PHNG GIO D C V O T O HUY N AK P

-------------------------

H v tn : Nguy n nh Hnh Ngy sinh: 02 - 11- 1969 Gi i tnh: Nam ; Dn t c: Kinh Ch c v : Gio vin n v cng tc: Tr ng THCS Chu Vn An

Thng 03 nm2009

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

M C L C:

N i dung ti A- Ph n m u I- L do ch n ti . II- M c ch nghin c u . III- i t ng nghin c u ... IV- Phng php nghin c u ..... V- Gi i h n c a ti . VI- Ph m vi v k ho ch nghin c u.. B- N i dung ti I- C s l lu n II- Th c tr ng c a v n nghin c u. III- Kinh nghi m v n d ng ti vo th c ti n... D ng 1: Xc nh c s mol c a CO2 ( ho c SO2) v R(OH)2 D ng 2: Ch bi t s mol c a m t ch t CO2 (SO2) ho c ki m. D ng 3: Bi t kh i l ng c a m t mu i ho c kh i l ng chung. D ng 4: CO2 ( SO2) tc d ng v i h n h p ki m X(OH)2 v YOH IV- K t qu t c v bi h c kinh nghi m. 1- K t qu t c. 2- Bi h c kinh nghi m C- K t lu n

Trang

1 2 2 2 3 3

4 6 8 9 12 13 17 19 19 20 21

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

A- PH N M I- L DO CH N TI:

U.

M c tiu chnh c a i m i phng php d y h c l nh m gp ph n th c hi n m c tiu i m i n n gio d c n c nh. Theo Lu t Gio d c Vi t Nam: " Phng php gio d c ph thng ph i pht huy tnh tch c c, t gic ch ng sng t o c a h c sinh ph h p v i c i m c a t ng l p h c, t ng mn h c, b i d ng phng php t h c, rn luy n k nng v n d ng ki n th c vo th c ti n tc ng n tnh c m, em l i ni m vui h ng th h c t p cho h c sinh". Mu n i m i gio d c th ph i tch c c i m i cch d y v cch h c, thay i nh n th c v ch t l ng d y v h c. Nh v y, i m i phng php d y h c ph i ch ng thi quen p t, rt ki n th c v t o ra c h i cho h c sinh ti p c n v pht hi n ki n th c, bi t gi i quy t cc v n m t cch linh ho t v sng t o. Ngy nay, vi c i m i trong cc bi gi ng l thuy t c p d ng m t cch r ng ri v c hi u qu . Tuy nhin, i m i trong phng php b i d ng k nng gi i bi t p cho h c sinh v n cn nhi u h n ch ( nh t l trong cng tc b i d ng h c sinh gi i); gio vin v n cn s d ng theo l i mn (gio vin gi i m u, h c sinh lm theo), cha pht huy h t ti m l c v t duy, tnh sng t o v tr thng minh c a h c sinh. Trong nhi u nm lm nhi m v b i d ng h c sinh gi i cho tr ng v phng Gio d c akP, ti nh n th y h c sinh gi i v n cn nhi u lng tng khi gi i cc bi ton ph c t p. S lng tng ny cng th hi n r khi cc em tham gia gi i cc bi ton c lin quan n ph n ng gi a CO2 ho c SO2 tc d ng v i ki m d ng R(OH)2. Trong khi lo i bi t p ny h u nh khng th thi u trong cc k thi h c sinh gi i. T nh ng sai l m v r t lng tng c a h c sinh, ti ki m tra, phn tch th c tr ng v tm nguyn nhn chnh l do cc em cha hi u b n ch t c a ph n ng gi a oxit axit v i ki m ( trong c ph n ng c a CO2 ( ho c SO2 ) tc d ng v i R(OH)2 ).
Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2 3

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

V i nh ng l do trn ti tm ti nghin c u, tham kh o t li u v p d ng ti: Phng php gi i bi ton v CO2 ho c SO2 tc d ng v i ki m d ng R(OH)2 nh m gip cho cc em HS gi i kh c ph c nh ng sai l m; bi t gi i cc bi t p lo i ny m t cch t tin v hi u qu . II- M C CH NGHIN C U: ti nh m m c ch lm r b n ch t c a ph n ng CO2 ho c SO2 tc d ng v i ki m c a kim lo i ha tr II, qua gip h c sinh hnh thnh k nng gi i cc bi ton c lin quan n ph n ng ha h c ny. ti cn nh m pht huy tnh tch c c, sng t o trong gi i ton ha h c c a h c sinh, gp ph n nng cao ch t l ng i tuy n h c sinh gi i. III- I T NG NGHIN C U: ti ny nghin c u b n ch t c a ph n ng ph n ng CO2 ( ho c SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2 v cc phng php gi i cc bi ton ha h c c lin quan n ph n ng ny. IV- PHNG PHP NGHIN C U: 1- Phng php ch y u th c hi n ti, ti s d ng phng php ch y u l t ng k t kinh nghi m, c th c hi n theo cc b c: Xc nh i t ng: xu t pht t nh ng kh khn v ng m c trong cng tc b i d ng HS gi i, ti xc nh c n ph i c m t ti nghin c u v cc phng php gi i bi ton v ph n ng gi a CO2 ( ho c SO2) v i ki m. Th nghi m v c k t kinh nghi m : Trong qu trnh v n d ng ti, ti p d ng nhi u bi n php, nh: trao i cng gio vin c kinh nghi m, tr chuy n cng HS; ki m tra, nh gi v so snh k t qu . 2-Cc phng php h tr Ngoi ra, ti cn dng m t s phng php h tr khc nh phng php nghin c u ti li u, i u tra nghin c u

