi s ca khon chi ph phi tr vi c s tnh thu ca khon n phi tr. Chnh lch tm thi c khu tr ny lm pht sinh ti sn thu thu nhp hon li do doanh nghip s c hng li ch kinh t di hnh thc gim li nhun tnh thu khi doanh nghip thc chi v sa cha ln TSC. 16. Vic hon nhp cc chnh lch tm thi c khu tr dn n s gim tr khi xc nh li nhun tnh thu trong tng lai. Doanh nghip s ch c hng li ch kinh t di hnh thc gim tr cc khon np thu nu doanh nghip c li nhun tnh thu c th b tr vi phn gim tr . Do vy, mt doanh nghip ch ghi nhn ti sn thu thu nhp hon li khi chc chn c li nhun tnh thu s dng cc chnh lch tm thi c khu tr. 17. Vic c li nhun tnh thu s dng cc chnh lch tm thi c khu tr c coi l chc chn khi c cc chnh lch tm thi chu thu lin quan n cng mt c quan thu v cng mt n v chu thu, v cc chnh lch tm thi chu thu d kin s c hon nhp: a. Trong cng k vi s hon nhp chnh lch tm thi c khu tr ; hoc b. Trong cc k m mt khon l tnh thu pht sinh t ti sn thu thu nhp hon li c th c khu tr chuyn sang cc k sau. Trong tnh hung nh vy, ti sn thu thu nhp hon li c ghi nhn trong k s pht sinh cc chnh lch tm thi c khu tr. 18. Khi khng c cc chnh lch tm thi chu thu lin quan n cng mt c quan thu v cng n v chu thu, th ti sn thu thu nhp hon li ch c ghi nhn trong phm vi: a. Doanh nghip c li nhun chu thu lin quan n cng mt c quan thu v n v chu thu trong cng k pht sinh vic hon nhp cc chnh lch tm thi c khu tr (hoc trong cc k m mt khon l tnh thu pht sinh t ti sn thu thu nhp 10

hon li c th c khu tr chuyn sang nm sau). Khi nh gi li nhun chu thu trong tng lai, doanh nghip khng tnh n cc gi tr chu thu pht sinh t cc chnh lch tm thi c khu tr d kin s pht sinh trong tng lai, v ti sn thu thu nhp hon li pht sinh t cc chnh lch tm thi c khu tr ny cng s i hi li nhun chu thu c s dng; hoc b. Vn dng hp l cc quy nh v thu to ra li nhun tnh thu ca nhng k thch hp. 19. Vn dng hp l cc quy nh v thu l bin php m doanh nghip c th thc hin to ra hoc tng mc thu nhp tnh thu trong mt k c th trc khi ht hn chuyn mt khon l hay mt khon u i thu. V d li nhun tnh thu c th c to ra hoc tng ln bi: a. Tm hon khon bi thng khng gim tr vo li nhun tnh thu; b. Bn hoc cho thu li cc ti sn tng gi nhng c s tnh thu khng iu chnh theo s tng gi ; v c. Bn cc ti sn to ra thu nhp khng chu thu nh bn tri phiu chnh ph mua khon u t khc to ra thu nhp tnh thu. Khi vn dng cc quy nh v thu c th to ra kh nng chuyn li nhun tnh thu t k sau ln k trc, vic s dng mt khon l hay mt khon u i thu c khu tr chuyn sang vn ph thuc vo s c c li nhun tnh thu trong tng lai c to ra t cc ngun khc ch khng phi l t cc chnh lch tm thi pht sinh trong tng lai. 20. Khi doanh nghip lin tip thua l th doanh nghip phi xem xt cc quy nh trong on 22 v 23. Cc khon l tnh thu v cc khon u i thu cha s dng 21. Ti sn thu thu nhp hon li cn c ghi nhn cho gi tr c khu tr chuyn sang cc k sau ca cc khon l tnh thu v cc khon u i thu cha s dng trong phm vi chc chn c li nhun tnh thu trong tng lai s dng cc khon l tnh thu v cc u i thu cha s dng . 22. iu kin ghi nhn ti sn thu thu nhp hon li pht sinh t gi tr c khu tr chuyn sang ca cc khon l tnh thu v cc khon u i thu cha s dng cng ging vi iu kin ghi nhn ti sn thu thu nhp hon li pht sinh t cc khon chnh lch tm thi c khu tr. Tuy nhin, s tn ti ca cc khon l tnh thu cha s dng l bng chng r rng v vic doanh nghip c th khng c li nhun tnh thu trong tng lai. Khi doanh nghip lin tip thua l th doanh nghip ch ghi nhn ti sn thu thu nhp hon li pht sinh t cc khon l tnh thu hay cc khon u i thu cha s dng trong phm vi doanh nghip c cc chnh lch tm thi chu thu hoc c bng chng thuyt phc khc v vic s c li nhun tnh thu doanh nghip c th s dng c cc khon l tnh thu v cc khon u i thu cha s dng . Trng hp ny yu cu l phi trnh by gi tr ti sn thu thu nhp hon li v cc bng chng ghi nhn ti sn thu thu nhp hon li (xem on 59).

11

23. nh gi kh nng chc chn s c li nhun tnh thu c th s dng c cc khon l tnh thu c khu tr chuyn sang nm sau v cc khon u i thu cha s dng, doanh nghip cn cn nhc cc iu kin sau: a. Doanh nghip c cc chnh lch tm thi chu thu lin quan n cng c quan thu v cng n v chu thu m cc chnh lch ny s lm pht sinh cc khon phi chu thu c th s dng c cc khon l tnh thu hoc cc khon u i thu cha s dng trc khi cc khon ny ht hn s dng; b. Doanh nghip c li nhun tnh thu trc khi ht hn s dng cc khon chuyn l v cc khon u i thu cha c s dng; c. Nguyn nhn dn n cc khon l tnh thu cha s dng c tip tc xy ra hay khng; v d. Cc quy nh v thu (xem on 19) c cho php doanh nghip to ra li nhun tnh thu trong k c th s dng c cc khon l tnh thu hay cc khon u i thu cha s dng. Nu khng chc chn c li nhun tnh thu s dng cc khon l chu thu v cc khon u i thu, th ti sn thu thu nhp hon li khng c ghi nhn. nh gi li ti sn thu thu nhp hon li cha c ghi nhn 24. Ti cc ngy kt thc nin k ton, doanh nghip phi nh gi cc ti sn thu thu nhp hon li cha c ghi nhn. Doanh nghip cn ghi nhn ti sn thu thu nhp hon li trc cha c ghi nhn khi vic c c li nhun tnh thu trong tng lai cho php ti sn thu hon li c thu hi tr nn chc chn. V d, vic ci thin iu kin kinh doanh lm cho yu t chc chn tr nn r rng hn l doanh nghip s to ra li nhun tnh thu trong tng lai, tha mn cc quy nh trong on 13 hoc 21. Khon u t vo cng ty con, chi nhnh, cng ty lin kt v cc khon vn gp lin doanh 25. Mt doanh nghip phi ghi nhn thu thu nhp hon li phi tr cho tt c cc chnh lch tm thi chu thu gn lin vi cc khon u t vo cng ty con, chi nhnh, cng ty lin kt v cc khon vn gp lin doanh, tr khi p ng c c 2 iu kin sau: a) Cng ty m, nh u t hoc bn lin doanh c kh nng kim sot thi gian hon nhp khon chnh lch tm thi; b) Chc chn khon chnh lch tm thi s khng c hon nhp trong tng lai c th d on c. 26. Khi mt cng ty m kim sot c chnh sch chia c tc ca cng ty con, cng ty m c th kim sot thi gian hon nhp cc chnh lch tm thi gn lin vi khon u t (bao gm cc chnh lch tm thi pht sinh khng ch t li nhun cha phn phi m cn t cc chnh lch chuyn i ngoi t). Hn na, thng khng th xc nh c gi tr khon thu thu nhp doanh nghip s phi tr khi chnh lch tm thi hon nhp. Khi cng ty m xc nh li nhun ca cng ty con s khng c phn phi trong tng lai c th d on c, th cng ty m khng ghi nhn thu thu nhp hon li phi tr. i vi khon u t vo cc chi nhnh, qu trnh xem xt cng din ra tng t.

12

27. Doanh nghip ghi nhn theo n v tin t chnh thc trong ghi chp k ton cho cc khon mc ti sn v n phi tr phi tin t ca hot ng nc ngoi m hot ng ny l mt phn khng th tch ri vi hot ng ca doanh nghip (xem Chun mc k ton s 10 nh hng ca vic thay i t gi hi oi). Khi li nhun tnh thu hay l tnh thu v c s tnh thu thu nhp ca khon mc ti sn v n phi tr phi tin t ca hot ng nc ngoi c xc nh bng ngoi t, th cc thay i t gi hi oi cng lm pht sinh cc chnh lch tm thi. Chnh lch tm thi ny lin quan n ti sn v n phi tr ca hot ng nc ngoi ch khng lin quan ti khon u t ca doanh nghip bo co nn doanh nghip bo co ghi nhn n thu thu nhp hon li phi tr hoc ti sn thu thu nhp hon li (nu tha mn iu kin on 13) pht sinh. Thu thu nhp hon li pht sinh c ghi nhn vo Bo co kt qu hot ng kinh doanh (xem on 40). 28. Nh u t ca cng ty lin kt nu khng c quyn kim sot th khng quyt nh c chnh sch chia c tc ca cng ty lin kt . Khi khng c tha thun l li nhun ca cng ty lin kt s khng c phn phi trong tng lai c th d on c, th nh u t phi ghi nhn thu thu nhp hon li phi tr pht sinh t khon chnh lch tm thi chu thu gn lin vi khon u t ca nh u t vo cng ty lin kt. Trong mt s trng hp, nh u t c th khng xc nh c s thu s phi tr nu thu hi gi vn ca khon u t vo cng ty lin kt, nhng c th xc nh c l n s bng hoc vt mc ti thiu. Trng hp ny, thu thu nhp hon li phi tr c xc nh theo mc ti thiu . 29. Cc bn lin doanh thng tho thun v vic phn chia li nhun v xc nh vic quyt nh phn chia ny cn c s ng ca tt c cc bn lin doanh hay ch cn s ng ca a s bn lin doanh. Khi mt bn lin doanh c th kim sot vic phn chia li nhun v chc chn rng li nhun s khng c phn chia trong tng lai c th d on c th thu thu nhp hon li phi tr khng c ghi nhn. 30. Doanh nghip cn phi ghi nhn ti sn thu thu nhp hon li cho tt c cc chnh lch tm thi c khu tr pht sinh t cc khon u t vo cc cng ty con, chi nhnh, cng ty lin kt v cc khon vn gp lin doanh khi chc chn l: a. Chnh lch tm thi s hon nhp trong tng lai c th d on c; v b. C li nhun chu thu s dng c khon chnh lch tm thi . 31. xc nh c nn ghi nhn ti sn thu thu nhp hon li cho cc chnh lch tm thi c khu tr gn lin vi cc khon u t vo cc cng ty con, chi nhnh, cng ty lin kt v cc khon vn gp lin doanh hay khng, doanh nghip cn xem xt quy nh cc on t 17 n 20. Xc nh gi tr 32. Thu thu nhp hin hnh phi np (hoc ti sn thu thu nhp hin hnh) cho nm hin hnh v cc nm trc c xc nh bng gi tr d kin phi np cho (hoc thu hi t) c quan thu, s dng cc mc thu sut (v cc lut thu) c hiu lc ti ngy kt thc nin k ton. 33. Ti sn thu thu nhp hon li v thu thu nhp hon li phi tr cn c xc nh theo thu sut d tnh s p dng cho nm ti sn c thu hi hay n phi tr c

13

thanh ton, da trn cc mc thu sut (v cc lut thu) c hiu lc ti ngy kt thc nin k ton. 34. Ti sn thu thu nhp hin hnh v thu thu nhp hon li cng nh thu thu nhp hin hnh v thu thu nhp hon li phi tr thng c tnh theo thu sut thu thu nhp doanh nghip ban hnh. 35. Vic xc nh gi tr thu thu nhp hon li phi tr v ti sn thu thu nhp hon li phi phn nh cc nh hng v thu theo ng cch thc thu hi hoc thanh ton gi tr ghi s ca cc khon mc ti sn v n phi tr m doanh nghip d kin ti ngy kt thc nin k ton. 36. Ti sn thu thu nhp hon li v n thu thu nhp hon li phi tr khng c chit khu. 37. c th xc nh mt cch tin cy ti sn thu thu nhp hon li v thu thu nhp hon li phi np trn c s chit khu, cn phi c biu chi tit v thi gian hon nhp ca tng khon chnh lch tm thi. Trong nhiu trng hp, vic c c biu chi tit nh vy l khng thc t hoc rt phc tp. V vy, vic i hi bt buc phi chit khu cc ti sn thu hon li v thu hon li phi tr l khng ph hp. Nu cho php m khng i hi bt buc phi chit khu s dn n ti sn thu hon li v thu hon li phi tr khng c p dng nht qun gia cc doanh nghip. V vy, chun mc ny khng i hi bt buc v cng khng cho php chit khu ti sn thu hon li v thu hon li phi tr. 38. Gi tr ghi s ca ti sn thu thu nhp hon li phi c xem xt li vo ngy kt thc nin k ton. Doanh nghip phi gim gi tr ghi s ca ti sn thu thu nhp hon li n mc m bo chc chn c li nhun tnh thu cho php li ch ca mt phn hoc ton b ti sn thu thu nhp hon li c s dng. Cc khon ghi gim ny cn phi hon nhp khi xc nh chc chn c li nhun tnh thu. Ghi nhn thu thu nhp hin hnh v thu thu nhp hon li 39. K ton i vi nh hng v thu thu nhp hin hnh v thu thu nhp hon li ca mt giao dch hay s kin khc c ghi nhn nht qun vi vic ghi nhn cho chnh giao dch hay s kin theo quy nh ti cc on t 40 n 47. Bo co kt qu hot ng kinh doanh 40. Thu thu nhp hin hnh v thu thu nhp hon li c ghi nhn l thu nhp hay chi ph tnh li, l ca k pht sinh, ngoi tr trng hp thu thu nhp pht sinh t mt giao dch hoc s kin c ghi nhn trc tip vo vn ch s hu trong cng k hay mt k khc (xem cc on t 43 n 47). 41. Phn ln ti sn thu thu nhp hon li v thu thu nhp hon li phi tr pht sinh khi mt khon thu nhp hoc chi ph c tnh vo li nhun k ton ca mt k, nhng c tnh vo li nhun tnh thu (l tnh thu) ca mt k khc. Thu thu nhp hon li pht sinh c ghi nhn trong bo co kt qu hot ng kinh doanh, nh: a. Doanh thu chnh lch t gi nh gi li cui nm ti chnh c tnh vo li nhun k ton theo quy nh Chun mc k ton s 10 nh hng ca vic thay i t gi hi oi, nhng ch c a vo li nhun tnh thu (l tnh thu) trn c s thc t pht sinh; v 14

