Bi ging My in 2

Chng 4: MY IN NG B 4.1. nh ngha v cng dng 4.1.1. nh ngha Nhng my in xoay chiu c tc quay rto n bng ng tc quay ca t trng stato n1 gi l my in ng b. ch xc lp, my in ng b c tc quay rto lun khng i khi ti thay i. 4.1.2. Cng dng My pht in ng b l ngun in chnh ca cc li in quc gia, trong ng c s cp l cc tua bin hi, tuabin kh hoc tuabin nc. cc li in cng sut nh, my pht in ng b c ko bi cc ng c izen hoc xng, c th lm vic n l hoc hai ba my lm vic song song. ng c ng b cng sut ln c s dng trong cng nghip luyn kim, khai thc m, thit b lnh, truyn ng cc my bm, nn kh, qut gi .v.v. ng c ng b cng sut nh c s dng trong cc thit b nh ng h in, dng c t ghi, thit b lp chng trnh, my b ng b. 4.2. Cu to my in ng b Cu to my in ng b gm hai b phn chnh l stato v rto.

T in in t

Trang 1

Bi ging My in 2

Li thp

Dy qun

Hnh 4-1. Li thp v dy qun 4.2.1. Stato Stato ca my in ng b ging nh stato ca my in khng ng b. a. Li thp Li thp stato hnh tr do cc l thp k thut in c dp rnh bn trong, ghp li vi nhau to thnh cc rnh theo hng trc. Li thp c p vo trong v my. b.Dy qun ba pha stato Dy qun ba pha stato lm bng dy dn in c bc cch in (dy in t) c t trong cc rnh ca li thp. 4.2.2. Rto Rto my in ng b bao gm li thp, cc t v dy qun kch t to ra t trng cho my. i vi my nh rto l nam chm vnh cu. Hai u ca dy qun kch t ni vi hai vng trt t u trc, thng qua hai chi than ni vi ngun kch t. c s.. sin, t trng ca cc t rto phi phn b hnh sin dc theo khe h khng kh gia stato v rto, nh cc cc t c t cm cc i.

T in in t

Trang 2

Bi ging My in 2

C hai loi: rto cc t n v rto cc li a. Rto cc li Dng my c tc thp, c nhiu i cc. Rto cc li dy qun kch t qun xung quanh thn cc t (Hnh 4-2). b. Rto cc n Thng dng my c tc cao 3000 v/ph c mt i cc. Rto cc n dy qun kch t c t n trong cc rnh. 4.3. Nguyn l lm vic ca my pht in ng b Dng in kch t (dng in khng i) vo dy qun kch t s to nn t trng rto khi quay rto bng ng c s cp, t Hnh 4-2. Rto ccct dy trng ca rto s li qun phn ng stato v cm ng sc in ng xoay chiu hnh sin c tr s hiu dng: E0=4,44f w1kdqo (4.1) Nu rto c p i cc, tn s f ca sc in ng: f = pn/60 (4.2) Dy qun ba pha stato c t lch nhau trong khng gian mt gc 1200 in, cho nn sc in ng cc pha lch nhau gc pha 1200. Trong dy qun stato xut hin mt ngun in ba pha i xng. Hnh 4-3. Rto cc n Khi dy qun stato ni vi ti, trong cc dy qun c dng in ba pha: iA = Imaxsint iB = Imaxsin(t 1200) iC = Imaxsin(t 2400) = Imaxsin(t + 1200). Dng in ba pha c to ra ging nh my in khng ng b s to nn t trng quay, vi tc l n1 = 60f/p (n = 60f/p = n1), ng bng tc quay n ca rto. Do my in ny gi l my in ng b. 4.4. Phn ng phn ng ca my pht in ng b Khi my pht in lm vic, t thng ca cc t rto o ct dy qun stato cm ng ra s Eo chm pha so vi t thng o gc 90o (hnh 4-4). Dy qun stato ni vi ti s to nn dng in I cung cp cho ti. Dng in I trong dy qun stato to nn t trng quay phn ng. T thng phn ng quay ng b vi t thng ca cc t o. Gc lch pha gia Eo v I do tnh cht ti quyt nh. Tc dng ca t trng phn ng ln t trng cc t gi l phn ng phn ng. Trng hp ti thun tr (Hnh 4-4a) gc lch pha = 0, Eo v I cng pha. Dng in I sinh ra t thng phn ng cng pha vi dng in. T thng phn ng hng ngang trc, lm mo t trng cc t, ta gi l phn ng phn ng ngang trc. Trng hp ti thun cm (Hnh 4-4.b) gc lch pha = 90o, Eo v I cng pha. Dng in I sinh ra t thng phn ng ngc chiu vi o ta gi l phn ng phn ng dc trc kh t, c tc dng lm gim t trng tng.

T in in t

Trang 3

Bi ging My in 2

Eo I o N a) =0 Eo =-90o o N I S o N Iq S o N

Eo =90o I S b) =90o Eo I Id d) bt k S

c) =-90o Hnh 4.4. Cc trng hp ca ti

Trng hp ti thun dung (Hnh 4-4c) gc lch pha = - 90o. Dng in I sinh ra t thng phn ng cng chiu vi o ta gi l phn ng phn ng dc trc tr t, c tc dng lm tng t trng tng. Trng hp ti bt k (Hnh 4-4d) ta phn tch dng in I thnh 2 thnh phn: thnh phn dc trc Id = I sin v thnh phn ngang trc Iq = I cos, dng in I sinh ra t trng phn ng va c tnh cht ngang trc va c tnh cht dc trc kh t hoc tr t ty theo tnh cht ca ti (tnh cht in cm hoc tnh cht in dung). 4.5. M hnh tnh ton ca ca my pht in ng b 4.5.1. Phng trnh in p ca my pht in ng b cc li T trng chnh phn ng ngang trc to nn s ngang trc: q = -jq Xq Trong : Xq in khng phn ng phn ng ngang trc. T trng chnh phn ng dc trc to nn s dc trc: d = -jd Xd Trong : Xd in khng phn ng phn ng dc trc. T thng tn ca dy qun stato c trng bi in khng tn Xt khng ph thuc hng dc trc hoc ngang trc:

Et = jIX t = jI d X t jI q X t
B qua in p ri trn dy qun phn ng, ta c phng trnh in p ca my pht in ng b cc li: =o - jd Xd - jd Xt - jq Xq - jq Xt (4.3) T in in t Trang 4

Bi ging My in 2

=o - jd(Xd + Xt) - jq (Xq + Xt) Gi: Xd + Xt = Xd l in khng ng b dc trc. Xq + Xt = Xq l in khng ng b ngang trc. Ta c th vit gn li:

(4.4)

(4.5) Phng trnh (4.5) tng ng vi th vct ca my pht in ng b cc li (hnh 4.5a). o jdXd jqXq q O a) d O b) o A jXb O

