4.CHNG MINH T GIC NI TIP A.

KIN THC C BN Phng php chng minh -Chng minh bn nh ca t gic cng cch u mt im. -Chng minh t gic c hai gc i din b nhau. -Chng minh hai nh cng nhn on thng to bi hai im cn li hai gc bng nhau. -Chng minh tng ca gc ngoi ti mt nh vi gc trong i din b nhau. -Nu MA.MB = MC.MD hoc NA.ND = NC.NB th t gic ABCD nt tip. (Trong M AB CD; N AD BC ) -Nu PA.PC = PB.PD th t gic ABCD ni tip. (Trong
P AC BD )

-Chng minh t gic l hnh thang cn; hnh ch nht; hnh vung; Nu cn chng minh cho nhiu im cng thuc mt ng trn ta c th chng minh ln lt 4 im mt lc. Song cn ch tnh cht Qua 3 im khng thng hng xc nh duy nht mt ng trn B. BI TP TNG HP:

Bi 1. Cho tam gic ABC c ba gc nhn ni tip ng trn (O). Cc ng cao AD, BE, CF ct nhau ti H v ct ng trn (O) ln lt ti M,N,P. Chng minh rng: 1. T gic CEHD, ni tip . 2. Bn im B,C,E,F cng nm trn mt ng trn. 3. AE.AC = AH.AD; AD.BC = BE.AC. 4. H v M i xng nhau qua BC. 5. Xc nh tm ng trn ni tip tam gic DEF. Li gii: 1. Xt t gic CEHD ta c: CEH = 900 ( V BE l ng cao) CDH = 900 ( V AD l ng cao) => CEH + CDH = 1800

A 1 P F H B D 1 2 O

1 ( 2 (

CEH v

CDH l hai gc i ca t gic CEHD , Do CEHD

l t gic ni tip 2. Theo gi thit: BE l ng cao => BE CF l ng cao => CF AC => AB => BEC = 900. BFC = 900.

Nh vy E v F cng nhn BC di mt gc 900 => E v F cng nm trn ng trn ng knh BC. Vy bn im B,C,E,F cng nm trn mt ng trn. 3. Xt hai tam gic AEH v ADC ta c: chung
AE AH ADC => AD AC => AE.AC = AH.AD.

AEH =

ADC = 900 ; l gc

=>

AEH

* Xt hai tam gic BEC v ADC ta c: gc chung

BEC =

ADC = 900 ;

C l

=>

BEC

BE BC ADC => AD AC => AD.BC = BE.AC.

4. Ta c C2 = => =>

C1 =

A1 ( v cng ph vi gc ABC)

A1 ( v l hai gc ni tip cng chn cung BM) C2 => CB l tia phn gic ca gc HCM; li c CB HM

C1 =

CHM cn ti C => CB cng l ng trung trc ca HM vy H v M i xng nhau qua

BC. 5. Theo chng minh trn bn im B,C,E,F cng nm trn mt ng trn => C1 = E1 ( v l hai gc ni tip cng chn cung BF)

Cng theo chng minh trn CEHD l t gic ni tip 5 6 C1 = E1 = E2 ( v l hai gc ni tip cng chn cung HD) E2 => EB l tia phn gic ca gc FED.

Chng minh tng t ta cng c FC l tia phn gic ca gc DFE m BE v CF ct nhau ti H do H l tm ng trn ni tip tam gic DEF. Bi 2. Cho tam gic cn ABC (AB = AC), cc ng cao AD, BE, ct nhau ti H. Gi O l tm ng trn ngoi tip tam gic AHE. 1. Chng minh t gic CEHD ni tip . 2. Bn im A, E, D, B cng nm trn mt ng trn.

1 3. Chng minh ED = 2 BC.

4. Chng minh DE l tip tuyn ca ng trn (O). 5. Tnh di DE bit DH = 2 Cm, AH = 6 Cm.

Li gii: 1. Xt t gic CEHD ta c: CEH = 900 ( V BE l ng cao)

A
1

O
1 2

H B
1

CDH = 900 ( V AD l ng cao)

=> M

CEH + CEH v

CDH = 1800 CDH l hai gc i ca t gic CEHD , Do CEHD

l t gic ni tip 2. Theo gi thit: BE l ng cao => BE AD l ng cao => AD AC => BC => BEA = 900. BDA = 900.

Nh vy E v D cng nhn AB di mt gc 900 => E v D cng nm trn ng trn ng knh AB. Vy bn im A, E, D, B cng nm trn mt ng trn. 3. Theo gi thit tam gic ABC cn ti A c AD l ng cao nn cng l ng trung tuyn => D l trung im ca BC. Theo trn ta c BEC = 900 .