b. Chi ph cng c, dng c c tnh vo Bo co kt qu hot ng kinh doanh theo Chun mc k ton s 02 Hng tn kho nhng phi c phn b dn khu tr cho mc ch tnh thu. 42. Gi tr ghi s ca ti sn thu thu nhp hon li v thu thu nhp hon li phi tr c th thay i thm ch c khi khng c s thay i gi tr ca cc chnh lch tm thi c lin quan, nh: a) Khi c thay i v thu sut hoc Lut thu thu nhp doanh nghip; b) Khi nh gi li kh nng thu hi ca ti sn thu thu nhp hon li; hoc c) Khi thay i cch thc thu hi gi tr ti sn. Thu thu nhp hon li pht sinh c ghi nhn trong Bo co kt qu hot ng kinh doanh, ngoi tr phm vi lin quan n cc khon mc trc y c ghi thng vo vn ch s hu (xem on 45). Cc khon mc ghi thng vo vn ch s hu 43. Thu thu nhp hin hnh v thu thu nhp hon li phi c ghi thng vo vn ch s hu nu khon thu c lin quan n cc khon mc c ghi thng vo vn ch s hu trong cng k hay k khc. 44. Chun mc k ton Vit Nam yu cu hoc cho php mt s khon mc c ghi thng vo vn ch s hu, nh: a) iu chnh s d u k ca li nhun gi li do c thay i v chnh sch k ton, m vic thay i ny c p dng hi t hoc phi sa do c li c bn (xem Chun mc k ton s 29 Thay i chnh sch k ton, c tnh k ton v cc sai st); b) Chnh lch t gi do chuyn i bo co ti chnh ca c s nc ngoi (xem Chun mc k ton s 10 nh hng ca vic thay i t gi hi oi). 45. Trng hp ngoi l, c th kh xc nh gi tr thu thu nhp hin hnh hoc thu thu nhp hon li lin quan n cc khon mc c ghi thng vo vn ch s hu. V d: a. Thay i v thu sut hay cc quy nh v thu lm nh hng n ti sn thu thu nhp hon li hoc thu thu nhp hon li phi tr c lin quan (mt phn hay ton b) ti mt khon mc trc y c ghi thng vo vn ch s hu; hoc b. Doanh nghip xc nh ti sn thu thu nhp hon li phi c ghi nhn hoc khng c tip tc ghi nhn ton b gi tr, v ti sn thu thu nhp hon li lin quan (mt phn hay ton b) ti mt khon mc trc y c ghi thng vo vn ch s hu. Trng hp ny thu thu nhp hon li v thu thu nhp hin hnh lin quan n cc khon mc c ghi thng vo vn ch s hu s c tnh da trn s phn b hp l ca thu thu nhp hon li v thu thu nhp hin hnh ca doanh nghip trong khun kh quy nh v thu lin quan, hoc theo phng php khc nhm t c s phn b ph hp hn tu tng trng hp c th.

15

46. Khi mt ti sn c nh gi li cho mc ch thu v vic nh gi li lin quan n vic nh gi li cho mc ch k ton (nu c theo quy nh ca php lut) mt k trc, hoc d kin s thc hin mt k sau ny, nh hng n thu ca c vic nh gi li v iu chnh c s tnh thu c ghi vo vn ch s hu trong k thc hin vic nh gi li. Tuy nhin, nu vic nh gi li cho mc ch thu khng lin quan n vic nh gi li cho mc ch k ton c thc hin mt k trc hoc k sau ny, nh hng thu ca vic iu chnh c s tnh thu s c ghi nhn vo Bo co kt qu hot ng kinh doanh. 47. Khi doanh nghip thanh ton cho t chc, c nhn ngi nc ngoi kinh doanh khng c c s thng tr ti Vit Nam, doanh nghip phi np thu thu nhp cho c quan thu thay cho t chc, c nhn ny. Theo quy nh hin hnh, khon np thu trn thu nhp ny c gi l thu khu tr ti ngun. Khon phi np hay np ny c ghi thng vo vn ch s hu nh mt phn ca c tc, hay li nhun. Trnh by Ti sn thu thu nhp hon li v n thu thu nhp hon li phi tr 48. Ti sn thu thu nhp hon li v n thu thu nhp hon li phi tr phi c trnh by tch bit vi cc ti sn v n phi tr khc trong Bng cn i k ton. Ti sn thu thu nhp hon li v n thu thu nhp hon li phi tr phi c phn bit vi cc ti sn thu thu nhp hin hnh v thu thu nhp hin hnh phi np. 49. Khi doanh nghip phn loi thnh ti sn ngn hn, n phi tr ngn hn v cc ti sn v n phi tr di hn trn bo co ti chnh, th khng c phn loi cc ti sn thu thu nhp hon li (n thu thu nhp hon li phi tr) thuc cc khon mc phn nh v ti sn ngn hn (hoc n phi tr ngn hn). B tr 50. Doanh nghip ch c b tr cc ti sn thu thu nhp hin hnh v n phi tr thu thu nhp hin hnh khi doanh nghip: a. C quyn hp php b tr cc khon c ghi nhn, v b. D nh thanh ton trn c s thun hoc s thu hi ti sn ng thi vi thanh ton n phi tr. 51. Doanh nghip ch c b tr cc ti sn thu thu nhp hon li v thu thu nhp hon li phi tr khi: a. Doanh nghip c quyn hp php c b tr gia ti sn thu thu nhp hin hnh vi thu thu nhp hin hnh phi np; v b. Cc ti sn thu thu nhp hon li v thu thu nhp hon li phi tr lin quan ti thu thu nhp doanh nghip c qun l bi cng mt c quan thu i vi: (i) Cng mt n v chu thu; hoc (ii) Cc n v chu thu khc nhau c d nh thanh ton thu thu nhp hin hnh phi tr v ti sn thu thu nhp hin hnh trn c s thun hoc thu hi ti sn ng thi vi vic thanh ton n phi tr trong tng k tng lai khi cc khon trng yu ca thu thu nhp hon li phi tr hoc ti sn thu thu nhp hon li c thanh ton hoc thu hi.

16

52. trnh phi hon nhp tng khon chnh lch tm thi, Chun mc ny cho php doanh nghip c b tr ti sn thu thu nhp hon li vi thu thu nhp hon li phi tr ca cng n v chu thu khi chng lin quan ti thu thu nhp doanh nghip phi np ti cng mt c quan thu v doanh nghip c quyn hp php b tr ti sn thu thu nhp hin hnh vi thu thu nhp hin hnh phi np. 53. Trong mt s trng hp, doanh nghip c quyn b tr trn c s thun ch cho mt s nm nht nh. Trng hp ny, doanh nghip phi trnh by biu thi gian b tr chi tit xem xt liu thu thu nhp hon li phi tr c lm tng cc khon thanh ton thu trong cng mt k m mt ti sn thu thu nhp hon li ca mt n v chu thu khc s lm gim cc khon thanh ton ca n v chu thu th hai. Chi ph thu Chi ph (hoc thu nhp) thu thu nhp lin quan n li hoc l t cc hot ng kinh doanh thng thng 54. Chi ph (hoc thu nhp) thu thu nhp lin quan n li hoc l t cc hot ng kinh doanh thng thng phi c trnh by trn Bo co kt qu hot ng kinh doanh. Chnh lch t gi t thu thu nhp hon li phi tr nc ngoi hoc ti sn thu thu nhp hon li nc ngoi 55. Chun mc k ton s 10 nh hng ca vic thay i t gi hi oi quy nh mt s khon chnh lch t gi hi oi phi c hch ton vo thu nhp hoc chi ph nhng khng quy nh c th v trnh by cc khon chnh lch ny trn Bo co kt qu hot ng kinh doanh. Do , chnh lch t gi t thu thu nhp hon li phi tr nc ngoi hoc ti sn thu thu nhp hon li nc ngoi c ghi nhn vo Bo co kt qu hot ng kinh doanh v cc chnh lch ny c th c phn loi l chi ph (hoc thu nhp) thu thu nhp hon li nu vic trnh by ny c coi l d hiu cho ngi s dng bo co ti chnh. Thuyt minh 56. Cc thnh phn ch yu ca chi ph (hoc thu nhp) thu thu nhp doanh nghip phi c trnh by ring bit. 57. Cc thnh phn ch yu ca chi ph (hoc thu nhp) thu thu nhp gm: a. Chi ph (hoc thu nhp) thu thu nhp hin hnh; b. Cc iu chnh trong nm cho thu thu nhp hin hnh ca cc nm trc; c. Khon chi ph (hoc thu nhp) thu thu nhp hon li lin quan n vic hnh thnh v hon nhp cc chnh lch tm thi; d. Khon chi ph (hoc thu nhp) thu thu nhp hon li lin quan n vic thay i thu sut hoc qui nh cc loi thu mi; e. Khon li ch pht sinh t mt khon l tnh thu cha c ghi nhn trc y, mt khon u i thu hoc chnh lch tm thi ca cc nm trc c dng gim chi ph thu thu nhp hin hnh;

17

f. Khon li ch t l tnh thu cha c ghi nhn trc y, t cc u i thu hoc chnh lch tm thi ca cc nm trc c dng gim chi ph thu thu nhp hon li; g. Chi ph thu thu nhp hon li pht sinh t vic ghi gim, hay hon nhp ca khon ghi gim nm trc, ca ti sn thu thu nhp hon li c cp on 38. 58. Cc mc sau y cn c gii trnh ring r a. Tng s thu thu nhp hin hnh v thu thu nhp hon li lin quan n cc khon mc c ghi nhn vo vn ch s hu; b. Gii thch mi quan h gia chi ph (hoc thu nhp) thu v li nhun k ton theo mt hoc c hai hnh thc sau: (i) i chiu bng s gia chi ph (hoc thu nhp) thu v tch s ca li nhun k ton nhn (x) vi mc thu sut p dng v c s tnh mc thu sut p dng ; hoc (ii) i chiu bng s gia thu sut hiu qu bnh qun, mc thu sut p dng v c s tnh mc thu sut p dng. c. Gii thch thay i v cc mc thu sut p dng so snh vi nin k ton trc; d. Gi tr (ngy o hn, nu c) ca cc chnh lch tm thi c khu tr, l tnh thu cha s dng v cc u i thu cha s dng m cha ti sn thu thu nhp hon li no c ghi nhn vo Bng cn i k ton; e. Chnh lch tm thi, mi loi l tnh thu cha s dng cng nh cc u i thu cha s dng; f. Gi tr ca ti sn thu thu nhp hon li v thu thu nhp hon li phi tr c ghi nhn trn Bng cn i k ton ca tng nm s dng; g. Gi tr thu nhp hoc chi ph thu hon li c ghi nhn vo Bo co kt qu hot ng kinh doanh, nu iu ny khng c phn nh r t cc thay i ca cc gi tr c ghi nhn trong Bng cn i k ton; v h. i vi cc trng hp ngng hot ng, chi ph thu lin quan ti: (i) Li hoc l do ngng hot ng; v (ii) Li hoc l trong nm ca cc trng hp ngng hot ng, cng vi cc gi tr tng ng ca mi nm trc c trnh by. 59. Mt doanh nghip phi trnh by gi tr ca ti sn thu thu nhp hon li v bng chng cho vic ghi nhn, khi: a. Vic s dng ti sn thu thu nhp hon li ph thuc vo li nhun tnh thu trong tng lai vt qu mc li nhun pht sinh t vic hon nhp cc chnh lch tm thi chu thu hin ti; v b. Doanh nghip chu l trong nm hin hnh hoc nm trc do qui nh php l v thu m ti sn thu hon li c lin quan. 60. Ni dung gii trnh theo quy nh ti on 58 (c) cho php ngi s dng bo co ti chnh hiu c liu mi quan h gia chi ph (hoc thu nhp) thu v li nhun k ton 18

l bnh thng hay bt thng v hiu c cc yu t quan trng c th nh hng n mi quan h ny trong tng lai. Mi quan h gia chi ph (hoc thu nhp) thu v li nhun k ton c th b nh hng bi cc nhn t nh thu nhp c min thu, chi ph khng c khu tr khi xc nh li nhun tnh thu (l tnh thu), nh hng ca l tnh thu v thu sut ngoi nc. 61. Khi trnh by mi quan h gia chi ph (hoc thu nhp) thu v li nhun k ton theo thu sut hin hnh s cung cp thng tin tt nht cho ngi s dng bo co ti chnh ca doanh nghip. 62. Mc thu sut hiu qu bnh qun l li nhun k ton chia cho chi ph (hoc thu nhp) thu. 63. Thng l khng thc t khi tnh thu thu nhp hon li phi tr cha c ghi nhn pht sinh t khon u t vo cc cng ty con, chi nhnh, cng ty lin kt v gp vn vo cc lin doanh. Chun mc ny quy nh doanh nghip cn phi trnh by tng s cc chnh lch tm thi nhng khng phi trnh by thu thu nhp hon li phi tr. Doanh nghip c khuyn khch trnh by gi tr cc khon thu thu nhp hon li phi tr cha c ghi nhn gip nhng ngi s dng bo co ti chnh c th thy c cc thng tin trn l hu ch. 64. Nu cc thay i v thu sut hoc lut thu c ban hnh sau ngy kt thc nin k ton, doanh nghip c th trnh by bt k nh hng quan trng no ca cc thay i ny i vi ti sn thu thu nhp hon li v thu thu nhp hon li phi tr v thu thu nhp hin hnh ca doanh nghip (xem Chun mc k ton s 23 Cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm).
H THNG CHUN MC K TON VIT NAM CHUN MC S 22

TRNH BY B SUNG BO CO TI CHNH C A CC NGN HNG V T CH C TI CHNH T NG T (Ban hnh v cng b theo Quyt nh s 12/2005/Q-BTC ngy 15 thng 02 nm 2005 ca B trng B Ti chnh)
QUY NH CHUNG

01. Mc ch ca chun mc ny l quy nh v hng dn vic trnh by b sung cc thng tin cn thit trong bo co ti chnh ca cc Ngn hng v t chc ti chnh tng t.

