Luan Van Hoan Thanh

M u 1.
L do la chn ti Thc tin cho thy, mi giai on pht trin ca x hi v cch mng x hi u i hi phi c mt lp ng-i mi ph hp vi c im ca n, l nhng con ng-i c kh nng p ng, thch ng -c vi nhng i hi m xu th pht trin ca thi i t ln vai h. V do vy, xy dng con ng-i mi lun l mt i hi tt yu khch quan nhm p ng yu cu pht trin ca x hi trn tt c mi lnh vc, bi con ng-i lun ng trung tm ca mi qu trnh pht trin ca lch s. Nh- vy, c th ni xy dng con ng-i mi l mt quy lut tt yu, khch quan trong din trnh pht trin ca mi quc gia dn tc. Nhn thc -c quy lut khch quan y cho nn, xy dng con ng-i mi lun l vn trng tm trong -ng li, ch tr-ng ca ng trong qu trnh lnh o cch mng Vit Nam. mi thi k cch mng, ng u c nhng quan im, ch tr-ng v xy dng con ng-i ph hp vi cc c im v iu kin ca cch mng. Ngy nay, cng cuc i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c trong xu th ton cu ho v hi nhp quc t ngy cng su rng, vi tt c nhng thnh tu v hn ch, kh khn v thun li, c hi v thch thc v ang t ra nhu cu l, phi c nhng con ng-i mi, lp ng-i mi c nng lc v bn lnh, thch ng -c vi nhng yu cu, i hi mi ca dn tc v thi i, phc v cng cuc i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c. Nm r -c yu cu cho nn, trong qu trnh lnh o cng cuc i mi, cng nghip ho, hin i ho
t n-c hn 20 nm qua, ng -a ra v tng b-c hon thin ch tr-ng v xy dng con ng-i Vit Nam mi. Coi xy dng v pht trin con ng-i l mt trong nhng trng tm ca cng cuc i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c; va l mc tiu va l ng lc ca s pht trin. Vi nhng ch tr-ng ca ng, vic xy dng con ng-i mi trong nhng nm thng i mi t n-c va qua t -c nhiu thnh tu vi nhng kt qu kh quan. Nhng lp ng-i Vit Nam mi b-c u -c hnh thnh v c th nhn din h bng nhng con ng-i c th vi s hin din v ng gp ca h cho s nghip i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c trn cc ph-ng din kinh t, chnh tr v vn ho, x hi... V vi s xut hin ca nhng lp ng-i mi th mt li sng, np sng mi v nhn cch mi ca con ng-i Vit Nam b-c u -c hnh thnh trong qu trnh i mi t n-c vi nhng biu hin v nng lc, kh nng mi nh-: s nng ng, sng to, ch ng, linh hot Nhng thnh qu v xy dng con ng-i mi gp phn khng nh vo nhng thnh cng, thng li chung ca cng cuc i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c, to ra ng lc cho s pht trin kinh t - x hi ca Vit Nam trong hai m-i nm qua. Tuy nhin, bn cnh nhng thnh tu t -c th vic xy dng con ng-i mi trong nhng nm thng qua cng b l ra nhng hn ch, thiu st, khng t nhng biu hin tiu cc, khng lnh mnh xut hin/biu hin nhiu con ng-i Vit Nam. S suy thoi v t-
t-ng, o c, li sng ca mt b phn khng nh qun chng nhn dn v cn b, ng vin; bnh sng ngoi, coi th-ng cc gi tr dn tc, chy theo li sng thc dng, coi trng li ch c nhn, coi nh li ch cng ng; cc t nn x hi nh-: mi dm, ma tu, m thu, chm mn nht l trong th h tr ca con ng-i Vit Nam hin nay ang l nhng vn nhc nhi, nh h-ng khng nh n vic xy dng con ng-i mi. R rng l cuc u tranh gia hai con -ng: ci mi vi ci c, tin tin vi lc hu, tin b vi phn ng trn lnh vc vn ho, tt-ng, li sng, trong qu trnh xy dng con ng-i Vit Nam mi ang din ra hng ngy rt phc tp m chng ta khng th no xem nh. Tt c nhng thnh tu v hn ch ni trn u cho thy, vic nghin cu, tng kt li qu trnh xy dng con ng-i mi trong cng cuc i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c theo -ng li, ch tr-ng ca ng, qua rt ra nhng kinh nghim cng nh- ngha ca vic xy dng con ng-i mi v -a ra nhng khuyn ngh cho vic xy dng con ng-i mi trong nhng nm tip theo l mt vic lm c ngha khoa hc v thc tin mang tnh cp thit i vi s pht trin ca n-c ta hin nay. Tuy nhin, cho n nay vn ch-a c mt cng trnh khoa hc chuyn kho no tip cn, nghin cu v trnh by v vn ny mt cch ton din v c h thng. Nghin cu ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi trong qu trnh i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c v hi nhp quc t, chng ti cng mun gp
thm kin v vn xy dng con ng-i mi trong nhng nm thng tip theo. Xut pht t ngha khoa hc v thc tin ni trn, chng ti la chn vn : Ch tr-ng xy dng con ng-i mi ca ng Cng sn Vit Nam trong thi k i mi t nm 1986 n nm 2006 lm ti lun vn Thc s, chuyn ngnh Lch s ng Cng sn Vit Nam ca mnh. 2. Lch s nghin cu vn Nghin cu v con ng-i ni chung l mt vn khng mi, song nghin cu v vn ch tr-ng xy dng, pht trin con ng-i mi trong qu trnh i mi, cng nghip ho, hin i ho v hi nhp quc t ca ng Cng sn Vit Nam li l mt ti cn kh mi m c trong v ngoi n-c. Chnh v th m cho n nay, cn c rt t cc cng trnh nghin cu v vn ny -c cng b. Hn na, cc cng trnh -c cng b u ch-a cp n mt cch trc tip cc ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi trong qu trnh i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c v hi nhp quc t. V do vy m, cc cng trnh ny cng ch-a lm r -c cc ch tr-ng ca ng v vn ny mt cch c h thng, ch-a nh gi -c nhng -u im v hn ch cng nh- vai tr v ngha ca cc ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi. Tu trung li, c th phn loi cc cng trnh ny lm hai nhm: Nhm cc cng trnh ca cc hc gi, cc nh khoa hc trong n-c. Trong nhm ny, cn c vo cch tip cn c th chia thnh ba nhm nh nhsau:
+ Nhm th nht tip cn nghin cu v con ng-i vi t- cch l ngun nhn lc, nhn ti, v cc bin php s dng, bi d-ng v pht trin ngun nhn lc, nhn ti Vit Nam trong qu trnh i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c v hi nhp quc t, c cc cng trnh tiu biu nh-: Mt s vn v tr thc Vit Nam ca PGS, TS. Nguyn Thanh Tun, xut bn H Ni nm 1998; Bo tn v pht huy gi tr danh nhn vn ho truyn thng Vit Nam ca Dim Th -ng xut bn H Ni nm 1998; Nghin cu con ng-i v ngun nhn lc i vo cng nghip ha, hin i ha ca Phm Minh Hc xut bn H Ni nm 2001; Nhn ti trong chin l-c pht trin quc gia ca Nguyn c H-ng, Phan Xun Dng xut bn H Ni nm 2004; Tr thc Vit Nam tr-c yu cu pht trin t n-c ca Nguyn c H-ng xut bn H Ni nm 2005; o to, bi d-ng v s dng ngun nhn lc ti nng ca Trn Vn Tng xut bn H Ni nm 2005; L-c kho v kinh nghim o to v s dng nhn ti trong lch s Vit Nam do Phm Hng Tung ch bin, ti bn ln th 2 H Ni nm 2008; Pht huy nhn t con ng-i trong pht trin lc l-ng sn xut Vit Nam hin nay ca TS. Phm Cng Nht xut bn H Ni nm 2008; Ti nng v c dng (Nghin cu v mt s nhn ti tiu biu Vit Nam v n-c ngoi) do Nguyn Hong L-ng v Phm Hng Tung ch bin, xut bn H Ni nm 2008; Vai tr ca con ng-i v vn ha pht huy ngun lc con ng-i trong s nghip i mi n-c ta hin nay ca Nguyn Thnh Trung ng trong Tp ch trit hc s 7(206) thng 7 nm 2008; Nhm cc cng trnh ny tip cn nghin cu v con ng-i
theo xu h-ng l ngun nhn lc ni chung v ngun nhn lc c bn - tc l nhn ti. Vi cch tip cn , cc tc gi ca n ch ra nhng c im c bn ca con ng-i Vit Nam c hn ch v tiu cc vi t- cch l ngun nhn lc, t -a ra cc gii php xy dng v pht trin con ng-i Vit Nam theo h-ng pht trin ngun nhn lc hoc cc gii php v o to v s dng nhn ti. V do vy, cc cng trnh ny tuy t nhiu c cp n cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng v pht trin con ng-i Vit Nam ca ng theo h-ng pht trin ngun nhn lc trong thi k i mi. Tuy nhin, ci yu ca cc cng trnh ny l vn ch-a ch ra -c mt cch c h thng cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi, thc trng xy dng con ng-i mi v nhng bin php/gii php xy dng con ng-i mi. l nhng thiu st cn -c b sung bng nhng nghin cu mi. Tuy nhin, cc cng trnh ny s l nhng ti liu b ch chng ti tham kho, tip cn trong nghin cu ca mnh. + Nhm th hai nghin cu v con ng-i theo cch tip cn Gio dc hc v Tm l hc, ch yu l gio dc o c, nhn cch, li sng ca con ng-i Vit Nam trong qu trnh i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c. V cc cng trnh ca nhm ny, t hay nhiu u c cp vn tt n cc quan im, ch tr-ng c bn ca ng v xy dng v pht trin con ng-i trong qu trnh i mi, cng nghip ho, hin i ho v hi nhp quc t. C th k n cc cng trnh trong nhm ny nh-: Gio dc con ng-i cho hm nay v ngy mai (1995), Pht trin
gio dc pht trin con ng-i phc v pht trin x hi kinh t (1996), V pht trin ton din con ng-i thi k cng nghip ho, hin i ho (2001) ca Phm Minh Hc xut bn H Ni; Vn ho pht trin v con ng-i Vit Nam ca TS. Nguyn Phc, xut bn Thnh ph H Ch Minh nm 2000; Nghin cu con ng-i i t-ng v nhng h-ng ch yu - Nin gim nghin cu s 1 do Phm Minh Hc v H S Qu ch bin, In ln th hai nm 2002; V pht trin vn ho v xy dng con ng-i thi k cng nghip ho, hin i ho do Phm Minh Hc v Nguyn Khoa im ch bin, xut bn H Ni nm 2003; Trn c Lim vi Pht trin con ng-i Vit Nam, xut bn H Ni nm 2007 y u l nhng cng trnh cp trc tip n vn con ng-i v xy dng, pht trin con ng-i Vit Nam. Song ch yu l n mi cp n vn xy dng nhng gi tr tinh thn cho con ng-i, xy dng i sng mi, o c, li sng, np sng mi, nhn cch mi cho con ng-i. Xc nh nhng c im v li sng, np sng ca con ng-i Vit Nam truyn thng v trn c s -a ra cc gii php xy dng li sng, np sng mi cho con ng-i Vit Nam hin ti, trong c cp n c nhng quan im, ch tr-ng ca ng v chnh sch ca Nh n-c v vn ny. V nhvy, ci m cc cng trnh ny lm -c l ch ra -c mt cch c bn nhng c im ch yu ca con ng-i Vit Nam v li sng, np sng v tnh cch,... Nh-ng hn ch ca n l, cc quan im, ch tr-ng v xy dng con ng-i mi ca ng thi k i mi vn ch-a -c trnh by mt cch c h thng v ton din. iu ny xy ra ngay c trong cng trnh ca
Phm Nh- C-ng, mt cng trnh -c vit tr-c thi k i mi v cp trc tip n vn xy dng con ng-i mi, song y li l cng trnh -c vit tr-c thi k i mi. l nhng khim khuyt cn phi -c lp y. + Nhm th ba l cc cng trnh nghin cu v con ng-i v xy dng con ng-i theo cch tip cn Vn Ho hc, X hi hc v Nhn hc - Dn tc hc. Cc cng trnh tiu biu ca nhm ny c th k n nh-: Vn ha Vit Nam v cch tip cn mi ca Phan Ngc (1994); Cc gi tr truyn thng v con ng-i Vit Nam hin nay ca nhm tc gi do Phan Huy L v V Minh Giang ch bin (3 tp, 1994-1996); Vn ha v i mi ca c Th t-ng Phm Vn ng (1996); Trit l pht trin Vit Nam my vn ct yu do Phm Xun Nam ch bin (2002); Vn ha, li sng vi mi tr-ng ca tp th tc gi do Chu Khc Thut v Nguyn Vn Th ch bin (1998); Nhng thay i v vn ha, x hi trong qu trnh chuyn sang nn kinh t th tr-ng mt s n-c chu do D-ng Ph Hip v Nguyn Duy Dng ch bin (1998); Tm v bn sc vn ha vit Nam ca Trn Ngc Thm (1991); Vn ha Vit Nam: Tm ti v suy ngm ca Trn Quc V-ng (2000); Vn ha v con ng-i ca Nguyn Trn Bt (2005); Vn ha v pht trin ca Huy (2005); Nhn cch vn ho trong bng gi tr Vit Nam (1993) v S chuyn i cc gi tr trong vn ho Vit Nam (1993) v Xy dng mi tr-ng vn ho n-c ta d-i gc nhn gi tr hc (2001); Tnh cng ng, tnh c nhn v ci ti ca thanh nin Vit Nam ca Long v Phan Th Mai H-ng (2002); Phn tch v mt tm l hc li sng ca sinh vin Thnh ph H Ch Minh Nguyn nh
Hng (2005); Thanh nin vi s nghip bo v T quc (1989-1991); Con ng-i v vn ha t l lun n thc tin pht trin do Trnh Th Kim Ngc ch bin xut bn H Ni nm 2009;C th ni, cng nh- nhm th hai, cc cng trnh ca nhm ny ch yu tp trung vo nghin cu con ng-i Vit Nam theo h-ng li sng, np sng, o c v c im tnh cch, cung cch ng x ca con ng-i Vit Nam ni chung v cc b tc ng-i Vit Nam ni ring. T nh hnh nn nhng c im gi tr vn ha truyn thng ca con ng-i Vit Nam. l nhng thnh cng rt ng ghi nhn, song v kha cnh cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi th cc cng trnh ny vn cha cp -c mt cch r nt. + Ngoi ra, c th ni n mt nhm th t-, tip cn nghin cu con ng-i theo h-ng Trit hc v con ng-i. Cc cng trnh ca nhm ny ch yu cp hay tip cn nghin cu vn con ng-i theo h-ng cc trit l, ph-ng php lun v ph-ng php nghin cu con ng-i. C th k n mt vi cng trnh tiu biu ca nhm ny nh-: V vn xy dng con ng-i mi do Phm Nh- C-ng ch bin, xut bn H Ni nm 1978; Nghin cu gi tr nhn cch theo ph-ng php NEO PI-R ci bin do Phm Minh Hc ch bin xut bn H Ni nm 2007; Con ngi v pht trin con ngi ca H S Qu xut bn H Ni nm 2007; Con ng-i chnh tr Vit Nam truyn thng v hin i (sch chuyn kho) do Nguyn Vn Huyn ch bin, xut bn H Ni nm 2009;... Thnh qu ca cc cng trnh ny, nht l cng trnh do Phm Nh- C-ng ch bin l -a ra -c mt h thng trit l, l lun v con ng-i, bn cht con ng-i v xy
dng con ng-i mi. Song cng trnh ca nhm tc gi do Phm Nh- C-ng ch bin li ch yu l cp n vn xy dng con ng-i mi Vit Nam thi k tr-c i mi. V li, cng trnh ny cng ch-a trnh by -c mt cch h thng cc quan im, ch tr-ng xy dng con ng-i mi ca ng tr-c i mi l nh- th no. Cn li nhng cng trnh khc th ch yu l cp, tip cn nghin cu con ng-i theo h-ng trit l v con ng-i chnh tr v nhn cch con ng-i. V do vy m nhm cng trnh ny vn ch-a c iu kin i su v trnh by c h thng cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi thi k i mi. Nh- vy c th ni, cho n nay trong n-c cng c khng t cc cng trnh nghin cu v con ng-i ni chung v con ng-i Vit Nam ni ring c kha cnh l lun v thc tin, lch s v hin ti. Cc cng trnh tp trung vo mt s lnh vc chuyn su nh-: c im ca con ng-i Vit Nam; trit l ca con ng-i Vit Nam; vn ho v h gi tr ca con ng-i Vit Nam; o c, li sng, nhn cch ca con ng-i Vit Nam; quan im v xy dng mu hnh con ng-i Vit Nam t thi c i cho n ngy nay; l lun v xy dng mu hnh con ng-i Vit Nam mi;... qua , b-c u nh hnh -c nhng c im c bn, mang tnh truyn thng (c tch cc v hn ch) ca con ng-i Vit Nam trong lch s v hin ti. l nhng thnh cng khng nh ca cc hc gi Vit Nam trong nghin cu v con ng-i ni chung v con ng-i Vit Nam ni ring.
10
Tuy nhin, mt iu d nhn thy l, cc nhm cng trnh k trn u ch-a cp n mt cch trc tip, c th v y h thng cc quan im, ch tr-ng ca ng Cng sn Vit Nam v xy dng con ng-i mi trong qu trnh i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c. V do vy m cc cng trnh ny cng ch-a -a ra -c nhng nh gi, kt lun v s i mi nhn thc ca ng i vi vn xy dng con ng-i mi Vit Nam thi k i mi; ch-a lm r -c c s l lun ca ng v xy dng con ng-i mi. Cng bi vy cho nn, nhng cng trnh ny cng ch-a nh gi -c nhng hn ch, thiu st trong quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi; ch-a nh gi -c ht ngha v vai tr ca vic xy dng con ng-i mi i vi s pht trin ca t n-c;... l nhng thiu st, hn ch trong nghin cu v con ng-i v xy dng con ng-i mi Vit Nam theo quan im, ch tr-ng ca ng cn -c nghin cu v b sung, y cng chnh l nh h-ng nghin cu m tc gi mun cp n v gii quyt trong lun vn ca mnh. - Nhm cc cng trnh ca cc hc gi n-c ngoi. Nu xt trong bi cnh nghin cu v con ng-i ni chung th y l nhm c rt nhiu cng trnh, song trong gii hn nghin cu v con ng-i v xy dng, pht trin con ng-i Vit Nam th s l-ng cng trnh li rt him hoi, hu ht u xut hin trong qu trnh Vit nam tin hnh cng cuc i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c. C th k n mt vi cng trnh tiu biu nh-: Tm xu h-ng pht trin ca chu ang lm thay i th gii ca John Naisbitt xut bn H Ni nm 1998; Possibilities of
11
reuniting streeting working children with their families (Kh nng tr li gia nh ca lao ng tr em -ng ph) ca Radda Barnen xut bn H Ni nm 1999; The issue of child labuor (Vn lao ng tr em) ca V Ngc Bnh, Nh xut bn Chnh tr Quc gia ti bn ln th 2 H Ni nm 2002; S pht trin siu c nhn (Le dvelopment transpersonnel) ca Roberto Assagioli, xut bn H Ni nm 1997; Th gii phng - Tm l-c lch s th gii th k 21 (The World is flat - A brief history of the twentyfirst century) ca Thomasl. Friedman, xut bn Thnh ph H Ch Minh nm 2006;... C th ni, cc cng trnh trn y ca cc hc gi n-c ngoi (v c ca ng-i Vit n-c ngoi) u t hay nhiu c cp n con ng-i Vit Nam, vn ho Vit Nam d-i nhiu chiu cnh khc nhau nh-: c im con ng-i Vit Nam, vn ho Vit Nam; li sng, o c v nhn cch ng-i Vit Nam; thc trng i sng vt cht v tinh thn ca ng-i Vit Nam; nhng mt tch cc v hn ch ca con ng-i Vit Nam v xu h-ng pht trin ca con ng-i Vit Nam; cc c ch, chnh sch xy dng v pht trin con ng-i Vit Nam ca ng v Nh n-c;... Trong c nhng cng trnh nghin cu kh thnh cng v c gi tr khoa hc nh- Possibilities of reuniting streeting working children with their families (Kh nng tr li gia nh ca lao ng tr em -ng ph) ca Radda Barnen chng hn. Song, cng ging nh- cc cng trnh ca cc hc gi trong n-c, cc cng trnh ca cc hc gi n-c ngoi cng ch-a cp trc tip, c th v y , ton din cc quan im, ch tr-ng ca ng v chnh sch ca
12
Nh n-c v xy dng v pht trin con ng-i Vit Nam mi trong thi k i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c. y chnh l mt hn ch, thiu st ca nhng cng trnh ny m tc gi ca lun vn, vi kt qu nghin cu ca mnh s b sung thm. Nh- vy, d-i ci nhn tng quan c th thy cho ti nay c kh nhiu cng trnh nghin cu -c cng b trong v ngoi n-c c lin quan n vn con ng-i v xy dng con ng-i mi Vit Nam hin nay. Cng ngy, xu h-ng tip cn nghin cu v vn ny cng -c m rng, mang tnh lin ngnh, a ngnh vi nhiu chiu cnh hn, v do vy y s l nhng ti liu tham kho rt b ch i vi tc gi trong qu trnh nghin cu v trnh by lun vn ca mnh. 3. Mc ch, nhim v ca lun vn: * Mc ch - Mt l, b-c u h thng ho li cc ch tr-ng, quan im ca ng v vn xy dng con ng-i mi trong qu trnh lnh o cng cuc i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c v hi nhp quc t. - Hai l, trn c s thc tin ca vic xy dng con ng-i mi Vit Nam trong qu trnh i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c v hi nhp quc t giai on t nm 1986 n nm 2006, b-c u nh gi nhng -u im v hn ch trong ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi v t -a ra cc khuyn ngh v quan im, ch tr-ng nh h-ng cng nh- gii php cho qu trnh xy dng con ng-i mi trong nhng nm tip theo. * Nhim v
13
thc hin -c nhng mc ch trn, lun vn c nhim v ch yu v c bn l: Lm r ni dung cc ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi trong qu trnh lnh o cng cuc i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c giai on 1986 - 2006. 4. i t-ng v phm vi nghin cu ca lun vn: * i t-ng nghin cu i t-ng nghin cu ca lun vn ny l ni dung cc ch tr-ng ca ng Cng sn Vit Nam v xy dng con ng-i mi trong qu trnh lnh o cng cuc i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c v hi nhp quc t trong nhng nm t 1986 n 2006. * Phm vi nghin cu - V mt ni dung, trong lun vn ny tc gi ca n khng c nh trnh by ton b qu trnh xy dng con ng-i mi Vit Nam giai on 1986 - 2006, m ch tp trung vo vic nghin cu v trnh by cc ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi. Tuy nhin, thc tin ca vic xy dng con ng-i mi s l nhng cn c khoa hc chng ti rt ra nhng nhn nh, nh gi v -u im v hn ch ca cc ch tr-ng ca ng v vn ny. Mt khc, cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi v pht trin con ng-i trong thi k i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c l mt h thng cp n nhiu vn khc nhau v nhng mc c th khc nhau, trn nhiu lnh vc ca i sng con ng-i Vit Nam nh-: gio dc, o c, li sng, sc kho, y t, vn ho,... Th cho nn, trong gii hn ca mt lun vn Thc s, chng ti s khng c iu kin
14
cp ton b h thng cc quan im, ch tr-ng ca ng v vn xy dng v pht trin con ng-i Vit Nam mi trong thi k i mi -c m chng ti ch tp trung vo trnh by, phn tch v nh gi nhng quan im, ch tr-ng c bn, chung nht mang tnh cht nh h-ng v tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng v c s l lun cng nh- thc tin hnh thnh nhng quan im, ch tr-ng ca ng. - V mt khng gian, lun vn tp trung vo vic nghin cu nhng ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i Vit Nam mi ni chung, ch khng trnh by mt cch c th tng i t-ng con ng-i theo s phn chia thnh cc giai cp, tng lp hay dn tc hoc gii tnh, tui - V mt thi gian, lun vn ca chng ti ch tm hiu, nghin cu v cc ch tr-ng xy dng con ng-i mi ca ng trong giai on nhng nm t 1986 n 2006. 5. Ngun t liu, ph-ng php lun v ph-ng php nghin cu * Ngun t- liu hon thnh -c lun vn ny, chng ti tham kho v da ch yu vo cc ngun t- liu c bn sau: - Ngun t- liu th nht l cc vn kin, ti liu ca ng, Chnh ph v xy dng con ng-i mi Vit Nam trong giai on t nm 1986 n nm 2006 v cc ti liu ca Vin nghin cu Con ng-i thuc Trung tm Khoa hc X hi Nhn vn Quc gia, ca UNDP (United Nations Devolopment Programme - Ch-ng trnh pht trin ca Lin
15
hp quc) v con ng-i Vit Nam trong nhng nm 2000 n 2006. - Ngun t- liu th hai l cc cun sch ca cc hc gi c trong v ngoi n-c, cc cng trnh khc nh-: Kho lun C nhn, Lun vn Thc s, Lun n Tin s, cc ti nghin cu khoa hc ca cc n v v c nhn c cp trc tip hay l c lin quan n vn xy dng con ng-i mi Vit Nam trong giai on 1986 n 2006 u -c chng ti quan tm, thu thp, tham kho v s dng. - Ngun t- liu th ba m lun vn s tham kho, s dng l cc bi bo, bi tp ch, bi ni, bi vit ca cc v lnh o ng, Nh n-c, cc nh khoa hc trong cc hi ngh, hi tho hay trn cc bo, i, v tp ch c lin quan n ti lun vn ca chng ti. * V ph-ng php lun v ph-ng php nghin cu - V mt ph-ng php lun, lun vn ca ti -c thc hin da trn nn tng ph-ng php lun ca php duy vt bin chng v duy vt lch s, hay ni khc i l nhng l lun ca ch ngha Mc - Lnin v t- t-ng H Ch Minh, ca ng Cng sn Vit Nam v vn xy dng con ng-i mi. - V mt ph-ng php nghin cu, lun vn s dng ph-ng php nghin cu Lch s v Lch s ng l ch yu. Bn cnh , lun vn cng s s dng cc ph-ng php b tr c th nh-: lgc, thng k, so snh, phn tch tp hp t- liu, nghin cu v trnh by ni dung ca lun vn.
16
- Bn cnh , chng ti cng s s dng cc ph-ng php nghin cu ca cc ngnh v chuyn ngnh khc, mang tnh cht lin ngnh v a ngnh nghin cu v trnh by lun vn nh-: ph-ng php nghin cu Vn ho hc, Nhn hc - Dn tc hc, X hi hc, Tm l hc, Trit hc, Vit Nam hc v Khu vc hc,... 6. ng gp ca lun vn: - ng gp u tin ca lun vn l, trnh by li mt cch c h thng cc ch tr-ng ca ng Cng sn Vit Nam v xy dng con ng-i mi trong qu trnh lnh o cng cuc i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c v hi nhp quc t trong giai on 1986 n 2006. T , trn c s kt qu ca thc tin xy dng con ng-i nh gi nhng -u im v hn ch trong cc ch tr-ng ca ng v rt ra cc kinh nghim cng nh- ngha ca vn xy dng con ng-i mi i vi cng cuc i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c nhng nm 1986 - 2006. - ng gp th hai ca lun vn l, trn c s nh gi nhng -u im v hn ch ca ch tr-ng xy dng con ng-i mi ca ng, -a ra nhng khuyn ngh, gp khc phc hn ch cho vic xy dng con ng-i trong nhng nm tip theo ca Vit Nam. - ng gp th ba l, lun vn thnh cng v -c cng b s l mt ti liu tham kho b ch cho nhng hc gi v cc nh nghin cu quan tm n vn ny, c bit l vi sinh vin ca cc chuyn ngnh Lch s ng Cng sn Vit Nam, Vn ho hc v Nhn hc. 7. Kt cu ca lun vn:
17
lm r -c ni dung ca vn nghin cu, ngoi phn m u v kt lun, lun vn ca ti -c kt cu thnh 3 ch-ng, 8 tit nhsau: Ch-ng 1: C s hnh thnh quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi thi k i mi (19862006) 1.1. C s l lun 1.2. C s thc tin Ch-ng 2: Quan im, ch tr-ng c bn ca ng v xy dng con ng-i mi thi k i mi (1986-2006) 2.1. Tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng thi k i mi 2.2. Quan im ca ng v xy dng nhn cch, li sng, np sng v l t-ng x hi ch ngha cho con ng-i mi 2.3. Quan im ca ng v vai tr ca gia nh, nh tr-ng, x hi v cc lnh vc kinh t, vn ha, gio dc, y t, khoa hc - cng ngh vi xy dng con ng-i mi 2.4. Quan im ca ng v ph-ng h-ng v bin php xy dng con ng-i mi Ch-ng 3: Nhng thnh tu v hn ch v xy dng con ng-i mi thi k i mi theo quan im, ch tr-ng ng - Mt vi nhn xt v khuyn ngh 3.1. Thnh tu v hn ch v xy dng con ng-i mi thi k i mi 3.2. Mt vi nhn xt v khuyn ngh Sau y s l nhng ni dung c th ca lun vn.
18
ch-ng 1 c s l lun v thc tin hnh thnh nn nhng ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi vit nam trong thi k i mi 1.1. C s l lun i hi ln th VII ca ng nm 1991 khng nh: ng ta ly ch ngha Mc - Lnin v t- t-ng H Ch Minh l nn tng l lun, kim ch nam cho mi hnh ng ca ng. iu cho thy, khi nghin cu v lch s ng v v quan im, ch tr-ng, -ng li ca ng khng th khng nghin cu l lun ca ch ngha Mc - Lnin v tt-ng H Ch Minh nh- l nhng tin , c s l lun cho s hnh thnh quan im, ch tr-ng, -ng li ca ng.
19
V vi cch tip cn nhvy, trong lun vn ny chng ti coi nhng quan im ca ch ngha Mc - Lnin v tt-ng H Ch Minh nh- l nhng tin hay c s l lun cho s hnh thnh cc quan im, ch tr-ng ca ng Cng sn Vit Nam v xy dng con ng-i mi Vit Nam trong qu trnh i mi t n-c. 1.1.1. Quan im ca ch ngha Mc - Lnin v con ng-i mi v xy dng con ng-i mi Con ng-i mi l mt thut ng ca ch ngha Mc Lnin, tuy nhin cho n nay chng ti vn ch-a tm thy c mt ti liu kinh in no ca ch ngha Mc - Lnin nh ngha mt cch r rng v con ng-i mi. Tuy nhin, chng ta c th hiu -c khi nim hay thut ng con ng-i mi ca ch ngha Mc - Lnin quan nhng lun gii v con ng-i v bn cht con ng-i, v xy dng v pht trin con ng-i. Theo quan im ca ch ngha Mc - Lnin th: Bn cht ca con ng-i khng phi l mt ci tru t-ng c hu ca c nhn ring bit. Trong tnh hin thc ca n, bn cht con ng-i l tng ho ca nhng mi quan h x hi[8, tr. 493]. V nhvy th, khi m ch x hi thay i th bn cht ca x hi - tng ho cc mi quan h x hi cng s thay i theo v theo , bn cht ca con ng-i cng s thay i ph hp vi nhng bin i ca s bin i x hi. Tha nhn ngha quyt nh ca x hi i vi s hnh thnh bn cht con ng-i, song ch ngha Mc - Lnin khng coi nh mt t nhin ca n, bi l theo F. ngghen th: bn thn chng ta, c xng tht, mu m v u c
20
chng ta thuc v gii t nhin[6, tr. 268, 269]. Th cho nn con ng-i theo quan im ca ch ngha Mc Lnin va l mt b phn ca t nhin, va l mt thc th x hi, l s thng nht gia mt vt cht v tinh thn, gia mt sinh hc v mt x hi. Con ng-i va chu tc ng ca quy lut t nhin, va chu tc ng ca quy lut x hi. T nhin l ci c tr-c con ng-i, sinh ra con ng-i. V cho n nay, d mun hay khng con ng-i vn phi sng da vo t nhin. Nh-ng con ng-i khng ch sng da vo t nhin m n cn ci to t nhin p ng nhu cu sinh tn ca chnh bn thn con ng-i. V theo quan im ca ch ngha Mc - Lnin th qu trnh con ng-i ci to t nhin cng chnh l qu trnh con ng-i tr thnh ng-i, chng th m F. ngghen tng ni: Lao ng sng to ra con ng-i, cng l theo ngha y khi ng lun gii qu trnh chuyn bin t v-n thnh ng-i l nh vic ch to ra cng c lao ng ci bin t nhin. Khc vi t nhin, x hi khng th c tr-c con ng-i m x hi l ci sinh ra cng vi con ng-i, t khi con ng-i bit s dng cng c lao ng. Nh-ng khng phi v th m x hi khng gi vai tr g trong vic hnh thnh con ng-i. Bn thn Mc tng nh gi rt cao vai tr ca x hi trong vic hnh thnh con ng-i v bn cht con ng-i khi ng ni: X hi sn xut ra con ng-i. Nh-ng x hi cng khng phi l ci g tru t-ng bt bin, m theo quan im ca ch ngha Mc - Lnin th mi hnh thi kinh t x hi ch thch hp vi mt ph-ng thc sn xut nht nh, mt khi ph-ng thc sn xut
21
bin i th n cng bin i theo. M, nhn t quyt nh ph-ng thc sn xut pht trin li l lc l-ng sn xut bao gm con ng-i v cng c sn xut. Nh- th, khng phi ci g khc m chnh l con ng-i, cng vi nhng cng c do n ch to ra, quyt nh s thay i ca b mt x hi. Th cho nn, x hi sn xut ra con ngi vi nhng tnh cch l con ngi nh th no th con ngi cng sn xut ra x hi nh th y[81, tr. 130]. V nhvy, bn cht con ng-i l tng ha ca cc mi quan h x hi. T nhng lun im lun gii ca ch ngha Mc - Lnin v bn cht con ng-i nhvy th chng ta c th hiu, con ng-i mi l thut ng -c dng nhng con ng-i -c hnh thnh trong qu pht trin ca lch s x hi loi ng-i v ca cc cuc cch mng x hi. l nhng con ng-i m c im t- duy, li sng, np sng, nhn cch v o c ca h l nhng mu hnh i din, biu hin cho mt xu h-ng pht trin mi, tin b hn ca s pht trin x hi. Mt khc, con ng-i mi cn l nhng con ng-i c s pht trin v c nhng nng lc mi v mt sinh hc, nh- th cht, sc khe duy tr s sinh tn ca bn thn con ng-i. Vi cch hiu nhvy v bn cht ca con ng-i th theo quan im ca ch ngha Mc Lnin con ng-i mi x hi ch ngha c nhng c im c bn sau y: - Th nht, C. Mc v F. ngghen ch ra rng con ng-i mi l nhng con ng-i c kh nng lm ch x hi v s pht trin x hi, lm ch chnh bn thn mnh khi cc ng vit: Mt khi lm ch c phng thc sinh
22
hot trong x hi ca mnh, th chnh cng do m tr thnh nhng ng-i lm ch t nhin, lm ch c chnh mnh, tc l tr thnh ngi t do[81, tr. 130]. Mt khc, C. Mc tng ni: Cch mng l cn thit khng nhng v ch c cch mng mi c th lt -c giai cp thng tr, m cn l v ch c trong cch mng th giai cp lt mi c th vt b s thi nt c v tr thnh c kh nng to ra c s mi ca x hi[9, tr. 464]. Quan im ny ca C. Mc ch r vai tr l ch th ca x hi v s pht trin x hi ca con ng-i. Bi lc l-ng quan trng nht, quyt nh nht i vi bt c mt cuc cch mng no trong lch s cng u l con ng-i. Th cho nn, mun cch mng thnh cng th tr-c ht phi to ra mt lp ng-i ph hp vi c im bn cht ca cuc cch mng , lm lc l-ng tin phong v lnh o cch mng. l nhng con ng-i mang bn cht mi, i din cho mt xu h-ng pht trin mi ca x hi. V nhvy, con ng-i l ch th ca x hi v s pht trin ca x hi mt thi im hin ti nht nh v con ng-i m s l ch th ca x hi v s pht trin ca x hi trong nhng giai on pht trin tip theo. V theo quan im ca ch ngha Mc - Lnin th, xu h-ng pht trin chung ca tin trnh lch s loi ng-i -c quy nh bi s pht trin ca lc l-ng sn xut x hi bao gm con ng-i v nhng cng c lao ng do con ng-i to ra, trong con ng-i l lc l-ng sn xut c bn nht, quan trng nht. Th cho nn con ng-i l lc l-ng quy nh s pht trin ca x hi v l ch th ca x hi v con ng-i mi do vy, phi l nhng con ng-i
23
c kh nng, nng lc lm ch x hi v s pht trin ca x hi, i din cho mt xu th pht trin mi, tin b ca x hi. V iu ch c th xy ra trong cch mng x hi ch ngha, bi v mt khi ch cng hu tliu sn xut -c xy dng mt cch vng chc s xo b -c thm cnh chi phi ng-i sn xut, tnh trng sn xut v chnh ph -c thay th bng nn sn xut c t chc v phn phi c k hoch, sn phm di do s tho mn mi nhu cu pht trin v th cht v tinh thn ca con ng-i. Ch n lc , ln u tin con ng-i mi vnh vin thot khi gii ng vt, chuyn t nhng iu kin sinh sng ca loi vt ln nhng iu kin tht s l ca loi ngi. l ln u tin con ngi tr thnh nhng ng-i ch tht s v c thc i vi t nhin, bi v h tht s tr thnh nhng ng-i ch cuc sng ca chnh mnh trong x hi[5, tr. 482]. - Th hai, con ng-i mi l con ng-i -c t do v pht trin ton din v cc mt tr, c, th, m, khng cn l thuc vo bt c s bt cng no. V nhng con ng-i mi c t do v -c pht trin ton din nhvy ch c th l nhng con ng-i -c sn sinh ra trong lng ca ch x hi ch ngha. Bi v mt khi ch cng hu t- liu sn xut -c xy dng mt cch vng chc s xo b -c thm cnh chi phi ng-i sn xut, tnh trng sn xut v chnh ph -c thay th bng nn sn xut c t chc v phn phi c k hoch, sn phm di do s tho mn mi nhu cu pht trin v th cht v tinh thn ca con ng-i, to ra nhng con ng-i mi. l nhng con ng-i khc hn vi nhng con ng-i ca nn sn xut
24
t- bn ch ngha, do s phn cng p buc ca nn sn xut ny nn mi ng-i cng nhn, nu khng sut i phc thuc vo mt c my, thm ch mt b phn ca mt c my th cng b b buc vo mt ngh nht nh. S phn cng ny t n nh cao trong thi k cng tr-ng th cng v cng -c hon thin trong nn sn xut ln t- bn ch ngha. Hu qu ca s phn cng l chia nh con ngi, hy sinh tt c nng khiu, th lc v tr lc ca con ng-i. S pht trin phin din con ng-i nh- th gy ra mu thun ngay vi nn sn xut i cng nghip tbn ch ngha. N t ra yu cu l phi gii phng con ng-i, xo b s phn cng c ca ch ngha t- bn thit lp mt ch mi qua cch mng x hi ch ngha to iu kin cho con ng-i pht trin ton din nhng nng lc ca mnh. Bi nu nh- tr-c y, nhng con ng-i pht trin mt cch qu qut t ra khng thch hp vi nn cng nghip t bn ch ngha th nn cng nghip do ton x hi kinh doanh mt cch tp th li cng cn c nhng con ng-i c nng lc pht trin ton din, sc tinh thng ton b h thng sn xut m nhim[4, tr.28]. V theo ch ngha Mc - Lnin th, nhng con ng-i ton din, con ng-i -c lm ch t nhin, lm ch x hi v lm ch bn thn, con ng-i t -c b-c nhy vt t v-ng quc tt yu sang v-ng quc t do chnh l nhng con ng-i giai on pht trin cao ca ch ngha cng sn. Cn x hi cng sn va thot thai t trong x hi t- bn ra th cng nh- con ng-i khng trnh khi cn mang theo nhng du vt ca cc x hi ra n v mi ph-ng din kinh t, o c, tr tu... Do , con
25
ng-i mi ch c th pht trin ton din trn mt mc nht nh, v mi b-c u lm ch -c t nhin, lm ch x hi, lm ch bn thn. V C. Mc cho rng: Ch c trong tp th mi c nhng ph-ng tin lm cho mi c nhn c kh nng pht trin ton din nhng nng khiu ca mnh,... ch c trong tp th mi c t do c nhn[9, tr. 526]. iu ny cng -c F. ngghen ch r khi ng ni: D nhin l x hi khng th no t gii phng cho mnh -c nu khng gii phng cho mi c nhn. Nh- vy, c th hiu s t do ca con ng-i y l s t do trn c s tn trng s t do ca tp th, t do c t chc v khun kh nht nh. V s pht trin ton din ca con ng-i cng vy, n cng phi -c t trn c s ca s pht trin ca tp th, x hi m s pht trin ca ng-i ny khng lm nh h-ng hay km hm s pht trin ca ng-i khc. - Th ba, con ng-i mi l nhng con ng-i i din cho mt x hi mi v mang bn cht ca x hi , song ng thi con ng-i mi cng mang trong mnh nhng c im, tnh cht ca c ch x hi c tr-c . Ni con ng-i mi l nhng ng-i i din cho mt x hi mi v mang bn cht ca x hi mi l bi v con ng-i l ch th ca x hi v s pht trin x hi. Mt khc, con ng-i cn l lc l-ng sn xut quan trng trng nht, quyt nh nht i vi s pht trin ca x hi. Th cho nn, x hi no th s con ng-i nh- th y. Cn ni con ng-i mi vn mang trong mnh nhng c im ca x hi c l bi v, im khc bit gia con ng-i vi con vt l con ng-i ngoi ch-ng trnh di truyn
26
sinh hc, cn c ch-ng trnh k tha v mt x hi. Bng con -ng gio dc, ch-ng trnh ny truyn li kinh nghim ca nhng th h tr-c cho cc th h sau. Chnh bi th cho nn, Lnin tng c nhn xt l: trong x hi c, a b lt lng b ngay phi ci tm l t- hu t trong dng sa m. Ni nh- th khng phi Lnin cho rng tm l t- hu ca ng-i m -c truyn li bng con -ng sinh hc, m ng mun ni n con -ng k tha x hi. Bi v nhng iu kin mi tr-ng lp li trong hng lot th h nh h-ng n vic con ng-i tip thu nhng hnh vi x hi nht nh no . Mt khc, sn xut ngy cng pht trin tnh cht x hi ho ngy cng cao. Vic tin hnh sn xut tp th bng lc l-ng ca ton x hi v s pht trin mi ca nn sn xut do n mang li s cn n nhng con ng-i hon ton mi. Nhng con ng-i c nng lc pht trin ton din v n l-t n, nn sn xut s to nn nhng con ng-i mi, s lm nn nhng thnh vin trong x hi c kh nng s dng mt cch ton din nng lc pht trin ca mnh. V do vy m con ng-i mi l nhng con ng-i i din cho xu th th pht trin mi ca x hi v mang nhng c im bn cht ca x hi mi, tin b hn. Th cho nn, to ra hay xy dng -c nhng con ng-i mi, Mc coi s kt hp cht ch gia pht trin sn xut vi pht trin con ng-i l mt trong nhng bin php mnh m ci bin x hi. Bi chnh thng qua hot ng sn xut vt cht con ng-i sng to ra lch s ca mnh - lch s ca x hi loi ng-i. T , Mc khng nh, s pht trin ca lc l-ng sn xut x hi
27
c ngha l s pht trin phong ph bn cht con ng-i, coi nh- l mt mc ch t thn. Bi vy, theo Mc ngha lch s v mc ch cao c ca s pht trin x hi l pht trin con ng-i ton din, nng cao nng lc v phm gi con ng-i, gii phng con ng-i. Th t-, con ng-i mi x hi ch ngha l nhng con ng-i nm vng cc tri thc khoa hc. iu ny -c th hin quan im ca Lnin v s cn thit phi lm giu tr tu ca ngi cng sn khi ng ni: Ngi ta ch c th tr thnh ng-i cng sn sau khi lm giu tr tu ca mnh bng s hiu bit tt c nhng kho tng tri thc m nhn loi to ra[75, tr. 347]. y l mt lun im ht sc ng n v c ngha ca Lnin khng ch v vn phi nng cao trnh hiu bit ca nhng ng-i cng sn m n cn ng n i vi c vn xy dng con ng-i mi. Bi l, con ng-i mi l nhng ng-i i din v l tin phong cho xu h-ng pht trin mi ca x hi, th cho nn h phi l nhng ng-i c trnh chuyn mn, c tri thc v vn ha. Quan im ny khng ch ng vi thi im m Lnin ang lnh o cng cuc xy dng ch ngha x hi Lin X nhng nm 20 ca th k tr-c, m n cn ng n vi c thi i ngy nay ca chng ta v vn xy dng v pht trin con ng-i phc v cho cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c. Bi l, nu nh- c khoa hc, k thut pht trin m khng c -c nhng con ng-i c th am hiu v s dng -c my mc, khoa hc, k thut th cng s khng th to ra s pht trin kinh t, x hi -c.
