Professional Documents
Culture Documents
DANH MC HNH V
CHNG 1.
TNG QUAN V TI
1.1. Tng quan v k thut m in
1.1.1. S lc v k thut m in
M in l qu trnh in phn, trong anod (cc dng) xy ra qu trnh oxy ha
(ha tan kim loi hay gii phng kh oxy), cn catod (cc m) xy ra qu trnh kh (kh
ion kim loi t dung dch m thnh lp kim loi bm trn vt m hay qu trnh ph gii
phng kh hydro) khi c dng in mt chiu i qua dung dch m.
Phn ng xy ra catod:
Phn ng xy ra anod:
Mn+ + neM ne
M
Mn+
lng, tng hiu sut m l vn cht lng m. V vy, phi tm thnh phn dung dch,
iu kin in phn, m bo lp m c nhng tnh cht sau:
-
Zn
Cd
Cu
Cu
Ni
Ni
Sn
Sn
Cr
Cr
Ag
Au
Ha tr
mg/culng
0,339
0,852
0,658
0,329
0,304
0,203
0,615
0,307
0,18
0,0896
1,118
0,681
g/A gi
1,22
2,079
2,372
1,186
1,095
0,730
2,214
1,107
0,647
0,324
4,025
2,452
ng
lng
in
ha
Hm lng (g/l)
Pha ch
CuCN
18-26
15
8-23
25
25
23
12-54
30
35
NaCN
NaCN t do
5-10
Na2CO3
15-20
15
NaOH
6-8
6
2-10
NaHSO4
Na2S2O3
pH
Nhit (oC)
Mt dng in
catod (A/dm2)
0,05-1
11,0-12,2
12,5-13,0
20-30
hoc 40-50
40-60
18-50
1-3
0,2-2
20
0,5-1
hoc 1-2
Mt dng in
0,5-1
anod (A/dm2)
0,5
0,2-0,6
Hm lng (g/l)
Pha ch
CuCN
22,5-30
30 - 50
19 - 45
35 - 45
50 - 70
45 - 55
40 - 65
26 - 53
50 - 72
65 - 92
60 - 70
NaCN
NaCN (t do)
4 - 7,5
Na2CO3
15 - 60
20 - 30
15 - 60
20 - 30
NaKC4H4O6.4H2O
30 - 60
30 - 60
30 - 60
30 - 40
10 - 20
30 - 40
8 - 12
15 - 20
10 - 15
8 - 12
10 - 20
NaOH
4-9
10 - 20
KSCN
8 - 10
MnSO4.5H2O
0,08-0.12
1,5-3ml/l
12,212,8
Nhit (oC)
60 - 65
50 - 60
55 - 70
50-60
55 - 65
50 - 60
3-4
1-3
1,6- 6,5
0,5 - 2
1,5 - 3
1,5 - 3
Mt dng in
2
catod (A/dm )
Ant (A/dm2)
1,5 - 2
0,8- 3,3
Ch :
-
Hm lng (g/l)
Pha ch
Km c
Nhm
CuCN
43,1
Cu ( dng CuCN)
13,5 - 26
NaCN
48,8
NaCN (t do)
5,6 11,2
3,8
15 - 60
30
15 37,5
60
11,5 12,5
10,2 10,5
45 - 60
38 - 54
Mt dng in (A/dm2)
1,6 8,2
0,25 - 3
Na2CO3
NaKC4H4O6.4H2O
Ph
Nhit (oC)
Hm lng (g/l)
1
49-127
49-127
270
200
67,5CuCN
67,582,5
82,5
KCu(CN)2
9
NaCN
NaCN (t do)
62-154
4-11
76-178
KCN (t do)
7,5-15
K2CO3
0-120
11-19
0-90
KOH
NaOH
15
11-9
KCN
Na2CO3
10
30-52,5
22,5-37,5
31-52
22-37
KCNS
10
NaCNS
Na2SO3
1-4 Butidiol
Nhit (oC)
Mt dng in
A/dm2
0,5-2
70-80
70-80
60-80
60-80
40
3-5
3-6
1-11
1-11
1-2
M ng xianua hiu sut cao dng cht lm bng nh tioure, cumarin , nhng
cht ny phi hp vi cc cht hot ng b mt. Khi s dng cht lm bng cn dng
dng in i chiu. Chu k dng in i chiu 15 giy: 5 giy hoc 20 giy: 5 giy.
Nu dng mt dng in cao hoc yu cu lm bng tt cn dng dng in i chiu
60 giy: 45 giy. Nu dng dng in ngt qung, thng m 8 10 giy; ngng 2-3
giy.
[3] Pha ch dung dch
Pha ch dung dch xianua cn iu kin thng gi tt. Khi pha ch, ha tan NaCN
(hoc KCN) trong nc nng, va khuy va cho t t CuCN, nhit khng cao qu
60oC. Ha tan tng thng ring Na2CO3, NaOH, v NaKC4H4O6. Hn hp ha tan hai loi
trn, khuy u, cho nc n mc quy nh, lc, phn tch v iu chnh dung dch.
10
Dung dch s
1
200-250
150-250
200-250
180-240
240-250
50-70
50-70
35-70
45-60
40-60
Dextrin sunfo
ha
0.8-1.0
Sunfurol-8
0.1-0.2
3-5 mg/l
Cht bng
UBAC 1A
1.5-2.5
1-10
30-75
28-80
30-60
15-25
25-48
18-30
24-40
15-25
v ch m
CuSO4.5H2O
H2SO4
Nhit , oC
ic , A/dm2 tnh,
sc khng kh
nn
1-2
6-8
<8
3-6
ia , A/dm2
<2.5
1.5-3
95-98
<2.5
11
ng dng
M m,
M m,
dy
mn
M bng
M bng,
M bng
do
12
Na2CO3 trn 60 75 g/l c s c, dung dch m hiu sut cao Na2CO3 trn 90 g/l hoc
K2CO3 trn 118g/l c s c.
C th kh Na2CO3 bng phng php h nhit , nhit h xung 0oC hoc 5oC,
thi gian trn 8 gi c th kh 25 45 g/l Na2CO3, mui ng mt i 10%.