19

02. Chun mc ny p dng cho cc Ngn hng v T chc ti chnh tng t (sau y gi chung l Ngn hng) bao gm cc ngn hng, t chc tn dng, t chc tn dng phi ngn hng, cc t chc ti chnh tng t c hot ng chnh l nhn tin gi, i vay vi mc ch cho vay v u t trong phm vi hot ng ca ngn hng theo quy nh ca Lut cc T chc tn dng v cc vn bn php lut khc v hot ng ngn hng. 03. Chun mc ny hng dn vic trnh by nhng thng tin cn thit trong bo co ti chnh ring v bo co ti chnh hp nht ca cc Ngn hng. Bn cnh cng khuyn khch vic trnh by trn thuyt minh bo co ti chnh nhng thng tin v kim sot kh nng thanh ton v kim sot ri ro ca cc Ngn hng. i vi nhng tp on c hot ng ngn hng th chun mc ny c p dng cho cc hot ng trn c s hp nht. 04. Chun mc ny b sung cho cc chun mc k ton khc p dng cho cc Ngn hng tr khi chun mc k ton v cc quy nh khc c iu khon ngoi tr.

20

NI DUNG CHUN MC

Chnh sch k ton 05. ph hp vi quy nh ca Chun mc s 21 "Trnh by bo co ti chnh" v gip ngi s dng hiu c c s lp bo co ti chnh ca Ngn hng, cc chnh sch k ton lin quan n cc khon mc sau y phi c trnh by: a) Ghi nhn cc loi thu nhp ch yu (xem on 07 v on 08); b) nh gi chng khon u t v chng khon kinh doanh; c) Phn bit cc giao dch, s kin khc dn n vic ghi nhn ti sn v n phi tr trn Bng cn i k ton v nhng giao dch, s kin ch lm tng ngha v n tim n v cc cam kt (xem on 20, 21, 22); d) C s xc nh tn tht cc khon cho vay v ng trc v c s xo s cc khon cho vay v ng trc khng c kh nng thu hi (xem cc on t 36 n 40); e) C s xc nh chi ph pht sinh t cc ri ro chung trong hot ng kinh doanh ca Ngn hng v phng php hch ton i vi cc chi ph (xem on 41, 42, 43). Bo co kt qu hot ng kinh doanh 06. Bo co kt qu hot ng kinh doanh ca Ngn hng phi trnh by cc khon thu nhp v chi ph theo bn cht ca chng v phi trnh by gi tr cc loi thu nhp v chi ph ch yu. 07. Ngoi cc yu cu ca chun mc k ton khc, Bo co kt qu hot ng kinh doanh hay Bn thuyt minh bo co ti chnh ca Ngn hng phi trnh by ti thiu cc khon mc thu nhp, chi ph sau y: - Thu nhp li v cc khon thu nhp tng t; - Chi ph li v cc chi ph tng t; - Li c chia t gp vn v mua c phn; - Thu ph hot ng dch v; - Ph v chi ph hoa hng; - Li hoc l thun t kinh doanh chng khon kinh doanh; - Li hoc l thun t kinh doanh chng khon u t; - Li hoc l thun hot ng kinh doanh ngoi hi; - Thu nhp t hot ng khc; - Tn tht khon cho vay v ng trc; - Chi ph qun l; v - Chi ph hot ng khc. 08. Cc loi thu nhp ch yu pht sinh t hot ng ca Ngn hng bao gm: Thu nhp li, thu ph dch v, hoa hng v cc kt qu kinh doanh khc. Mi loi thu nhp 21

c trnh by theo cc ch tiu ring bit gip ngi s dng c th nh gi c tnh hnh hot ng ca Ngn hng. Vic trnh by nh vy b sung thm thng tin v cc ngun thu nhp theo yu cu ca Chun mc s 28 "Bo co b phn". 09. Cc loi chi ph ch yu pht sinh t hot ng ca Ngn hng bao gm: Chi ph li, chi ph hoa hng, chi ph d phng ri ro tn tht cc khon cho vay v ng trc, chi ph d phng gim gi cc khon u t v chi ph qun l. Mi loi chi ph c trnh by theo ch tiu ring gip ngi s dng nh gi c tnh hnh hot ng ca Ngn hng. 10. Cc khon mc thu nhp v chi ph khng c b tr, ngoi tr trng hp nhng khon mc lin quan n ti sn v n phi tr, ti sn m bo ri ro c b tr theo quy nh ti on 19. 11. S b tr trong trng hp khng lin quan n cc hp ng t bo him, ti sn v n phi tr c b tr theo quy nh ti on 19 s gy kh khn cho ngi s dng trong vic nh gi hot ng ca Ngn hng, ngc li n s gip phn tch c cch phn loi cc ti sn chi tit. 12. Li v l pht sinh t mi giao dch di y c bo co trn c s thun: a) Thanh l chng khon kinh doanh; b) Thanh l chng khon u t; c) Hot ng kinh doanh ngoi hi. 13. Thu nhp li v chi ph li c trnh by ring r nhm cung cp thng tin d hiu hn v cc yu t cu thnh li thun v l do ca s thay i li thun. 14. Li thun l chnh lch ca li sut v gi tr khon i vay v cho vay. Li thun rt hu ch nu Ban Lnh o din gii li sut trung bnh, gi tr trung bnh ca ti sn sinh li v gi tr trung bnh ca cc khon n pht sinh trong k. Trng hp c Nh nc tr gip v li sut th bo co ti chnh phi trnh by quy m ca cc khon tn dng u i ny v nh hng ca chng n li thun. Bng cn i k ton 15. Trong Bng cn i k ton, Ngn hng phi trnh by cc nhm ti sn v n phi tr theo bn cht v sp xp theo th t phn nh tnh thanh khon gim dn ca chng. 16. Ngoi cc yu cu ca chun mc k ton khc, Bng cn i k ton hoc Bn thuyt minh bo co ti chnh ca Ngn hng phi trnh by ti thiu cc khon mc ti sn v n phi tr sau y: Khon mc ti sn: - Tin mt, vng bc, qu; - Tin gi ti Ngn hng Nh nc; - Tn phiu Kho bc v cc chng ch c gi khc dng ti chit khu vi Ngn hng Nh nc; - Tri phiu Chnh ph v cc chng khon khc c nm gi vi mc ch thng mi;

22

- Tin gi ti cc Ngn hng khc, cho vay v ng trc cho cc t chc tn dng v cc t chc ti chnh tng t khc; - Tin gi khc trn th trng tin t; - Cho vay v ng trc cho khch hng; - Chng khon u t; - Gp vn u t. Khon mc n phi tr: - Tin gi ca cc ngn hng v cc t chc tng t khc; - Tin gi t th trng tin t; - Tin gi ca khch hng; - Chng ch tin gi; - Thng phiu, hi phiu v cc chng ch nhn n; - Cc khon i vay khc. 17. Cch phn loi ti sn v n phi tr hu ch nht ca Ngn hng l phn loi chng theo bn cht v sp xp theo tnh thanh khon tng ng vi k o hn ca chng. Cc khon mc ti sn, n phi tr ngn hn v di hn khng c trnh by ring bit v phn ln ti sn v n phi tr ca Ngn hng c th c thc hin hoc thanh ton trong tng lai gn. 18. S phn bit gia s d tin gi ca ngn hng ti cc Ngn hng khc v ti cc n v khc trn th trng tin t vi tin gi ca khch hng l thng tin thit thc v cho bit mi lin h, s c lp ca Ngn hng vi cc Ngn hng khc cng nh vi th trng tin t. Do vy cc Ngn hng phi trnh by tch bit cc khon: a) S d tin gi ti Ngn hng Nh nc; b) Cc khon tin gi ti cc Ngn hng khc; c) Cc khon tin gi ti cc ni khc trn th trng tin t; d) Cc khon tin gi ca cc Ngn hng khc; e) Cc khon tin gi ca cc i tng khc trn th trng tin t. 19. Ngn hng khng c b tr bt k khon mc ti sn v n phi tr vi cc khon mc ti sn v n phi tr khc trong Bng cn i k ton, tr trng hp php lut quy nh cho php b tr v vic b tr th hin d kin iu chuyn thanh l hoc quyt ton khon ti sn v n phi tr. Ngha v n tim n v cam kt trnh by ngoi Bng cn i k ton 20. Ngn hng phi trnh by cc ngha v n tim n v cc cam kt sau: a) Ni dung v gi tr ca cc cam kt cho vay khng th hu ngang (Trng hp hu ngang cc cam kt khng th hu ngang th phi chu pht)

23

b) Ni dung v gi tr ca cc ngha v n tim n v cc cam kt c trnh by ngoi Bng cn i k ton bao gm cc khon lin quan n: i) Cc khon tn dng gin tip, nh: Cc khon bo lnh n, bo lnh thanh ton v th tn dng d phng c vai tr nh l cc khon bo lnh ti chnh cho cc khon vay v chng khon; ii) Cc ngha v n tim n lin quan n cc nghip v kinh t, nh: Bo lnh thc hin hp ng, bo lnh d thu, cc khon m bo khc v th tn dng d phng lin quan n cc nghip v c bit; iii) Cc ngha v n tim n ngn hn pht sinh t vic giao nhn hng ho, nh: Th tn dng, chng t c s dng hng ho giao nhn lm ti sn m bo; iv) Cc cam kt khc v cam kt bo lnh pht hnh chng t c gi khc. 21. Nhiu Ngn hng cng thc hin cc giao dch khng c ghi nhn l ti sn hay n phi tr trn Bng cn i k ton nhng chng lm pht sinh cc ngha v n tim n v cc cam kt. Nhng khon mc ny thng c vai tr quan trng trong hot ng kinh doanh v c mi lin quan cht ch vi mc ri ro ca cc Ngn hng. Nhng khon mc ny c th lm tng, gim cc khon ri ro khc, (Nh: Nghip v phng nga ri ro v ti sn v n phi tr trn Bng cn i k ton). 22. Ngi s dng thng tin trn bo co ti chnh ca Ngn hng cn phi bit v cc ngha v n tim n v cc cam kt khng hu ngang ca Ngn hng nh gi tnh thanh khon, kh nng tr n v kh nng c hu ca cc khon l tim tng. K hn ca ti sn v n phi tr 23. Ngn hng phi phn tch cc khon mc ti sn v n phi tr theo cc nhm c k hn ph hp da trn thi gian cn li tnh t ngy kho s lp Bo co ti chnh n ngy o hn theo iu khon hp ng. 24. S ph hp v s khng ph hp c kim sot v k hn v li sut gia ti sn v n phi tr c ngha quan trng trong qun l ca Ngn hng. Trong thc t rt him Ngn hng to c s ph hp hon ho, bi v cc giao dch thng c k hn khng chc chn v thuc rt nhiu loi hnh nghip v khc nhau trong hot ng kinh doanh. Tnh trng khng ph hp c th lm tng kh nng sinh li nhng cng c th lm tng ri ro tn tht. 25. K hn ca ti sn v n phi tr v kh nng thay th cc khon n chu li khi n hn thanh ton vi mt mc ph c th chp nhn c l yu t quan trng trong vic nh gi tnh thanh khon v mc ri ro khi c thay i li sut v t gi hi oi ca Ngn hng. cung cp thng tin thch hp cho vic nh gi tnh thanh khon th ti thiu Ngn hng phi phn tch c ti sn v n phi tr theo cc nhm k hn thch hp. 26. Vic phn nhm theo k hn cc ti sn v n phi tr c th rt khc nhau gia cc Ngn hng v tu thuc vo loi ti sn v n phi tr, nh mt s k hn thng c s dng sau: (a) Di 1 thng; (b) T 1 thng n 3 thng; 24

(c) T trn 3 thng n 1 nm; (d) T trn 1 nm n 3 nm; (e) T trn 3 nm n 5 nm; v (f) T trn 5 nm tr ln. Thng thng nhng k hn ny c kt hp vi nhau, v d: Trng hp cho vay v ng trc c th c phn ra k hn di 1 nm v trn 1 nm. Nu vic hon tr ko di trong nhiu k, th mi ln thanh ton c phn b theo k hn c tho thun trong hp ng tn dng hoc c d kin thanh ton hoc tr n. 27. K hn p dng cho vic phn loi k hn ti sn v n phi tr i hi phi nht qun vi nhau. iu ny ch ra mt cch r rng mc ph hp v k hn ca ti sn v n phi tr v s ph thuc ca Ngn hng vo cc ngun vn c th huy ng nhanh. 28. Cc k hn c th c xc nh theo nhng thi hn sau: (a) Thi gian cn li n ngy phi tr; (b) K hn gc n ngy phi tr; hoc (c) Thi gian cn li n ngy li sut thay i. Vic phn tch ti sn v n phi tr da vo khong thi gian cn li n ngy o hn s cung cp c s tt nht nh gi kh nng thanh khon ca Ngn hng. Ngn hng cng c th trnh by k hn phi tr da vo k hn gc cung cp thng tin v ngun vn v chin lc kinh doanh. Ngoi ra Ngn hng c th trnh by cc nhm k hn n hn tip theo da trn thi gian cn li n k thay i li sut tip theo phn nh mc ri ro li sut. Ban Gim c c th cung cp thng tin trn bo co ti chnh v kh nng thay i li sut v cch thc qun l v kim sot ri ro li sut . 29. Trn thc t, nhng khon tin gi v ng trc khng k hn t Ngn hng thng c thi gian hon tr di hn thi gian ca hp ng tn dng. Ngy thc t hon tr c hiu lc thng mun hn ngy ghi trong hp ng. Ngn hng cn phi trnh by vic phn tch ngy phi tr theo hp ng mc d khng phi l k hn thc t bi v k o hn ghi trong hp ng phn nh nhng ri ro c tnh thanh khon lin quan ti ti sn v n phi tr ca Ngn hng. 30. Mt s ti sn ca Ngn hng khng c k hn thanh ton theo hp ng. K hn m nhng ti sn ny c gi nh thanh ton thng c coi l ngy ti sn s c thc hin. 31. Vic nh gi kh nng thanh khon ca Ngn hng da vo vic cng khai k hn cc ti sn v n phi tr cn c xem xt trong bi cnh c th ca Ngn hng, bao gm c s sn c cc ngun vn huy ng i vi Ngn hng. 32. cung cp cho ngi s dng s hiu bit y v cc nhm k hn ca ti sn v n phi tr, khi trnh by bo co ti chnh cn b sung thm thng tin v kh nng c th hon tr trc trong thi gian cn li. Do vy, bo co ti chnh cn phi cung cp thng tin, k hn thc t v cch thc qun l, kim sot ri ro lin quan n c trng ca cc k hn khc nhau v li sut.