28
Mt khc, cch mng l mt qu trnh ci bin x hi ton din, khng ch v mt t- duy, o c, li sng v np sng ca x hi h-ng ti xy dng mt x hi c li sng, np sng vn minh, tin b m n cn l cuc cch mng v khoa hc, k thut v cng ngh t to ra s pht trin v kinh t, nng cao i sng vt cht cho con ng-i, gii phng con ng-i. Th cho nn, con ng-i mi - nhng ch nhn ca x hi v s pht trin x hi khng th khng c trnh chuyn mn v tri thc khoa hc -c. V, nng cao trnh chuyn mn, tri thc cho con ng-i cng chnh l s hin i ha con ng-i, lm cho con ng-i c iu kin pht trin ton din, tin ti xy dng cuc sng vn minh, hin i. Bn cnh nhng c im trn th, ch ngha Mc Lnin cng cho rng con ng-i mi x hi ch ngha l nhng con ng-i c bn lnh, dng cm v c tinh thn tp th, lm vic c trt t, k c-ng. Bit k tha v pht huy -c nhng gi tr tt p ca dn tc v thi i xy dng nn mng ca x hi mi tin b, tt p hn. iu ny -c th hin bi quan im ca C. Mc khi ng cho rng con ng-i mi ch c th -c hnh thnh trong i sng tp th, cng ng. V th m bn thn mi con ng-i mun t lm mi mnh th tr-c ht phi sng trong mt tp th nht nh, tn trng li ch v trt t, k c-ng ca tp th, cng ng. Bi theo Lnin, con ng-i mi x hi ch ngha cn phi c tinh thn lao ng: mt th lao ng lm ngoi tiu chun, khng ch mt mn th lao no, khng t iu kin i hi mt mn th-ng no, mt th lao ng do thi quen lao ng cho tp th m
29
lm, v do thc ( tr thnh thi quen) t gic thy phi lm v li ch cng cng - mt th lao ng tr thnh nhu cu ca mt c th lnh mnh[77, tr. 661]. Nh- vy, chng ta thy ch ngha Mc - Lnin vch ra -c nhng c im ht sc c bn ca con ng-i mi x hi ch ngha. V trn c s ca nhng nh h-ng v con ng-i mi x hi ch ngha nhvy, ch ngha Mc Lnin cng ch ra nhng ph-ng cch hay cch thc xy dng con ng-i mi. Theo quan im ca ch ngha Mc - Lnin th s hnh thnh ca con ng-i mi cn c nhng iu kin nht nh ca n, v do vy m qu trnh xy dng con ng-i mi l mt qu trnh c quy lut gn lin vi trnh pht trin tng giai on ca ch ngha cng sn v khng th lm nhanh -c. C. Mc chia qu trnh hnh thnh con ng-i mi ra lm hai giai on x hi ch ngha v cng sn ch ngha. giai on u (giai on x hi ch ngha), s phn phi cn phi thc hin theo nguyn tc lm theo nng lc, hng theo lao ng, n giai on sau (giai on cng sn ch ngha) mi lm theo nng lc, hng theo nhu cu. V trn c s ca s phn chia giai on nh vy, ng cho rng chuyn t giai on mt sang giai on hai th phi c ba iu kin: mt l, x hi ho t- liu t- liu sn xut d-i mt hnh thc duy nht; hai l, lc l-ng sn xut phi pht trin tht mnh m; v ba l, phi tin t vic xo b cc giai cp bc lt sang xo b hon ton cc giai cp, tin ti th tiu s i lp gia lao ng tr c v lao ng chn tay, bin lao
30
ng t ch l ph-ng tin sinh sng thnh nhu cu bc nht i vi con ng-i. Mt khc, do cn c s khc nhau v cht gia hai giai on ca ch ngha cng sn, nn yu cu xy dng con ng-i mi cng khng th t ra mt cch chung chung m phi thy -c yu cu c th ca tng giai on ri t c nhng b-c i, ni dung v bin php xy dng thch hp. Theo Lnin, xy dng con ng-i mi khng c ngha l khng c s k tha nhng gi tr tt p ca con ng-i c, m l qu trnh kt hp gia ci to con ng-i c vi xy dng con ng-i mi. Bi v x hi ch ngha khng phi t u xa l, m va thot thai t x hi t- bn, hay phong kin - thc dn m ra, cn mang trn mnh bit bao du vt ca x hi c. Lnin tng so snh ch ngha t- bn khng ging nh- mt ci xc cht c th em chn, m thi ra, tan r gia chng ta, lm nh bn khng kh chung quanh chng ta, u c cuc sng ca chng ta[76, tr.82, 83]. Rng: Nhng tn d ca x hi c s tm cch n nu lu di trong thc ca con ng-i, nht l tm l sng cht mc bay, ai lo phn ny, ca ch t- hu n su vo tim c ng-i ta, tr thnh thi quen, thnh truyn thng. Ci to nhng con ng-i -c gio dc hng th k theo nhng thi quen nh- th l mt vic lm tht kh khn, mt nhiu thi gian, bi v sc mnh ca tp qun hng triu ngi v hng chc triu ngi l sc mng gh gm nht[75, tr. 45, 46]. Th cho nn, theo Lnin th ch ci to nhng t- t-ng c, tm l c thi th vn ch-a xy dng con ng-i
31
mi. iu quan trng hn i vi vic xy dng con ng-i mi l phi lm sao xy dng cho -c nhng t- t-ng mi, tnh cm mi ny sinh t trn c s mt nn kinh t m cc t- liu sn xut -c cng hu ho. V mt trong nhng ni dung quan trng cn phi xy dng cho con ng-i mi l tinh thn v nng lc lm ch nh n-c, lm ch x hi m th-c o tinh thn v nng lc lm ch ny l thi lao ng mi ca con ng-i x hi ch ngha. Bi v t nay nhng ng-i lao ng lm vic l cho chnh mnh v giai cp mnh, ch khng phi cho cc giai cp bc lt nh- tr-c kia na. Thi lao ng mi y, theo Lnin l: mt th lao ng lm ngoi tiu chun, khng ch mt mn th lao no, khng t iu kin i hi mt mn th-ng no, mt th lao ng do thi quen lao ng cho tp th m lm, v do thc ( tr thnh thi quen) t gic thy phi lm v li ch cng cng - mt th lao ng tr thnh nhu cu ca mt c th lnh mnh[77, tr. 661]. Song, mun c -c nhng con ng-i nh- th r rng l khng th da vo nguyn vng ch quan, m phi c nhng bin php t chc v nhng lc l-ng vt cht thc hin. Tc l ni n vic kin to nhng iu kin xy dng con ng-i mi. V theo quan im ca ch ngha Mc Lnin th nhng iu kin s l: Thit lp -c nn chuyn chnh v sn v phi s dng -c mt cch c hiu qu nht cng c sc bn ny vo vic xy dng con ng-i mi m tr-c ht l xy dng c s vt cht k thut ca ch ngha x hi, tc l ci ct vt cht cho nhng t t-ng v tnh cm ca con ng-i mi. V hai l, xo b
32
nhng thi h- tt xu do x hi c li, xy dng nhng phm cht v nng lc ca con ng-i mi. V, theo quan im ca ch ngha Mc - Lnin th c hai vn quan trng cn phi l-u trong qu trnh xy dng con ng-i mi x hi ch ngha l: phi kt hp gia chng vi xy; gia gio dc, rn luyn vi lao ng, trong , s kt hp gia gio dc, rn luyn vi lao ng gi vai tr quan trng. Ch ngha Mc - Lnin cho rng, khng ch l mt bin php tng thm sn phm cho x hi m quan trng hn, n cn l phng php c nht o to nhng con ngi hon thin[80, tr. 231]. Bn cnh nhng bin php , v mt t chc vn ng qun chng thc hin trong thc tin cch mng, ch ngha Mc - Lnin cho rng: phi thit lp -c trong h thng chuyn chnh v sn nhng t chc qun chng c uy tn mi ni, trong tt c nhng tp hp ng-i, pht huy mt cch c hiu qu nht vai tr ca nhng t chc ny xy dng con ng-i mi. Nh-ng quan trng hn ht l ng Cng sn phi gi -c vai tr lnh o, nh h-ng trong tt c nhng t chc . Tm li, vi nhng g m chng ti trnh by trn y chng ta c th thy, quan im ca ch ngha Mc Lnin v bn cht ca con ng-i v xy dng con ng-i mi l mt h thng nhng lun im su sc, ton din v lgc mang m tnh nhn o v hin thc. l nhng quan im ht sc bin chng c v mt l lun v thc tin, v nhchng ta bit, nu nh- thi i ca C. Mc v F. ngghen cc quan im trn l nh h-ng l lun cho mt t-ng lai t-i sng th sang n thi k ca
33
Lnin y li l nhng quan im -c c rt t trong thc tin ca cuc cch mng x hi ch ngha hin thc. Th cho nn, quan im ca ch ngha Mc - Lnin v bn cht ca con ng-i v xy dng con ng-i mi l nn tng ph-ng php v ph-ng php lun c gi tr cao i vi Vit Nam hin nay trong cng cuc xy dng con ng-i mi thi k i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c. 1.1.2. Quan im ca H Ch Minh v con ng-i mi v xy dng con ng-i mi * Quan im ca H Ch Minh v tiu ch con ng-i mi: Theo quan im ca H Ch Minh th, xy dng con ng-i mi tr-c ht phi c nhng nh h-ng, tiu ch hay l b khung gi tr - hnh mu ca con ng-i mi. V hnh mu hay l tiu ch con ng-i Vit Nam mi m H Ch Minh xy dng ln mang nhng c im c bn sau y: + C t- t-ng x hi ch ngha: c thc lm ch; c tinh thn tp th x hi ch ngha; c t tng mnh v mi ngi, mi ngi v mnh; c tinh thn tin nhanh, tin mnh, tin vng chc ln ch ngha x hi; c tinh thn dm ngh, dm lm, v-n ln hng u. + C o c, li sng x hi ch ngha: trung vi n-c, hiu vi dn; yu th-ng con ng-i; cn kim lim chnh, ch cng v t-; c tinh thn quc t trong sng; c li sng lnh mnh, trong sch. + C tc phong x hi ch ngha: lao ng c k hoch, c bin php, c quyt tm; lao ng c t chc, k lut, c k thut; lao ng c nng sut, cht l-ng, hiu qu; lao ng qun mnh, khng s kh, s kh v li ch ca x hi, ca tp th v ca bn thn mnh.
34
+ C nng lc lm ch bn thn, gia nh v cng vic mnh m nhim, vi t- cch l cng dn tham gia lm ch Nh n-c v x hi; phi khng ngng nng cao trnh chnh tr, vn ho, khoa hc, k thut v cng ngh, chuyn mn nghip v lm ch. + C tinh thn ch ng, nng ng, sng to, linh hot trong gii quyt cng vic, hc tp v ng x. + C th lc, sc kho tt lao ng, hc tp v chin u phc v cho gia nh, x hi, T quc v bn thn mnh. Bi theo H Ch Minh: Mi mt ngi dn yu t, tc l c n-c yu t, mi mt ng-i dn mnh kho, tc l c nc mnh kho[84, tr. 212]. C th ni y l mt quan im rt hin i, th hin ci nhn ton din ca H Ch Minh v mu hnh con ng-i Vit Nam mi. Nh- vy, qua cc tiu ch trn y v con ng-i Vit Nam mi m H Ch Minh -a ra, chng ta thy l nhng mu hnh con ng-i kh hon chnh, chn chu v c ph-ng din nhn cch, li sng, trnh v th lc. Song iu quan trng hn l, nhng mu hnh con ng-i m H Ch Minh vch ra c nhng nt rt hin i so vi thi im m Ng-i ang sng. iu ny th hin tm nhn v-t thi i ca H Ch Minh v vn xy dng th h mi cho dn tc. * Quan im ca H Ch Minh v vai tr ca con ng-i mi v cch thc xy dng con ng-i mi: V vai tr ca con ng-i v xy dng con ng-i mi, H Ch Minh cho rng con ng-i l ch th ca cch mng, ch th ca x hi v s pht trin x hi. Bi sinh thi, H Ch Minh tng ni: Mun c ch ngha x hi th trc
35
ht phi c con ng-i x hi ch ngha[88, tr. 310]. Cng chnh v th m Ng-i khng nh, i vi s pht trin ca dn tc, t n-c th: V li ch m-i nm th phi trng cy, v li ch trm nm th phi trng ng-i. C th ni y l nhng quan im mang tnh bin chng rt cao ca H Ch Minh v vn vai tr ca con ng-i i vi x hi v s pht trin ca x hi. iu ny bt ngun t quan im ca Ng-i v con ng-i, bi H Ch Minh tng -a ra mt nh ngha rt c o v con ngi l: Ch ngi, ngha hp l gia nh, anh em, h hng, bu bn. Ngha rng l ng bo c n-c. Rng hn na l c loi ngi[87, tr. 644]. Vi cch hiu ny, con ng-i theo quan im ca H Ch Minh tr-c ht l con ng-i x hi, l mt thnh vin ca mt cng ng x hi nht nh v cao hn th, con ng-i l ch th, l trung tm ca x hi v s pht trin ca x hi. Bi theo H Ch Minh th: V lun vic g, u do con ngi lm ra, v t nh n to, t xa n gn, u th c[82, tr. 454]. V cng v th cho nn, theo H Ch Minh th: Con ngi l vn qu nht, l lc lng to ln nht[86, tr. 310], con ng-i l ng lc c bn ca s vn ng v pht trin ca cch mng v do vy m cch mng l s nghip ca qun chng nhn dn (m y chng ti hiu theo ngha nhn dn l con ng-i). Cng v l m Ng-i tng ni rng: D trm b khng dn cng kh, Kh trm b dn liu cng xong Hay: Gc c vng cy mi bn,
36
Xy lu thng li trn nn nhn dn [83, tr. 77, 79] Chnh bi vy nn trong Di chc ca mnh, H Ch Minh vit: ginh c thng li trong cuc chin u khng l ny (tc l cuc chin u chng li nhng g c k, h- hng to ra nhng ci mi m, tt t-i TG), cn phi ng vin ton dn, t chc v gio dc ton dn, da vo lc lng v i ca ton dn[89, tr. 505]. V chnh l l do m H Ch Minh ni: Mun xy dng ch ngha x hi, tr-c ht cn phi c nhng con ng-i x hi ch ngha v v li ch trm nm th phi trng ng-i. Ngha l Ng-i coi trng vai tr l ch th, l ng lc, lc l-ng hay ngun lc to ln ca nhn dn (con ng-i theo cch hiu ca chng ti) i vi x hi v s pht trin ca x hi. V ng-c li, ch ngha x hi t thn n cng s to ra nhng con ng-i x hi ch ngha, nhng ch th ca ton b s nghip xy dng ch ngha x hi. Nh- vy, c th hiu, con ng-i x hi ch ngha y chnh l nhng con ng-i mi -c hnh thnh trong qu trnh xy dng ch ngha x hi. Th cho nn, bn thn qu trnh xy dng ch ngha x hi cng chnh l qu trnh xy dng con ng-i mi v ng-c li. V v vy m, khng phi ch cho kinh t, vn ho pht trin cao ri mi xy dng con ng-i x hi ch ngha, cng khng phi l xy dng xong nhng con ng-i x hi ch ngha ri mi xy dng ch ngha x hi, m vic xy dng con ng-i mi x hi ch ngha phi t ngay ra t u v phi -c ng, Nh n-c, nhn dn, mi gia nh v c nhn c bit quan tm trong sut tin trnh xy dng ch ngha x
37
hi. Nh-ng, tr-c ht cn c nhng con ng-i x hi ch ngha khng c ngha l tt c mi ng-i phi v c th tr thnh con ng-i x hi ch ngha tht y , tht hon chnh ngay mt lc, m iu c ngha l tr-c ht, cn c nhng con ng-i tin tin, c -c nhng phm cht, nhng nt tiu biu ca con ng-i mi x hi ch ngha lm g-ng cho qun chng nhn dn noi theo. Th cho nn, tr-c ht cn xy dng cho -c nhng tm g-ng con ng-i mi, tc l phi trng ng-i. V s nghip trng ng-i ny phi -c tin hnh, chm lo th-ng xuyn trong sut tin trnh i ln ch ngha x hi, trong sut cuc i ca mi con ng-i, trong qu trnh pht trin ca mi tp th, cng ng ng-i v quan trng hn l n phi t -c nhng kt qu c th qua tng chng -ng qu i ln ch ngha x hi. V theo H Ch Minh th, xy dng con ng-i mi l xy dng nhng bn cht, phm cht v nhn cch mi cho con ng-i, th hin hay biu hin v l i din cho bn cht ca mt ch x hi mi tin b hn. - Hai l v bin php hay cch thc xy dng con ng-i mi, theo H Ch Minh l phi kt hp gia ci to con ng-i c vi xy dng con ng-i mi. C th ni, y l mt lun im rt bin chng v su sc ca H Ch Minh, bi trong -ng Kch mnh Ng-i ch r rng: Cch mng l i ci c ra ci mi. V do vy m xy dng con ng-i mi cng phi trn c s ca l lun cch mng y. Bi l, ni nh- l lun ca ch ngha Mc - Lnin th Con ng-i khng phi l mt ci tru t-ng, c hu ca c nhn ring bit. Trong tnh hin thc ca n, con ng-i
38
l tng ho nhng quan h x hi[9, tr. 11]. Song, cc quan h x hi khng phi l nht thnh bt bin: c loi thay i nhanh, c loi thay i chm; c loi tn ti t-ng i lu di, trong nhng g tt p -c x hi tha nhn nh- l nhng chun mc th vn -c gi li, -c k tha, pht trin trong nhng iu kin lch s mi (nh-: quan h gia nh, h tc, lng x, dn tc, gi tr vn ho,...), c loi li b thay th bi ci khc, khi nhng iu kin lch s c th n tn ti khng cn na (quan h sn xut, quan h giai cp). V t c th thy rng bn cht con ng-i cng bin thin theo s bin thin ca lch s, ca cc quan h x hi, nh-ng s bin i y l trn c s ca s k tha, tip nhn v pht trin gia ci c v ci mi, bi y chnh l quy lut tin ho ca cch mng, ca x hi loi ng-i. Chnh v im ny m ngay t nhng nm u thp k 20 ca th k tr-c, H Ch Minh nhn ra rng: ng D-ng, s tn bo ca ch ngha t- bn thc dn chun b sn mnh t ri, nhng ng-i cng sn ch cn lm vic gieo ht ging cch mng na thi. V quy chiu vo vn xy dng con ng-i mi cng vy, truyn thng, tinh hoa vn ho ca dn tc chun b sn t ri, nhim v ca chng ta trong s nghip xy dng con ng-i mi l gieo nhng ht ging tt t-i trn mnh t y m thi. - Mt khc, theo H Ch Minh, xy dng con ng-i mi tr-c ht phi tp trung vo vic u t-, gio dc cho th h tr, nhng s ng-i nm gi vn mnh ca dn tc trong t-ng lai. C th ni, y l mt quan im th hin cho tm nhn xa, trng rng ca H Ch Minh i vi
39
s pht trin ca t n-c, ca dn tc trong t-ng lai. Bi l, s nghip cch mng l mt qu trnh lu di, bao gm nhiu nhim v, nhiu giai on vi nhng i hi mi, khc nhau v do vy m mt th h s khng th no lm ht v xong ngay -c, n i hi phi c s hy sinh, cng hin qun mnh ca nhiu th h con ng-i. Chnh v th m, mun cho cch mng ginh -c thng li hon ton th cn phi xy dng, o to nhng th h, nhng lp ng-i k cn cho tht tt, bi l, nu thiu lc l-ng k cn xng ng th chng nhng s nghip cch mng s gp kh khn, m ngay c nhng g c, ginh -c cng kh c th gn gi, bo tn. V xy dng th h k cn cho cch mng, cho t-ng lai theo H Ch Minh phi -c bt u ngay t thanh thin nin, nhi ng. Bi theo H Ch Minh: Mt nm khi u t ma xun. Mt i khi u t tui tr. Tui tr l ma xun ca x hi[84, tr. 167]. V tui tr m tr-c ht l thanh nin, theo H Ch Minh, phi tr thnh mt lc l-ng to ln, vng chc trong cng cuc khng chin, kin quc, phi l ngi tip sc cch mng cho th h thanh nin gi,... l ng-i xung phong trong cng cuc pht trin kinh t v vn ho, trong s nghip xy dng ch ngha x hi[86, tr. 488]. Cng v th cho nn, trong th- gi cho hc sinh, sinh vin nhn ngy khai tr-ng nm hc u tin ca ch mi, Ngi vit: Ngy nay chng ta cn phi xy dng li c m t tin li cho chng ta, lm sao cho chng ta theo kp cc n-c khc trn hon cu. Trong cng cuc kin thit , n-c nh trng mong ch i cc em rt nhiu. Non sng Vit Nam c tr nn t-i p hay
40
khng, dn tc Vit Nam c b-c ln i vinh quang snh vai vi cc c-ng quc nm chu -c hay khng, chnh l nh mt phn ln cng hc tp ca cc em[84, tr. 33]. Khng nh vai tr to ln ca th h tr - nht l vai tr ca thanh nin - i vi vn mnh ca dn tc, nn trong Di chc ca mnh, H Ch Minh mt ln na khng nh: Cn phi chm lo gio dc o c cch mng cho h (thanh nin Vit Nam) o to h thnh nhng ng-i k tha xy dng ch ngha x hi va hng va chuyn[85, tr. 217]. V, theo H Ch Minh, xy dng, o to v bi d-ng th h tr, nhng lp ng-i k cn, nm gi vn mnh, t-ng lai ca t n-c, ca dn tc cn tp trung vo ba vn ln v c bn: th nht l, bi d-ng o c cch mnh, gio dc t- t-ng x hi ch ngha v gt ra ch ngha c nhn; th hai l, bi d-ng tri thc l lun v vn ho, khoa hc, k thut; v th ba l, bi d-ng v th cht cho th h tr. - Xy dng con ng-i phi c nh h-ng, tiu ch - b khung gi tr ca con ng-i mi v tr-c ht phi xy dng nhng tm g-ng, mu hnh con ng-i mi bt ngun t nhng mu hnh v ng-i cn b - y t ca nhn dn. C th ni, y l mt lun im rt su sc, th hin cho tm nhn xa trng rng ca H Ch Minh i vi s pht trin ca cch mng Vit Nam. Bi l, xy dng con ng-i mi l xy dng nhng ch th mi ca x hi v m bo s pht trin bn vng ca x hi. Nh-ng cng ging nhxy mt cn nh, trng mt ci cy vy, xy dng con ng-i mi phi c mu hnh, kin trc tr-c, c nn mng,
41
gc r tr-c . Tc l phi c tiu ch, hnh mu , cho d tiu ch, hnh mu c th s phi thay i trong qu trnh thi cng thit k. V bn thn H Ch Minh lm cng vic ny t rt sm, ngay trong -ng Kch mnh Ng-i cng v ln hnh mu v ng-i cn b cch mng cng sn, sau ny, khi cch mng pht trin ln, Ng-i xy dng ln nhiu hnh mu v cc hng ng-i khc nhau na, nh-: hnh mu thanh thiu nin, nhi ng, cn b cch mng, b i, cng nhn, cng an, nng dn, ph n, tr thc,... V cc tiu ch ca Ng-i v mu hnh con ng-i mi l c s ng -a ra cc tiu ch xy dng con ng-i mi trong thc tin cch mng Vit Nam. 1.1.3. V khi nim con ng-i mi Nh- phn trn chng ti ni, con ng-i mi l mt thut ng ca hc thuyt Mc - Lnin v xy dng v pht trin con ng-i x hi ch ngha. Song cho n nay, chng ti vn ch-a tm -c ti liu no nu r -c khi nim Con ng-i mi l nh- th no? Tuy nhin, t nhng lun im ca ch ngha Mc Lnin v t- t-ng H Ch Minh v con ng-i mi v xy dng con ng-i mi c th hiu: con ng-i mi l nhng con ng-i -c hnh thnh trong qu trnh ci to v pht trin ca x hi loi ng-i, h l nhng ng-i c t- duy v th lc tt, c nng lc lao ng v sng to mi, c phm cht o c, li sng, np sng mi, nhn cch mi i din cho mt xu h-ng pht trin mi ca x hi, v h l nhng ng-i mang bn cht ca mt x hi mi, tin b hn song ng thi cng mang trong mnh c nhng c
42
im -c k tha v pht trin nn t nn tng ca x hi c. 1.2. C s thc tin 1.2.1. Vi nt khi l-c v nhng c tnh v truyn thng c bn ca con ng-i Vit Nam C th ni, cho n nay Vit Nam c kh nhiu cng trnh nghin cu v gi tr, c tnh truyn thng v ca con ng-i Vit Nam. Trn c s ca nhng nghin cu , nhng nt c bn v gi tr v c tnh con ng-i Vit Nam -c vch ra. Theo GS. Trn Vn Giu trong cun Gi tr tinh thn truyn thng ca dn tc Vit Nam, xut bn nm 1980 H Ni, th con ng-i Vit Nam c my c tnh nhsau: yu n-c, cn c, anh hng, sng to, lc quan, th-ng ng-i, v ngha. V y -c GS. Trn Vn Giu xc nh nh- l nhng gi tr tinh thn truyn thng tiu biu ca dn tc Vit Nam [Xem thm 52, tr. 2-50]. Cn theo cun Cc gi tr truyn thng v con ng-i Vit Nam hin nay (Ch-ng trnh khoa hc cng ngh cp Nh n-c KX-07, ti KX-07-02) do GS. Phan Huy L ch bin, xut bn H Ni nm 1997 th, con ng-i Vit Nam c cc gi tr truyn thng nh-: yu n-c chng ngoi xm; vn ho lu i; lao ng thng minh sng to; hiu hc; hiu tho; tn s- trng o; on kt; nhn i. Vi 8 gi tr truyn thng ny, chng ta thy c my gi tr thuc v c tnh con ng-i Vit Nam nh-: yu n-c, thng minh, sng to, hiu hc, hiu tho, tn s- trng o, on kt, nhn i [Xem thm 2, tr. 1-15].
43
Cn theo L S Thng trong cun V vn xy dng con ng-i mi do Phm Nh- C-ng ch bin, xut bn nm 1978, tuy tc gi khng vch r mt cch c th, song cn c vo cch m t ca ng trong ba mc: con ng-i yu n-c; con -ng lao ng v my nt phc ho v tm hn Vit Nam th chng ta c th hnh dung, con ng-i Vit Nam truyn thng theo L S Thng c my c tnh c bn l: yu n-c, cn c lao ng, sng to, thng minh, phng khong, bnh d, tht th, cht phc, yu th ca, yu lao ng, nhn hu, thu chung, tinh t, anh hng, c thc cng ng, on kt,... [Xem thm 25, tr. 283-316]. V Nguyn c H-ng trong cun Vit Nam vn ha v con ng-i xut bn nm 2009 th cho rng: Ngi Vit Nam yu ha bnh, nhn nhn; c tnh t i c nhn v lng t tn dn tc, nh-ng c khi t i nhiu hn l t trng. Mt s ng-i li c tnh n xi th, khng ngh n ci li lu di, th-ng ngh n ci li tr-c mt. C ng-i li mang tnh ngh s nn hay bc ng, t-ng t-ng km nn t sng to, gii bt ch-c. c t chc v phn tch trong mt b phn ng-i dn cn hn ch. Mt s ng-i li thch h- danh, -a nnh ht, t tn trng k lut, thiu nghim tc trong cng vic. Khng t ng-i Vit Nam c tnh t tha mn, chp nhn hon cnh, qu tin vo s phn, e ngi s giao l-u vi bn ngoi. Cng c ng-i thiu tinh thn trch nhim v hay s trch nhim, nhng ng-i sng v lm vic bng tnh cm hn l l tr (s mt lng ng-i khc); thiu tnh chn tht, ngay thng, t hi hn l bnh ni di tr thnh thi quen m x hi vn chp nhn gn nh- mt l t nhin. Mt s t
44
ng-i li quen vi tnh nhn nhc, dn dn thiu t tin, nht nht, ch bit lm theo, ni theo b trn... Tnh cc b a ph-ng khng phi l chuyn him. C ng-i c c chin thut ln t c chin l-c, hi c tnh ty tin, cu th, lng ph thi gian v tin bc. C ng-i khng coi vic g trn i l quan trng c, nh-ng c ng-i li hay quan trng ha vn . Mt s t ng-i c tnh k, ch k, -a gim pha, ni xu ng-i khc; bo th, hay c chp, thnh kin, ho danh... [68, tr. 122, 123]. ng Cng sn Vit Nam trong nhiu vn kin c nhng tng kt v cc c tnh v gi tr truyn thng ca con ng-i Vit Nam. Bo co Chnh tr ca ng ti i hi VI nm 1986 xc nh: Nhng thnh tu trong s nghip xy dng ch ngha x hi v bo v T quc chng t nhn dn ta giu lng yu n-c, thit tha vi ch ngha x hi, c ngh lc di do, chu ng gian kh, lao ng cn c v sng to, chiu u anh dng[40, tr. 443, 444]; Bo co Chnh tr ca ng ti i hi VII li khng nh: Dn tc ta l mt dn tc anh hng, c ch v-n ln mnh lit. Nhn dn ta c lng yu n-c nng nn, cn c lao ng v sng to[45, tr. 133]; cn nguyn Tng B th- M-i trong bi pht biu ti Hi ngh ln th su Ban Chp hnh Trung -ng (kho VII) ca ng th cho rng: Yu t quyt nh nht l nhn dn ta cn c v thng minh, giu lng yu n-c, c ch t lc t c-ng, khng cam chu nhc i ngho, vi tinh thn nng ng, sng to -c khi dy trong cng cuc i mi[46, tr. 95];...