U = E o jI d X d jI q X q

Hnh 4-5. a) th vct my pht cc li b) th vct my pht cc n 4.5.2. Phng trnh in p ca my pht in ng b cc n i vi my pht cc n l trng hp c bit ca cc li trong Xd = Xq gi l in khng ng b Xb. Phng trnh in p ca my pht in ng b cc n l: =o - j X b (4.6) th vc t ca my pht in ng b cc n nh hnh 4-5b 4.6. Cng sut in t ca my pht in ng b cc li 4.6.1. Cng sut tc dng Cng sut tc dng ca my pht cung cp cho ti l: P = m.U.I.cos (4.7) Trong : U, I l in p pha, dng in pha. m l s pha Theo th vc t hnh 4-5a ta thy = do : T in in t Trang 5

Bi ging My in 2

P = m.U.I.cos = m.U.I.cos( ) = m.U.I.cos.cos + m.U.I.sin.sin V Icos = Iq v Isin = Id, theo th vct hnh 4.5a rt ra:

Iq =

U sin Xq

Id =

Eo U cos Xd

Th biu thc ca Id v Iq vo phng trnh cng sut in, b qua tn hao v sau mt vi bin i n gin ta c:

Eo U2 1 1 P = mU sin + m ( ) sin 2 Xd 2 Xq Xd
4.6.2. Cng sut phn khng Cng sut phn khng ca my pht ng b l: Q = m.U.I.sin = m.U.I.sin( ) = m.U.I.sin.cos - m.U.I.cos.sin (4.9) T th vct hnh 4.5b ta c: I.Xbsin = AB = OA OB = Eo Ucos do :

(4.8)

I sin =

Eo U cos X b
U sin X b

(4.10)

IXbcos = BC = Usin do :

I cos =

(4.11)

Th biu thc (4.10), (4.11) vo (4.9) ta c:

Eo U2 Q = mU cos m X db X db

(4.12)

4.6.3. iu chnh cng sut tc dng v cng sut phn khng a. iu chnh cng sut tc dng My pht bin i c nng thnh in nng, v th mun iu chnh cng sut tc dng P, phi iu chnh cng sut c ca ng c s cp (tuabin hoc tuabin kh v.v..). b. iu chnh cng sut phn khng T biu thc cng sut phn khng:

Q=

mU ( Eo cos U ) X db

(4.13)

Khi gi U, f v P khng i th Nu: Eocos < 0 th Q < 0 Eocos = U th Q = 0 Eocos > U th Q > 0 Khi Q < 0 ngha l my khng pht cng sut phn khng, m nhn cng sut phn khng ca li in to ra t trng, my thiu kch t. Khi Q > 0 my pht cng sut phn khng cung cp cho ti, my qu kch t. T in in t Trang 6

Bi ging My in 2

U Uo

Ti R-C Ti R-L Ti L

O 4.7. c tnh ngoi v c tnh iu chnh

Im Hnh 4-6. c tnh ngoi

4.7.1. c tnh ngoi ca my pht in ng b c tnh ngoi ca my pht l quan h gia in p U trn cc my pht v dng in ti I khi tnh cht ti khng i (cost = const), tn s v dng in kch t my pht khng i. T phng trnh in p 4.5 ta v th vct my pht ng vi cc loi ti khc nhau. Ta thy khi ti tng, i vi ti cm v tr, in p gim (ti cm in p gim nhiu hn), i vi ti dung in p tng. Hnh 4-6 v c tnh ngoi ca my pht khi Ikt =const (Eo = const) v cost = const ng vi cc ti khc nhau.

T in in t

Trang 7

Bi ging My in 2

Ikt I

cos<1 cos=1 cos<0

I Hnh 4-7. c tnh iu chnh

4.7.2. c tnh iu chnh c tnh iu chnh l quan h gia dng in kch t v dng in ti khi in p U khng i bng nh mc. Hnh 4-7 v c tnh iu chnh ca my pht in ng b vi cc h s cng sut khc nhau. Ikt = f(I) khi U = const, n = const (f = const), cost = const 4.8. S lm vic song song ca my pht in ng b Cc h thng in gm nhiu my pht in ng b lm vic song song vi nhau to thnh li in. Cng sut ca li in rt ln so vi cng sut ca mi my ring r, do in p cng nh tn s ca li c th gi khng i, khi thay i ti. cc my lm vic song song, phi m bo cc iu kin sau: - in p ca my pht bng in p ca li in v trng pha nhau. - Tn s ca my pht phi bng tn s ca li in. - Th t pha ca my pht phi ging th t pha ca li in. Nu khng m bo cc iu kin trn, s c dng in ln chy vng trong my, ph hng my v gy lon h thng in. ng my pht in vo li ta dng thit b ha ng b. 4.9. ng c in ng b Cu to ca ng c in ng b ging nh my pht in ng b 4.9.1. Nguyn l lm vic, phng trnh in p v th vct Khi cho dng in ba pha iA, iB, iC vo ba dy qun stato, dng in ba pha stato s sinh ra t trng quay vi tc n1 = 60f/p. Khi cho dng in mt chiu vo dy qun rto, rto bin thnh mt nam chm in. Tc dng tng h gia t trng stato v t trng rto s c lc tc dng ln rto. Khi t trng stato quay vi tc n1, lc tc dng y s ko rto quay vi tc n = n1 (hnh 4.8). S thay th ng c in ng b nh hnh 4.9a. Phng trnh in p l: U = Eo + IR + jIX b (4.14) Khi b qua in tr dy qun stato R ta c: T in in t Hnh 4.8. ng c inTrang b ng 8

Bi ging My in 2

U = Eo + jIX b
th vc t v trn hnh 4-9b

(4.15)

4.9.2. iu chnh h s cng sut ca ng c in ng b Trn hnh 4.9b v th vct ng vi trng hp thiu kch t, dng in I chm pha so vi in p U. Khi s dng ngi ta khng ng c lm vic ch ny, v ng c tiu th cng sut phn khng ca li in, lm cho h s cng sut in gim xung. Trong cng nghip, ngi ta cho lm vic ch qu kch t, dng in I vt trc pha in p U, ng c va to ra c nng, ng thi pht ra cng sut phn khng nhm nng cao h s cng sut cos ca li in. l u im rt ln ca ng c ng b. thy r s thay i h s cng sut ca ng c ng b, trn hnh 4.8a v th vct cho 2 trng hp: Khi cos = 1 ng vi Eo , I v khi qu kch t cos=0,9 ng vi Eo, I. V U, f, P khng i nn I.cos = const, E0.sin = const. I o o jXb

a) b) Hnh 4.9. Mch in thay th v 4.9.3. M my ng c in ng b th vct ca ng c ng b Mun ng c lm vic, phi to mmen m my quay rto ng b vi t trng quay stato. Khi m my, nh c dy qun m my rto ng c s lm vic nh ng c khng ng b. Trong qu trnh m my dy qun kch t s cm ng in p rt ln, c th ph hng dy qun kch t, v th dy qun kch t s c khp mch qua mch in c in tr ln bo v dy qun kch t. Khi rto quay n tc bng tc ng b n1, ng ngun in mt chiu vo dy qun kch t, ng c s lm vic ng b. CU HI N TP CHNG 4 1.Cu to v nguyn l lm vic ca my pht in ng b 2. M hnh ton ca my pht in ng b 3. Cng sut in t ca my pht ng b T in in t Trang 9