25

Trnh by s tp trung ca ti sn, n phi tr v khon mc ngoi Bng cn i k ton 33. Cc Ngn hng phi trnh by trn bo co ti chnh bt k s tp trung ng k no ca cc khon mc ti sn, n phi tr v khon mc ngoi Bng cn i k ton. Vic trnh by phi phn theo tng khu vc a l, tng nhm khch hng, nhm ngnh kinh t hoc nhng tp trung khc ca ri ro. Ngn hng cng cn trnh by trng thi ngoi t thun ln. 34. Ngn hng phi trnh by s tp trung ng k v ti sn v n phi tr ca mnh. Vic trnh by ny rt c ch ch ra nhng ri ro tim tng c trong giao dch thanh ton cc ti sn v n phi tr ca Ngn hng. Nhng trnh by trn phi theo tng khu vc a l, nhm khch hng, nhm ngnh kinh t hoc vi nhng ri ro trng yu phn nh ng thc trng ca Ngn hng. S phn tch v gii thch tng t i vi cc khon mc ngoi Bng cn i k ton cng rt quan trng. S tp trung ng k v ti sn v n phi tr ca Ngn hng l cc thng tin b phn phi c trnh by ph hp vi yu cu ca Chun mc k ton s 28 Bo co b phn. 35. Vic trnh by ri ro ca s ngoi t thun ln cng rt hu ch ch ra s ri ro ca khon vay pht sinh t thay i t gi hi oi. Tn tht ca khon cho vay v ng trc 36. Bo co ti chnh ca Ngn hng phi trnh by: a) Chnh sch k ton lm c s cho vic ghi nhn chi ph hoc xo s cc khon cho vay v ng trc khng c kh nng thu hi; b) Chi tit v nhng thay i d phng tn tht cc khon cho vay v ng trc trong k. Ngn hng phi trnh by ring bit gi tr c ghi nhn l chi ph trong k i vi khon d phng tn tht cc khon cho vay v ng trc, gi tr c ghi nhn l chi ph trong k i vi cc khon cho vay v ng trc c xo s v s tin thu hi cc khon cho vay v ng trc xo s trc y nay thu hi c; c) Tng gi tr d phng ri ro tn tht khon cho vay v ng trc ti ngy kho s k ton lp bo co ti chnh. 37. Gi tr d phng ri ro tn tht ngoi cc khon tn tht ca cc khon cho vay v ng trc c ghi nhn theo quy nh ti Chun mc k ton Cng c ti chnh th Ngn hng phi hch ton vo li nhun gi li. Vic hon nhp cc khon d phng ri ro ny c hch ton vo li nhun gi li v khng c hch ton vo li, l trong k. 38. Ngn hng c th c lp d phng tn tht i vi cc khon cho vay v ng trc ngoi cc khon d phng tn tht hch ton theo Chun mc k ton Cng c ti chnh. Cc khon d phng ny c trch lp t li nhun sau thu m khng c tnh vo chi ph trong k v khi hon nhp khon d phng lp ny cng c ghi tng li nhun sau thu m khng c hch ton vo Bo co kt qu hot ng kinh doanh trong k. 39. Nhng ngi s dng bo co ti chnh ca Ngn hng cn bit v cc khon tn tht khon cho vay v ng trc nh hng n tnh hnh ti chnh cng nh qu trnh hot ng ca Ngn hng c trnh by trong bo co ti chnh. iu ny gip h nh gi hiu qu s dng cc ngun lc ca Ngn hng. Ngn hng phi trnh by tng s gi tr 26

d phng tn tht khon cho vay v ng trc ti ngy kho s lp bo co ti chnh v cc thay i d phng trong k. Ngn hng phi trnh by ring r cc thay i d phng, bao gm c cc khon trc y c xa s nay thu hi c. 40. Cc khon cho vay v ng trc khi khng th thu hi th s c xa s v c b p bng khon d phng tn tht khon cho vay. Ch c thc hin xo s khi tt c cc th tc php l c hon tt v gi tr ca khon tn tht c xc nh cui cng. Trong mt s trng hp, chng c th c xa s sm hn, v d: Trng hp ngi i vay khng tr c mt ng li hoc tin gc no mc d cn hn hoc qu hn mt thi gian c th. Cc khon cho vay v ng trc khng th thu hi, c xo s vo thi im khc nhau; Tng s tin vay v ng trc v d phng tn tht c th rt khc nhau. Do , Ngn hng phi trnh by chnh sch xa s cc khon cho vay v ng trc khng c kh nng thu hi. D phng ri ro chung trong hot ng ca Ngn hng 41. Bt k khon d phng no lp cho cc ri ro chung trong hot ng ca Ngn hng, bao gm cc khon l d kin trong tng lai v cc khon ri ro khng th d kin khc hoc cc ngha v n tim n u phi c trnh by ring r nh l phn trch lp t li nhun sau thu. Cc khon hon nhp d phng lp c ghi tng li nhun gi li m khng c tnh vo li, l trong k. 42. Ngn hng c lp d phng cho cc khon ri ro chung trong hot ng ca Ngn hng, bao gm cc khon tn tht d kin trong tng lai hoc cc ri ro khc khng d kin c, ngoi cc khon d phng cho cc khon tn tht cho vay v ng trc c xc nh theo on 38. Ngn hng cng c lp d phng cho cc tn tht t xut. D phng cho cc ri ro chung trong hot ng ca Ngn hng v cc tn tht t xut khng p ng iu kin ghi nhn theo quy nh ca Chun mc k ton "D phng, n phi tr v ti sn ngu nhin". Do , Ngn hng phi trch lp cc khon d phng t li nhun sau thu. iu ny l cn thit trnh lm tng n phi tr, lm gim ti sn hoc cc khon d phng ngm dn n lm sai lch cc ch tiu thu nhp thun v vn ch s hu. 43. Bo co kt qu hot ng kinh doanh s khng th hin thng tin thch hp v trung thc v tnh hnh hot ng ca Ngn hng nu li (l) trong k chu nh hng ca cc ch tiu, nh: Cc khon d phng ngm cho cc ri ro chung trong hot ng ca Ngn hng; cc khon tn tht hoc cc khon hon nhp s d phng ngm lp. Tng t nh vy, Bng cn i k ton cng khng th cung cp nhng thng tin thch hp v trung thc v tnh trng ti chnh ca Ngn hng nu Bng cn i k ton c cc ch tiu th hin nh gi tng n phi tr v nh gi gim ti sn hoc cc khon d phng ngm. Ti sn c s dng m bo 44. Ngn hng phi trnh by trn Bn thuyt minh bo co ti chnh tng gi tr khon n phi tr c m bo, tnh cht v s tin sinh li ca cc ti sn dng th chp. 45. Ngn hng c th c yu cu phi s dng ti sn th chp m bo cho cc khon huy ng vn hay khon n khc. Nhng khon ny thng c gi tr ng k do s c nh hng ln n vic nh gi tnh hnh ti chnh ca Ngn hng. Hot ng nhn u thc 27

46. Ngn hng thng ng vai tr l ngi nhn u thc cho vay dn n vic nm gi hoc i din cho ti sn ca cc c nhn, ngi u thc v cc Ngn hng khc. Cung cp cc thng tin v u thc cng nh mi quan h tng t l mt chng minh hp php rng nhng ti sn ny khng phi l ti sn ca Ngn hng v do vy khng nm trong Bng cn i k ton. Nu Ngn hng c cc hot ng nhn u thc quan trng th phi trnh by v phi ch ra quy m ca hot ng trong Bn thuyt minh bo co ti chnh. Nhng khon n tim tng nu xy ra tn tht s lin quan ti trch nhim ngi nhn y thc n. Vi mc ch ny, hot ng nhn u thc khng bao gm cc chc nng bo m an ton. Giao dch cc bn lin quan 47. Mt s giao dch nht nh gia cc bn lin quan c th c thc hin theo cc iu khon khc so vi cc bn khng lin quan, v d trong cng mt hon cnh nh nhau, mt ngn hng c th cp mt khon tn dng c hn mc ln hn hoc p dng mt t l li thp hn vi mt bn lin quan so vi hn mc hoc t l li sut p dng cho mt bn khng lin quan. Tng t nh vy, cc khon cho vay hay tin gi gia cc bn lin quan c th c thc hin nhanh hn, vi th tc n gin hn so vi cc bn khng lin quan. Khi cc giao dch vi cc bn lin quan pht sinh trong hot ng kinh doanh thng thng ca ngn hng th thng tin v cc giao dch ny l ph hp v cn thit cho ngi s dng bo co ti chnh v phi c trnh by theo yu cu ca Chun mc k ton s 26 Thng tin v cc bn lin quan. 48. Khi mt ngn hng thc hin giao dch vi cc bn lin quan, phi trnh by bn cht cc mi quan h gia cc bn lin quan cng nh c im v nghip v v s d hin c ngi c c th hiu c cc nh hng trng yu v cc mi quan h i vi bo co ti chnh ca ngn hng. Cc yu t thng c trnh by theo yu cu ca Chun mc k ton s 26 bao gm c chnh sch tn dng ca ngn hng vi cc bn lin quan. Ngn hng phi trnh by v giao dch vi cc bn lin quan theo cc thng tin nh lng sau: (a) Tng khon cho vay v ng trc, cc khon tin gi, chp nhn thanh ton v cc k phiu pht hnh ng thi vi cc thng tin: Tng s d ti ngy bt u v ngy kt thc k hn v cc bin ng ca cc khon tm ng, tin gi, tr n v cc bin ng khc trong k; (b) Tng loi thu nhp, chi ph v hoa hng phi tr ch yu; (c) Tng s chi ph do tht thot khon cho vay v ng trc v tng s d phng ti ngy kho s lp bo co ti chnh; v (d) Cc cam kt v cc ngha v n tim n khng th hu ngang pht sinh t cc khon mc ngoi Bng cn i k ton.
H THNG CHUN MC K TON VIT NAM CHUN MC S 23

28

CC S KIN PHT SINH SAU NGY K T THC K K TON NM (Ban hnh v cng b theo Quyt nh s 12/2005/Q-BTC ngy 15 thng 02 nm 2005 ca B trng B Ti chnh)
QUY NH CHUNG

01. Mc ch ca chun mc ny l quy nh v hng dn cc trng hp doanh nghip phi iu chnh bo co ti chnh, cc nguyn tc v phng php iu chnh bo co ti chnh khi c nhng s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm; gii trnh v ngy pht hnh bo co ti chnh v cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm. Nu cc s kin xy ra sau ngy kt thc k k ton nm khng ph hp vi nguyn tc hot ng lin tc th doanh nghip khng c lp bo co ti chnh trn c s hot ng lin tc. 02. Chun mc ny p dng cho vic k ton v trnh by thng tin v cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm. 03. Cc thut ng trong chun mc ny c hiu nh sau: Cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm: L nhng s kin c nh hng tch cc hoc tiu cc n bo co ti chnh pht sinh trong khong thi gian t sau ngy kt thc k k ton nm n ngy pht hnh bo co ti chnh. C hai loi s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm: (a) Cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm cn iu chnh: L nhng s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm cung cp bng chng v cc s vic tn ti trong nm ti chnh cn phi iu chnh trc khi lp bo co ti chnh. (b) Cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm khng cn iu chnh: L nhng s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm cung cp bng chng v cc s vic tn ti trong nm ti chnh nhng khng phi iu chnh trc khi lp bo co ti chnh. Ngy pht hnh bo co ti chnh: L ngy, thng, nm ghi trn bo co ti chnh m Gim c (hoc ngi c y quyn) ca n v k ton k duyt bo co ti chnh gi ra bn ngoi doanh nghip. 04. Qui trnh pht hnh bo co ti chnh ph thuc vo c cu qun l, yu cu v th tc cn tun th v lp, sot xt, kim tra v pht hnh bo co ti chnh. 05. Cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm bao gm tt c cc s kin pht sinh n ngy pht hnh bo co ti chnh.
NI DUNG CHUN MC

29

Ghi nhn v xc nh Cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm cn iu chnh 06. Doanh nghip phi iu chnh cc s liu c ghi nhn trong bo co ti chnh phn nh cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm cn iu chnh. 07. V d v cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm cn iu chnh i hi doanh nghip phi iu chnh cc s liu ghi nhn trong Bng cn i k ton hoc ghi nhn nhng khon mc m trc cha c ghi nhn, gm: (a) Kt lun ca To n sau ngy kt thc k k ton nm, xc nhn doanh nghip c nhng ngha v hin ti vo ngy kt thc k k ton nm, i hi doanh nghip iu chnh khon d phng c ghi nhn t trc; ghi nhn nhng khon d phng mi hoc ghi nhn nhng khon n phi thu, n phi tr mi. (b) Thng tin nhn c sau ngy kt thc k k ton nm cung cp bng chng v mt ti sn b tn tht trong k k ton nm, hoc gi tr ca khon tn tht c ghi nhn t trc i vi ti sn ny cn phi iu chnh, v d nh: i- Khch hng b ph sn sau ngy kt thc k k ton nm chng minh khon phi thu ca khch hng trn Bng cn i k ton cn phi iu chnh thnh khon l trong nm. ii- Hng tn kho c bn sau ngy kt thc k k ton nm cung cp bng chng v gi tr thun c th thc hin c vo ngy kt thc k k ton nm ca hng tn kho. (c) Vic xc nhn sau ngy kt thc k k ton nm v gi gc ca ti sn mua hoc s tin thu c t vic bn ti sn trong k k ton nm. (d) Vic pht hin nhng gian ln v sai st ch ra rng bo co ti chnh khng c chnh xc. Cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm khng cn iu chnh 08. Doanh nghip khng phi iu chnh cc s liu ghi nhn trong bo co ti chnh v cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm khng cn iu chnh. 09. V d v cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm khng cn iu chnh nh: Vic gim gi tr th trng ca cc khon u t vn gp lin doanh, cc khon u t vo cng ty lin kt trong khong thi gian t ngy kt thc k k ton nm n ngy pht hnh bo co ti chnh. S gim gi tr th trng ca cc khon u t thng khng lin quan n gi tr cc khon u t vo ngy kt thc k k ton nm. Doanh nghip khng phi iu chnh s liu c ghi nhn trong Bng cn i k ton i vi cc khon u t, tuy nhin c th b sung gii trnh theo quy nh ti on 19. C tc 10. Nu c tc ca c ng c cng b sau ngy kt thc k k ton nm, doanh nghip khng phi ghi nhn cc khon c tc ny nh l cc khon n phi tr trn Bng cn i k ton ti ngy kt thc k k ton nm. 11. Nu c tc c cng b sau ngy kt thc k k ton nm nhng trc ngy pht hnh bo co ti chnh, th khon c tc ny khng phi ghi nhn l n phi tr trn 30