45
Tu trung li, c th thy cho n nay c kh nhiu quan im khc nhau khi nhn nh v gi tr tinh thn truyn thng ca con ng-i Vit Nam v nhng c tnh ca c bn ca con ng-i Vit Nam. Trn c s nhng kin ca cc nh khoa hc, ca ng v cc lnh t ca ng -a ra trn y, v nhng cn c nghin cu thc tin, chng ti tm -a ra mt phc ho v nhng c tnh v c im cn bn v tnh cch, li sng v np sng ca con ng-i Vit Nam, c mt tt p mang tnh cht l nhng gi tr truyn vn ha truyn thng cn phi k tha v nhng mt hn ch cn phi khc phc, sa i nhsau: c tnh tt, gi tr c tnh tiu cc, lc truyn thng hu - Yu n-c - Th ng/ li - Cn c - Bo th - on kt/c kt cng - D bng lng vi cuc ng sng - Nhn ngha/nhn i - Khng tn trng lut php - Thng minh/sng to - Sng v lm vic theo cm tnh - Hiu thun - T ti, t i - C thc t lc, t - Khng gi ch tn c-ng (nht l trong kinh doanh) - Hiu hc - S din .... .... Trn y l nhng nt khi qut ca chng ti v nhng c im tnh cch, li sng, np sng, cung cch ng x c bn ca con ng-i Vit Nam c truyn thng v hin ti, -ng nhin l cn ch-a -c y v c h thng c th thu tm ht -c trong hnh nh v con ng-i Vit Nam. Trong s nhng c tnh, nhng gi tr truyn thng c c nhng tnh cch, truyn thng tt
46
p v c nhng di tn tiu cc trong tnh cch, li sng, np sng ca con ng-i Vit Nam -c hnh thnh t lu do iu kin khch quan ca mi tr-ng sng. V nhng tnh cch, li sng, np sng tiu cc, lc hu c nhng nh h-ng, tc ng khng nh n vai tr ca con ng-i trong cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c ngy nay m chng ta cn phi sa i, rn luyn, gio dc khc phc. T to ra sc mnh mi ca ngun nhn lc, phc v mt cch c hiu qu nht cho i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c thi k hi nhp kinh t quc t v xu th ton cu ha. 1.2.2. Vi nt khi qut v xu h-ng bin chuyn ca tnh hnh th gii v nhng vn t ra v xy dng v pht trin con ng-i cui th k XX, u th k XXI C th ni, nhng nm cui th k XX, u th k XXI tnh hnh th gii c nhng bin chuyn ht sc su sc, mau l v c tc ng to ln n s pht trin ca nhiu quc gia dn tc v khu vc, trong c Vit Nam. V c bn c th hnh dung s bin chuyn ca tnh hnh th gii mt s c im c bn sau y: c im u tin m chng ta d nhn thy nht, l s bin chuyn v tnh hnh chnh tr th gii. l s chuyn t th gii hai cc sang th gii a cc vi s sp ca cc n-c x hi ch ngha v s kt thc ca cuc chin tranh lnh - i u gia hai phe t- bn ch ngha v x hi ch ngha. C th ni y l c im quan trng nht ca tnh hnh th gii nhng nm cui th k XX, u th k XXI, bi n chi phi n s pht trin ca hu ht cc quc
47
gia v khu vc trn th gii. C iu l bi v, s i u gia hai phe x hi ch ngha v t- bn ch ngha cng vi s pht trin ca cuc chin tranh lnh trn phm vi th gii khng ch ko vo n s ph thuc ca cc n-c thnh vin mt trong hai h thng, m bn cnh n cn ko theo s nh h-ng, tc ng v ph thuc ca nhiu khu vc vo trong gung my chin tranh, chy ua v trang trong s i u y. Chin tranh lnh v s chay ua v trang gia hai phe x hi ch ngha v t- bn ch ngha lm cho tnh hnh th gii lun lun t trong tnh trng b uy hip ca tm l chin tranh. Mt khc, vic chy ua v trang trong chin tranh lnh tiu hu mt khi l-ng ln cht xm ca loi ng-i vo vic ch to ra nhng th v kh t hu dit chnh bn thn x hi loi ng-i, tt c cc khu vc trn th gii. Hng lot cc loi v kh nguy him, c th git ng-i hng lot thm ch l hu dit loi ng-i -c ch to ra trong cuc chy ua v trang . V cng chnh iu tiu hu i nhng ngun lc phc v cho s pht trin ca con ng-i, bi l ti nguyn mi tr-ng v cc ngun lc khc u -c con ng-i tm mi cch khai thc v phc v cho nhu cu tng tim lc kinh t, qun s trong cuc chy v trang. V cng do mi mit vi cuc chay ua v trang y m cc gi tr khc ca cuc sng, lin quan trc tip n con ng-i khng -c quan tm. C th ni, thi k ny, loi ng-i ng m vi chin tranh v tim lc qun s v vi ngun li khng l m vic bun bn v kh trong chin tranh mang li. Th cho nn, cc gi tr
48
khc nh- vn ho, con ng-i v pht trin con ng-i khng -c coi l quan trng v t- t-ng s giu c s mang li hnh phc v t do cho con ng-i. Bn cnh , cuc chay ua v trang trong chin tranh cng vi s ph bin ca cc cuc chin tranh cc b nhiu quc gia dn tc v khu vc trn th gii lm cho cc th v kh git ng-i v git ng-i hng lot -c ph bin nhiu ni cng vi tm l chin tranh v git ng-i ca nhng con ng-i hiu chin. iu ny lm cho tnh nhn bn ca con ng-i b coi th-ng v hu hoi. V tt c nhng iu -c th gii cnh bo vo cui nhng nm 80 ca th k XX vi s ra i ca phong tro thp nin vn ho th gii do UNESCO (United Nations Educational Scientific and Cultural Organization T chc Gio dc - Khoa hc v Vn ha ca Lin hp quc T y vit tt l UNESCO) pht ng (nm 1987) v sau l phong tro pht trin con ng-i vi l thuyt coi con ng-i l trung tm ca s pht trin nm 1990. Nh- vy, c th ni, s chm dt ca vic i u v chy ua gia hai phe t- bn cha ngha v x hi ch ngha bng s sp v tan r ca h thng cc n-c x hi ch ngha m ra mt thi k pht trin mi ca nn chnh tr th gii, t hai cc sng th a cc v hp tc, cng pht trin. c im th hai l s pht trin n nh cao ca khoa hc, k thut v cng ngh v s bng n thng tin ton cu vi s ra i v ph bin rng ri ca mng thng tin ton cu Internet nhng nm 90 ca th k
49
tr-c. iu ny khng nhng lm cho s ph bin v cp nht thng tin trn ton th gii tr nn nng ng, si ng hn, m n cn lm bin i t- duy pht trin, lp nghip ca bn thn mi con ng-i vi s ph cp, cp nht v nng ng thng tin y. N lm thay i quan im pht trin ca hu ht tt c cc n-c bi s bng n ca thng tin buc ng-i ta phi xoay chuyn t- duy kinh doanh, t ch th ng v gi b mt thng tiin n ch ch ng cp nht, nm bt thng tin tm -ng h-ng chin l-c pht trin. V iu s i hi mi quc gia phi c chin l-c xy dng v pht trin con ng-i cho ph hp vi thi k bng n thng tin, lm sao cho con ng-i c -c y v s dng -c mt cch cc thng tin cp nht -c pht trin. c im th ba l xu th hi nhp, ton cu ho. y l c im quan trng nht ca th gii nhng nm 90 ca th k XX v u th k XXI. iu ny -c bt ngun t s bnh n ca thng tin ton cu v n lm cho cc cng ty xuyn quc gia, cc quc gia v khu vc, vng lnh th xch li gn nhau hn, tm ra nhng gii php cng hp tc v pht trin. Bi l, trong thpi i bng n thng tin th khng mt quc gia no, mt cng ty hay tp on kinh t no c th ng ring l m c th pht trin nn -c. V xu th hi nhp, ton cu ha cng ng thi i hi con ng-i phi c nhng nng lc mi, phm cht mi c th thch ng -c vi n. l s nng ng, sng to, ch ng v linh hot trong nm bt v x l, s dng thng tin. iu ny t ra nhu cu l con ng-i phi c nhng hiu bit nht nh v tnh hnh
50
th gii v v khoa hc, k thut - cng ngh. V quan trng hpn l c nhng hiu bit v vn ha ca nhau, ngn ng ca nhau c th qua m thu hiu nhau, tin cy nhau, bt tay hp tc vi nhau cng pht trin. c im th t- l, bn cnh nhng xu th nhn chung l tin b ca nhn loi th, th gii cui th k XX u th k XXI cng vn cn phi chng kin th-ng xuyn u nhng cuc chin tranh m mu ca cc b tc, cc tn gio v cc dn tc vi nhau. Bn cnh , th gii nhng nm cui th k XX, u th k XXI cng -c chng kin nhng s suy thoi, xung cp nghim trng v mi tr-ng sng ca con ng-i, do s khai thc qu mc cc ngun ti nguyn thin nhin m khng hoc t c s ci to. iu cng c s nh h-ng to ln n s sinh tn v pht trin ca con ng-i ni chung v ca mi quc gia dn tc ni ring c v mt ging ni ln vn ha tinh thn v s ci thin nng cao cht l-ng cuc sng v mt vt cht. Vi nhng c im c bn nhvy, chng ta c th d dng nhn thy xu h-ng pht trin chnh, ch yu ca th gii nhng nm cui th k XX, u th k XXI l xu h-ng hi nhp, ton cu ho da trn nn tng ca s pht trin n r ca khoa hc, k thut v cng ngh. Tuy nhin, c mt iu ng ch l, mc d ng-i ta khng th ph nhn -c vai tr to ln ca khoa hc, k thut v cng ngh i vi s pht trin ca th gii loi ng-i nhng nm qua, nh-ng cng trn c s ca nhng thnh tu ca khoa hc, k thut v cng ngh th ng-i ta cng ngy cng nhn ra rng: Con ng-i mi l trung
51
tm ca s pht trin th gii, ca x hi con ng-i. Hay ni khc i th, chnh con ng-i mi gi vai tr quyt nh i vi s pht trin ca x hi loi ng-i ch khng phi l s pht trin ca khoa hc, k thut v cng ngh. Ti sao vy? C nhiu cch v xu h-ng gii thch khc nhau, song mt thc t hin nhin l, nhng n-c c nn tng khoa hc, k thut v cng ngh hin i nht th gii hin nay nh-: Anh, M, Nht Bn v c na chng hn, th mi thnh tu khoa hc, k thut v cng ngh ca cc n-c ny u ch ra rng: khoa hc, k thut v cng ngh c pht trin n u i chng na, v d rng h c th nhn bn v tnh ng-i, c th ch to ra ng-i my th nhng cn ngh vn khng gip h thay th -c vai tr v a v lm ch ca con ng-i i vi s pht trin thng qua chc nng iu khin hnh vi vn c ca con ng-i. Bi l, thnh qu ca bt c mt khoa hc v cng ngh no cng l v con ng-i, phc v cho con ng-i v u cn c con ng-i lm ch vn hnh n theo mun ca con ng-i. Mt khc, khi m khoa hc, k thut v cng ngh pht trin n nhng nh cao mi th ng-i ta cng nhn ra rng, trong qu trnh sng to khoa hc - cng ngh , con ng-i khng ch sng to ra nhng khoa hc - cng ngh phc v cho s pht trin ca con ng-i, m ng-c li hay ng thi con ng-i cng sng to ra chnh nhng th khoa hc - cng ngh hu dit ngay bn thn loi ng-i, v thnh qu ny cn to ln hn c nhng thnh qu phc v cho s pht trin ca con ng-i. iu ny th hin s xut hin ca hng lot th v kh
52
c phm vi st hi v hu dit con ng-i hng lot xut hin nhng nm cui th k XX, u th k XXI. N trc tip e do n s tn vong ca loi ng-i, v ng-i ta c cm nhn rng hnh nhng lc thc s, mc tiu thc s ca s pht trin x hi loi ng-i - mt s pht trin bn vng khng phi bt ngun t thnh tu ca khoa hc, k thut v cng ngh, m n phi xut pht t chnh con ng-i, v con ng-i. y l nhng l do UNESCO ngy t na cui nhng nm 80 phi pht ng thp nin vn ho th gii v ri tip sau vo nm 1999, mt nm sau khi kt thc thp nin vn ho th gii th cng l lc m UNDP (United Nations Devolopment Programme - Ch-ng trnh pht trin ca Lin hp quc - T y vit tt l UNDP) -a ra l thuyt hay l quan im v s pht trin ton din con ng-i. iu cho thy, c mt s thay i trong nhn thc ca nhn loi v vai tr ca con ng-i i vi x hi v s pht trin ca x hi loi ng-i. V s pht trin ca x hi loi ng-i khng phi -c nh gi bng th-c o kinh t, khoa hc, k thut v cng ngh mt cch n thun, m s pht trin ca x hi phi -c -c o bng th-c o ca s pht trin con ng-i. V theo quan im ca UNDP, th-c o v s pht trin ton din ca con ng-i -c nh gi bng cc ch s c th v: nhn cch, tri thc, th lc, iu kin sng v mi tr-ng sng (c mi tr-ng t nhin v mi tr-ng x hi), v tui th, chiu cao, cn nng,... v trong cht l-ng ca cuc sng.
53
Nh- vy, c th ni, xu th pht trin ca th gii nhng nm cui th k XX, u th k XXI h-ng n s pht trin ca con ng-i, coi con ng-i l trung tm ca mi s pht trin, l mc tiu v ng lc ca s pht trin. V nhvy, con ng-i chnh l ch th ca x hi v s pht trin x hi, l yu t m bo cho s pht trin bn vng ca mi quc gia, dn tc, khu vc v vng lnh th. iu i hi mi quc gia dn tc phi c -c nhng nh h-ng chin l-c v xy dng v pht trin con ng-i m bo cho s pht trin ca quc gia dn tc. 1.2.2. Vit Nam trong qu trnh i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c v nhng i hi v xy dng con ng-i mi Nm 1986, Vit Nam bt u tin hnh cng cuc i mi t n-c theo -ng li, ch tr-ng ca ng Cng sn. Tuy nhin, y cng l thi im m Vit Nam v ang lm vo cuc khng hong trm trng v kinh t - x hi, v iu lm cho i sng x hi (c vt cht v tinh thn) ca cc tng lp nhn dn b xung cp nghim trng. Bn cnh , v mt hp tc quc t, Vit Nam lc ny ang b chnh sch bao vy, cm vn ca M khng ch, th cho nn hu nh- Vit Nam ch c quan h vi cc n-c x hi ch ngha v cc n-c thuc th gii th ba. iu t ra cho Vit Nam trong qu trnh i mi t n-c, nht l giai on u, hai nhim v to ln: mt l, phi nhanh chng -a t n-c thot khi cn khng hong trm trng v kinh t - x hi, ci thin v nng cao i sng vt cht, tinh thn cho nhn dn v hai l,
54
phi khai thng -c cnh ca quan h quc t, thot khi s bao vy, cm vn v quan h quc t. C th ni, y l hai nhim v quan trng nht, bao trm nht ca Vit Nam trong qu trnh i mi t n-c (1986 - 1996). Song, gii quyt -c nhng nhim v v cho cng cuc i mi -c thnh cng th vic u tin cn phi xc nh -c mt cch r rng l: mc tiu v ng lc, ngun lc ch yu ca i mi l ci g? y l mt cu hi quan trng, quyt nh h-ng i v s thanh cng hay tht bi ca cng cuc i mi t n-c. V n -c i hi VI ca ng, i hi khi u ca cng cuc i mi Vit Nam xc nh l: Phi qun trit su sc quan im c bn ca ng l coi trng con ng-i, coi con ng-i l ng lc quan trng nht v l mc tiu phc v v xy dng cao nht ca mi hot ng kinh t, x hi [41, tr. 482]. Vic tin hnh i mi t n-c, gip cho Vit Nam thot khi s khng hong v kinh t - x hi vo gia nhng nm 90 ca th k tr-c. Trn c s , ng Cng sn Vit Nam -a ra ch tr-ng y mnh cng nghip ho, hin i ho t n-c, bt u t i hi VIII ca ng nm 1996. Nhng thnh tu ca cng cuc i mi t n-c thc s lm cho Vit Nam thay da i tht. Nn kinh t Vit nam chuyn t c ch tp trung quan liu, bao cp sang c ch th tr-ng vi s chp nhn nn kinh t hng ho nhiu thnh phn (bt u t sau i hi gia nhim k nm 1994 -c gi l kinh t th tr-ng nh h-ng x hi ch ngha) v iu ny lm cho c cu thnh phn kinh t ca Vit Nam thay i vi s xut hin
55
ca nhiu thnh phn kinh t mi. iu ra to ng lc thc y s tng tr-ng ca nn kinh t Vit Nam trong thi k i mi vi nhp t-ng i ln: "T nm 1996 n nm 2000 t -c nhp tng cao. Tc tng tr-ng GDP bnh qun ca 10 nm (1990 - 2000) t 7,5%; nm 2000 so vi nm 1990, GDP tng hn 2 ln. Trong 5 nm (2001-2005) ca nhim k i hi IX, GDP bnh qun tng gn 7,5%; c cu kinh t c s chuyn dch ng k, ngun lc pht trin trong cc thnh phn kinh t -c huy ng kh hn; nhiu li th so snh trong tng ngnh, tng vng -c pht huy. Nng lc cnh tranh ca nn kinh t -c ci thin" [39, tr. 69] - y l nh gi tng kt 20 nm i mi v kinh t ca ng. Nhng tng tr-ng v kinh t gp phn to ln trong vic ci thin i sng nhn, to thm cc iu kin nng cao nhu cu h-ng th v vn ho - tinh thn cho nhn dn. Bn cnh , s pht trin, tng tr-ng ca kinh t cng gp phn lm thc y v to iu kin cho cc ngnh khoa hc, k thut v cng ngh ca Vit Nam pht trin, v-n ln tm cao mi, nht l s pht trin ca khoa hc v cng ngh thng tin, in t. iu ny to iu kin cc tng lp nhn dn Vit Nam c th m rng vic giao l-u, trao i thng tin vi b bn quc t, nht l trn cc lnh vc vn ho, gio dc. y l iu kin tt nng cao dn tr cho nhn dn Vit Nam, gip cho cc tng lp nhn dn Vit Nam, nht l gii tr c th tip cn, giao l-u, trao i, hc hi vi nn vn minh cao ca th gii.
56
Cng vi s pht trin v kinh t - x hi, trong thi k i mi t n-c vi s lnh o ng n ca ng, Vit Nam dn thot khi tnh trng b bao vy, c lp v cm vn v quan h quc t. Cho n nm 1995, Vit Nam khai thng -c nhng cnh ca quan h quc t quan trng vi khu vc ng Nam , chu - Thi Bnh D-ng v chu u, chu M,... T n nay, Vit Nam tr thnh thnh vin ca Hip hi cc n-c ng Nam - ASEAN (1995), ASEM (1996), APEC (1998),... c quan h ngoi giao vi hn 174 quc gia, c quan h hp tc kinh t th-ng mi vi khong trn 200 quc gia v vng lnh th. Thng 1 nm 2007, Vit Nam chnh thc tr thnh thnh vin ca T chc Th-ng mi th gii WTO. iu cng khng nh v th ca Vit Nam trn tr-ng quc t, to ra nhiu c hi, vn hi mi cng nh- thch thc mi cho Vit Nam trn con -ng ho mnh, hi nhp vi dng chy ca th gii. Vic khai thng -c cnh ca quan h quc t gip cho Vit Nam c nhiu iu kin hn cng ho vo dng chy hi nhp, ton cu ho ca th gii nhng nm 90 v u th k XXI. iu ny l ht sc c ngha i vi vic m rng cc mi quan h giao l-u v trao i vn ho vi n-c ngoi ca Vit Nam trong thi k i mi. ng thi y cng chnh l nhu cu ca Vit Nam c th ho nhp, hi nhp -c vi th gii. Bi l, mun ho mnh, hi nhp -c th mnh cn phi hiu ng-i l mt nh, nh-ng quan trng hn l cn phi lm cho ng-i hiu mnh v tht s tin cy mnh th mi mong c -c s ho mnh - hi nhp bn vng hp tc cng pht trin.
57
Tt c nhng iu m chng ti trnh by trn y cho thy, Vit Nam trong qu tnh i mi t n-c to ra -c nhng c hi, iu kin ht sc thun c th xy dng v pht trin t n-c nhanh v bn vng theo h-ng cng nghip ha, hin i ha trong xu th hi nhp quc t. Song, tn dng -c nhng c hi, iu kin th tr-c ht vn cn phi c s i mi v chin l-c xy dng v pht trin con ng-i, pht trin ngun nhn lc. Bi l, i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c trong xu th hi nhp, ton cu ha i hi phi c nhng con ng-i c s nng ng, sng to, ch ng v linh hot, c trnh chuyn mn, khoa hc v k thut cng ngh cao. C vn ha v li sng, np sng lnh mnh, tin b, vn minh c s tin cy ca cc i tc, nht l i tc n-c ngoi trong u t hp tc vi Vit Nam. Th nh-ng, con ng-i Vit Nam thi k i mi vn cn mang trong mnh dng mu c. l s lc hu, tr tr v yu km v khoa hc, k thut v cng ngh, s lum thum v nguyn tc, k lut trong li sng, np sng. V iu , i hi ng v Nh n-c phi c -c nhng ch tr-ng, chnh sch v chin l-c xy dng nhng con ng-i mi ph hp vi nhng i hi ca thc tin t n-c v xu th ca thi i. Bi xy dng v pht trin con ng-i chnh l gii php tt nht m bo cho s pht trin t n-c nhanh v bn vng. y l mt i hi tt yu, khch quan c v mt l lun ln thc tin, v con ng-i khng nhng l ch th ca x hi v s pht trin x hi, m con ng-i cn l ng lc v mc tiu ca s pht
58
trin nhng ta khng nh trong i hi VI, i hi khi u cho cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c. Tiu kt ch-ng 1 Tm li, vi nhng g trnh by trn y, chng ta c th thy xy dng con ng-i mi l mt i hi tt yu v khch quan c v mt l lun v thc tin ca Vit Nam trong qu trnh tin hnh i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c. V mt l lun th, mi mt b-c pht trin ca x hi u i hi phi c nhng con ng-i, lp ng-i phh hp vi nhng c im, c tnh v bn cht ca n. V mt thc tin th, xy dng con ng-i mi l i hi cp bch ca Vit Nam c th to ra cho mnh ngun nhn lc cht l-ng cao, phc v cho cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c. Bi i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c trong xu th hi nhp ton cu ha ca nhn loi s cn nhng con ng-i Vit Nam c uy tn, c trnh chuyn mn v khoa hc, k thut - cng ngh cao, c li sng v np sng trt t, k c-ng, lnh mnh v vn minh, c s nng ng, ch ng v sng to. Trong khi y, con ng-i Vit Nam nhchng ti trnh by trong phn trn th ngoi nhng mt tin b, tch cc ra vn cn c nhng hn ch tiu cc trong li sng, np sng v trnh tri thc. V v vy, xy dng con ng-i mi l mt ch tr-ng ng n ca ng c v mt l lun v thc tin.
59
ch-ng 2 Nhng quan im, ch tr-ng c bn ca ng v xy dng con ng-i mi vit nam t nm 1986 n nm 2006 2.1. Tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng thi k i mi Da trn c s l lun ca ch ngha Mc - Lnin, tt-ng H Ch Minh v thc tin ca cch mng Vit Nam, ngay t nhng nm u ca thi k i mi t n-c ng -a ra v tng b-c b sung nhn thc, quan nim ca mnh v tiu ch xy dng con ng-i mi. i hi VI ca ng nm 1986 xc nh xy dng con ng-i mi c tm quan trng c bit trong x hi ta, vn kin i hi ch r: Mun to nn mt tp th vng mnh,
60
phi xy dng tng con ng-i, quan tm pht hin v bi d-ng nhn ti. Vic xy dng np sng mi, con ng-i mi c tm quan trng c bit trong x hi ta. Khng xy dng -c thc t gic, t lm ch ca mi ng-i, khng th bo m -c quyn lm ch tp th ca mi ng-i[37, tr. 120]; Nng cao cht lng gio dc nhm mc tiu hnh thnh v pht trin ton din nhn cch x hi ch ngha ca th h tr, o to i ng lao ng c vn ho, c k thut, c k lut v giu tnh sng to, ng b v ngnh ngh, ph hp vi yu cu phn cng lao ng ca x hi[40, tr. 557, 558]. Vi quan im ny chng ta thy, mc d l coi vic xy dng con ng-i mi l mt vn c tm quan trng c bit song quan nim v nhn thc ca ng v con ng-i mi v cc tiu ch xy dng con ng-i mi ti i hi VI cn kh gin n, ch-a -c nh hnh r nt. Con ng-i mi -c quan nim l nhng ng-i c thc t gic v t lm ch, lao ng c k thut, k lut v giu tnh sng to, c vn ha, ng b v ngnh ngh v ph hp vi phn cng lao ng ca x hi. Tuy nhin, quan im ny cng cho thy -c, ng ngay nhng nm u lnh o cng cuc i mi c thc ch tm vo vn xy dng con ng-i mi. Bn cnh , cc tiu ch trn y v con ng-i mi cng th hin -c s i mi trong nhn thc ca ng v vn ny, bi ng xut pht t nhng yu cu ca thc tin m t ra cc tiu ch, yu cu cho vic rn luyn, xy dng con ng-i mi. Xy dng con ng-i mi l phc v cho cng cuc i mi, cho
61
nhng i hi ca s nghip i mi v mt ngun nhn lc - ng lc, mc tiu v l ch th ca cng cuc i mi. Tip sau i hi VI nm 1986, trn c s nm bt thc tin ca t n-c nhng nm u i mi th ng cng b sung v c th ha thm cc tiu ch xy dng con ng-i mi. iu -c th hin quan im ca ng trong Ngh quyt 05 ca B Chnh tr nm 1987; Ngh quyt Hi ngh ln th su Ban Chp hnh Trung -ng ng (kha VI) nm 1989; v Hi ngh ln th m-i mt Ban Chp hnh Trung -ng ng (kha VI) nm 1991,... Nm 1987, B Chnh tr hp Hi ngh ln th 5, bn v cc vn vn ho x hi, trong c b sung thm cc tiu ch v con ng-i mi, Ngh quyt Hi ngh nu r: To nn nhng con ngi mi trung thc, dng cm, nng ng, sng to trong chin u v xy dng, nhng chin s ca cng cuc i mi[41, tr. 481]. Vi quan im ny, chng ta thy tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng -c c th ha hn so vi i hi VI. Con ng-i mi -c xc nh l nhng chin s ca cng cuc i mi, v l nhng con ng-i ngoi vic c thc t gic, t lm ch, c vn ha v lao ng c k lut, k thut ra th cn l nhng con ng-i trung thc, dng cm, nng ng, sng to. Tip , nm 1989, Ban Chp hnh Trung -ng (kho VI) hp Hi ngh ln th su v -a ra cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ngnh gio dc trong vic o to thanh thiu nin l: o to thanh thiu nin thnh con ng-i mi x hi ch ngha, theo h-ng hnh thnh nhn cch ng-i lao ng Vit Nam c bn sc vn ho dn tc,
62
nng ng v sng to, c ch -a t n-c i ln, c phm cht o c v nng lc ngh nghip cn thit p ng nhng yu cu mi ca nn kinh t hng ho x hi ch ngha nhiu thnh phn*[42, tr. 618]. Sau Hi ngh Trung -ng su, nm 1991, Ban Chp hnh Trung -ng ng kho (VI) hp Hi ngh ln th m-i mt v tip tc khng nh xy dng con ng-i mi, li sng mi l nhim v th-ng xuyn, lu di v cp bch ca n-c ta trong thi k i mi t n-c qu ln ch ngha x hi. Trn c s ca nh h-ng chung , v tiu ch xy dng con ng-i mi, Hi ngh iu chnh, c th ho v b sung thm cc tiu ch v xy dng con ng-i mi. Bo co Chnh tr ca Hi ngh nu r: Gio dc, vn ho, vn hc, ngh thut c tc ng su sc n s hnh thnh, gn gi v bi p nhn cch, bn lnh con ng-i Vit Nam, xy dng con ng-i mi. l con ng-i yu n-c, yu ch ngha x hi, yu lao ng, bo v ca cng, sng lnh mnh, c tnh, c ngha, giu lng nhn i, c thc ngha v cng dn, c kin thc vn ho v trnh thm m v th lc tt[43, tr. 484]. n y chng ta thy, sau nm nm i mi t n-c, ng c -c mt h thng cc tiu ch xy dng con ng-i mi mt cch t-ng i hon chnh. l nhng con ng-i: c tri thc v tay ngh, c nng lc thc hnh, nng ng v sng to, c o c cch mng, k tha -c nhng tinh hoa ca thi i; c kh nng thch ng vi nhng thay i v ngh nghip trong nn kinh t hng ho, c bn lnh t to -c vic lm, c thc thc hin
*
Ch in nghing l tc gi nhn mnh
63
ngha v cng dn; c lng yu n-c, yu ch ngha x hi, yu lao ng, bo v ca cng; sng lnh mnh, c tnh, c ngha, giu lng nhn i; c kin thc vn ho v trnh thm m v th lc tt. C th m hnh ho cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng trong nm nm u i mi t n-c gm theo s sau: S 1: M hnh con ng-i mi ca ng nhng nm u i mi t n-c
Sng lnh mnh, c tnh, c ngha, giu lng nhn i C tri thc v tay ngh, c nng lc thc hnh C lng yu n-c, yu ch ngha x hi, yu lao ng, bo v ca cng
Con ng-i mi
Nng ng v sng to C o c cch mng, k tha -c nhng tinh hoa ca thi i C kh nng thch ng vi nhng thay i v ngh nghip trong nn kinh t hng ho C bn lnh t to -c vic lm C thc thc hin ngha v cng dn C kin thc vn ho v trnh thm m v th lc tt
Nhn vo s trn chng ta thy, ng nhng quan im mi v xy dng con ng-i mi so vi thi k tr-c i mi. iu th hin tr-c ht l ch, ng coi trng c vic k tha v pht huy cc gi tr vn ha truyn thng ca dn tc trong xy dng con ng-i mi. Bn cnh , ng cng cho rng, con ng-i mi phi l nhng con ng-i bit k tha, tip thu v pht huy -c nhng gi tr tinh hoa ca thi i, qua lm giu vn tri thc ca mnh. Ngoi ra, con ng-i mi cn l nhng con ng-i c sc khe, c thc k lut v trch nhim
64
cng dn, c bn lnh t to -c vic lm, nng ng v sng to trong hc tp, lao ng v sn xut. V quan trng hn c l con ng-i mi phi l nhng con ng-i c lng yu n-c, yu ch ngha x hi v tinh thn quc t chn chnh. Nh- vy l, cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng trong nm nm u i mi t n-c ch yu tp trung vo vn xy dng thc, t- duy, nhn cch, li sng v np sng mi cho con ng-i mi. y l mt nh h-ng ng n, bi ci to con ng-i c v xy dng con ng-i mi tr-c ht l phi i mi t- duy, li sng, np sng v qua dn thit lp nhng h gi tr nhn cch mi cho con ng-i mi. Mt khc, tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng trong nm nm u i mi t n-c cng cp n c vn chm lo, bo v sc khe v nng cao th lc cho con ng-i mi. y l mt iu ht sc cn thit, bi con ng-i l ngun lc quan trng, ch yu ca i mi, l ng lc v mc tiu ca s pht tri, l ch th ca x hi nhng khng nh trong i hi VI, m lm trn -c vai tr th con ng-i cn phi -c m bo v sc khe v th lc. V nhng tiu ch xy dng con ng-i mi nhvy -c i hi VII ca ng nm 1991 tip tc khng nh v c th ha thm. Theo quan im ca i hi VII th, con ngi mi l nhng ngi c thc lm ch, thc trch nhim cng dn; c tri thc, sc kho v lao ng gii; sng c vn ho v tnh ngha; giu lng yu n-c v tinh thn quc t chn chnh[44, tr. 140 - 141] Vi quan im trn y ca i hi VII, chng ta thy tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng l t-ng i
65
ngn gn, c ng, ch yu tp trung vo vn xy dng thc o c, t- t-ng, li sng, np sng mi cho con ng-i mi. Tm li, cho n i hi VII nm 1991, ng -a ra -c mt h thng cc tiu ch xy dng con ng-i mi mt cch t-ng i hon chnh v ph hp vi thc tin t n-c nhng nm u i mi t n-c. Cc tiu ch xy dng con ng-i mi tp trung vo my vn : mt l, xy dng thc, o c, li sng, np sng mi cho con ng-i mi qua xy dng nhng gi tr nhn cch mi ca con ng-i Vit Nam c thc trch nhim cng dn, sng, hc tp, lao ng sn xut v chin u c k lut, trt t, tun th php lut, sng c ngha tnh, nhn i h-ng ti ci p vi trnh thm m cao; hai l, tp trung vo xy dng, rn luyn hnh thnh nhng nng lc mi cho con ng-i mi nh- s nng ng, sng to, ch ng, dng cm trong t- duy, hc tp v lao ng sn xut, lao ng sn xut c k thut, tay ngh v nng sut cao; ba l, h-ng n xy dng nhng con ng-i c sc khe v th lc tt; v th t- l, cc tiu ch xy dng con ng-i mi th hin -c s kt hp gia vic k tha, pht huy cc gi tr vn ha truyn thng ca con ng-i Vit Nam vi vic tip thu v pht huy cc gi tr tinh hoa vn ha nhn loi xy dng nhng con ng-i Vit Nam mi va c bn sc vn ha dn tc va c s hin i, tin b ca thi i. Tuy nhin, thc tin t n-c sau nm nm i mi c nhng thay i to ln c v c cu kinh t ln c cu x hi. Thm vo l nhng bin chuyn to ln ca tnh
66
hnh kinh t, chnh tr th gii vi s sp ca h thng cc n-c x hi ch ngha v s pht trin ca cc n-c t- bn trong na u nhng nm 90 ca th k tr-c c nhng nh h-ng nht nh n t- duy, li sng, v t- t-ng ca nhn dn. S pht trin ca nn kinh t th tr-ng cng vi s m rng ngy cng ln cc mi quan h giao l-u v hp tc vi n-c ngoi lm cho i sng nhn dn c nhiu thay i c v i sng vt cht v i sng tinh thn, hnh thnh nn nhng np t- duy mi, li sng, np sng mi theo c hai chiu h-ng tch cc v tiu cc. iu ny -c i hi VII ca ng nu r: Cng vi s kch thch sn xut pht trin, kinh t th tr-ng cng l mi tr-ng thun li lm ny sinh v pht trin nhiu loi tiu cc x hi. xut hin khuynh h-ng lm giu bng bt c gi no, k c la o, gy ti c, vi phm php lut, sn sng ch p ln l-ng tm v nhn phm. Li sng tru lc, chy theo nhng th hiu thp hn, vn ho khng lnh mnh v nhng h tc, m tn, d oan ang phc hi v pht trin. Trong th h tr c mt b phn phai nht l t-ng, chy theo li sng thc dng. Mt b phn khng t cn b, ng vin c chc c quyn, trong c c nhng ng-i tng c ng gp ng k cho cch mng, cng b sa ng v thoi ho, bin cht [44, tr.39]. iu i hi ng phi c nhng iu chnh, b sung thm cc tiu ch v xy dng con ng-i mi cho ph hp vi iu kin, bi cnh mi ca t n-c, khc phc nhng tiu cc mi ny n trong i sng x hi. V gii quyt i hi cp bch , sau i hi VII, nm 1993, Ban Chp hnh Trung -ng ng (kha VII)
67
Hi ngh ln th t- bn v Chm sc, bi d-ng v pht huy nhn t con ng-i v mc tiu dn giu, n-c mnh, x hi vn minh. Ti Hi ngh ny, mt mt ng tip tc khng nh quan im ca i hi VII v tiu ch xy dng con ng-i mi, song cng ng thi b sung v hon thin thm cc tiu ch v xy dng con ng-i mi cho ph hp vi thi k mi ca chng -ng qu ln ch ngha x hi chng -ng y mnh cng nghip ha, hin i ha t n-c. Pht biu trong bui khai mc Hi ngh Tng B th- M-i ch r: bi d-ng v pht huy nhn t con ng-i, c bit l i vi th h tr, nht thit phi tng b-c hin i ho t n-c v i sng x hi. Chng ta th-ng ni v nhng -u vit ca ch ngha x hi. Nh-ng nhng -u vit y khng th do ai -a n cho ta, cng khng th t nhin m c. phi l kt qu ca nhng n lc v-t bc v bn b ca ton dn ta, vi nhng con ng-i pht trin c v tr lc v th lc, v o c, tnh cm trong sng. Cn hiu rng ch c th tng tr-ng ngun lc con ng-i khi qu trnh hin i ho cch ngnh gio dc, vn ho, vn ngh, bo v sc kho, dn s v k hoch ho gia nh gn lin vi vic k tha v pht huy nhng gi tr truyn thng v bn sc dn tc[45, tr. 346]. ng thi, Tng B th- M-i ch r h-ng bi d-ng v pht huy nhn t con ng-i l: khng ngng gia tng tnh t gic, nng ng, t ch, pht huy sc mnh bn trong ca mi c nhn kt hp vi sc mnh ca c cng ng, xy dng nn tng tinh thn
68
vng chc ca ch mi. ng thi, cng cn nhn r rng, mi c nhn khng tch ri hon cnh x hi. Sinh thi, Bc H thng ni: Mi con ngi u c ci thin v ci c trong lng. Ta phi bit lm cho phn tt trong mi con ng-i ny n nh- hoa ma xun v phn xu b mt dn i, l thi ca ngi cch mng. Cn thm nhun nhng t-ng su sc ca Bc H i vi vic bi dng, nu gng ngi tt, vic tt[45, tr 347, 348]. i vi th h tr thanh thiu nin, Tng B thnu r: Vic quan trng hng u l phi xy dng mt chin l-c thanh nin trong thi k mi. Mc tiu m chin l-c cn t ti l mt mt, phi o to, bi d-ng, hnh thnh th h con ng-i mi c thc trch nhim cng dn, c tri thc, c sc kho v lao ng gii, sng c vn ho v tnh ngha, giu lng yu n-c v tinh thn quc t chn chnh; trong xut hin mt lp thanh nin -u t c gic ng chnh tr cao, c ti nng, i u m -ng cho t n-c ta b-c vo thi k mi. Mt khc, phi t ti s i mi tht s cng tc thanh nin ca ng, ca Nh n-c v ton x hi, thanh nin thc hin -c trch nhim lch s ca mnh[45, tr. 366]. Trn c s quan im ca ng ch Tng B th- m-i v nm bt c s thc tin, Hi ngh ln th t- xc nh: Mc tiu o to chung ca h thng gio dc quc dn l hnh thnh v pht trin phm cht v nng lc ca cng dn, o to nhng con ng-i t ch, nng ng, sng to, c kin thc vn ho, khoa hc, cng ngh, c k nng ngh nghip, c lng yu n-c, c li sng lnh
69
mnh, c nng lc hnh ng p ng yu cu ca s nghip xy dng ch ngha x hi v bo v T quc[45, tr. 383]; Nhim v trung tm ca vn ho, vn ngh nc ta l gp phn xy dng con ng-i Vit Nam v tr tu, o c, tm hn, tnh cm, li sng, c nhn cch tt p, c bn lnh vng vng ngang tm s nghip i mi v dn giu, n-c mnh, x hi vn minh[45, tr. 515, 516]; o to, gio dc, bi d-ng v to mi iu kin cho thanh nin phn u hnh thnh mt th h con ng-i mi c l t-ng cao p, c thc trch nhim cng dn, c tri thc, c sc kho v lao ng gii, sng c vn ho v tnh ngha, giu lng yu n-c v tinh thn quc t chn chnh. C v thanh nin Vit Nam nui d-ng hoi bo ln, t c-ng dn tc, nng ng, sng to, lm ch -c khoa hc v cng ngh mi, v-n ln ngang tm thi i, snh vai cng thanh nin cc n-c trn th gii. Hnh thnh mt lp thanh nin nam, n -u t, vng vng v chnh tr, kin nh con -ng x hi ch ngha, tiu biu cho th h tr, tr thnh nhng nh lnh o, qun l, kinh doanh gii, nhng chuyn gia xut sc trn mi lnh vc ca x hi, nhng tr thc uyn bc chim lnh cc nh cao ca khoa hc, nhng vn ngh s c ti nng, nhng ng-i lao ng c tay ngh cao[45, tr. 539]. Nh- vy, vi cc quan im trn y ca Tng B th- M-i v Ngh quyt ca Hi ngh Trung -ng ln th t-, chng ta thy mu hnh con ng-i mi c s iu chnh v pht trin thm ln cho ph hp vi thi k pht trin mi ca t n-c. Mt mt, tiu ch xy dng xy dng con ng-i mi c s tp trung, nhn mnh vo th h tr,
70
nhng ch nhn t-ng lai ca t n-c, ngun nhn lc quan trng nht ca t n-c. Mt khc, cc tiu ch th hin -c s kt hp vic ci to, bi d-ng con ng-i c vi rn luyn, xy dng con ng-i mi, kt hp gia k tha v pht huy cc gi tr vn ha truyn thng vi vic xy dng nhng gi tr mi, c tnh mi trong nhn cch, li sng, np sng ca con ng-i mi. Tu trung li, c th thy m hnh con ng-i mi ca ng ti Hi ngh Trung -ng ln th t- l nhng con ng-i: t ch, nng ng, sng to; c kin thc vn ho, khoa hc, cng ngh, c k nng ngh nghip; c nng lc hnh ng p ng yu cu ca s nghip xy dng ch ngha x hi v bo v T quc; c l t-ng cao p, vng vng v chnh tr; c thc trch nhim cng dn, c sc kho v lao ng gii; c li sng lnh mnh, sng c vn ho v tnh ngha, giu lng yu n-c v tinh thn quc t chn chnh; c thc t c-ng dn tc, nui d-ng hoi bo ln, v-n ln ngang tm thi i, tr thnh nhng nh lnh o, qun l, kinh doanh gii, nhng chuyn gia xut sc trn mi lnh vc ca x hi, nhng tr thc uyn bc chim lnh cc nh cao ca khoa hc, nhng vn ngh s c ti nng, nhng ng-i lao ng c tay ngh cao;... C th ni y l mt h thng tiu ch kh y , cp mt cch kh c th v ton din nhiu vn ca i sng x hi. V c bit, cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng ti Hi ngh Trung -ng ln th t- rt coi trng vn xy dng l t-ng ch ngha x hi v tt-ng chnh tr cho th h tr. C th ni y l mt
71
nhn thc, nh h-ng ng n ca ng tr-c nhng bin i to ln ca bi cnh t n-c v th gii na u nhng nm 90 ca th k tr-c. C th m hnh ha cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng ti Hi ngh ln th t- nhsau: S 2: M hnh con ng-i mi ca ng ti Hi ngh Trung -ng ln th t- nm 1993
T ch, nng ng, sng to C nng lc hnh ng p ng yu cu ca s nghip xy dng ch ngha x hi v bo v T quc C kin thc vn ho, khoa hc, cng ngh, c k nng ngh nghip
Con ng-i mi
C thc trch nhim cng dn, c sc kho v lao ng gii; c l t-ng cao p, vng vng v chnh tr C thc t c-ng dn tc, nui d-ng hoi bo ln, v-n ln ngang tm thi i, tr thnh nhng nh lnh o, qun l, kinh doanh gii, nhng chuyn gia xut sc trn mi lnh vc ca x hi, nhng tr thc uyn bc chim lnh cc nh cao ca khoa hc, nhng vn ngh s c ti nng, nhng ng-i lao ng c tay ngh cao; C li sng lnh mnh, sng c vn ho v tnh ngha, giu lng yu n-c v tinh thn quc t chn chnh
Song quan trng hn l, cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng ch r -c mc tiu xy dng con ng-i mi l lm sao hnh thnh cho -c nhng con ng-i c hoi bo, c ch ln. Tc l: c thc t c-ng dn tc, nui d-ng hoi bo ln, v-n ln ngang tm thi i, tr thnh nhng nh lnh o, qun l, kinh doanh gii, nhng chuyn gia xut sc trn mi lnh vc ca x hi, nhng tr thc uyn bc chim lnh cc nh cao ca khoa hc, nhng vn ngh s c ti nng, nhng ng-i lao ng c tay ngh cao;... C ngha l, tiu ch xy dng
72
con ng-i mi ca ng c -c mc tiu r rng l xy dng nhng con ng-i in hnh, mu mc hot ng trn mi lnh vc ca i sng x hi nh- hc tp, lao ng sn xut, nghin cu khoa hc, cng ngh hay kinh doanh,... v i t-ng -c tp trung ch yu vo o to, rn luyn thnh con ng-i mi l th h tr thanh thiu nin, hc sinh, sinh vin - nhng ng-i ch t-ng lai ca dt n-c, dn tc. C th ni, y thc s l mt quan im ht sc sc bn ca ng -c k tha t tt-ng trng ng-i ca H Ch Minh, bi Ng-i tng ni, i ng-i bt u t tui tr, tui tr l ma xun ca dn tc, t n-c. l nhng nh h-ng ng n ca ng tr-c nhng i hi mi ca thc tin t n-c cng nhxu th pht trin ca thi i v iu ny -c i hi i biu ton quc ln th VIII nm 1996 ca ng tip tc khng nh v i hi coi xy dng con ng-i mi l mt nhim v th-ng xuyn, lu di ca ng, Nh n-c v ton th nhn dn trong thi k y mnh cng nghip ha, hin i ha t n-c. Tip , Hi ngh ln th hai Ban Chp hnh Trung ng (kho VIII) nm 1996 V nh h-ng chin l-c pht trin gio dc - o to trong thi k cng nghip ho, hin i ho v nhim v n nm 2000 tip tc khng nh vai tr v tm quan trng ca ngun lc con ngi, Hi ngh ch r: Mun tin hnh cng nghip ho, hin i ho thng li phi pht trin mnh gio dc-o to, pht huy ngun lc con ng-i, yu t c bn ca s pht trin nhanh v bn vng[32, tr. 9].