1 Vy tam gic BEC vung ti E c ED l trung tuyn => DE = 2 BC.

4. V O l tm ng trn ngoi tip tam gic AHE nn O l trung im ca AH => OA = OE => tam gic AOE cn ti O =>
1 Theo trn DE = 2 BC => tam gic DBE cn ti D =>

E1 =

A1 (1).

E3 =

B1 (2) E3 => E1 +

B1 = E2 +

A1 ( v cng ph vi gc ACB) => E3

E1 =

E2 =

E1 +

E2 =

BEA = 900 =>

E2 +

E3 = 900 =

OED => DE

OE ti E. Vy DE l tip tuyn ca ng trn (O) ti E. 5. Theo gi thit AH = 6 Cm => OH = OE = 3 cm.; DH = 2 Cm => OD = 5 cm. p dng nh l Pitago cho tam gic OED vung ti E ta c ED2 = OD2 OE2 ED2 = 52 32 ED = 4cm

Bi 3 Cho na ng trn ng knh AB = 2R. T A v B k hai tip tuyn Ax, By. Qua im M thuc na ng trn k tip tuyn th ba ct cc tip tuyn Ax , By ln lt C v D. Cc ng thng AD v BC ct nhau ti N. 1. Chng minh AC + BD = CD.

2.

Chng minh

COD = 900.

AB2 3.Chng minh AC. BD = 4 .

4.Chng minh OC // BM 5.Chng minh AB l tip tuyn ca ng trn ng knh CD. 5.Chng minh MN AB.

6.Xc nh v tr ca M chu vi t gic ACDB t gi tr nh nht. Li gii:

y x I M / C N / D

1.

Theo tnh cht hai tip tuyn ct nhau ta c: CA = CM; DB = DM => AC + BD = CM + DM. M CM + DM = CD => AC + BD = CD

2. Theo tnh cht hai tip tuyn ct nhau ta c: OC l tia phn gic ca gc AOM; OD l tia phn gic ca gc BOM, m hai gc k b => 3. Theo trn COD = 900. COD = 900 nn tam gic COD vung ti O c OM AOM v BOM l

CD ( OM l tip tuyn ). p dng h thc gia cnh v ng cao trong tam gic vung ta c OM2 = CM. DM,
AB2 M OM = R; CA = CM; DB = DM => AC. BD =R2 => AC. BD = 4 .

4. Theo trn

COD = 900 nn OC

OD .(1)

Theo tnh cht hai tip tuyn ct nhau ta c: DB = DM; li c OM = OB =R => OD l trung trc ca BM => BM => OC // BM ( V cng vung gc vi OD). OD .(2). T (1) V (2)

5. Gi I l trung im ca CD ta c I l tm ng trn ngoi tip tam gic COD ng knh CD c IO l bn knh. Theo tnh cht tip tuyn ta c AC AB; BD AB => AC // BD =>

t gic ACDB l hnh thang. Li c I l trung im ca CD; O l trung im ca AB => IO l ng trung bnh ca hnh thang ACDB

IO // AC , m AC

AB => IO

AB ti O => AB l tip tuyn ti O

ca ng trn ng knh CD
CN AC 6. Theo trn AC // BD => BN BD , m CA = CM; DB = DM nn suy ra CN CM BN DM

=> MN // BD m BD

AB => MN

AB.

7. ( HD): Ta c chu vi t gic ACDB = AB + AC + CD + BD m AC + BD = CD nn suy ra chu vi t gic ACDB = AB + 2CD m AB khng i nn chu vi t gic ACDB nh nht khi CD nh nht , m CD nh nht khi CD l khong cch gi Ax v By tc l CD vung gc vi Ax v By. Khi CD // AB => M phi l trung im ca cung AB. Bi 4 Cho tam gic cn ABC (AB = AC), I l tm ng trn ni tip, K l tm ng trn bng tip gc A , O l trung im ca IK. 1. Chng minh B, C, I, K cng nm trn mt ng trn. 2. Chng minh AC l tip tuyn ca ng trn (O).

3. Tnh bn knh ng trn (O) Bit AB = AC = 20 Cm, BC = 24 Cm. Li gii: (HD) 1. V I l tm ng trn ni tip, K l tm ng trn bng tip gc A nn BI v BK l hai tia phn gic ca hai gc k b nh B Do BI BK hay IBK = 900 . ICK = 900 nh vy B v C cng nm trn

Tng t ta cng c

ng trn ng knh IK do B, C, I, K cng nm trn mt ng trn. 2. Ta c C2 +

A

C1 =

C2 (1) ( v CI l phn gic ca gc ACH. IHC = 900 ).

I1 = 900 (2) ( v

I
1

2 H

I1 =

ICO (3) ( v tam gic OIC cn ti O) C1 + ICO = 900 hay AC OC. Vy AC l tip tuyn

T (1), (2) , (3) => ca ng trn (O).