Bi ging My in 2

4. c tnh ngoi v c tnh iu chnh ca my pht ng b 5. Nguyn l lm vic, cch m my v iu chnh cos ca ng c ng b

Chng 5: MY IN MT CHIU 5.1. Cu to my pht in mt chiu My in mt chiu bao gm stato vi cc t, rto vi dy qun v c gp vi chi in. 5.1.1. Stato Stato Stato gi l phn cm gm li thp bng thp c, va l mch t va l v my. Gn vi stato l cc cc t chnh c dy qun kch t. 5.1.2. Rto Rto Rto ca my in mt chiu gi l phn ng bao gm li thp, dy qun phn ng. Li thp hnh tr, lm bng cc l thp k thut in ghp li vi nhau. C Cc l thp k thut in c l thng gi v rnh gpt dy qun phn ng. Mi phn t ca dy qun phn ng c nhiu vng dy, hai u ni vi hai phin gp, hai cnh tc dng ca phn t dy qun t trong hai rnh di hai cc khc tn. T in in t Trang Chi in 10 Hnh 5.1. My pht in mt chiu

Bi ging My in 2

Hnh v bn phn t dy qun xp hai lp. Mi phn t ch c mt vng cc phn t c ni thnh mch vng khp kn. y dy qun xp n s nhnh song song bng s cc t. 5.1.3. C gp v chi in C gp gm cc phin gp bng ng c ghp cch in, c dng hnh tr, c gn u trc rto. Cc u dy ca phn t dy qun rto ni vi phin gp. Chi than lm bng than graphit, cc chi than c t cht ln c gp nh l xo v gi chi in gn trn np my. 5.2. Nguyn l lm vic ca my pht v ng c in mt chiu 5.2.1. Nguyn l lm vic v phng trnh in p my pht in mt chiu Ta xt my pht in mt chiu c dy qun phn ng gm hai thanh dn ab v cd ch ni vi hai phin gp 1 v 2 Khi ng c s cp quay phn ng, cc thanh dn ca dy qun phn ng ct t trng ca cc t, cm ng cc sc in ng. Chiu sc in ng c xc nh bng quy tc bn tay phi. Trn thanh dn ab sc in ng c chiu t a n b. Trn thanh dn cd chiu sc in ng t c n d. Khi phn ng quay c na vng, v tr ca hai thanh dn phn t v hai phin gp thay i cho nhau. Sc in ng trong thanh dn i chiu nhng chiu dng in mch ngoi khng i. C gp v chi than ng vai tr b chnh lu dng in I ra ti c chiu khng i. ch my pht, dng in phn ng I cng chiu vi s E phn ng. Phng trnh cn bng in p: U = E RI (5.1) Trong : RI l in p ri trong dy qun phn ng; R l in tr dy qun phn ng; U l in p u cc my pht; E l sc in ng phn ng. 5.2.2. Nguyn l lm vic v phng trnh in p ng c in mt chiu Khi cho in p mt chiu U vo hai chi than tip xc vi hai phin gp 1 v 2, trong dy qun phn ng c dng in. Hai thanh dn c dng in nm trong t trng s chu lc tc dng lm cho rto quay, chiu lc xc nh theo quy tc bn tay tri. Khi phn ng quay c na vng, v tr hai thanh dn v hai phin gp 1 v 2 i ch cho nhau, i chiu dng in trong cc thanh dn v chiu lc tc U U dng khng i cho nn ng c c chiu quay khng i. I I Khi ng c quay, cc thanh dn ct t trng v sinh ra sc in ng cm ng E trong dy qun rto. ch ng- c, s E ngc chiu vi dng in phn ng I. 5.2. Nguyn l lm vic ca my pht in mt chiu Hnh + + T in in t Hnh 5.3. Nguyn l lm vic ca ng c in mt chiu Trang 11

Bi ging My in 2

Phng trnh in p ng c in mt chiu: U = E + RI (5.2) 5.3. T trng v sc in ng ca my in mt chiu 5.3.1. T trng v sc in ng ca my in mt chiu Khi my in mt chiu khng ti, t trng trong my ch do dng in kch t gy ra gi l t trng cc t. T trng cc t phn b i xng. Khi my in c ti, dng in I trong dy qun phn ng s sinh ra t trng phn ng. T trng phn ng hng vung gc vi t trng cc t. Tc dng ca t trng phn ng ln t trng cc t gi l phn ng phn ng. Hu qu ca phn ng phn ng l: - T trng trong my b bin dng. v tr trung tnh hnh hc, t cm B0, thanh dn chuyn ng qua s cm ng s, gy nh hng n vic i chiu. - Khi ti ln, dng in phn ng ln, t trng phn ng ln, kt qu l t thng ca my b gim xung. T thng gim ko theo sc in ng phn ng E gim xung, lm cho in p u cc my pht U gim xung. ch ng c, t thng gim lm cho mmen quay gim v tc ng c thay i. khc phc hu qu trn, ngi ta dng cc t ph v dy qun b. T trng ca cc t ph v dy qun b ngc vi t trng phn ng. kp thi khc phc t trng phn ng khi ti thay i, dy qun cc t ph v dy qun b u ni tip vi mch phn ng. 5.3.2. Sc in ng phn ng Khi quay rto, cc thanh dn ca dy qun phn ng ct t trng, trong mi thanh dn cm ng sc in ng l : e =Btbl.v (5.3) Trong : Btb t cm trung bnh di cc t. v tc thanh dn. l chiu di hiu dng thanh dn. Sc in ng phn ng E bng tng cc sc in ng thanh dn trong mt nhnh. S thanh dn trong mt nhnh l: N/2a Sc in ng phn ng E l:

Eu = v=

N N e= Btblv 2a 2a

(5.4)

Tc di c xc nh theo tc quay n (vg/ph) bng cng thc:

Dn 60

(5.5)

Mt khc t thng mi cc t:

= Btb
T in in t

Dl 2p

(5.6) Trang 12

Bi ging My in 2

Cui cng ta c: Hoc:

Eu =

pN n = k E n 60a

(5.7a) (5.7b)

E = kEn

5.4. Cng sut in t, mmen in t ca my in mt chiu Cng sut in t: Pt = E I (5.8) Thay gi tr E trong (5.7a) vo (5.8) ta c :

Pt =

pN n I u 60a Pt r

(5.9)

Mmen in t l:

M t =

(5.10)

r l tn s gc quay ca rto, c tnh theo tc quay ca n (vg/ph) bng biu thc:

r =

2n 60
pN I u = kM Iu 2a

(5.11)

Thay (5.11) vo (5.10) cui cng ta c:

M t =

(5.12a) (5.12b)