Kh K2CO3 bng phng php kt ta dng mui Canxi hoc Bari, c 1 gam
Ba(OH)2 c th kt ta 2g K2CO3.
e. Kh tp cht kim loi
Dung dch xianua ng hiu sut cao rt nhy vi tp cht.
Kh ch: Hm lng ch 0,08 g/l nh hng cht lng m. kh ch, gia nhit
dung dch 60oC, va khuy va cho Na2S 0,2 0,4 g/l Na2S2O8.
Kh km: Tp cht km lm cho lp m gin, khi hm lng Zn2+ 0,4 g/l c hai lp
m. Kh tp cht Zn bng cch in phn dung dch vi mt dng in 0,3 0,5
A/dm2.
f. Quan h gia Anod ha tan v thnh phn dung dch
Da vo trng thi anod ha tan m phn on thnh phn dung dch, bng 1.6.
Bng 1.7. Quan h gia anod ha tan v thnh phn dung dch
Trng thi anod
Mu m
Bnh thng
Anot c mng ti
Anot c mu en
C tp cht ch
Anot c mu xanh lc
13
Thnh phn v ch
2
Hm lng (g/l)
CuSO4.5H2O
150 - 250
150 - 200
H2SO4
45 - 110
50 - 70
C6H12O6
30 - 40
Nhit (oC)
Mt dng in (A/dm2)
20 - 50
20 - 30
1-3
1-3
14
Thnh phn v ch
Hm lng (g/l)
CuSO4.5H2O
180-220
180-250
150-220
180-220
180-220
H2SO4
50-70
50-70
50-70
50-70
50-70
S1
0,01-0,02
S9
0,01-0,02
S12
0,03
TPS
0,01
SH 110
H1
0,0050,02
0,001
0,001
H6 (N)
0,00020,0007
0,00030,001
Gc mtyl xanh
0,01
Gc mtyl tm
0,01
0,2
Poliglicola (M 4000-6000)
0,03
0,2
0,01
0,05 - 0,1
OP 21
Gc clo
0,0030,0008
0,5
902- 0,08
0,02-0,08
15
0,02-0,08
0,2-0,5
0,02-
0,02-
Nhit (oC)
Mt dng in (A/dm2)
0,08
0,08
20-35
20-35
20-40
20-40
20-40
1-3
1,5-3,5
1-6
1-6
1-6
Lp m nhm, si
Lp m sm, ti mp b
nhm, si, cy
Lp m bm km, d bong
Lp m sng nhng lm tm
hng, ra s mt
Lp m b r
Lp m c vt en hay nu,
im cc vt sng
nu <1g/l th m x l vi ic ln
1.2.4.3. M ng Pirophotphat
[1] c im cng ngh
u im: phn b tt, khng c, n mn t. Lp m mn, c th m c lp m
dy.
Khuyt im: khi m trn st thp phi m lt. nht dung dch cao, kh lc, gi
thnh t, x l nc thi kh khn.
[2] Ch cng ngh
Hm lng (g/l)
Cu2+
22 - 38
P2O7-4
150-250
NO3
5-10
NH3
1-3
HPO4-2
<113
Ph gia hu c
Thch hp
T l P2O7/Cu
pH
8,2-8,8
Nhit
50-60
Khuy
Khng kh nn
1:1 - 2:1
18
Thnh phn v ch
Cu2P2O7
K4P2O7.3H2O
Hm lng (g/l)
60-70
60-70
70-90
50-60
280-320
280-320
300-380
35 -400
NH3H2O (25%)
(NH4)2HC6.H5O7
2 - 3ml/l
20-25
2-3ml/l
10-15
K3C6H5O7H2O
10-15
N(CH2COOH)3
15-20
KNO3
15-20
KNaC4H4O6.4H2O
10-20
SeO2
C7H5NS2
0,008-0,02
0,008-0,02
0,002-0,004
0,00020,0004
pH
8,2-8,8
8,2-8,8
8,0-8,8
8,4-8,8
Nhit (oC)
30-50
30-40
30-50
30-50
1-1,5
0,6-1,2
1-3
0,5-1
Di ng
Di ng
Di ng
catod
catod
catod
Di ng
catod
Mt dng in
(A/dm2)
Khuy
Cho 1 kg CuSO4 phn ng vi 0,54 kg Na4P2O7 hoc 0,66 kg K4P2O7 to thnh 1kg
Cu2P2O7.
Khi pha hai loi trn ha tan ring bit, cho t t mui pirophotphat vo trong dung
dch sun phat, khuy u. Sau phn ng pH = 5 thch hp, gn ra kt ta nhiu ln.
b. Pha ch dung dch
Ha tan K4P2O7 trong thng, cho CuP2O7, khuy n khi ha tan hon ton.
Ha tan mui xitric, mui tactarat, mui nitrat, sau vo thng m,lm long
n th tch quy nh.
Dng axit xitric hoc KOH iu chnh pH cho 1 - 2 ml/lH2O2 (30%) v 3-5 g/l
than hot tnh, nhit 50oC, thi gian 1-2 gi.
[4] Duy tr cng ngh
-
Dung dch m niken m khng c cht lm bng. Mui niken sunfat l mui chnh
cung cp ion niken, hp cht clorua l cht hot ha anod, axit boric l cht m,
chng chm kim dng cht thm t.