73
V tiu ch xy dng con ng-i mi, trong phn ni v nhim v ca gio dc - o to, Hi ngh nu r: Nhim v v mc tiu c bn ca gio dc l nhm xy dng nhng con ng-i v th h thit tha gn b vi l t-ng c lp dn tc v ch ngha x hi, c o c trong sng, c ch kin c-ng xy dng v bo v T quc; cng nghip ho, hin i ho t n-c; gi gn v pht huy cc gi tr vn ho ca dn tc, c nng lc tip thu tinh hoa vn ho nhn loi; pht huy tim nng ca dn tc v con ng-i Vit Nam, c thc cng ng v pht huy tnh tch cc ca c nhn, lm ch tri thc khoa hc v cng ngh hin i, c t- duy sng to, c k nng thc hnh gii, c tc phong cng nghip, c tnh t chc v k lut; c sc kho, l nhng ng-i k tha xy dng ch ngha x hi va hng va chuyn nh li cn dn ca Bc H[32, tr. 18]. Nh- vy, n y chng ta thy mu hnh con ng-i mi m ng -a ra l t-ng i hon chnh, l nhng con ng-i va k tha -c nhng c tnh, nhng truyn thng tt p ca dn tc l yu n-c, cn c song li c c nhng yu t hin i m xu th pht trin ca t n-c ang i hi l s sng to, l tri thc khoa hc v thc cng ng, tc phong cng nghip,... Nh-ng quan trong hn l, ng ngay thi im ny coi vic hc tp theo tm g-ng H Ch Minh nh- l mt h quy chun v hnh mu con ng-i mi m mi ng-i phi noi theo. n y, chng ta thy tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng mt ln na -c c th ha v pht trin thm ln, c th m hnh ha cc tiu ch vi s nhsau:
74
S 3: Tiu ch xy dng con ng-i mi ca ngnh gio dc - o to thi k y mnh cng nghip ha, hin i ha theo quan im Hi ngh Trung -ng hai kha VIII
Thit tha gn b vi l t-ng c lp dn tc v ch ngha x hi, C o c trong sng, c ch kin c-ng xy dng v bo v T quc;
Cng nghip ho, hin i ho t n-c;
Con ng-i mi
Gi gn v pht huy cc gi tr vn ho ca dn tc, c nng lc tip thu tinh hoa vn ho nhn loi Pht huy tim nng ca dn tc v con ng-i Vit Nam, c thc cng ng v pht huy tnh tch cc ca c nhn, lm ch tri thc khoa hc v cng ngh hin i, C t- duy sng to, c k nng thc hnh gii, c tc phong cng nghip, c tnh t chc v k lut; c sc kho, l nhng ng-i k tha xy dng ch ngha x hi va hng va chuyn nh li cn dn ca Bc H
C th ni, y l mt h thng cc tiu ch t-ng i hon chnh v xy dng con ng-i mi m ng vch ra cho ngnh gio dc - o to Vit Nam trong thi k pht trin mi ca dn tc. N bao gm c nhng tiu ch v xy dng nhn cch, li sng, np sng v th lc cho con ng-i trong cc mi tr-ng v cc mi quan h nh- gia nh, nh tr-ng, x hi v mi tr-ng lao ng, chin u,... Nhn vo cc tiu ch trn, chng ta cng thy -c c nhng i hi mang tnh kt hp gia yu t k tha v pht huy truyn thng v xy dng nhng c tnh, nng lc mi cho con ng-i mi. V cho cc tiu ch xy dng con ng-i mi hay l mu hnh ca con ng-i mi -c c th ha hn na, r rng hn na, nm 1998, Ban
75
Chp hnh Trung -ng ng hp Hi ngh ln th nm bn v vn vn ha, trong , ng c nu ra nm c tnh xy dng con ng-i Vit Nam trong giai on cch mng mi nhsau: - C tinh thn yu n-c, t c-ng dn tc, phn u v c lp v ch ngha x hi, c ch v-n ln -a t n-c thot khi ngho nn lc hu, on kt vi nhn dn th gii trong s nghip u tranh v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. - C thc tp th, on kt, phn u v li ch chung. - C li sng lnh mnh, np sng vn minh, cn kim, trung thc, nhn ngha, tn trng k c-ng php n-c, quy -c ca cng ng; c thc bo v v ci thin mi tr-ng sinh thi. - Lao ng chm ch vi l-ng tm ngh nghip, c k thut, sng to, nng sut cao v li ch ca bn thn, gia nh, tp th v x hi. - Th-ng xuyn hc tp, nng cao hiu bit, trnh chuyn mn, trnh thm m v th lc[32, tr. tr. 170]. Chng ta c th coi nm c tnh ca con ng-i Vit Nam m ng -a ra trn y ti Hi ngh Trung -ng nm kha VIII nh- l nm tiu ch xy dng con ng-i mi trong mt giai on cch mng mi ca t n-c - giai on y mng cng nghip ha, hin i ha t n-c. Chng ta c th thy, nm c tnh ny th hin -c nhng i hi, c tr-ng, v tiu chun con ng-i Vit Nam trong mt giai on cch mng mi ca t n-c va
76
mang tnh k tha, gi gn truyn thng ca dn tc li va mang tnh hin i, tin b. l nhng con ng-i va yu n-c, c tinh thn t c-ng dn tc, c ch v-n ln thot khi ngho nn, lc hu li va c tri thc khoa hc, c tinh thn sng to trong hc tp v lao ng sn xut; va c tinh thn t-ng thn, t-ng i, ngha tnh, cn c chu kh li va c trnh kho hc k thut, c li sng, np sng vn ha, vn minh v c sc khe, th lc v trnh c thm m cao; va c tinh thn v-t qua chnh mnh, lm giu cho bn thn li va bit hy sinh lm li cho tp th, cng ng, ng bo mnh v c tinh thn quc t, yu chung ha bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi; cn l nhng con ng-i bit bo v mi tr-ng sng v tn trng cc quy -c ca cng ng, php lut ca Nh n-c, ch ng v nng ng trong hc tp, lao ng v sn xut,... Bi vy, khi con ng-i mang nhng c tnh th h chnh l nhng con ng-i mi, nhng con ng-i i din hay biu hin cho mt xu th pht trin mi ca cuc cch mng, m y l cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c. Tm li, c th ni n Ngh quyt Trung -ng nm kha VIII nm 1998, ng -a ra -c mt h thng cc tiu ch kh ton din, y v c th v xy dng con ng-i mi Vit Nam thi k y mnh cng nghip ha, hin i ha t n-c. V nhng tiu ch ny -c ng coi nh- l mt b khung chun nh gi v thnh tu xy dng v pht trin con ng-i Vit Nam trong nhng nm tip theo ca cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c. C th m hnh ha tiu ch
77
xy dng con ng-i mi ca Hi ngh Trung -ng nm kha VIII vi s nhsau: S 4: M Hnh con ng-i mi ca Ngh quyt Trung -ng 5 kha VIII
C tinh thn yu n-c, t c-ng dn tc, phn u v c lp v ch ngha x hi, c ch v-n ln -a t n-c thot khi ngho nn lc hu, on kt vi nhn dn th gii trong s nghip u tranh v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. C thc tp th, on kt, phn u v
Con mi
ng-i
li ch chung. - C li sng lnh mnh, np sng vn minh, cn kim, trung thc, nhn ngha, tn trng k c-ng php n-c, quy -c ca cng ng; c thc bo v v ci thin mi tr-ng sinh thi. Lao ng chm ch vi l-ng tm ngh nghip, c k thut, sng to, nng sut cao v li ch ca bn thn, gia nh, tp th v x hi. Th-ng xuyn hc tp, nng cao hiu bit, trnh chuyn mn, trnh thm m v th lc
Vi nm tiu ch trn y ca Hi ngh Trung -ng nm (kha VIII) chng ta thy, ng c ci mt nhn h thng, ton din v c th i vi vn xy dng con ng-i mi. iu th hin tr-c ht s bao qut, khi qut ca cc tiu ch xy dng con ng-i mi, bi mi tiu ch li bao gm trong nhng tiu chun ring, nh hn v c th hn. S ton din v c th cn th hin ch, cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng thit lp -c mt h thng cc gi tr thc mi: l thc v dn tc v thi i th hin qua vic xy dng tinh thn yu n-c, yu ch ngha x hi, coi trng nhng gi tr mang tnh nhn vn m c nhn loi ng h-ng n l ha bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi;
78
l thc v mi tr-ng sinh hot tp th, v li ch chung ca cng ng; l thc bo v v ci ti mi tr-ng sinh thi - mi tr-ng sng c bn, quan trng nht ca con ng-i; cn l thc t v-n ln, t gic hc hi v-t ln chnh bn thn mnh lm li cho bn thn, gia nh v x hi; cn l thc v ci p v s h-ng th ci p - trnh thm m ca con ng-i; l thc v np sng vn minh, tn trng k c-ng, php n-c v quy -c cng ng (m chng ti coi l xy dng thc con ng-i v php lut); v cui cng l thc v sc khe bo v v nng cao th lc ca mi con ng-i. Trong h thc ca con ng-i mi, ta thy c nhng thc rt mi m nh- thc v bo v v ci to mi tr-ng sng, thc v li ch c nhn v mi quan h gia li ch c nhn vi li ch tp th; thc v gi tr cao qu, nhn vn ca nhn loi. y c th ni l nhng im mi rt ng n trong nhn thc ca ng v vn xy dng con ng-i mi trong giai on cch mng mi. Bi thc tin cho thy, cho n thi im hin nay th nhng vn v xy dng thc bo v, ci to mi tr-ng sng, thc v mi quan h gia li ch c nhn vi li ch tp th, cng ng; thc v vic bo v nn c lp dn tc, chng chin tranh gn gi ha bnh, xy dng i sng dn ch v tin b cho con ng-i, nht l th h tr vn ang l nhng vn nhc nhi, mang tnh ton cu ch khng ring g vi Vit Nam hay mt n-c no ring l. Tip sau Hi ngh Trung -ng nm (kha VIII), trong nhiu k hp sau , ng cng c nhng b sung v c
79
th ha thm cc tiu ch v xy dng con ng-i mi. iu -c th hin trong cc ngh quyt, ch th ca Ban Chp hnh Trung -ng ng, ca B Chnh tr nh-: Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX ca ng nm 2001; Ngh quyt s 07 ca B Chnh tr nm 2001 V m rng hi nhp kinh t quc t; Ch th s 02-CT/TW (2001) ca Ban B th- V lnh o i hi on Thanh nin Cng sn H Ch Minh cc cp tin ti i hi on ton quc ln th VIII; Ngh quyt Hi ngh ln th nm Ban Chp hnh Trung -ng kho IX (2002) V nhim v ch yu ca cng tc t- t-ng, l lun trong tnh hnh mi; Ch th s 17-CT/TW (2002) ca Ban B th- V pht trin th dc th thao n nm 2010; Ch th s 24-CT/TW (2003) ca Ban B th V tng kt mt s vn l lun - thc tin qua 20 nm i mi; Ch th s 39-CT/TW (2004) ca B Chnh tr V tip tc i mi, y mnh phong tro thi ua yu n-c, pht hin, bi d-ng, tng kt v nhn in hnh tin tin; Ngh quyt s 36-NQ/TW (2004) ca B Chnh Tr V cng tc i vi ng-i Vit Nam n-c ngoi; Kt lun ca Hi ngh ln th 10 Ban Chp hnh Trung -ng ng kha IX s 30-KL/TW (2004) V tip tc thc hin Ngh quyt Trung ng 5 kha VIII v Xy dng v pht trin nn vn ha Vit Nam tin tin, m bn sc dn tc trong nhng nm sp ti; Vn kin i hi i biu ton quc ln th X ca ng nm 2006;... Trong , Ngh quyt i hi IX ca ng nm 2001 nu r: Xy dng con ngi Vit Nam pht trin ton din v chnh tr, t- t-ng, tr tu, o c, th cht, nng lc sng to, thc cng ng, lng nhn i, khoan dung, tn trng ngha tnh, li sng c vn ha, quan h hi ha trong gia nh, cng ng v x hi.
80
Vn ha tr thnh nhn t thc y con ng-i t hon thin nhn cch, k tha truyn thng cch mng ca dn tc, pht huy tinh thn yu n-c, ch t lc, t c-ng xy dng v bo v T quc[37, tr. 659]. i vi th h tr, i hi ch r, phi: Chm lo gio dc, bi dng, o to pht trin vn ho, sc kho, ngh nghip; gii quyt vic lm, pht trin ti nng v sc sng to, pht huy vai tr xung kch trong s nghip xy dng v bo v t quc. [37, tr. 669]. V khng nh phi Chm lo cho con ng-i, bo v quyn v li ch hp php ca mi ng-i; tn trng v thc hin cc iu -c quc t v quyn con ng-i m Vit Nam k kt hoc tham gia[37, tr. 676]. V vn pht trin con ng-i, i hi ch r, phi nng ln ng k ch s pht trin con ng-i (HDI) ca n-c ta[37, tr. 697]. Cc quan im trn y ca i hi IX tip -c quan trit su rng trong cn b ng vin v qun chng nhn dn. Sau i hi IX, quan im ca ng v xy dng v pht trin con ng-i h-ng n chin l-c pht trin con ng-i ton din m tr-c ht l nng cao th trng v tm vc ca ng-i Vit Nam. Ch th s 17-CT/TW (2002) ca Ban B th- V pht trin th dc th thao n nm 2010 ch r iu ny l: y mnh hot ng th dc th thao, nng cao th trng v tm vc ca ng-i Vit Nam[35, tr. 462]. Nh- vy, y l ln u tin ng cp n vn nng cao th trng v tm vc ca con ng-i Vit Nam trong chin l-c xy dng v pht trin con ng-i thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c v coi y l mt gii php ci to ging ni con ng-i Vit
81
Nam. Quan im ny -c i hi X ca ng nm 2006 khng nh, v coi y nh- l mt nh h-ng chin l-c v ci to v pht trin cht l-ng ging ni ca con ng-i Vit Nam. Vn kin i hi ghi r: Xy dng chin l-c quc gia v nng cao sc kho, tm vc con ng-i Vit Nam, tng tui th v ci thin cht l-ng ging ni. Tng c-ng th lc ca thanh nin. Pht trin mnh th dc th thao, kt hp tt th thao phong tro v th thao thnh tch cao, dn tc v hin i[48, tr. 102, 103]. Tm li, cho n i hi X nm 2006, ng c -c mt h thng cc quan im, ch tr-ng t-ng i ton din v c th v tiu ch xy dng con ng-i mi thi k i mi, y mnh cng nghip ha, hin i ha t n-c. Nhn li cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng thi k i mi chng ta thy, ch yu cc tiu ch nhm vo vic xy dng nhn cch, li sng, v np sng mi cho con ng-i mi l chnh. Bn cnh , tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng cng cp n vn xy dng thc chnh tr, t- t-ng, tnh cm v s hnh thnh nhng l t-ng cao p ca con ng-i mi, l c bn lnh vng vng, chp nhn gian kh xy dng t n-c giu p, h-ng n xy dng thnh cng ch ngha x hi Vit Nam, yu chung ha bnh v c lp dn tc. Ngoi ra, cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng cng coi trng n vn xy dng v pht trin con ng-i v th lc, sc khe, bi y l iu kin m bo s sinh si, ny n v pht trin ging ni dn tc Vit.
82
Nh- vy, c th ni, cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c l mt h thng t-ng i ton din, y , c th v ng n, ph hp vi nhng yu cu, i hi mi ca thc tin t n-c v xu th pht trin chung ca nhn loi. Mt khc, cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng cng th hin -c tnh tn trng, k tha v pht huy -c nhng gi tr vn ha truyn thng tt p ca con ng-i Vit Nam trong xy dng con ng-i mi, bn cnh vic xy dng nhng tiu ch mang tnh hin i, tin b. y l mt nhn thc ht sc ng n ca ng trong xy dng con ng-i mi, bi l kt hp gia gio dc truyn thng vi tip thu tinh hoa vn ha tin b, hin i ca th gii trong gio dc, rn luyn con ng-i mi s va m bo gi gn -c bn sc vn ha dn tc, va tip nhn -c nhng yu t tin b, hin i nng cp con ng-i Vit Nam ln mt b-c pht trin mi, theo kp vi xu th pht trin ca th gii v phc v -c mt cch hiu qu nht cho cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c. Kt hp gia k tha, pht huy cc gi tr vn ha truyn thng vi tip thu tinh ha vn ha tin b ca nhn loi xy dng v pht trin con ng-i Vit Nam thi k i mi -c ng coi nh- l mt gii php hu hiu v -c khng nh ngay trong Hi ngh Trung -ng bn (kha VII) ca ng nm 1993 - Hi ngh m u cho qu trnh chuyn sng giai on pht trin mi ca Vit Nam trn chng -ng i mi t n-c - giai on cng nghip ha, hin i ha t nc. Vn kin Hi ngh ghi r: Cn hiu rng ch c th
83
tng tr-ng ngun lc con ng-i khi qu trnh hin i ho cch ngnh gio dc, vn ho, vn ngh, bo v sc kho, dn s v k hoch ho gia nh gn lin vi vic k tha v pht huy nhng gi tr truyn thng v bn sc dn tc. [45, tr. 346]. iu cho thy, ng c ci nhn rt sc bn, ng n v sng to trong nh gi v ngun lc con ng-i t nh ra cc tiu ch, ph-ng h-ng xy dng v pht trin con ng-i Vit Nam thi k i mi mt cch ng b, c h thng v c s kt hp ca nhiu ngnh, nhiu lnh vc. 2.2. nh h-ng xy dng nhn cch, li sng, np sng mi v pht trin th lc cho con ng-i mi ca ng thi k i mi 2.2.1. Xy dng nhn cch con ng-i mi Nhn cch hiu mt cch n gin nht l cc thi ca con ng-i i vi th gii xung quanh, vi ng-i khc v vi bn thn[59, tr. 104]. Xy dng nhn cch con ng-i mi nhvy c th hiu l qu trnh thit lp hay rn luyn s hnh thnh thi ca con ng-i i vi th gii xung quanh mnh, vi ng-i khc v vi bn thn mnh t hnh thnh thc v h gi tr cho con ng-i. V do vy, xy dng nhn cch cho con ng-i mi c vai tr v cng quan trng, n -c coi nh- l mt trong nhng tiu chun nh gi s hnh thnh con ng-i mi. Nhn thc -c tm quan trng ca vn xy dng nhn cch con ng-i nhvy cho nn trong qu trnh lnh o s nghip xy dng v pht trin con ng-i, xy dng con ng-i mi, ng c nhiu quan im, ch tr-ng v nh h-ng xy dng nhn cch con ng-i Vit Nam thi k i
84
mi. Ngay ti i hi VI, i hi khi u ca cng cuc i mi t n-c, ng c nhng quan im ch r nhim v xy dng nhn cch con ng-i i vi mi ngnh, mi lnh vc. i vi ngnh gio dc, o to, i hi xc nh mc tiu ca gio dc v o to l: hnh thnh v pht trin ton din nhn cch x hi ch ngha ca th h tr, o to i ng lao ng c k thut, ng b v ngnh ngh, ph hp vi yu cu phn cng lao ng ca x hi [40, tr. 424]. i vi khoa hc x hi th, ng xc nh: Khoa hc x hi phi tr thnh cng c sc bn trong vic i mi nhn thc, i mi ph-ng php t- duy, xy dng thc x hi v nhn cch x hi ch ngha[40, tr. 411]. V i vi ngnh vn ha, i hi VI cng ch r: Khng hnh thi t- t-ng no c th thay th -c vn hc v ngh thut trong vic xy dng tnh cm lnh mnh, tc ng su sc vo vic i mi np ngh, np sng ca con ng-i... ng yu cu cc vn ngh s th-ng xuyn trau di thc trch nhim ca cng dn, chin s, thc hin chc trch cao qu: to nn nhng gi tr tinh thn, bi d-ng tm hn v tnh cm, xy dng nhn cch v bn lnh ca cc th h cng dn, xy dng mi tr-ng o c trong x hi [40, tr. 465]. Nhng quan im cho thy, ngay t i hi VI, ng rt quan tm v coi trng n vn xy dng nhn cch mi cho con ng-i mi v nhng quan im ny ca ng -c qun trit su sc trong sut qu trnh lnh o cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c trong nhng nm tip theo trn lnh vc xy dng
85
v pht trin con ng-i - ngun lc quan trng nht ng lc v mc tiu ca s pht trin t n-c. Trn c s nh gi v tm quan trng ca vn xy dng nhn cch con ng-i mi nhvy, v nh h-ng xy dng nhn cch mi, theo quan im ca i hi VI th l xy dng nhng phm cht mi, c tnh mi, nng lc mi cho con ng-i, nh-: sc sng to, ti nng v s nhit tnh lao ng, thc tn trng trt t, k c-ng, tn trng v bo m cc quyn cng dn, s ch n cc i t-ng thit thi, tnh cng ng v thc tp th, tnh a dng v bn sc dn tc, tnh thng nht dn tc vi tip thu gi tr vn ha nhn loi,... Tip , Hi ngh ln th su Ban Chp hnh Trung -ng ng (kho VI) v Kim im hai nm thc hin Ngh quyt i hi VI, v ph-ng h-ng nhim v ba nm ti cng b sung v c th ha thm nh h-ng xy dng nhn cch cho con ngi mi l: o to thanh thiu nin thnh con ng-i mi x hi ch ngha, theo h-ng hnh thnh nhn cch ng-i lao ng nng ng v sng to, c ch -a t n-c i ln, c phm cht o c v nng lc cn thit p ng nhng yu cu mi ca nn kinh t hng ho x hi ch ngha nhiu thnh phn[42, tr. 521]; Gio dc cho nhn dn, c bit l cho thanh, thiu nin v thc lao ng mi v cn kim, lm trn ngha v cng dn trong xy dng v bo v T quc, sng v lm vic theo php lut, thc tn trng ca cng, tinh thn on kt t-ng tr, hp tc. u tranh chng ch ngha c nhn ch k, t- t-ng c hi, thc dng, cc b, bn v, nhng hnh vi gian di, tri php lut[42, tr. 632].
86
Nh- vy, chng ta c th hiu, nhn cch con ng-i mi y -c ng quan nim l s hnh thnh nhng nng lc mi (nng ng, sng to, c tri thc, c sc khng cao, bn lnh tip nhn tinh hoa vn ha nhn loi), phm cht o c mi (tinh thn on kt t-ng tr, hp tc; chng ch ngha c nhn ch k, t- t-ng c hi, thc dng, cc b, bn v, nhng hnh vi gian di, tri php lut), c np sng mi, thc lao ng mi (cn kim, sng v lm vic theo php lut, c ngha v cng dn) ca con ng-i mi. V quan im nh h-ng nhn cch trn y ca Hi ngh Trung -ng su -c Hi ngh ln th 11 ca ng nm 1990 tip tc khng nh v ng thi b sung, c th ha thm. Bo co Chnh tr ca Hi ngh Trung -ng ln th m-i mt nu r: Gio dc, vn ho, vn hc, ngh thut c tc ng su sc n s hnh thnh, gn gi v bi p nhn cch, bn lnh con ng-i Vit Nam, xy dng con ng-i mi. l con ng-i yu n-c, yu ch ngha x hi, yu lao ng, bo v ca cng, sng lnh mnh, c tnh, c ngha, giu lng nhn i, c thc ngha v cng dn, c kin thc vn ho v trnh thm m v th lc tt[43, tr. 484]. n y chng ta thy, nhn cch con ng-i mi -c ng nh hnh, c th ha mt cch r nt, song quan trng hn l, ng b sung thm rng nhn cch con ng-i mi cn bao gm trong s pht trin ca con ng-i v trnh thm m v th lc tt. y l mt quan im mi ca ng v nh h-ng xy dng nhn cch ca con ng-i mi. Tip , i hi VII ca ng nm 1991 coi vn xy dng v pht trin ca con ng-i Vit Nam nh- l mt
87
trong nhng c tr-ng ca ch ngha x hi Vit Nam. C-ng lnh xy dng t n-c thi k qu ln ch ngha x hi c thng qua ti i hi VII ghi r: Con ngi -c gii phng khi p bc, bc lt, bt cng, lm theo nng lc, h-ng theo lao ng, c cuc sng m no, t do, hnh phc, c iu kin pht trin ton din c nhn[44, tr. 134]. ng thi C-ng lnh cng -a ra mt h thng cc tiu ch xy dng con ng-i mi: l con ng-i c thc lm ch, thc trch nhim cng dn; c tri thc, sc kho v lao ng gii; sng c vn ho v tnh ngha; giu lng yu n-c v tinh thn quc t chn chnh. Gia nh l t bo ca x hi, l ci ni nui d-ng c i ng-i, l mi tr-ng quan trng gio dc np sng v hnh thnh nhn cch. Cc chnh sch ca Nh n-c phi ch ti xy dng gia nh no m, ho thun, tin b. Nng cao thc v ngha v gia nh i vi mi lp ng-i. n v sn xut, cng tc, hc tp, chin u phi l mi tr-ng xy dng phong cch lao ng c k lut, c k thut, c nng xut v hiu qu cao, ni th hin tnh bn, tnh ng ch, ng i, hnh thnh nhn cch con ng-i mi v nn vn ho mi[44, tr. 140, 141]. T nhng quan im v xy dng v pht trin con ng-i ca ng trn y, chng ta c th xc nh -c nhng ni dung xy dng nhn cch con ng-i mi l: c thc lm ch, thc trch nhim cng dn; c tri thc, sc kho v lao ng gii; sng c vn ho v tnh ngha; giu lng yu n-c v tinh thn quc t chn chnh; phong cch lao ng c k lut, c k thut, c nng xut v hiu qu cao. Nh- vy, ta thy cc tiu ch xy dng nhn
88
cch con ng-i mi ca ng cng ng thi l cc tiu ch, nh h-ng xy dng nhn cch ca con ng-i mi. Sau i hi VII, nm 1993 Ban Chp hnh Trung -ng ng kha VII hp Hi ngh ln th t- v xc nh, n-c ta c nhng iu kin c th chuyn sang giai on pht trin mi - giai on y mnh cng nghip ha, hin i ha t n-c v iu ny c ngha l v nh h-ng xy dng pht trin con ng-i cng cn phi c s iu chnh, b sung cho ph hp vi s pht trin ca t n-c trong giai on mi, nht l v vn xy dng nhn cch con ng-i. Bi thc tin pht trin, thay i ca t n-c trong gn m-i nm i mi tr-c cho thy, bn cnh nhng thnh tu to ln v xy dng v pht trin con ng-i th cng vn cn nhng biu hin tiu cc v np sng, o c, li sng ca con ng-i biu hin ra v pht trin trong mt b phn khng nh qun chng nhn dn v cn b, ng vin, nht l th h tr. l s gia tng ca cc t nn x hi nh-: tr em b hc, nghin ht, mi dm, c bc; l s tham nhng, hi l ca cn b, ng vin; l nn bun lu, trn thu ca th-ng nhn,... iu i hi ng phi c nhng iu chnh, b sung v c th ha thm nhng nh h-ng xy dng nhn cch con ng-i mi c th p ng -c nhng i hi, yu cu mi m thc tin pht trin ca t n-c t ra. T nhng nhn thc thc tin nhvy, Hi ngh Trung -ng bn xc nh: o to, gio dc, bi d-ng v to mi iu kin cho thanh nin phn u hnh thnh mt th h con ng-i mi c l t-ng cap p, c thc trch nhim cng dn, c tri thc, c
89
sc kho v lao ng gii, sng c vn ho v tnh ngha, giu lng yu n-c v tinh thn quc t chn chnh. C v thanh nin Vit Nam nui d-ng hoi bo ln, t c-ng dn tc, nng ng, sng to, lm ch -c khoa hc v cng ngh mi, v-n ln ngang tm thi i, snh vai cng thanh nin cc n-c trn th gii. Hnh thnh mt lp thanh nin nam, n -u t, vng vng v chnh tr, kin nh con -ng x hi ch ngha, tiu biu cho th h tr, tr thnh nhng nh lnh o, qun l, kinh doanh gii, nhng chuyn gia xut sc trn mi lnh vc ca x hi, nhng tr thc uyn bc chim lnh cc nh cao ca khoa hc, nhng vn ngh s c ti nng, nhng ng-i lao ng c tay ngh cao [45, tr. 539]. V quan im ny ca Hi ngh ln th t- -c i hi VIII ca ng tip tc khng nh, tip sau , Ngh quyt Trung -ng nm (kha VIII) ca ng nm 1998 v vn ha cng xc nh nm c tnh ca con ng-i Vit Nam trong giai on cch mng mi l: - C tinh thn yu n-c, t c-ng dn tc, phn u v c lp v ch ngha x hi, c ch v-n ln -a t n-c thot khi ngho nn lc hu, on kt vi nhn dn th gii trong s nghip u tranh v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. - C thc tp th, on kt, phn u v li ch chung. - C li sng lnh mnh, np sng vn minh, cn kim, trung thc, nhn ngha, tn trng k c-ng php n-c, quy -c ca cng ng; c thc bo v v ci thin mi tr-ng sinh thi.
90
- Lao ng chm ch vi l-ng tm ngh nghip, c k thut, sng to, nng sut cao v li ch ca bn thn, gia nh, tp th v x hi. - Th-ng xuyn hc tp, nng cao hiu bit, trnh chuyn mn, trnh thm m v th lc[32, tr. 170]. y khng ch l nhng tiu ch v xy dng con ng-i mi m n cn bao hm trong n nhng ni dung v nh h-ng gi tr nhn cch con ng-i Vit Nam mi. Tu trung li, c th thy, n Ngh quyt Trung -ng nm kha VIII, ng nh hnh -c mt h thng cc gi tr nhn cch c bn ca con ng-i mi. 2.2.2. Xy dng li sng mi C th ni, xy dng li sng l mt vn ht sc quan trng, bi li sng l mt trong nhng tiu chun nh gi s hnh thnh nhn cch mi ca con ng-i mi. C iu l bi v li sng l khi nim ch ph-ng thc sng ca con ngi, l nhng dng hot ng x hi n nh, tr thnh np cm, np ngh, np lao ng, cng tc v sinh hot theo mt bng gi tr x hi nht nh v c tnh ng-i ca nhng c nhn - thnh vin tch cc ca x hi, bit au kh, cm gic, suy ngh v hnh ng nh-ng nhng con ng-i trong s thng nht vi cc iu kin ca mt hnh thi kinh t - x hi nht nh [51, tr. 245]. Vi cch hiu nh- th, c th ni li sng l mt thnh t ca nhn cch con ng-i, v l mt thnh t cu thnh nn con ng-i mi, Th cho nn, ni xy dng con ng-i mi khng th khng ni n xy dng nhng li sng mi bi n chnh l mt trong nhng thnh t quan trng nht hnh thnh nn con ng-i mi. V v vy m
91
trong qu trnh -a hoch nh nhng quan im nh h-ng v xy dng con ng-i mi thi k i mi, ng cng ng thi -a ra nhiu quan im v xy dng li sng mi, ch r nhng gi tr li sng mi cn thit phi xy dng l nh- th no. V vai tr v tm quan trng ca xy dng li sng mi, ngay t i hi VI nm 1986, ng khng nh: Trong s nghip xy dng nn vn ho mi, c bit ch xy dng quan h x hi v li sng lnh mnh, khc phc tinh thn dn ch, nhn o, ch ngha anh hng v nhng gi tr vn ho khc ca truyn thng dn tc v cch mng[40, tr. 378]; Cng vi vic tin ti xo b c s kinh t - x hi ca s bt cng x hi, phi u tranh kin quyt chng nhng hin t-ng tiu cc, lm cho nhng nguyn tc cng bng x hi, v li sng lnh mnh -c khng nh trong cuc sng hng ngy ca x hi ta[40, tr. 421]. Tip sau i hi VI, trong bn d tho C-ng lnh xy dng ch ngha x hi trong thi k qu (D tho ln th m-i trnh Hi ngh ln th chn Ban Chp hnh Trung -ng ng) nm 1990, ng coi xy dng li sng mi cho con ng-i mi l mt nhim v cc k quan trng: Xy dng li sng mi l nhim v cc k quan trng. Li sng mi tip tc pht huy truyn thng tt p trong quan h gia ng-i vi ng-i; chng li sng i tru, coi ng tin l vn nng chi phi v lm o ln mi gi tr o c v tinh thn x hi[43, tr. 226]. Cc quan im trn y ca i hi VI v bn d tho C-ng lnh xy dng ch ngha x hi thi k qu ca
92
ng khng nh -c tm quan trng cng nh- vai tr ca xy dng li sng mi i vi vic rn luyn, xy dng v hnh thnh con ng-i mi thi k i mi. V y cng l cc quan im -c ng qun trit trong cc vn kin sau ca ng trong thi k i mi nh- trong Vn kin i hi VII nm 1991, Ngh quyt Hi ngh Trung -ng ln th t- kha VII nm 1993, i hi VIII nm 1996, Ngh quyt Hi ngh Trung -ng nm kha VIII nm 1998, i hi IX nm 2001 v i hi X nm 2006. V li sng mi, theo quan im ca ng ti i hi VI th li sng mi l li sng lnh mnh, khc phc tinh thn dn ch, nhn o, ch ngha anh hng v nhng gi tr vn ho khc ca truyn thng dn tc v cch mng. Nh- vy, mc d l rt coi trng vn xy dng li sng mi cho con ng-i mi nh-ng i hi VI vn ch-a nh hnh -c mt cch r rng ni hm ca li sng mi l nh- th no. y l mt hn ch ca i hi VI v vn nh hnh li sng mi. Tuy nhin, hn ch ca i hi VI -c Hi ngh ln th chn Ban Chp hnh Trung -ng kha VI nm 1990 khc phc, Ti Hi ngh ny, ng cng -a ra bn d tho C-ng lnh xy dng ch ngha x hi thi k qu v v vn xy dng li sng mi cho con ng-i mi Cng lnh ghi r: Li sng mi tip tc pht huy truyn thng tt p trong quan h gia ng-i vi ng-i; chng li sng i tru, coi ng tin l vn nng chi phi v lm o ln mi gi tr o c v tinh thn x hi. Li sng x hi ch ngha l li sng vn minh, hin i, tn trng con ng-i, th hin bn sc v truyn thng dn
93
tc, sng c tnh ngha, on kt v gip nhau [43, tr. 226]. Vi quan im trn y, li sng mi -c ng xc nh mt cch r nt, l li sng pht huy -c truyn thng trong quan h gia ng-i vi ng-i; chng li li sng i try, coi ng tin l vn nng cho phi lm o ln mi gi tr o c v tinh thn x hi. Rng l li sng vn minh, hin i, tn trng con ng-i, th hin bn sc v truyn thng dn tc, sng c tnh ngha, on kt v gip nhau. C th ni, y l nhng tiu ch ca ng v xy dng li sng mi cho con ng-i mi thi k u i mi t n-c. V quan im ny ca ng -c qun trit trong i hi VII ca ng nm 1991 v xy dng v pht trin con ng-i. Tip sau , nm 1993, Ban Chp hnh Trung -ng ng kha VII hp Hi ngh ln th t- v -a ra quan im v xy dng con ng-i mi thi k cng nghip ha, hin i ha. Trong , vn xy dng li sng mi cho con ng-i mi -c nh hnh l: c li sng lnh mnh, sng c vn ho v tnh ngha, giu lng yu n-c v tinh thn quc t chn chnh. Quan im ny cng -c Ngh quyt Trung -ng nm kha VIII ca ng nm 1998 khng nh li v b sung thm. V c bn, li sng mi theo quan im ca Ngh quyt Trung -ng nm kha VIII ca ng -c nh hnh l li sng: - C thc tp th, on kt, phn u v li ch chung. - C li sng lnh mnh, np sng vn minh, cn kim, trung thc, nhn ngha, tn trng k c-ng php n-c, quy
94
-c ca cng ng; c thc bo v v ci thin mi tr-ng sinh thi. - Lao ng chm ch vi l-ng tm ngh nghip, c k thut, sng to, nng sut cao v li ch ca bn thn, gia nh, tp th v x hi. - Th-ng xuyn hc tp, nng cao hiu bit, trnh chuyn mn, trnh thm m v th lc[32, tr. 170]. C th ni, y l nhng tiu ch t-ng i r rng v hon chnh v li sng mi ca con ng-i mi ca ng trong thi k i mi. V, y li sng cng bao gm trong n c nhng c im, c tnh ca o c v np sng ca con ng-i mi. iu l c th hiu -c, v tht kh c th phn nh mt cch qu rch ri, ngoi din ca cc khi nim np sng, o c v li sng, bi chng u ni n thi , thc v nhn thc ca con ng-i i vi th gii xung quanh mnh, v trong cc mi quan h x hi, quan h gia con ng-i vi t nhin. Song iu quan trng khng phi l s phn nh hay khng phn nh s khc bit gia o c, np sng v li sng, m iu quan trng l, nhng tiu ch xy dng li sng mi ca ng cho thy -c c s hin i v truyn thng cng tn ti trong n. iu cho thy, kt hp gia pht huy gi tr vn ha truyn thng vi tip thu tinh hoa vn ha tin b ca nhn loi trong nh h-ng xy dng li sng mi, con ng-i mi lun l quan im -c ng qun trit thi k i mi. Mt khc, nu chng ta xem xt n c cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng trn cc ph-ng din khc c lin quan n li sgns hay thuc v li sng mc
95
tm bao qut ngoi din ca khi nim ny th c th nh hnh li sng mi ca con ng-i mi trong thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c theo quan im ca ng bao gm nhng c im sau: nng ng, sng to, ch ng, sng lnh mnh, c vn ho v tnh ngha, nhn i; giu lng yu n-c v tinh thn quc t chn chnh, vn minh, hin i, tn trng con ng-i, th hin bn sc v truyn thng dn tc, on kt v gip nhau; c trch nhim cng dn, tn trng v tun th php lut; yu hc tp, lao ng, trt t, k lut; bit hy sinh v li ch tp th,... y l nhng c im li sng mi m con ng-i Vit Nam cn c trong thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c. 2.2.3. Xy dng np sng con ng-i mi Np sng hiu theo ngha n gin nht l nhng thi quen ng x ca con ng-i trong cuc sng nh hnh, nh tnh thnh nn np, c th l rt lu i hoc cng c th l mi hnh thnh. Np sng v th khng ch l s k tha c tnh bn nng ca phong tc tp qun c truyn m cn bao gm nhng hot ng sng hin ti ca con ng-i thnh np cm, np ngh t-ng i n nh ca con ng-i vi t nhin, x hi v vi bn thn mi con ng-i. Np sng -c hnh thnh l do nhng iu kin ca i sng x hi quy nh, v do vy khi iu kin x hi c s i thay th np sng cng do m c s i thay, pht trin. Nh- vy, khi t n-c i mi cng s ny sinh nhng i hi mi v np sng cho ph hp vi nhng c im m i mi t ra, v do vy, xy dng np sng mi l mt i hi tt yu ca i sng x hi.
96
Trong qu trnh lnh o cng cuc i mi t n-c, xy dng v pht trin con ng-i Vit Nam mi, ng ta ngay t i Hi VI khng nh xy dng np sng mi cho con ng-i mi l mt nhim v c tm quan trng c bit trong x hi ta. Vn kin i hi ghi r: Vic xy dng np sng mi, con ng-i mi c tm quan trng c bit trong x hi ta. Khng xy dng -c thc t gic, t lm ch ca mi ng-i, khng th bo m -c quyn lm ch tp th ca mi ngi[40, tr. 448]. Tip , Ngh quyt Hi ngh ln th tm kha VI (ngy 27 thng 3 nm 1990) ca ng xc nh phi pht huy truyn thng tt p ca dn tc v hc tp o c ca H Ch Minh, y mnh cuc vn ng xy dng np sng mi. Vn kin Hi ngh vit: Pht huy truyn thng tt p ca dn tc, hc tp o c cch mng ca Bc H, y mnh cuc vn ng xy dng np sng mi, gia nh vn ho mi v con ng-i mi x hi ch ngha. u tranh chng li sng thc dng, i tru, cc t nn x hi v h tc m tn di oan; bo v thun phong m tc ca dn tc[43, tr. 94]. Nhng quan im ny cho thy, ng rt coi trng vn xy dng np sng mi cho con ng-i mi, v s hnh thnh np sng mi -c coi nh- l mt tiu chun nh gi s hnh thnh v pht trin ca con ng-i Vit Nam mi trong thi k i mi. V ni hm ca khi nim np sng mi, theo quan im ca ng ti Hi ngh Trung -ng nm (kha VIII) th l np sng vn minh, hin i v tin b. Xy dng np sng mi - np sng vn minh l qu trnh lm cho li sng mi dn dn tr thnh nhng thi quen, thnh phong
97
tc tp qun tt p, k tha v pht trin nhng thun phong m tc lu i ca dn tc. l xy dng -c nhng c tnh mi, tc phong mi cho con ng-i mi nh-: nng ng, ch ng, sng to; lm vic c k lut, trt t, tn trng v tun th lut php v quy -c cng ng; yu lao ng sn xut, c tinh thn hc hi nng cao trnh chuyn mn; sng c vn ha, tnh ngha, nhn i tn trng ln nhau v c tinh thn tp th;... Xy dng np sng mi cng khng c ngha l phi lm mi hon ton m phi c s k tha v pht huy -c nhng np sng tt p ca ng bo ta xy dng -c trong qu trnh pht trin ca dn tc, t n-c. l np sng c tnh, c ngha, nhn i, on kt gip ln nhau theo tinh thn l lnh m l rch. l np sng c trt t k c-ng ca gia nh Vit Nam, l s ci m, chn thnh v sn sng hc hi, tip thu ci mi ca con ng-i Vit Nam i vi bn b trong khu vc v th gii, l tnh cn c, chu th-ng chu kh, yu lao ng ca con ng-i Vit Nam,... u l nhng c tnh tt m chng ta phi k tha v pht huy trong xy dng np sng mi cho con ng-i mi. Xy dng np sng mi, theo quan im ca ng cn l s tip thu nhng gi tr tinh hoa vn ha nhn loi, nhng s tin b, hin i v vn minh ca bn b th gii xy dng np sng mi cho con ng-i Vit Nam, lm cho cn ng-i Vit Nam tr thnh nhng con ng-i thc s c np sng vn minh, tin b v hin i. chnh l vic xy dng np sng mi vi nhng c tnh mi, tc phong mi nh-: s dng cm, nng ng, ch ng, sng
98
to, gi ch tn; sng c vn ha, c thc bo v mi tr-ng sng; sng v lm vic c trt t, k c-ng tn trng v tun th lut php ca Nh n-c, c tinh thn on kt v li ch chung ca c cng ng; c tinh thn hc hi nng cao trnh chuyn mn v ngoi ng;... y l nhng c tnh, nhng tc phong cn thiu trong con ng-i Vit Nam hin i m chng ta phi xy dng cho -c, c nh- th, con ng-i Vit Nam mi c bn lnh xng tm giao l-u vi bn b quc t -c. Ngoi ra, theo quan im ca ng th vic xy dng np sng mi cho con ng-i mi phi -c bt u t mi gia nh, bi gia nh l ci ni nui d-ng, rng luyn hnh thnh nn np sng mi, con ng-i mi. iu ny c i hi VI ca ng khng nh: Gia nh l t bo ca x hi, c vai tr rt quan trng trong s nghip xy dng ch mi, nn kinh t mi, con ng-i mi. ng, Nh n-c v cc on th qun chng cn ra ph-ng h-ng v c bin php t chc thc hin v xy dng gia nh vn ho mi, bo m hnh phc gia nh. Nng cao trnh t gic xy dng nhng quan h tnh cm, o c trong tng gia nh, bo m sinh c k hoch v nui dy con ngoan, t chc tt cuc sng vt cht, vn ho ca gia nh [40, tr. 429, 430]. Tip , i hi VII ca ng nm 1991 cng tip tc khng nh: Gia nh l t bo ca x hi, l ci ni nui d-ng c i ng-i, l mi tr-ng quan trng gio dc np sng v hnh thnh nhn cch. Cc chnh sch ca Nh n-c phi ch ti xy dng gia nh no m, ho thun, tin b. Nng cao thc v ngha v gia nh i vi mi lp ngi[44, tr. 141].
