Vi khun E.

coli, hay con gi l Escherichia coli, l mt loi vi khun ph bin v thng v hi, nhng mt s dng vi khun nht nh c th gy co tht bng, st v a chy, suy gim chc nng thn, m lo, lit v thm ch c th dn n t vong. Loi vi khun ny phn ln c tm thy trong cc loi tht ti, cc loi u tng hay loi rau c l nh rau chn vt. Triu chng bnh s xut hin trong 3 n 4 ngy sau khi ngi bnh dng thc n c cha vi khun ny. Loi vi khun ny cng c th ly nhim t ngi sang ngi nu h khng ra tay sch s sau khi i v sinh

E.Coli nhm gy xut huyt ng rut

Nhm bnh do E.Coli gy tiu chy xut huyt ng rut (EHEC) c bit t nm 1982 khi c cc v dch vim rut xut huyt xy ra M do mt tp huyt thanh O157:H7 gy ra m trc y cha h c xc nh l cn nguyn gy bnh ng tiu ha. Mt s chngE.Coli trong nhm EHEC, trong c E.Coli O157:H7 c kh nng tit ra c t Shiga c xp vo nhm cc vi khun E.Coli sn xut c t Shiga (STEC). Bnh tiu chy do EHEC gy ra c th din bin t th nh, phn khng c mu hoc t mu n th nng phn ton mu nhng khng cha bch cu. Nguy him hn khi nhim chng STEC c th gy ra hi chng tan mu suy thn cp (Haemolytic Uraemic Syndrom: HUS) v cc ban do thiu tiu cu, y l cn nguyn chnh gy t vong. Bnh cnh ca hi chng tan mu suy thn cp c ghi nhn c ngi ln v tr em vi biu hin thiu mu tan huyt, gim tiu cu v suy thn cp tnh tng ur huyt, c th km theo cc ri lon thn kinh hoc st. Chng E.Coli O157:H7 l cn nguyn ch yugy ra hi chng tan mu suy thn cp trn ton th gii. Khong 15% tr em v mt t l thp hn ngi ln nhim E.Coli O157:H7 tin trin ti hi chng ny, trong 50% s bnh nhn phi chy thn v 5% t vong.

Gi trng mt trang tri thuc min Bc nc c b nhim khun E.coli chng mi.

E.Coli c ng u, ly truyn th no? Gia sc l cha vi khun quan trng nht, c bit l loi n c nhai li nh tru, b, d, cu. Vi khun c ng trong ng rut ca nhng loi vt ny v c o thi ra mi trng qua phn ca chng. Ngi cng c th coi l cha vi khun do ng vai tr trong vic ly truyn ngi - ngi.

E.Coli gy bnh cho ngi qua ng tiu ha: n phi thc phm b nhim tc nhn gy bnh nh tht tru, b, d, cu, sa b cha tit khun; rau, qu... (do nhim phn ca gia sc, ngi mang mm bnh) hoc do tip xc trc tip vi sc vt v mi trng nui sc vt b nhim bnh. Vi khun ny cng ly truyn trc tip t ngi sang ngi qua ng phn ming ch yu qua bn tay, vt nhim bn vi phn ca ngi bnh. E.Coli cn ly truyn qua ng nc: do tip xc hoc s dng ngun nc n ung, sinh hot, nc cc b bi, khu vui chi gii tr, sng, h b nhim tc nhn gy bnh. Thi gian bnh t 2-10 ngy, trung bnh 3-4 ngy. Ngi ln b bnh o thi vi khun trong phn khong 1 tun. Tr em c th o thi mm bnh qua phn n 3 tun. Nhn bit bnh do E.Coli Triu chng lm sng ca bnh bao gm au qun bng v tiu chy cp, phn c th c mu t mc t n nhiu, km theo c th c st hoc nn. Bnh ko di trong khong 10 ngy. Mt s trng hp tin trin nng gy hi chng tan mu suy thn cp tng ur huyt, y l nguyn nhn chnh gy t vong (hay gp tr nh v ngi gi). Ch cn mt lng nh vi khun c kh nng gy bnh. Bnh c th xy ra mi la tui, trong tr di 5 tui c t l mc cao nht v d tin trin ti hi chng tan huyt suy thn cp (HUS). Ngi gi cng c nguy c bin chng cao.

Ra rau bng nc sch trnh b nhim vi khun E.Coli.

Cc bin php phng nga bnh do E.Coli Hin ti cha c vaccin c hiu phng bnh tiu chy cp do E.Coli nhm EHEC. Vic phng bnh ch yu l cc bin php khng c hiu p dng chung cho cc bnh ly theo ng tiu ha. phng bnh c hiu qu, mi ngi, mi nh cn thc hin tt cc bin php sau:

V sinh c nhn: Mi ngi cn thc hin tt v sinh c nhn hng ngy, c bit thng xuyn ra tay bng x phng vi nc sch trc khi n, trc khi ch bin thc n v sau khi i v sinh hoc sau khi tip xc vi ngun bnh. Thc hin v sinh an ton thc phm: Thc hin n chn, ung chn, khng n cc thc n nghi ng l ngun ly nhim theo khuyn co ca c quan y t; ra tht sch rau, hoa qu, thc phm trc khi ch bin, s dng. Hn ch tp trung n ung ng ngi trong vng ang c dch. S dng nc sch trong n ung, sinh hot: m bo s dng nc sch, tt nht l nc c kh khun bng clo theo ng quy nh cho n ung, sinh hot hng ngy V sinh mi trng sng: m bo tt v sinh mi trng sng hng ngy: v sinh mi trng xung quanh nh , v sinh nh tiu, thu gom rc, dit rui nhng. Tuyt i khng phng u ba bi v khng s dng phn ti di mi hnh thc. Khai bo khi nghi ng mc bnh: Nhng ngi nghi ng b mc bnh cn n ngay cc c s y t c khm, t vn v iu tr trnh ly lan ra nhng ngi xung quanh v gy dch.
Gim nguy c ng c thc n do vi khun E.Coli, nhng li khuyn v an ton khi n ung. Nguyn nhn ca nhng ca ng c thc n l do ct gi thc n nhit khng ng vi yu cu v do khng nu chn thc n. V vy khng ch lm nhim vi khun E.Coli m cn dn n lan truyn vi khun khc nh Salmonella. Nhng thc phm d b nhim khun bao gm tht gia cm, gia sc, hi sn, sa cha qua thanh khun..., go. gim nguy c b ng c thc n, bn nn tun th nhng hng dn sau: - Lun ra tay trc khi chm vo thc n. Khng x mi cnh ni c thc n. - Khng th vt nui vo khu vc nh bp v bn n khi ang n. - Tr thc phm cn thn, nht l trong nhng thng h. Vi khun nhn ln rt nhanh nu thc phm b nhim qu 30 pht trong iu kin nhit m. Lun gi nhit trong t lnh t 0-5oC - Lun kim tra hn s dng ca thc n. Nu qa hn s dng, vt b thc phm i. Nu thc phm c mi hoc khng c cm quan tt, cng cn loi b. TS. Nguyn Vn Trang (Vin V sinh dch t Trung ng)

Escherichia coli Li ch v tc hi i vi sc khe con ngi

TS.BS H Vinh BV Bnh Nhit i
Escherichia coli (E. coli) c vi tr g i vi h tiu ha?

Khng lu sau khi cho i, cc loi vi khun bt u xut hin trong h tiu ha ca tr em, ri dn dn pht trin thnh mt h vi khun hon chnh gi l vi khun ch ng rut. H vi khun ny gm c hai nhm chnh: nhm chim phn ln l cc vi khun ym kh (sng

trong mi trng t dng kh); nhm kia l cc vi khun i kh (pht trin trong mi trng c dng kh). E. coli l vi khun chim n 80% trong nhm vi khun i kh ny. E. coli cng cc vi khun khc trong h vi khun ch ng rut gp phn vo nhiu chc nng quan trng trong s sng ca con ngi. Nhng chc nng bao gm: -

Ngn chn s tn cng ca cc vi khun xm nhp vo h tiu ha Kch thch h min dch ca c th Sn xut cc cht c li cho c th, v d vitamin K, biotin, folate Gip chuyn ha cc cht ng .

Nh vy, ni chung E. coli l loi vi khun khng c hi, chng sng thng tr trong h tiu ha con ngi, gp phn gip ch cho con ngi. Tuy vy, mt khi v l do g chng b lc vo ch khc ngoi h tiu ha th chng c th gy bnh. V d E. coli gy bnh nhim trng tiu, bnh vim mng no Ngoi ra, c mt t loi E. coli c th gy bnh do chng tip nhn cc kh nng gy bnh t nhng vi khun khc. l cc loi E. coli gy bnh ng rut, trong nhm cc k nguy him l nhm E. coli gy tiu chy ra mu (vim i trng xut huyt), vit tt theo ting Anh l EHEC (enterohemorrhagic Escherichia coli). Cc chng EHEC c th gy bnh tiu ra mu dn n tn huyt (v hng cu) v suy thn cht ngi, nh v dch ang xy ra ti Chu u t thng 5 nm 2011 va qua. Vi khun E.coli gy bnh tiu chy ra mu nguy him nht l chng no? C nhiu chng E. coli gy ra bnh tiu chy ra mu dn n tn huyt v suy thn. Ni ting nht l chng E. coli O157:H7 v 2 c im: gy dch lm cho nhiu ngi mc bnh trong mt khong thi gian ngn, v c th lm cht ngi v tn huyt v suy thn.
E. coli O157:H7 l g?

E.coli c rt nhiu chng khc nhau. phn bit, chng c t tn theo hai ch ci O, H v s th t km theo, tng t nh cch chng ta gi vi-rt cm (H5N1, H1N1). Chng E. coli O157:H7 c ghi nhn gy ra v dch u tin vo nm 1982 Hoa K, c 47 ngi b tiu chy ra mu. Trong v dch ny, E. coli O157:H7 c tm thy mn bnh m hamburger trong mt chui ca hng thc n nhanh. K t E. coli O157:H7 tr thnh mm bnh quan trng nht trong nhm cc bnh ly lan qua thc phm ti Hoa K cng nh cc nc pht trin Chu u v Nht Bn.
E. coli O157:H7 ly lan bng cch no?

Tru, b l cha v l ngun ly quan trng nht ca chng E. coli O157:H7. Chng sinh sng bnh thng trong rut gi tru, b nhng khng gy bnh, ch lm tiu chy nh b (ngh). Vi khun theo phn tru b ra ngoi mi trng. un nng n 70C l git cht E. coli, nhng chng c th tn ti trong t n hn 2 thng x lnh. E. coli O157:H7 ly lan qua ng tiu ha do ngi n thc phm tht gia sc khng c nu chn, sa ti khng tit trng, rau qu khng ra sch, hoc ung nc b nhim bn. Ngoi ra bnh cng c th ly lan trc tip ngi qua ngi nu tay ngi khng c ra sch s. V dch E.coli ti Chu u va qua l do chng E.coli no gy ra? V dch i tiu chy ra mu dn n suy thn cp gy cht ngi ang xy ra ti c v lan sang khp Chu u t thng 5/2011 tip din n thng 6/2011 l do chng E. coli O104:H4 gy ra. V mt di truyn, chng ny ging vi chng E. coli O157:H7 hn 80% nhng kh nng gy ra bin chng tn huyt v suy thn cao hn chng E. coli O157:H7. l l do gii thch v sao v dch hin nay tai Chu u l ln nht t trc n gi.