Thnh phn v ch
2
Hm lng (g/l)
NiSO4.7H2O
250-300
NiCl2.6H2O
30-60
NaCl
H3BO3
35-40
Na2SO4
150-400
180-250
8-10
10-12
30-35
30-35
40-80
20-30
MgSO4
C12H25SO4Na
30-40
0,05-0,1
0,05-0,1
3-4
5,0-5,5
5,0-5,5
Nhit (oC)
45-60
18-35
20-35
Mt dng in (A/dm2)
1-2,5
0,5-1
0,8-1,5
Khuy
Cn
Cn
Cn
pH
21
Cht lm bng
Sckarin
C6H5COSO2NH2
1-4 Butidiol C4H6O2
Hm lng (g/l)
0,6-1
0,6-1
0,3-0,5
0,3-0,5
Cumarin C9H6O2
0,1-0,3
1-2
0,5-1
Turbo make up
5-10ml/l
Turbo maiternance
0,5-0,8ml/l
62A
1,5ml/l
Nhit (oC)
40-50
45-55
40-45
50-60
Mt dng in
(A/dm2)
1,5-3
2-4
1,5-3
2-8
22
Thnh phn v ch
Hm lng (g/l)
NiSO4.7H2O
280-300
240-280
270-320
NiCl2.6H2O
30-40
45-60
35-45
H3BO3
35-40
30-40
38-45
C9H6O2
0,15-0,30
HCHO
0,15-0,20
C12H25SO4Na
0,1
0,01-0,02
C4H6O2
0,2-0,3
CH3COOH
1-3
B make -up
9-12ml/l
Levelet TL
0,4-1,5ml/l
62A
Nhit (oC)
Mt dng in
1-3ml/l
55-60
45-50
52-60
3-4
3-4
3-8
23
pH
Khuy
3,8-4,2
4,0-4,5
3,8-4,3
Di ng hoc sc
Di ng hoc sc
Di ng hoc sc
kh
kh
kh
Hm lng (g/c)
NiSO4.7H2O
260-300
NiCl2.6H2O
40-60
H3BO3
30-40
Fomalin ml/l
0,6-0,1
p.aminobenzen sunfamit
0,18-0,25
pH
4,3-5
Mt dng in
2-7
Nhit (oC)
40-60
Hm lng (g/l)
NiSO4.7H2O
350-380
NaCl
12-18
H3BO3
40-45
Sc karin C6H5COSO2NH2
2,5-3
24
0,4-0,5
Poliglicola CH2OH(CH2CH2O)CH2OH
0,15-0,2
SiO2
50,70
pH
4,2-4,6
Nhit (oC)
55,60
Mt dng in
3,4
Khuy
Khng kh nn
3-5
Ni(NH2SO3)2
450
270-330
65-780
H3BO3
30
30-45
36-48
15-30
6-18
3,5-5,0
3,5-4,2
4-0
2-16
2-14
60-70
Thnh phn v ch
NiCl2.6H2O
Cht thm t
pH
Mt dng in
0,05
25
Nhit (oC)
38-60
25-70
60-70
Thnh phn v ch
Hm lng (g/l)
NiSO4.7H2O
120
Na4P2O7
65
NaHSO4
Na3C6H5O7.2H2O
60
NaCl
30
NH4OH (28%)
30-60
C6H8O7
15
Ni2P2O7
73
K2P2O7.3H2O
200
KCl
10
(NH4)2HC6H5O7
20
pH
7,5-9
Nhit (oC)
25-35
50-60
Mt dng in
0,2-2
26
1.2.5.4. M Niken en
M Niken en thc t l lp m hp kim. Thnh phn dung dch khc nhau, thnh
phn hp kim khc nhau. M Niken en dng trong cng nghip quang hc, ch to v
kh v nhn mc.Thng thng lp m Niken en dy 2 m, bn chng g km, sau
khi m cn sn.
Dung dch m niken en c hai loi, loi th nht ngoi mui niken cn c mui
km sunfat v mui Sunfoxianua. Lp m en t dung dch ny c hm lng Niken 4060%, km 20-30% lu hunh 10-15%, cht hu c 10%. Trong qu trnh m, lu hunh
trong ion CNS- chuyn thnh ion lu hunh, kt hp vi Niken to thnh Nikensunfua
mu en.S phn hy ca mui sunfoxianua l nguyn nhn ch yu c cht hu c trong
lp m.
Thnh phn v ch
NiSO4.7H2O
70-100
115125
60-75
75
40-45
50-70
50-70
30
ZnCl2
20-25
30
10-15
10-15
NaCl
15-25
NH4Cl
20-40
45-55
30-40
30-40
H3BO3
Hm lng (g/l)
NiCl2.6H2O
ZnSO4.7H2O
25-35
NaCNS
12,5-15
NH4CNS
25-35
NiSO4(NH4)2SO4.6H2O
40-60
15
15-20
35-45
27
20-25
KNaC4H4O6.4H2O
10-15
Na2SO4.10H2O
30-55
Anot
Niken
Niken
Niken
Niken
Niken
Niken
pH
4,5-5,5
5,8-6,1
4-5,5
4-5,5
5,0-5,8
Nhit (oC)
30-60
25-85
20-35
40-45
40-50
Thng
0,15
0,5-2
0,5-2
0,1-0,3
Mt dng in
0,05-
(A/dm )
0,1-0,4
0,15
Thnh phn v ch
2
Hm lng (g/l)
NiSO4.7H2O
120-150
120
(NH4)6Mo7O24 4H2O
30-40
30-40
H3BO3
20-25
CH3COONa
20
PH
4,5-5,5
3-4
Nhit (oC)
20-35
30-40
0,15-0,3
0,2-0,5
Mt dng in (A/dm2)
Hm lng (g/l)
NiCl2.6H2O
67,5
28
NH4Cl
67,5
NaCl
22,5
ZnCl2
11,25
11,25
Nhit (oC)
25-35
pH
6,0-6,3
29
30
C nhiu cch gia cng c hc: mi, nh bng, quay xc, rung, phun ct, phun
nc, chi Nhng ch yu ngi ta s dng mi v nh bng
Mc ch gia cng c hc l lm cho b mt kim loi sn si tr nn nhn bng t
tiu chun m. mi v nh bng, ngi ta dng my quay hai u trc c gn hai
bnh xe nh bng.
1.3.2.1. Mi bng
Mi bng l qu trnh gia cng b mt chi tit bng pht mi bng (hoc dy ai).