99
y l mt nhn thc mi ca ng v vai tr ca gia nh i vi vn xy dng np sng mi, con ng-i mi ca ng trong thi k i mi. Bn cnh , ng cn cho rng, phi kt hp gia gia nh, nh tr-ng v cng ng x hi trong xy dng np sng mi, coi xy dng np sng mi l trch nhim ca ton x hi v ca mi c nhn. 2.2.4. Chm lo sc khe v pht trin th lc cho con ng-i mi C th ni, chm lo sc khe v pht trin th lc cho con ng-i mi l vn -c ng quan tm ngay t nhng nm u tin hnh s nghip i mi t n-c. N -c th hin qua cc quan im ca ng v chm lo, m bo v nng cao i sng vt cht, cc iu kin y t, dinh d-ng v v vic pht ng cc hot ng rn luyn th dc, th thao nng cao th lc, sc khe cho nhn dn. i hi VI ca ng nm 1986 ch r v khng nh: Sc kho ca nhn dn, tng lai ca ging ni l mi quan tm th-ng xuyn ca ng v Nh n-c ta, l trch nhim ca tt c cc ngnh, cc on th, l trch nhim v li ch thit thn ca mi cng dn[37, tr. 98]. Trn c s nhn thc , Bo co chnh tr ti i hi VI ca ng nm 1986 ch r, cc chnh sch pht trin kinh t, x hi phi hng n nhim v l: Bo m n no, c thm dinh d-ng, mc m; p ng tt hn cc nhu cu v bo v sc kho v cha bnh, i li, hc hnh v h-ng th vn ho, tng thm dng thit yu ca cc gia nh...[40, tr. 376]; M rng v nng cao cht l-ng phong tro th dc, th thao qun chng, tng b-c -a vic rn luyn thn th thnh thi quen hng ngy ca
100
nhn dn ng o, tr-c ht l ca th h tr[40, tr. 428]. Tip , Ngh quyt Hi ngh ln th t- Ban Chp hnh Trung -ng ng Kho VI V ph-ng h-ng, nhim v pht trin kinh t - x hi trong ba nm 1988 - 1990 cng ch r: Cc hot ng gio dc, y t, vn ho, thng tin, th dc th thao... u phi -c tng c-ng thch ng v c s vt cht k thut v nng cao cht l-ng hot ng, h-ng vo phc v thc hin ba ch-ng trnh kinh t, xy dng con ng-i mi x hi ch ngha, gp phn tch cc vo vic n nh v lnh mnh ho tnh hnh kinh t, x hi[41, tr. 589]. Vi quan im ny, chng ta thy, ng coi vic pht trin gio dc, y t, vn ha, thng tin v th dc th thao l mt trong nhng bin php xy dng con ng-i mi x hi ch ngha v tng c-ng s u t- cho cc lnh vc ny cng chnh l tng c-ng s u t- cho s nghip xy dng con ng-i mi. V theo ng, mun xy dng v pht trin tt th lc, sc khe cho con ng-i mi th tr-c ht phi xy dng -c thc t gic ca mi ng-i dn v vn ny, bn cnh cn cn phi c s phi hp, h tr cht ch ca Nh n-c v ton x hi nh- Bo co chnh tr Hi ngh Trung -ng ln th 11 (kha VI) ca ng ch r: Bo v v nng cao sc khe, th lc ca nhn dn phi tr thnh hot ng t gic ca mi ng-i, c s phi hp cht ch ca Nh nc v ton x hi[43, tr. 481]. Vi cc quan im, ch tr-ng nh h-ng nhvy ca ng th vic chm lo sc khe v pht trin th lc cho nhn dn trong nhng nm u ca thi k i mi t
101
-c mt s thnh tu ng khch l trong diu kin n-c ta cn rt nhiu kh khn, nht l v vn kinh t. nh gi v thnh tu ca cng tc chm lo, bo v sc khe, nng cao th lc cho nhn dn nhng nm u i mi Bo co Chnh tr ca ng ti i hi VII nm 1991 vit: Cng tc bo v sc kho, nng cao th lc ca nhn dn vn -c duy tr trong iu kin c nhiu kh khn. Cng tc chm sc sc kho ban u c mt s tin b. Tim chng m rng cho tr em -c ngnh y t thc hin tt trn phm vi c n-c, t kt qu ng khch l, gim nhiu s tr em cht d-i mt tui. Ch tr-ng bo v sc kho nhn dn nhm gii quyt cc vn c bn v cp bch, nht l chng cc bnh nhim trng, chng suy dinh d-ng v v sinh mi tr-ng, ng thi phng chng nhng bnh tt ca mt n-c ang pht trin cng nghip, b-c u thu -c mt s kt qu. Phong tro th dc, th thao qun chng -c duy tr v m rng nhiu ni[44, tr. 66, 67]. Trn c s nh gi tnh hnh nhvy, i hi VII ca ng -a ra ch tr-ng v pht trin, nng cao cht cng tc chm lo, bo v sc khe, nng cao th lc cho nhn dn trong nhng nm tip theo l: Bo v, nng cao sc kho v th cht ca nhn dn, chng suy dinh d-ng trong tr em, tng chiu cao, cn nng ca th h tr, tng tui th trung bnh ca ng-i Vit Nam. Xo nn i kinh nin v gip ht hin cn tn ti trn mt s vng; ci thin ba n, tng thc n giu nng l-ng, cht dinh d-ng; pht trin sn xut thc phm ch bin sn, phn u n nm 2000 t mc n bnh qun u ng-i 2.400calo/ngy.
102
M rng v nng cao cht l-ng phng bnh v cha bnh; pht trin ng b nn y hc d phng, kt hp y d-c hc truyn thng vi y d-c hc hin i, to mt s mi nhn ca y hc Vit Nam. Xy dng phong tro ton dn rn luyn thn th, hot ng th dc, th thao, nht l trong thanh, thiu nin; kp hp ph cp v nng cao[44, tr. 182, 183]. C th ni, vi quan im trn y ca i hi VII chng ta thy ng nhng nh h-ng v gii php kh ton din, ng b v c th v cng tc bo v, chm lo sc khe v pht trin th lc cho nhn dn. Vch r nhng mc tiu cn t -c tr-c mt cng nh- lu di v cng tc chm lo, bo v sc khe v pht trin th cht cho nhn dn, qua xy dng con ng-i mi c sc khe v th lc tt. Tip sau i hi VII, nng cao hn na cht l-ng cng tc chm lo, bo v sc khe v pht trin th lc cho nhn dn v xy dng con ng-i mi th trong cc k hp ca Ban B th-, ca Ban Chp hnh Trung ng v cc k i hi ng nh-: Hi ngh Trung -ng ln th t- (kha VII) nm 1993; Ch th ca Ban B th- s 36-CT/TW ngy 24 thng 3 nm 1994 V cng tc th dc th thao trong giai on mi; Vn kin i hi VIII ca ng nm 1996, i hi IX nm 2001 v i hi X nm 2006,... ng b sung v c th ha thm nhiu quan im v vn ny. Pht biu ti bui khai mc Hi ngh Trung -ng ln th t- Ban Chp hnh Trung -ng ng kha VII nm 1993 v Chm sc, bi d-ng v pht huy nhn t con ng-i v mc tiu dn giu, n-c mnh, x hi vn minh, nguyn Tng B
103
th- M-i ch r thm vai tr v nhim v ca cng tc chm lo, bi d-ng v bo v sc khe, nng cao th lc cho nhn dn, nht l i vi th h tr thanh thiu nin, hc sinh, sinh vin. Tng B th- ni: Gio dc cho mi ngi l mt mc tiu c ngha chin lc. Nhng sc kho cho mi ngi cng khng km phn quan trng. Tr tu l ti sn qu gi nht trong mi ti sn, nhng chnh sc kho l mt tin cn thit lm ra ti sn . V vy, cng vi gio dc, vn ho, vn ngh chng ta phi quan tm thch ng n s nghip y t ca n-c ta. T nhng ngy u Cch mng Thng Tm, Ch tch H Ch Minh rt quan tm chm lo sc kho ca ton dn. Ng-i th-ng ni: mi ng-i dn kho th c n-c kho. T- t-ng cn -c nhc li mi ng-i chng ta lun ghi nh v cng nhau thc hin. iu ny c bit quan trng i vi thanh nin, lc l-ng tr ct trong vic bo tn v pht trin ni ging. Thanh nin phi ra sc hc tp, rn luyn c hc vn, tr tu cao, tm hn trong sng, lnh mnh v thn th kho mnh, c-ng trng[45, tr. 358, 359]. Ngoi ra, trong bi pht biu ca mnh, Tng B thcng ch r thc trng ca x hi ta v nhng nguy c tn hi n sc khe, th lc ca nhn dn v hn ch ca cng tc bo v, chm lo sc khe, pht trin th lc cho nhn dn trong thi gian qua. Tng B th ch r: Mi tr-ng sng ca chng ta ang b nhim nng n. Trong thnh ph cng nh- lng x, t ng bng n min ni, trong nh my, c quan, tr-ng hc, ca hng, ni lm vic cng nh- ni u c tnh trng mt trt t, mt v
104
sinh. Chng ta th-ng ni n chm sc sc kho, nh-ng li t ni n gio dc sc kho, thc hin ph-ng chm phng bnh hn cha bnh. Tri thc nui con ng khoa hc cn thiu, cc chu ci cc, m yu, suy dinh d-ng. Nn nghin ht, ma tu, mi dm pht trin do nhiu nguyn nhn, trong c phn do thiu kim tra, h-ng dn, gim st ca cc c quan qun l nh n-c v y t, ca cc on th, c phn ng k l do nhn dn t -c gio dc trnh nhng t nn [45, tr 361, 362]. Nhng vn gio dc v o to, vn ho vn ngh, chm sc v bo v sc kho, dn s v k hoch ho gia nh thc cht l vn u t- pht trin con ng-i, c bit l th h tr. ng ta nhn thc su sc v vai tr ca thanh nin, coi thanh nin va l lp ng-i -c tha h-ng lu di nhng kt qu ca s pht trin, va l lc l-ng chnh trong vic lm ra nhng kt qu y. V vy, khng phi ai khc m chnh thanh nin gi v tr trung tm trong chin l-c pht huy nhn t v ngun lc con ng-i ca n-c ta [45, tr. 365]. Nhng quan im nhn nh, nh gi v thc trng cng nh- nhng nh h-ng v vn chm lo, bo v sc khe v pht trin th lc cho nhn dn trong nhng nm sp ti ca Tng B th- M-i -c Hi ngh Trung -ng ln th t- tip thu v -a vo trong Ngh quyt ca Hi ngh. Hi ngh ch r v khng nh: Sc kho l vn qu nht ca mi con ng-i v ca ton x hi, l iu kin mi gia nh c hnh phc, l c s bo tn v pht trin ni ging, l nhn t quan trng trong s nghip xy dng v bo v T quc. Khi nhn dn c sc kho tt,
105
t n-c s c i ng lao ng cn thit xy dng kinh t v khi nn kinh t pht trin, x hi li c thm tin ngy cng chm lo tt hn sc kho ca nhn dn. Chnh v vy chng ta phn u mi ng-i u -c chm sc sc kho mt cch bnh ng. Bo v sc kho l trch nhim ca mi t chc ng, chnh quyn, on th nhn dn v cc t chc x hi l trch nhim ca cng ng v mi ngi dn[45, tr. 432]. Tuy nhin, sau Hi ngh ln th t-, vn thc hin Ngh quyt ca Hi ngh v nng cao cht l-ng cng tc bo v, chm lo sc khe v pht trin th lc cho nhn dn nhiu a bn khng -c thc hin mt cch nghim tc, nht l v vn gio dc thc tp luyn th dc th thao v xy dng, pht trin phong tro th dc th thao trong nhn dn. iu ny -c bn Ch th ca Ban B th- s 36-CT/TW ngy 24 thng 3 nm 1994 V cng tc th dc th thao trong giai on mi ch r: S ng-i th-ng xuyn tp luyn th dc th thao cn rt t, c bit l thanh nin ch-a tch cc tham gia tp luyn. Hiu qu gio dc th cht trong tr-ng hc v trong cc lc lng v trang cn thp[46, tr. 346]; Nhiu cp u ng, chnh quyn ch-a nhn thc y v cn xem nh vai tr ca th dc th thao trong s nghip o to, bi d-ng v pht huy nhn t con ng-i, ch-a thc s coi th dc th thao l mt b phn trong chin l-c pht trin kinh t - x hi, an ninh quc phng. Ngnh th dc th thao v cc ngnh, on th nhn dn ch-a phi hp cht ch trong cng tc th dc, th thao[46, tr. 347]. T nhn nh tnh hnh nhvy, Ch th nu r quan im
106
ch o ca ng v vn pht trin th dc th thao gp phn nng cao cht l-ng th lc v sc khe cho nhn dn, qua bi d-ng, xy dng con ng-i v pht huy nhn t con ngi trong nhng nm tip theo l: Pht trin th dc th thao l mt b phn quan trng trong chnh sch pht trin kinh t - x hi ca ng v Nh n-c nhm bi d-ng v pht huy nhn t con ng-i; cng tc th dc th thao phi gp phn tch cc nng cao sc kho, th lc; gio dc nhn cch, o c, li sng lnh mnh; lm phong ph i sng vn ho, tinh thn ca nhn dn; nng cao nng sut lao ng x hi v sc chin u ca cc lc lng v trang[46, tr. 348]. Vi quan im ny, chng ta thy, ng khng ch coi pht trin th dc, th thao nh- l mt bin php nng cao sc khe v th lc cho con ng-i, m quan trng hn pht trin th dc th thao cn l gio dc nhn cch, o c v li sng lnh mnh cho con ng-i. Qua , xy dng v pht trin con ng-i - ngun nhn lc c sc khe, th lc tt, c nhn cch, li sng, np sng vn minh, lch s, hin i, nng ng v sng to phc v cho cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha ca Vit Nam tin ti thng li v thnh cng. V cng l l do i hi VIII ca ng tip tc khng nh, phi: Pht trin ton din cc mt hot ng v vn ho, thng tin, th dc th thao, y t, dn s, k hoch ho gia nh v cc mt x hi khc nhm nng cao cht lng cuc sng vt cht, tinh thn v th lc ca dn tc, p ng yu cu pht trin ngun nhn lc v hi nhp cng ng quc t[37, tr. 576]. Tip , Hi ngh ln th hai Ban Chp hnh Trung -ng ng (kho VIII) v nh h-ng chin l-c pht trin gio
107
dc - o to trong thi k cng nghip ho, hin i ho v nhim v n nm 2000 nm 1996 ch r hn v vai tr ca ngun lc con ng-i i vi s nghip i mi, cng nghip ha, hin i ha t nc l: Mun tin hnh cng nghip ho, hin i ho thng li phi pht trin mnh gio dc - o to, pht huy ngun lc con ng-i, yu t c bn ca s pht trin nhanh v bn vng[32, tr. 9]. Qua , Hi ngh qun trit nhim v v mc tiu ca gio dc - o to phi h-ng ti: Xy dng nhng con ng-i v th h thit tha gn b vi l t-ng c lp dn tc v ch ngha x hi, c o c trong sng, c ch kin c-ng xy dng v bo v t quc; cng nghip ho, hin i ho t n-c;... c sc kho, l nhng ng-i tha k xy dng ch ngha x hi va hng va chuyn nh li cn dn ca Bc H[32, tr. 18]; v mc tiu ch yu l thc hin gio dc ton din c dc, tr dc, th dc, m dc tt c cc bc hc. Ht sc coi trng gio dc chnh tr, t- t-ng, nhn cch, kh nng t duy sng to v nng lc thc hnh[32, tr. 22]. iu cho thy, ng rt quan tm ti vic chm lo, bo v sc khe v nng cao th lc cho nhn dn thi k y mnh cng nghip ha, hin i ha t n-c, nht l i vi th h tr. V iu ny -c i hi IX ca ng nm 2001 tip tc khng nh, Vn kin i hi nu r: Ci thin cc ch tiu c bn v sc khe cho mi ng-i, tng b-c nng cao th trng v tm vc, tr-c ht l nng cao th lc b m, tr em[37, tr. 579] v i vi th h tr, chm lo gio dc, bi d-ng, o to pht trin vn ho, sc kho, ngh nghip; gii quyt
108
vic lm, pht trin ti nng v sc sng to, pht huy vai tr xung kch trong s nghip xy dng v bo v t quc[37, tr. 669]. Sau i hi IX, quan im ca ng v chm lo, bo v v pht trin th lc cho con ng-i Vit Nam c nhng s i mi, iu th hin ch, ng h-ng n mt chin l-c v xy dng v pht trin con ng-i Vit Nam mt cch ton din m tr-c ht l nng cao th trng v tm vc ca ng-i Vit Nam. Ch th s 17-CT/TW (2002) ca Ban B th- V pht trin th dc th thao n nm 2010 ch r iu ny, Ch th nu r: y mnh hot ng th dc th thao, nng cao th trng v tm vc ca ngi Vit Nam[35, tr. 462]. Nh- vy, y l ln u tin ng cp n vn nng cao th trng v tm vc ca con ng-i Vit Nam trong chin l-c xy dng v pht trin con ng-i thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c, ng thi coi pht trin th dc th thao khng ch l nng cao sc khe, th lc m cn l mt gii php ci to ging ni con ng-i Vit Nam. Quan im ny -c i hi X ca ng nm 2006 khng nh, v coi y nh- l mt nh h-ng chin l-c v ci to v pht trin cht l-ng ging ni ca con ng-i Vit Nam. Vn kin i hi ghi r: Xy dng chin lc quc gia v nng cao sc kho, tm vc con ng-i Vit Nam, tng tui th v ci thin cht l-ng ging ni. Tng c-ng th lc ca thanh nin. Pht trin mnh th dc th thao, kt hp tt th thao phong tro v th thao thnh tch cao, dn tc v hin i[48, tr. 102, 103].
109
Nh- vy, c th ni n i hi X, ng xy dng -c mt h thng cc quan im v nng cao cht l-ng sc khe v th lc cho con ng-i, t hnh thnh nn chin l-c xy dng v pht trin ton din con ng-i Vit Nam thi k i mi, y mnh cn nghip ha, hin i ha t n-c. Cc quan im ca ng h-ng n vic ci thin v nng cao cht l-ng ging ni con ng-i Vit Nam, xy dng con ng-i mi vi nhn cch, li sng, np sng mi, trnh tri thc v vn ha mi, c sc khe, th lc v tm vc, th trng mi, tui th -c tng ln phc v cho cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha. C th ni, l nhng nh h-ng ng n ca ng v xy dng v pht trin con ng-i thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c. 2.2.5. V xy dng v bi d-ng l t-ng cho con ng-i mi C th ni, i vi vn xy dng con ng-i mi thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c th vic xy dng v bi d-ng l t-ng x hi ch ngha gi vai tr v cng quan trng. Bi l, l t-ng x hi ch ngha l con -ng pht trin ca dn tc, h-ng ti xy dng mt x hi giu p, tin b, dn ch, vn minh khng c p bc, bt cng, con ng-i -c t- do v pht trin ton din. Xy dng, bi d-ng l t-ng x hi ch ngha nhvy l xy dng l t-ng sng cho mi con ng-i v ton x hi. Th cho nn, ngy t i hi VI, ng nhn mnh nhim v ca gio dc, o to l: i i vi vic nng cao cht l-ng o to chuyn mn v nng lc thc hnh,
110
coi trng gio dc chnh tr, t- t-ng, o c, php lut, gio dc th cht v gio dc quc phng[40, tr.425]. Tip , Hi ngh Trung -ng tm kha VI ca ng nm 1990 tip tc khng nh: Vic gio dc, bi d-ng t- t-ng chnh tr v phm cht o c ca con ng-i mi x hi ch ngha -c tin hnh i i vi m bo li ch vt cht v tinh thn ca nhn dn; ng thi khc phc t- t-ng coi nh li ch tp th v x hi, ch thy quyn li m qun ngha v cng dn hoc ng-c li[43, tr. 84]. V quan im ca Hi ngh Trung -ng tm -c -a vo trong bn C-ng lnh xy dng ch ngha x hi trong thi k qu (D tho ln th m-i trnh Hi ngh ln th chn Ban Chp hnh Trung -ng ng), Cng lnh ch r: Bn l, tin hnh cuc cch mng x hi ch ngha trn lnh vc t- t-ng v vn ho, lm cho ch ngha Mc - Lnin gi v tr ch o trong i sng tinh thn v x hi. Xy dng mt x hi o c, vn minh v li ch v phm gi con ng-i, vi trnh dn tr ngy cng cao, chng t- t-ng t- sn v nh h-ng ca ch ngha thc dn mi, khc phc nhng di hi ca t- t-ng phong kin, tm l tiu t sn[43, tr. 218]. Tip , i hi VII ca ng nm 1991 nhn mnh, phi: Coi trng cht lng gio dc chnh tr, o c cho hc sinh, sinh vin[44, tr. 108]; Tin hnh cch mng x hi ch ngha trn lnh vc t- t-ng v vn ho lm cho th gii quan Mc - Lnin v t- t-ng, o c H Ch Minh gi v tr ch o trong i sng tinh thn x hi. K tha v pht huy nhng truyn thng vn ho tt
111
p ca tt c cc dn tc trong n-c, tip thu nhng tinh hoa vn ho nhn loi, xy dng mt x hi dn ch, vn minh v li ch chn chnh v phm gi con ng-i, vi trnh tri thc, o c, th lc v thm m ngy cng cao. Chng t- t-ng vn ho phn tin b, tri vi nhng truyn thng tt p ca dn tc v nhng gi tr cao qu ca loi ng-i, tri vi ph-ng h-ng i ln ch ngha x hi[44, tr. 136]. Cc quan im trn y ca ng cho thy, ngay t nhng ngy u tin hnh cng cuc i mi t n-c, ng rt quan tm n vn bi d-ng, gio dc l t-ng x hi ch ngha cho con ng-i mi. Coi vic hnh thnh l t-ng x hi ch ngha nh- l mt trong nhng tiu ch nh gi s hnh thnh ca con ng-i mi. V iu ny -c Ngh quyt s 04-NQ/HNTW, ngy 14 thng 1 nm 1993 Hi ngh ln th t- Ban Chp hnh Trung -ng ng (kho VII) V tip tc i mi s nghip gio dc v o to tip tc khng nh. Ngh quyt ch r: o to, gio dc, bi d-ng v to mi iu kin cho thanh nin phn u hnh thnh mt th h con ng-i mi c l t-ng cap p, c thc trch nhim cng dn, c tri thc, c sc kho v lao ng gii, sng c vn ho v tnh ngha, giu lng yu n-c v tinh thn quc t chn chnh. C v thanh nin Vit Nam nui d-ng hoi bo ln, t c-ng dn tc, nng ng, sng to, lm ch -c khoa hc v cng ngh mi, v-n ln ngang tm thi i, snh vai cng thanh nin cc n-c trn th gii. Hnh thnh mt lp thanh nin nam, n -u t, vng vng v chnh tr, kin nh con -ng x hi ch ngha, tiu biu cho th
112
h tr, tr thnh nhng nh lnh o, qun l, kinh doanh gii, nhng chuyn gia xut sc trn mi lnh vc ca x hi, nhng tr thc uyn bc chim lnh cc nh cao ca khoa hc, nhng vn ngh s c ti nng, nhng ng-i lao ng c tay ngh cao[45, tr. 539]. Quan im ny ca Hi ngh Trung -ng bn -c i hi ln th VIII ca ng nm 1996 tip tc khng nh, i hi ch r: Xc nh r i mi khng phi l thay i mc tiu ch ngha x hi m l quan nim ng hn v ch ngha x hi v thc hin mc tiu y bng nhng hnh thc, b-c i v bin php ph hp Tip , Ngh quyt s 07 ca B Chnh tr nm 2001 V m rng hi nhp kinh t quc t cng nhn mnh: C k hoch c th y mnh cng tc o to ngun nhn lc vng vng v chnh tr, kin nh mc tiu c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi, c o c trong sng, tinh thng nghip v v ngoi ng, c tc phong cng nghip v tinh thn k lut cao[35, tr. 259]. i hi X ca ng nm 2006 cng ch r: i vi th h tr, th-ng xuyn gio dc chnh tr, truyn thng, l t-ng, o c v li sng[48, tr. 119]. Nh- vy, chng ta thy trong sut qu trnh lnh o cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c t nm 1986 n nm 2006, ng lun coi trng vn gio dc chnh tr t- t-ng v xy dng l t-ng x hi ch ngha cho con ng-i Vit Nam. V theo quan im ca ng th, xy dng l t-ng x hi ch ngha l xy dng l t-ng sng cao p, sng c mc ch v hoi bo, sng c bn lnh, c thc v trch nhim, c vn ha v trau di trnh chuyn mn, chu kh hc hi, khng s kh, khng s kh, c tinh thn yu n-c v t c-ng dn tc. l nhng nh h-ng ng n ca ng trong vic xy
113
dng l t-ng sng cho con ng-i Vit Nam v n ph hp vi iu kin ca mt n-c ang trong qu trnh i mi, cng nghip ha, hin i ha nh- Vit Nam, cng nhxu th pht trin chung ca th gii. 2.3. Quan im ca ng v vai tr ca mi tr-ng gia nh, nh tr-ng, x hi v cc lnh vc kinh t, vn ha, y t, khoa hc - cng ngh vi xy dng con ng-i mi 2.3.1. Vai tr gia nh, nh tr-ng v x hi i vi xy dng con ng-i mi Ngay t nhng nm u i mi, ng nh gi rt cao vai tr ca gia nh, nh tr-ng v x hi i vi xy dng con ng-i mi, coi y l ba mi tr-ng quan trng nht i vi vic gio dc, bi d-ng v rn luyn con ng-i mi. * V vai tr ca gia nh v mi tr-ng gia nh, ngay t i hi VI ng ch r: Gia nh l t bo ca x hi, c vai tr rt quan trng trong s nghip xy dng ch mi, nn kinh t mi, con ng-i mi. ng, Nh n-c v cc on th qun chng cn ra ph-ng h-ng v c bin php t chc thc hin v xy dng gia nh vn ho mi, bo m hnh phc gia nh. Nng cao trnh t gic xy dng nhng quan h tnh cm, o c trong tng gia nh, bo m sinh c k hoch v nui dy con ngoan, t chc tt cuc sng vt cht, vn ho ca gia nh [40, tr. 429, 430]. Tip , i hi VII ca ng nm 1991 li tip tc khng nh: Gia nh l t bo ca x hi, l ci ni nui d-ng c i ng-i, l mi tr-ng quan trng gio dc np sng v hnh thnh
114
nhn cch. Cc chnh sch ca Nh n-c phi ch ti xy dng gia nh no m, ho thun, tin b. Nng cao thc v ngha v gia nh i vi mi lp ngi [44, tr. 141]. V ng thi, i hi VII cng ch r, phi: Kt hp v pht huy y vai tr ca x hi, cc on th, nh tr-ng, gia nh, tng tp th lao ng v tp th dn c- trong vic chm lo bi d-ng hnh thnh con ng-i mi[44, tr. 141] v Nng cao i sng vn ho tinh thn ca nhn dn, xy dng nn vn ho mi, li sng mi, con ng-i mi, bt u t mi gia nh[44, tr. 184]. Quan im ca i hi VII -c Hi ngh ln th t- Ban Chp hnh Trung -ng kha VII nm 1993 khng nh, ng thi Hi ngh cng b sung v c th ha thm cc quan im ch o v cng tc xy dng gia nh mi v trch nhim ca mi gia nh trong gio dc, bi d-ng v rn luyn xy dng con ng-i mi. Vn kin Hi ngh vit: Tng cng cng tc tuyn truyn vn ng l cho mi gia nh nhn thc r gio dc gn b mt thit vi li ch ca gia nh mnh, con em mnh. Mi gia nh, mi cng dn u c trch nhim v ngha v: nui con kho, dy con ngoan, rn luyn con nn ng-i; gio dc con em hiu hc, trng thy. Gia nh kt hp cht ch vi nh tr-ng gio dc v o to th h tr xng ng l ng-i ch tng lai ca t nc[45, tr. 396]. Vi cc quan im trn y ca ng trong thi k i mi chng ta thy, ng rt coi trng v cao vai tr ca gia nh i vi vic xy dng con ng-i mi. l quan im ht sc ng n ca ng, bi l con ng-i ngay t khi sinh ra cho n cui cuc i th tr-c ht
115
l con ng-i ca gia nh, thuc v gia nh. Mi tr-ng gia nh l mi tr-ng u tin m con ng-i -c tip xc, giao l-u, trao i v hc hi v nhng mt, nhng lnh vc c bn nht, c lin quan v nh h-ng trc tip n nhn thc, t- duy ca con ng-i, hnh thnh nn tnh cch, nhn cch ca con ng-i nh- li sng, np sng, o c v trnh tri thc, vn ha. V nhvy, gia nh l ngi tr-ng u tin ca mi con ng-i, v th m gia nh c vai tr ht sc quan trng i vi vic hnh thnh con ng-i mi. Bi con ng-i sinh ra l -c k tha ngay nhng np sng, li sng v vn ha, tri thc ca gia nh, chu nh h-ng ca gia nh v mt t- t-ng v h gi tr o c. Th cho nn, nu con ng-i -c sinh ra trong mt gia nh c nhng truyn thng, li sng v np sng tt, vn minh v hin i th s hnh thnh nhn thc ca con ng-i v gi tr o c, v s hnh thnh ca li sng, np sng s c chiu h-ng pht trin tch cc v ng-c li, nu d-c sinh ra trong mi tr-ng gia nh lc hu s c nhng nh h-ng v tc ng tiu cc n nhn thc ca con ng-i v h gi tr o c cng nh- s hnh thnh li sng, np sng v nhn cch. V cng do vy m cha ng ta c kt rng dy con t tha cn th, v quan nim cho n ngy nay vn khng h b li thi hay lc hu, m vn gi nguyn gi tr gio dc, bi d-ng con ng-i ca n. Cng bi vy m ng rt coi trng vai tr gio dc, bi d-ng rn luyn con ng-i mi ca gia nh v -a ra cc quan im ch o xy dng mu hnh gia nh mi - gia nh vn ha
116
trong thi k i mi, cng nghi ha, hin i ha t n-c. * V vai tr ca nh tr-ng (gio dc, o to) vi xy dng con ng-i mi, ng coi y l mi tr-ng quan trng th hai c s tc ng v nh h-ng trc tip n vic gio dc, bi d-ng, rn luyn v o to xy dng con ng-i mi. C iu l bi v, gio dc o to ca nh tr-ng l ni khng ch nh h-ng v o to, bi d-ng con ng-i v mt nng lc v trnh tri thc, m quan trng hn y l mi tr-ng chnh thng rn luyn v bi d-ng con ng-i v mt t- t-ng, tnh cm, li sng, np sng theo nhng h gi tr chun -c c cng ng ng-i tha nhn, hnh thnh nn nhn cch ca mi con ng-i. Th cho nn, ngay t i hi VI ng ch r mc tiu ca ngnh gio dc l: Gio dc nhm mc tiu hnh thnh v pht trin ton din nhn cch x hi ch ngha ca th h tr, o to i ng lao ng c k thut, ng b v ngnh ngh, ph hp vi yu cu phn cng lao ng ca x hi. i i vi vic nng cao cht l-ng o to chuyn mn v nng lc thc hnh, coi trng gio dc chnh tr, t- t-ng, o c, php lut, gio dc th cht v gio dc quc phng[40, tr. 424, 425]. Nh- vy, nh tr-ng l ni ch yu o to v rn luyn cho con ng-i nhng k nng, nng lc chuyn mn ngh nghip, gio dc, rn luyn v bi d-ng t- t-ng, tnh cm, li sng v np sng mi cho con ng-i qua hnh thnh nn nhn cch ca con ng-i mi. V nhvy, pht trin gio dc, o to l mt trong nhng bin php gio dc, rn luyn hnh thnh con ng-i mi, ngun
117
nhn lc mi cho s pht trin ca t n-c. y chnh l l do i hi VII ca ng nm 1991 khng nh: Mun t n-c pht trin nhanh, phi y mnh hn na s nghip gio dc, o to, khoa hc v cng ngh, coi l quc sch hng u pht huy nhn t con ng-i, ng lc trc tip ca s pht trin[44, tr. 24]. Trn c s , i hi VII xc nh r, mc tiu v nhim v ca gio dc, o to l: Mc tiu ca gio dc v o to nhm nng cao dn tr, o to nhn lc, bi d-ng nhn ti, hnh thnh i ng lao ng c tr thc v c tay ngh, c nng lc thc hnh, t ch, nng ng v sng to, c o c cch mng, tinh thn yu n-c, yu ch ngha x hi. Nh tr-ng o to th h tr theo h-ng ton din v c nng lc chuyn mn su, c thc v kh nng t to vic lm trong nn kinh t hng ho nhiu thnh phn. Coi trng cht l-ng gio dc chnh tr, o c cho hc sinh, sinh vin[44, tr. 108]. l nhng quan im, nhng nhn nh ng n ca ng v vai tr ca nh tr-ng i vi vic xy dng con ng-i mi thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha v nhng quan im ny -c ng qun trit trong nhiu ngh quyt sau ca ng. * V vai tr ca mi tr-ng cng ng x hi i vi vic xy dng con ng-i mi. C th ni, gia nh v nh tr-ng l hai mi tr-ng quan trng nht, c s tc ng, nh h-ng trc tip n s hnh thnh nhn cch, li sng, np sng, t- t-ng v tnh cm ca con ng-i. Song nu ch coi trng hai mi tr-ng ny thi th ch-a , bi theo quan im ca ch ngha Mc - Lnin th bn cht
118
ca con ng-i l tng ha ca cc mi quan h x hi. Th cho nn, mi tr-ng x hi cng c nhng tc ng c trc tip v gin tip nht nh, quyt nh n s hnh thnh nhn cch, li sng, np sng, t- t-ng v tnh cm ca con ng-i. Bi con ng-i t khi sinh ra cho n lc trt hi th cui cng l thuc v mi tr-ng x hi. V gia nh, nh tr-ng cng l nhng mi tr-ng x hi nh trong tng th ca mi tr-ng x hi. Song bn cnh v song song vi hai mi tr-ng ny, trong c cuc i, con ng-i v lun lun phi tip xc, giao l-u, trao i v hc hi vi/ca nhiu mi tr-ng khc na: hp th l cng ng h tc, xm, thn, lng, x; rng ra cht na l cng ng x hi lin lng v siu lng vi cc thit ch t chc khc nhau, a dng hn, dy c hn vi nhng quy tc v nguyn tc hot ng khc nhau, vi nhng h gi tr, tp tc, phong tc, li sng, np sng khc nhau. c th l nhng tp th lao ng sn xut nhnh my, x nghip chng hn, hay l nhng tp th, nhng hi ng mn, ng ng, nhng t chc thanh thiu nin, ph n, ph lo,... v mi con ng-i ng-i l mt thc th nhn thc khc nhau, c tc ng, nh h-ng ln nhau trong qu trnh sinh tn v pht trin ca mi con ng-i. V nh- th, nu cc mi tr-ng tt th s nh h-ng tt n s hnh thnh nhn cch con ng-i mi theo h-ng tch cc, v ng-c li s l s cn tr v ph hoi hay lm bng hoi h gi tr nhn cch ca con ng-i. Cng bi vy m xy dng mt mi tr-ng x hi lnh mnh l mt vic lm ht sc quan trng i vi vic gio dc, rn luyn xy dng con ng-i mi.
119
Nhn thc -c iu cho nn, ngay t i hi VI ng ch r, phi thng qua cc chnh sch pht trin kinh t - x hi xy dng con ng-i mi. Vn kin i hi vit: Thc hin quyn lm ch tp th ca nhn dn lao ng thc cht l tn trng con ng-i, pht huy sc sng to ca mi tng lp nhn dn, h-ng s sng to vo s nghip xy dng x hi mi, v thng qua qu trnh xy dng kinh t - x hi m o to, rn luyn con ng-i mi, hnh thnh nhng tp th lao ng mi. Mun to nn mt tp th vng mnh phi xy dng tng con ng-i, quan tm pht hin v bi d-ng nhn ti... Khng xy dng -c thc t gic, t lm ch ca mi ng-i, khng th bo m -c quyn lm ch tp th ca mi ngi[40, tr. 448]. Quan im ny ca i hi VI cho thy, xy dng con ng-i mi tr-c ht l phi c nhng chnh sch xy dng v pht trin x hi theo h-ng mt x hi c li sng, np sng lnh mnh, con ng-i -c tn trng, -c t do v dn ch. Tip , i hi VII ca ng nm 1991 li tip tc khng nh cc quan im ca i hi VI, ng thi ch r, phi: Kt hp v pht huy y vai tr ca x hi, cc on th, nh tr-ng, gia nh, tng tp th lao ng v tp th dn c- trong vic chm lo bi d-ng hnh thnh con ng-i mi [44, tr. 140, 141] v n v sn xut, cng tc, hc tp, chin u phi l mi tr-ng xy dng phong cch lao ng c k lut, c k thut, c nng xut v hiu qu cao, ni th hin tnh bn, tnh ng ch, ng i, hnh thnh nhn cch con ng-i mi v nn vn ho mi [44, tr. 141].