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

V- GI I H N C A TI: ti ny ch nghin c u v p d ng cho i t ng h c sinh gi i trong i tuy n h c sinh gi i l p 9 c a huy n akP. V m t ki n th c k nng, ti ch nghin c u m t s phng php gi i ton c lin quan n ph n ng CO2

( ho c SO2 ) tc d ng v i ki m c a kim lo i ha tr II. VI- PH M VI V K HO CH NGHIN C U: - K ho ch th c hi n ti : ti b t u nghin c u t thng 9 nm 2007, c th nghi m trong nm h c 2007-2008 v h c k I nm h c 20082009. ti c t ng k t, rt kinh nghi m vo thng 12 nm 2008. - ti c p d ng t i tr ng THCS Chu Vn An, sau p d ng b i d ng i tuy n h c sinh gi i mn Ha h c l p 9 c a huy n akP.

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

B- N I DUNG TI
I- C S PH N L LU N V PHNG PHP GI I BI TON V

NG CO2 ( SO2) TC D NG V I KI M D NG R(OH)2

Gi i ton ha h c l s k t h p nhu n nhuy n gi a hi n t ng v b n ch t ha h c v i cc k nng v ton h c. Tuy nhin, mu n gi i chnh xc m t bi ton ha h c ( lo i tnh theo phng trnh ha h c) th tr c tin ph i vi t y v chnh xc cc phng trnh ha h c x y ra, y l cha kha m p n c a m t bi ton ha h c. Ch c n m t nh m l n nh trong vi c vi t phng trnh ha h c th m i n l c trong gi i ton u tr nn v ngha. Trong h th ng cc bi t p ha h c nng cao c r t nhi u lo i bi t p m b n ch t c a ph n ng r t ph c t p, h c sinh th ng vi t thi u phng trnh ph n ng ho c xc nh sai v ch t s n ph m, do khng th no c c l i gi i v p s chnh xc. M t trong cc lo i bi t p ph c t p l d ng ton v CO2 tc d ng v i ki m ha tr II d ng R(OH)2. gi i t t lo i bi ton ny th h c sinh ph i hi u c b n ch t c a ph n ng. V y b n ch t c a ph n ng ny nh th no ? 1- B n ch t ph n ng gi a CO2 ( SO2 ) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2. Gi s d n b (mol) CO2 ( ho c SO2) vo dung d ch ch a a (mol) ki m Ca(OH)2 ho c Ba(OH)2 th ph n ng x y ra theo trnh t nh sau: u tin, ph n ng t o mu i trung ha, n khi n RCO3 = n R(OH)2 = a th
k t t a t c i ( v i R l kim lo i ki m ha tr II): CO2 + R(OH)2 RCO3 + H2O a a a (mol) (1)

N u ti p t c bm CO2 th k t t a RCO3 b tan d n v chuy n thnh mu i R(HCO3)2 . Khi n CO2 = 2a th k t t a tan hon ton. CO2 + H2O + RCO3 R(HCO3)2 a a (mol)
6

(1)

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

T ng h p (1) v (1) ta c PTHH chung: 2CO2 + R(OH)2 R(HCO3)2 2a a a (mol) (2)

Nh v y, ty thu c vo t l s mol c a oxit axit v ki m m mu i t o thnh c th l mu i trung ha ho c mu i axit ho c c hai mu i. n gi n trong vi c gi i cc bi ton c lin quan, gio vin c th rt ra nh n xt tng i v m t nh tnh nhng gip h c sinh gi i ton v a nhanh, v a chnh xc: N u ch t o mu i trung ha th coi nh ch x y ra ph n ng (1) N u ch t o mu i axit th coi nh ch x y ra ph n ng (2) N u t o ng th i hai mu i th coi nh ch x y ra c (1) v (2)

2) Phng php xc nh nhanh lo i mu i t o thnh :

Cn c vo b n ch t c a ph n ng, chng ta c th k t lu n nhanh lo i mu i t o thnh d a theo t s mol
N u t T= n CO2 ( hoac SO2 ) n R(OH)2

n CO2 ( hoac SO2 ) n R(OH)2

b th c 5 tr ng h p t o mu i nh sau: a Mu i t o thnh R(HCO3)2 R(HCO3)2 C 2 mu i RCO3 RCO3 Ch t d CO2 v a v a v a R(OH)2

Gi tr T T >2 T=2 1< T < 2 T=1 T<1

Quan h mol b > 2a b = 2a a < b < 2a b= a b<a

Nh v y, ch c n xc nh c t s mol c a c p ch t tham gia th h c sinh c th d dng k t lu n ph n ng t o ra mu i g.