Mi bng c th loi b khi b mt chi tit lp oxy ha, lp g, vt sc, vt hn,
bavia, lm bng phng chi tit. Ngoi nhng chi tit yu cu cht lng khng cao, c
th mi bng mt ln, thng thng phi mi bng nhiu ln nhng ht mi c kch thc
nh dn. Cht lng mi bng quyt nh bi ln ca ht mi, nguyn liu ht mi,
tnh cht ca pht mi v tc mi. Cho thm cht bi trn (nh thuc nh bng) trn
pht mi bng c th mi tinh. th b mt (Ra) ca chi tit sau khi mi bng c th t
n 94 m
Kch thc ht mi, khi phn b trn mt phng nht nh c quan h vi tnh cht
pht (bao gm nguyn liu v cch khu) v hiu qu nh bng. Khi ht mi to, b mt
kim loi c lng ct gt ln dng pht cng, b mt kim loi mu v lng ct gt nh
dng pht mm, pht vi c tnh mm tt nht
1.3.2.2. nh bng
nh bng l qu trnh gia cng b mt chi tit bng pht nh bng c thuc nh
bng. nh bng tin hnh trn b mt tng i bng phng, lm gim nhm b mt,
b mt c nhn bng.
nh bng bao gm cng on nh bng th, nh bng trung bnh, nh bng
tinh. nh bng th dng pht cng nh bng b mt qua mi bng hoc cha mi
bng, c tc dng mi ct nht nh vi kim loi nn, loi b vt mi th. nh bng
trung bnh dng pht tng i cng nh bng b mt qua nh bng th, b mt
tng i bng. nh bng tinh l cng ngh sau cng khi nh bng, dng pht mm,
b mt bng nh gng
1.3.3. Ty du m
31
1.3.3.1. Ty du dung mi hu c
Dung mi hu c thng dng: xng, du ha, axtn, xilen, triclo etylen Xng r
nhng c, c s dng nhiu, d chy, ngm ty hoc xoa ty nhit thng
c im: du m x phng ha v khng x phng ha c th ha tan, khng n
mn chi tit. Ty du nhanh nhng khng trit , cn phi ty du b sung ha hc hoc
in ha. Dung mi d chy, c, gi thnh cao
Dng ty nhng chi tit nh c hnh dng phc tp, nhng chi tit kim loi mu
c nhiu du, chi tit b kim n mn cn ty s b
Khi ty du bng dung mi hu c cn ch nhng im sau:
-
1.3.3.2. Ty du ha hc
L qu trnh tc dng x phng ha v nh ha ca dung dch kim nng i vi du
ty i lp du, m. Tc dng nh ha ca cht hot ng b mt ty lp du, m
khng th x phng ha
[1] Ty du dung dch kim
Ty du dung dch kim d qun l, s dng rng ri. Hm lng NaOH trong dung
dch kim khng cao. Ty du st thp hm lng NaOH nh hn 100 g/l, ty du ng
v hp kim ng hm lng NaOH nh hn 20 g/l. Ty du km, thic, ch nhm v hp
kim ca chng, khng ty du dung dch kim c m dng mui kim nh Na 2CO3,
Na3PO4 Ty du dung dch kim c th ty du m thc vt c th x phng ha, cho
thm mt s cht hot ng b mt nh thy tinh lng, bt x phng, cht nh ha OP
c th ty c du m khong vt
Thy tinh lng l cht nh ha mnh, c nng lc x phng ha, c tc dng lm
chm i vi ch, km Nhng n cng kh ra sch, d hnh thnh keo thy tinh kh
ha tan, khi sang cng on khc, nh hng n bm chc
32
[2] Ty du axt
Ty du axt c th ng thi ty du v lp oxyt mng trn b mt chi tit. N c
to thnh bi hn hp axit v c hoc hu c v cht hot ng b mt.
[3] Ty du dung dch kim nhit thp
Ty du dung dch kim nhit cao th hiu sut ty du thp, nhit kim cao
(65 900C), tiu hao nng lng ln, nhim mi trng, x l nc thi tn km
Ty du dung dch kim, nhit thp khc phc c nhng nhc im trn, c nhiu
loi dung dch ty du
Cn c chn lc pha ch dung dch ty du: nghin cu pha ch v chn dung dch
ty du cn cn c vo nguyn liu nn, chng loi du v phng php c kh khi ty
du (ngm, phun, quay, siu m) m quyt nh
Chn thnh phn cht ty du: cht ty du nhit thp bao gm hp cht tnh
kim v cht hot ng b mt. Hp cht kim bao gm hyrxyt kim loi, cc loi mui
cacbonat, mui phtpht chim 75%, ngoi ra cn c cht tng tc ty v cht lm
chm
1.3.3.3. Ty du in ha
[1] c im ty du in ha
Ty du in ha gm c ty du catod, ty du anod, ty du phi hp anod, catod.
c im ca phng php ty du in ha c trnh by theo bng sau. Ty du in
ha l cng ngh cui cng ca ty du
Phng php
ty du
Ty du catod
c im
Phm vi ng dng
Ty du anod
hir, c th ty sch mn v
mng mng kim loi nh km,
thic, ch, crm bm trn b
mt. Hiu sut ty anod thp, n
mn kim loi mu
Tn
Pha ch
NaOH
40 60
10 20
60
15 30
Na2CO3
Na3PO4.12H2O
34
20 30
20 40
25 30
20 30
20 40
25 30
35
Na2SiO3
Nhit (0C)
35
70 80
70 80
70 80
70 80
2-5
5 10
2-5
2-5
5 10
13
1-3
Mt dng
in (A/dm2)
Thi gian ty
du catod (pht)
Thi gian ty
du anod (pht)
5 - 10
0,2 0,5
Ch
-
Pha ch 1 dng ty chi tit st thp thng thng v chi tit chu lc cng
cao
Pha ch 2 dng ty chi tit khng chu lc hnh dng phc tp
Pha ch 3, 4 dng ty chi tit ng, nhm, magi, km, v hp kim ca
chng
1.3.3.5. Ty du siu m
Ty du siu m l phng php dng sng siu m sinh ra rt nhiu bt kh trong
dung dch ty du, nhng bt kh sinh ra ln ln gy khuy ng c kh mnh lm cho
35
hyr. Khi nng v nhit thch hp, tc n mn trong HCl cao gp 1,5 2 ln
trong H2SO4
[3] HNO3
L thnh phn quan trng trong dung dch n mn bng. Hn hp HNO3 v HF
ty lp oxyt trn ch, thp khng g, hp kim nn niken, nn st, nn coban Hn hp
HNO3 v H2SO4 ty bng ng v hp kim ng
[4] HF
HF c th ha tan hp cht c silic, ha tan lp oxyt ca nhm, crm. V vy HF
dng ty chi tit vt c, thp khng g, vt liu c bit Nhng HF rt c, bay hi
mnh, khi dng phi cn thn, khng tip xc vi da
[5] H3PO4
H3PO4 c tc dng n mn km, v vy tng cng n mn, cn phi tng nhit.