Bng cn i k ton m c trnh by trong Bn thuyt minh bo co ti chnh theo quy nh ti Chun mc k ton s 21 Trnh by bo co ti chnh. Hot ng lin tc 12. Nu Ban Gim c xc nhn sau ngy kt thc k k ton nm c d kin gii th doanh nghip, ngng sn xut kinh doanh, thu hp ng k quy m hot ng hoc ph sn th doanh nghip khng c lp bo co ti chnh trn c s nguyn tc hot ng lin tc. 13. Nu kt qu kinh doanh b gim st v tnh hnh ti chnh xu i sau ngy kt thc k k ton nm th phi xem xt nguyn tc hot ng lin tc c cn ph hp lp bo co ti chnh hay khng. Nu nguyn tc hot ng lin tc khng cn ph hp lp bo co ti chnh na th doanh nghip phi thay i cn bn c s k ton ch khng phi ch iu chnh s liu ghi nhn theo c s k ton ban u. 14. Chun mc k ton s 21 "Trnh by bo co ti chnh" quy nh phi gii trnh trong trng hp: a- Bo co ti chnh khng c lp trn c s nguyn tc hot ng lin tc. b- Ban Gim c nhn thy c vn khng chc chn trng yu lin quan n cc s kin hoc iu kin dn n nhng nghi ng v kh nng hot ng lin tc ca doanh nghip. Nhng s kin hoc iu kin quy nh phi gii trnh ny c th pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm. Trnh by bo co ti chnh Ngy pht hnh bo co ti chnh 15. Doanh nghip phi trnh by ngy pht hnh bo co ti chnh v ngi quyt nh pht hnh. Nu ch s hu doanh nghip hoc ngi khc c thm quyn yu cu sa i bo co ti chnh trc khi pht hnh, doanh nghip phi trnh by vic ny. 16. iu quan trng i vi ngi s dng bo co ti chnh l phi bit l bo co ti chnh khng phn nh cc s kin pht sinh sau ngy pht hnh. Trnh by v s kin tn ti trong k k ton nm 17. Nu doanh nghip nhn c thng tin sau ngy kt thc k k ton nm v cc s kin tn ti trong k k ton nm, doanh nghip phi trnh by v cc s kin ny trn c s xem xt nhng thng tin mi. 18. Trong mt s trng hp, doanh nghip phi trnh by trong bo co ti chnh phn nh thng tin nhn c sau ngy kt thc k k ton nm, ngay c khi thng tin ny khng nh hng n cc s liu trnh by trong bo co ti chnh. V d: Sau ngy kt thc k k ton nm c bng chng v vic s xy ra mt khon n tim tng tn ti trong k k ton nm. Cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm khng cn iu chnh 19. Nu cc s kin khng cn iu chnh pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm l trng yu, vic khng trnh by cc s kin ny c th nh hng n quyt nh kinh t ca ngi s dng khi da trn cc thng tin ca bo co ti chnh. V vy doanh nghip phi trnh by i vi cc s kin trng yu khng cn iu chnh v: 31

(a) Ni dung v s liu ca s kin; (b) c tnh nh hng v ti chnh, hoc l do khng th c tnh c cc nh hng ny. 20. Cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm khng cn iu chnh cn phi trnh by trn bo co ti chnh, nh: (a) Vic hp nht kinh doanh theo quy nh ca Chun mc k ton "Hp nht kinh doanh" hoc vic thanh l cng ty con ca tp on; (b) Vic cng b k hoch ngng hot ng, vic thanh l ti sn hoc thanh ton cc khon n lin quan n ngng hot ng; hoc vic tham gia vo mt hp ng rng buc bn ti sn hoc thanh ton cc khon n; (c) Mua sm hoc thanh l ti sn c gi tr ln; (d) Nh xng sn xut b ph hy v ha hon, bo lt; (e) Thc hin ti c cu ch yu; (f) Cc giao dch ch yu v tim nng ca c phiu thng; (g) Thay i bt thng, quan trng v gi bn ti sn hoc t gi hi oi. (h) Thay i v thu c nh hng quan trng n ti sn, n thu hin hnh hoc thu hon li; (i) Tham gia nhng cam kt, tha thun quan trng hoc nhng khon n tim tng; (j) Xut hin nhng v kin tng ln.

32

H THNG CHUN MC K TON VIT NAM CHUN MC S 27

BO CO TI CHNH GIA NIN (Ban hnh v cng b theo Quyt nh s 12/2005/Q-BTC, ngy 15 thng 02 nm 2005 ca B trng B Ti chnh)
QUY NH CHUNG

1. Mc ch ca Chun mc ny l quy nh ni dung ti thiu ca mt bo co ti chnh tm lc gia nin , cc nguyn tc ghi nhn v nh gi cn phi c p dng khi lp v trnh by bo co ti chnh gia nin . Bo co ti chnh gia nin c lp kp thi v ng tin cy s cho php cc nh u t, cc ch n v nhng ngi s dng khc hiu r hn v kh nng to ra cc ngun thu, cc lung tin, v tnh hnh ti chnh v kh nng thanh ton ca doanh nghip. 2. Chun mc ny p dng cho cc doanh nghip theo qui nh ca php lut phi lp bo co ti chnh qu. Chun mc ny cng c p dng cho cc doanh nghip t nguyn lp bo co ti chnh gia nin . Doanh nghip phi cng khai bo co ti chnh gia nin theo qui nh ca php lut. 3. Cc thut ng trong Chun mc ny c hiu nh sau: K k ton gia nin : L k lp bo co ti chnh thng hoc qu theo quy nh ca php lut. Bo co ti chnh gia nin : L bo co ti chnh gm cc bo co y theo qui nh trong Chun mc k ton s 21 Trnh by bo co ti chnh hoc cc bo co ti chnh tm lc qui nh trong Chun mc ny cho mt k k ton gia nin .
NI DUNG CHUN MC

Ni dung bo co ti chnh gia nin 4. Chun mc k ton s 21 Trnh by bo co ti chnh qui nh bo co ti chnh gm: (a) Bng cn i k ton; (b) Bo co kt qu hot ng kinh doanh; 33

(c) Bo co lu chuyn tin t; v (d) Bn thuyt minh bo co ti chnh. 5. Chun mc ny qui nh nhng ni dung ti thiu ca mt b bo co ti chnh gia nin gm cc bo co ti chnh tm lc v phn thuyt minh c chn lc. Bo co ti chnh gia nin nhm cp nht cc thng tin trnh by trong b bo co ti chnh nm gn nht. Bo co ti chnh gia nin tp trung trnh by vo cc s kin, cc hot ng mi v khng lp li cc thng tin c cng b trc . 6. Chun mc ny khuyn khch doanh nghip cng b mt b y cc bo co ti chnh gia nin ging nh cc bo co ti chnh nm. Chun mc ny cng khuyn khch doanh nghip cung cp thm trong cc bo co ti chnh gia nin tm lc nhng thng tin khc ngoi ni dung ti thiu ca mt bo co ti chnh gia nin hoc phn thuyt minh c chn lc nh quy nh trong Chun mc ny. Cc nguyn tc k ton v nh gi quy nh trong Chun mc ny cng c p dng i vi cc bo co ti chnh y gia nin v cc bo co ny cn phi cung cp mi din gii trong phn thuyt minh quy nh ti Chun mc ny (c bit l cc din gii quy nh ti on 13) cng nh cc thuyt minh quy nh ti cc Chun mc k ton khc. Ni dung bo co ti chnh tm lc gia nin 7. Bo co ti chnh tm lc gia nin bao gm: (a) Bng cn i k ton tm lc; (b) Bo co kt qu hot ng kinh doanh tm lc; (c) Bo co lu chuyn tin t tm lc; v (d) Bn Thuyt minh bo co ti chnh chn lc. Hnh thc v ni dung ca cc bo co ti chnh gia nin 8. Nu doanh nghip lp v trnh by bo co ti chnh y gia nin , th hnh thc v ni dung ca tng bo co phi ph hp vi quy nh ti Chun mc k ton s 21 Trnh by bo co ti chnh. 9. Nu doanh nghip lp v trnh by bo co ti chnh tm lc gia nin , th hnh thc v ni dung ca tng bo co ti chnh tm lc ti thiu phi bao gm cc mc v s cng chi tit c trnh by trong bo co ti chnh nm gn nht v phn thuyt minh c chn lc theo yu cu ca Chun mc ny. bo co ti chnh tm lc gia nin khng b sai lch, doanh nghip cn phi trnh by cc khon mc hoc cc phn thuyt minh b sung. 10. Li nhun trn mt c phiu trc v sau ngy phn phi cn phi c trnh by trong Bo co kt qu hot ng kinh doanh y hoc tm lc ca k k ton gia nin . 11. Mt doanh nghip c cng ty con phi lp bo co ti chnh hp nht theo qui nh ca Chun mc k ton s 25 Bo co ti chnh hp nht v k ton khon u t vo cng ty con th cng phi lp bo co ti chnh hp nht tm lc gia nin ngoi bo co ti chnh gia nin ring bit ca mnh. Phn thuyt minh c la chn 34

12. Bo co ti chnh gia nin khng cn phi trnh by nhng thng tin khng quan trng c trnh by trong phn thuyt minh bo co nm gn nht. Vic trnh by cc s kin v giao dch quan trng trong bo co ti chnh gia nin nhm gip ngi s dng hiu c nhng thay i v ti chnh v kinh doanh ca doanh nghip t ngy lp bo co ti chnh nm gn nht. 13. Mt doanh nghip cn phi trnh by cc thng tin sau trong phn thuyt minh bo co ti chnh tm lc gia nin , nu cc thng tin ny mang tnh trng yu v cha c trnh by trong bo co ti chnh gia nin no. Cc thng tin ny cn phi trnh by trn c s lu k t u nin n ngy lp bo co. Tuy nhin, doanh nghip cng cn phi trnh by cc s kin hoc giao dch trng yu hiu c k k ton gia nin hin ti: (a) Doanh nghip phi cng b vic lp bo co ti chnh gia nin v bo co ti chnh nm gn y nht l cng p dng cc chnh sch k ton nh nhau. Trng hp c thay i th phi m t s thay i v nh hng ca nhng thay i ny; (b) Gii thch v tnh thi v hoc tnh chu k ca cc hot ng kinh doanh trong k k ton gia nin ; (c) Tnh cht v gi tr ca cc khon mc nh hng n ti sn, n phi tr, ngun vn ch s hu, thu nhp thun, hoc cc lung tin c coi l cc yu t khng bnh thng do tnh cht, quy m hoc tc ng ca chng; (d) Nhng bin ng trong ngun vn ch s hu lu k tnh n ngy lp bo co ti chnh gia nin , cng nh Phn thuyt minh tng ng mang tnh so snh cng k k ton trn ca nin trc gn nht; () Tnh cht v gi tr ca nhng thay i trong cc c tnh k ton c bo co trong bo co gia nin trc ca nin hin ti hoc nhng thay i trong cc c tnh k ton c bo co trong cc nin trc, nu nhng thay i ny c nh hng trng yu n k k ton gia nin hin ti; (e) Pht hnh, mua li v hon tr cc chng khon n v chng khon vn; (f) C tc tr (tng s hay trn mi c phn) ca c phiu thng v c phiu khc; (g) Doanh thu v kt qu b phn theo lnh vc kinh doanh hoc khu vc a l, da trn c s phn chia ca bo co b phn; (h) Nhng s kin trng yu pht sinh sau ngy kt thc k k ton gia nin cha c phn nh trong cc bo co ti chnh gia nin ; (i) Tc ng ca nhng thay i trong c cu hot ng ca doanh nghip trong k k ton gia nin , ch yu l cc nghip v hp nht kinh doanh, mua hoc thanh l cng ty con, u t di hn, ti c cu v ngng hot ng; v (j) Nhng thay i trong cc khon n ngu nhin hoc cc ti sn ngu nhin k t ngy kt thc k k ton nm gn nht. 14. Cc Chun mc k ton u quy nh r cc thng tin cn phi trnh by trong cc bo co ti chnh. Trong bi cnh ny, thut ng bo co ti chnh c dng ch mt b bo co ti chnh y thng bao gm bo co ti chnh nm v c th c c 35

nhng bo co khc. Doanh nghip khng bt buc phi din gii y mi phn thuyt minh theo quy nh trong cc Chun mc k ton khc nu nh bo co ti chnh gia nin ca doanh nghip ch bao gm cc bo co ti chnh tm lc v phn thuyt minh c chn lc. Trnh by vic tun th cc chun mc k ton v ch k ton Vit Nam 15. Doanh nghip phi nu r trong Bn thuyt minh bo co ti chnh l bo co ti chnh gia nin c lp v trnh by ph hp vi chun mc ny. Bo co ti chnh gia nin ch c coi l ph hp vi cc chun mc k ton v ch k ton Vit Nam nu bo co ti chnh tun th cc quy nh ca chun mc k ton v ch k ton hin hnh do B Ti chnh ban hnh. Cc k k ton phi trnh by trong bo co ti chnh gia nin 16. Bo co ti chnh gia nin (tm lc hoc y ) phi bao gm cc k nh sau cho tng bo co: (a) Bng cn i k ton vo ngy kt thc k k ton gia nin hin ti v s liu mang tnh so snh vo ngy kt thc k k ton nm trc; (b) Bo co kt qu hot ng kinh doanh ca k k ton gia nin hin ti v s lu k t ngy u nin hin ti n ngy lp bo co ti chnh gia nin . Bo co kt qu hot ng kinh doanh ca k k ton gia nin hin ti c th c s liu so snh ca Bo co kt qu kinh doanh gia nin cng k nm trc; (c) Bo co lu chuyn tin t lu k t ngy u nin hin ti n ngy lp bo co ti chnh gia nin , cng vi s liu mang tnh so snh ca cng k k ton gia nin trc. 17. Chun mc ny khuyn khch doanh nghip hot ng theo thi v, bo co thng tin ti chnh nm ca k 12 thng kt thc vo ngy lp bo co ti chnh gia nin v cc thng tin mang tnh so snh cng k 12 thng ca nin trc y. Tnh trng yu 18. Doanh nghip cn nh gi tnh trng yu da trn s liu ca bo co ti chnh gia nin trong cc quyt nh v ghi nhn, nh gi, phn loi hoc trnh by mt khon mc trong bo co ti chnh gia nin . nh gi c tnh trng yu, cn phi hiu rng cc nh gi gia nin phn ln da trn nhng c tnh do t chnh xc hn so vi cc nh gi trong bo co ti chnh nm. 19. Chun mc k ton s 01 Chun mc chung nh ngha Thng tin c coi l trng yu trong trng hp nu thiu thng tin hoc thiu chnh xc ca thng tin c th lm sai lch ng k bo co ti chnh, lm nh hng n quyt nh kinh t ca ngi s dng bo co ti chnh. Chun mc k ton s 29 Thay i chnh sch k ton, c tnh k ton v cc sai st yu cu phi thuyt minh nhng thay i c tnh k ton, cc sai st v thay i chnh sch k ton. Chun mc s 29 khng hng dn cch xc nh mc trng yu. 20. Doanh nghip phi xt on khi nh gi tnh trng yu lp bo co ti chnh. Chun mc ny quy nh ti liu ca k k ton gia nin l c s cho quyt nh ghi 36