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

3) C s phn lo i cc bi ton v ph n ng CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2.

Ngoi vi c phn tch, lm r b n ch t c a ph n ng, gio vin cn ph i bi t sng t o trong cch phn d ng bi t p, nh m gip h c sinh c nh h ng r rng v phng php gi i. y l yu c u r t quan tr ng v n c th bi n ci ph c t p tr thnh nh ng i u n gi n. D a vo s l ng c a cc d ki n v m c ch yu c u c a bi ti th ng chia cc bi ton v ph n ng CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m R(OH)2 thnh 4 d ng chnh sau y:

* D ng 1:

Xc nh c s mol c a CO2 ( ho c SO2) v ki m R(OH)2.

* D ng 2: Ch bi t s mol c a m t ch t tham gia CO2 ( SO2) ho c ki m, yu c u xc nh l ng mu i t o thnh. * D ng 3: Bi t kh i l ng c a m t mu i ho c kh i l ng mu i chung. * D ng 4: CO2 ( ho c SO2) tc d ng v i h n h p ki m X(OH)2 v YOH. II- TH C TR NG C A V N NGHIN C U 1- Th c tr ng v i u ki n h c t p v trnh c a h c sinh tr c khi th c hi n ti:
Trong m t bu i b i d ng h c sinh gi i cho tr ng ti a ra bi ton Tnh th tch CO2 ( ktc) khi s c vo 2 ll dung d ch Ca(OH)2 0,02M th thu c 3 gam k t t a. K t qu c 10 em trong i tuy n u m c sai l m chung l khng nhn th y tr ng h p t o h n h p mu i CaCO3 v Ca(HCO3)2, cc em cho r ng ph n ng ch t o mu i trung ha v Ca(OH)2 d. V r t nhi u sai l m khc c lin quan n bi ton v CO2 ( ho c SO2 ) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2. H u h t cc em u cho r ng d ng ton ny kh qu, th ng t ra r t s khi nh n nhi m v gi i cc bi t p lo i ny. V th cc em h c sinh r t th ng trong cc bu i h c b i d ng, khng h ng th h c t p. Trong 10 h c sinh tham gia b i d ng ch c m t em bi t vi t PTHH x y ra theo ng b n ch t, nhng l i cha bi t cch gi i ton.

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

L h c sinh vng nng thn cn nhi u kh khn, v v y i u ki n h c t p c a cc em cn r t h n ch . Nhi u h c sinh khng c sch tham kh o, m t s em c sch tham kh o th l i cha bi t cch h c t p v i sch. T nh ng sai l m v cc kh khn nu trn, ti ngh c n ph i nghin c u, t ng h p v phng php gi i m t s d ng bi ton c lin quan n ph n ng CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m.

2- Chu n b th c hi n ti: p d ng ti, ti th c hi n m t s khu quan tr ng nh sau:

a) i u tra trnh HS, tnh c m thi c a HS v n i dung c a ti;

i u ki n h c t p c a HS. H ng d n cch s d ng sch tham kh o v gi i

thi u m t s sch c a th vi n tr ng h c sinh m n c. b) Ch n l c v nhm cc bi ton theo d ng, xy d ng phng php gi i chung cho m i d ng, bin so n bi t p m u; bi t p v n d ng v nng cao. Ngoi ra ph i d on nh ng sai l m m h c sinh c th m c ph i. c) Ln k ho ch v th i l ng cho m i d ng ton. Tham kh o ti li u, trao

i v i ng nghi p; nghin c u cc thi HS gi i c a t nh ta v m t s t nh,

thnh ph khc, vi t thnh ti li u ring b i d ng h c sinh.

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

III- KINH NGHI M V N D NG TI VO TH C TI N:

Khi th c hi n ti vo vi c gi ng d y, tr c h t ti lm r b n ch t c a ph n ng oxit axit tc d ng v i ki m ( nh nu trong ph n c s l lu n). Sau t ch c gi i kh o st m t s bi t p m u rt ra h ng gi i chung cho cc bi t p d ng CO2 (ho c SO2) tc d ng v i ki m R(OH)2 , g m cc b c c b n sau y: B c 1: Chuy n i cc d ki n thnh s mol ( n u c), xc nh t l s mol c a c p ch t tham gia ( ho c m t c p ch t no ) B c 2: Xc nh mu i no t o thnh.