u im ca ty trong H3PO4 l khi cn dnh mt t dung dch H3PO4 trn b mt chi tit,
to thnh lp mng bo v mui pht pht khng ha tan, H3PO4 dng ty lp g mi
hn, cu kin trc khi sn
1.3.4.3. Cht lm chm
Dung dch ty g cho thm cht lm chm, c th phng nga kim loi nn b n
mn nhiu, trnh hin tng gin hyr. Nhng cht lm chm to mng mng trn b
mt, v vy phi ra sch, nu khng bm chc khng tt
Cht lm chm thng l cht hu c, a s l hp cht hu c c nit hoc lu
hunh trong thnh phn cu to. Th d nh thiour, upotropin
b. nh hng ca mt dng in
38
Khi mt dng in tng cao, s phn cc cng tng ln. Bi v khi mt dng
in cao, tc di chuyn ca ion v tc phng in ca n cng khc nhau r rt.
Quan h gia in th in cc v mt dng in thay i gi l s phn cc.
Hnh 1 biu din ng cong phn cc ca dung dch m niken xianua. in th catod
cng m khi mt dng in catod nng cao.
c. nh hng ca nhit
Nhit dung dch tng ln, lm tng s dch chuyn ca ion, b sung rt nhanh s
ion lp catod v khuch tn mch s ion ca anod ho tan, do lm gim s phn cc.
d. nh hng s khuy trn
Khuy trn lm tng s khuch tn ca ion, do lm gim s phn cc.
e. nh hng s phn cc i vi m in
S phn cc c quan h mt thit vi m v quyt nh:
-
c lp m kt tinh mn.
S phn cc anod lm cho anod ho tan khng bnh thng, dung dch khng
n nh.
1.4.2. Qu th hydro
Mun c kim loi kt ta trn catod phi c in th m hn in th tiu chun ca
n, lng in th tng ln so vi in th tiu chun gi l qu th
39
Trn catod ngoi ion kim loi thot ra cn c hydro thot ra. Hydro thot ra nhiu
hay t l do qu th quyt nh. Ion no c qu th thp th ion y phng in trc, qu
th cao th ion kh phng in
Qu th hydro c ngha ln trong k thut m. Nhng kim loi nh km, niken,
crm, st c in th tiu chun m hn so hydro, v vy hydro thot ra trc, kim loi
khng th kt ta c. Nhng do tn ti qu th hydro nn c th m c nhng kim
loi ny. ng thi qu th hydro lm gim s thot hydro, lm gim tnh gin lp m,
nng cao hiu sut dng in, dung dch n nh, lp m bm chc.
Hydro thot ra lm cho lp m khng tt v vy phi dng mi bin php nng
cao qu th hydro
Qu th hydro ph thuc vo bn cht in cc, trng thi b mt in cc, b mt
g gh, x x, qu th hydro nh
Qu th hydro tng khi mt dng in tng v gim khi nhit tng.
Qu th hydro ph thuc vo tnh cht v pH dung dch.
1.4.3. Qu trnh anod v th ng catod
1.4.3.1.Qu trnh anod
M in thng dng anod (cc dng) ha tan. Khi c dng in i qua, kim loi
ha tan do s phn cc chuyn v pha dng.
Me ne = Me+n (Me l gc kim loi)
Trn anod ngoi qu trnh ha tan cn c hydro thot ra.
Trong mi trng kim, oxit thot ra theo phn ng:
4OH - - 4e
2H2O + O2
4H2O - 4e
Trn anod ha tan cn xy ra nhiu phn ng ph khc oxi thot ra lm cho hiu
sut anod gim thp.
40
1.4.3.2. Th ng anod
Thng thng khi c dng in i vo dung dch in li, th anod b ha tan. Nhng
mt dng in anod ln hoc thnh phn dung dch khng ng th anod khng tan m
ch c oxi thot ra, anod b en. Qu trnh ha tan ca anod b km hm gi l s th
ng. chng li s th ng, ngi ta cho vo cc cht hot ng nh cc ion Cl -, F-,
Br-
1.4.4. pH dung dch m
Gi tr pH nh hng rt ln ti tnh cht lp m. Trong qu trnh m phi khng
ch pH trong phm vi quy nh. Nu pH thay i s lm xu cht lng lp m nh tng
gin, gy, bong
Trong qu trnh m, pH lun trng thi cao, v vy hng ngy phi o pH, iu
chnh v b sung kp thi. Nu pH cao dng H2SO4 3% iu chnh cn nu pH thp c
th iu chnh bng cch in phn dng din tch anod ln, din tch catod nh nng
cao gi tr pH
1.4.5. S n mn kim loi
1.4.5.1. Nguyn nhn gy ra s n mn kim loi
Kim loi tip xc vi khng kh, t hoc dung dch sinh ra s n mn, c hai loi
n mn l n mn ha hc, n mn in ha.
S n mn ha hc xy ra khi khng c dng in pht sinh, m n xy ra khi b oxi
ha nhit cao, hay n mn trong cc dung dch khng phi l cht in nh cc dung
mi hu c.
S n mn in ha xy ra khi c dng in pht sinh, dng in chy t anod sang
catod (in t chy t catod sang anod) to thnh pin.. Nguyn nhn l do s chnh lch
in th gia hai cc.