Lm sao nhn bit bnh v khi mc bnh cn phi lm g?

Tiu chy dng thng thng do E. coli khng ng ngi v ta c th cha c khi bng cch cho ung dung dch b nc v in gii ORESOL (nc bin kh) ging nh vi cc loi tiu chy do cc nguyn nhn khc. c bit cnh gic l cc trng hp tiu chy ra mu km theo suy thn. Da trn cc biu hin bnh thng thng, ta khng th nhn bit bnh do E. coli gy ra c m phi cn n xt nghim vi sinh. Bnh ny hin nay cha thy bo co hin hu ti Vit Nam. Tuy nhin, trong thi bui phi c phn lc hin nay, vic i t chu lc ny sang chu lc khc rt d dng nhanh chng th kh nng bnh lan n Vit Nam khng phi l khng th. Gp trng hp bnh tiu chy ra mu c suy thn th cn phi ngh n bnh do EHEC gy ra. Bnh nhn cn c nhp vin iu tr, v bnh vin c xt nghim xc nh chn on, c phng tin lc mu tr suy thn, v x l tt cht thi t bnh nhn, trnh ly lan cho cng ng. V vy, nu c du hiu tiu chy ra mu, chng ta nn n khm bnh ti cc c s y t c chn on v x tr ph hp.
Bnh c th c phng nga nh th no? n ung hp v sinh v ra tay thng xuyn vi x phng l bin php tt nht phng nga cc bnh tiu chy ni chung v cc bnh do E. coli gy ra ni ring. Thc n cn phi c nu cho chn c bn ngoi ln bn trong, rau qu n sng phi c ra sch vi nc sch v ch ung sa c tit trng. Thc hnh ra tay vi x phng trc khi sa son thc n, trc khi n, sau khi i v sinh v sau khi lm v sinh cho cc em b. y l cch n gin, r tin, d thc hin v c hiu qu thc t to ln phng trnh cc bnh tiu chy bao gm bnh do E. coli gy ra, v cc bnh truyn nhim nguy him khc nh: bnh tay-chn-ming, bnh cm... Tm li, vi khun E.coli va ng gp nhng chc nng quan trng trong h tiu ha ca con ngi va c th gy hi. Vic phng bnh quan trng l v sinh c nhn bng cch ra tay sch v m bo v sinh an ton thc phm ging nh trong cc bnh truyn nhim khc. V khi pht hin c du hiu tiu chy ra mu, chng ta nn i khm bnh c chn on v iu tr ng.

Kh nng tiu dit cc chng E. coli t ng kim loi (Cu)

Nghin cu mi ca cc nh khoa hc thuc H Southampton cho thy, ng kim loi (Cu) c th tiu dit c cc vi sinh vt, hn ch vic ly nhim cc bnh do chng gy ra.
Ngay khi T chc Y t th gii cng b vn ng c thc phm ti c do mt loi chng E.coli (E. coli O104: H4) cha tng xut hin trong cc t dch trc y, cc nh khoa hc ca ti H Southampton (Anh) cng a ra cc th nghim cho thy vai tr ca kim loi ng (Cu) trong vic ngn nga s ly lan dch bnh do vi sinh vt gy ra.

Gio s Bill Kevil, Trng nhm Vi sinh ng thi l Gim c c quan Sc khe mi trng (Environmental Healthcare Unit) thuc H Southampton cho bit: Mc d khng c nghin cu v quan st mt cch c bit trn chng O104, nhng nghin cu nh hng ca kim loi ng (Cu) i vi cc dng vi khun E. coli mi cho thy, tt c cc chng E. coli s dng trong nghin cu u b tiu dit nhanh chng. Nghin cu ch r, trn b mt ng kh, 10.000.000 (1.0x107) vi khun E. coli b tiu dit trong vng 10 pht. Trn b mt ng m t, qu trnh ny din ra trong tng thi gian khong 45 pht. Kh nng khng khun vn l mt trong nhng c tnh ca kim loi, v tnh cht ny cng tm thy trong cc hp kim ng nh ng thau v ng . Sau pht sinh t dch bnh ny, ra tay v chun b thc phm cn thn l mi quan tm hng u trnh ly nhim. Bt k thc phm ti sng no c t trn mt b mt hot ng u c th lm nhim nhng thc phm khc, hoc vi khun s b nhim t nhng vt c mt trc . Nu c s dng nh mt b mt cm ng trong lnh vc ch bin thc phm, kim loi ng s tiu dit bt k tc nhn gy bnh no nhim trn , lm gim nguy c nhim trn thc phm, v gip ngn nga s nhim khun trn din rng. www.sciencedaily.com
E coli gy bnh l rut (Entero-pathogenic E coli: EPEC) bm trc tip protein c chc nng th th ca chnh n vo trong t bo vt ch. Mt khi trong mng t bo vt ch, cc th th ny s gn vi cc yu t bm dnh khng phi fimbriae trn b mt t bo vi khun to thun li cho qu trnh bm dnh.

C ch c lc ca vi khun
Bch khoa ton th m Wikipedia

Bc ti: menu, tm kim Cc bnh l nhim trng l nguyn nhn gy t vong hng u trn th gii. Khng ch c nhng bnh nhim trng mi pht sinh m nhng bnh nhim trng c gy cht ngi bit t lu cng ti xut hin. Hn na t l vi khun gy bnh khng khng sinh ngy cng tng cao l nguy c ln cho sc khe cng ng. Nhng bng chng gn y cho thy cc tc nhn gy bnh mc d rt khc nhau u s dng nhng phng thc chung pht ng qu trnh nhim trng v gy bnh. Nhng c ch ny to nn c lc (virulence) ca vi khun. Tm hiu cc c ch m vi khun s dng xm nhp v gy bnh c ngha quan trng trong cuc chin chng li cc tc nhn b nh ny. Vy cc tc nhn gy bnh t hon ny , ang v s s dng nhng loi v kh no to nn c lc ca chng? Sau y l nhng bn lun v cc chin lc gy bnh chung ca cc vi khun m y hc hiu phn no.