+) N u bi t t l s mol ( T) th k t lu n c lo i mu i t o thnh ( nu trong ph n c s l lu n) +) N u khng bi t t l mol (T) th ph i bi n lu n theo tr ng h p. B c 3: Vi t y cc PTHH x y ra. B c 4: Tnh ton hon thnh yu c u c a bi. Ti p theo, ti ti n hnh b i d ng k nng theo d ng. M c rn luy n t d n kh, nh m b i d ng h c sinh pht tri n k nng t bi t lm n thnh th o v sng t o. Khi t ch c b i d ng k nng gi i ton cho h c sinh, ti lun t o c h i cho h c sinh pht hi n v n , h ng d n h c sinh gi i quy t v n , t ch c v n d ng v nng cao. T vi c gi i bi t p m u, h c sinh rt ra c phng php gi i v trnh c nh ng sai l m trong nh n th c ha h c. Sau y l m t s kinh nghi m v phn d ng v phng php gi i cc bi ton v ph n ng c a CO2 ( ho c SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2.

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

10

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

1) D ng 1: Xc nh c s mol c a CO2 ( ho c SO2) v ki m R(OH)2. a) Phng php chung:

B c 1: Xc nh s mol CO2 ( ho c SO2) v R(OH)2 B c 2: L p t l s T = n CO2 (SO2 ) n R (OH)2 v k t lu n lo i mu i t o thnh

B c 3: Vi t PTHH tng ng v tnh ton theo yu c u c a bi. N u k t thc ph n ng ch thu c m t mu i trung ha ho c mu i axit th bi ton r t n gi n ( ti khng trnh by tr ng h p ny). N u bi t c ph n ng t o 2 mu i th bi ton c th gi i c b ng 4 cch khc nhau: * Cch 1: Phng php n i ti p (ng nh t v b n ch t) CO2 + R(OH)2 RCO3 + H2O a a a (mol)

CO2 + H2O + RCO3 R(HCO3)2 ( b a) K t qu ph n R(HCO3)2. * Cch 2: Phng php song song G i x,y l n l t l s mol c a RCO3 v RHCO3 th ta c: CO2 + R(OH)2 RCO3 + H2O x x x (mol) ( b a) ( b a) (mol)

ng t o ra: ( 2a-b) mol RCO3 v (b-a) mol mu i

2CO2 + R(OH)2 R(HCO3)2 2y y y (mol)

x + y = a Ta c h phng trnh : gi i h tm x,y. x + 2y = b * Cch 3: Phng php h p th c C th g p thnh m t ph n ng t o ng th i 2 mu i,sao cho t s mol c a CO2 ( ho c SO2) v ki m R(OH)2 ph h p v i t s T.
11

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

* Cch 4: Phng php ng cho Phng php ny cho php xc nh nhanh t l s mol c a hai mu i t o thnh m khng c n vi t ph n ng ( n u bi khng yu c u ). T CTHH c a cc mu i d dng xc nh c t s mol T1, T2 t o ra n CO3 n R (OH)2 n1 n CO3 n R (OH)2

m i mu i . C th : RCO3 ( T1 = Ta c s : R(HCO3)2: T1= 2

T 1
= 1);

R(HCO3)2 ( T2 =

= 2)

T
RCO3
: n2 T2 =1 2T

Suy ra ta c:

n1 T 1 = (1) ; n2 2 T

n1 + n2 = a (2)

Gi i cc phng trnh (1) v (2) s tm c n1 v n2

b)V d : D n 2,688 lt CO2 ( ktc) vo 200ml dung d ch Ba(OH)20,5M.

H i mu i no t o thnh ? bao nhiu gam ? * Pht hi n v n : v 1 < * Bi gi i : n CO2 n Ba(OH)2 < 2 t o 2 mu i ( c 4 cch gi i)

Cch 1: Phng php n i ti p

n CO2 = 2,688 = 0,12 mol 22,4 ; n Ba(OH)2 = 0,2 0,5 = 0,1 (mol)

CO2 + Ba(OH)2 BaCO3 + H2O Ban u: Ph n ng: Sau p. ng: 0,12 0,1 0,02 0,1 0,1 0 0 0,1 0,1 (mol)

V CO2 d nn m t ph n k t t a b ha tan :

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

12

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

CO2 + H2O + BaCO3 Ba(HCO3)2 Ban u: Ph n ng: Sau p. ng: 0,02 0,02 0 0,1 0,02 0,08 0 0,02 0,02 (mol)

m BaCO3 = 0,08 197 = 15,76 gam m Ba(HCO3 )2 = 0,02 259 = 5,18 gam

Cch 2:

Phng php song song

G i x,y l n l t l s mol c a BaCO3 v Ba(HCO3)2 CO2 + Ba(OH)2 BaCO3 + H2O x x x (mol) 2CO2 + Ba(OH)2 Ba(HCO3)2 2y y y (mol)

x + y = 0,1 x = 0,08 gi i ra c : Ta c h pt : x + 2y = 0,3 y = 0,02 m BaCO3 = 0,08.197 = 15,76 gam m Ba(HCO3 )2 = 0,02.259 = 5,18 gam