120
Cc quan im ny ca ng cho thy, mi tr-ng x hi y bao gm nhiu loi hnh t chc x hi - nhng mi tr-ng x hi nh ca mi con ng-i trong qu trnh sng, hc tp, lao ng sn xut,... l gia nh, lng xm, tp th hc tp, lao ng sn xut v chin u, l nhng t chc x hi nh- on thanh nin, hi ph n, ph lo,... V tt c nhng t chc, nhng mi tr-ng x hi nh trong tng th mi tr-ng x hi ca c cng ng u phi c trch nhim kt hp vi nhau trong giao dc, o to, rn luyn xy dng con ng-i mi. l nhng quan im ht sc ng n ca ng v vai tr ca mi tr-ng x hi i vi s hnh thnh con ng-i mi. 2.3.2. Vai tr ca cc lnh vc kinh t, vn ha, y t v khoa hc - cng ngh i vi xy dng con ng-i mi C th ni, y l nhng lnh vc c lin quan trc tip v mt thit n vn xy dng con ng-i mi, m bo cho s hnh thnh trong thc tin nhng con ng-i mi trong tin trnh i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c. Chnh v th m ngay ti i hi VI nm 1986 ng ch ra rng: Tiu chun nh gi s vn ng n cc quy lut thng qua ch tr-ng, chnh sch ca ng v Nh n-c l sn xut pht trin, l-u thng thng sut, i sng vt cht v vn ho ca nhn dn tng b-c -c n nh v nng cao, con ng-i mi x hi ch ngha ngy cng hnh thnh r nt, x hi ngy cng lnh mnh, ch x hi ch ngha c cng c[40, tr. 363, 364]. * V vai tr ca pht trin kinh t vi xy dng con ng-i mi, ngay trong nhng nm u lnh o cng cuc i mi t n-c ng khng nh phi: Thng qua
121
phong tro thi ua pht trin kinh t - x hi, o to v rn luyn con ng-i mi, xy dng nhng tp th lao ng mi, pht hin v bi dng nhn ti[40, tr. 562]. iu cho thy, ng nh gi rt cao vai tr ca pht trin kinh t - x hi i vi vic rn luyn xy dng con ng-i mi. V mc tiu ban u v pht trin kinh t, m bo cho nhu cu i sng vt cht cho s hnh thnh con ng-i mi ca ng l: H-ng mi c gng vo vic p ng nhng nhu cu cp bch v thit yu ca x hi, dn dn n nh v tin ln ci thin mt b-c i sng vt cht v vn ho ca nhn dn. C th l bo m n no, c thm dinh d-ng, mc m; p ng tt hn cc nhu cu v bo v sc kho v cha bnh, i li hc hnh v h-ng th vn ho, tng thm dng thit yu ca cc gia nh, khc phc mt b-c kh khn v nh , nht l ti cc thnh ph v khu cng nghip tp trung[37, tr. 43]. Tip , i hi VII ca ng ch r mi quan h ca pht trin kinh t i vi xy dng con ng-i mi l: Pht trin kinh t theo con ng xy dng ch ngha x hi n-c ta l qu trnh gii phng sc sn xut, khi dy mi tim nng, ng vin v to iu kin cho mi ng-i Vit Nam pht huy ch t lc t c-ng, cn kim xy dng v bo v T quc, ra sc lm giu cho mnh v cho t n-c. S nghip pht trin kinh t t con ng-i vo v tr trung tm, thng nht tng tr-ng kinh t vi cng bng v tin b x hi[44, tr. 18,19]. V: Quan im coi mc tiu v ng lc chnh ca s pht trin l v con ng-i, do con ng-i, tr-c ht l ng-i lao ng.
122
cng l quan im v s thng nht gia mc tiu ca chnh sch kinh t v chnh sch x hi - tt c v con ngi[44, tr. 45]. V i hi VII ch r mc tiu pht trin kinh t l m bo i sng vt cht, tr-c nht l nhu cu v m bo ba an v nng dn mc dinh d-ng trong ba n cho nhn dn, xa dn nn i trong thi k gip ht cho nhn dn mt s vng ngho i. Vn kin i hi vit: Xo nn i kinh nin v gip ht hin cn tn ti trn mt s vng; ci thin ba n, tng thc n giu nng l-ng, cht dinh d-ng; pht trin sn xut thc phm ch bin sn, phn u n nm 2000 t mc n bnh qun u ngi 2.400calo/ngy[44, tr. 183]. Tip , trong bn Tng kt ca B Chnh tr s 28/TLHN, ngy 3 thng 12 nm 1991 V cuc tho lun Bo co kinh t - x hi Hi ngh Trung -ng ln th hai, ng mt ln na nu r: Chng ta ch tr-ng m v kinh t, nh-ng phi c bit quan tm bo tn v pht trin phm cht, o c, truyn thng tt p ca dn tc ta. Thit lp trt t trong lnh vc ny khng c ngha l hn ch sng to m ch yu l chng nhng hot ng tri php lut, du nhp v truyn b vn ho c hi, i tru, mau chng chm dt tnh trng xung cp v tng b-c nng cao cht l-ng gio dc, khoa hc, vn ho. Chng ta tip nhn gi tr tinh hoa vn ho ca dn tc khng ngng nng cao tinh thn t tn dn tc v ch t lc t c-ng v-t qua kh khn trong thi im y th thch hin nay. Kinh nghim thnh cng ca mt s n-c trong khu vc l kt hp hi ho cng ngh hin i vi truyn thng vn ho, o c dn tc, to thnh ng lc cho s pht trin.
123
Nhiu n-c nh gi cao truyn thng qut c-ng v di sn vn ho phong ph ca dn tc ta, coi l mt nhn t thun li cho quan h hp tc vi nc ta[44, tr. 484, 485]. V quan im ny -c ng qun trit trong hu ht cc vn kin ca ng nhng nm tip sau . i hi IX ca ng nu r: Phn u tng tr-ng kinh t vi nhp nhanh, cht l-ng cao v bn vng hn, gn vi pht trin con ng-i[37, tr. 76] v Thc hin tin b v cng bng x hi ngay trong tng b-c v tng chnh sch pht trin; tng tr-ng kinh t i i vi pht trin vn ho, y t, gio dc..., gii quyt tt cc vn x hi v mc tiu pht trin con ng-i. Thc hin ch phn phi ch yu theo kt qu lao ng, hiu qu kinh t, ng thi theo mc ng gp vn cng cc ngun lc khc v thng qua phc li x hi[37, tr. 77, 78]. Nhng quan im trn y ca ng ch r mi quan h v vai tr ca pht trin kinh t vi xy dng v pht trin con ng-i ni chung cng nh- l xy dng con ng-i mi ni ring. Rng kinh t l nn tng m bo cho nhu cu vt cht, dinh d-ng v to ra cc iu kin khc cho con ng-i c th h-ng th -c mt cch y nht nhng nhu cu v tinh thn. l mt quan im ng n ca ng, bi con ng-i tr-c ht l phi -c m bo v cc nhau cu ti thiu l n, mc, , i li, sau l cc nhu cu v hc tp, vui chi, gii tr, sng to,... V tt c nhng iu , u phi nh c s pht trin ca kinh t th mi c th p ng -c. Th cho nn, xy dng con ng-i mi tr-c nht phi m bo -c iu kin pht trin kinh t cho mi con ng-i v phi c chnh
124
sch pht trin kinh t to iu kin m bo cc nhu cu vt cht, tinh thn ca con ng-i trong cuc sng. T ci to v nng cao cht l-ng cuc sng, to ra cc iu kin con ng-i c th tip cn vi nhng xu th pht trin mi, tip thu n v t lm mi mnh, lm mi x hi. * V vai tr ca vn ha vi xy dng con ng-i mi. Ngay t i hi VI ng ch r: Khng hnh thi tt-ng no c th thay th -c vn hc v ngh thut trong vic xy dng tnh cm lnh mnh, tc ng su sc vo vic i mi np ngh, np sng ca con ng-i. Vn hc, ngh thut phi khng ngng nng cao tnh ng v tnh nhn dn, gn b vi hai nhim v chin l-c ca cch mng, nm bt nhy bn hin thc ang din bin phc tp, sm pht hin nhng in hnh sng ng, khng nh nhng mm non ang ny sinh trong cuc sng, mnh dn ph phn nhng mt tiu cc cn tr s i mi ca x hi[37, tr. 138]. Quan im ny cho thy, ng nh gi rt cao vai tr ca vn ha, vn hc, ngh thut i vi vic bi d-ng, gio dc v rn luyn t- t-ng, tnh cm, li sng, np sng cho con ng-i lm hnh thnh nn con ng-i mi. Cng bi vy m ng yu cu nhng ng-i hot ng trong lnh vc vn ha, vn hc v ngh thut phi: th-ng xuyn trau di thc trch nhim ca cng dn, chin s, thc hin chc trch cao qu: to nn nhng gi tr tinh thn, bi d-ng tm hn v tnh cm, xy dng nhn cch v bn lnh ca cc th h cng dn, xy dng mi tr-ng o c trong x hi[37, tr. 138]. Quan im ny -c i hi VII ca ng nm 1991 tip
125
tc khng nh, vn kin i hi nu r: Vn hc, ngh thut l mt b phn quan trng trong nn vn ho, gn b vi i sng nhn dn v s nghip cch mng do ng lnh o. Khuyn khch t do sng to vn hc, ngh thut v s hon thin con ng-i, bi d-ng tm hn tnh cm cao p, cao tinh thn t ho dn tc, ch t lc, t c-ng, phn u lm cho dn giu, n-c mnh...[37, tr. 289, 290]. Tip , i hi VIII ca ng nm 1996 nhn mnh: Vn ho l nn tng tinh thn ca x hi, va l mc tiu va l ng lc thc y s pht trin kinh t - x hi[37, tr. 494]. V trn c s , i hi VIII ch r, vai tr v nhim v ca vn ha l: Mi hot ng vn ho, vn ngh phi nhm xy dng (tr. 493) v pht trin nn vn ho tin tin, m bn sc dn tc, xy dng con ng-i Vit Nam v t- t-ng, o c, tm hn, tnh cm, li sng, xy dng mi tr-ng vn ho lnh mnh cho s pht trin[37, tr. 494]. Quan im ny -c i hi IX ca ng khng nh v ch r hn l: Xy dng nn vn ho dn tc tin tin, m bn sc dn tc va l mc tiu va l ng lc thc y s pht trin kinh t - x hi. Mi hot ng vn ho nhm xy dng con ng-i Vit Nam pht trin ton din v chnh tr, t- t-ng, tr tu, o c, th cht, nng lc sng to, c thc cng ng, lng nhn i, khoan dung, tn trng tnh ngha, li sng c vn ho, quan h hi ho trong gia nh, cng ng v x hi. Vn ho tr thnh nhn t thc y con ng-i t hon thin nhn cch, k tha truyn thng cch mng ca dn tc, pht huy tinh
126
thn yu n-c, ch t lc, t c-ng xy dng v bo v T quc[37, tr. 659]. V i hi X ca ng nm 2006 nu r: Chng ta ch tr-ng tip tc pht trin su rng v nng cao cht l-ng nn vn ho tin tin, m bn sc dn tc, gn kt cht ch v ng b hn vi pht trin kinh t - x hi, lm cho vn ho thm su vo mi lnh vc ca i sng x hi, to ra cht l-ng mi ca cuc sng; xy dng v hon thin gi tr, nhn cch con ng-i Vit Nam thi k cng nghip ho, hin i ho[48, tr. 33]. Cc quan im trn y ca ng cho thy, vn ha c vai tr v nhim v ht sc to ln i vi vic rn luyn, bi d-ng hnh thnh con ng-i mi thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c. Bi vn ha l lnh vc tc ng trc tip v su sc n i sng tinh thn ca con ng-i trn cc mt t- t-ng, li sng, np sng, o c v nhn cch, trnh thm m. Th cho nn, vn ha c vai tr v nhim v l xy dng nhng tiu ch mi v t- t-ng, phm cht o c, li sng, np sng n cho con ng-i, thit lp nn nhng h gi tr mi v gn gi nhng gi tr truyn thng tt p cho con ng-i, hnh thnh nn h gi tr nhn cch mi cho con ng-i mi. * V vai tr ca y t vi xy dng con ng-i mi, ng cho y l mt lnh vc v cng quan trng, c vai tr v nhim v l m bo v nng cao cht l-ng th lc, sc khe v ci to ging ni, hnh thnh con ng-i mi trong thi k i mi, cng nghip ha hin i ha t n-c. i hi VII ng ch r, phi: Bo v, nng cao sc
127
kho v th cht ca nhn dn, chng suy dinh d-ng trong tr em, tng chiu cao, cn nng ca th h tr, tng tui th trung bnh ca ng-i Vit Nam. M rng v nng cao cht l-ng phng bnh v cha bnh; pht trin ng b nn y hc d phng, kt hp y d-c hc truyn thng vi y d-c hc hin i, to mt s mi nhn ca y hc Vit Nam[44, tr. 182, 183]. Quan im ny cho thy, ng khng ch quan tm ti vn pht trin nn y hc dn tc m cn nhn mnh ti vic phi tip thu, hc hi c nhng cng ngh y hc hin i ca nhn loi phc v cho nhu cu m bo sc khe, pht trin th lc cho con ng-i. Tip , i hi VIII ca ng nm 1996 cng xc nh: Gii quyt vic lm, pht trin ton din cc mt hot ng v vn ho, thng tin, th dc th thao, y t, dn s, k hoch ho gia nh v cc mt x hi khc nhm nng cao cht l-ng cuc sng vt cht, tinh thn v th lc ca dn tc, p ng yu cu pht trin ngun nhn lc v hi nhp cng ng quc t[37, tr. 576]. Nh- vy, c th thy ng coi vic m bo v pht trin ngnh y t l mt trong nhng bin php xy dng v pht trin con ng-i v mt th lc, sc khe. T to ra mt lc l-ng lao ng - ngun nhn lc c s khe tt phc v cho cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c, h-ng ti s pht trin nhanh v bn vng ca t n-c trong xu th hi nhp, ton cu ha. l mt quan im ng n ca ng v ch tr-ng xy dng v pht trin con ng-i thi k i mi.
128
* Vai tr ca khoa hc - cng ngh vi vic xy dng con ng-i mi, y l lnh vc c vai tr ht sc quan trng i vi s hnh thnh con ng-i mi. Bi mt mt khoa hc - cng ngh pht trin s cung cp nhng c s lun c cho vic hoch nh -ng li, ch tr-ng v chnh sch xy dng v pht trin con ng-i ca ng. Mt khc, khoa hc - cng ngh pht trin s gip cho chng ta c -c nhng gii php, bin php nng cao trnh tri thc cho con ng-i, pht trin th lc cho con ng-i. T gip cho vic nh h-ng xy dng con ng-i mi ca ng i ng h-ng, ng nhu cu thc tin ca x hi, hnh thnh nhng con ng-i mi trn thc t c trnh tri thc, chuyn mn, ngh nghip cao, vn minh, hin i. Cng bi vy m ngay t i hi VI, ng ch r: Khoa hc x hi phi tr thnh cng c sc bn trong vic i mi nhn thc, i mi ph-ng php t- duy, xy dng thc x hi v nhn cch x hi ch ngha[40, tr. 411]. Tip , i hi VII ca ng nm 1991 ch r khoa hc - cng ngh phi: Kt hp cht ch vi gio dc v o to, khng ngng nng cao tim lc tr tu ca dn tc, xy dng nn vn ho mi, con ng-i mi, xy dng nn khoa hc v cng ngh tin tin sc gii quyt nhng vn do cuc sng t ra[44, tr. 188]. i hi khng nh v ch r: Pht trin s nghip khoa hc, gio dc, vn ha nhm pht huy nhn t con ng-i v v con ng-i trong s nghip xy dng v bo v t quc. Hot ng khoa hc v cng ngh phi bo m c s khoa hc cho cc quyt nh quan trng ca cc c quan lnh
129
o, qun l, l cng c ch yu nng cao nng
sut,
cht l-ng v hiu qu ca mi hot ng kinh t - x hi, gp phn xy dng nn vn ho mi, con ng-i mi, thc y cng cuc i mi ton din t n-c[37, tr. 285]. Nh- vy, c th thy, theo quan im ca ng th vai tr ca khoa hc v cng ngh i vi xy dng con ng-i mi, c bit l cc ngnh khoa hc x hi v nhn vn ch yu l cung cp lun c cho vic hoch nh -ng li, ch tr-ng xy dng con ng-i mi ca ng v cc bin php xy dng con ng-i mi. ng thi bn cnh , ngnh khoa hc t nhin - khoa hc k thut cng ngh cao c nhim v l nghin cu v ng dng cng ngh trong vic m bo sc khe v pht trin th lc cho con ng-i, nht l nhng ngnh khoa hc trong lnh vc y d-c hc. l nhng quan im nh h-ng ng n ca ng cho cc ngnh khoa hc - cng ngh trong vic xy dng v pht trin con ng-i thi k i mi, cn nghip ha, hin i ha. 2.4. Quan im ca ng v ph-ng h-ng v cch thc xy dng con ng-i mi Trn c s ca cc tiu ch v con ng-i mi, ng -a ra nhng ph-ng h-ng, cch thc xy dng con ng-i mi thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c. Tr-c ht, ng cho rng xy dng -c con ng-i mi phi da trn c s nhng c im, yu cu v i hi ca thc tin x hi, t n-c m -a ra cc tiu ch xy dng con ng-i mi. iu ny -c ng ch r ngy
130
t i hi VI l, phi: thng qua qu trnh xy dng kinh t - x hi m o to, rn luyn con ng-i mi, hnh thnh nhng tp th lao ng mi. Mun to nn mt tp th vng mnh phi xy dng tng con ng-i, quan tm pht hin v bi dng nhn ti[40, tr. 448]. Vi quan im ny, ng ch r -c vai tr ca vic pht trin kinh t - x hi i vi xy dng, rn luyn hnh thnh con ng-i mi thi k i mi. Thng qua qu trnh xy dng kinh t - x hi o to, rn luyn con ng-i mi cng c ngha l phi da vo thc tin ca t n-c m o to, xy dng nhng con ng-i ph hp vi yu cu, i hi thc t ca t n-c trong qu trnh i mi, t lm hnh thnh nn nhng con ng-i mi, tp th lao ng mi. V mun nh- th, phi xy dng, rn luyn tng con ng-i, phi chm lo n vic pht hin v bi d-ng nhn ti ca t n-c, cho t n-c, bi nhn ti l nguyn kh ca quc gia dn tc nhng cha ta tng ni tr-c my trm nm. Nh- vy, da vo thc tin, thng qua nhng tri nghim ca thc tin xy dng, o to v rn luyn con ng-i mi l mt nh h-ng ng n ca ng. Hi l, ng cho rng, xy dng -c nhng con ng-i mi, lp ng-i mi phi khng ngng tng kt thc tin, trn c s pht hin ra nhng ci mi, nhng yu cu, i hi mi ca t n-c qua xy dng nhng tm g-ng in hnh ri tuyn truyn, biu d-ng nhn rng in hnh ra ton b n v, tp th v ton x hi, lm hnh thnh nn nhng tp th lao ng mi. iu ny -c i hi VI ca ng ch r trong phn ni v vai
131
tr v nhim v ca vn hc, ngh thut l: Vn hc, ngh thut phi khng ngng nng cao tnh ng v tnh nhn dn, gn b vi hai nhim v chin l-c ca cch mng, nm bt nhy bn hin thc ang din bin phc tp, sm pht hin v biu d-ng ci mi, to nn nhng in hnh sng ng, khng nh nhng mm non ang ny sinh trong cuc sng...[40, tr. 465]. Nh- vy, c th ni nu g-ng v xy dng nhng tm g-ng in hnh -c ng la chn l mt bin php, cch thc rn luyn, bi d-ng v xy dng con ng-i mi thi k i mi. y l mt nh h-ng ng n, mang tnh thc tin cao ca ng v bin php xy dng con ng-i mi bi l nu chng ta khng xy dng -c nhng tm g-ng in hnh, nhng hnh mu v con ng-i mi th s khng th xy dng -c nhng lp ng-i mi, tp th lao ng mi v nhvy quan im, ch tr-ng cng ch dng li l thuyt m khng th tr thnh hin thc -c. V do vy m xy dng con ng-i mi phi -c bt u t mi con ng-i, cng ging nh- l mt l thuyt khoa hc phi c nhng v d, nhng hnh/ vt mu t m nhn rng, pht trin thm ln hay m rng quy m. Ba l, phi kt hp gia gio dc, rn luyn v ci to con ng-i c vi xy dng con ng-i mi. C th ni y l mt nh h-ng ng n ca ng v cch thc, bin php xy dng con ng-i mi bi l, con ng-i mi khng phi t nhin m c -c, h cng khng phi l t trn tri ri xung hay t d-i t chui ln m con ng-i mi l nhng con ng-i -c xut thn, hnh thnh ngay t nhng con ng-i c thng qua qu trnh o to, rn luyn
132
trong hc tp, chin u v lao ng sn xut (c th l theo mt ch-ng trnh chun no hoc cng c th l h t o to, rng luyn mnh thnh con ng-i mi). V xy dng con ng-i mi khng phi l vic chng ta c th da vo mt cng ngh no m to ra ngay nhng lp ng-i hon ton mi v l mt vic lm khng t-ng. Bi con ng-i mi l nhng con ng-i -c sn sinh ra t ngay trong lng ca x hi c, mang nhng c im tm l ca x hi c. Th cho nn, xy dng con ng-i mi th phi tin hnh cng tc gio dc, rn luyn v ci to con ng-i c, loi b nhng tn d- ca x hi c khng cn thch hp vi xu th pht trin mi ca x hi, trn c s xy dng nhng c im tnh cch, phm cht mi cho con ng-i. V y l mt bin php -c ng coi trng ngay t u thi k i mi, i hi VI ca ng nm 1986 ch r: i vi nhng k li bing, n bm, phi ph phn v c-ng bc lao ng. Nhng k phm php u b trng tr theo php lut. Ai vi phm hp ng kinh t, u b x pht v phi bi th-ng. l chnh sch nht qun i vi mi cng dn, khng phn bit h thuc thnh phn kinh t no[40, tr. 395]; v Cn sa i cc chnh sch, ch ca Nh n-c, coi trng cc bin php gio dc, vn ho nhm lm thay i tm l, tp qun ca nhn dn, tr-c nht lm nam n thanh nin[40, tr. 421]. y cng l quan im -c Tng B th- Nguyn Vn Linh ch r trong Hi ngh ln th su Ban Chp hnh Trung -ng kha VI l: i mi l mt qu trnh u tranh cch mng ci mi ng n, tin b chin thng v thay th ci c sai tri, lc hu, ng thi phi bo
133
v, k tha nhng ci c tt p. Ph nh qu kh hoc rp khun qu kh u l nhng thi cc sai lm. Cuc u tranh gia ci mi v ci c din ra phc tp trn phm vi x hi v trong mi con ng-i... Trong qu trnh i mi, nhng thi bo th hoc cc oan, ngn cn hoc chng i li i mi c th do nhiu nguyn nhn v ng c khc nhau. C ng-i bo th v thiu thng tin, thiu kin thc; c ng-i v li ch c nhn m khng mun t b ci c; cng c nhng k bt mn, c hi, li dng i mi v dn ch ho c nc bo c; cc th lc phn ng lun rnh rp thi c, nm ly nhng s h ca chng ta kch ng ph hoi s nghip cch mng[42, tr. 567]. Th cho nn phi: Gio dc cho nhn dn, c bit l cho thanh, thiu nin v thc lao ng mi v cn kim, lm trn ngha v cng dn trong xy dng v bo v T quc, sng v lm vic theo php lut, thc tn trng ca cng, tinh thn on kt t-ng tr, hp tc. u tranh chng ch ngha c nhn ch k, t- t-ng c hi, thc dng, cc b, bn v, nhng hnh vi gian di, tri php lut[42, tr. 632]. Bn l, kt hp cht ch gia gia nh, nh tr-ng, x hi trong xy dng con ng-i mi. y l mt gii php -c i hi VII ca ng nm 1991 nu r: Kt hp v pht huy y vai tr ca x hi, cc on th, nh tr-ng, gia nh, tng tp th lao ng v tp th dn ctrong vic chm lo bi d-ng hnh thnh con ng-i mi... Gia nh l t bo ca x hi, l ci ni nui d-ng c i ng-i, l mi tr-ng quan trng gio dc np sng v hnh thnh nhn cch... n v sn xut, cng tc, hc
134
tp, chin u phi l mi tr-ng xy dng phong cch lao ng c k lut, c k thut, c nng xut v hiu qu cao, ni th hin tnh bn, tnh ng ch, ng i, hnh thnh nhn cch con ng-i mi v nn vn ho mi[44, tr. 140,141. l mt nh h-ng ng n ca ng, bi l, con ng-i sinh ra tr-c ht l thuc v gia nh vi cc cc truyn thng, np sng, li sng v vn ha ca mt gia nh, gia tc sau mi l nhng con ng-i tp th, x hi v quc qia dn tc. Th cho nn phi c s kt hp cht ch gia gia nh, cc tp th, on th, nh tr-ng v ton x hi trong vic gio dc, rn luyn v ci to, xy dng con ng-i mi. Mt khc, mi gia nh, gia tc v mi cng ng dn c- s c nhng tp qun, phong tc khc nhau v nhng nh gi, nhn thc khc nhau v h gi tr. V nhvy, nu ch da vo gia nh, gia tc hay cng ng dn c- th cng khng th xy dng -c nhng con ng-i mi, lp ng-i mi hon chnh, chn ch -c, v th m cn phi thit lp cho -c mt h thng th-c o gi tr chun v li sng, nhn cch, np sng v o c chung ri thng qua gio dc ca nh tr-ng v ton x hi xy dng con ng-i mi. iu cho thy, kt hp gia gia nh, nh tr-ng v x hi o to, rn luyn xy dng hnh thnh con ng-i mi l mt bin php, mt nh h-ng ng n mang tnh thc tin cao ca ng, v con ng-i mi l nhng ng-i i din cho mt xu th pht trin mi ca c dn tc, t n-c ch khng ring g mt gia nh, gia tc hay mt cng ng ring l no.
135
Th nm l, kt hp gia k tha v pht huy cc gi tr vn ha truyn thng vi tip thu gi tr tinh hoa vn ha nhn loi trong xy dng con ng-i mi. y l quan im mi ca ng v bin php xy dng con ng-i mi so vi thi k tr-c i mi. Bi tr-c y, quan nim chng t- t-ng phong kin v t- sn n su vo trong l lun v thc tin i sng nn chng ta c nhng ci nhn phin din v tiu cc vi truyn thng dn tc, coi tt c nhng phong tc, tp qun v truyn thng ca dn tc u l lc hu, li thi v phong kin v u phi xa b, phi ci to. Song qu trnh i mi t n-c i hi chng ta phi tm ra nhng c im bn sc ca dn tc, bi l nn tng l gc r chng ta l chnh mnh trong qu trnh pht trin, hi nhp giao l-u, hp tc vi bn b th gii pht trin. V xy dng con ng-i mi cng vy, con ng-i d mi n u th tr-c ht cng vn phi l con ng-i Vit Nam. Bn cnh , con ng-i mi l nhng ng-i i din cho mt xu h-ng pht trin mi, tin b v hin i, vn minh ca dn tc, t n-c. Th cho nn, h cng phi l nhng con ng-i bit tip thu nhng gi tr tinh ha vn ha nhn loi, nhng thnh tu khoa hc, k thut v cng ngh ca nhn loi lm giu vn tri thc, nng cao trnh tay ngh chuyn mn t gp phn lm giu cho t n-c, dn tc v cho chnh mnh. V nhvy, kt hp gia pht huy cc gi tr vn ha truyn thng vi tip thu tinh hoa vn ha nhn loi trong xy dng con ng-i mi l mt nh h-ng, mt gii php ng n ca ng trong thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t
136
n-c. Cng chnh v th m ngay trong nhng nm u i mi t n-c, trong Ngh quyt 05 ca B chnh tr nm 1987, ng ch r l, phi: Ch trng pht huy bn sc ca nn vn ho dn tc v xy dng bn lnh ca con ng-i mi Vit Nam c th tip thu nhng yu t vn ho tt p t bn ngoi vo v ch ng, vng vng tr-c mi th thch...[41, tr. 480]. V iu ny -c ng ch r trong Ngh quyt s 01-NQ/TW ngy 28 thng 3 nm 1992 ca B Chnh tr V cng tc l lun trong giai on hin nay tip tc khng nh l, phi: Nghin cu mi quan h gia truyn thng v hin i, gia pht huy bn sc vn ho dn tc vi tip thu tinh hoa vn ho th gii, nhng vn v pht huy nhn t con ng-i, v o c, li sng, t- t-ng, ngh thut, tn gio, dn tc... trong iu kin pht trin nn kinh t hng ho nhiu thnh phn v m rng giao l-u quc t. Xy dng c s l lun cho vic hnh thnh nn vn ho Vit Nam v con ng-i Vit Nam trong thi i mi[45, tr. 24, 25]. Nm l, gio dc, rn luyn xy dng con ng-i mi tr-c ht l phi tp trung vo th h tr thanh thiu nin - nhng ch nhn mi cho t-ng lai ca t n-c, dn tc trong qu trnh i mi, cng nghip ha, hin i ha v xy dng ch ngha x hi. y l mt quan im ht sc ng n ca ng -c k tha t di sn t- t-ng H Ch Minh. Sinh thi H Ch Minh tng ni: Mt nm khi u t ma xun. Mt i khi u t tui tr. Tui tr l ma xun ca x hi[84, tr. 167]. Th cho nn, xy dng con ng-i mi th khng ch c tp trung vo vic ci to con ng-i c m quan trng hn l phi c
137
nhng bin php gio dc, rn luyn th h tr, nhng ng-i k cn v s thay th nhng lp ng-i i tr-c. Bi Hi ngh ln th t- Ban Chp hnh Trung -ng ng kha VII nm 1993 khng nh: S nghip i mi t nc c thnh cng hay khng, t n-c ta b-c vo th k XXI c v tr xng ng trong cng ng th gii hay khng, ch yu l do lc l-ng thanh nin ngy nay quyt nh. Cch mng Vit Nam c vng b-c theo con -ng x hi ch ngha hay khng l tu thuc vo vic bi d-ng, rn luyn th h thanh nin. C th ni cng tc thanh nin l vn sng cn ca dn tc, l mt trong nhng nhn t quyt nh s thnh bi ca cch mng[45, tr. 365] Mt khc, th h tr thanh thiu nin l nhng ng-i c y nht nhng iu kin v sc khe, s nhit tnh v nng ng, sng to trong cc hot ng hc tp v lao ng sn xut, c kh nng tip thu nhanh nht v hiu qu nht cc thnh tu khoa hc, k thut v cng ngh tinh hoa vn ha th gii v ng dng vo cuc sng thc ti. V th, xy dng con ng-i mi tr-c nht l phi tp trung vo i ng ny. Ngoi ra, th h tr thanh thiu nin l nhng ng-i c s cng hin di hi hn cho s pht trin ca dn tc, t n-c th cho nn phi tp trung vo bi d-ng, gio dc v rn luyn cho h v tt-ng, o c, li sng, np sng mi, hnh thnh nn nhn cch mi ph hp vi xu th pht trin ca t n-c trong thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha v xu th hi nhp ton cu ha ca nhn loi. Nhn thc -c iu cho nn, ngay trong nhng nm u lnh o cng cuc i mi t n-c v s nghip xy
138
dng con ng-i mi, ng ch r phi tp trung vo vic bi d-ng, gio dc v rn luyn th h tr thnh nhng con ng-i x hi ch ngha. i hi VI ca ng nu r: Cn sa i cc chnh sch, ch ca Nh nc, coi trng cc bin php gio dc, vn ho nhm lm thay i tm l, tp qun ca nhn dn, tr-c nht lm nam n thanh nin[40, tr. 421]; Gio dc nhm mc tiu hnh thnh v pht trin ton din nhn cch x hi ch ngha ca th h tr, o to i ng lao ng c k thut, ng b v ngnh ngh, ph hp vi yu cu phn cng lao ng ca x hi[40, tr. 424]. V i hi ch r l: Thanh nin phi c bo m vic lm khi bc vo i v c quan tm gio dc v nhn cch, bn lnh v l tng theo phng chm sng, chin u, lao ng v hc tp theo gng Bc H v i. Phi c thc y rng chnh thanh nin l lp ngi c s mnh lch s xy dng thnh cng ch ngha x hi. Mnh dn giao trch nhim cho thanh nin, v thng qua cc hot ng x hi m o to v bi dng h. Thiu nin v nhi ng phi c hc tp v chm sc trong tnh thng ca gia nh v x hi. Cc cp b ng v on thanh nin phi chm lo xy dng i thiu nin tin phong H Ch Minh[37, tr.122, 123]. Tip i hi VII ca ng nm 1991 li tip tc khng nh: Nh tr-ng o to th h tr theo h-ng ton din v c nng lc chuyn mn su, c thc v kh nng t to vic lm trong nn kinh t hng ho nhiu thnh phn. Coi trng cht l-ng gio dc chnh tr, o c cho hc sinh, sinh vin[44, tr. 108]. Quan im ny cng -c ng qun trit trong cc ngh quyt ca i hi VIII nm 1996 v i hi IX nm 2001, i hi X nm 2006. Vn kin i hi X nu r: i vi th h tr, thng xuyn gio dc chnh tr, truyn thng, l tng, o c v li sng; to iu kin hc tp, lao ng,
139
gii tr, pht trin th lc, tr tu, gp phn xy dng v bo v T quc[37, tr. 119, 120]. Nh- vy, c th thy, xuyn sut trong cc vn kin ca ng thi k i mi, vn gio dc, bi d-ng, rn luyn th h tr thnh nhng con ng-i mi, ch th mi ca t n-c, dn tc lun lun -c coi trng v qun trit. l mt nh h-ng ng n ca ng trong xy dng con ng-i mi ni chung v xy dng, pht trin vai tr ca i ng thanh thiu nin ni ring nhm to ra ngun nhn lc mi, c cht l-ng cao phc v cho si mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c tin n thnh cng, thng li. Tiu kt ch-ng 2 Tm li, vi nhng g trnh by trn y, chng ta thy trong qu trnh lnh o cng cuc i mi, cg nghip ha, hin i ha t n-c ng c -c mt h thng cc quan im, ch tr-ng t-ng i ton din v c th v xy dng con ng-i mi - ngun nhn lc phc v cho i mi, cng nghip ha, hin i ha. ng -a ra -c cc tiu ch v ph-ng h-ng, cch thc xy dng con ng-i mi, ch r -c vai tr ca gia nh, nh tr-ng, x hi v ca cc ngnh, lnh vc kinh t, vn ha, gio dc, y t i vi xy dng con ng-i mi. l mt thnh tu to ln ca ng v mt hoch nh ch tr-ng, -ng h-ng xy dng v pht trin con ng-i phc v v m bo cho s thng li ca cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c.