nhn v trnh by thng tin ca k k ton gia nin , nh nhng yu t khng thng xuyn, nhng thay i trong chnh sch k ton hoc c tnh k ton v nhng sai st s c ghi nhn v trnh by trn c s tnh trng yu ca chng so vi cc d liu ca k k ton gia nin nhm trnh suy din sai lch do vic khng thuyt minh gy ra. Mc tiu nh gi tnh trng yu l m bo cho bo co ti chnh gia nin cha ng ton b cc thng tin hu ch gip ngi s dng hiu c tnh hnh ti chnh v hot ng ca doanh nghip trong k k ton gia nin . Thng tin c trnh by trong Bn thuyt minh bo co ti chnh nm 21. Nu c tnh mt thng tin trong bo co ti chnh gia nin c thay i ng k trong k k ton gia nin cui cng ca nm ti chnh nhng bo co ti chnh gia nin khng c lp ring r cho k ny th bn cht v gi tr ca s thay i trong c tnh phi c trnh by trong Bn thuyt minh bo co ti chnh nm . 22. Chun mc k ton s 29 Thay i chnh sch k ton, c tnh k ton v cc sai st quy nh phi trnh by bn cht v gi tr ca nhng thng tin do thay i c tnh k ton c nh hng trng yu n nin hin ti hoc d kin s c nh hng trng yu n cc nin k tip. on 13() ca Chun mc ny quy nh phi trnh by tng t trong bo co ti chnh gia nin . V d nhng thay i trong c tnh c thc hin trong k k ton gia nin cui cng i vi vic lp d phng hng tn kho, chi ph ti c cu, c ghi s trong k k ton gia nin trc ca nm ti chnh. Vic trnh by theo yu cu ca on trn y nht qun vi cc quy nh ca Chun mc k ton s 29 Thay i chnh sch k ton, c tnh k ton v cc sai st nhm thu hp phm vi ch lin quan n thay i trong c tnh k ton. Ghi nhn v xc nh gi tr p dng chnh sch k ton ging chnh sch k ton trong bo co ti chnh nm 23. Doanh nghip phi p dng chnh sch k ton lp bo co ti chnh gia nin nh chnh sch k ton p dng lp bo co ti chnh nm, ngoi tr nhng thay i trong chnh sch k ton xy ra sau ngy lp bo co ti chnh nm gn nht. Vic lp bo co ti chnh nm v bo co ti chnh gia nin ca doanh nghip khng nh hng n vic xc nh kt qu ca nin . Vic xc nh thng tin lp bo co gia nin phi c thc hin trn c s lu k t u nin n ngy lp bo co ti chnh gia nin . 24. Vic quy nh mt doanh nghip phi p dng chnh sch k ton lp bo co ti chnh gia nin nh chnh sch k ton lp bo co ti chnh nm lm cho bo co ti chnh gia nin c tnh c lp vi nhau. Tuy nhin bo co ti chnh gia nin khng nh hng n vic xc nh kt qu hng nm ca doanh nghip. Vic bo co thng tin trn c s lu k t ngy u nin n ngy lp bo co ti chnh gia nin c th lm cho phi thay i nhng c tnh k ton c cng b trong cc bo co ti chnh gia nin trc ca nm hin ti. Nguyn tc ghi nhn ti sn, n phi tr, doanh thu, thu nhp khc v chi ph trong cc k k ton gia nin cng ging nh nguyn tc ghi nhn c p dng trong bo co ti chnh nm. 25. Quy nh c th v ghi nhn v xc nh thng tin khi lp bo co ti chnh gia nin :

37

(a) Nguyn tc ghi nhn v xc nh khon d phng gim gi hng tn kho, cc khon l t vic ti c cu hoc tn tht trong mt k k ton gia nin cng ging nh nguyn tc phi p dng nu doanh nghip ch lp bo co ti chnh nm. Tuy nhin, nu cc khon mc ny c ghi nhn v nh gi trong k k ton gia nin v vic c tnh cc yu t ny thay i trong k k ton gia nin sau ca nm hin ti th c tnh ban u phi c thay i trong k k ton gia nin sau bng cch hch ton thm mt khon l b sung hoc bng cch hon nhp mt khon d phng c hch ton trc y; (b) Khon chi ph khng tha mn nh ngha ca mt ti sn vo thi im cui gia nin s khng c hon li trn Bng cn i k ton ch cc thng tin trong tng lai nhm khng nh xem liu chi ph ny c hi tiu chun nh ngha ca mt ti sn hay khng hoc che du cc khon li nhun trong cc k k ton gia nin ca nm ti chnh; v (c) Chi ph thu thu nhp doanh nghip c ghi nhn trong mi k k ton gia nin trn c s c tnh ti u v thu sut bnh qun gia quyn c d tr cho c nm ti chnh. S thu phi np cho k k ton gia nin c th phi c iu chnh trong k k ton gia nin sau ca cng nm hin ti nu c thay i trong c tnh v thu sut ca nm . 26. Theo Chun mc s 01 Chun mc chung, Bo co ti chnh phi ghi nhn cc yu t v tnh hnh ti chnh v tnh hnh kinh doanh ca doanh nghip theo tng khon mc. nh ngha v ti sn, n phi tr, doanh thu, thu nhp khc v chi ph l nn tng ca vic ghi nhn vo bo co ti chnh gia nin cng nh vo bo co ti chnh nm. 27. i vi cc ti sn cn phi thc hin nhng kim tra nh nhau v li ch kinh t mang li trong tng lai ca chng ti ngy kt thc k k ton gia nin cng nh vo ngy kt thc k k ton nm. Cc chi ph, theo bn cht ca chng, khng phi l cc yu t cu thnh ti sn vo ngy kt thc k k ton nm s khng phi l cc yu t cu thnh ti sn vo ngy kt thc k k ton gia nin . Tng t, mt khon n phi tr ti ngy kt thc k k ton gia nin phi th hin mt ngha v hin c ti ngy kt thc k k ton gia nin , ging nh trng hp mt khon n phi tr ti ngy kt thc k k ton nm. 28. Mt trong nhng im ch yu ca doanh thu, thu nhp khc v chi ph l cc lung vo v lung ra ca ti sn v n phi tr tng ng thc s xy ra. Nu lung vo v ra ny thc s xy ra th doanh thu v chi ph tng ng s c ghi nhn. Chun mc chung quy nh chi ph sn xut, kinh doanh v chi ph khc c ghi nhn trong Bo co kt qu kinh doanh khi cc chi ph ny lm gim li ch kinh t trong tng lai c lin quan n vic gim bt ti sn hoc tng n phi tr v chi ph ny phi xc nh c mt cch ng tin cy. Nhng khon mc khng tha mn nh ngha v ti sn hoc n phi tr th khng cho php ghi nhn vo Bng cn i k ton. 29. xc nh gi tr ti sn, n phi tr, doanh thu, thu nhp khc, chi ph v cc lung tin c phn nh trong bo co ti chnh, doanh nghip ch phi lp bo co ti chnh hng nm cn phi tnh n mi thng tin m doanh nghip c c trong sut nin . Vic xc nh gi tr ca ti sn, n phi tr, doanh thu v thu nhp khc, chi ph phi c thc hin trn c s lu k t u nin n cui nin .

38

30. Mt doanh nghip phi lp bo co ti chnh gia nin th s dng cc thng tin c c t u nm n ngy lp bo co ti chnh gia nin xc nh gi tr trong bo co ti chnh gia nin v cc thng tin c c n cui nin hoc ngay sau lp bo co ti chnh ca k k ton 12 thng. Cc nh gi ca c 12 thng s phn nh nhng thay i c th c trong cc c tnh ca cc s liu c bo co trong k k ton gia nin . Cc s liu bo co trong bo co ti chnh gia nin khng cn phi iu chnh hi t. on 13() v on 21 yu cu phi trnh by tnh cht v thng tin ca mi thay i quan trng trong cc c tnh k ton. 31. Mt doanh nghip phi lp bo co ti chnh gia nin cn phi xc nh gi tr cc khon doanh thu, thu nhp khc v chi ph trn mt c s lu k n ngy cui cng ca tng k k ton gia nin cn c vo nhng thng tin sn c vo thi im lp bo co ti chnh. S liu cc khon doanh thu, thu nhp khc v chi ph c bo co trong k k ton gia nin hin ti phn nh mi thay i trong cc c tnh k ton c cng b trong nhng k k ton gia nin trc ca nm ti chnh. Cc s liu c bo co trong nhng k k ton gia nin trc khng cn c iu chnh hi t. on 13() v on 21 yu cu phi trnh by tnh cht v thng tin ca mi thay i quan trng trong cc c tnh k ton. Doanh thu mang tnh thi v, chu k hoc thi c 32. Cc khon doanh thu mang tnh thi v, chu k hoc thi c nhn c trong mt nm ti chnh s khng c ghi nhn trc hoc hon li vo ngy lp bo co ti chnh gia nin nu vic ghi nhn trc hoc hon li c coi l khng thch hp vo cui nm ti chnh ca doanh nghip. 33. Doanh thu mang tnh chu k, thi v hoc thi c nh trng hp doanh thu t c tc, bn quyn. Mt s doanh nghip c th c doanh thu cao hn trong mt s k so vi nhng k khc ca nin nh doanh thu theo ma v ca ca hng bn l. Cc khon doanh thu ny c ghi nhn khi chng pht sinh. Chi ph pht sinh t xut trong nin 34. Cc chi ph pht sinh t xut trong nm ti chnh ca doanh nghip cn phi c trch trc hoc phn b cho mc ch lp bo co ti chnh gia nin khi vic trch trc hoc phn b c coi l ph hp vi tng loi chi ph vo cui nm ti chnh. S dng cc c tnh 35. Th tc xc nh thng tin c thc hin trong qu trnh lp bo co ti chnh gia nin phi c thit lp m bo cho cc thng tin ti chnh trng yu, hu ch c cung cp l ng tin cy, c th hiu c tnh hnh ti chnh v hot ng ca doanh nghip.Vic xc nh thng tin trnh by trong bo co ti chnh nm cng nh trong bo co ti chnh gia nin thng c cn c trn cc c tnh hp l, nhng vic lp bo co ti chnh gia nin thng phi s dng cc c tnh nhiu hn so vi bo co ti chnh nm. iu chnh bo co ti chnh gia nin c bo co trc y 36. Vic thay i chnh sch k ton khc vi vic thay i do Chun mc k ton mi c p dng. Trng hp ny cn c phn nh bng cch:

39

a. iu chnh li bo co ti chnh ca cc k k ton gia nin trc ca nm ti chnh hin ti v cc k k ton gia nin tng ng c th so snh c ca nm ti chnh trc y (xem on 16) c iu chnh trong bo co ti chnh nm theo quy nh ca Chun mc k ton s 29 Thay i chnh sch k ton, c tnh k ton v cc sai st; hoc b. Khi khng th xc nh c nh hng ca vic p dng chnh sch k ton mi n cc k trong qu kh, th thc hin phi hi t chnh sch k ton mi k t k sm nht c th thc hin c bng cch iu chnh li bo co ti chnh ca cc k gia nin trc nin hin ti v cc k k ton so snh gia nin tng ng. 37. Mc tiu ca quy nh ti on 36 nhm m bo p dng nht qun chnh sch k ton cho mt loi giao dch c th trong sut nm ti chnh. Theo Chun mc k ton s 29 Thay i chnh sch k ton, c tnh k ton v cc sai st, vic thay i chnh sch k ton c p dng hi t bng cch iu chnh li cc s liu ti chnh ca nhng k k ton trc y. Tuy nhin, nu khng th iu chnh s liu lu k c lin quan n nin k ton trc th theo Chun mc k ton s 29, chnh sch k ton mi c p dng phi hi t k t k sm nht c th xc nh c tr v trc. Quy nh trong on 36 yu cu mi thay i chnh sch k ton trong nin hin ti cn phi c p dng hi t hoc nu khng thc t th p dng phi hi t mun nht l ngay t u nin . 38. Vic cho php nhng thay i chnh sch k ton c thc hin t mt ngy no gia nin s cho php p dng hai chnh sch k ton khc nhau i vi mt loi giao dch trong cng mt nm ti chnh, s gy ra kh khn trong vic tnh ton, phn tch v hiu cc thng tin c cung cp.
H THNG CHUN MC K TON VIT NAM CHUN MC S 28 BO CO B PHN

(Ban hnh v cng b theo Quyt nh s 12/2005/Q-BTC, ngy 15 thng 02 nm 2005 ca B trng B Ti chnh)
QUY NH CHUNG

01. Mc ch ca chun mc ny l quy nh nguyn tc v phng php lp bo co cc thng tin ti chnh theo b phn, lnh vc kinh doanh v cc khu vc a l khc nhau ca doanh nghip nhm h tr ngi s dng bo co ti chnh: a) Hiu r v tnh hnh hot ng cc nm trc ca doanh nghip; b) nh gi ng v nhng ri ro v li ch kinh t ca doanh nghip; v