Cch 3: Phng php h p th c

Ta c: n CO2 n Ba(OH)2 = 0,12 6 = ta c phng trnh ha h c chung: 0,1 5

6CO2 + 5Ba(OH)2 4BaCO3 + Ba(HCO3)2 + 4H2O 0,12 0,1 0,08 0,02 (mol) m BaCO3 = 0,08.197 = 15,76 gam m Ba(HCO3 )2 = 0,02.259 = 5,18 gam

Cch 4: Phng php ng cho

Cn c vo CTHH c a 2 mu i cng bi t c t l s mol v a t o ra m i mu i:

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

13

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

BaCO3( T =

n CO3 n Ba(OH)2

= 1 ); Ba(HCO3)2 ( T =

n CO3 n Ba(OH)2

= 2)

Ta c s ng cho: Ba(HCO3)2: n1 T1= 2 0,2 1

T = 1,2 BaCO3

: n2
m :

T2 = 1

0,8

n1 1 = ; n2 4

n muoi = n Ba(OH)2 = 0,1 (mol)

1 n Ba(HCO3 )2 = .0,1 = 0,02 (mol) ; n BaCO3 = 0,1 0,02 = 0,08(mol) 5 m BaCO3 = 0,08.197 = 15,76 gam m Ba(HCO3 )2 = 0,02.259 = 5,18 gam

2) D ng 2:

Ch bi t s mol c a m t ch t tham gia CO2 ( SO2) ho c

ki m, yu c u xc nh l ng mu i t o thnh. a) Phng php gi i:

Do khng xc nh c n CO2 (SO2 )
n kiem

nn c th x y ra 3 tr ng h p.

+) Tr ng h p 1: mu i t o thnh l mu i trung ha. Xc nh m1 ( g) +) Tr ng h p 2: mu i t o thnh l mu i axit. Xc nh m2 (g) +) Tr ng h p 3: t o ra hai mu i. T ng l ng mu i : m1 < m < m2.

b) V d :
H p th hon ton 2,24 lt kh SO2 ( ktc) vo bnh ng dung d ch Ca(OH)2.H i sau ph n ng mu i no t o thnh ? bao nhiu gam ? * Pht hi n v n : x y ra 3 tr ng h p. khng tm c
nCa(OH)

nSO2

bi ton c c th

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

14

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

* Bi gi i:
nSO2 = 2,24 = 0,1 (mol) 22,4

V cha bi t s mol Ca(OH)2 nn c th x y ra c 3 tr ng h p

*Tr ng h p1: mu i t o thnh l CaSO3.

Ca(OH)2 + SO2 CaSO3 + H2O Theo (1) : n CaSO3 = nSO2 = 0,1 (mol)
mCaSO3 = 0,1.120 = 12 (gam)

(1)

*Tr ng h p2: Ch c mu i Ca(HCO3)2 t o thnh.

Ca(OH)2 + 2SO2 Ca(HSO3)2 (2)

1 0,1 = 0,05 (mol) Theo (2) : n Ca(HSO3 )2 = nSO2 = 2 2

mCa(HSO3 )2 = 0,05 202 = 10,1 (gam)

*Tr ng h p3:

Ph n ng t o ng th i 2 mu i. SO2 CaSO3 + H2O (1) (2)

Ca(OH)2 +

Ca(OH)2 + 2SO2 Ca(HSO3)2 V y ta c : 1 < 0,1 n Ca(OH)2 <2

0,05 < n Ca(OH)2 < 0,1

10,1 (g) < mCaCO3 + m Ca(HSO3 )2 < 12 (g)

3) D ng 3: Bi t kh i l ng c a m t mu i ho c kh i l ng mu i chung. a) Phng php gi i:

+) N u bi t kh i l ng m t mu i trung ha ( ho c mu i axit): Bi n lu n theo 2 tr ng h p ( Ch c m t mu i cho ho c t o h n h p 2 mu i ) +) N u bi t kh i l ng k t t a cha c c i ( n RCO3 < n R(OH)2 ) th c 2 tr ng h p: CO2 ( SO2) thi u ; ho c CO2 ( SO2) d so v i ki m nn lm tan m t ph n k t t a. +) N u bi t kh i l ng mu i chung : t gi thi t ph n ng t o 2 mu i v i s mol x,y v gi i tm x,y. N u c 1 n b ng 0 th mu i tng ng khng c.
Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2
15

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

b) Cc v d : V d 1:

D n 10 lt (ktc) h n h p g m N2 v CO2 vo bnh ng 2 lt

dung d ch Ca(OH)2 0,02M, sau khi k t thc ph n ng thu c 1 gam k t t a. Xc nh thnh ph n % th tch c a CO2 trong h n h p.
* Pht hi n v n :

n CaCO3 < n Ca(OH ) nn k t t a cha c c i. V v y

2

c 2 l do lm cho k t t a khng c c i: ho c CO2 thi u khng chuy n h t Ca(OH)2 thnh k t t a, ho c CO2 c d v ha tan m t ph n k t t a.
*Bi gi i :

n Ca(OH)2 = 0,02 2 = 0,04 (mol) n CaCO3 = 1 = 0,01 mol 100

V n CaCO3 < n Ca(OH)2 nn k t t a cha c c i c 2 tr ng h p.