3. T gi thit AB = AC = 20 Cm, BC = 24 Cm => CH = 12 cm.

2 2 AH2 = AC2 HC2 => AH = 20 12 = 16 ( cm)

CH 2 12 2 CH2 = AH.OH => OH = AH 16 = 9 (cm)

2 2 2 2 OC = OH HC 9 12 225 = 15 (cm)

Bi 5 Cho ng trn (O; R), t mt im A trn (O) k tip tuyn d vi (O). Trn ng thng d ly im M bt k ( M khc A) k ct tuyn MNP v gi K l trung im ca NP, k tip tuyn MB (B l tip im). K AC MB, BD v AB. 1. Chng minh t gic AMBO ni tip. 2. Chng minh nm im O, K, A, M, B cng nm trn mt ng trn . 3. Chng minh OI.OM = R2; OI. IM = IA2. 4. Chng minh OAHB l hnh thoi. 5. Chng minh ba im O, H, M thng hng. 6. Tm qu tch ca im H khi M di chuyn trn ng thng d Li gii: 1. (HS t lm). 2. V K l trung im NP nn OK NP ( quan h ng knh MA, gi H l giao im ca AC v BD, I l giao im ca OM

A P K N O H I C
B M

V dy cung) => 900;

OKM = 900. Theo tnh cht tip tuyn ta c

OAM =

OBM = 900. nh vy K, A, B cng nhn OM di mt gc 900 nn

cng nm trn ng trn ng knh OM. Vy nm im O, K, A, M, B cng nm trn mt ng trn. 3. Ta c MA = MB ( t/c hai tip tuyn ct nhau); OA = OB = R => OM l trung trc ca AB => OM Theo tnh cht tip tuyn ta c ti A c AI l ng cao. p dng h thc gia cnh v ng cao => OI.OM = OA2 hay OI.OM = R2; v OI. IM = IA2. 4. Ta c OB hay OB // AH. OA // BH. => T gic OAHB l hnh bnh hnh; li c OA = OB (=R) => OAHB l hnh thoi. MA (tnh cht tip tuyn) ; BD MA (gt) => OA // BD hay OA MB (tnh cht tip tuyn) ; AC MB (gt) => OB // AC AB ti I .

OAM = 900 nn tam gic OAM vung

5. Theo trn OAHB l hnh thoi. => OH

AB; cng theo trn OM

AB =>

O, H, M thng hng( V qua O ch c mt ng thng vung gc vi AB). 6. (HD) Theo trn OAHB l hnh thoi. => AH = AO = R. Vy khi M di ng trn d th H cng di ng nhng lun cch A c nh mt khong bng R. Do qu tch ca im H khi M di chuyn trn ng thng d l na ng trn tm A bn knh AH = R Bi 6 Cho tam gic ABC vung A, ng cao AH. V ng trn tm A bn knh AH. Gi HD l ng knh ca ng trn (A; AH). Tip tuyn ca ng trn ti D ct CA E. 1. Chng minh tam gic BEC cn.

2. Gi I l hnh chiu ca A trn BE, Chng minh rng AI = AH. 3. 4. Chng minh rng BE l tip tuyn ca ng trn (A; AH). Chng minh BE = BH + DE.

Li gii: (HD) 1. V AB AHC = ADE (g.c.g) => ED = HC (1) v AE = AC (2).

CE (gt), do AB va l ng cao va l ng trung tuyn ca B1 = B2

BEC => BEC l tam gic cn. =>

I
1

2. Hai tam gic vung ABI v ABH c cnh huyn AB chung, AHB = 3. AI = AH v BE AIB => AI = AH.

B1 =

B2 =>

AI ti I => BE l tip tuyn ca (A; AH) ti I.

4. DE = IE v BI = BH => BE = BI+IE = BH + ED Bi 7 Cho ng trn (O; R) ng knh AB. K tip tuyn Ax v ly trn tip tuyn mt im P sao cho AP > R, t P k tip tuyn tip xc vi (O) ti M. 1. Chng minh rng t gic APMO ni tip c mt ng trn. 2. Chng minh BM // OP. 3. ng thng vung gc vi AB O ct tia BM ti N. Chng minh t gic OBNP l hnh bnh hnh. 4. Bit AN ct OP ti K, PM ct ON ti I; PN v OM ko di ct nhau ti J. Chng minh I, J, K thng hng. Li gii: 1. (HS t lm).