Mc lc
[n]

1 Cc yu t bm dnh 2 Kh nng xm nhp 3 V vi khun 4 Vch t bo vi khun 5 Cc c t 6 Kh nng k sinh ni bo 7 khng khng sinh 8 Trin vng nghin cu v iu tr 9 Ti liu tham kho

[sa] Cc yu t bm dnh
Bc quan trng u tin trong qu trnh tng tc gia tc nhn gy bnh v vt ch l s bm dnh (adherence) ca chng vo cc b mt ca vt ch. Cc b mt ny bao gm da, nim mc (khoang ming, mi hu, ng tit niu) v cc t chc su hn (t chc lympho, biu m d dy rut, b mt ph nang, t chc ni m). C th to ra nhiu lc c hc khc nhau nhm loi b cc vi sinh vt khi cc b mt ny nh bi tit nc bt, ho, ht hi, dch tit nim mc, nc tiu, nhu ng rut v dng mu chy. Mt c im chung ca cc tc nhn gy bnh l kh nng biu hin cc yu t gip chng bm vo cc phn t trn nhiu loi t bo khc nhau ca vt ch v gip chng chng chu c cc lc c hc ny. Mt khi bm dnh vo b mt t bo vt ch, tc nhn gy bnh c kh nng khi ng cc qu trnh ha sinh c hiu gy bnh nh tng sinh, bi tit c t, xm nhp v hot ha cc chui tn hiu ca t bo vt ch. Cc yu t bm dnh ca vi sinh vt c gi l cc adhesin. Chng c th c bn cht polypeptide hoc polysaccharide. Cc adhesin c bn cht polypeptide c chia thnh hai nhm: nhm c fimbriae v nhm khng c fimbriae. Cc fimbriae, hay cn gi l cc pili, l nhng cu trc ph ca vi sinh vt c dng nh si lng trn b mt vi khun. Cc fimbriae c cu to bi nhiu protein xp

cht vi nhau to nn hnh dng ging nh tr xon c. Thng th ch c mt loi protein l cu trc chnh ca mt phn nhm fimbriae tuy nhin cc protein ph tr khc cng c th tham gia vo cu trc ca nh hoc gc fimbriae. nh ca cc fimbriae c chc nng gn vi t bo vt ch. Cc vi khun Gram m thng bm dnh nh cc fimbriae ny nh E coli (gy vim d dy rut v nhim khun tit niu), V cholera, P aeruginosa v cc loi Neisseria. Thut ng yu t bm dnh khng phi fimbriae (afimbrial adherin) dng ch cc protein c chc nng bm dnh nhng khng to thnh cu trc di, a phn nh fimbriae. Cc yu t bm dnh khng phi fimbriae thng iu khin qu trnh tip xc mt thit vi t bo vt ch tuy nhin qu trnh ny ch xy ra mt nhm nh cc loi t bo nht nh nu so vi kh nng gn c vi rt nhiu loi t bo khc nhau ca fimbriae. Cc vi khun Gram m (Yersinia pseudotuberculosis, E coli gy bnh l rut, cc Neisseria), cc vi khun Gram dng (Staphylococcus, Streptococcus) v cc Mycobacteria l nhng tc nhn gy bnh c yu t bm dnh khng phi fimbriae. Cc yu t bm dnh bn cht polysaccharide thng l thnh phn cu to ca mng t bo, vch t bo v v vi khun. Teichoic acid trong vch ca vi khun c tc dng nh l cc yu t bm dnh ca Staphylococcus v ca Streptococcus. Cc polysaccharide (glucan v mannan) trong lp v ca Mycobacteria cng c cc th th ca vt ch nhn din (receptor b th 3 v mannose receptor) nh lm tng tnh bm dnh ca cc tc nhn ny. Mc d cc tng tc receptor-ligand nhm tng cng kh nng bm dnh c th chia thnh hai nhm chnh: tng tc protein-protein v protein-carbonhydrate, mt iu quan trng cn nh l cc vi sinh vt thng s dng rt nhiu th th khc nhau ca t bo vt ch. E coli gy bnh l rut (Entero-pathogenic E coli: EPEC) bm trc tip protein c chc nng th th ca chnh n vo trong t bo vt ch. Mt khi trong mng t bo vt ch, cc th th ny s gn vi cc yu t bm dnh khng phi fimbriae trn b mt t bo vi khun to thun li cho qu trnh bm dnh. Mt iu quan trng cn nh l mt tc nhn gy bnh thng biu hin nhiu yu t bm dnh khc nhau. Chin lc ny c hu ht cc loi vi khun (Gram m, Gram dng v mycobacteria) s dng. Mt hng tp trung nghin cu iu tr hin ti l pht trin cc vaccine hoc thuc phong b kh nng bm dnh.