Tr ng h p 1: CO2 thi u Ca cha chuy n h t thnh k t t a.

CO2 + Ca(OH)2 CaCO3 + H2O 0,01 0,01 0,01 (mol) VCO2 = 0,1 22, 4 = 0, 224 (lt) %VCO2 = 0,224 100% = 2,24% 10

Tr ng h p 2: CO2 d, ha tan m t ph n k t t a CaCO3

CO2 + Ca(OH)2 CaCO3 + H2O 0,04 0,04 0,04 (mol) n CaCO3 ( b hoa tan) = 0,04 0,01 = 0,03 (mol) CO2 + H2O + CaCO3 Ca(HCO3)2 0,03
0,03

(mol)

VCO2 = 0,07 22,4 = 1,568 lt %VCO2 = 1,568 100% = 15,68% 10

16

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

Nh n xt:

Sai l m c a h c sinh l th ng khng pht hi n ra tr ng h p 2. Ho c bi n lu n theo 3 tr ng h p r t di dng, t n nhi u th i gian. V th khi g p cc bi t p ny, ti th ng h ng d n cc em pht hi n v n v kh ng nh bi ton d ng ny lun c 2 tr ng h p.
V d 2: t chy hon ton 6,72 lt h n h p kh A g m CO v CH4 . Kh

sinh ra c d n vo 4 lt dung d ch Ca(OH)2 th th y t o ra 25 gam k t t a. Tnh n ng mol c a dung d ch Ca(OH)2.

*Pht hi n v n :

+) Khi t 1mol CO 1mol CO2 ; t 1mol CH4 1mol CO2

s mol CO2 = t ng s mol h n h p kh (CO + CH4)

+) V ph n n CO2 n Ca(OH)2

ng c t o mu i CaCO3, nhng cha bi t t l mol c a

nn c 2 tr ng h p x y ra ( ch t o CaCO3 ho c t o c 2 mu i ).

*Bi gi i:

2CO + O2

2CO2
t0

t0

(1) (2) 6,72 = 0,3 (mol) 22,4

CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O Theo (1) v (2) : n CO2 = n CO + n CH4 = n CaCO3 = 25 = 0,25 (mol) 100

V n CO2 > n CaCO3 nn c 2 tr ng h p:

Tr ng h p 1: CO2 cn d. V l v ph n ng t o mu i trung ha. Tr ng h p 2: m t ph n CO2 ph n ng t o mu i Ca(HCO3)2

CO2 0,25

Ca(OH)2 CaCO3 + H2O 0,25

0,25

(mol)

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

17

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

2CO2 + (0,3 0,25)

Ca(OH)2 Ca(HCO3)2 0,05

0,25+0,05 = 0,075M 4

(mol)

CM [dd Ca(OH)2 ]=

Nh n xt : N u n CO2 (SO2 ) > n ket tua th lun t i h n h p 2 mu i V d 3: H p th V (lt) SO2 ( ktc) vo 150 ml dung d ch Ba(OH)2 0,2M.
Sau ph n ng, c c n h n h p s n ph m thu c 8,15 gam mu i. Tm V. *Pht hi n v n : V cho c 8,15 gam mu i chung nn cha bi t

mu i no. Nn gi s ph n ng t o 2 mu i, n u mu i no c s mol b ng 0 th coi nh khng c sinh ra.

*Bi gi i: * Cch 1: Phng php bi n lu n theo 3 tr ng h p.

Tr ng h p 1: ph n ng ch t o ra mu i trung ha BaSO3 n Ba(OH)2 = 0,15 0,2 = 0,03 (mol) SO2 + Ba(OH)2 BaSO3 + H2O 0,03 0,03 (mol)

m BaSO3 (max) = 0,03 217 = 6,51 (gam) < 8,15 (v l) Tr ng h p 2: : ph n ng ch t o mu i axit Ba(HSO3)2 2SO2 + Ba(OH)2 Ba(HSO3)2 0,03 0,03 (mol) m Ba(HSO3 )2 = 0,03 299 = 8,97 (gam) > 8,15 (v l)

Tr ng h p 3: ph n ng t o hai mu i.
SO2 x + Ba(OH)2 BaSO3 + H2O x x (mol)

2SO2 + Ba(OH)2 Ba(HSO3)2 y 0,5y 0,5y (mol)

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

18

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

x + 0,5y = 0,03 x = 0,01 Ta c h phng trnh: gi i ra c 217x + 149,5y = 8,15 y = 0,04