2.Ta c

ABM ni tip chn cung AM;

AOM l gc tm

chn cung AM =>

AOM 2 ABM = (1) OP l tia phn gic AOM 2 AOP =

AOM ( t/c

hai tip tuyn ct nhau ) => T (1) v (2) =>

X

(2)

ABM =

AOP (3)

N
1

I M K
2

1 (

1 (

ABM v

AOP l hai gc ng v nn suy ra BM // OP. (4) PAO=900 (v PA l tip tuyn ); NOB

3.Xt hai tam gic AOP v OBN ta c : = 900 (gt NO AB). => PAO =

NOB = 900; OA = OB = R;

AOP =

OBN (theo (3)) =>

AOP =

OBN => OP = BN (5)

T (4) v (5) => OBNP l hnh bnh hnh ( v c hai cnh i song song v bng nhau). 4. T gic OBNP l hnh bnh hnh => PN // OB hay PJ // AB, m ON ON PJ AB =>

Ta cng c PM

OJ ( PM l tip tuyn ), m ON v PM ct nhau ti I nn I

l trc tm tam gic POJ. (6) D thy t gic AONP l hnh ch nht v c PAO = AON = ONP =

900 => K l trung im ca PO ( t/c ng cho hnh ch nht). (6) AONP l hnh ch nht => APO = NOP ( so le) (7) APM =>

Theo t/c hai tip tuyn ct nhau Ta c PO l tia phn gic APO = MPO (8).

T (7) v (8) => => IK PO. (9)

IPO cn ti I c IK l trung tuyn ng thi l ng cao

T (6) v (9) => I, J, K thng hng. Bi 8 Cho na ng trn tm O ng knh AB v im M bt k trn na ng trn ( M khc A,B). Trn na mt phng b AB cha na ng trn k tip tuyn Ax. Tia BM ct Ax ti I; tia phn gic ca gc IAM ct na ng trn ti E; ct tia BM ti F tia BE ct Ax ti H, ct AM ti K. 1) Chng minh rng: EFMK l t gic ni tip. 2) Chng minh rng: AI2 = IM . IB. 3) Chng minh BAF l tam gic cn. 4) Chng minh rng : T gic AKFH l hnh thoi. 5) Xc nh v tr M t gic AKFI ni tip c mt ng trn. Li gii:

1. Ta c : =>

AMB = 900 ( ni tip chn na ng trn ) KMF = 900 (v l hai gc k b).

AEB = 900 ( ni tip chn na ng trn ) => => KEF = 900 (v l hai gc k b). KMF + KEF = 1800 . M KMF v KEF l hai gc i ca

t gic EFMK do EFMK l t gic ni tip.

X

F M H E K
1 2 2 1

2. Ta c AM

IAB = 900 ( v AI l tip tuyn ) => IB ( theo trn).

AIB vung ti A c

p dng h thc gia cnh v ng cao => AI2 = IM . IB. 3. Theo gi thit AE l tia phn gic gc IAM => AE = ME (l do ) => ABE = MBE ( hai gc ni tip chn hai cung bng nhau) => BE l tia IAE = MAE =>

phn gic gc ABF. (1)

Theo trn ta c ABF (2).

AEB = 900 => BE

AF hay BE l ng cao ca tam gic

T (1) v (2) => BAF l tam gic cn. ti B . 4. BAF l tam gic cn. ti B c BE l ng cao nn ng thi l ng trung tuyn => E l trung im ca AF. (3) T BE AF => AF HK (4), theo trn AE l tia phn gic gc IAM hay HAK (5)

AE l tia phn gic

T (4) v (5) => HAK l tam gic cn. ti A c AE l ng cao nn ng thi l ng trung tuyn => E l trung im ca HK. (6). T (3) , (4) v (6) => AKFH l hnh thoi ( v c hai ng cho vung gc vi nhau ti trung im ca mi ng). 5. (HD). Theo trn AKFH l hnh thoi => HA // FK hay IA // FK => t gic AKFI l hnh thang. t gic AKFI ni tip c mt ng trn th AKFI phi l hnh thang cn. AKFI l hnh thang cn khi M l trung im ca cung AB. Tht vy: M l trung im ca cung AB => ni tip ). (7) Tam gic ABI vung ti A c ABI = 450 => AIB = 450 .(8) ABM = MAI = 450 (t/c gc

T (7) v (8) =>

IAK =

AIF = 450 => AKFI l hnh thang cn (hnh

thang c hai gc y bng nhau). Vy khi M l trung im ca cung AB th t gic AKFI ni tip c mt ng trn. Bi 9 Cho na ng trn (O; R) ng knh AB. K tip tuyn Bx v ly hai im C v D thuc na ng trn. Cc tia AC v AD ct Bx ln lt E, F (F gia B v E). 1. Chng minh AC. AE khng i. 2. Chng minh ABD = DFB.

3. Chng minh rng CEFD l t gic ni tip.

Li gii: 1. C thuc na ng trn nn => BC AE. ACB = 900 ( ni tip chn na ng trn )

ABE = 900 ( Bx l tip tuyn ) => tam gic ABE vung ti B c BC l ng cao => AC. AE = AB2 (h thc gia cnh v ng cao ), m AB l ng knh nn AB = 2R khng i do AC. AE khng i. 2. => ADB c ABD + ADB = 900 ( ni tip chn na ng trn ). BAD = 900 (v tng ba gc ca mt tam gic bng 1800)(1) ABF = 900 ( BF l tip tuyn ).