Hoc: Mt =kM I

5.5. Tia la in trn c gp v bin php khc phc Khi my in lm vic, qu trnh i chiu thng gy ra tia la in gia chi than v c gp. Tia la ln c th gy nn vnh la xung quanh c gp, ph hng chi in v c gp, gy tn hao nng lng v lm nhiu n cc thit b in t khc. S pht sinh tia la in do cc nguyn nhn sau: 5.5.1. Nguyn nhn c kh S tip xc gia c gp v chi in khng tt, do c gp khng trn, khng nhn, chi than khng ng quy cch, rung ng ca chi than do c nh khng tt hoc lc l xo khng t st chi in vo c gp. 5.5.2. Nguyn nhn in t Khi rto quay lin tip c phn t chuyn i t mch nhnh ny sang mch nhnh khc. Ta gi cc phn t y l phn t i chiu. Trong phn t i chiu y s xut hin cc sc in ng sau: a. Sc in ng t cm eL, do s bin thin dng in trong phn t i chiu. b. Sc in ng h cm em, do s bin thin dng in ca cc phn t i chiu khc ln cn. T in in t Trang 13

Bi ging My in 2

c. Sc in ng eq do t trng phn ng gy ra. Bin php khc phc: khc phc tia la, ngoi vic loi tr nguyn nhn c kh ta phi tm cch gim tr s cc sc in ng trn bng cch dng cc t ph v dy qun b to nn trong phn t i chiu cc sc in ng nhm b (trit tiu) tng 3 sc in ng eL, em, eq. 5.6. My pht in mt chiu 5.6.1. Phn loi my pht in mt chiu Da vo phng php cung cp dng in kch t, ngi ta chia my in mt chiu ra cc loi: a. My in mt chiu kch t c lp: dng in kch t ca my ly t ngun in khc, khng lin h vi phn ng ca my. b. My in mt chiu kch t song song: Dy qun kch t ni song song vi mch phn ng. c. My in mt chiu kch t ni tip: dy qun kch t ni tip vi mch phn ng. d. My in mt chiu kch t hn hp: Gm hai dy qun kch t: Dy qun kch t song song v dy qun kch t ni tip, trong dy qun kch t song song thng l ch yu. 5.6.2. My pht in mt chiu kch t c lp - Phng trnh dng in: I = I - Phng trnh in p: + Mch phn ng: U = E I .R + Mch kch t: (5.13a) I Ikt (5.13b) U R E Rkt Ukt Hnh 5.4. My pht in mt chiu kch t c lp U R E
Rkt

Ukt =.Ikt(Rkt +Rc) (5.13c) Trong : R l in tr dy qun phn ng Rkt l in tr dy qun kch t R l in tr iu chnh 5.6.3. My pht in mt chiu kch t song song

I Ikt

T in in t

Trang 14 Hnh 5.5. My pht in mt chiu kch t song song

Bi ging My in 2

- Phng trnh dng in: I = I + Ikt - Phng trnh in p: + Mch phn ng: U = E R.I + Mch kch t: (5.14a)

(5.14b)

Ukt = Ikt(Rkt + Rc) (5.14c) 5.6.4. My in mt chiu kch t ni tip Phng trnh dng in: I = I = Ikt Phng trnh in p: (5.15a) I U R E Hnh 5.6. My pht in mt chiu kch t ni tip 5.6.5. My in mt chiu kch t hn hp Phng trnh dng in: (5.16a) I = I + Ikt Phng trnh in p: U = E (R + Rktnt).I (5.16b) Ukt = Rkt//.Ikt (5.16c) U R I E Rkt// Ikt Rktnt I
Rkt

Ikt

U = E (R + Rkt ).I (5.15b)

Hnh 5.7. My pht in mt chiu kch t hn hp 5.7. ng c in mt chiu Da vo phng php kch t, vic phn loi ng c in mt chiu ging i vi my pht mt chiu. Sc in ng ca ng c in mt chiu E:

Eu =

pN n = k E n 60a

(5.17)

i vi ng c, dng in I ngc chiu vi s E nn E cn gi l sc phn in. T in in t Trang 15

Bi ging My in 2

Mmen in t Mt ca ng c:

M t =

pN Iu = kM Iu 2a

(5.18)

5.7.1. M my ng c in mt chiu Phng trnh cn bng in p: U =E + RI (5.19a) T rt ra:

Iu =

U Eu Ru

(5.19b)

Khi m my, tc n = 0, sc phn in E = kE n = 0, dng in phn ng lc m my l:

Iu =

U Ru

(5.20)

V R rt nh, dng in phn ng I lc m my rt ln I = (2030) Im, lm hng c gp v chi than. Dng in phn ng ln ko theo dng in m my Im ln, lm nh hng n li in. gim dng in m my, t Im = (1,5 2) Im, dng cc bin php: a. Dng bin tr m my Rm Mc bin tr m my vo mch phn ng (hnh 5.8), dng in m my lc c bin tr m my: U

I umo =

U Ru + Rmo

(5.21)

Lc u bin tr Rm ln nht, trong qu trnh m my, tc tng ln, A Rc sc in ng E tng ln v in tr m my gim dn n khng, my lm vic ng in p nh mc. b. Gim in p t vo phn ng Rm Phng php ny c s dng khi c ngun in mt chiu c th iu chnh c in p. 5.7.2. iu chnh tc Hnh 5.8 Dng bin tr m my

T phng trnh (5.19a) rt ra E = U - RI Thay tr s E = kE n., ta c phng trnh tc l: n=

U Ru I u kE

(5.22)

iu chnh tc b ng cc phng php: a. Mc in tr iu chnh vo mch phn ng Khi thm in tr vo mch phn ng, tc gim. V dng in phn ng T in in t Trang 16

Bi ging My in 2

ln, nn tn hao cng sut ln. Phng php ny ch s dng ng c cng sut nh. b.Thay i in p U Dng ngun in mt chiu iu chnh c in p cung cp in cho ng c. Phng php ny c s dng nhiu. c. Thay i t thng Thay i t thng bng cch thay i dng in kch t. Khi iu chnh tc , ta kt hp phng php thay i t thng vi thay i in p th phm vi iu chnh tc rt rng, y l u im rt ln ca ng c in mt chiu. 5.7.3. ng c in kch t song song m my dng bin tr m my Rm, iu chnh tc thng iu chnh Rc. a. ng c tnh c n = f(M)

n=
c:

U Ru I u kE

(5.23)

Mt khc: Mt = kM I rt ra I = Mt/kM v thay vo biu thc (5.23) ta

n=

U Ru M kE kE kM 2
R + Rp U u M kE kE kM 2

(5.24a)

Thm in tr Rp vo mch phn ng th ta c:

n=

(5.24b)