40

c) a ra nhng nh gi hp l v doanh nghip. Nhiu doanh nghip cung cp cc nhm sn phm v dch v hoc hot ng trong cc khu vc a l khc nhau c t l sinh li, c hi tng trng, trin vng v ri ro khc nhau. Thng tin v cc loi sn phm, dch v ti cc khu vc a l khc nhau c gi l thng tin b phn. Thng tin b phn cn thit cho vic nh gi ri ro v li ch kinh t ca doanh nghip c c s nc ngoi hoc doanh nghip c phm vi hot ng trn nhiu tnh, thnh ph trong c nc. Thng tin b phn cng cn thit cho ngi s dng bo co ti chnh. 02. Chun mc ny p dng cho vic lp v trnh by y hn bo co ti chnh nm ph hp vi cc Chun mc k ton Vit Nam. 03. Bo co ti chnh b phn cng bao gm Bng cn i k ton, Bo co kt qu hot ng kinh doanh, Bo co lu chuyn tin t v Bn thuyt minh bo co ti chnh nh quy nh trong Chun mc s 21 Trnh by bo co ti chnh. 04. Chun mc ny p dng cho doanh nghip c chng khon trao i cng khai v doanh nghip ang pht hnh chng khon trn th trng chng khon. 05. Khuyn khch cc doanh nghip khng pht hnh hoc khng c chng khon trao i cng khai p dng chun mc ny. 06. Nu doanh nghip khng pht hnh hoc khng c chng khon trao i cng khai t nguyn p dng chun mc ny th phi tun th y cc quy nh ca chun mc. 07. Nu bo co ti chnh bao gm bo co ti chnh hp nht ca tp on c chng khon c trao i cng khai v bo co ti chnh ring ca cng ty m v ca mt hoc nhiu cng ty con, thng tin theo b phn cn phi trnh by trong bo co ti chnh hp nht. Nu cng ty con c chng khon trao i cng khai, th cng ty con s trnh by thng tin b phn trong bo co ti chnh ring ca mnh. 08. Cc thut ng trong Chun mc ny c hiu nh sau: Hot ng kinh doanh: L cc hot ng to ra doanh thu ch yu ca doanh nghip v cc hot ng khc khng phi l hot ng u t hoc hot ng ti chnh. Chnh sch k ton: L cc nguyn tc, c s v phng php k ton c th c doanh nghip p dng trong vic lp v trnh by bo co ti chnh. Doanh thu: L tng gi tr cc li ch kinh t doanh nghip thu c trong k k ton, pht sinh t cc hot ng sn xut, kinh doanh thng thng ca doanh nghip, gp phn lm tng vn ch s hu. nh ngha b phn theo lnh vc kinh doanh v b phn theo khu vc a l 09. B phn theo lnh vc kinh doanh: L mt b phn c th phn bit c ca mt doanh nghip tham gia vo qu trnh sn xut hoc cung cp sn phm, dch v ring l, mt nhm cc sn phm hoc cc dch v c lin quan m b phn ny c ri ro v li ch kinh t khc vi cc b phn kinh doanh khc. Cc nhn t cn xem xt xc nh sn phm v dch v c lin quan hay khng, gm: a) Tnh cht ca hng ha v dch v;

41

b) Tnh cht ca quy trnh sn xut; c) Kiu hoc nhm khch hng s dng cc sn phm hoc dch v; d) Phng php c s dng phn phi sn phm hoc cung cp dch v; e) iu kin ca mi trng php l nh hot ng ngn hng, bo him hoc dch v cng cng. B phn theo khu vc a l: L mt b phn c th phn bit c ca mt doanh nghip tham gia vo qu trnh sn xut hoc cung cp sn phm, dch v trong phm vi mt mi trng kinh t c th m b phn ny c ri ro v li ch kinh t khc vi cc b phn kinh doanh trong cc mi trng kinh t khc. Cc nhn t cn xem xt xc nh b phn theo khu vc a l, gm: a) Tnh tng ng ca cc iu kin kinh t v chnh tr; b) Mi quan h ca nhng hot ng trong cc khu vc a l khc nhau; c) Tnh tng ng ca hot ng kinh doanh; d) Ri ro c bit c lin quan n hot ng trong mt khu vc a l c th; e) Cc quy nh v kim sot ngoi hi; v f) Cc ri ro v tin t. Mt b phn cn bo co: L mt b phn theo lnh vc kinh doanh hoc mt b phn theo khu vc a l c xc nh da trn cc nh ngha nu trn. 10. Mt lnh vc kinh doanh khng bao gm cc sn phm, dch v c ri ro v li ch kinh t khc bit ng k. C nhng im khng tng ng vi mt hoc mt vi nhn t trong nh ngha b phn theo lnh vc kinh doanh nhng cc sn phm, dch v trong mt lnh vc kinh doanh phi tng ng vi phn ln cc nhn t. 11. Mt khu vc a l khng bao gm cc hot ng trong mi trng kinh t c ri ro v li ch kinh t khc bit ng k. Mt khu vc a l c th l mt quc gia, hai hay nhiu quc gia hoc mt, hai hay nhiu tnh, thnh ph trong c nc. 12. Cch thc t chc v qun l ca doanh nghip ph thuc vo cc ri ro c tc ng ng k ti doanh nghip . on 25 Chun mc ny quy nh v c cu t chc ca mt doanh nghip v h thng bo co ti chnh ni b ca doanh nghip lm c s xc nh cc b phn ca doanh nghip. Ri ro v li ch kinh t ca doanh nghip b nh hng bi khu vc a l l v tr ca ti sn, l ni doanh nghip hot ng (ni sn xut sn phm hoc ni hnh thnh dch v ca doanh nghip) v cng b nh hng bi v tr ca khch hng (ni sn phm ca doanh nghip c bn hoc ni dch v ca doanh nghip c cung cp). Xc nh cc b phn theo khu vc a l da trn: a. V tr ca ti sn l a im sn xut hoc hnh thnh dch v ca doanh nghip; hoc b. V tr ca khch hng l a im ca th trng v khch hng ca doanh nghip. 13. C cu t chc v qun l ca doanh nghip l cn c xc nh liu cc ri ro lin quan n khu vc a l pht sinh t ni sn xut hay ni tiu th sn phm. Doanh

42

nghip cn c vo c cu t chc v qun l hoc v tr ca ti sn hoc v tr ca khch hng xc nh cc khu vc a l ca doanh nghip . 14. Vic xc nh b phn bo co theo lnh vc kinh doanh hoc theo khu vc a l ph thuc vo nh gi ca Ban Gim c doanh nghip. thc hin vic nh gi ny, Ban Gim c phi xem xt mc tiu ca vic lp bo co ti chnh theo b phn quy nh trong Chun mc ny v cc chun mc khc. nh ngha doanh thu, chi ph, kt qu, ti sn v n phi tr b phn 15. Cc thut ng di y s dng trong Chun mc ny c hiu nh sau: Doanh thu b phn: L doanh thu trnh by trong Bo co kt qu hot ng kinh doanh ca doanh nghip c tnh trc tip hoc phn b cho b phn, bao gm doanh thu bn hng v cung cp dch v ra bn ngoi v doanh thu bn hng v cung cp dch v cho b phn khc ca doanh nghip. Doanh thu b phn khng bao gm: a. Thu nhp khc; b. Doanh thu t tin li hoc c tc, k c tin li thu c trn cc khon ng trc hoc cc khon tin cho cc b phn khc vay, tr khi hot ng ca b phn ch yu l hot ng ti chnh; hoc c. Li t vic bn cc khon u t hoc li t vic xo n tr khi hot ng ca b phn ch yu l hot ng ti chnh. Doanh thu ca b phn bao gm c phn li hoc l do u t vo cng ty lin kt, cng ty lin doanh hoc cc khon u t ti chnh khc c hch ton theo phng php vn ch s hu khi cc khon doanh thu nm trong doanh thu hp nht ca tp on. Chi ph b phn: L chi ph pht sinh t cc hot ng kinh doanh ca b phn c tnh trc tip cho b phn v phn chi ph ca doanh nghip c phn b cho b phn , bao gm c chi ph bn hng ra bn ngoi v chi ph c lin quan n nhng giao dch vi b phn khc ca doanh nghip. Chi ph b phn khng bao gm: a) Chi ph khc; b) Chi ph tin li vay, k c tin li phi tr pht sinh i vi khon tin ng trc hoc tin vay t cc b phn khc, tr khi hot ng ca b phn ch yu l hot ng ti chnh; c) L t vic bn cc khon u t hoc l t vic xo n, tr khi hot ng ca b phn ch yu l hot ng ti chnh; d) Phn s hu ca doanh nghip trong khon l ca bn nhn u t do u t vo cc cng ty lin kt, cng ty lin doanh hoc cc khon u t ti chnh khc c hch ton theo phng php vn ch s hu; e) Chi ph thu thu nhp doanh nghip; hoc f) Chi ph hnh chnh chung v cc chi ph khc pht sinh lin quan n ton b doanh nghip. Cc chi ph doanh nghip chi h b phn c coi l chi ph b phn nu chi ph lin quan n hot ng sn xut, kinh doanh ca b phn v nhng chi ph ny c th c tnh trc tip hoc phn b vo b phn mt cch hp l. 43

i vi b phn c hot ng kinh doanh ch yu l hot ng ti chnh, th doanh thu v chi ph t tin li c trnh by trn c s thun trong bo co b phn nu bo co ti chnh ca doanh nghip hoc bo co ti chnh hp nht c trnh by trn c s thun. Kt qu kinh doanh ca b phn: L doanh thu b phn tr (-) chi ph b phn. Kt qu kinh doanh ca b phn c xc nh trc khi tnh n li ch ca c ng thiu s. Ti sn ca b phn: L ti sn ang c b phn s dng trong cc hot ng sn xut, kinh doanh v c tnh trc tip hoc c phn b vo b phn . Trng hp kt qu kinh doanh ca mt b phn c thu nhp t tin li hay c tc th ti sn ca b phn bao gm c cc khon phi thu, khon cho vay, cc khon u t ti chnh hoc ti sn khc to ra thu nhp trn. Ti sn ca b phn khng bao gm ti sn thu thu nhp hon li. Ti sn ca b phn khng bao gm cc khon d phng gim gi c lin quan do cc khon ny c tr (-) trc tip trong Bng cn i k ton ca doanh nghip. Cc khon n phi tr b phn: L cc khon n trong kinh doanh ca b phn c tnh trc tip hoc phn b vo b phn . Trng hp kt qu ca b phn c chi ph li vay th n phi tr ca b phn cng bao gm n phi tr chu li c lin quan. N phi tr b phn khng bao gm n phi tr thu hon li. Chnh sch k ton b phn: L cc chnh sch k ton c p dng lp v trnh by bo co ti chnh hp nht ca tp on hoc doanh nghip bao gm c chnh sch k ton lin quan n lp bo co b phn. 16. nh ngha v doanh thu, chi ph, ti sn v n phi tr b phn bao gm cc khon mc c tnh trc tip vo b phn v cc khon mc c phn b vo b phn. Cn c vo h thng bo co ti chnh ni b ca mnh, doanh nghip xc nh cc khon mc c tnh trc tip hoc c phn b vo b phn lm c s xc nh doanh thu, chi ph, ti sn v n phi tr ca b phn c bo co. 17. Doanh thu, chi ph, ti sn hoc n phi tr ca b phn khng c tnh v phn b mt cch ch quan m phi da vo nh ngha v doanh thu, chi ph, ti sn v n phi tr b phn quy nh trong Chun mc ny tnh v phn b mt cch hp l. 18. Ti sn ca b phn gm: Ti sn lu ng, ti sn c nh hu hnh, ti sn c nh v hnh, ti sn c nh thu ti chnh dng cho hot ng sn xut, kinh doanh ca b phn c phn b hoc khu hao tnh vo chi ph ca b phn th ti sn cng c tnh trong ti sn ca b phn. Ti sn b phn khng bao gm cc ti sn c s dng chung trong doanh nghip hoc dng cho tr s chnh. Ti sn b phn cn bao gm cc ti sn s dng cho hot ng sn xut, kinh doanh chung cho hai hay nhiu b phn v c tnh trc tip hoc phn b cho tng b phn, bao gm c li th thng mi. 19. N phi tr b phn gm: Khon phi tr thng mi, khon phi tr khc, chi ph phi tr, cc khon ng trc ca khch hng. N phi tr b phn khng bao gm cc khon i vay, n thu ti chnh v n phi tr khc cho mc ch ti tr ch khng phi cho mc nh sn xut, kinh doanh. Trng hp chi ph li vay tnh trong kt qu kinh 44

doanh b phn th n phi tr chu li lin quan c tnh trong n phi tr b phn. N phi tr b phn m hot ng ch yu ca b phn khng phi l hot ng ti chnh do khng bao gm cc khon vay v cc khon c tnh cht vay. Kt qu b phn th hin li, l t hot ng kinh doanh ch khng phi t hot ng ti chnh. Cc khon n thng thng do tr s chnh i vay khng th tnh trc tip hoc phn b vo n phi tr chu li ca b phn . 20. Vic tnh ton, xc nh gi tr ti sn v n phi tr b phn bao gm c nhng iu chnh gi tr ghi s khi mua ti sn v n phi tr b phn, khon iu chnh ca doanh nghip mua trong giao dch hp nht kinh doanh phc v cho mc ch lp bo co ti chnh hp nht m khng c ghi vo bo co ti chnh ring ca cng ty m hoc cng ty con. 21. Vic phn b chi ph quy nh trong cc Chun mc k ton khc: Chun mc s 02 Hng tn kho hng dn vic tnh v phn b chi ph mua vo hng tn kho; Chun mc s 15 Hp ng xy dng hng dn vic tnh v phn b chi ph vo cc hp ng xy dng. Cc hng dn ny c s dng cho vic tnh v phn b chi ph vo cc b phn. 22. Doanh thu, chi ph, ti sn v n phi tr b phn phi c xc nh trc khi loi tr s d v cc giao dch ni b ca qu trnh hp nht bo co ti chnh, tr khi s d v cc giao dch c thc hin thuc nhm doanh nghip ca b phn ring l. 23. Chnh sch k ton c s dng lp v trnh by bo co ti chnh ca doanh nghip cng l chnh sch k ton c bn lp bo co b phn. Ngoi ra, chnh sch k ton lp bo co b phn cn bao gm cc chnh sch lin quan trc tip n vic lp bo co b phn, nh cc nhn t xc nh b phn phi bo co, phng php nh gi cc giao dch lin b phn, c s phn b doanh thu v chi ph vo cc b phn.
XC NH CC B PHN PHI BO CO