ABF c

=>

AFB +

BAF = 900 (v tng ba gc ca mt tam gic bng 1800) (2) ABD = DFB ( cng ph vi BAD)

T (1) v (2) =>

C D

3.

T gic ACDB ni tip (O) => ECD +

ABD +

ACD = 1800 . ECD = ABD ( cng b

ACD = 1800 ( V l hai gc k b) =>

vi

ACD). ABD = DFB => ECD = ECD + DFB. M EFD + DFB = 1800 ( ECD v

Theo trn

V l hai gc k b) nn suy ra

EFD = 1800, mt khc

EFD l hai gc i ca t gic CDFE do t gic CEFD l t gic ni tip. Bi 10 Cho ng trn tm O ng knh AB v im M bt k trn na ng trn sao cho AM < MB. Gi M l im i xng ca M qua AB v S l giao im ca hai tia BM, MA. Gi P l chn ng vung gc t S n AB.

1.Gi S l giao im ca MA v SP. Chng minh rng PSM cn. 2.Chng minh PM l tip tuyn ca ng trn . Li gii: 1. Ta c SP AB (gt) => SPA = 900 ; AMB = 900 ( ni tip chn na

ng trn ) =>

AMS = 900 . Nh vy P v M cng nhn AS di mt gc

bng 900 nn cng nm trn ng trn ng knh AS. Vy bn im A, M, S, P cng nm trn mt ng trn. 2. V Mi xng M qua AB m M nm trn ng trn nn M cng nm trn ng trn => hai cung AM v AM c s o bng nhau
S
1

M
1 2 3

4 3

( )1 ( )2 A

M'
1

S'

=>

AMM =

AMM ( Hai gc ni tip chn hai cung bng nhau) (1) AB ti H => MM// SS ( cng

Cng v Mi xng M qua AB nn MM vung gc vi AB) => AMM = ASS; AMM =

ASS (v so le trong) (2).

=> T (1) v (2) =>

ASS =

ASS.

Theo trn bn im A, M, S, P cng nm trn mt / trn => (ni tip cng chn AP ) => ASP = AMP => tam gic PMS cn ti P.

ASP= AMP

3. Tam gic SPB vung ti P; tam gic SMS vung ti M => (cng ph vi S). (3) S1 = M1 (4) B1 =

B1 =

S1

Tam gic PMS cn ti P =>

Tam gic OBM cn ti O ( v c OM = OB =R) => T (3), (4) v (5) => M2 = M1 = M3 => M1 + M1 + M2 =

M3 (5). M2 m M3 + OM ti

M2 =

M3 +

AMB = 900 nn suy ra

PMO = 900 => PM

M => PM l tip tuyn ca ng trn ti M Bi 11. Cho tam gic ABC (AB = AC). Cnh AB, BC, CA tip xc vi ng trn (O) ti cc im D, E, F . BF ct (O) ti I , DI ct BC ti M. Chng minh : 1. Tam gic DEF c ba gc nhn.
BD BM CB CF

DF // BC. Li gii:

3. T gic BDFC ni tip.

4.

1. (HD) Theo t/c hai tip tuyn ct nhau ta c AD = AF => tam gic ADF cn ti A => ADF = AFD < 900 => s cung DF < 1800 => DEF < 900 ( v gc DEF ni tip chn cung DE).

Chng minh tng t ta c DEF c ba gc nhn.

DFE < 900;

EDF < 900. Nh vy tam gic

AD AF 2. Ta c AB = AC (gt); AD = AF (theo trn) => AB AC => DF // BC.

3. DF // BC => BDFC l hnh thang li c

B=

C (v tam gic ABC cn)

=> BDFC l hnh thang cn do BDFC ni tip c mt ng trn .

A

D O I B M E

4. Xt hai tam gic BDM v CBF Ta c

DBM =

BCF ( hai gc y ca tam gic cn). BDM = => BFD (ni tip cng chn cung DI); CBF .
BD BM CBF => CB CF

CBF =

BFD (v so le)

BDM =

=>

BDM

Bi 12 Cho ng trn (O) bn knh R c hai ng knh AB v CD vung gc vi nhau. Trn on thng AB ly im M (M khc O). CM ct (O) ti N. ng thng vung gc vi AB ti M ct tip tuyn ti N ca ng trn P. Chng minh : 1. T gic OMNP ni tip.

2. T gic CMPO l hnh bnh hnh. 3. CM. CN khng ph thuc vo v tr ca im M. 4. Khi M di chuyn trn on thng AB th P chy trn on thng c nh no. Li gii: 1. Ta c OMP = 900 ( v PM AB ); ONP = 900 (v NP l tip tuyn ).