Trn hnh 5.9b v ng c tnh c, ng 1 c tnh c t nhin (Rp =0 ng vi phng trnh 5.24a), ng 2 c tnh c ng vi (Rp 0 ng vi phng trnh 5.24b). b. c tnh lm vic Cc ng quan h gia tc n, mmen M, dng in phn ng I v hiu sut theo cng sut c trn trc P2. + U ng c in kch t song song c c tnh c cng, v tc hu nh khng i khi cng sut trn trc P2 thay i, chng c dng nhiu trong my ct kim loi, my cng c. I I I n M V 5.7.4. ng c kch t ni tip n o A R iu chnh tc R ta c th iu chnh t thng, mc bin tr iu chnh o I n song song vi dy qun kch t ni tip. 1 a. ng c tnh c n = f(M) M E Khi my khng bo ho, dng in phn ng I v t thng t l vi M 2 A Ikt O nhau: P2 O M b) Rkt (5.25) ca my pht I = kI c) Rc in ng b T in in t Trang 17 a) Hnh 5.9. ng c in kch t song song

Bi ging My in 2

Ta c: M=kM I = kM kI 2 = k2. 2 Hoc:

=
Trong

M k

(5.26)

k = kM kI
Thay biu thc (5.25) v vo (5.22) ta c:

kU kR I u kE kE M k k = a , I = b , cui cng ta c: t kE kE aU n= bRu (5.27) M n=

T biu thc (5.27) ta thy rng, phng trnh c tnh c c dng hypecbn (hnh 5.10b). Khi khng ti hoc ti nh, dng in v t thng nh, tc ng c tng rt ln, v th khng cho php ng c kch t ni tip m my khng ti hoc ti nh. b. U + ng c tnh lm vic n Trn hnh 5.10c v cc ng c tnh lm vic. ng c c php lm n; M vic vi tc n nh hn n gii hn ngh. ng c tnh trong vng lm tc o I; vic v bng ng nt lin. V rng cha bo ha mmen quay ng c t l vi bnh phng dng I A in, v tc gim theo ti, ng c kch t ni tip thch hp trong ch ti Rm n I nng n, c s dng nhiu trong giao thng vn ti hay cc thit b cu trc. V 5.7.5. ng c R kch t hn hp I O O kt M b) I R ni dy v trn hnh 5.11a. Cc dy qun kch t c th ni thun (t S c) ca my pht trng hai dy qun cng chiu) lm tng t thng, hoc ni ngc lm gim t in ng b thng. E c tnh c ca ng c kch t hn hp khi ni thun (ng 1) s l Hnh 5.10. ng c in kch t ni tip a) trung bnh gia c tnh c ca ng c kch t song song (ng 2) v ni tip (ng 3) (hnh 5.11). Cc ng c lm vic nng n, dy qun kch t ni tip l dy qun kch t chnh, cn dy qun kch t song song l ph v c ni t hun. Dy qun kch t song song m bo tc ng c khng tng qu ln khi mmen nh. ng c kch t hn hp c dy qun kch t ni tip l kch t ph, v ni ngc, c c tnh c rt cng (ng 4) hnh 5.11, ngha l tc quay hu T in in t Trang 18
M

Bi ging My in 2

nh khng i khi mmen thay i . Tht vy, khi mmen quay tng, dng in phn ng tng, dy qun kch t song song lm tc gim mt t, nhng v c dy qun kch t ni tip c ni ngc, lm gim t thng trong my, d tng tc ng c ln nh c. Ngc li khi ni thun s lm cho c tnh ca ng c mm hn, mmen m my ln hn, thch hp vi my p, my bm, my nghin, my cn v.v.. CU HI N TP CHNG 5 1. Cu to v nguyn l lm vic ca my pht in mt chiu. 2. Sc in ng v mmen in t ca my in mt chiu. 3. Phn loi v s u dy ca cc loi my in mt chiu. 4. M my v iu chnh tc ng c mt chiu. 5. Cc c tnh lm vic v c tnh c ca ng c in mt chiu. Rc

U
A

+ n
4

Rm

I Ikt 3 O b) M
2 1

E
Rkt

a)

Hnh 5.11. ng c in kch t hn hp Chng 6: DY QUN MY IN

6.1. Nhng vn chung Mt cch tng qut, dy qun my in c th chia lm 2 loi: dy qun phn cm (dy qun kch t) v dy qun phn ng. Cc dy qun my in phi m bo cc yu cu sau: - To ra khe h mt t trng phn b hnh sin - Bn v c,in, nhit - Tit kim c kim loi mu - Ch to, lp rp, sa cha v bo dng d dng Dy qun c hnh thnh do t hp cc bi dy ni theo mt qui lut nht nh. T in in t Trang 19

Bi ging My in 2

Phn u ni

Phn u ni

b y

c
Cnh tc dng Wb=2

b y

c
Cnh tc dng Wb=2

a)

b) Hnh 6.1. Bi dy a) Dy qun xp; b) Dy qun sng.

C hai dng bi dy: - Bi dy kiu xp - Bi dy kiu song Bc cc : l khong cch gia 2 cc t lin tip

=
Trong :

Z 2p

Z s rnh li st p S i cc Bc dy qun y: l khong cch gia hai cnh tc dng ca bi dy (tnh bng s rnh) . Nu y bng bc cc y = th ta c dy qun bc . Nu y < th ta c dy qun bc ngn vi bc ngn = y/. Trong mt rnh c th ch t mt cnh tc dng ca mt bi dy, lc ta c dy qun mt lp. Cng c th trong mt rnh t hai cnh tc dng ca hai bi dy khc nhau, lc ta c dy qun 2 lp. hiu r cch t hp cc bi dy, trc ht cn xt s thnh sc in ng ca cc bi dy t lin tip trong cc rnh ca my in. - Gc lch pha gia cc cnh tc dng:

T in in t

Trang 20

Bi ging My in 2

p.360 o 2 . p = = Z1 Z1
Trong : Z s rnh p s i cc t Ngi ta biu th sc in ng ca cc cnh tc dng bng s hnh sao sc in ng c s cnh tc dng l Z/p v p vct trng nhau v cch nhau 1 gc . V d: V hnh sao sc in ng ca dy qun c Z = 24, 2p = 4. Gii: C p = 2 hnh sao sc in ng trng nhau C Z/p = 12 cnh tc dng - Gc lch pha gia cc cnh tc dng
9-21 8-20 7-19 6-18 5-17 = 30o 10-22 11-23 12-24 1-13

2-14 4-16 3-15

Hnh 6.2.Biu hnh sao sc in ng dy qun c Z =24, 2p = 4

p.360o 2 . p 2.360 o = = = = 30o Z Z 24

6.2. Dy qun xoay chiu ba pha Dy qun my in xoay chiu c th ch to vi s pha m = 1, 2, 3 trong ch yu l dy qun ba pha, sau l dy qun mt pha. - S rnh ca mt pha di mt cc:

q=
Trong :