Bo co chnh yu v th yu 24. Tnh cht ri ro v li ch kinh t ca mt doanh nghip l cn c ch yu xc nh bo co b phn chnh yu (bo co i vi b phn chnh yu) c lp theo lnh vc kinh doanh hay khu vc a l. Nu ri ro v t sut sinh li ca doanh nghip b tc ng ch yu bi nhng khc bit v sn phm v dch v m doanh nghip sn xut ra th bo co chnh yu phi cn c vo thng tin v lnh vc kinh doanh v bo co th yu (bo co i vi b phn th yu) cn c vo thng tin v khu vc a l. Nu ri ro v t sut sinh li ca doanh nghip b tc ng ch yu do doanh nghip hot ng ti nhiu khu vc a l khc nhau th bo co chnh yu phi cn c vo thng tin v khu vc a l v bo co th yu phi cn c vo thng tin v lnh vc kinh doanh. 25. C cu t chc v qun l ni b ca doanh nghip v h thng bo co ti chnh ni b cho Ban Gim c thng l c s nhn bit ngun v tnh cht ch yu ca cc ri ro v cc t sut sinh li khc nhau ca doanh nghip. l c s xc nh xem bo co b phn no l chnh yu v bo co b phn no l th yu ngoi tr cc trng hp quy nh di y:

45

a) Nu ri ro v t sut sinh li ca doanh nghip b tc ng mnh bi c s khc nhau v sn phm v dch v do doanh nghip sn xut ra v v khu vc a l m doanh nghip ny ang hot ng c chng minh bi "phng php ma trn" i vi vic qun l doanh nghip v bo co ni b cho Ban Gim c, sau doanh nghip s dng lnh vc kinh doanh l bo co chnh yu v khu vc a l l bo co th yu; v b) Nu c cu t chc v qun l ca doanh nghip v h thng bo co ti chnh ni b cho Ban Gim c khng da trn s khc nhau v sn phm v dch v hoc v khu vc a l th Ban Gim c cn phi quyt nh xem liu cc ri ro v li ch kinh t ca doanh nghip lin quan nhiu hn n sn phm v dch v m doanh nghip sn xut ra hay lin quan nhiu hn i vi cc khu vc a l m doanh nghip ny hot ng. Kt qu l Ban Gim c phi chn lnh vc kinh doanh hoc khu vc a l lp bo co b phn chnh yu. 26. Phn ln cc doanh nghip cn c vo ri ro v li ch kinh t xc nh c cu t chc v qun l ca mnh. C cu t chc, qun l v h thng bo co ti chnh ni b cung cp bng chng v kh nng ri ro v li ch kinh t ch yu phc v cho mc ch lp bo co b phn ca doanh nghip. Doanh nghip thng bo co thng tin b phn trong bo co ti chnh ca mnh trn cng mt c s khi lp bo co ni b ln Ban Gim c. Kh nng ri ro v li ch kinh t tr thnh khun mu xc nh bo co b phn chnh yu hay th yu. 27. Vic trnh by theo "phng php ma trn" khi cc thng tin v lnh vc kinh doanh v khu vc a l u c bo co theo b phn chnh yu v c phn thuyt minh y cc thng tin cho mi c s lp bo co. Phng php ma trn cung cp thng tin hu ch nu ri ro v t sut sinh li b tc ng mnh bi c s khc bit v sn phm v dch v m doanh nghip sn xut ra v bi c khu vc a l m doanh nghip hot ng. 28. Trong mt s trng hp, c cu t chc v bo co ti chnh ni b ca doanh nghip c th thit lp khng ph thuc vo s khc bit v sn phm v dch v m doanh nghip sn xut ra v khu vc a l m doanh nghip hot ng. V d, bo co ti chnh ni b c thit lp trn c s cc php nhn kinh t m cc php nhn ny sn xut ra cc sn phm v dch v vi t sut sinh li khc nhau. Trng hp ny cc thng tin b phn ca bo co ti chnh ni b s khng p ng c mc ch ca Chun mc ny. Theo , on 25(b) yu cu Ban Gim c doanh nghip phi xc nh xem liu ri ro v li ch kinh t ca doanh nghip c lin quan nhiu n lnh vc kinh doanh hay khu vc a l lm c s doanh nghip la chn bo co b phn no l chnh yu. Mc ch ca s la chn trn l t c mc so snh hp l vi cc doanh nghip khc v p ng nhu cu cung cp y thng tin ti chnh cp thit cho nh u t, cc ch n v cc i tng khc khi xem xt v ri ro v li ch kinh t lin quan n lnh vc kinh doanh v khu vc a l ca doanh nghip. Cc lnh vc kinh doanh v khu vc a l 29. Cc b phn c lp theo lnh vc kinh doanh v khu vc a l ca doanh nghip dng lp bo co cho bn ngoi phi l cc n v nm trong c cu t chc ca doanh nghip . Thng tin b phn do cc n v ny lp gip Ban Gim c nh gi hot ng kinh doanh ca doanh nghip v a ra quyt nh iu hnh v qun l trong tng lai ca doanh nghip ngoi tr cc nhn t c quy nh trong on 30.

46

30. Nu c cu t chc v qun l ca doanh nghip v h thng bo co ti chnh ni b cho Ban Gim c c thit lp khng da trn lnh vc kinh doanh v khu vc a l (on 25b) th Ban Gim c phi la chn lnh vc kinh doanh hoc khu vc a l lm bo co chnh yu. Khi , Ban Gim c phi cn c vo cc nhn t theo nh ngha trong on 09 ca Chun mc ny ch khng phi cn c vo h thng bo co ti chnh ni b ca doanh nghip xc nh lnh vc kinh doanh hay khu vc a l phi lp bo co b phn. Cc nhn t ny phi p ng cc yu cu sau: a) Nu mt hay mt s b phn c bo co l lnh vc kinh doanh hoc khu vc a l tho mn cc yu cu ca on 09 th khng cn phn chia chi tit hn lp bo co b phn; b) i vi cc b phn khng tha mn cc yu cu ca on 09, th Ban Gim c doanh nghip cn phi xem xt n vic phn chia cc b phn chi tit hn bo co thng tin theo lnh vc kinh doanh hoc theo khu vc a l ph hp on 09; v c) Nu bo co theo b phn chi tit p ng cc yu cu ca on 09 th on 32 v 33 quy nh cc cn c xc nh cc b phn chi tit c th bo co. 31. Theo Chun mc ny, hu ht cc doanh nghip s xc nh lnh vc kinh doanh v khu vc a l theo n v t chc c bo co cho Ban Gim c phc v cho vic nh gi hot ng ca mi doanh nghip v quyt nh phn b ngun lc trong tng lai. Cc b phn c th lp bo co khng theo lnh vc kinh doanh hoc khu vc a l, th doanh nghip phi phn chia b phn chi tit hn bo co thng tin ti chnh v lnh vc kinh doanh v khu vc a l. Cc b phn cn bo co 32. Hai hay nhiu lnh vc kinh doanh hoc khu vc a l tng ng c th c kt hp thnh mt lnh vc kinh doanh hay mt khu vc a l. Hai hay nhiu lnh vc kinh doanh hoc khu vc a l c coi l tng ng khi: a) Tng ng v tnh hnh ti chnh; b) C chung phn ln cc nhn t quy nh trong on 09; 33. Mt lnh vc kinh doanh hay khu vc a l cn c xc nh l mt b phn phi bo co khi phn ln doanh thu pht sinh t bn hng ra ngoi ng thi tho mn mt trong cc iu kin sau: a) Tng Doanh thu ca b phn t vic bn hng ra ngoi v t giao dch vi cc b phn khc phi chim t 10% tr ln trn tng doanh thu ca tt c b phn, hoc b) Kt qu kinh doanh ca b phn ny bt k li (hay l) chim t 10 % tr ln trn tng li (hay l) ca tt c cc b phn c li (hoc trn tng l ca tt c cc b phn l) nu i lng no c gi tr tuyt i ln hn, hoc c) Ti sn ca b phn chim t 10 % tr ln trn tng ti sn ca tt c cc b phn. 34. i vi cc b phn c mc di 10% theo quy nh trong on 33: a) B phn c th bo co c m khng tnh n yu t quy m nu thng tin ca b phn l cn thit cho ngi s dng bo co ti chnh; b) Nu b phn c th c kt hp vi cc b phn tng ng khc; v 47

c) Nu cc b phn cn li c bo co thnh mt khon mc ring. 35. Nu tng doanh thu bn hng ra ngoi ca doanh nghip c phn b cho cc b phn c th c bo co thp hn 75% tng s doanh thu ca doanh nghip hoc doanh thu ca tp on th phi xc nh thm b phn cn bo co, k c khi b phn khng p ng c tiu chun 10% trong on 33, cho ti khi t c t nht 75% tng s doanh thu ca doanh nghip hoc tp on c tnh cho cc b phn bo co c. 36. Mc 10% trong Chun mc ny khng phi l ngng xc nh mc trng yu ca bo co ti chnh m l c s xc nh b phn phi bo co theo lnh vc kinh doanh v khu vc a l. 37. Vic gii hn i vi cc b phn cn bo co phn ln doanh thu t vic bn hng v cung cp dch v ra bn ngoi khng c ngha l cc giai on khc nhau ca quy trnh sn xut khp kn phi c xc nh nh l cc b phn kinh doanh ring bit. Mt s ngnh c th lp bo co b phn cho cc hot ng trong quy trnh sn xut khp kn nh l cc b phn kinh doanh ring bit mc d cc b phn ny khng to ra doanh thu t vic bn hng v cung cp dch v ra bn ngoi. V d, Tng Cng ty du kh c th lp bo co b phn cho cc hot ng khai thc v sn xut, hot ng lc du v bn hng l hai b phn kinh doanh ring bit cho d hu ht hay ton b cc sn phm khai thc du th c chuyn giao cho b phn lc du ca doanh nghip. 38. Chun mc ny khuyn khch nhng khng bt buc vic lp bo co b phn cho cc hot ng c quy trnh sn xut khp kn. 39. Nu bo co ti chnh ni b coi cc giai on khc nhau ca quy trnh sn xut khp kn l mt b phn kinh doanh ring bit nhng bo co ra bn ngoi khng trnh by l b phn kinh doanh ring bit th b phn bn hng c kt hp vi b phn mua thnh b phn bo co ra bn ngoi, tr khi khng th thc hin c. 40. Mt b phn c bo co trong nm trc v t ngng 10% nhng nm hin ti khng t ngng 10% th vn l b phn phi bo co trong nm hin ti, nu Ban Gim c nh gi b phn ny vn c tm quan trng trong nm tip theo. 41. Nu mt b phn c xc nh l c th bo co trong nm nay do t ngng 10% th thng tin ca b phn ny nm trc cn phi c trnh by li cung cp s liu so snh cho ngi s dng bo co mc d b phn khng t 10% trong nm trc, tr khi khng th thc hin c. Chnh sch k ton ca b phn 42. Thng tin b phn phi c lp v trnh by ph hp vi chnh sch k ton p dng cho vic lp v trnh by bo co ti chnh hp nht hoc bo co ti chnh ca doanh nghip. 43. Chnh sch k ton m Ban Gim c doanh nghip s dng lp bo co ti chnh hp nht hoc bo co ti chnh ca doanh nghip l chnh sch k ton m Ban Gim c cho l ph hp nht lp bo co ra bn ngoi doanh nghip. Mc ch ca vic trnh by thng tin b phn l gip ngi s dng bo co ti chnh hiu r v nh gi c doanh nghip mt cch ton din hn, nn khi lp v trnh by thng tin b phn, chun mc ny yu cu s dng cc chnh sch k ton m Ban Gim c chn la lp v trnh by bo co ti chnh ca doanh nghip hoc bo co ti chnh hp nht.

48

44. Chun mc ny cho php vic trnh by cc thng tin b phn b sung c lp trn c s khc vi chnh sch k ton p dng i vi bo co ti chnh hp nht hoc bo co ti chnh ca doanh nghip khi tho mn 2 iu kin: a) Cc thng tin c bo co ti chnh ni b cho Ban Gim c nhm a ra quyt nh v vic phn b cc ngun lc vo b phn v nh gi hot ng ca b phn ; v b) C s lp thng tin b phn b sung c trnh by r rng. 45. Ti sn do hai hay nhiu b phn s dng cn phi phn b cho cc b phn khi doanh thu v cc chi ph c lin quan ti ti sn c phn b cho cc b phn. 46. Cch thc phn b ti sn, n phi tr, doanh thu v chi ph cho cc b phn ph thuc vo tnh cht ca khon mc hay hot ng do b phn tin hnh v quyn t ch ca b phn . Khng p dng mt tiu thc chung cho tt c cc doanh nghip. Vic phn b ti sn, n phi tr, doanh thu v chi ph c lin quan n hai hay nhiu b phn, phi da trn c s hp l. Cc nh ngha v doanh thu, chi ph, ti sn v n phi tr b phn c lin quan vi nhau v kt qu phn b theo cng phi nht qun: Cc ti sn s dng chung c phn b cho cc b phn khi doanh thu v chi ph c lin quan ti ti sn cng c phn b cho cc b phn ny. V d: Mt ti sn c coi l ti sn ca b phn khi phn khu hao ca ti sn c tnh vo chi ph khi xc nh kt qu kinh doanh ca b phn. Trnh by 47. Trong chun mc ny, cc on t 48 n 61 quy nh v trnh by i vi cc b phn bo co c coi l b phn chnh yu. Cc on t 62 n 66 quy nh v yu cu cn trnh by i vi cc b phn bo co c coi l b phn th yu. Vic khuyn khch cc doanh nghip trnh by ton b cc thng tin i vi mi b phn th yu nh yu cu i vi b phn chnh yu c xc nh trong cc on t 48 n 61. Cc on t 67 n 76 quy nh cc vn cn thuyt minh v bo co b phn. Bo co i vi b phn chnh yu 48. Cc yu cu v trnh by nu trong cc on t 49 n 61 cn phi c p dng cho mi b phn cn bo co da vo bo co b phn chnh yu ca doanh nghip. 49. Doanh nghip phi trnh by doanh thu b phn i vi mi b phn cn bo co. Doanh thu b phn t vic bn hng v cung cp dch v cho khch hng bn ngoi v t cc giao dch vi cc b phn khc phi c bo co ring bit. 50. Doanh nghip phi trnh by kt qu b phn i vi mi b phn cn bo co. 51. Nu doanh nghip tnh ton c li hoc l thun ca b phn hoc c cc ch tiu khc nh gi kh nng sinh li ca b phn ngoi kt qu b phn m khng c s phn b tu tin, th khuyn khch doanh nghip trnh by thm cc ch tiu km theo nhng din gii ph hp. Nu cc ch tiu c tnh ton da trn chnh sch k ton

49