Cc loi hnh tht nghip: nguyn nhn v gii php Cp nht ngy: 05/10/2010 Bi phn tch cc loi hnh

tht nghip v gii php khc phc gii quyt v hn ch tnh trng tht nghip. 1. Cc loi hnh tht nghip Trong cc sch bo kinh t chng ta thng gp rt nhiu nhng tn gi khc nhau v cc lai hnh tht nghip. Thc t bt ngun t nhng quan nim khng thng nht v tht nghip hoc da trn nhng tiu chun phn loi khc nhau. Chng ta hay gp cc thut ng : Tht nghip tm thi, Tht nghip t nhin, Tht nghip t nguyn, Tht nghip khng t nguyn, Tht nghip c cu, Tht nghip cng ngh, Tht nghip ma v, Tht nghip hu hnh, Tht nghip tr hnh, Tht nghip ngn hn, Tht nghip trung hn, Tht nghip di hn, Tht nghip tng phn (bn tht nghip), Tht nghip ton phn, Tht nghip chu k, Tht nghip nhu cu, Tht nghip kinh nin, Thiu vic lm hu hnh, Thiu vic lm v hnh, Tha lao ng, Lao ng di d... Tuy nhin ni hm ca nhng thut ng nu khng c phn bit mt cch r rng. Chng hn, tht nghip t nhin ch yu l do thiu thng tin th trng lao ng v do s di chuyn ca ngi lao ng trn th trng, nh vy lai hnh ny gm mt phn l tht nghip tm thi v mt phn l tht nghip c cu. n lt mnh, mt b phn ca tht nghip c cu li l kt qu ca vic khng p ng yu cu v tay ngh v nghip v do tin b k thut i hi. y khng ni n kha cnh thay i cng ngh lm gim nhu cu lao ng m cp n yu cu nng cao kin thc, k nng hoc phi thay i mt s ngh v nghip v. Hay l, do khng c thng tin y v th trng lao ng nhiu ngi t nguyn tht nghip khng i tm vic lm, h mong i vo nhng iu kin lao ng v thu nhp khng thc t ("o") trong tng lai, v s km hiu bit ly di nhng c hi vic lm ca h. Nhiu tranh lun cng xy ra vi trng hp tht nghip ma v. Do tht nghip ma v lin quan n tnh cht thi v v thi gian ko di ca n nn cng c coi l mt phn ca tht nghip c cu. Ngoi ra, c im ca sn xut nng nghip ch ra rng tht nghip ma v thng thy di hnh thc tr hnh. Tht nghip tr hnh xy ra khi gim nhu cu v lao ng khng tng ng vi gim s ni lm vic. Tht nghip tr hnh cng c th xy ra khi tuyn qu s lao ng nhng khng t yu cu v tay ngh v khi tuyn nhng ngi khng ph hp v chuyn mn, nghip v. phc tp v c cch hiu ng nht, thun li cho vic xc nh nguyn nhn v xut nhng cng c, gii php thch hp, chng ti xut chia cc loi hnh tht nghip

nu thnh 3 nhm : tht nghip tm thi, tht nghip c cu v tht nghip nhu cu. Tht nghip tm thi l tnh trng khng c vic lm ngn hn do khng c y thng tin v cung - cu lao ng, hoc ch i vo nhng iu kin lao ng v thu nhp khng thc t hoc lin quan n s di chuyn ca ngi lao ng gia cc doanh nghip, gia cc vng v lnh vc kinh t. Tht nghip c cu l tnh trng khng c vic lm ngn hn hoc di hn do khng ph hp v qui m v c cu cng nh trnh ca cung lao ng theo vng i vi cu lao ng (s ch lm vic). S khng ph hp c th l do thay i c cu vic lm yu cu hoc do bin i t pha cung ca lc lng lao ng. nc ta tht nghip c cu biu hin r nht trong nhng nm khi m GDP tng trng cao nhng tht nghip gim khng ng k, thm tr cn trm trng hn vi mt s i tng nh thanh nin, ph n, ngi ngho v vi nhng thnh ph ln. Tht nghip nhu cu l trnh trng khng c vic lm ngn hn hoc di hn do gim tng cu v lao ng v lm nn kinh t nh n hoc suy thoi, dn n gim hoc khng tng s vic lm. Tht nghip nhu cu xut hin trong nhng nm u ca cuc ci cch kinh t nc ta (1986 - 1991) v gn y c xu hng tng ln do nh n, ng sn phm mt s ngnh, lnh vc b nh hng ca khng hang kinh t th gii, ng thi vi l qu trnh ci cch doanh nghip nh nc v di d lao ng. 2. Nhng nguyn nhn gn vi cc loi hnh tht nghip Hiu qu can thip ca Chnh ph vo lnh vc lao ng - vic lm m bo an sinh x hi hoc to iu kin tng linh hot mm do ca th trng lao ng-nhm mc tiu vic lm y , vic lm b vng v c hiu qu - ph thuc trc ht vo vic nh gi ng nhng nguyn nhn gy ra tng loi hnh tht nghip v la chn nhng cng c, gii php ph hp. Trn c s nhng nghin cu v tht nghip v tng hp kin ca nhiu nh kinh t trn th gii (1), (2), (3), (4)c th phn loi nhng nguyn nhn tht nghip v nh gi mc nh hng ca chng n tng loi hnh tht nghip theo bng 1. Bng 1. Nguyn nhn gn vi cc loi hnh tht nghip Tht Tht Tht Nguyn nhn tht nghip nghip nghip c nghip tm thi cu nhu cu * Khng c thng tin v tnh hnh trn th +++ trng lao ng. * Do s di chuyn ca ngi lao ng +++ * Tham gia th trng lao ng ln u +++ ++