Z 2mp

Z s rnh m s pha p s i cc - vng pha : l khong khng gian m s rnh ca mt pha di mt cc chim hp thnh. Trong dy qun my xoay chiu 3 pha, vng pha = 60o Ty theo s t hp ca cc bi dy, c nhiu kiu dy qun my in xoay chiu nh sau: 6.2.1. Dy qun q l s nguyn a. Dy qun 1 lp: Dy qun mt lp thng c dng trong cc ng c in cng sut di 7 kW. S bi dy: s = Z/2 trong Z s rnh stato V d: Dy qun 1 lp vi s pha m = 3, Z = 24 rnh, s cc t 2p = 4 Gii: c th thnh lp s ni dy, trc ht ta v hnh sao sc in ng ca dy qun . T in in t Trang 21

Bi ging My in 2

p.360 o 2 . p 2.360 o Ta c: = = = = 30 o Z Z 24
Nn sc in ng ca cc cnh tc dng t 1 n 12 di i cc th nht lm thnh mt hnh sao sc in ng c 12 tia nh trn hnh . Do v tr ca cc cnh 13 n 24 di i cc th hai cng hon ton ging v tr cc cnh 1 n 12 nn sc in ng ca chng cng c th c biu th bng mt hnh sao sc in ng trng vi hnh sao sc in ng th nht.
Trc pha C

c
9-21 8-20 10-22 11-23

b'
12-24

a'

7-19 =30
o

1-13

6-18

2-14

Trc pha A

5-17

b
Trc pha B

3-15 4-16

c'

Hnh 6.3. Biu hnh sao sc in ng V s cnh ca mt pha di mt cc q =

Z 24 = =2 2mp 3x 4

Vng pha = q = 2x30o= 60o Hai cnh ca bi dy cch nhau y = = mq = 2x3=6 rnh nn pha A gm hai bi dy to thnh bi cc cnh tc dng (1-7), (2-8) di i cc th nht v hai bi dy (13-19), (11-20) di i cc th hai. Do cc pha lch nhau 120o v in nn cc pha B gm cc bi dy : (5-11), (6-12), (17-23), (18-24) v pha C gm cc bi dy : (9-15), (10-16), (21-3), (24-4). Hnh sao sc in ng ca cc T in in t Trang 22

Bi ging My in 2

bi dy nh hnh 6.4. Cng tt c cc vc t sc in ng ca cc bi dy ca cng mt pha ta s c cc sc in ng EA, EB, EC. Hnh 6.4 trnh by mt kiu dy qun vi cc bi dy c kch thc hon ton ging nhau, ta c dy qun ng khun.

=s

1 2

3 4

5 6

7 8

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Z B

Hnh 6.4. Dy qun 3 pha ng khun n gin vi Z = 24, 2p = 4, q=2 Trn hnh 6.3 ta thy tr s sc in ng ca mi pha khng ph thuc vo th t ni cnh tc dng. V d i vi pha c th ni cc cnh tc dng cc A theo th t (1-8), (2-7) di i cc th nht v (13-20), (11-19) di i cc th hai, c hai nhm c hai bi dy c kch thc khng ging nhau (hnh). Dy qun nh vy gi l dy qun ng tm. b. Dy qun 2 lp: Dy qun hai lp l loi dy qun m trong mi rnh c t hai cnh tc dng ca bi dy. Nh vy vi dy qun hai lp, s bi dy S bng s rnh Z. 1 2 3 4 5 67 8 9 10 11 12 1314 15 16 1718 19 20 21 22 23 24 Cnh th nht ca bi dy c t lp trn ca rnh cn cnh th hai c t lp di ca mt rnh khc. So vi dy qun mt lp, dy qun hai lp c u im cho php thc hin c bc ngn lm yu sc in ng bc cao nn ci thin c dng sng sc in ng. Tuy nhin vic lng dy vo rnh cng nh vic sa cha dy qun kh khn hn.

T in in t B Z A

Trang 23 Y

Hnh 6.5. Dy qun 3 pha ng tm hai mt vi Z = 24, 2p = 4, q=2

Bi ging My in 2

6.2.2. Dy qun 3 pha c q l phn s Trong cc my in tc thp nhiu cc nh trong my pht in tuc bin nc s rnh ca mi pha di mt cc q khng th ln hn v nu q ln th s rnh Z s rt nhiu, trng lng vt liu cch in ca dy qun tng lm cho kch thc v trng lng ca my tng. Nhng nu q qu nh th cc sng iu ha bc cao s ln v mnh hn. trnh tnh trng , dng dy qun q l phn s : c c q = b + ; trong l phn s ti gin d d Dy qun c q l phn s c th qun thnh mt lp hoc hai lp v cng c th theo kiu qun xp hoc sng. V d: Z =15; 2p = 4; m = 3 S rnh ca mt pha di mt cc: C Z 15 1 C q = 14 = 7 = 1
6

2mp

3.4

X
5

15 Gc gia hai rnh k nhau 13

14 -3 7 6 -10

p.360 o 2 . p 8 2.360 o = = = = 48 o Z Z 15
=48o

V hnh sao sc in ng vi gc lch ca cc vct =48 o ta c hnh 12 1 sao sc in ng ng vi 15 bi dy nh trn hnh 6.6. 9 -5 12 A 4 9 -8 2 B -13 A 4 11 10 B -15 2 3 a) T in in t
11

Z Hnh 6.6. Hnh sao sc in ng

b)

Trang 24

Bi ging My in 2

Phn khu vc theo vng pha 60o ta thy mi pha c 5 vc t ng vi 5 bi dy phn b di 4 cc nn s c 3 bi dy nm di ba cc cn hai bi dy nm di cc th t. V d pha A c cc vc t 1, 9, 2 nm di ba cc cn hai vc t 5, 13 nm di cc th t. S trin khai (v i vi mt pha) ca dy qun q l phn s trn c trnh by trong hnh 6.7

11 12 13

C a)

Hnh 6.7. Dy qun 3 pha c q l phn s 6.3. Dy qun xoay chiu mt pha

T in in t

14 15

10

5 6

8 9

Trang 25

Bi ging My in 2

Trong cc ng c in nh dng nhiu trong dn dng hoc h thng t ng thng s dng dy qun mt pha hoc hai pha qun thnh mt lp hoc hai lp. ng c in mt pha c dy qun ph ct ra sau khi khi ng thng l dy qun mt lp hoc hai lp m dy qun lm vic chim 2/3 s rnh phn ng (di pha 120o) cn dy qun khi ng th chim 1/3 s rnh cn li (di pha 60o). Trong ng c in dung, c hai dy qun chnh v ph cng lm vic (cn gi l ng c hai pha) nn mi dy qun chim 1/2 s rnh v di pha = 90 o. Cn trong dy qun hai lp dng bc ngn 1/3 th c th hon ton trit tiu sc in ng sng bc 3 ca dy qun chnh v ph. i vi dy qun mt lp, do dy qun chnh chim 2/3 tng s rnh nn sc t ng sng bc 3 cng t trit tiu nhng vi dy qun khi ng do ch chim 1/3 s rnh nn bin sng bc 3 c th chim n 25% bin sng c bn. Cc sng bc cao khc (bc 5, 7) i vi dy qun mt lp cng th hin kh r.