41
42
nh hng ca cht hu c
nh hng ca mt dng in
Khuy
Dn hydro: sau khi ion hydro kh trn catod, mt phn s to thnh kh H 2 bay ln,
mt phn nguyn t hydro thm vo kim loi nn v kim loi m lm cho kim loi b
gin.
Rp bt kh: sau khi m xong, khi nhit mi trng cao, hydro hp th trn b
mt kim loi nn n ra, sinh ra bt kh.
R, chm kim: bt kh hi ro bm trn b mt kim loi, to ch cch in lm cho
ion kim loi khng th phng in ch bt kh c, m ch phng in xung quanh ch
bt kh sinh ra im r trn lp m.
44
CHNG II.
THC NGHIM
2.1. S qui trnh thit k m hnh m ng Niken
Chn sn
phm
Xy dng
qui trnh
cng ngh
Tnh ton
thit k qui
trnh
Chn ch
m ng
Chn dung
dch m
Test m
hnh
Chn ch
m Niken
Kim tra,
khc phc
qui trnh
Sn phm
45
B1
R3
My Mi
Gia Cng
B3
B4
B2
R2
R1
Bng
iu
khin
Bng
iu
khin
Bng
iu
khin
Bng
iu
khin
Bng
iu
khin
Bng
iu
khin
R2: B ra 2
R3: B ra 3
B3: M ng SunPhat
B4: M Niken
2.2.1. S qui trnh m hnh
Gia cng c
hc
Ra 1
Ty du
bng my
siu m
Ra 3
Ty in ha
Ra 2
M Vng
Trnh by
sn phm
M ng lt
M NiKen
bng
Chiu rng
1.6 m
0.35 m
47
48
49
51
Th
Di
Rng
cao
tch
(lt)
01
600
550
800
02
800
700
03
1200
04
Loi
b
Loi
b
Di
Rng
Cao
Th tch
(lt)
250
08
1500
1000
1000
1300
800
400
09
2200
700
1000
1400
700
800
600
10
2200
1000
1000
2000
1500
700
800
750
11
3000
700
1000
2000
05
800
700
1000
550
12
3000
1000
1000
2000
0,6
1200
700
1000
800
13
800
450
800
270
0,7
1500
700
1000
1000
14
800
450
1000
350
52
Dung dch s
1
NaOH
5-10
25-30
Na2CO3
15-35
4-6
3-5
Na3PO4.12H2O
40-60
6-8
30-40
3-5
Na2SiO3
10-12
20-25
5-15
Cht HBM
1-3
1-3
NaNO2
10-12
K2Cr2O7
0,5-0,8
Dung dch 1 ty c cho c kim loi en v kim loi mu; dung dch 2 ty cho
ng, km, nhm; dung dch 3 ty cho thp; dung dch 4, 5 v 6 ty cho ng v hp kim
ng. Tn s dao ng ca siu m khong 20 kHz c tc dng xm thc mnh nht, nn
thng dng ty cho cc vt kh, to v cc vt c hnh dng n gin. Nhng khi ty
cho vt b li c hnh th phc tp, c khe hp, l su, th phi dng tn s cao n 200
500 kHz. Cng siu m khi ty phi t t 1,5 n 2,5 W/cm 2; tn s cng cao th
cng (cng sut) i hi cng thp. Thi gian ty trong siu m t 2-4 ph. Vt ty
khng nn chng cht hoc che khut ln nhau trong b ty, cn t gn v hng chng
ngun pht siu m. Ty yu cu m c th ty siu m 1,2 hay 3 ln. Cht lng ty phi
c nh k lm sch hoc thay mi.
2.3.3.3. Ty du m bng phng php in ha
Ty du m hin i ha cho b mt rt sch, thi gian ty ngn, thng dng vo
khu lm sch ln cui ly i mng du m cn st li cc khu ty trc . Dung
dch ty hin i ha c thnh phn ging nh dung dch ty du m ha hc nhng nng
long hn. C th dng dng mt chiu hay xoay chiu cho ty in ha. Khi dng
dng mt chiu th vt ty c th l catot hoc anot. Trong qu trnh in phn cc bt kh
nh (hydro hay oxy) thot ra trn in cc (vt ty) s li cc mng hay git du m bong
ra nn tc ty nhanh hn. Ty anot chm hn ty catot v dung dch st anot khng b
kim ha nn qu trnh x phng ha xy ra chm hn, ng thi th tch kh oxy thot ra
b hn th tch hydro m bt kh oxy li to hn bt kh hydro nn tc dng li mng, git
du m km hn. Ty anot cn lm b mt xm, en do b oxy ha bi oxy thot ra.
54
Nhng ty catot kim loi li b gin hydro, v vy khng nn ty catot lu, nht l ty cho
cc vt mnh, cho nhp, l xo, Hin nay c cc ch phm tng hp, di cc tn m
ha khc nhau, cho vo b ty in ha khc phc hin tng gin hydro rt hu hiu.
V d, cht c ch loi polyme ch nitro, cc phn t lng thp, chng gin hydro cho
thp rt trit , ng thi chng sinh bt trn mt dung dch lm mt nguy c to ra hn
hp n (gia oxy v hydro). Trong thc t hay ty lin hon: lc u ty catot 5-6 pH, sau
ty anot 1-2 pH. Nu thc hin hai ln ty y trong hai b ring bit th b ty anot
dng catot thp, cn b ty catot dng anot kn, thp m kn, thp khng g; v nu
dng anot bng thp thng s b tan (tuy rt t) lm bn dung dch v ion st s kt ta
ln mt vt ty. iu ny rt bt li i vi trng hp ty catot cho ng, hp kim ng,
b mt nh bng. Ty du m in ha cho ng, km, nhm v cc hp kim ca
chng ch c tin hnh trn catot.
Nhc im ca ty du m in ha l kh ty sch trong cc khe, khut, l,
cho cc vt c hnh th phc tp v kh nng phn b ca dung dch thp.
Thnh phn dung dch, ch ty du m in ha c trnh by trong bng 2.3.