[sa] Kh nng xm nhp

Mt khi gn vo b mt t bo vi khun, mt s tc nhn gy bnh tip tc tin su vo hn na trong c th vt ch tip tc chu trnh nhim trng. Qu trnh ny gi l s xm nhp (invasion). C th chia qu trnh xm nhp thnh hai loi: ni bo v ngoi bo. Xm nhp ngoi bo xy ra khi tc nhn gy bnh ph v cc ro cn ca t chc pht tn n cc v tr khc trong c th nhng bn thn chng vn tn ti bn ngoi t bo vt ch. Phng thc xm nhp ngoi bo c s dng bi lin cu khun tan mu nhm A (Group A -haemolytic streptococcus) v t cu vng (Staphylococcus aureus). Cc chng vi khun ny tit mt s enzyme ph hy cc phn t ca t bo vt ch:

Hyaluronidase: ct t cc proteoglycan t chc lin kt. Streptokinase v staphylokinase: ph hy cc cc fibrin.

Lipase: ging ha cc loi m ca vt ch c tch t li Nuclease: tiu hy cc ARN v ADN c gii phng ra. Cc haemolysin to cc l thng trn mng t bo c kh nng ly gii khng ch cc hng cu m c cc loi t bo khc na. Haemolysin cng tham gia vo s pht tn vi khun rng hn trong t chc vt ch. Elastase ca trc khun m xanh c kh nng ging ha cc phn t ngoi bo v gip vi khun xm nhp t chc vi cc biu hin lm sng nh vim mng keratin, hoi t t chc trong bng v to cc x nang.

Kh nng xm nhp ngoi bo cho php cc tc nhn gy bnh ny to ra cc ch n np trong t chc v ti chng c th tng sinh ri pht tn vo cc v tr khc ca c th cng nh sn xut cc c t v khi ng cc p ng vim. Cc tc nhn gy bnh xm nhp ngoi bo cng c th i vo bn trong t bo v s dng c hai con ng xm nhp ni bo v ngoi bo. Xm nhp ni bo xy ra khi cc vi sinh vt thc s i vo bn trong t bo ca vt ch v sng trong mi trng ni bo ny. Mt s cc tc nhn gy bnh l vi khun Gram m, vi khun Gram dng v cc Mycobacteria c kh nng sng bn trong t bo. Cc t bo thc bo ln t bo khng c chc nng thc bo u l ch tn cng ca cc tc nhn ny. Mt s tc nhn gy bnh c i sng k sinh ni bo bt buc ngha l chng buc phi sng bn trong t bo cc ng vt c v mi c th pht trin c. Cc tc nhn ny bao gm Chlamydia, Rickettsia v Mycobacterium leprae. Cc chng vi khun khc thuc loi k sinh ni bo khng bt buc ch s dng kh nng xm nhp ni bo nh l phng tin tng sinh v pht tn n cc t chc khc.

[sa] V vi khun
Mt s vi khun sn xut mt lng ln cc phn t polysaccharide trng lng phn t cao, cn c gi l exopolysaccharide. Lp o ngoi bo ny c gi l v vi khun (capsule). Kh nng sn xut v l mt trong nhng yu t c lc quan trng nht ca vi khun v phng din xm nhp ti v tr vim. Mt cch c th hn, v vi khun gip chng chng li c ch phng v ca c th cng nh khng khng sinh. V mt s vi khun cng c kh nng iu ha min dch. V ny bo v vi khun chng li s thc bo bng cch khng cho cc khng th to hin tng opsonin ha trn vch vi khun. Do khng c hin tng opsonin ha nn cc i thc bo v bch cu trung tnh tip cn km hoc khng th tip cn c vi khun. Hin tng "thc bo bt lc" ny cng lm cho phn ng vim thm mnh m bi cc t bo thc bo khng th tiu dit c vi khun cng c gng tit nhiu cytokine hn na trong n lc lm sch vi khun ni y. Phn ng ny li thu ht thm nhiu cc bch cu a nhn v i thc bo khc na n vim. Cc loi vi khun nguy him c kh nng to v l Streptococcus pneumoniae (ph cu khun), Neisseria meningitidis (no m cu khun) v Pseudomonas aeruginosa (trc khun m xanh).

[sa] Vch t bo vi khun

Vi khun c chia thnh hai nhm chnh da trn s khc bit cu trc vch t bo (cell wall): vi khun Gram dng v vi khun Gram m. Vch t bo ca c hai nhm u cha cc thnh phn gy c c xem l nhng yu t c lc mnh ng vai tr trung tm trong qu trnh bnh sinh ca ca sc nhim trng huyt.

Cc thnh phn c t ca vch t bo khng nhn l nhng thnh phn cu trc c bn rt t gii phng vo mi trng xung quanh nu t bo khng b cht v b ly gii. Mt iu tri khoy l cc khng sinh s dng trong lm sng li lm gi phng mt lng ln cc thnh phn gy c ny. Do li lm xu hn tnh trng bnh sn c cng nh tin lng ca bnh nhn. Nhiu bng chng khoa hc cho thy rng vi khun Gr (-) v vi khun Gr (+) cng dng chung mt chin lc gy nhim khun huyt. Nhim trng huyt l hu qu t cc tc ng lin hp ca cytokine, cc thnh phn b th v cc thnh phn ca con ng ng mu. Cc thnh phn ca vch vi khun c th gy nn s sn xut hoc hot ha cc cht trung gian iu ha ny. Tht vy, cc bin c trc tip gy nn nhim trng huyt l qu trnh gii phng cc ni c t (endotoxin hay lipopolysaccharide) hoc gii phng cc thnh phn gy c khc ca vch vi khun vo trong h tun hon. Lipopolysaccharide (LPS) vi khun l mt phn t lng tnh nm trong lp mng ngoi ca vch vi khun Gram m thng c xem l yu t chnh chu trch nhim trong qu trnh gy nn sc nhim trng huyt. Th th chnh ca LPS l CD14, mt marker b mt ca i thc bo. Lipid A, thnh phn gy c ca phn t LPS, gy nn s gii phng hng lot cc cytokine gy vim v hot ha h thng b th v con ng ng mu. Cc nghin cu gn y cho thy cc th th ging Toll (Toll-like receptor), cytokine vim, eicosanoid, gc t do xy ha, yu t c ch di chuyn i thc bo, cc protein kinase truyn tn hiu v cc yu t sao m u ng vai tr quan trng trong sinh bnh hc ca sc nhim trng huyt do vi khun Gram m. Cc mnh Peptidoglycan v teichoic acid trong vch t bo vi khun Gram dng c kh nng to nn nhiu hiu ng sinh l bnh ging nh LPS. Peptidoglycan v teichoic acid ca vi khun Gram dng l thnh phn khi ng chnh ca nhim trng huyt do nhm vi khun ny. Cc thnh phn ca vch t bo c vi khun Gram m v vi khun Gram dng u tc ng ch yu thng qua khi ng p ng vim bng cch hot ha cc monocyte, i thc bo. Cc t bo ny khi c hot ha s gii phng mt lot cc cytokine, c bit l TNF v interleukin-1. Mc khc, c ni c t ln peptodoglycan u c th hot ha h thng b th. S hot ha ny li lm gii phng TNF t cc monocyte v gy nn tp trung cc bch cu trung tnh v lm co mch phi. Nh vy, bt k nhim trng huyt gy nn do vi khun Gram dng hay vi khun Gram m, du hiu v triu chng nhim trng u kh tng t nhau.