10

11

12

Hnh 6.8. S phn b dy dn ca dy qun hnh sin Dng dy qun kiu sin v ch cn t cc bi dy ca hai dy qun trong rnh stato theo mt quy lut chn. Hnh dng ca dy qun sin ging nh dy qun mt lp (ch khc s vng dy trong rnh) nhng trong rnh s c hai cnh bn ca hai bi dy thuc hai pha khc nhau. V vy xt ring v kt cu, dy qun sin tng hp c c im c bn ca dy qun mt lp v hai lp thng. u im ca dy qun sin l dy qun mt pha chim mt mt phng nn tin li cho vic sa cha. Tuy vy do s vng dy ca mi rnh khc nhau nn lp y rnh cng khc nhau.

6.4. Dy qun ngn mch kiu lng sc T in in t Trang 26

Bi ging My in 2

Dy qun ngn mch kiu lng sc c to thnh bi cc thanh dn bng ng t trong rnh, hai u hn vi hai vng ngn mch cng bng ng . Cc thanh dn v vng ngn mch ni trn cng c th c c bng nhm. Sc in ng ca cc thanh dn k tip lch pha nhau mt gc

2p Z

v c th biu th thnh hnh sao sc in ng c Z/t vct trong t l c chung ln nht ca Z v p. y mi vct sc in ng ng vi mt pha v nh vy m = Z/t v nu c hnh sao sc in ng trng nhau th mi pha c t thanh dn ghp song song. Trn thc t, n gin thng xem nh mi thanh dn ng vi mt pha do m = Z , s vng dy ca mt pha w = 1/2 v cc h s bc ri, bc ngn u bng 1. 6.5. Dy qun phn ng my in mt chiu Dy qun phn ng my in mt chiu thc cht l dy qun my in xoay chiu kt hp vi vnh i chiu chnh lu sc in ng xoay chiu thnh mt chiu. Trn thc t dy qun ny hnh thnh do u ni tip cc bi dy xp hay sng theo mt th t nht nh v lm thnh mch vng kn, hai u ca bi dy ni vo hai phin i chiu. gim bt s rnh so vi s phn t, c th ch to bi dy gm u = 1, 2, 3... phn t. Nh vy khi t bi dy vo rnh thnh dy qun hai lp, trong rnh s c 2u cnh tc dng nn mt rnh thc c th chia thnh u rnh nguyn t. - S rnh nguyn t l : Znt = u. Z Trong : u s phn t ca bi dy Z s rnh - S phn t S ca dy qun, s rnh nguyn t Znt v s phin gp G cng c mt mi quan h nht nh. - S phin gp G Quy lut ni cc phn t to thnh dy qun c xc nh bng bn loi bc dy qun : - Bc dy qun th nht y1: l khong cch gia hai cnh tc dng ca mt phn t o bng s rnh nguyn t.

y1 =

Z nt = s nguyn 2p

- Bc dy qun th hai y2 : l khong cch gia cnh tc dng th hai ca phn t th nht vi cnh tc dng th nht ca phn t k tip sau . - Bc dy tng hp y : l khong cch gia hai cnh tng ng ca hai phn t lin tip nhau. - Bc trn c gp yG: l khong cch gia hai phin gp ni vi hai cnh tc dng ca cng mt phn t o.

T in in t

Trang 27

Bi ging My in 2

y1

y1

2 y y2 y y2

yG = 1 a)

yG = 7 b) Hnh 6.9. Cc bc dy qun a) Dy qun xp; b) Dy qun sng

6.5.1. Dy qun xp c bc trn vnh gp bng: yG = m Khi m = 1 ta c dy qun xp n. Khi m = 2 ta c dy qun xp phc. Du (+) trong biu thc ng vi cch qun phi hoc qun tin, du (-) trong biu thc ng vi cch qun tri hoc qun li (hnh 6.10).

y y1 y1

yG = 2

a)

b)

yG = -1

Hnh 6.10. a) Dy qun xp phc tp qun phi b) Dy qun xp n qun tri.

T in in t

Trang 28

Bi ging My in 2

Ly mt v d v dy qun xp n minh ha. C dy qun xp vi Z = Znt = S = G = 16, 2p = 4, yG = 1 Bc dy th nht:

y1 =

Z nt 16 = =4 2p 4

yG = +y2 = +1, dy qun qun phi. Trnh t ni dy trong rnh nh sau :

Cc cnh phn t 1 3 7 9 10 11 12 13 14 15 16 8 2 4 6 1 5 lp trn Khp Cc cnh phn t kn 7 9 10 11 12 13 14 15 16 3 8 6 2 4 5 1 lp di

6.5.2. Dy qun sng dy qun sng, hai phn t ni tip nhau c t cch nhau khong mt i cc di cc cc t cng cc tnh v c v tr gn ging nhau trong t trng sc in ng ca chng cng chiu v cng vi nhau c. Nu my c p i cc th khi qun vng quanh b mt phn ng mt vng phi c p phn t v tr v cch phn t u tin m rnh nguyn t li qun sang vng th hai v c th tip tc vng sau cch vng trc m rnh nguyn t cho n khi khp kn mch. Nh vy vi mch vng quanh phn ng phi c : 2py1 = Znt m V bc trn dy qun phn ng

y1 =

Z nt m , bc trn vnh gp 2p

yG = y =

Gm . p

Khi m = 1 ta c dy qun sng n, khi m 2 ta c dy qun sng phc. Du (-) ng vi dy qun tri, Du (+) ng vi dy qun phi. V d minh ha mt dy qun sng n nh sau: Znt = S = G = 15, 2p = 4, m = -1. Ta c cc bc dy qun nh sau :

Z nt 15 3 = = 3 . Chn bc ngn. 2p 4 4 15 1 yG = y = = 7 . Dy qun tri. 2 y1 =

Th t cc phn t nh sau :
Lp trn Lp di 1 4 8 11 15 3 7 10 14 2 6 9 13 1 5 8 12 15 4 7 11 14 3 6 10 13 2 5 9 12 1 Khp kn