Dung dch 1, 2, 3 ty trn khung treo, dung dch 5 ty trong thng quay, dung dch 4 ty
bng vng xoay chiu. Dung dch 6 ty cho ng, NaCN va c tc dng ty du m va
hot ha b mt ng; lp m ng trn thp ty catot trong dung dch 6 ri chuyn sang
ty anot trong dung dch 7. Dung dch 8 ty cho hp kim km.
ng
Thp
Thnh phn
(g/l) v ch
ty
Dung dch s
1
NaOH
20-40
5-10
45-55
60-70
10-15
10-15
8-12
Na2CO3
20-40
20-40
25-30
10-20
25-30
25-30
8-12
Na3PO4
20-40
20-40
25-30
10-20
5-10
25-30
25-30
4-6
Na2SiO3
3-5
15-25
NaCN
5-15
10-15
Na5P3O10
10-20
Cht HBM
1-2
0,1-0,2
0,1-1
55
Trilon B
4-6
Nhit , oC
60-80
60-80
60-70
75-85
35-40
65-70
40-50
60-70
Dc, A/dm2
2-10
2-10
10
4-8
1-1,5
2-5
1-2
Da, A/dm2
2-10
2-10
3-5
2-3
tc, ph
3-10
3-10
10
3,5
0,5
ta, ph
1-3
1-3
1-2
1-2
Rng
56
Cao
30 cm
-
25 cm
25 cm
Hnh 2.12. Cu to mt b m
2.3.5. Tnh ton thit k b m niken
Kch thc b m Niken
Di
Rng
Cao
30 cm
20 cm
25 cm
57
Mc, gi, khung treo, dung treo cc vt cn gia cng trong cc b in phn nh
ty in ha, m v vy khi thit k hay chn khung treo, gi treo hay mc treo phi cn
c vo kch thc, hnh dng, s lng vt m. Mt vt m trn khung phi cn c vo
kh nng phn b v kh nng m su ca dung dch. Mc treo anot ha cn g tht
cht, tip in tht tt v khi anot ha c th b n mn hay sinh mng cch in.
[2] Dng c g lp anot
Anot c th l kim loi ha tan hay khng ha tan
Anot c dng tm, thi, ovan, bi, dng ng xu, khuy o, mnh nh
Loi anot to dng cc loi mc treo bng ng g trc tip tng anot ln cu anot.
Loi nh dung gi, hp, lng, (bng vt liu dn in nhng khng tan, thng
l titan) ng y anot ri treo ln cu anot.
Anot ha tan thng sinh mn cn, v vy thng phi bao anot bng cc ti vi
bn ha cht dung dch khng b vn c.
2.3.7. H thng sc kh
H thng sc kh l mt h thng kh quan trng trong xng m. Trong thit k
xng m ngi ta thng dng cc loi bm ln. Vt liu lm bm phi bn ha, khng
b n mn khi tip xc vi cc dung dch dung trong xng m, thng bng cht do
(PP, FA, PA, PVDF, ETFE... ), thp khng r, hp kim hastelloy Nng sut bm c cc
loi 50 lt/ph, 120 lt/ph, 250 lt/ph, 500 lit/ph, 900 lt/phnhng m hnh ny mc
nh hn nn chn h thng sc kh nn.
M hnh nh sau: Khng kh c nn bng my bm kt hp vi i lu dung
dch. Khng kh nn c lm sch, dn vo h thng ng nha c khoan l dc theo ng,
t st y b, pha di catot. iu chnh van kh p sut trong ng nm trong khong
4,905 9.81 104 Pa (tc khong 0.5 1 atm). Cch khuy ny rt mnh v u
2.3.8. H thng khuy lc
[1] Nhng nguyn nhn gy nhim bn dung dch m
Cc dung dch dng m kim loi trong thi gian lm vic thng b nhim bn do
hu qu tch ly cc cht l:
- Cc chi tit ri vo y b, ha tan dn.
- Cc chi tit tip xc km vi catot cng d b ha tan ha hc khi b in phn.
-
S l/dm2
S th nghim
Ch lm
Ch li
Khng
30
6,2
0,9
59
0,015
0,05
Khng
86
51
10
2,6
Khng
230
152
113
66
Lc tinh
32
25
bng.
Nhng tp cht do gi treo gy ra.
Tp cht sinh ra dung dch m v nc khng tinh khit.
Nhng tp cht khc trong qu trnh m.
Nhng tp cht trn phi gii quyt c bn trc khi lc. Lc ch s dng khi
khng c cch gii quyt no khc.
Chn my lc, iu quan trng cng sut v tnh cht ca n. Thng thng chn
cng sut my lc trong mt gi lc c th tch bng 3-5 ln th tch b m, i vi b
m bng niken, lc c th tch bng 5-10 ln th tch b m. i vi dung dch kim
dng thp ch to my lc, i vi dung dch axit, nhng phn tip xc vi dung dch
m phi dng cao su cng cht do clovinyl, hp kim thp khng g molip en, thp silic
bo v, nhng thp silic cng, gia cng kh thng khng s dng.
Vt liu lc thng l vi bng, si tng hp, si thy tinh, than hot tnh, s.
Vi bng dng trong dung dch trung tnh, si acrilic, si vinyl dng cho dung dch axit,
si thy tinh dng cho dung dch c axit cao, c hp cht flo.
nng cao tc lc, m bo dung dch sch, thng cho vo cc cht ph tr.
Cht ph tr thng dng l than hot tnh. Tc my lc xem bng 5.3, t bng trn c
th tnh c cng sut my lc.
60
14
14-20
10-14
M ng xianua
10-16
M hp kim ng km
10
M km xianua
M thic kim
6-10
lm tng mt dng in, nng cao nng sut, cht lng ta dng thit b
khuy lc tun hon.
Khi khng di ng catt c th dng cc phng php sau khuy dung dch:
phng php khuy c kh bng my khuy, phng php khuy bng khng kh nn v
lc tun hon dung dch.
Phng php khuy c kh hu nh khng c s dng, v kch thc b ln phi
t rt nhiu my khuy.
Phng php dng kh nn c s dng rng ri. di y b t ng c nhiu
l (ng st nu nh dung dch kim, ng ch hoc PVC nu l dung dch axit, hnh 5.8.