Nh vy M v N cng nhn OP di mt gc bng 900 => M v N cng nm trn ng trn ng knh OP => T gic OMNP ni tip. 2. T gic OMNP ni tip => OPM = ONM (ni tip chn cung OM) ONC = OCN

Tam gic ONC cn ti O v c ON = OC = R =>

C

A'

B'

=>

OPM =

OCM. MOC = OMP = 900; OPM =

Xt hai tam gic OMC v MOP ta c OCM

=>

CMO =

POM li c MO l cnh chung =>

OMC =

MOP => OC

= MP. (1) Theo gi thit Ta c CD AB; PM AB => CO//PM (2).

T (1) v (2) => T gic CMPO l hnh bnh hnh. 3. Xt hai tam gic OMC v NDC ta c MOC = 900 ( gt CD AB);

DNC = 900 (ni tip chn na ng trn ) => c C l gc chung => OMC NDC

MOC = DNC = 900 li

CM CO => CD CN => CM. CN = CO.CD m CO = R; CD = 2R nn CO.CD =

2R2 khng i => CM.CN =2R2 khng i hay tch CM. CN khng ph thuc vo v tr ca im M. 4. ( HD) D thy OMC = DPO (c.g.c) => ODP = 900 => P chy trn

ng thng c nh vung gc vi CD ti D. V M ch chy trn on thng AB nn P ch chy trn don thng A B song song v bng AB. Bi 13 Cho tam gic ABC vung A (AB > AC), ng cao AH. Trn na mt phng b BC cha in A , V na ng trn ng knh BH ct AB ti E, Na ng trn ng knh HC ct AC ti F. 1. Chng minh AFHE l hnh ch nht. 2. BEFC l t gic ni tip. 3. AE. AB = AF. AC.

4. Chng minh EF l tip tuyn chung ca hai na ng trn . Li gii: 1. Ta c : => BEH = 900 ( ni tip chn nc ng trn )

AEH = 900 (v l hai gc k b). (1)

CFH = 900 ( ni tip chn nc ng trn ) => AFH = 900 (v l hai gc k b).(2)

EAF = 900 ( V tam gic ABC vung ti A) (3)

A E
2 1

I
1(

)1 B

O1

O2

T (1), (2), (3) => t gic AFHE l hnh ch nht ( v c ba gc vung). 2. T gic AFHE l hnh ch nht nn ni tip c mt ng trn => F1= H1 (ni tip chn cung AE) . Theo gi thit AH tip tuyn chung ca hai na ng trn (O1) v (O2) => B1 = H1 (hai gc ni tip cng chn cung HE) => AFE + EFC m AFE + EBC+ EFC = 1800 mt khc EBC v B1= F1 => BC nn AH l

EBC+ EFC = k b) =>

EFC = 1800 (v l hai gc EFC l hai gc i

ca t gic BEFC do BEFC l t gic ni tip.

3. Xt hai tam gic AEF v ACB ta c ABC ( theo Chng minh trn)

A = 900 l gc chung;

AFE =

=>

AEF

AE AF ACB => AC AB => AE. AB = AF. AC.

* HD cch 2: Tam gic AHB vung ti H c HE Tam gic AHC vung ti H c HF T (*) v (**) => AE. AB = AF. AC 4. T gic AFHE l hnh ch nht => IE = EH => H1 .

AB => AH2 = AE.AB (*) AC => AH2 = AF.AC (**)

IEH cn ti I =>

E1 =

O1EH cn ti O1 (v c O1E vO1H cng l bn knh) => => E1 + E2 = H1 + H2 m H1 + H2 =

E2 =

H2. E1 + E2 =

AHB = 900 =>

O1EF = 900 => O1E EF . EF. Vy EF l tip tuyn chung ca

Chng minh tng t ta cng c O2F hai na ng trn .

Bi 14 Cho im C thuc on thng AB sao cho AC = 10 Cm, CB = 40 Cm. V v mt pha ca AB cc na ng trn c ng knh theo th t l AB, AC, CB v c tm theo th t l O, I, K. ng vung gc vi AB ti C ct na ng trn (O) ti E. Gi M. N theo th t l giao im ca EA,

EB vi cc na ng trn (I), (K). 1.Chng minh EC = MN. 2.Ch/minh MN l tip tuyn chung ca cc na /trn (I), (K). 3.Tnh MN. 4.Tnh din tch hnh c gii hn bi ba na ng trn Li gii: 1. Ta c:
E N
H
1 3 2 1

BNC= 900( ni tip chn na ng trn tm K)