140
ch-ng 3 thnh tu, hn ch v xy dng con ng-i mi thi k i mi theo quan im, ch tr-ng ng Mt vi nhn xt v khuyn ngh 3.1. Thnh tu v hn ch v xy dng con ng-i mi thi k i mi 3.1.1. Nhng thnh tu c bn v xy dng con ng-i mi C th ni, vi nhng quan im, ch tr-ng nh h-ng ca ng th vic xy dng con ng-i mi thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c (1986-2006) ca Vit Nam t -c nhng thnh tu nht nh, ng ghi nhn. Qua hai m-i nm i mi, vi s n lc phn u ca ton ng, ton dn v ton x hi th con ng-i Vit Nam ni chung mang mt din mo mi. h tim nng
141
-c khi dy, nng lc ch ng, sng to -c pht huy, tnh nng ng, tch cc -c bc l, trch nhim c nhn -c nng cao. Xy dng con ng-i Vit Nam mi p ng yu cu cng nghip ho, hin i ho t n-c, tr-c ht l xy dng con ng-i v t- t-ng, o c, li sng v l t-ng sng cao p, ng n. L t-ng v o c cch mng l vn v cng quan trng khng th thiu trong nhn cch ca con ng-i Vit Nam hin nay. Thnh tu ln lao ca s pht trin vn ha v gio dc - o to i vi xy dng con ng-i mi l chng ta tng b-c to lp, xy dng nhng con ng-i c li sng, np sng, l t-ng v o c cch mng trong sng, tng b-c p ng yu cu ca nhim v cch mng. R rng l ch tr-ng m rng quan h giao l-u v hp tc vn ha vi n-c ngoi qua tip thu tinh hoa vn ha nhn loi xy dng nn vn ha Vit Nam tin tin, m bn sc dn tc, to nn tng xy dng con ng-i mi pht huy -c nhng tc dng tch cc ca n. Bi l, li sng, np sng ca con ng-i Vit Nam hin nay khng ch mang trong mnh nhng c im truyn thng m bn cnh , li sng, np sng hin i, nng ng v si ng cng -c thit lp. Cng vi n l s pht trin ca gio dc - o to gp phn thc y, hnh thnh nhng nng lc mi ca con ng-i Vit Nam. l s nng ng v ch ng trong hc tp, lao ng sng to, sn sng lao vo chim lnh nhng lnh vc, nhng ngnh khoa hc mi m t n-c, dn tc ch-a c hoc ch-a pht trin tr-c thi k i mi. Chng ta c th thy -c iu ny qua s pht trin rt nhanh
142
ca cc ngnh cng ngh thng tin, cng ngh in t, tin hc,... S xut hin ca con ng-i mi vi nhng li sng mi, np sng mi l mt trong nhng nguyn nhn quan trng, gp phn to ra b-c tin quan trng ca Vit Nam trong cng cuc i mi t n-c. C th ni, vi s xut hin ca nhng lp ng-i mi th nhiu nt mi trong gi tr vn ha v chun mc o c tng b-c hnh thnh trong x hi Vit Nam. Tnh nng ng, tch cc v mi tim nng ca nhn dn trong x hi -c pht huy. Khng kh dn ch trong x hi tng ln th hin qua cc kin ng gp ca nhn dn vi ng v cc c quan quyn lc nh n-c, nht l cc kin v cc gii php chng tham nhng vi s tham gia ca ng o cn b, ng vin v cc tng lp nhn dn. Th h tr tip thu nhanh nhng kin thc mi, c ch v-n ln lp thn, lp nghip, xy dng v bo v T quc. Nhng vic lm thit thc h-ng v ngun ci, v lch s oai hng ca dn tc, v cc anh hng, cc danh nhn vn ha tr thnh phong tro qun chng rng ri. Cc phong tro x hi nh-: n n p ngha, ung n-c nh ngun, ng h ng bo bo lt, ng h cc qu tr em ngho v-t kh, Thanh nin tnh nguyn, Sinh vin tnh nguyn... tr thnh nhng c ch p v hnh ng t nguyn ca nhiu ng-i dn. khng ch l nhng biu hin, c ch cao p ca tnh ng-i, tnh ng bo, hay rng ra l tnh cm dn tc m mt khc n cho thy, r rng l nhng h gi tr mi v nhn cch, li sng, np sng ca con ng-i mi -c xy dng, hnh thnh
143
v thm su, tr thnh nhng hot ng th-ng nin ca x hi. Bn cnh nhng thnh tu v s hnh thnh ca li sng mi, np sng mi v h gi tr nhn cch mi ca con ng-i nhvy chng ta cng thy s hnh thnh con ng-i mi, lp ng-i mi cn -c biu hin bng s tng ln ca Ch s pht trin con ng-i HID (Human Development Index) ca Vit Nam (HDI l kt qu ca s gia tng tt c cc ch s cu thnh nh-: GDP (bnh qun u ng-i (tnh theo sc mu t-ng -ng USD)), tui th v trnh gio dc). V theo thng k th k t khi c bng xp hng v ch s pht trin con ng-i n nay, ch s pht trin con ng-i ca Vit Nam tng lin tc, t 0,590 nm 1985 ln 0,620 nm 1990; 0,672 nm 1995; 0,711 nm 2000 v 0,733 nm 2005, trong c mt s tiu ch v gio dc t t-ng -ng ch s ca mt s n-c thuc nhm pht trin cao. Theo thng k v phn tch ca cc tc gi cun Pht trin con ng-i Vit Nam 1999-2004: Nhng thay i v xu h-ng ch yu th trong giai on 1999-2004: Mc pht trin con ngi Vit Nam, phn nh qua ch s HDI, -c ci thin trong giai on 1999-2004; HDI tng 6,1% t mc d-i 0,69 nm 1999 ln khong 0,73 vo nm 2004[92, tr. 3]. Nhvy, vi ch s ny chng ta thy s pht trin ca con ng-i Vit Nam c mt b-c tin ng k, bng thng k v so snh Ch s pht trin con ng-i HDI (tui th, GDP v gio dc) qua hai nm 1999 v 2004 ca con ng-i Vit Nam d-i y s gip chng ta hnh dung ra iu ny. Bng 1: Tc tng HDI
144
Tc tng (%) GDP 0,467 0,556 4,30 Tui th 0,765 0,782 0,82 Gio dc 0,835 0,855 2,41 HDI 0,689 0,731 6,10 (Ngun: Tng cc thng k, dn li theo cc tc gi cun Pht trin con ng-i Vit Nam 1999-2004: Nhng thay i v xu h-ng ch yu[92, tr. 3]) Theo thng k v sp hng ca UNDP (United Nations Devolopment Programme - Ch-ng trnh pht trin ca Lin hp quc), th n nm 2005, Ch s pht trin con ng-i ca Vit Nam ang xp th 108. D-i y l bng so snh ch s HDI ca Vit Nam so vi cc n-c khc trong khu vc. Bng 2. HDI ca Vit Nam so vi nhng n-c khc trong khu vc 1999 2000 2001 2002 2003 % thay i (19992003) 3,22 3,53 1,05 2,84 2,77 1,20 2,95 4,90
1999
2004
Vit Nam
0,682 (101) Cc n-c ASEAN Xingapo 0,876 (26) Bruny 0,857 (32) Malaixia 0,774 (56) Thi Lan 0,757 (66) Philippin 0,749 (70) Innxia 0,677 (102) Mianma 0,551
0,688 (109) 0,885 (25) 0,856 (32) 0,782 (59) 0,762 (70) 0,754 (77) 0,684 (110) 0,552
0,688 (109) 0,884 (28) 0,872 (31) 0,790 (58) 0,768 (74) 0,751 (85) 0,682 (112) 0,549
0,691 (112) 0,902 (25) 0,867 (33) 0,793 (59) 0,768 (76) 0,753 (83) 0,692 (111) 0,551
0,704 (108) 0,907 (25) 0,866 (33) 0,796 (61) 0,778 (73) 0,758 (84) 0,697 (110) 0,578
145
(118) (127) (131) (132) (129) Campuchia 0,541 0,543 0,556 0,568 0,571 5,55 (121) (130) (130) (130) (130) Lo 0,476 0,485 0,525 0,534 0,545 14,50 (131) (143) (135) (135) (133) Nhng n-c chu khc Nht bn 0,928 0,933 0,932 0,938 0,943 1,62 (9) (9) (9) (9) (11) Hn Quc 0,875 0,882 0,879 0,888 0,901 2,97 (27) (27) (30) (28) (28) Trung 0,718 0,726 0,721 0,745 0,755 5,15 Quc (87) (96) (104) (94) (85) n 0,571 0,577 0,590 0,595 0,602 5,43 (115) (124) (127) (127) (127) (Ngun: UNDP, dn li theo cc tc gi cun Pht trin con ng-i Vit Nam 1999-2004: Nhng thay i v xu h-ng ch yu [92, tr. 5]). Qua bng thng k v so snh trn y, chng ta thy r -c l ch s HDI ca Vit Nam tng ln theo tng nm. Tuy nhin, mt thc t khc l ch s xp hng ca chng ta li tt xung, iu hon ton khng c ngha l chng ta tht li, m bi chng ta ang trong qu trnh pht trin, v khi m t l cc ch s ca chng ta tng th cc n-c khc cng s tng ln ch khng ng yn. V theo Bo co pht trin con ng-i nm 2007/2008 ca Lin hp Quc th Vit Nam c ch s pht trin con ng-i HDI hng trung bnh, vi ch s l 0,733. Tuy nhin, so vi nm tr-c, Vit Nam tng 4 bc t v tr 109 ln v tr 105 trong tng s 177 n-c. y l mt thnh qu to ln ca ng v Nh n-c ta trong chin l-c pht trin con ng-i. Ch ni ring v vn tng tui th v chng suy dinh d-ng tr em, chng ta cng t -c nhng thnh qu to ln. Nu cc nm 1997-1998, tui th trung bnh ca dn s l 66,4 tui th n nm 2006
146
ln trn 71,3 tui. T l suy dinh d-ng tr em d-i 5 tui tip tc gim nhanh t 33,13% (nm 2000) xung cn 25,2% vo cui nm 2005 V: iu chng t s pht trin kinh t ca Vit Nam c xu h-ng phhc v s pht trin con ng-i, bo m tin b v cng bng x hi tt hn so vi mt s n-c ang pht trin c GDP bnh qun u ngi cao hn nc ta[38, tr. 81, 82]. l nhng thnh qu khng th ngu nhin m c -c, m thnh qu l do chng ta c -c nhng nh h-ng ng n ca ng v xy dng con ng-i mi v chin l-c xy dng v pht trin con ng-i phc v cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha. Tu trung li, c th ni trong qu trnh i mi cng nghip ha, hin i ha t n-c, trong x hi chng ta dn dn xut hin nhng con ng-i mi, lp ng-i mi. H khng ch l nhng con ng-i c li sng, np sng mi v gi tr nhn cch mi m cn c c s pht trin v mt th lc, sc khe. Vi nhng t cht, c im tnh cch mi nhvy, h p ng -c yu cu ca s nghip cng nghip ho, hin i ho, tin ti mc tiu Dn giu, n-c mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. S pht trin ca nn kinh t, vn ha, x hi Vit Nam trong nhng nm qua cho thy iu l ng n, bi s pht trin l do sc sng to, lao ng ca con ng-i Vit Nam - ch th ca x hi v s pht trin x hi, ng lc v mc tiu ca s pht trin to thnh. V cng chnh t trong s pht trin ca dn tc, t n-c trong qu trnh i mi th tng con ng-i khng ngng i mi mnh v t- duy, nhn thc v v
147
trnh chuyn mn, vn ha, li sng, np sng, th lc v trnh thm m hnh thnh nn nhng con ng-i mi. H l nhng con ng-i hot ng trn nhiu lnh vc khc nhau nh- kinh doanh, sn xut, khoa hc v cng ngh, th thao, vn ha, ti chnh, gio dc, vn hc, ngh thut,... V tui ca h cng khc nhau, h c th mi ch l nhng em hc sinh cn ang qung khn , h cng c th l nhng ng-i gio vin chun b v h-u, cng c khi h l nhng ng-i thanh nin, sinh vin cn ang trn tr nha sng v nhit huyt, nh-ng h cng c th l nhng cu chin binh, lo thnh cch mng. S xut hin ca nhng con ng-i mi, lp ng-i mi nhvy l rt a dng, mi ngnh ngh, lnh vc v mi la tui khc nhau. S a dng ca s xut hin con ng-i mi mt mt cho thy cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi thi k i mi l c th, bao qut -c cc tng lp, giai cp x hi, thc s i vo cuc sng v pht huy -c hiu qu mt cch thit thc. Mt khc, thnh tu xy dng con ng-i mi chng t rng, nhng quan im, ch tr-ng ca ng l ng n, ph hp vi thc tin ca t n-c v thi i. 3.1.2. Mt vi g-ng mt tiu biu phn trn, chng ti trnh by mt cch kht qut nhng thnh tu c bn v xy dng con ng-i mi thi k i mi. Song, chng ti cng quan nim rng nu ch trnh by v thnh tu xy dng con ng-i mi mt cch chung chung nhvy th s rt kh hnh dung -c mt cch c th hnh nh con ng-i mi. V th m, da trn
148
nhng tiu ch v xy dng con ng-i mi ca ng chng ti la chn mt vi g-ng mt m chng ti cho l tiu biu gii thiu y. Chng ti cng thc -c rng, h c th cn ch-a p ng -c y nhng tiu ch m ng -a ra, song theo chng ti, ch t h cng l nhng ng-i p ng -c phn no rt c bn trong cc tiu ch ca ng v con ng-i mi. Ngoi ra, chng ti cng nhn thc -c rng, trong thc ti x hi Vit Nam s cn nhiu, nhiu hn th na nhng g-ng mt tiu biu khc na m chng ti ch-a bit n, song vi thi l-ng c hn ca lun vn khng cho php chng ti gii thiu -c tt c, v th m chng ti ch la chn mt vi g-ng mt in hnh nh-: ng L Nguyn V Ch tch Hi ng qun tr/ Tng Gim c cng ty c phn c ph Trung Nguyn; Trn Th Thanh H-ng - Gim c cng ty c phn Thin Giao; Anh hng Lao ng Khng Minh Qu; Vua ch L Hng Sn; Phm Th Minh - Gim c trung tm ngoi ng - tin hc H-ng D-ng; th-ng binh Nguyn Vn Trinh - Gim c Cng ty Trch nhim hu hn Trinh Anh; Bch Th Ho - Gim c Cng ty c phn du kh Tr-ng An, Ch tch Hi ph n th trn Tr-ng Sn (An Lo); Nh gio -u t Nguyn Trng Phc; Nguyn Hu Hin - Ph Gim c k thut X nghip tp th Bnh An; Vin S, Tin S Nguyn Duy C-ng; Anh hng lao ng Mai Th Mu; sinh vin ng Vn Thnh; cc em hc sinh: L-ng Vn Thng, Vi Vn Nht v L-ng Vn Tnh;... V trong s nhng g-ng mt ny, chng ti cng ch gii thiu -c chn dung, hnh nh mt vi ng-i m chng ti thu thp -c tliu v h m thi.
149
- ng L Nguyn V hin l Ch tch Hi ng qun tr/Tng Gim c cng ty c phn c ph Trung Nguyn. Sinh ra trong mt gia nh ngho Nha Trang, Khnh Ha, song ng L Nguyn V v-t ln trn s ngho kh hc hnh v thi vo i hc Y khoa Ty Nguyn nm 1990. Song trn tr tr-c nhng tiu cc ca ng-i lm ngh y nhng tm s, ng ri b gh ging -ng, sau li tr li hc tip, nh-ng y cng l lc ng bt u vi mt ngh mi - ngh sn xut c ph thnh phm vi nhn hiu Trung nguyn. V vi n lc v-t ln chnh mnh ca bn thn, ng thnh cng vi s la chn ca mnh. Nm 2000, ng -c Th t-ng Chnh ph trao tng Bng khen, nm 2002 ng ot Gii th-ng Doanh nghip Sao do Hi Doanh nghip tr Vit Nam trao tng, nm 2003 ng li -c tng Gii th-ng Sao Vng t Vit ca Hi Doanh nghip tr Vit Nam, nm 2004 ng -c Nh n-c trao tng Hun ch-ng Lao ng hng ba v Gii th-ng Doanh nghip xut sc ASEAN... Vi nhng thnh cng , trong cun sch Ti nng v c dng (nghin cu v mt s nhn ti tiu biu Vit Nam v n-c ngoi) ng l ng-i -c cc tc gi Nguyn Hong L-ng v Phm Hng Tung la chn l mt trong nhng nhn ti ca Vit Nam thi k i mi [122, tr. 242]. - N th-ng binh 1/4 Trn Th Thanh H-ng Sn, Hi Phng - Gim c Cng ty C phn Thin Giao, nim hy vng ca nhng a tr tt nguyn. L mt ng-i lnh tr v sau cuc chin tranh khc lit, li mang trn mnh nhng vt th-ng nng, song khng qun ngi nhng kh khn, vt v ca vt th-ng chin tranh, ch H-ng
150
mang ht tui thanh xun v nim vui ring ca mnh vun p cho mt nim vui chung, nhm xoa du ni au ca nhng a tr b nhim cht c da cam, tt nguyn. Ch H-ng tr-c y l n trinh st him hoi ca mt n v tham gia chin u chin tr-ng Qung Bnh. Ngoi nhim v -c giao, mt s anh em, bn b, ng i gi gm nhng a con ca h cho ti h tip tc vo tuyn sau chin u. Sau , c ng-i tr li nhn con, c nhng ng-i khng tr li na. Ch thy th-ng v gn b vi nhng a tr, nn ht lng chm sc, nui dy chng. Ho bnh tr li, trn -ng tr ra Bc, anh em ng i, chu thit thi v sinh ra nhng a con khng cn lnh ln. H li gi gm, nh ch trng gip. C th, tui thanh xun ca ch i qua nhanh v ch cn nim vui bn nhng a tr khng phi con ca mnh... Thi gian u, ch c mt vi a tr ch nhn nui l con ca ng i c, sau nhiu ng-i -c nghe gii thiu v ch giu lng nhn i, nhn nui nhng a tr tt nguyn tm n vi mi m ca ch ngy mt nhiu hn. C giai on cao nht trong mi m ca ch c 32 ng-i. nui cc con, ch tng lp nghip bng nhiu ngh nh nui thu sn, sn xut rau mu Sau , ch cng bn b thnh lp Cty C phn Thin Giao vi ngnh ngh sn xut v ch bin nm. C ngi ban u ch c vi ngi nh x-ng nh hp, nh-ng ch t nim tin vo sc mnh ca tp th nhng a con trong gia nh. Sau 3 nm sn xut, ch v cc con thnh cng trong vic trng, ch bin cc loi sn phm nh- tr ti lc linh chi, nm s kh, ru linh chi Hin nay, sn phm
151
ca cng ty ch sn xut cng c ch ng trn th tr-ng. Ch tr thnh nim tin v hy vng cho tt c nhng a tr trong mi m gia nh ca Cng ty C phn Thin Giao [xem thm 133]. - Th-ng binh 1/4, Anh hng Lao ng Khng Minh Qu ph-ng Yn Thnh, Thnh ph Yn Bi hin l ng ch ca mt trang tri ln. Tr v qu h-ng sau cuc chin tranh khc lit vi nhng vt th-ng nng trn mnh v nhng vt v, cc nhc ca mt gia nh ng ng-i nh-ng ng-i th-ng binh ny khng cho nhng kh khn ca cuc sng bin mnh thnh ng-i tn ph. ng v-t qua vt th-ng chin tranh v kh khn ca cuc sng quyt tm lm giu, v-t ngho, thot kh bng m hnh trang tri VAC (V-n - Ao - Chung) v ngh trng rng. Hin nay, trang tri ca ng Qu thu ht -c hng trm lao ng vo lm vic vi l-ng bnh qun mi thng l 1 triu n 1,5 triu ng mt ng-i. ng Qu cng khng h giu dim nhng b quyt dn n thnh cng ca ng m chia s kinh nghip cho bn b, ng ch v bt c ai mun hc hi v m hnh kinh t trang tri VAC. V vi thnh cng trong lm kinh t trang tri v trng rng, nm 2009 ng -c Nh n-c trao tng danh hiu cao qu Anh hng lao ng thi k i mi [xem thm 143]. - ng Vua ch - th-ng binh 4/4 L Hng Sn hin l ng ch ca mt trng tri nui ch ln thn Bc Vng, x Ph Bc, huyn Sc Sn, H Ni. Sinh nm 1950 trong mt gia nh thun nng, nm 1970 ng Sn i b i v tr thnh Bc s Qun y, nm 1983 xut ng v v qu lao ng sn xut vi gia nh. Song cuc sng ca gia nh
152
ng vn khng thot khi -c cnh ngho, mc d ng thc hin nhiu ph-ng n lm giu nh- nui c, nui tm cng xanh. Nm 2002, ng bt u chuyn sang ngh nui ch vi mt s vn khim tn, dn dn ng vay thm vn m rng din tch. Nh c k thut chm sc tt nn n nay c ngi ca ng l 1hecta ch vi khong 10 nghn tn ch va thu mua va sn xut 30 - 40 vn ch con v hn 2000 i ch b m. V thu nhp bnh qun ca gia nh ng hin nay l trn hai trm triu ng mt nm. Khi thnh t t ngh nui ch, ng-i th-ng binh L Hng Sn khng qun nhng gia nh c hon cnh kh khn. ng khng giu b quyt lm giu ca mnh m em n ra ph bin, gip rt nhiu h gia nh trong thn hc tp theo m hnh chn nui ch khp kn ca ng. ng qu xng ng l mt con ng-i mi, mt ng-i th-ng binh tn m khng ph [xem thm 137]. - Phm Th Minh - Gim c Trung tm Ngoi ng - Tin hc H-ng D-ng l mt chng trai tt nguyn, b teo c hai chn, c bit l chn phi, t khi cn rt nh, bi di chng ca cht c da cam. Nh-ng bng ngh lc phi th-ng ca bn thn, anh t v-n ln nui sng bn thn, to lp cho mnh mt cuc sng n nh. Ngay t khi cn nh, anh thc rng phi hc tht tt mi mong c -c s thay i trong cuc sng ca mnh. Chnh nh s n lc nn sut 12 nm hc, anh mit mi hc v lun l hc sinh chm ngoan, hc gii, c bit l mn ting Nga. Anh Minh tm s: L ngi km may mn so vi nhng ng-i khc nn ti c gng n lc ht mnh v t-ng lai ca bn thn, cuc sng ca ti khng phi da dm vo
153
ai.
Ngh
vy,
nn
sau
khi
tt
nghip
Trung
hc
Ph
thng, anh quyt tm thi i hc v vo lp ti chc khoa ting Anh, Tr-ng i hc Ngoi ng thuc i hc Quc gia m ti Trung tm Ngoi ng Hi Phng. Sau khi tt nghip, ra tr-ng, anh dnh dm -c mt s vn nho nh v quyt tm m mt trung tm dy ngoi ng, tin hc v bun bn thit b my vi tnh.... Ban u, ai cng i ngi, nh-ng ri tr-c s kin tr thuyt phc v nim am m mnh lit ca anh Minh, gia nh cng ng h. -c s ng vin, gip ca ng-i thn, bn b, trung tm ngoi ng, tin hc ca anh i vo hot ng t thng 4-2008 ti khu vc Qun Toan. Cn nh anh Minh thu 2,5 triu ng/thng, nhanh chng tr thnh trung tm ngoi ng, tin hc ln vi 20 my vi tnh hin i dng lm ni trao i thng tin v dy tin hc cho lp tr. Trung tm tuy nh nh-ng -c trang tr v by bin sng sa, c khoa hc v thm m. Hng tun, anh v cc cng s dy ngoi ng, vi tnh min ph cho tr khuyt tt say m tin hc, ngoi ng. Anh cho bit mun trung tm tin hc, ngoi ng ca mnh l mt sn chi, ni hi ng v pht huy tr tu ca gii tr, c bit sn sng n nhn tt c cc bn tr khuyt tt khp ni cng v y gp sc nh mt mi nh chung cho dn m tin hc, ngoi ng. Tm s vi phng vin, anh Minh ni: Ti mong mun, sau ny mnh c th pht trin trung tm rng ln hn c th nhn thm nhiu ng-i c hon cnh nh- ti vo hc tp v lm vic, h phn no bt kh khn hn trong cuc sng [xem thm 139]
154
- Th-ng binh hng 3/4 Nguyn Vn Trinh - ng ch ca Cng ty Trinh Anh uy tn v b th Ha Vang, Qu Sn, Qung . Nm 1986 v li i th-ng, sng vi v con qun Thanh Kh - Nng, ng-i cu chin binh vi chic ba l trn vai v nhng k nim ho hng mt thi oanh lit c l khng cn ti sn no qu gi hn. Nh-ng vi bn cht chu kh cn c v ch khng cam chu v nhiu ngy trn tr "khi chin tr-ng c lit l vy m mnh cn i ti u cm cy sn, xoi, bp..., nu mnh khng n th ng-i khc n cng l gip cho dn cho ng i bt kh khn. Vy l g ha bnh c iu kin m li khng ngh n lm g cho mnh giu, gp phn cho x hi? T suy ngh y anh Trinh quyt nh tr li chin tr-ng x-a xin nhn t trng rng. Nh-ng trng nh- th no v bng cch no li l c mt vn . Vi chic xe my c tng v lng say m anh 3 ln cm nm mui vng i i v v t Nng n tn min ng Nam B hc bng -c k thut trng cy ca nhng ch rng c phch. Cui cng th t cng chng ph lng ng-i, sau 8 nm anh mnh dn xin cc cp cho -c lm 37 hecta t i rng x Ha Nhn huyn Ha Vang trng cy n qu, keo l trm. n nm 1996, anh ln huyn Qu Sn, Qung Nam t chc trng 129 hecta trong c 100 hecta cy nguyn liu giy v nm 2002 c hp ng cung cp nguyn liu cho VIJACHIP, Nht Bn. Ni tip thnh cng, nm 2006 anh li vo Bnh nh xin v -c chnh quyn cho php trng cy du, S... vi 1.500 hecta. Anh cho bit giai on I (2006) s u t- 2,4 t ng v c mi nm lm 300 hecta. Vic trng rng khng ch mang li cho
155
anh gi tr kinh t m cn c ngha x hi l gp phn ph xanh i trc, chng xi mn, l lt... thu ht hng trm lao ng n nm 2006, anh Trinh cn u t- mua 500m2 t ti ph-ng Thanh Kh Ty - Nng thc hin ph-ng chm "Bc ngn, cn di", trong v-n nh anh nui 5.000 con ch th-ng phm/120m2 h, ch-a k cc thu nhp t c, cy cnh qu 200m2 sn v-n, mi thng anh th-ng binh hng 3/4 thu nhp trn 20 triu ng. Cho n nay, ng-i cu chin binh 69 tui ny ang c trong tay gn 5 t ng do chnh m hi, cng sc mnh b ra. Ti sn qu hn c l anh c 4 ng-i con u tt nghip i hc, c vic lm n nh ti thnh ph H Ch Minh v H Ni. Anh l cha ca 1 kin trc s- v 3 k s- hng gii. Cng ty Trch nhim hu hn Trinh Anh do anh lm Gim c ang gii quyt vic lm cho 150 lao ng Nng, Qung Nam v Bnh nh, vi mc l-ng bnh qun 1.200.000/ thng, trong phn ln l con em gia nh chnh sch. Anh xng ng vi li khen "Gng cng gi cng cay" ca anh em cng khng chin mt thi trn vng t khu 5 v Nng [xem thm 138]. - Bch Th Ho - Gim c Cng ty c phn du kh Tr-ng An, Ch tch Hi ph n th trn Tr-ng Sn (An Lo). Kim nhim nhiu cng vic cng lc khin ch Ho lc no cng bn rn. Tuy nhin, nh sp xp thi gian hp l, ch lun hon tt mi cng vic. S nng ng, trch nhim v tn tm gip ch lun thnh cng trong
156
cng vic v -c nhiu b con a ph-ng tn nhim, tin cy. Chia s nhng kinh nghim trong kinh doanh ca gia nh, ch Ho khng ngn ngi khi k li nhng ngy u khi nghip vt v. Hon thnh nhim v trong qun i, v chng ch tr v a ph-ng xy dng kinh t gia nh. T ca hng kinh doanh nhin liu, cht t nh l, gia nh ch dn pht trin ln thnh Cng ty C phn du kh Tr-ng An. Ch Ho cho rng trong kinh doanh cn nht s nng ng, n bt thi c. Nu ch dng li vic kinh doanh nh l a ph-ng, kh th mang li doanh thu kh hn cho doanh nghip. V vy, tranh th mi ngun vn, ch Ho u t- m rng lnh vc kinh doanh sang cc tnh bn bng vic ng mi v -a vo hot ng 2 tu ch nhin liu hot ng khu vc Qung Ninh v thnh ph H Ch Minh. Ch cn nng ng u t- kinh doanh ph t hnh, gip giao thng khu vc th trn An Lo vi x Quc Tun (An D-ng) -c thun li hn. Tuy nhin, i mt vi s cnh tranh trn th-ng tr-ng, mun tn ti bn vng, doanh nghip ch c cch duy nht l phi bo m cht l-ng dch v v gi uy tn vi khch hng. Bn cnh kinh nghim sn xut ca gia nh, ch Ho cn th-ng xuyn t chc, gii thiu mt s kinh nghim sn xut kinh doanh gii cc a ph-ng khc cho ch em thng qua giao l-u, tham quan thc t S nng ng, tn tm, nhit tnh gip ch Ho lun thnh cng trong cng vic. T khi thnh lp n nay, doanh nghip gia nh ch lun kinh doanh hiu qu. Nm 2008, mc d chu tc ng chung ca suy thoi kinh t,
157
doanh nghip vn t doanh thu hn 101 t ng. So vi nhiu a ph-ng trong huyn An Lo, nh pht trin kinh t ph n th trn Tr-ng Sn c iu kin sng kh hn. Vi nhng ng gp ca mnh, ch Ho th-ng xuyn -c thnh ph Hi Phng v a ph-ng biu d-ng, khen th-ng. Tuy nhin, nim vui ca ch khng phi l nhng danh hiu m l s tin cy, tin yu ca nhiu b con a ph-ng [xem thm 140]. - Nh gio -u t Nguyn Trng Phc - ng-i trn i cho s nghip trng ngi. Nu ch gp thy trn bc ging, khng ai ngh thy cn l mt ngh nhn ti hoa trong ngh thut lm tiu bn th nhi bng theo n t hng ca cc nh trng by. Nhng mu tiu bn ca thy c mt ti phng tr-ng by ca V-n Quc gia Ct B, v-n sinh hc ca Tr-ng Trung hc c s ng Hi v nhiu phng tr-ng by tiu bn khc. tng c li mi thy sang lm vic cho Vin Khoa hc Vit Nam, c hi nghin cu sinh ti n-c ngoi trong tm tay nu thy ng , nhng thy lc u dnh trn lng mnh cho ngnh gio dc v lp lp hc sinh m thy yu mn. 47 nm gn b vi ngnh s- phm, ch-a khi no thy Nguyn Trng Phc ngh mnh s chuyn ngh. D c lc, cuc sng kh khn vi bn b lo toan, vt v. D khng phi cha c li mi sang hot ng cc lnh vc khc 8 nm l gio vin gii cp huyn, 21 nm l gio vin gii cp thnh ph, 3 nm t danh hiu Chin s thi ua, 3 ln -c B Gio dc-o to tng bng khen, nhng thnh tch y d nhiu cng ch-a ni ht -c mi tnh ca thy vi ngh trng ngi. Mc son trong s nghip
158
gio vin ca thy -c nh du vo nm 2002, khi thy vinh d -c Nh n-c phong tng danh hiu Nh gio -u t. l nhng g xng ng vi mt ng-i thy thanh bch, sng gin d, khng mng danh li, cao sang tp trung tm huyt rn gia nhng cng dn t-ng lai ca t n-c [xem 140]. - Nguyn Hu Hin - Ph Gim c tr nhiu sng kin ca X nghip tp th Bnh An. Mi 40 tui nh-ng Nguyn Hu Hin c 17 nm trong ngh c kh v l ch nhn ca hng lot gii th-ng cao qu: 3 tm bng Lao ng sng to do Tng Lin on Lao ng Vit Nam tng; gii 3 gii th-ng VIFOTEC, bng khen v huy ch-ng tui tr sng to do B Khoa hc v Cng ngh tng; Danh hiu Lao ng tin tin, lao ng gii... do y ban Nhn dn thnh ph, Lin on Lao ng thnh ph tng; Chin s thi ua cp c s v nhiu sng kin, ci tin k thut khc. Nm 1991, sau khi hon thnh ngha v qun s, xut ng tr v a ph-ng, anh quyt nh vo lm X nghip tp th Bnh An vi ngh chnh l th c kh. Ni tht, lc y mun kim -c vic lm sinh sng, ch khng m lm cn b nh- by gi. Hi xin -c vic lm kh lm- Anh Hin bc bch Thi gian u lm vic ti X nghip tp th Bnh An, anh thc s lng tng, do ch-a -c trang b kin thc c bn v c kh. V th, anh quyt nh theo hc i hc ti chc ngnh my tu thu ca Tr-ng i hc Hng hi. Ngy lm, m hc sut 5 nm tri, anh tin b rt nhanh v chuyn mn ti ni cng tc- mt doanh nghip chuyn
159
sn xut vt liu thit b tu thu v ng tu. y l loi hnh sn xut yu cu i hi hm l-ng cht xm cao vi nhng sng to k thut trong nhng sn phm. Khng ph lng tin t-ng ca Ban gim c X nghip v nhng ng-i th c i tr-c- nhng ng-i cho anh c nhiu c hi th hin cng nh- sng to trong qu trnh lm vic, anh Hin khng ch l cnh chim u n ca t sn xut mi nhn trong x nghip, m cn i u trong phong tro sng kin, ci tin k thut ca thnh ph. Ni v sng kin ng nh nht ca mnh, anh Hin tm s: Nm 2004, ti c giao tham gia nghin cu ch to thit b phn ly du n-c. y l thit b dng cho tu thy bo v v ngn nga nhim mi tr-ng bin. Cng -c quc t v quy phm ng tu quy nh: n-c t tu thy khi thi ra mi tr-ng bin phi c hm l-ng du khng v-t qu 15 phn triu. Tr-c y, sn xut -c thit b ny phi mt 15 ngy, ch-a k cc cng on kim tra. Bn cnh , x nghip th-ng phi s dng thit b nhp ngoi rt t tin, m cn phi ch i hng nhp v rt mt thi gian. Yu cu ca x nghip l phi rt ngn thi gian ch to sn phm v tm kim linh kin thay th ch ng sn xut, tit kim ngoi t... Sau mt thi gian tm ti ci tin k thut, sn phm -c hon thnh v -c ng kim Vit Nam, khch hng cng nhn. Khng ch rt ngn thi gian sn xut sn phm xung cn mt na, cng trnh ny gp phn bo v mi tr-ng bin, thay th thit b nhp ngoi, tit kim chi ph hng trm triu ng cho x nghip v cc n v s dng; gp phn thc hin mc tiu ni a ha ngnh ng tu Vit Nam.
160
T t-ng phc tho ban u n thc hin, ni th ngn gn ch thc t l c mt qu trnh kh nhc. Anh Hin tng kt, ch ring thi gian ci tin k thut sn phm ny, anh v cc ng nghip phi nh vt sut 3 nm, lm i lm li c chc ln mi thnh cng. Nhng thnh cng b-c u gp thm nim tin cho anh cng i ng k s- ca x nghip tip tc nghin cu, hon thin dy chuyn sn xut nng cng sut ln 20 ln so vi tr-c, tit kim thi gian v nhn cng. Anh Hin cn l cha ca nhiu sng kin, ci tin k thut khc, nh h thng phun s-ng, lm mt, chng bi trong nh x-ng, gp phn bo v sc kho ca cng nhn v nng cao nng sut lao ng; ngoi ra cn cc cng trnh nghin cu khc nh- h thng v vt liu v kt cu chng chy trn tu thu, rt ngn -c 2/3 thi gian sn xut so vi tr-c; nghin cu, ch to thit b xung v cu xung cu sinh... Anh Hin am m cng vic, khng ngng hc hi v-n ln. i vi anh em k s- tr hay cng nhn k thut mi ra tr-ng vo x nghip lm vic, anh tn tnh gip v truyn t nhng kinh nghim ca bn thn. Giu ngh lm g, nhn vin ca mnh c gii, cng vic mi tri chy, tin sn xut ca cng ty mi kp tin - Anh Hin tit l v phng chm sng ca mnh. Gii th-ng Nguyn c Cnh ln th nht nm 2008 l gii th-ng ca Tng Lin on Lao ng Vit Nam dnh cho cng nhn, k s-, k thut vin trc tip sn xut hoc iu hnh sn xut v l on vin cng on c thi gian lm vic ti n v, doanh nghip t 5 nm tr ln c
161
thnh tch xut sc trong phong tro thi ua Lao ng gii, lao ng sng to [xem thm 140] Trn y l mt vi g-ng mt m chng ti bit -c v la chn gii thiu, chng ti tin t-ng rng trong x hi chng ta hin nay cn rt nhiu, rt nhiu nhng g-ng mt tiu biu khc na m chng ti ch-a th thng k y -c. Song, vi hnh nh ca nhng con ng-i trn y chng ta thy, r rng l trong x hi chng ta xut hin mt lp ng-i mi c cch ngh, cch lm, li sng v t- duy mi. H l nhng con ng-i c tinh thn nng ng v sng to trong lao ng sn xut, hc tp v chin u. C nhng ng-i t-ng nh- tn ph, nh-ng vi n lc khng bit mt mi h v-n ln tr thnh nhng tm g-ng sng cho gia nh, nh tr-ng, n v lao ng v cho x hi noi theo. Nhng vic lm/hot ng ca h th hin mt li sng, np sng mi v nhn cch mi. V quan trng hn l, vi s xut hin ca nhng con ng-i, lp ng-i mi ny th x hi Vit Nam thi k i mi cng c s thay i, pht trin theo chiu h-ng tch cc. Tm l v li sng th ng, li -c thay th bng s nng ng, sng to v ch ng trong mi con ng-i v ton x hi. iu ny -c Bo co tng kt mt s vn l lun - thc tin qua 20 nm i mi (1986 - 2006) ca ng nm 2005 nu r l: Tm l th ng, li v Nh n-c v tp th chuyn sang tnh nng ng, ch ng v tnh tch cc x hi ca tt c cc tng lp dn c [38, tr. 77]. l mt thng li to ln ca t n-c ta v vn xy dng v pht trin
162
con ng-i trong qu trnh i mi, cng nghip ha, hin i ha. 3.1.3. Hn ch trong xy dng con ng-i mi Thc tin cho thy, bn cnh nhng thnh tu t -c th qu trnh xy dng con ng-i mi Vit Nam thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha cng cn c nhng hn ch nht nh. S pht trin con ng-i n-c ta cn nhiu hn ch, mc thu nhp trung bnh u ng-i cn thp, do mc sng v cht l-ng sng ni chung cn ch-a t yu cu. Gio dc, o to cn nhiu yu km, bt cp v quy m, c cu, v nht l v cht l-ng v hiu qu; ch-a p ng kp nhng i hi ln v ngy cng cao v nhn lc. Vn chm sc sc khe cho con ng-i mc d c nhiu c gng song vn ch-a p ng c yu cu ca cuc sng Tt c nhng hn ch ca i sng x hi lm cho cng cuc xy dng con ng-i mi ca chng ta gp nhiu kh khn. Ch s pht trin con ng-i (HDI) ca Vit Nam c nhng b-c tng ng k trong nhng nm gn y, song chng ta vn xp mt v tr th hng ch-a cao, 109/177 quc gia dn tc -c thng k v ch s pht trin con ng-i hng nm ca Lin hp quc. iu ni nn rng, thc s chng ta vn ang l mt n-c i sau v ng sau rt di so vi cc n-c v ang pht trin trong khu vc v trn th gii, bi vi ch s y, chng ta vn nm trong tp cc n-c c ch s pht trin con ng-i mc trung bnh. V o c, li sng, np sng, s bin i to ln ca i sng kinh t - x hi, mt mt nh h-ng tch cc
163
n t- t-ng, tnh cm, li sng ca con ng-i Vit Nam. Mt khc, cng to ra nhng biu hin tiu cc: xu th chuyn t con ngi x hi sang con ngi kinh t nhiu ni ngy cng chim -u th, nh h-ng tiu cc n o, c li sng trong x hi, con ngi thc dng ln t con ng-i sng c l t-ng, ch quan tm n li ch c nhn m sao nhng li ch cng ng v x hi. T quan liu, tham nhng pht trin v tr thnh vn gy bc xc trong nhn dn. Li sng sng ngoi, coi th-ng nhng gi tr vn ha dn tc, chy theo ch ngha thc dng, c nhn, v k gy tc hi n thun phong, m tc ca dn tc. y cng l mt hn ch rt ln trong s nghip trng ng-i, xy dng con ng-i mi thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c. R rng l bn cnh li sng nng ng, sng to v ch ng ca nhng con ng-i mi th vn cn li sng li, th ng. Bn cnh li sng ngha tnh, nhn i th vn cn li sng bit lp, v cm n lnh lng ca khng t con ng-i trong x hi. Bn cnh nhng n lc v-n ln, v-t qua kh khn, v-t qua chnh mnh ca nhiu nhng s phn khng may mn th vn cn nhng s th , sng khng c l t-ng, hoi bo ca mt b phn khng nh dn c-, c bit l thanh thiu nin. C mt thc t khng th ph nhn l hin nay tnh trng b hc ca hc sinh cc vng nng thn, vng su, vng xa ca Vit Nam ang ngy cng tr nn ph bin hn. Bn cnh l cc t nn nh- nghin ht, c bc, mi dm,... cng ang ngy mt ph bin rng ri nhng a
164
bn ny. Song, nguy him hn l nhng hin t-ng, biu hin tiu cc khng ch xut hin trong lp tr, nhng ng-i mi ln cn ch-a nh hnh, thc ht -c gi tr ca cuc sng, m n cn xut hin c nhng ng-i -c coi l chun mc nh hng x hi, chnh l nhng cn b, ng vin thoi ha bin cht ca chng ta hin nay. Hng nm, cc v n ln c s tham gia ca cc cn b, ng vin v tham nhng, c bc, mi dm, bun bn ma ty Vit Nam -c pht hin v -a ra cng chng cng ngy cng nhiu thm. Ch ring trn lnh vc vn ha, theo bo co ca Thanh tra B Vn ho - Thng tin, nm 2006 lc l-ng thanh tra, kim tra trong c n-c tin hnh kim tra 20.414 c s kinh doanh vn ho v dch v vn ho thng tin, pht hin v x l 5.647 c s vi phm, cnh co 519 c s, nh ch hot ng 289 c s, tm gi giy php hnh ngh ca 160 c s, chuyn h s truy cu trch nhim hnh s vi 9 tr-ng hp, pht hnh chnh 10.891.780.000 ng y l mt con s khng phi nh i vi mt ngnh v iu ni ln rng, r rng l o c, li sng, np sng ca con ng-i Vit Nam ang c nhng s xung cp mt b phn khng nh qun chng nhn dn v cn b ng vin. Bn cnh , v mt tm l, tnh cch ca con ng-i Vit nam ni chung, cho n nay vn cn c nhiu thi h-, tt xu biu hin, th hin ra trn nhiu lnh vc khc nhau, trong c c nhng tt xu do di tn ca lch s dn tc li vn ch-a -c khc phc cng tn ti xen ln c nhng tt xu mi c du nhp v pht sinh. l nhng s ch k, nh nhen, tm l bnh qun
165
ch ngha v d bng lng vi thc tin, l li sng vng ngoi v tm l sng ngoi, tiu xi xa hoa, lng ph; l li sng v tnh cch ty tin, hay ghen ght, k,... lm cho con ng-i Vit Nam b hn ch i nng lc sng to, mt i tnh phng khong, nng ng, ch ng cn c trong xu th, iu kin hi nhp, ton cu ha vi s pht trin ca nn kinh t th tr-ng. Mt hn ch na trong xy dng con ng-i mi thi k i mi l cho n nay chng ta vn cn ch-a khc phc -c tm l, tnh cch v li sng duy tnh v cm tnh ca ngi Vit Nam. V iu ny lm cho con ng-i Vit Nam th-ng ty tin trong hc tp v lao ng sn xut. Bn cnh thc ca ng-i Vit Nam v bo v mi tr-ng sng ni chung v gi gn v sinh mi tr-ng ni ring cn rt km. V theo nhn xt, nh gi tng qut ca Nguyn c H-ng trong cun Vit nam vn ha v con ng-i th: Mt b phn khng nh con ngi Vit Nam n nay vn thiu c thc t, ch-a c thi quen tnh ton v hch ton kinh t, t do, tn mn, thiu thc php lut, chp hnh ni quy, k c-ng, k lut; ch-a bit tit kim, ch-a quen vi cch lm n ln v lm n lu bn. Mt s ng-i vn cn mang nng tm l bnh qun ch ngha, thiu tm nhn xa. Tt c nhng hn ch ny lm cho mt b phn ng-i Vit Nam thm tr tr, khng dm v kh c th v-t ln chnh mnh t -c mc ch v -c m. Ni chung, nhiu ng-i Vit Nam vn cn mang nng tm l sn xut nh, vn cn mang li lm n lc hu ca nn sn xut nng nghip; thiu t- duy v tc phong cng nghip. Xu hng vng ngoi ca mt s ngi Vit Nam
166
hin nay ang xut hin nhiu linh vc i sng x hi, d bt ch-c li sng n-c ngoi lm cho cch sinh hot ca con ng-i Vit Nam b pha trn, lai tp, cng vi xu h-ng i hi quyn li h-ng th vt cht, m qun i bn phn, trch nhim ca mnh i vi gia nh, cng ng v quc gia ngy cng gia tng. Khng t ng-i Vit Nam sng bi ng tin, sng bi li sng tiu dng x x, lng ph, d mc cc t nn x hi, m iu lo lng nht l kiu sng gp ca mt b phn lp tr hm nay[68, tr. 269]. l nhng hn ch rt ln trong tm l, tnh cch v tp qun v li sng, np sng ca con ng-i Vit Nam thi k i mi. Ngoi ra, chng ta thy c mt hn ch rt ng ni na l, chng ta ch tr-ng xy dng con ng-i mi phc v cho i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c, song thc t trong hai m-i nm i mi t n-c va qua tm vc v th lc ca con ng-i Vit Nam vn ch-a c s thay i no ng k. R rng l tui th trung bnh ca ng-i dn l c -c tng ln, song vn cn thua km nhiu n-c trong khu vc v chiu cao v cn nng ca ng-i Vit cng vy. Bn cnh , t l tr em suy dinh d-ng ca Vit Nam vn ang mc cao so vi cc n-c trong khu vc v trn th gii, iu ny lm nh h-ng rt ln n s pht trin v ci thin cht l-ng ging ni ca ng-i Vit Nam ni chung v xy dng con ng-i mi ni ring. y l mt hn ch rt ln, bi th lc, sc khe l yu t quyt nh cht l-ng v hiu qu ca ngun nhn lc ca quc gia dn tc. Mt hn ch na m chng ta cng cn phi ni n y l, ng-i Vit
167
Nam hin nay ang rt km v ngoi ng v s hiu bit v cc nn vn ha khc trong khu vc v th gii. V iu ny lm cho kh nng giao l-u, trao i, hc hi v hp tc ca ng-i Vit Nam vi bn b quc t, tip thu tinh hoa vn ha nhn loi b gii hn, khng pht huy -c hiu qu mt cch ti -u nht vai tr ca ngun nhn lc phc v cho cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha trong iu kin hi nhp, ton cu ha. Trn y l nhng hn ch cn tn ng trong thc tin xy dng con ng-i mi Vit Nam thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c. gc l lun - tc l cc quan im, ch tr-ng nh h-ng ca ng v xy dng con ng-i mi thi k i mi chng ta cng thy -c nhng hn ch nht nh. iu ny th hin tr-c ht ch, cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng vn cn chung chung, mang tnh khi qut, nhiu im vn ch-a c th, r rng. ng mi ch c -c nhng nh h-ng chung cho ton x hi v xy dng con ng-i mi m ch-a c nhng tiu ch c th cho tng b phn, tng lp dn c-. Hai l, cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng mi ch yu tp trung v cc vn v xy dng li sng, np sng ch ch-a cp su n vn pht trin th lc, chm sc sc khe v ci to cht l-ng ging ni. Cho n nay, chng ta vn ch-a c -c nhng tiu ch c th, r rng v nng cao th lc nh- chiu cao, cn nng ca con ng-i Vit Nam theo tng nm, tng thi, giai on k s l bao nhiu. y l mt hn ch rt ln v
168
mt quan im, ch tr-ng nh h-ng xy dng con ng-i mi. Ba l, cc quan im, ch tr-ng nh h-ng xy dng con ng-i mi ca ng thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha vn ch-a c -c h thng nhng gii php, bin php thc hin c th, r rng i vi tng ngnh, tng lnh vc, v tng a bn dn c- m cc gii php, bin php xy dng con ng-i mi cn rt chung chung nhnu g-ng, tuyn truyn nhn rng in hnh, gio dc,... V iu ny lm cho hiu qu xy dng con ng-i mi b hn ch. Bn l, cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng vn ch-a bao qut -c ht nhng yu cu, i hi v s pht trin con ng-i m thc tin ca t n-c cng nhxu th ca thi i v ang t ra. V nh-, ng-i Vit Nam rt km v ngoi ng v s hiu bit cc v vn ha, phong tc ca cc dn tc khc nh-ng iu ny khng h -c nhc n trong cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng. Bn cnh , s ch o thc hin trong thc tin nhng quan im, ch tr-ng nh h-ng ca ng v xy dng con ng-i mi trong cc ngnh, cc cp v cc t chc, on th x hi cng ch-a -c qun trit mt cch su sc. S qung b, tuyn truyn v mu hnh con ng-i mi vn ch-a thc s -c rng ri, ph bin trong qun chng nhn dn. y l mt hn ch rt ln trong cng tc tuyn truyn, gio dc xy dng con ng-i mi trong thc tin x hi v iu ny lm nh h-ng, hn ch n hiu qu ca vic xy dng con ng-i mi thi k i mi,
169
cng nghip ho, hin i ho t n-c. V hn ch ny -c bt ngun t nhng hn ch trong quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi m ngay t u thi k i mi nguyn c tng B th- Nguyn Vn Linh cng ch r rng: Chng ta cn ngi ni n xy dng con ng-i mi x hi ch ngha, ngi ni n gio dc tt-ng, l t-ng sng cho th h tr, nhiu tr-ng, nhiu cn b ng vin ca chng ta khi ni n vn ny cn n trnh. V nh vy, hiu qu xy dng con ng-i mi ca chng ta vn ch-a t -c l bao nhiu, cn ng-i mi vn ch-a -c xc nh mt cch r rng l nhng ai, l ng-i nh- th no. Nh- vy, c th ni bn cnh nhng thnh tu t -c th nhn chung s nghip xy dng con ng-i mi ca Vit Nam trong qu trnh i mi, cng nghip ha, hin i ha vn cn c nhng hn ch nht nh c v mt l lun v thc tin cn phi -c khc phc v gii quyt trong thi gian ti. Xy dng con ng-i mi x hi ch ngha l c mt qu trnh lu di, cn phi c s ng thun v quyt tm cao ca ton ng, ton dn v ton x hi. Trong thi gian qua chng ta to ra -c nhng chuyn bin quan trng v th cht, tr tu v nhn cch ca con ng-i Vit Nam, p ng yu cu xy dng v bo v T quc. Nhng nh h-ng v con ng-i mi m Ngh quyt Trung -ng nm kha VIII nu ln hon ton ng n, ph hp vi thc tin t n-c, con ng-i Vit Nam. Tm nm thc hin Ngh quyt, thi gian ch-a di to ra mt b-c chuyn r rt, tuy nhin chng ta u thy -c s thay i ca con ng-i Vit Nam trong giai
170
on mi. Song, s thay i bao hm c tch cc v tiu cc. Lm th no pht huy nhng nt tch cc, ng thi loi b nhng hn ch trong xy dng v pht trin con ng-i, xy dng con ng-i mi? l mt vn ln i hi ng, Nh n-c v nhn dn ta phi c mt quyt tm v n lc rt ln Thc hin tt nhim v xy dng v pht trin con ng-i ni chung v xy d-ng con ng-i mi ni ring s em li cho chng ta ngun nng lc ni sinh khng g so snh -c cho s pht trin lu bn, cho thng li ca ch ngha x hi Vit Nam. 3.2. Mt vi nhn xt v khuyn ngh 3.2.1. My nhn xt rt ra v quan im, ch tr-ng xy dng con ng-i mi ca ng Vit Nam thi k i mi T nhng thnh tu v hn ch trnh by trn y v thc tin cng cuc xy dng con ng-i mi thi k i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c theo quan im, ch tr-ng ca ng chng ti tm i n mt vi nhn xt nhsau: - Mt l, trong qu trnh lnh o cng cuc i mi, cn nghip ho, hin i ho t n-c, ng -a ra -c mt h thng cc quan im, ch tr-ng t-ng i hon chnh, y v ton din v xy dng con ng-i mi Vit Nam. Trong , tng thi im, giai on pht trin nht nh ca t n-c, ng -a ra -c nhng tiu ch v xy dng con ng-i mi, ph hp vi c im, i hi ca t n-c v xu th ca thi i trong qu trnh thc hin i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c. Bn cnh , ng cng xc nh -c r vai
171
tr ca cc ngnh, cc lnh vc v t chc x hi nh-: vn ho, gio dc, gia nh, cc t chc on th cc hi v tp th dn c- trong vic xy dng, gio dc, rn luyn v o to xy dng con ng-i mi. B-c u xc nh -c nhng gii php, bin php xy dng con ng-i mi Vit Nam trong qu trnh tin hnh i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c. Hai l, cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi thi k i mi, cn nghip ho, hin i ho t n-c thm nhp -c vo trong thc tin cuc sng ca cc tng lp c- dn v pht huy -c hiu qu, t to lp v xy dng -c mt tng lp nhng con ng-i mi, c t- duy, o c, li sng, np sng mi. Hnh thnh nn nhng tng/lp ng-i mi trong x hi Vit Nam hin i, c li sng, np sng v t- duy hin i, tin b, nng ng, ch ng sng to v linh hot hn. Qua , ci thin -c mt phn nhng l thi, np sng, np ngh lc hu, nh- s li, bing nhc, trong hc tp, lao ng sn xut, s ch k, hp hi, ch bit v mnh, tm l m tn d oan, Ba l, cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi th hin -c t- duy, nhn thc mi ca ng v vai tr ca con ng-i i vi s pht trin nhanh v bn vng ca t n-c. Xc nh -c con ng-i va l ch th, va l ng lc v mc tiu ca s pht trin x hi. T , xc nh r rng, xy dng con ng-i mi c vai tr c bit trong x hi ta v l mt nhim v lu di v cp bch ca ton ng, ton dn ta trong thi k i mi, cng nghip ho, hin i ho t n-c.