61
63
64
Hm lng (g/l)
1
180-220
180-250
150-220
180-220
180-220
50-70
50-70
50-70
50-70
50-70
0,01-0,02
S9
0,01-0,02
S12
0,03
TPS
0,01
SH - 110
H1
0,005-0,02
0,001
0,001
H6 (N)
0,00020,0007
0,0003-
0,0030,0008
0,001
Gc mtyl xanh
0,01
Gc mtyl tm
D
0,01
0,2
0,2
0,01
Poliglicola
0,03
0,05 - 0,1
(M 4000-6000)
65
OP - 21
Gc clo
0,5
0,2-0,5
902- 0,08
0,02-0,08
0,02-0,08
0,02-0,08
0,02-0,08
Nhit (oC)
20-35
20-35
20-40
20-40
20-40
Mt dng
in (A/dm2)
1-3
1,5-3,5
1-6
1-6
1-6
S9:
S12:
TSP:
SH 110:
H1 :
66
M:
D:
OP-21:
Thnh phn v ch
250-300
NiCl2.6H2O
30-60
NaCl
35-40
Na2SO4
150-400
180-250
8-10
10-12
30-35
30-35
40-80
20-30
MgSO4
C12H25SO4Na
Hm lng (g/l)
NiSO4.7H2O
H3BO3
30-40
0,05-0,1
67
0,05-0,1
pH
3-4
5,0-5,5
5,0-5,5
Nhit (oC)
45-60
18-35
20-35
Mt dng in (A/dm2)
1-2,5
0,5-1
0,8-1,5
Khuy
Cn
Cn
Cn
Thnh phn v ch
lm vic
Hm lng (g/l)
NiSO4.7H2O
250-300
250-300
NiCl2.6H2O
30-50
30-50
NaCl
H3BO3
250-300
10-20
35-40
35-40
35-40
0.6-1
0.6-1
1-2
0.3-0.5
0.3-0.5
MgSO4.7H2O
CH3COOH
Sckarin
C6H5COSO2NH2
1-4 Bitidiol C4H6O2
Cumarin C9H6O2
0.1-3
HCHO(ml/l)
CdCl2
68
0.5-1
C6H5OH
Natri laurylsunfat
0.1-0.2
0.1-0.2
0.1-0.2
pH
4-4.5
3.8-4.5
4-4.5
Nhit
40-50
45-55
40-45
Mt dng din
1.5-3
2-4
1.5-3
69
70
Cho thm vo 30ml glyxerin, 1ml phenolptalein v chun bng dung dch NaOH
0.1N cho n khi xut hin mu tm rc r. Nu sau khi cho thm 10ml glyxetrin m mu
hng bin mt th c th tin hnh chun ngay.
[5] Phn tch HCHO
Ly 25-50ml dung dch m cho vo bnh tam gic 250ml, thm nc n th tich
100ml, dng buret a vo ng 25ml dung dch iot 0.1N ri thm dung dch NaOH vo
cho n khi xut hin mu vng nht (c kt ta niken hyroxit)
y bnh v trong 15-20 pht cho dn axit H2SO4 1N vo tan ht niken hyroxit
ri cho d tip 15ml H2SO4 na
Cho vi git tinh bt v chun chnh xc iot thot ra bng dung dch natri
thiosunfat 0.1N cho n khi xut hin mu xanh
71
CHNG III.
KT LUN
3.1. Kt lun
Sau mt khong thi gian nghin cu ti chng em hon thnh phn l thuyt
v a ra m hnh hot ng trong phng th nghim. Trn nghin cu l thuyt th m
hnh c th m cc thit b nh nh bulon trang tr xe moto xe gn my, m cc trang sc
nh nh nhn mt dy chuyn M hnh mang kiu dng cng nghip nn c th m
rng m hnh thit k lp t mt nh my m in hin i sn xut trn qui m cng
nghip hin i v c th sn xut theo dy chuyn t ng ha.
Cc kim loi v thit b vt dng sau khi m c th dng trang tr, trang sc,
dng trong cc mi trng c bit chng r, chng st, t tnh thm m cao.
M hnh m ng v Niken trong phng th nghim ny c qui m cha ln nn
lm nh hng n vic la chn vt m
Thi gian m c nh hng n cht lng cng nh bn p ca sn phm
Thit k thm thit b lc dung dch m n nh nng
Do thi gian thc hin n c gii hn v kin thc cn hn ch nn n s
mc phi nhng thiu st. Chng em rt mong s gp ca cc thy c v cc bn.
3.2. Kin ngh
Trong sut qu trnh nghin cu ti ny chng em tm hiu nhng tm quan
trng v trin vng ca ngnh m in ri i su v nghin cu m hnh. Chng em cm
thy tm nh hng v v th ca ngnh m ngy cng cao, cng c nhiu ng dng trong
cng nghip cng nh cc ngnh k thut khc nh: trang tr ni tht, thit k v tu bin,
cc thit b chu nhit, thit b chng r trong cc nh my
Mt khc, khi thit k m hnh ny chng em cm thy c th t m hnh ny
nghin cu su hn v c th thit k mt m hnh m hon ton t ng ha vi qui m
ln. Knh mong s chp thun ca qu thy c cho chng em tip tc nghin cu ti
ny.
72
PH LC
Trong qu trnh vn hnh m hnh cn ch n vn an ton v in.V m
hnh in phn c thit k lp t chung vi thit b v in nn rt d b r r dung
dch gy chm mch in dn n gy in git hay chy thit b. Do , vn an ton
phi c t ln hng u. Mt khc, lp m phn b tt v t cht lng cn ch
n thi gian m, nhit ca b, nng dung dch m, phn cc katotV vy cn
ch vn hnh m hnh theo ng qui trnh mt cch tun t theo hng dn vn hnh
qui trnh m hnh.
m bo an ton ca ngi s dng cng nh vn hnh m hnh cn tun th
mt s qui tc sau:
-
73
[2]
[3]
[4]
Trn Minh Hong (2007), Phn tch dung dch m in, Nh xut bn i Hc
Bch Khoa H Ni
74