M
1 2 1

=>

ENC = 900 (v l hai gc k b). (1) EMC = 900 (v l hai

AMC = 900 ( ni tip chn nc ng trn tm I) => gc k b).(2) AEB = 900 (ni tip chn na ng trn tm O) hay

MEN = 900 (3)

T (1), (2), (3) => t gic CMEN l hnh ch nht => EC = MN (tnh cht ng cho hnh ch nht ) 2. Theo gi thit EC trn (I) v (K) AB ti C nn EC l tip tuyn chung ca hai na ng

=>

B1 =

C1 (hai gc ni tip cng chn cung CN). T gic CMEN l hnh C 1= N3

ch nht nn => => ti K => B1 = B1 =

N3.(4) Li c KB = KN (cng l bn knh) => tam gic KBN cn N1 (5) N1 = N3 m N1 + N2 = CNB = 900 => N3 + N2

T (4) v (5) => =

MNK = 900 hay MN

KN ti N => MN l tip tuyn ca (K) ti N.

Chng minh tng t ta cng c MN l tip tuyn ca (I) ti M, Vy MN l tip tuyn chung ca cc na ng trn (I), (K). 3. Ta c AEB = 900 (ni tip chn nc ng trn tm O) => AB (gt) EC2 = 10.40 = 400 => EC = 20 cm. Theo trn EC = AEB vung ti

A c EC

=> EC2 = AC. BC

MN => MN = 20 cm. 4. Theo gi thit AC = 10 Cm, CB = 40 Cm => AB = 50cm => OA = 25 cm Ta c S(o) = .OA2 = 252 = 625 ; S(I) = . IA2 = .52 = 25 ; S(k) =
.KB2 = . 202 = 400 .
1 Ta c din tch phn hnh c gii hn bi ba na ng trn l S = 2 (

S(o) - S(I) - S(k))

1 1 S = 2 ( 625 - 25 - 400 ) = 2 .200 = 100 314 (cm2)

Bi 15 Cho tam gic ABC vung A. Trn cnh AC ly im M, dng ng trn (O) c ng knh MC. ng thng BM ct ng trn (O) ti D. ng thng AD ct ng trn (O) ti S. 1. Chng minh ABCD l t gic ni tip . 2. Chng minh CA l tia phn gic ca gc SCB. 3. Gi E l giao im ca BC vi ng trn (O). Chng minh rng cc ng thng BA, EM, CD ng quy. 4. Chng minh DM l tia phn gic ca gc ADE. 5. Chng minh im M l tm ng trn ni tip tam gic ADE. Li gii:

C
1 2 3

O D
3 2 1

E
2

1 2 3 1

F Hnh a

C
2 1

O S D F
2 1 1 2 2 3 1

E
M
1 2

A Hnh b

1. Ta c

CAB = 900 ( v tam gic ABC vung ti A);

MDC = 900 ( gc

ni tip chn na ng trn ) =>

CDB = 900 nh vy D v A cng

nhn BC di mt gc bng 900 nn A v D cng nm trn ng trn ng knh BC => ABCD l t gic ni tip. 2. ABCD l t gic ni tip => D 1= C3 => SM EM => D 1= C2 = C3( ni tip cng chn cung AB). C3 (hai gc ni tip ng trn (O)

chn hai cung bng nhau) => CA l tia phn gic ca gc SCB.

3. Xt

CMB Ta c BA CM; CD

BM; ME

BC nh vy BA, EM, CD

l ba ng cao ca tam gic CMB nn BA, EM, CD ng quy. 4. Theo trn Ta c SM EM => ADE.(1) 5. Ta c MEC = 900 (ni tip chn na ng trn (O)) => MAB = 900 ; MEB = 900 => MAB + MEB = 900. MEB = 1800 A2 = D 1= D2 => DM l tia phn gic ca gc

T gic AMEB c

m y l hai gc i nn t gic AMEB ni tip mt ng trn => B2 . T gic ABCD l t gic ni tip => CD) => A1= A2 => AM l tia phn gic ca gc DAE (2) A1=

B2( ni tip cng chn cung

T (1) v (2) Ta c M l tm ng trn ni tip tam gic ADE TH2 (Hnh b) Cu 2 : ABC = CME (cng ph CDS SCM = ECM => CA l tia phn gic ca gc ACB); ABC = CDS (cng b

ADC) =>

CME =

=> CE CS SM EM => SCB.

Bi 16 Cho tam gic ABC vung A.v mt im D nm gia A v B. ng trn ng knh BD ct BC ti E. Cc ng thng CD, AE ln lt ct ng trn ti F, G.

Chng minh : 1. Tam gic ABC ng dng vi tam gic EBD. 2. 3. T gic ADEC v AFBC ni tip . AC // FG.