[sa] Cc c t
c t (toxin) l cc v kh sinh hc c bn cht protein hoc khng phi protein c sn xut bi vi khun nhm tiu dit cc t bo vt ch. Cc v d v c t khng phi protein l ni c t (LPS) ca cc vi khun Gram m v teichoic acid ca cc vi khun Gram dng. Cc c t bn cht protein (ngoi c t) thng l cc enzyme i vo t bo c nhn bng hai phng thc: (1) tit vo mi trng ln cn hoc (2) trc tip bm vo bo tng ca t bo vt ch thng qua h thng tit loi III (type III secretion system) hoc mt s c ch khc. Cc ngoi c t vi khun c th tm chia thnh 4 loi chnh da trn thnh phn cu trc amino acid cng nh chc nng ca chng:

c t A-B, c t tiu protein, c t hnh thnh l thng, v Cc c t khc.

Mt s chng vi khun c c t A-B l P. aeruginosa, E. coli, Vibrio cholerae, Corynebacterium diphtheria v Bordetella pertussis. Cc c t A-B c hai phn: tiu n v A c hot tnh enzyme v tiu n v B chu trch nhim gn v a c t vo t bo vt ch. Hot tnh enzyme ca tiu n v A c th c hot tnh tiu protein v d nh c t tetanus v botulinum hoc c hot tnh ADP ribosyl ha (ADP ribosylating activity) nh c t ca vi khun t, ho g, bch hu v c t A ca trc khun m xanh. Cc c t tiu protein ph hy cc protein vt ch c hiu gy nn nhng c tnh lm sng ring ca bnh. V d c t botulinum ca Clostridium botulinum, c t tetanus ca Clostridium tetani, elastase v protease IV ca P. aeruginosa. c t botulinum c a vo bng ng tiu ha v gy nn lit mm (flaccid paralysis) cc dy thn kinh ngoi bin trong khi c t tetanus hnh thnh cc vt thng su v gy nn lit cng (spastic paralysis) do nh hng n thn kinh trung ng. Elastase v protease IV ca trc khun m xanh ph hy cc cht c bn ca t bo, cho php nhim trng lan ta n cc khu vc rng hn. Cc c t ph v mng t bo hin din mt s vi khun. c t ny c kh nng to l thng trn mng t bo vt ch gy ly gii t bo. Cng ngy cng c nhiu c t to l thng mng t bo c pht hin cc vi khun Gram m nh h RTX (Repeat arginine Threonine X motif). Mc d c ch to l thng ging nhau cc thnh vin ca h ny, cc t bo ch li khc nhau. Cc c t khc bao gm: cc protein dng enzyme thy phn globulin min dch A (immunoglobulin A protease-type protein), cc c t bn vi nhit hot ha Guanylate cyclase v cc c t lm thay i khung nng (cytoskeleton) ca t bo vt ch. Nh vy, vi khun c kh nng s dng nhiu phng thc khc nhau nhm ph hy cc con ng truyn tin cng nh tnh ton vn cu trc ca t bo thit lp v duy tr nhim trng. Hin nay y hc bt u hiu c c ch phn t ca cc tc ng do c t. iu ng mng l mt s cc c t quan trng trn y c chung nhng motif cu trc v sinh ha. Chng ta c th li dng c im ny pht trin cc phng php tr liu trong tng lai v cc phng php ny c th hiu qu chng li nhiu vi khun khc nhau.

[sa] Kh nng k sinh ni bo

Vi khun gy bnh tin ha v pht trin nhng c ch sng st v nhn ln bn trong t bo vt ch sau khi xm nhp. Cc t bo vt ch c th cha ng vi khun ni bo gm cc t bo khng c chc nng thc bo (nh cc t bo biu m v t bo ni m) v c thc bo chuyn nghip nh i thc bo v bch cu trung tnh. Kh nng sng st v nhn ln c bn trong cc thc bo chuyn nghip l iu ng ngc nhin bi cc t bo c trang b cc v kh c sc cng ph mnh m tiu dit vi khun b nut vo. Cc c ch tiu dit mm bnh ny bao gm s sn xut cc cht trung gian c kh nng xy ha, pH thp bn trong cc khng bo cha vi khun v s hot ha cc enzyme tiu hy protein.