VSO2 = (0,01 + 0,04) 22,4 = 1,12 lt * Cch 2: Ta gi s ph n ng t o ra 2 mu i v gi i ra p s nh l i gi i tr ng h p 3 ( N u bi ton t o ra m t mu i th c m t n b ng 0 )

4) D ng 4: CO2 ( ho c SO2) tc d ng v i h n h p ki m X(OH)2 v YOH a) Phng php gi i:

Khi s c kh CO2 ( SO2 ) vo dung d ch ch a h n h p ki m X(OH)2 v YOH th mu i trung ha t o ra tr c. Trnh t cc ph n ng nh sau: CO2 + Y(OH)2 YCO3 + H2O CO2 + 2XOH X2CO3 + H2O CO2 + H2O + X2CO3 2XHCO3 CO2 + H2O + YCO3 Y(HCO3)2 (1) (2) (3) (4)

Nh n xt:
N u l ng k t t a c c i ( n YCO 3 = n Y(OH)2 ) th ch c ch n khng c ph n ng (4). Bi ton c 3 tr ng h p: ch x y ra (1) ; x y ra (1) v (2) ; x y ra (1),(2),(3) N u k t t a khng c c i ( n YCO 3 < n Y(OH)2 ) th c 2 tr ng h p: +) TH1: Ch x y ra (1) v Y(OH)2 cha h t. +) TH2: x y ra (4) v k t t a b ha tan m t ph n.

b) Cc v d : V d 1: S c V lt CO2 ( ktc) tc d ng v i 4 lt dung d ch A ch a NaOH

0,05M v Ba(OH)2 0,02M thu c 5,91 gam k t t a. Tm V.

*Pht hi n v n :

n BaCO3 < n Ba(OH ) nn k t t a cha c c i, bi

2

ton c 2 tr ng h p: ho c ch x y ra (1) ho c x y ra (4)

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

19

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

*Bi gi i:
CO2 CO2 + Ba(OH)2 BaCO3 + H2O + 2NaOH Na2CO3 + H2O H2O 2NaHCO3 H2O Ba(HCO3)2 (1) (2) (3) (4)

Na2CO3 + CO2 + BaCO3 + CO2 +

n NaOH = 0,05 4 = 0,2 mol ; n Ba(OH)2 = 4 0,02 = 0,08 (mol) n BaCO3 = 5,91 = 0,03 mol < 0,08 bi ton c 2 tr ng h p: 197

Tr ng h p 1: Ch x y ra (1) v Ba(OH)2 d
n CO2 = n CaCO3 = 0,03 (mol) VCO2 = 0,03 22,4 = 0,672 lt

Tr ng h p 2: x y ra (1),(2),(3),(4)
n CO2 = n Ba(OH)2 + n NaOH + n BaCO3 ( hoa tan) = 0,08 + 0,2+ (0,08-0,03) = 0,33 (mol) VCO = 0,33 22,4 = 7,392 lt
2

VCO2 = ( 0,1 + 0,2 + 0,03 ) 22,4 = 7,392 lt

V d 2: S c V lt CO2 (ktc) vo 5 lt dung d ch Ca(OH)2 0,01M v KOH

0,04M thu c 5 gam k t t a v dung d ch B. Tm V.

*Pht hi n v n : V n Ca(OH)2 = n CaCO3 nn k t t a c c i khng

x y ra ph n ng (4).

*Bi gi i:
n Ca(OH)2 = 0,05 (mol) ; n CaCO3 = 0,05 (mol) ; n KOH = 0,2 (mol) (1) (2) (3)

CO2 + Ca(OH)2 CaCO3 + H2O CO2 + 2KOH K2CO3 + H2 O

K2CO3 + CO2 +

H2O 2KHCO3

V n CaCO3 = n Ca(OH)2 nn k t t a c c i c 3 tr ng h p:

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

20

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

Tr ng h p 1: Ch x y ra (1) v a
VCO2 = 0,05 22, 4 = 1,12 lt

n CO2 = n CaCO3 = 0,05

Tr ng h p 2:

N u ch c (1) v (2) th :

1 0,2 n CO2 (max)= nCa(OH)2 + nKOH = 0,05 + = 0,15 (mol) 2 2 VCO2 (max) = 0,15.22, 4 = 3,36 lt V y 1,12 lt < VCO2 3,36 lt N u c c ph n ng (1),(2),(3) th:

Tr ng h p 3:

n CO2 (max)= nCa(OH)2 +nKOH = 0,05 + 0,2 = 0, 25 (mol) VCO2 (max) = 0,25.22,4 = 5,6 lt V y 3,36 lt < VCO2 5,6 lt

IV - K T QU T C V BI H C KINH NGHI M 1- K t qu t c: ti ny gp ph n nng cao r t ng k ch t l ng b i d ng h c sinh

gi i b mn Ha h c t i tr ng THCS Chu Vn An v i tuy n h c sinh gi i huy n akP d thi t nh trong nm h c 2007-2008 v 2008-2009. ti gip cc em tch c c v t tin hn trong ho t ng tm ki m h ng gi i cho cc bi t p. T ch r t lng tng khi g p cc bi ton d ng CO2 ( ho c SO2) tc d ng v i ki m c a kim lo i ha tr II, th nay ph n l n cc em bi t v n d ng nh ng k nng c b i d ng gi i thnh th o nhi u bi ton ph c t p. i u ng m ng l c nhi u em bi t sng t o trong gi i ton ha h c, c nhi u cch gi i nhanh v thng minh. Qua ti ny, ki n th c, k nng c a HS c c ng c m t cch v ng ch c, su s c; k t qu h c t p c a h c sinh lun c nng cao.