4. Cc ng thng AC, DE, FB ng quy. Li gii: 1. Xt hai tam gic ABC v EDB Ta c ti A); => BAC = 900 ( v tam gic ABC vung

DEB = 900 ( gc ni tip chn na ng trn ) BAC = 900 ; li c DEB = 900 => ABC l gc chung => DEB CAB

DEB =

2. Theo trn

DEC = 900 (v hai gc k b); DEC +

BAC = 900 ( v

ABC vung ti A) hay

DAC = 900 =>

DAC = 1800 m y l hai

gc i nn ADEC l t gic ni tip .

B

O E
1

F S

G
1

BAC = 900 ( v tam gic ABC vung ti A);

DFB = 900 ( gc ni

tip chn na ng trn ) hay

BFC = 900 nh vy F v A cng nhn BC

di mt gc bng 900 nn A v F cng nm trn ng trn ng knh BC => AFBC l t gic ni tip. 3. Theo trn ADEC l t gic ni tip => E1 = C1 li c E1 = F1 => F1 =

C1 m y l hai gc so le trong nn suy ra AC // FG. 4. (HD) D thy CA, DE, BF l ba ng cao ca tam gic DBC nn CA, DE, BF ng quy ti S. Bi 17. Cho tam gic u ABC c ng cao l AH. Trn cnh BC ly im M bt k ( M khng trng B. C, H ) ; t M k MP, MQ vung gc vi cc cnh AB. AC. 1. Chng minh APMQ l t gic ni tip v hy xc nh tm O ca ng trn ngoi tip t gic . 2. Chng minh rng MP + MQ = AH. 3. Chng minh OH Li gii: 1. Ta c MP => AB (gt) => APM = 900; MQ AC (gt) PQ.

AQM = 900 nh vy P v Q cng nhn BC di mt gc bng 900 nn P v

Q cng nm trn ng trn ng knh AM => APMQ l t gic ni tip. * V AM l ng knh ca ng trn ngoi tip t gic APMQ tm O ca ng trn ngoi tip t gic APMQ l trung im ca AM.

2. Tam gic ABC c AH l ng cao => SABC

1 = 2 BC.AH.

Tam gic ABM c MP l ng cao => SABM

1 = 2 AB.MP 1 = 2 AC.MQ

Tam gic ACM c MQ l ng cao => SACM

A

Q B H M C

Ta c SABM + SACM = SABC AC.MQ = BC.AH

1 1 1 => 2 AB.MP + 2 AC.MQ = 2 BC.AH => AB.MP +

M AB = BC = CA (v tam gic ABC u) => MP + MQ = AH. 3. Tam gic ABC c AH l ng cao nn cng l ng phn gic => HAP = HAQ => HP HQ ( tnh cht gc ni tip ) => HOP = HOQ

(t/c gc tm) => OH l tia phn gic gc POQ. M tam gic POQ cn ti O ( v OP v OQ cng l bn knh) nn suy ra OH cng l ng cao => OH PQ

Bi 18 Cho ng trn (O) ng knh AB. Trn on thng OB ly im H bt k ( H khng trng O, B) ; trn ng thng vung gc vi OB ti H, ly mt im M ngoi ng trn ; MA v MB th t ct ng trn (O) ti C v D. Gi I l giao im ca AD v BC. 1. Chng minh MCID l t gic ni tip . 2. Chng minh cc ng thng AD, BC, MH ng quy ti I. Gi K l tm ng trn ngoi tip t gic MCID, Chng minh KCOH l t gic ni Li gii: 1. BIC = 900 ( ni tip chn na ng trn ) => AB ti M => BMD = 900 BID = 900 (v l hai

gc k b); DE => BID +

BMD = 1800 m y l hai gc i ca t gic MBID nn

MBID l t gic ni tip. 2. Theo gi thit M l trung im ca AB; DE AB ti M nn M cng l

trung im ca DE (quan h ng knh v dy cung)

D

I
1 2 3 1

/ O

1 2

O'

=> T gic ADBE l hnh thoi v c hai ng cho vung gc vi nhau ti trung im ca mi ng . 3. BI ADC = 900 ( ni tip chn na ng trn ) => AD DC => BI // AD. (1) 4. Theo gi thit ADBE l hnh thoi => EB // AD (2). T (1) v (2) => I, B, E thng hng (v qua B ch c mt ng thng song song vi AD m thi.) 5. I, B, E thng hng nn tam gic IDE vung ti I => IM l trung tuyn ( v M l trung im ca DE) =>MI = ME => E1 ; C1 m I3 + MI MIE cn ti M => => I3 => I1 = I3 = I1 + I2 = MIO hay DC; theo trn

OIC cn ti O ( v OC v OI cng l bn knh ) C1 = I2 . M E1 ( Cng ph vi gc EDC ) => I3 + I2 = BIC = 900 => I1 + I1 =

I2 = 900 =

OI ti I => MI l tip tuyn ca (O)