Thng c ba ni n tr m vi khun s dng n np bn trong t bo. Cc v tr ny bao gm:

Bn trong cc khng bo tiu th-thc bo th (lysophagosome) c kh nng thy phn v c tnh acid, Bn trong cc khng bo cha ha mng vi tiu th, v Bn trong dch bo tng.

Coxiella burnetti l mt v d v kh nng vi khun sng bn trong cc mi trng c ca khng bo tiu th-thc bo th. Chnh pH thp l iu kin cn thit tc nhn ny tng sinh. Cc chng Mycobacterium, Salmonella, Legionella pneumophila v Chlamydia trachomatis thuc nhm c tr bn trong cc khng bo cha ha mng vi tiu th. Cc khng bo b cc vi khun ny chim c c xem l c "c bit ha" hoc c "ti cu trc" v v mt hnh th chng thng khc bit vi cc khng bo khc trong t bo v cha cc marker b mt c trng. Shigella flexneri, L monocytogenes v Rickettsia rickettsii l nhng tc nhn gy bnh sng trong dch bo tng. Cc vi khun ny c cng chung mt chin lc dng enzyme ph hy cc khng bo ln cn v pht tn ni bo thng qua s dng cc khung nng ca t bo. Cc vi khun k sinh ni bo c th nhn ln v lan trn n cc t bo khc trong vng nhim trng hoc c th i xa hn. Chlamydia v Rickettsia ly gii mng t bo vt ch, phng thch cc t vi khun gy nhim trng, cc vi khun ny s bm v xm nhp cc t bo ln cn. Ngoi tc ng lm ly gii t bo vt ch, Shigella v Listeria cn s dng mt con ng lan truyn t t bo n t bo thng qua vic truyn trc tip mt phn cu trc t bo nhim bnh cho t bo lnh ln cn. Cc t bo nhim vi khun ny to ra cc phn li vo t bo lnh, sau phn li ny s ha mng vi t bo lnh v to nn cc khng bo cha vi khun bn trong t bo lnh. Cc vi khun k sinh trong i thc bo v bch cu trung tnh cng c kh nng s dng cc thc bo ny nh l cc phng tin chuyn ch gy nhim trng ton thn thng qua h thng mu v bch huyt. Salmonella typhi, cc chng Yersinia v Brucella c xem l c kh nng di chuyn gia cc t chc theo phng thc ny. Cc vi khun ni bo gy nn nhng vn nghim trng trong mt s bnh l nhim trng. Mt s tc nhn nhim trng ni bo c th tn ti hng nm tri v cn phi s dng mt liu php khng sinh rt mnh m. Nhim trc khun lao Mycobacterium tuberculosis l v d in hnh nht. Trng tm ca cc nghin cu hin ti l nhn din v xc nh c trng ca cc yu t c lc m vi khun k sinh ni bo s dng chim lnh ni n nu kh tip cn ny.

[sa] khng khng sinh

Vic pht minh ra khng sinh lm thay i mang tnh cch mng trong iu tr cc bnh l nhim trng. Tuy nhin vic s dng khng sinh trn lan trong nhng thp k va qua dn n s xut hin rt nhiu chng vi khun khng khng sinh v to nn mt mi nguy c ton cu trm trng e da nn y hc hin i. C vi khun Gram dng v Gram m u c kh nng khng li cc thuc iu tr vi sinh vt. Cc chng vi khun khng khng sinh (mt s ln trong c kh nng a khng) xut hin gy y v l nguyn nhn ca nhng mi lo ngi gm: cc tc nhn gy bnh tiu chy nh Shigella, Salmonella, E coli v

Enterococcus faecium; cc tc nhn gy bnh ng h hp nh Klebsiella pneumoniae v P aeruginosa; gy bnh ng tit niu nh E coli, M tuberculosis. Cc tc nhn gy bnh ny vn l nguyn nhn gy t vong do nhim trng hng u trn th gii. Hn na, Staph aureus khng vi methicillin, mt trong nhng nguyn nhn gy nhim trng bnh vin thng gp nht, v cc vi khun Gram m khng vancomycin nh Enterococcus (v c Staph aureus) l nhng thch thc thc s i vi cc bc s lm sng. C ba c ch thng gp ca hin tng khng khng sinh vi khun:

Thay i v tr ch tc ng, Thay i s thu nhn khng sinh, v Bt hot khng sinh.

S pht trin kh nng khng c thc hin thng qua hai qu trnh di truyn: do t bin t pht v ch yu l do thu nhn cc gene t ngun gc bn ngoi thng qua hin tng chuyn gene theo chiu ngang. Hin tng chuyn gene theo chiu ngang xut hin khi cc yu t di truyn c chuyn t mt c th ny n c th khc cng loi hoc khc loi. Ngoi ra, thay i vt cht di truyn a n hin tng khng cng c gy nn bi t bin t pht. V d mt t bin lm thay i v tr gn khng sinh c th lm gim nhy cm khng sinh v lm gia tng khng thuc. c bit, M tuberculosis, tc nhn gy bnh lao, vn l mi e da cho sc khe loi ngi v vi khun ny c kh nng a khng, bao gm khng vi isoniazid v streptomycin. khng vi streptomycin l do vi khun c cc t bin lm thay i cc ch ca khng sinh ny. Kh nng lan trn ca cc vi khun khng khng sinh l mi e da thc s i vi sc khe cng ng trn ton th gii. Qu trnh ny c th thun li nh kh nng to cc biofilm. Cc biofilm ny l cc tp hp vi sinh vt c t chc nh chng c th chia s kh nng sng st v tng cng khng i vi cc kch tc ca mi trng. S ly lan ny c th xy ra gia ng vt vi ng vt do thc n b nhim cht thi hoc t ng vt ly cho ngi do n phi cc thc n nhim bn, do xut nhp khu ng vt sng hoc cc sn phm ca chng v ly t ngi sang ngi, c bit l trong cc c s chm sc y t. Nguy c to thnh dch (epidemic) hoc i dch (pandemic) l nguy c c tht v n t ra mt thch thc ln cho vic iu tr cc bnh nhim trng trn bnh din ton cu. Do vy cn phi c cc nghin cu pht trin cc thuc mi hiu qu trong vic kim sot v nga s lan trn ny.