T in in t

Trang 29

Bi ging My in 2

6.5.3. Khi nim v dy qun hn hp Trong thc t, dy qun hn hp gm hai dy qun xp n v sng phc cng ni ln mt c gp nh vy s mch nhnh s bng tng s i mch nhnh ca hai loi dy qun . Hai dy qun u t trong cc rnh v u ni chung ln c gp. V vy s phn t S phi bng nhau. Mt khc hai dy qun c ghp song song thng qua chi than t c gp nn cc sc in ng ca chng phi bng nhau. Nh vy s phn t ni tip trong mi mch nhnh phi bng nhau. Trong my in cng sut ln, s i cc p > 1 v vy nu dng dy qun xp n th ta phi dng dy qun sng phc c m = p cho s i mch nhnh ca chng bng nhau. Loi dy qun ny thng dng trong my in cng sut ln, tc cao v i chiu kh khn. 6.5.4. Dy cn bng in th Dy qun my in mt chiu tng ng nh mt mch in gm mt s nhnh song song ghp li. Trong iu kin bnh thng, sc in ng sinh ra trong cc mch nhnh bng nhau. Khi c ti, dng in phn b u trn cc mch nhnh. Nhng nu v nguyn nhn g lm cho dng in trong cc mch nhnh phn b khng u th s lm vic ca my s khng c li. trnh tnh trng , ngi ta ni dy cn bng in th m bo s phn phi u n dng in trong cc mch nhnh. CU HI N TP CHNG 6 1. Mt my in ba pha c Z = 36 rnh, 2p = 2. Hi gc in gia hai rnh k nhau l bao nhiu, gc c kh l bao nhiu? Nu i s cc 2p = 4 th gc in v gc c kh c g thay i? 2. Dy qun my in xoay chiu khc dy qun my in mt chiu ch no? 3. Nguyn tc qun dy qun ba pha 1 lp v hai lp khi q l s nguyn. Khi ghp song song cc nhnh ca 1 pha cn m bo nhng iu kin g? 4. V sao dy qun xoay chiu hay lm vng pha = 60o. 5. Quy lut ni cc phn t ca dy qun xp v sng ca my in mt chiu c nhng im no khc nhau? Quan h gia cc i mch nhnh ca chng nh th no? 6. Dy qun cn bng in th dng lm g ? C bao nhiu loi dy cn bng in th. Dy qun xp phc phi t nhng dy cn bng in th no? Bi tp: 1. V s trin khai ca dy qun mc xch, ng tm ca my in c Z = 36, m = 3, 2p = 4. 2. C dy qun 3 pha hai lp bc ngn vi y = 7/9. S rnh Z = 36, 2p = 4. V s khai trin vi s i mch nhnh a = 2. 3. Mt my in mt chiu c S = G = Znt = 19, p = 2, sng n. Tnh cc bc dy qun, trnh t qun dy. Xc nh s mch nhnh song song. T in in t Trang 30

Bi ging My in 2

Chng 7: CC CH LM VIC V CC DNG KHC CA MY IN KHNG NG B 7.1. My pht in khng ng b Khi my in khng ng b ang lm vic vi li in m dng ng c s cp ko n quay nhanh hn tc ng b th my pht ra cng sut in tc dng vo li nhng vn nhn cng sut phn khng t li vo. l nhc im ca my pht in khng ng b. Tuy nhin u im ca n l khi ng v ha vo li d dng, hiu sut vn hnh cao v vy n c th dng lm ngun in b tr nh. My pht in khng ng b cng c th lm vic c lp vi li in, v cng sut phn khng cung cp cho my c ly t mt b t in 3 pha ni u cc my pht nh hnh 7.1. My pht in khng ng b thng l loi FKD rto lng sc v kt cu n gin, d ch to v lm vic chc chn.
Hnh7.1. My pht in khng ng b t kch

7.2. Trng thi hm ca my in khng ng b Trong thc t khi mun ngng quay hoc gim tc ng c khng ng b mt cch nhanh chng v bng phng, c th dng cc phng php hm in sau: 7.2.1. Phng php hm i th t pha Khi s > 1 ngha l r to quay ngc chiu vi chiu t thng quay th ng c lm vic ch hm. S hm nh hnh 7.2. Sau khi ct in ta ng cu dao v pha di o th t pha ca stato lm t trng quay ngc vi chiu quay rto dn ti rto ngng quay. 7.2.2. Phng php bin i thnh my pht in
A C B A B C

Hnh7.2. Hm i th t pha ng c in khng ng b

Khi s < 0 ngha l rto quay nhanh hn tc ng b th ng c chuyn thnh my pht v sinh ra mmen in t ngc chiu mmen ca ng c. Vic c thc hin bng cch tng s i cc ca ng c ln lm tc quay ca t trng gim xung nn thp hn tc ca r to v hm ngc ng c xung tc t trng quay mi.

T in in t

Trang 31

Bi ging My in 2

7.2.3. Phng php hm ng nng Khi ct ngun in vo ng c th lp tc ng ngun in mt chiu vo dy qun stato. Dng in ny s cm ng nn t trng trong stato. Rto theo qun tnh s quay trong t trng v cm ng nn sc in ng v dng in cm ng tc dng vi t trng ni trn to thnh mmen in t quay ngc li vi chiu quay ca my.

FKD Hnh7.3. My pht in khng ng b t kch

7.3. My dch pha

My dch pha l loi my in khng ng b rto dy qun c th to nn mt sc in ng E 2 pha th cp lch mt gc pha ty so vi in p s cp U1. V kt cu, my ging nh my in khng ng b nhng r to b gi cht ng yn bi h thng vt. Dy qun stato ni vi ngun in lm thnh pha s cp v sinh ra t trng quay. Dy qun rto lm thnh dy qun th cp thng qua vnh trt ni vi ti. 7.4. My iu chnh cm ng My iu chnh cm ng l mt loi my bin p da trn nguyn l lm vic ca my in khng ng b ba pha rto dy qun vi rto ng yn. S lm vic ca my iu chnh cm ng n nh hnh My iu chnh cm ng kp gm hai my iu chnh cm ng n 1 v 2 ghp li v rto ca hai my c ni cht vi nhau v c kh v t trng quay ca hai my quay ngc nhau. 7.5. My in khng ng b lm vic trong h t ng b 7.5.1. H t ng b ba pha n gin nht gm hai my khng ng b rto dy qun. Dy qun stato ca chng c ni vi li in cn dy qun r to c ni vi nhau theo ng th t pha. Nh vy nu hai my v tr ca rto i vi stato ging nhau th trong mch rto sc in ng E2 ca chng ngc nhau v dng in trong mch rto I2 s bng khng. 7.5.2. H t ng b mt pha

T in in t

Trang 32

Bi ging My in 2

h t ng b mt pha, stato ca my pht v my thu ch c mt pha ni vi li in chung nhng roto ca hai my vn l dy qun ba pha u vi nhau theo ng th t pha. Khi cho dng in mt pha vo dy qun stato 7.6. My bin p xoay My bin p xoay lm vic theo nguyn l v cm ng in t. My bin p xoay c th cho ra mt in p thay i theo gc xoay ca r to. V cu to, my ging nh mt ng c khng ng b rto dy qun. Trn stato v rto c t dy qun hai pha t lch nhau 90o trong khng gian. 7.7. My pht tc My pht tc c nhim v bin i cc tn hiu c (thng l tc quay ca trc) sang cc tn hiu in (thng l in p) o tc quay trong cc c cu t ng. My pht tc khng ng b c c cu ging nh mt ng c tha hnh khng ng b rto rng. Khi c dng in kch thch xoay chiu mt pha vo dy qun kch thch, trong my xut hin mt t trng p mch. Khi rto quay t trng qut qua rto cm ng nn mt sc in ng t l vi tc quay vi rto v sinh ra dng in. Dng in ny to ra t trng p mch qua cun dng v cm ng dng mt sc in ng xoay chiu v t l vi tc quay.

T in in t

Trang 33