* Tham gia li th trng lao ng ca nhng ngi trc y t nguyn tht nghip * Lm pht * Mt t nng nghip do lm KCN, KCX * Tng quy m lc lng lao ng * Trnh o to khng ph hp vi yu cu lm vic * C cu nghip v (ngh) theo vng v s lng v cht lng khng ph hp * p dng cng ngh mi * Thay i trong h thng gi tr * Thay i c cu dn s * Chnh sch tin lng ti thiu ca Chnh ph * nh n nhu cu v suy thoi kinh t * C ch s dng lao ng trong khu vc nh nc * Chi ph lao ng qu cao * Nng sut lao ng thp * Do tnh cht ma v ca sn xut

+++ ++ ++

++

++ +++ +++ +++

+++ +++ +++ +++ ++ ++ +++ +++ +++ +++ +++ +++ +++

(+ : nh hng t ; ++ : nh hng va; +++ : nh hng nhiu) Trong bng 1 ta thy mt nguyn nhn c th gy ra nhiu hn mt loi hnh tht nghip. V d, suy thoi kinh t nh hng n ton b nn kinh t gy ra tht nghip nhu cu nhng cng tc ng n mt s ngnh v lnh vc kinh t gy ra tht nghip c cu. Chnh sch tin lng ti thiu theo hng cao c th nh hng n vic lm gy ra tht nghip c cu, c bit vi nhng ngi tham gia th trng lao ng ln u v nhng ngi cha c tay ngh hoc tay ngh thp; ng thi lm gim nhu cu lao ng ca mt s doanh nghip. C ch cng trong s dng lao ng ti DNNN gy ra c tht nghip c cu v tht nghip nhu cu v chi ph lao ng qu cao, nng lc cnh tranh ca DNNN thp. 3. Nhng cng c v gii php la chn Bng 2. gii thiu nhng cng c, gii php c la chn hn ch tht nghip. l nhng cng c c th cho tng loi hnh tht nghip, chng gp phn lm gim v thm ch ngn nga tng loi hnh tht nghip xy ra. Bng 2. Nhng cng c, gii php c s dng hn ch tht nghip

Nguyn nhn tht nghip 1. Nhng cng c thuc chnh sch vic lm v chnh sch th trng lao ng * nh hng ngh nghip * T vn ngh nghip * Gii thiu vic lm, t chc sn giao dch vic lm * Pht trin thng tin th trng lao ng * Ko di thi gian hc ngh v nng cao trnh o to trung bnh * o to v o to li * o to v nng cao nng lc h thng qun l lao ng - vic lm * H tr DN trong vic to iu kin cho ngi lao ng hc tp sut i * S dng Qu Gii quyt vic lm h tr cc DN tuyn dng lao ng l ngi yu th. * Cho vay i vi nhng lao ng phi ngh vic do nhng nguyn nhn t pha DN * Cho nhng ngi tht nghip, ngi thiu vic lm vay vn t to vic lm * Cho DN vay u i m rng sn xut * y mnh xut khu lao ng * Lng ghp cc chng trnh mc tiu v vic lm vi cc chng trnh, d n khc. * T chc vic lm can thip * T chc vic lm cng cng * Hon thin lut php, c ch, chnh sch v lao ng - vic lm 2. Nhng cng c v gii php khc * Quy hoch pht trin vng kinh t, ngnh kinh t * Ci cch DNNN * u tin khu vc DN va v nh * Chnh sch u t pht trin kinh t - x hi

Tht Tht Tht nghip nghip c nghip tm thi cu nhu cu ++ ++ +++ ++ + ++ ++ +++ +++ +++ ++ + +++ +++ +++ + ++ +++ ++ ++ ++ + + +++ +++ + + +++ +++ ++ + ++ +++ +++ +++ +++ +++ +++ +++ +++ +++ ++ ++ +

vng min ni, bin gii, hi o, vng nng thn ngho. * Ch ngh hu linh hot * Ngha v phc v qun i, cng an * Chnh sch ti chnh v tin t * Chnh sch tin lng ti thiu * Hi nhp kinh t quc t +++ +++ +++