[sa] Trin vng nghin cu v iu tr

i mt vi nhng c ch m vi khun s dng gy bnh, cc nghin cu trong tng lai s tp trung vo nhng hng no? Nhng tin b gn y trong k thut khuych i chui ADN (polymerase chain reaction: PCR) v cc k thut ADN khc cho php cc nh khoa hc xc nh nhanh chng b gene hon chnh ca c cc vi sinh vt gy bnh v t bo ca vt ch c nhn cng nh lng gi c mc biu hin gene v m t c cc qu trnh phn t xy ra trong nhim trng. p dng cc phng php ny trong vic nghin cu b gene ca vi sinh vt v t bo vt ch, kt hp vi cc cng c phn tch hiu qu v thang nh gi mc biu hin gene v ang to ra mt cuc cch mng trong vic pht trin cc k thut mi trong chn on, tin lng v x tr lm sng cc bnh nhim trng.

[sa] Ti liu tham kho

J W Wilson, M J Schurr, C L LeBlanc, R Ramamurthy, K L Buchanan and C A Nickerson. Mechanisms of bacterial pathogenicity. Postgraduate Medical Journal. 2002; 78: 216-224 University of Wisconsin-Madison Department of Bacteriology. The Mechanisms of Bacterial Pathogenicity. Todar's Online Textbook of Bacteriology . 2002 Kenneth Todar. http://textbookofbacteriology.net/pathogenesis.html Stephen T. Abedon. Bacterial Mechanisms of Pathogenicity. http://www.mansfield.ohio-state.edu/~sabedon/biol2060.htm

Escherichia coli (thng c vit tt l E. coli) hay cn c gi l vi khun i trng l mt trong nhng loi vi khun chnh k sinh trong ng rut ca ng vt mu nng (bao gm chim v ng vt c v). Vi khun ny cn thit trong qu trnh tiu ha thc n v l thnh phn ca khun lc rut. S c mt ca E. coli trong nc ngm l mt ch th thng gp cho nhim phn. E. coli thuc h vi khun Enterobacteriaceae v thng c s dng lm sinh vt m hnh cho cc nghin cu v vi khun. Thc ra, phn ln cc vi khun E.coli khng c nh hng g ng k n sc khe tr mt s c th gy tiu chy v ty vo a phng, tui ngi bnh m cc vi khun trn y c nhng nh hng khc nhau.

E-coli chng mi
T thp k 80 ca th k trc, ngi ta pht hin chng E.coli mi k hiu l E.coli O157: H7. y l chng ph bin nht trong cc E.coli gy bnh tiu chy. vi bnh nhn, vi khun ny c th gy ri lon mu v suy thn, thm ch dn n t vong. Vi trn dch va qua chu u, vi khun b coi l th phm l dng t bin ca hai chng vi khun E.coli khc nhau. y l chng vi khun mi c nhng c tnh khin chng nguy him hn nhiu so vi hng trm loi chng vi khun E.coli trong rut ngi

Nguyn nhn no dn n nhim E.Coli?

Trc ht phi khng nh y l bnh truyn nhim ly truyn qua ng phn tay ming. Chng ta b ly nhim E.coli t phn qua cc vt trung gian nh bn tay, vt dng, thc n, nc ung v c a vo c th qua ming. E.coli c th xm nhp vo tht gia

cm hay tht heo trong qu trnh lm tht nn nu tht b nhim v khng nu chn th vi khun c th sng st v tht vn b nhim khun. Chng ta cng c th nhim E.coli qua tm sng nu nc b nhim khun hay nc cha c kh trng bng chlorine.

Triu chng nhim E.Coli

Ngi ng c thy au bng d di, i phn lng nhiu ln trong ngy, t khi nn ma, thn nhit c th hi st. Trng hp nng, bnh nhn c th st cao, mi mt, chn tay co qup, m hi. Nhiu ngi b nhim E.coli m khng c triu chng v cng khng mc bnh. Khi bnh nhn b nhim E.coli nghim trng (tc c th lm ri lon mu v suy thn) thng c thm cc biu hin nh da xanh, lnh, yu c, tiu t Thi gian bnh ca E.coli t 2 - 20 gi. Ty tng trng hp m biu hin bnh khc nhau nhng phn ln cc trng hp nhim E.coli thng t hi phc, iu tr ch yu bng b nc v in gii.

Phng nga E.Coli

Cch tt nht phng bnh l thc hin n chn, ung nc tit trng, v sinh mi trng, ra tay ngay sau khi i v sinh, dng nc my qua x l nu nc ung v nu n. Ni cha c nc sch, tt nht l hng nc ma hoc nu phi dng nc sng, sui, ao, h, knh rch th phi lc sch v kh khun ng phng php: un si, SODIS...
Tn y l Escherichia coli c Buchner tm ra nm 1885 v c Escherich nghin cu y nm 1886

E.Coli l thnh vin ca h Enterobacteriace c c trng bi tnh cht c enzym bgalctosidase v b - Glucoronidase. N pht trin nhit 44-45 C trn mi trng tng hp, ln men ng lactose v mannitol c sinh hi v sinh axit, sinh endol t triptophan. Tuy nhin mt s chng c th pht trin 37 C ch khng pht trin 44-45 C v mt s th khng sinh hi. E.Coli khng sinh oxidase hoc thu phn ur.