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

21

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

* S li u v k t qu th c hi n ti: N m h c 2006- 2007 2007-2008 2008-2009 H c sinh gi i c p huy n 11/ 13 em d thi 10/10 em d thi 10/10 em d thi H c sinh gi i c p t nh 03 em 06 em 09 em d thi

2- Bi h c kinh nghi m:
Trong qu trnh v n d ng ti, ti rt ra m t s kinh nghi m nh sau: * Gio vin ph i chu n b th t k n i dung cho m i d ng bi t p c n b i d ng cho HS, xy d ng c phng php gi i cc d ng bi ton . * Vi c hnh thnh cc k nng gi i cc d ng bi ton nu trong ti ph i

c th c hi n theo h ng m b o tnh k th a v pht tri n. Ti th ng b t u t m t bi t p m u, h ng d n phn tch bi h c sinh xc nh

h ng gi i v t gi i, t cc em c th rt ra phng php chung gi i cc bi ton cng lo i. Sau ti t ch c cho HS gi i bi t p tng t m u; pht tri n v t m u v cu i cng nu ra cc bi t p t ng h p. Cch lm ny gip cho gio vin d dng pht hi n sai l m trong nh n th c c a h c sinh, gip h c sinh hi u l thuy t su s c * M i d ng bi ton ti u xy d ng phng php gi i, nh m gip cc em d dng nh n d ng v v n d ng cc ki n th c, k nng m t cch chnh xc; h n ch c nh ng nh m l n c th x y ra trong cch ngh v cch lm c a HS. Sau m i d ng ti lun ch tr ng n vi c ki m tra, nh gi k t qu , s a ch a rt kinh nghi m v nh n m nh nh ng sai st m HS th ng m c ph i.

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

22

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

C- K T LU N
Phn lo i bi t p ha h c v xy d ng h ng gi i h p l l m t trong cc yu c u quan tr ng c a gio vin, kch thch h c sinh h c t p m t cch say m v h ng th, ng th i v n d ng nh ng hi u bi t c a mnh vo cu c s ng. Mu n lm c i u ny, i h i gio vin ph i c trnh chuyn mn v ng vng , c s hi u bi t su s c bao qut h t ton b n i dung chng trnh ha h c c a ton c p h c. Nh ng kinh nghi m nu trong ti nh m m c ch b i d ng v pht tri n ki n th c k nng cho h c sinh v a b n v ng, v a su s c; pht huy t i

a s tham gia tch c c c a ng i h c. H c sinh c kh nng t tm ra ki n

th c,t mnh tham gia cc ho t ng v a lm v ng ch c ki n th c, v a rn luy n k nng. ti ny cn tc ng r t l n n vi c pht tri n ti m l c tr tu , nng cao nng l c t duy c l p v kh nng tm ti sng t o cho h c sinh gi i. Tuy nhin c n bi t v n d ng cc k nng m t cch h p l v bi t k t h p cc ki n th c c b n ho h c, ton h c cho t ng bi t p c th th m i

t c k t qu cao. ti ny c th m r ng v pht tri n quy m hn, r t mong c cc

c p lnh o tri n khai ti thnh di n r ng. Trong khi vi t ti ny ch c ch n ti cha th y h t c nh ng u i n v t n t i trong ti n trnh p d ng, ti r t mong mu n c s gp c a cc ng nghi p ti ngy cng hon thi n hn. Ti xin chn thnh c m n !

Ng i vi t ti

Nguy n nh Hnh

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

23

Sng ki n kinh nghi m

Nm h c 2008-2009

PH L C
Ti li u tham kh o: Ng Ng c An : 400 BTHH l p 9 - NXB HQG TP H Ch Minh 2004. Cao Th Th ng : Hnh thnh k nng gi i BTHH - NXB GD 1999. Cao Th Th ng: i m i phng php d y h c THCS- NXB GD 2002 ( Nhi u tc gi ) Nguy n Xun Tr ng : Bi t p nng cao Ho h c 9 - NXB GD 2005. V Anh Tu n: B i d ng ha h c THCS - NXBGD 2004. o H u Vinh : 250 BTHH l p 9 - NXBGD 2001.

Phng php gi i bi ton v CO2 ( SO2) tc d ng v i ki m d ng R(OH)2

24