++ +++ +++ +++

++

Nhng cng c v gii php nu c tp hp trong chng trnh vic lm quc gia gm nhng chnh sch vic lm v chnh sch th trng lao ng cng nhng chnh sch khc nhm nng cao cht lng cung, iu chnh cung lao ng ph hp vi cu lao ng, y mnh kt ni cung - cu v trc tip lm tng quy m vic lm hay gin tip to ra vic lm mi. Tuy nhin, vic nh gi nhng nguyn nhn, mc nh hng v la chn cng c nu mi mang tnh nghin cu, chng cn c kim chng v nh gi trong thc t kinh t - x hi. /

T l tht nghip v t l thiu vic lm ca lc lng lao ng trong tui nm 2008 phn theo vng (Theo thng k ca tng cc thng k Vit Nam: T l tht nghip (%) T l thiu vic lm (%) Vng Nng Nng Chung Thnh th Chung Thnh th thn thn C NC 2,38 4,65 1,53 5,10 2,34 6,10 ng bng sng Hng 2,29 5,35 1,29 6,85 2,13 8,23 Trung du v min ni pha Bc 1,13 4,17 0,61 2,55 2,47 2,56 Bc Trung B v duyn hi min Trung 2,24 4,77 1,53 5,71 3,38 6,34 Ty Nguyn 1,42 2,51 1,00 5,12 3,72 5,65 ng Nam B 3,74 4,89 2,05 2,13 1,03 3,69 ng bng sng Cu Long 2,71 4,12 2,35 6,39 3,59 7,11

? H thp t l tht nghip theo l thuyt: - i vi loi tht nghip t nguyn: + Cu to ra nhiu cng n vic lm v c mc tin lng tt hn ti mi mc lng thu ht c nhiu lao ng hn. + Tng cng hon thin cc chng trnh dy ngh, o to li, t chc tt th trng lao ng. - i vi loi tht nghip chu k: Cn p dng chnh sch ti kho, tin t lm gia tng tng cu nhm kch thch cc doanh nghip m rng quy m sn xut, theo thu ht c nhiu lao ng. xy ra mt tnh trng tht nghip trn lan s nh hng rt nng n n pht trin kinh t x hi. Nn kinh t s phi t b nhng sn phm, dch v m nhng ngi cng nhn b tht nghip lm ra. Hn na, cn l s lng ph to ln ngun nhn lc ang tui lao ng v tn ti mt lng ln ngi mt vic lm, h ri vo tnh cnh ngho kh s lm ny sinh nhiu vn x hi phc tp. Do , cn phi c nhng chnh sch, k hoch bi bn hn ngn nga nguy c nn tht nghip tip tc lan rng. ? Vic u t hay ni ng hn l kch cu nhm vo cc doanh nghip va v nh l trng tm c xc nh. Vic bm vn v p dng cc chnh sch u i cho khu vc doanh nghip ny trc ht l nhm kch thch sn xut, t to ra vic lm. Bn cnh , kch cu bng vic u t vo pht trin v hon thin c s h tng ang c nh gi l gii php ti u hn c. y cng l gii php m cc quc gia tng p dng trc y. Vic y nhanh tin cc cng trnh ang thi cng v lm mi, ci to, nng cp cc cng trnh xung cp trn phm vi rng khng ch gii quyt bi ton yu km v c s h tng ca nc ta nh phn nn ca nhiu nh u t nc ngoi, m hn th l s to ra nhiu vic lm cho ngi lao ng, gii quyt vn lao ng di d do mt vic lm t nh hng ca suy thoi. Mt khi vn yu km ca c s h tng c gii quyt, cng hng cc chnh sch kinh t v m khc th vic thu ht nh u t nc ngoi s tr nn kh quan hn khi nn kinh t th gii hi phc tr li. ?To mi iu kin cho lao ng mt vic Lao ng b mt vic cng c tc ng khng nh n i sng kinh t x hi. Trc tnh hnh lao ng ca qu I/2009, Tng lin on lao ng Vit Nam a ra ba gii php ch yu h tr lao ng mt vic lm.