172
Bn l, vi nhng quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi th trong qu trnh tin hnh i mi, cn nghip ho, hin i ho t n-c, chng ta to dng, xy dng nn -c mt lp ng-i Vit Nam mi, c li sng, np sng, t- duy, o c hin i, tin b, nng ng, sng to, ch ng v linh hot. iu khng ch th hin s thay i v li sng, np sng v li t- duy, np ngh ca tng con ng-i trong thc tin hng ngy, m cn biu hin ra bng nhng hnh nh ca nhng con ng-i c th m mt vi trong s nhng con ng-i nhvy -c chng ti gii thiu trong phn trn. H l nhng g-ng mt in hnh m chng ta cn nhn rng ra trong thi gian ti. Nm l, nhn li cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi cng nh- thc tin ca vn chng ta thy, r rng l quan im, ch tr-ng ca ng vn cn c nhiu hn ch. iu -c th hin ra c lnh vc nhn thc ca ng n cc quan im, ch tr-ng nh h-ng. R rng l tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng cn rt chung chung ch-a i vo nhng lnh vc, kha cnh c th. Tiu ch v pht trin tm vc con ng-i Vit Nam ch-a tht r rng v c th, ton din. Chng ta mi ch nhn mnh n vic xy dng li sng mi, o c mi, np sng mi v t lm hnh thnh nn nhn cch con ng-i Vit Nam mi, song ngay v c nhng iu ny ng vn ch-a c -c nhng tiu ch r rng th no l li sng mi, np sng mi v nhn cch mi.
173
Bn cnh , nhiu tiu ch m ng -a ra v xy dng con ng-i mi cn ch-a ph hp vi thc tin pht trin ca t n-c, t l cho hiu qu ca vic xy dng con ng-i mi ch-a t -c kt qu nh- mong mun. V d nhvic ci thin cht l-ng ging ni, m c th l nng cao th lc v sc kho cho nhn dn ni chung cn ch-a c tiu ch r rng. Ngoi ra, s km ci ca ng-i Vit Nam v trnh ngoi ng v thng tin v cc nn vn ho ca cc dn tc, quc gia dn tc khc trong khu vc v th gii cn rt ln m vn ch-a -c coi l mt tiu ch xy dng con ng-i mi trong thi k i mi, cng nghip ho, hin i ho vi xu th hi nhp ton cu ho ca n-c ta hin nay. Th su l, s ph bin, tuyn truyn v hnh nh con ng-i Vit Nam v vn ho Vit Nam ni chung v hnh nh v nhng con ng-i Vit Nam mi ni ring ra bn ngoi cn rt hn ch. Bn cnh , vic xc nh mt cch r rng nhng ai l con ng-i mi d-ng nh- cn ch-a -c thng nht, th cho nn chng ta ch-a dm cng khai tha nhn v tuyn d-ng ai mt cch c th l con ng-i mi. V iu ny lm nh h-ng rt nhiu n vic xy dng con ng-i mi. R rng l, li sng, np sng mi -c hnh thnh trong x hi ta, nh-ng xc nh -c mt cch tht r rng ai l nhng con ng-i mi th chng ta cn ang d dt ch-a dm ni n gy dng nhng mu hnh chun v con ng-i mi. 3.2.1. Mt s khuyn ngh v nh h-ng xy dng con ng-i mi Vit Nam trong nhng nm tip theo
174
T nhng nh gi, nhn nh trn y, chng ti c mt vi khuyn ngh nhsau v vn xy dng con ng-i mi Vit Nam trong thi gian ti nhsau: Mt l, v pha quan im, ch tr-ng nh h-ng ca ng, tr-c ht chng ta cn c -c nhng tiu ch xy dng con ng-i mi mt cch r rng, y , ton din hn na. Cn phi c -c nhng tiu ch nh hnh r nt u l con ng-i mi, mi u, ci g, cho d l h ch-a p ng -c y cc tiu ch th vn phi nu ra h t -c nhng tiu ch g v ch-a t nhng tiu ch g. Hai l, cn xc nh r hn ni dung cc tiu ch cho r rng v ph hp vi thc tin yu cu ca t n-c v xu th ca thi i ngy nay m chng ta ang hi nhp. Hai l, tiu ch xy dng con ng-i mi cn c nhng chun mc mt cch r rng v tiu chun pht trin con ng-i cn t -c trong nhng giai on nht nh v chiu cao, cn nng. Ba l, cn t chc tt hn na nhng phong tro tuyn truyn, qung b v hnh nh, mu hnh nhng con ng-i mi trong ng o cc tng lp c- dn. Bn l, cn mnh dn hn trong vic xc nh nhng mu hnh con ng-i mi m chng ta v ang xy dng -c nhng g-ng mt in hnh t nhn rng ra trong ton x hi v trong tng cm, tng tng lp dn c-. Nm l, xy dng con ng-i mi cn phi c nhng tiu ch c th cho tng tui, lp tui nht l nhng th h tr nh- thanh thiu nin, hc sinh, sinh vin. y l vn cn ch-a -c tht s r rng, c th trong quan
175
im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi thi k i mi trong thi gian va qua. V iu cng l mt trong nhng nguyn nhn lm cho hiu qu ca cng tc xy dng con ng-i mi ch-a t -c nh- mong mun. Su l, cn lm r hn na vai tr, nhim v ca cc lnh vc vn ha, gio dc, kinh t,... cng nh- l cc mi tr-ng nh- gia nh, dng h, lng xm, tp th dn c-, tr-ng hc, cc n v hc tp, lao ng, sn xut v chin u trong xy dng con ng-i mi. Xc nh mt cch r rng, i vi nhng lnh vc, nhng ngnh con ng-i nh- th no -c gi/coi l con ng-i mi. By l, cn c nhng quan im, ch tr-ng nh h-ng xy dng con ng-i mi st hp vi nhng yu cu ca thc tin t n-c ang t ra v ngun nhn lc phc v cho i mi, cng nghip ha, hin i ha trong iu kin ca xu th hi nhp, ton cu ha ca th gii hin nay. C ngha l chng ta phi nm r -c cc yu cu c th v cht l-ng ngun lc con ng-i m t n-c ang cn l nh- th no ra ch tr-ng, -ng li xy dng con ng-i mi. V d nhvic t tiu ch v trnh ngoi ng, tin hc cho th h tr, c bit l i vi thanh thin nin chng hn. Tm l, quan im, ch tr-ng xy dng con ng-i mi ca ng cn phi mang tnh nh h-ng chin l-c lu di hn na v xy dng v pht trin con ng-i Vit Nam. Tc l phi tnh n nhng chin l-c pht trin con ng-i mt cch di hn, ton vn c v o c, li sng v th cht, sc khe, tm vc con ng-i c th ci thin v
176
nng cao -c cht l-ng ging ni con ng-i Vit Nam trong thi gian ti. Chn l, cn phi y mnh hn na tm hot ng v cht l-ng ca cng tc nghin cu v con ng-i ni chung v con ng-i Vit Nam ni ring trn mi lnh vc, phi c nhng ngnh khoa hc chuyn su nghin cu v tng lnh vc ca con ng-i Vit Nam, trn c s -a ra nhng gii php, bin php c th v xy dng con ng-i mi tng kha cnh, lnh vc, t o c, li sng cho n ci thin v nng cao cht l-ng ging ni v mt sinh hc. M-i l, cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi cn phi c c nhng gii php, bin php c th dnh h-ng v thc hin trong thc tin cng tc xy dng con ng-i mi. y l vn vn cn ang thiu st, hn ch trong quan im, ch tr-ng ca ng trong th gian qua. M-i mt l, xy dng con ng-i mi cn phi lm r cho -c nhng im mnh v nhng yu im, hn ch ca con ng-i Vit Nam. T , -a ra nhng quan im, ch tr-ng xy dng con ng-i mi cho ph hp, khc phc -c nhng hn ch, nhng yu th ca con ng-i Vit Nam v pht huy -c nhng im mnh ca con ng-i Vit Nam, hnh thnh nn nhng con ng-i mi ph hp vi yu cu, i hi ca thc tin t n-c v xu th pht trin ca thi i. M-i hai l, cn phi thnh lp nhng c quan chuyn trch ch o v tng kt thnh tu cng nh- hn ch v cng tc xy dng con ng-i mi, trn c s t- vn
177
cho ng v Nh n-c v xy dng cc quan im, ch tr-ng nh h-ng cng nh- ch o thc tin cng tc xy dng con ng-i mi v hin nay chng ta vn ch-a c -c mt t chc no nh- th.
Kt lun T nhng g trnh by trong phn ni dung ca lun vn v quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi cng nh- nhng thnh tu v hn ch trong thc tin xy dng con ng-i mi Vit Nam thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c chng ti i n nhng kt lun s b nhsau: - Mt l, trong qu trnh lnh o cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c, ng xc nh -c con ng-i l ch th ca x hi, l ng lc v mc tiu ca s pht trin x hi. Trn c s , cc quan im, ch tr-ng ca ng xc nh -c xy dng con ng-i mi c vai tr quan trng trong x hi ta, l mt nhim v th-ng xuyn, cp bch v lu di quyt nh n s pht trin ca t n-c. - Hai l, cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi trong thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c xc nh -c mt h thng cc tiu ch v con ng-i mi.
178
- Ba l, ng xc nh -c mt cch c bn vai tr ca cc ngnh, cc lnh vc vn ha, gio dc, kinh t i vi xy dng con ng-i mi. Xc nh r -c vai tr v nhim v ca cc mi tr-ng nh- gia nh, lng xm, tp th dn c- v cc n v hc tp, lao ng sn xut i vi vic xy dng, o to v rn luyn hnh thnh con ng-i mi. - Bn l, cc quan im, ch tr-ng xy dng con ng-i mi ca ng trong thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha ch yu l tp trung vo vn xy dng o c, li sng, np sng mi qua hnh thnh nhn cch con ng-i mi. Bn cnh , cc quan im, ch tr-ng ca ng cng cp n vn xy dng v pht trin th lc, sc khe qua ci thin v nng cao cht l-ng ging ni con ng-i Vit Nam, hnh thnh nhng con ng-i, lp ng-i mi phc v cho cng cuc i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c. - Nm l, cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi nhn mnh n th h tr, c bit l thanh nin v hc sinh, sinh vin. y l mt quan im, ch tr-ng ng n ca ng v th h tr l nhng ng-i s nm gi t-ng lai, vn mnh ca dn tc, t n-c. - Su l, cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c c s k tha -c nhng g tr truyn thng tt p ca dn tc v nhng nt p trong tnh cch ca con ng-i Vit Nam. Bn cnh , cc quan im, ch tr-ng v xy dng con ng-i mi cng b-c
179
u ch ra -c nhng hn ch, yu km ca con ng-i Vit Nam tr-c nhng i hi, yu cu pht trin mi ca t n-c cng nhxu th ca thi i, t -a ra nhng tiu ch, chun mc v con ng-i mi. - By l, cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi k tha -c nhng quan im ca ch ngha Mc - Lnin v t- t-ng H Ch Minh v xy dng con ng-i mi x hi ch ngha. Nh- vy, c th ni, v c bn cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi thi k i mi l ng n, mang tnh h thng v t-ng i ton din, ph hp vi yu cu, i hi ca thc tin pht trin ca t n-c cng nhxu th ca thi i. Do vy, n pht huy -c hiu qu trong thc tin ca t n-c, hnh thnh nn nhng lp ng-i mi, con ng-i mi c li sng, np sng mi nng ng, ch ng v linh hot hn, nhiu h gi tr mi ca con ng-i Vit Nam -c thit lp. Thnh qu gp phn lm cho s pht trin ca t n-c trn cc lnh vc kinh t, x hi t -c nhiu thnh tu trong thi k i mi, qua , i sng ca con ng-i v c mt cht ln tinh thn cng -c nng ln cao hn so vi thi k tr-c i mi. Vai tr ca con ng-i -c pht huy trong hu ht cc lnh vc ca i sng x hi. l nhng thnh qu to ln trong cng tc xy dng con ng-i mi theo quan im, ch tr-ng ca ng thi k i mi, cng nghip ha, hin i ha t n-c hai m-i nm qua. Tuy nhin, nhn li thc tin cng tc xy dng con ng-i mi thi k i mi chng ta cng thy rng, bn
180
cnh nhng thnh tu t -c th chng ta cng cn c nhiu im hn ch, thiu st trong quan im, ch tr-ng nh h-ng cng nh- thc tin cng tc xy dng con ng-i mi. R rng l cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi cn ch-a -c tht c th, r rng m cn mang tnh chung chung, khi qut rt cao. Cc tiu ch xy dng con ng-i mi vn ch-a -c xc nh -c nhng i t-ng, nhng lp ng-i c th. Bn cnh , c nhiu yu cu, i hi ca t n-c i vi vic nng cao cht l-ng ngun lc con ng-i vn ch-a -c cp n trong cc tiu ch xy dng con ng-i mi ca ng, v nhvic nng cao tm vc con ng-i Vit Nam (chiu cao, cn nng,...), vic o to ngoi ng cho con ng-i Vit Nam,... chng hn. Ngoi ra, cc quan im, ch tr-ng ca ng cng ch-a xc nh -c mt cch r nt v y vai tr, nhim v ca cc ngnh, cc lnh vc v mi tr-ng x hi trong xy dng con ng-i mi. T lm gim hiu qu ca cng tc xy dng con ng-i mi trong thc tin x hi. Mt khc, chng ta vn ch-a thnh lp -c mt t chc, c quan chuyn trch v vn ny nh gi -c nhng thnh tu v hn ch, th cho nn chng ta vn c nhng ci nhn ht sc chung chung v thnh qu ca cng tc ny. S phi hp ca cc ngnh, cc lnh vc trong cng tc xy dng con ng-i mi do vy vn ch-a c -c s n khp v ng b. Bn cnh , cng tc tuyn truyn cc quan im, ch tr-ng ca ng v xy dng con ng-i mi cng cn ch-a tht s -c rng ri lm cho hiu qu xy dng con ng-i mi b hn ch rt ln. l nhng hn ch, thiu st m chng ta cn
181
phi khc phc, chnh sa cng tc xy dng con ng-i mi trong thi gian ti t -c hiu qu tt hn na.
DANH MC TI LIU THAM KHO Ti liu bng ting Vit 1. Cng ty ADUKI (1996), Vn ngho Vit Nam (l-u hnh ni b), Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 2. Phan Huy L, Chung (cb), (1997) Cc gi tr truyn thng v con ng-i Vit Nam hin nay, tp III, X-ng in Giao thng, H Ni. 3. o Duy Anh (2002), Vit Nam vn ho s cng, Nxb. Vn ho Thng tin, H Ni. 4. F. ngghen (1959), Nguyn l ch ngha cng sn, Nxb. S tht, H Ni. 5. F. ngghen (1971), Chng uyrinh, Nxb. S tht, H Ni. 6. F. ngghen (1971): Php bin chng ca t nhin, Nxb. S tht, H Ni.
182
7.
C. Mc, Ph. ngghen, V.I.Lnin, J.Stalin (1976), V xy dng con ngi mi x hi ch ngha, Nxb. S tht, H Ni. C. Mc, F. ngghen (1971), Tuyn tp, tp 2, Nxb. S tht, H Ni.
8.
9. C. Mc, F. ngghen (1995), Ton tp, tp 3, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 10. Ban T tng - Vn ho Trung ng (2002), Vn ho vi thanh nin - thanh nin vi vn ho mt s vn l lun v thc tin, Xng in Tng cc Cng nghip Quc phng, H Ni. 11. Ban T- t-ng - Vn ha Trung -ng (2004), Xy dng mi tr-ng vn ha mt s vn l lun v thc tin, X-ng in Tng cc Cng nghip Quc Phng, H Ni. 12. Ban T tng - Vn ho Trung ng (2007), Ti liu nghin cu cc ngh quyt ln th t Ban Chp hnh Trung ng kho X (dnh cho cn b ch cht v bo co vin), lu hnh ni b, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 13. Hong Ch Bo (2006), Vn ha v con ng-i Vit Nam trong tin trnh cng nghip ha, hin i ha theo t- t-ng H Ch Minh, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 14. Nguyn Trn Bt (2006) Vn ho v Con ngi, Nxb. Vn ho Thng tin, H Ni. 15. Nguyn c Bnh (2005), Mt s vn v cng tc l lun t- t-ng v vn ha (ti bn c b sung), Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 16. B Vn ha - Thng tin, Cc Vn ha - Thng tin c s (1997), Mt s vn v xy dng lng - p vn ha hin nay, Nxb. H Ni.
183
17. B Vn ha - Thng tin (2002), K yu Hi ngh tng kt cng tc vn ha thng tin nm 2001, B Vn ha Thng tin, H Ni. 18. B Vn ha - Thng tin (2003), K yu Hi ngh tng kt cng tc vn ha thng tin nm 2002, B Vn ha Thng tin, H Ni. 19. B Vn ha - Thng tin (2004), K yu Hi ngh tng kt cng tc vn ha thng tin nm 2004, B Vn ha Thng tin, H Ni. 20. B Vn ha - Thng tin, (2005), K yu Hi ngh ton quc tng kt 5 nm phong tro ton dn on kt xy dng i sng vn ha (2000-2005), B Vn ha - Thng tin, H Ni. 21. Trn c Chm (2007), Phng chng t nn x hi, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 22. Nguyn c T Chi (2003), Gp phn nghin cu vn ho & tc ngi, Nxb. Vn ho dn tc v Tp ch Vn ho Ngh thut, H Ni. 23. Chnh ph n-c Cng ha x hi ch ngha Vit Nam (2000), Nin gim 2000, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 24. Cng ha x hi ch ngha Vit Nam (2006), K hoch pht trin kinh t - x hi 5 nm 2006 - 2010, H Ni. 25. Phm Nh Cng (ch bin, 1978), V vn xy dng con ngi mi, Nxb. Khoa hc X hi, H Ni. 26. D-ng Ph Hip, Nguyn Duy Dng (cb), (1998), Nhng thay i v vn ha, x hi trong qu trnh chuyn sang nn kinh t th tr-ng mt s n-c chu , Nxb. Th gii, H Ni.
184
27. Nguyn c Hng, Phm Xun Dng (2004), Nhn ti trong chin lc pht trin quc gia, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 28. Phm c Dng (2007), Bc tranh ngn ng - vn ho tc ngi Vit Nam v ng Nam , Nxb. i hc quc gia, H Ni. 29. Nguyn c n (2000), Vi vn ho ngh thut, Nxb. Vn ho dn tc v Tp ch Vn ho Ngh thut, H Ni. 30. ng Cng sn Vit Nam (1993), Vn kin ca ng Cng sn Vit Nam v vn ho vn ngh (t i hi VI n i hi VII), Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 31. ng Cng sn Vit Nam (1998), Vn kin Hi ngh ln th V Ban Chp hnh Trung ng kha VIII, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 32. ng Cng sn Vit Nam (2000), Cc Ngh quyt ca Trung ng ng 1996 1999 (sch phc v tho lun cc d tho vn kin i hi IX), Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 33. ng Cng sn Vit Nam (2001), Pht huy sc mnh ton dn tc, tip tc i mi, y mnh cng nghip ho, hin i ho, xy dng v bo v T quc Vit Nam x hi ch ngha (Bo co Chnh tr ca Ban Chp hnh Trung ng ng kho VIII trnh i hi i biu ton quc ln th IX ca ng) - D tho, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 34. ng Cng sn Vit Nam (2002) Vn kin Hi ngh ln th V Ban Chp hnh Trung ng kho IX, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 35. ng Cng sn Vit Nam (2004), Cc Ngh quyt ca Trung ng ng 2001 2004, (sch phc v tho lun cc d tho vn kin i hi X), Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 36. ng Cng sn Vit Nam (2005), Vn kin ng thi k i mi (i hi VI, VII, VIII, IX) - V vn ho, x hi, khoa hc - k thut, gio dc, o to, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 37. ng Cng sn Vit Nam (2005), Vn kin i hi ng thi k i mi (i hi VI, VII, VIII, IX), Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni.
185
38. ng Cng sn Vit Nam (2005), Bo co tng kt mt s vn l lun - thc tin qua 20 nm i mi (1986 - 2006), lu hnh ni b, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 39. ng Cng sn Vit Nam - Ban Chp hnh Trung ng (2005), Bo co tng kt mt s vn l lun - thc tin qua 20 nm i mi (1986 - 2006), lu hnh ni b, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 40. ng Cng sn Vit Nam (2006), Vn kin ng ton tp, tp 47, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. Vn kin ng ton 41. ng Cng sn Vit Nam (2006),
tp, tp 48, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 42. ng Cng sn Vit Nam (2006), Vn kin ng ton tp, tp 49, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 43. ng Cng sn Vit Nam (2006), Vn kin ng ton tp, tp 50, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 44. ng Cng sn Vit Nam (2006), Vn kin ng ton tp, tp 51, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 45. ng Cng sn Vit Nam (2006), Vn kin ng ton tp, tp 52, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 46. ng Cng sn Vit Nam (2006), Vn kin ng ton tp, tp 53, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 47. ng Cng sn Vit Nam (2006), Vn kin ng ton tp, tp 54, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 48. ng Cng sn Vit Nam (2006), Vn kin i hi i biu ton quc ln th X, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 49. V Cao m (2003), Phng php lun nghin cu khoa hc, Nxb. Khoa hc v k thut, H Ni. 50. Dim Th ng (1998), Bo tn v pht huy gi tr danh nhn vn ho truyn thng Vit Nam, Nxb. Vn ha thng tin, H Ni.
186
51. Phm Minh Hc, Nguyn Khoa im (cb), (2003), V pht trin vn ho v xy dng con ng-i thi k cng nghip ho, hin i ho, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 52. Trn Vn Giu (1980), Gi tr tinh thn truyn thng ca dn tc Vit Nam, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni 53. V Nguyn Gip (cb), (1997), T tng H Ch Minh v con ng cch mng Vit Nam, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 54. Phm Minh Hc (1995), Gio dc con ng-i cho hm nay v ngy mai, Nxb, Khoa hc x hi, H Ni. 55. Phm Minh Hc (1996), Pht trin gio dc pht trin con ngi phc v pht trin x hi - kinh t, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni. 56. Phm Minh Hc (cb) (1996), Vn con ng-i trong s nghip cng nghip ha, hin i ha (nghin cu x hi hc), Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 57. Phm Minh Hc (2001), V pht trin ton din con ngi thi k cng nghip ho, hin i ho, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 58. Phm Minh Hc (2001), Nghin cu con ngi v ngun nhn lc i vo cng nghip ha, hin i ha, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni. 59. Phm Minh Hc (cb), (2007), Nghin cu gi tr nhn cch theo ph-ng php NEO PI-R ci bin, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni. 60. Hong Hng Hi (2008), Gp phn tm hiu quyn con ng-i Vit Nam, Nxb. Qun i nhn dn, H Ni. 61. nh Hng (ch bin, 2006), Tm hiu ng li vn ho ca ng Cng sn Vit Nam, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 62. Hi Vn ngh dn gian Vit Nam v Trng i hc Khoa hc X hi v Nhn vn (i hc Quc gia Thnh ph H Ch Minh) (2002), Vn ho dn gian v s pht trin vn ho th, Nxb. i hc Quc gia H Ni.
187
63. Nguyn nh Hng (2005), Phn tch v mt tm l hc li sng ca sinh vin Thnh ph H Ch Minh, Nxb. Thnh ph H Ch Minh. 64. Huy (2005), Vn ha v pht trin, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 65. Nguyn Vn Huyn (2006), Vn ho mc tiu v ng lc ca s pht trin x hi, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 66. Nguyn Vn Huyn (cb), (2009), Con ng-i chnh tr Vit Nam truyn thng v hin i (sch chuyn kho), Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 67. Nguyn c Hng (2005), Tr thc Vit Nam trc yu cu pht trin t nc, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 68. Nguyn c H-ng (2009), Vit Nam vn ho v con ng-i, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 69. Long, Phan Th Mai H-ng (2002), Tnh cng ng, tnh c nhn v ci ti ca thanh nin Vit Nam, Nxb. Thnh ph H Ch Minh. 70. Phan Vn Khi (2002), Pht trin t nc nhanh v bn vng theo nh hng x hi ch ngha, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 71. Phan Vn Khi (2006), i mi su rng, pht trin t nc nhanh v bn vng, tin cng thi i, tp 1, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 72. Phan Vn Khi (2006), i mi su rng, pht trin t nc nhanh v bn vng, tin cng thi i, tp 2, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 73. Nguyn Th Kit (2008), Xy dng v pht trin con ngi, nng cao cht lng ngun nhn lc con ngi trong cng cuc i mi Vit Nam hin nay, Tp ch Trit hc, (6-205). 74. V T Lp (cb), 1991), Vn ho v c dn ng bng sng Hng, Nxb. Khoa hc X hi, H Ni.
188
75. V.I. Lnin (1969): Ton tp, tp 31, Nxb. S tht, H Ni. 76. V.I. Lnin (1971), Ton tp, tp 28, Nxb. S tht, H Ni. 77. V.I. Lnin (1969), Ton tp, tp 30, Nxb. S tht, H Ni. 78. Trn c Lim (2007), Pht trin con ng-i Vit Nam, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 79. Trng Lu (1996), Ch ngha nhn vn v vn ho dn tc, Nxb. Vn ho Thng tin, H Ni. 80. C. Mc (1960), T- bn, tp 2, Nxb. S tht, H Ni. 81. C. Mc (1962): Bn tho kinh t - trit hc nm 1844,
Nxb. S tht, H Ni.
82. H Ch Minh (1984), Ton tp, tp 4, Nxb. S tht, H Ni. 83. H Ch Minh (1985), Ton tp, tp 5, Nxb. S tht, H Ni. 84. H Ch Minh (1995), Ton tp, tp 4, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 85. H Ch Minh (1995), Ton tp, tp 6, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 86. H Ch Minh (1996), Ton tp, tp 10, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 87. H Ch Minh (2000), Ton tp, tp 10, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 88. H Ch Minh (2000), Ton tp, tp 5, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 89. H Ch Minh (2000), Ton tp, tp 12, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni.
189
90. Ban Vt gi Chnh ph, Tr-ng i hc Kinh t Thnh ph H Ch Minh (2001), Kinh t Vit Nam hi nhp v pht trin (Vietnam Economy Intergration and Devolopment), Nxb. Thnh ph H Ch Minh. 91. John Naisbitt (1998), Tm xu hng pht trin ca chu ang lm thay i th gii, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 92. Hoi Nam (Bin tp bo co), (2006), Pht trin con ng-i Vit Nam 1999 - 2004: Nhng thay i v xu h-ng ch yu, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 93. Phm Xun Nam (ch bin, 2002), Trit l pht trin Vit Nam my vn ct yu, Nxb. Khoa hc X hi, H Ni. 94. Phm Xun Nam (2008), S a dng vn ha v i thoi gia cc nn vn ha mt gc nhn t Vit Nam, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni. 95. Bi Thanh Sn, L Thu Ngn (2008), Con ng-i Vit Nam gi tr truyn thng v hin i, Nxb. Qun i nhn dn, H Ni. 96. Nguyn Vn Ngc (1957), Tc ng phong giao, Nxb. Minh c, H Ni. 97. Phan Ngc (1994), Vn ha Vit Nam v cch tip cn mi, Nxb. Vn ha thng tin, H Ni. 98. Trnh Th Kim Ngc (2009), Con ng-i v vn ha t l lun n thc tin pht trin, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni. 99. Phm Cng Nht (2007), Pht huy nhn t con ngi trong pht trin lc lng sn xut Vit Nam hin nay, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 100. Nguyn An Ninh (2008), Pht huy tim nng tr thc khoa hc x hi Vit Nam, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni.
190
101. V D-ng Ninh (2007), Vit Nam - Th gii v hi nhp (Mt s cng trnh tuyn chn), Nxb. Gio dc, H Ni. 102. V D-ng Ninh (cb), 2007, ng Nam truyn thng v hi nhp, Nxb. Th gii, H Ni. 103. inh Xun Lm - Bi nh Phong (1998), H Ch Minh vn ho v i mi, Nxb. Lao ng, H Ni. 104. Nguyn Phc (2000), Vn ho pht trin v con ngi Vit Nam, Nxb. Thnh ph H Ch Minh. 105. Ng Th Phng (2007), i ng tr thc Khoa hc X hi v Nhn vn Vit Nam trong s nghip i mi, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 106. C quan Bo co pht trin con ng-i Lin hp quc, Nguyn Qun (tuyn chn v gii thiu), (1995), Ch tiu v ch s pht trin con ng-i, Nxb. Thng k, H Ni. 107. Vn Qun (1995), V cc gi tr vn ho dn tc, Nxb. Vn ho dn tc, H Ni. 108. Phm Minh Hc, H S Qu (cb), (2002), Nghin cu con ng-i i t-ng v nhng h-ng ch yu - Nin gim nghin cu s 1, in ln th hai, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni. 109. H S Qu (cb), (2007), Con ng-i v pht trin con ng-i, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 110. Nguyn Duy Qu (cb), (2006), o c x hi nc ta hin nay vn v gii php, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 111. Vn To (2007), Giai cp cng nhn Vit Nam vi kinh t tri thc (Cui th k XX - u th k XXI), Nxb. L lun Chnh tr, H Ni. 112. H Vn Tn (2007), Mt s vn l lun s hc, Nxb. i hc Quc gia, H Ni.
191
113. Trn Ngc Thm (1997) Tm v bn sc vn ho Vit Nam, Nxb. Tng hp thnh ph H Ch Minh. 114. Trn Hu Tng, Tr-ng Thn (cb), (1997), Xy dng gia nh vn ha trong s nghip i mi, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 115. Th Minh Thu (2004), Xy dng v pht trin nn vn ho Vit Nam tin tin m bn sc dn tc thnh tu v kinh nghim, Vin Vn ho & Nxb. Vn ho Thng tin, H Ni. 116. Nguyn H-ng Thy (tuyn son v gii thiu), (2008), Ng-i Vit phm cht & thi h- tt xu, Nxb. Thanh nin v Bo Tin Phong, H Ni. 117. H Vn Th (1996), V vn ho vn ngh cc dn tc thiu s, Nxb. Vn ho dn tc, H Ni. 118. Chu Khc Thut, Nguyn Vn Th (cb), (1998) Vn ha, li sng vi mi tr-ng, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni. 119. To n Nhn dn Ti cao - Trng Cn b To n (1998), To n v quyn tr em (The court and Childrens Rights), song ng, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 120. Tng Ni. 121. Nguyn Thanh Tun (1998), Mt s vn v tr thc Vit Nam, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 122. Nguyn Hong Lng - Phm Hng Tung (cb), 2008), Ti nng v c dng (Nghin cu v mt s nhn ti tiu biu Vit Nam v nc ngoi), Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 123. Phm Hng Tung (cb), (2008), Lc kho v kinh nghim do to v s dng nhn ti trong lch s Vit Nam, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni.
192
cc
Thng
(2005),
Nin
gim
thng
Statistical Yearbook of Vietnam, Nxb. Thng K, H
124. Trn Vn Tng (2005), o to, bi dng v s dng ngun nhn lc ti nng, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 125. Nguyn Thnh Trung (2008), Vai tr ca con ng-i v vn pht huy ngun lc con ng-i trong s nghip i mi n-c ta hin nay, Tp ch trit hc s 7(206), H Ni. 126. Trn Xun Trng (2000), Mt s vn v nh hng x hi ch ngha nc ta, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 127. Vin Kinh t Thnh ph H Ch Minh (1996), Di dn, ngun nhn lc, vic lm v th ho Thnh ph H Ch Minh, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 128. Hunh Khi Vinh (cb), (2001), Mt s vn v li sng, o c, chun gi tr x hi, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. 129. Hunh Khi Vinh (2001), Nhng vn vn ha Vit Nam -ng i, Vin Vn ha & Nxb. Vn ha - Thng tin, H Ni. 130. H S Vnh (cb), (1993), Vn ha v con ng-i, Nxb. Vn ha v Tp ch Vn ha Ngh thut xut bn, H Ni. 131. Trn Quc Vng (2002), Vn ho Vit Nam - Tm ti v suy ngm, Nxb Vn hc, H Ni. 132. Trn Quc Vng (1998), Vit Nam ci nhn a - Vn ho, Nxb. Vn ho dn tc v Tp ch Vn ho Ngh thut, H Ni. 133. inh Qu Xun (cb), (2007), Trin vng pht trin kinh t - x hi Vit Nam n nm 2010, Nxb. Thng k, H Ni. 134. Phng s i pht thanh ting ni Vit Nam h pht thanh c hnh VOV, pht lc 18h45, ngy 25 thng 10 nm 2009.
193
Ti liu bng ting Anh 135. Radda Baren (1999), Possibilities of reuniting street working children with their families, National Political publishing house, Hanoi. 136. V Ngc Bnh (2002), The issue of child labour, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni. Cc trang web 137. 138. 139. 140. 141. 142. 143. Bo in t Cng an Nhn dn: http://ca.cand.com.vn Website Chng khon: http://chungkhoan247.vn Bo in t Hi Phng: http://hoaphuongdo.vn Bo in t Hi Phng:
http://www.baohaiphong.com.vn Website UNDP: http://www.undp.org/ Website UNDP Vit Nam: http://www.undp.org.vn/ Bo in t Yn Bi: http://www.yenbai.gov.vn
194

Luan Van Hoan Thanh

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Luan Van Hoan Thanh

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

M u 1.

Ch in nghing l tc gi nhn mnh

Cng nghip ho, hin i ho t n-c;

o, qun l, l cng c ch yu nng cao nng

Statistical Yearbook of Vietnam, Nxb. Thng K, H

You might also like