Th nht, Tng lin on lao ng cc tnh, thnh ph gip ngi lao ng sm tm c vic lm mi. Hin nay Tng lin on c h thng trung tm gii thiu vic lm (31 trung tm). Theo bo co ca Tng lin on lao ng cc tnh, thnh th c 80% lao ng mt vic tm c vic lm tr li. Tng lin on lao ng cng ch o cc sang c cc doanh nghip cc tnh ln cn. Th hai, cc trng dy ngh ca t chc cng on c nhim v nng cao tay ngh cho ngi lao ng hoc thu ht ngi lao ng vo hc ngh, tranh th lc khng c vic. Bn cnh vic gii quyt vic lm th u t cho cng tc dy ngh cng l bin php kch cu khng km phn quan trng. Trong bi cnh lc lng lao ng mt vic lm tng nhanh nh hin nay, hng nm chng ta phi gii quyt ti thiu cho khong 1,2 triu vic lm mi, khong trn 1 triu lao ng chuyn t khu vc nng thn ra thnh th th sc p gii quyt vic lm cng tr nn nng n hn. Trong khi , nu ch tiu tng trng kinh t nm 2009 khng t c mc 6,5% th t l tht nghip tng cao s cng nh hng nghim trng hn n an sinh x hi v lm mt an ton x hi theo cch nh gi ca ILO. y l cha tnh n vic s h ngho, ngi ngho s tng cao nu chng ta p dng chun ngho mi. Th ba, cho vay vn t qu quc gia ca Tng lin on. Nhng ngi lao ng mt vic do suy thoi kinh t s c vay vn h c thu nhp gii quyt kh khn trc mt. Ngoi ra, mt s tnh, thnh ph con c thm qu tr vn cho lao ng ngho. Qu ny cng cho ngi lao ng mt vic lm vay vn to cng vic. iu ny mang li hiu qu tng i tt, gip ngi lao ng n nh cuc sng. ? Hon thin h thng bo him tht nghip: Bo him tht nghip ra i s gp phn n nh i sng v h tr cho ngi lao ng c hc ngh v tm vic lm, sm a h tr li lm vic. Bn cnh bo him tht nghip cn gim gnh nng cho ngn sch Nh nc v doanh nghip. ? Nhng bin php khc - Tr cp mt t l nht nh trong qu lng cc doanh nghip. H cng c th h tr doanh nghip trong ngha v np bo him x hi, qu lng hu v.v m mc ch khng g khc ngoi vic gip doanh nghip ct gim c chi ph nhn lc lin quan m khng cn phi sa thi nhn cng. - Ct gim thu tiu th cng gip gim gnh nng chi tiu cho ngi tiu dng vi hy vng rng tng cu s c duy tr mc kh d, tc ng tch cc ngc li n doanh nghip v do gim thiu c nn sa thi nhn lc do sn xut kinh doanh nh n.

- Thng qua cc t chc cng on thuyt phc ngi lao ng v ch doanh nghip chp nhn mt mc ct gim trong tin lng duy tr s cng n vic lm trong doanh nghip. Tuy nhin, bin php ny cng li ch c p dng c nhng ni c t chc cng on v vn cn hot ng. - o to ngh cho b con nng thn c bit l con ci ca h, khi din tch t sn xut ca h b thu hi th c th d dng chuyn sang lm nhng ngnh ngh khc. - M rng th trng xut khu lao ng l ni m khng nhng gii quyt c tnh trng tht nghip trong nc m cn thu c ngun ngoi t khng nh cho quc gia. - Ch trng u t cho gio dc v o to. - Hn ch tng dn s. Mt khon tin ln, c th t gi kch cu 5 - 6 t USD nh Chnh ph cng b tng cng u t, kch thch pht trin sn xut nhng lnh vc d to nhiu cng n, vic lm, cng cc hot ng xc tin m rng th trng, h tr sn xut nng thn c th s lm t l tht nghip vn dng li mc hp l. Cn nu khng, rt c th, Chnh ph sau ny s li b ra nhng khon ln hn gii quyt nhng hu qu v kinh t - x hi do tnh trng tht nghip cao, ko di gy ra.

Ch tiu

T l tht nghip (%) Nng Chung Thnh th thn 2,38 2,88 2,27 4,65 4,29 3,6 1,53 2,30 1,71

T l thiu vic lm (%) Nng Chung Thnh th thn 5,10 3,57 3,34 2,34 1,82 1,82 6,10 4,26 3,96

Nm 2009 Nm 2010 Nm 2011

Vng C NC ng bng sng Hng Trung du v min ni pha Bc Bc Trung B v duyn hi min Trung Ty Nguyn ng Nam B ng bng sng Cu Long

T l tht nghip (%) Nng Chung Thnh th thn 2,38 4,65 1,53 2,29 5,35 1,29 1,13 2,24 1,42 3,74 2,71 4,17 4,77 2,51 4,89 4,12 0,61 1,53 1,00 2,05 2,35

T l thiu vic lm (%) Nng Chung Thnh th thn 5,10 2,34 6,10 6,85 2,13 8,23 2,55 5,71 5,12 2,13 6,39 2,47 3,38 3,72 1,03 3,59 2,56 6,34 5,65 3,69 7,11