Facilitation Toolbook Wagner - VN

MC LC
Trang
Li M u
Chng 1 V I THOI 1
TI SAO CHNG TA CN I THOI?....................................................... 1 I THOI L G? .................................................................................. 3 TRANH LUN & I THOI........ 4 S khc nhau giu i thoi v Tranh lun...5 THO LUN L G?.................................................................................. 7 CC DNG TR CHUYN........................7 TH NO L M PHN? ......................................................................... 9 QUY TRNH CA TRNH I THOI................9 S CNG TC................... 11
Chng 2
NHNG NGUYN TC CN BN CA QU TRNH I THOI
13
IU PHI HI HP L G?..................................................................... 13 IU PHI VIN HI THO L AI?........................................................... 15 CC GI TR V THI .17 NG LC CC QUI TRNH NHM..........18 IU PHI VIN HI THO NI B V THU NGOI....20 KHNG GIAN I THOI.20 M NHC V NHNG BI HT. 22 SP XP PHNG HP. 23 KT LUN......... 25
Chng 3
K THUT KHNG GIAN M
26
KHNG GIAN M L G?.......................................................................... 26 AI C TH S DNG PHNG PHP KHNG GIAN M? ............................ 26 KHI NO NN V KHNG NN S DNG PHNG PHP NY.. 27 LCH S PHT TRIN PHNG PHP.. 28
MT QUI TRNH KHNG GIAN M IN HNH S NH TH NO? ............. 29 CHN NG CH ..................31 MT CUC HP S DNG KHNG GIAN M S KO DI BAO LU? ........... 32 V d chng trnh hp mt ngy...33 BN NGUYN TC, MT QUI LUT V MT LU .................... ...34 MI KHCH..........37 T CHC KHNG GIAN M U? ......................................................... 37 GII THIU MT CUC HP KHNG GIAN M.....38 Gii thiu s kin......... 38 GHI NHN THNG TIN.................. 41 V d v bo co ngi khi xng.........41 TCH HP CC KIN V LP RA K HOCH HNH NG .......41 VNG TRN KT THC V PHN HI.... 43 DANH SCH NHNG VIC CN LM.. 43 SCH V A CH THAM KHO THM...45
Chng 4
TH GII C PH
46
TH GII C PH L G? ........................................................................ 46 AI C TH S DNG PHNG PHP NY?................................................ 48 KHI NO NN V KHNG NN S DNG PHNG PHP NY.48 LCH S PHT TRIN PHNG PHP.. 49 CC NGUYN TC CHO TH GII C PH ...50
V d v nhng cu hi tho lun. Tuy nhin nu c th..... 53 bn ng chn ch pht trin cu hi ca ring mnh LM TH NO TO RA BU KHNG KH C PH ...55 TI L IU PHI VIN HI THO - TI NN LM G? ............................. 56 Ti l ch ta ca bn, ti phi lm g? ........................................ 57 HNG DN THC HIN BUI C PH.......................................................57 NHNG CCH TRC QUAN HA KIN THC & HIU BIT THU SUT...59 MT S SUY NGH QUAN TRNG.. 60 DANH SCH VIC CN LM.61 Danh sch vic cn lm cho Bui c ph ca th gii .................... 61 SCH V A CH THAM KHO THM.. 62
Chng 5
CU HI TCH CC
63
CU HI TCH CC L G.......................64 LCH S PHT TRIN PHNG PHP .... 65 HNH DUNG CHICAGO........... 66 CUC QUI T S DNG PHNG PHP CU HI TCH CC.....67 CHUN B CHO MT CUC QUI T AI..67 Cu hi xc nh ch then cht.........68 CHU TRNH BN CHIU.69 V d hng dn phng vn...... 70 V d v nhng mc tiu mang tnh th thch...74 IU KIN THNH CNG..76 P DNG AI..77 LN K HOCH MT QUI TRNH AI .78 LU LI KT QU................. 78 SAU CUC QUI T - CHUYN G XY RA TIP THEO?................................. 79 NHNG L THUYT NG SAU AI............................. 79 TI LIU C THM.. 81
Chng 6
TM KIM TNG LAI
81
HI NGH TM KIM TNG LAI L G?.................................................... 81 S LNG THNH PHN THAM D83 KHI NO NN V KHNG NN S DNG PHNG PHP NY...83 LCH S V L THUYT CA PHNG PHP ..84 NHNG CCH NG DNG C TH.85 Nm nhim v ca Tm Kim Tng Lai.....85 TNG QUAN V CHNG TRNH NGH S...........85 CCH B MC MT HI NGH............... 93 DANH SCH PHNG TIN S DNG. 93 SU NGUYN TC CA PHNG PHP NY... ...94 Cu chuyn.... 95
AI C TH DN DT MT S KIN TM KIM TNG LAI? ........................ 96 NGUYN TC THEN CHT CA PHNG PHP NY.......96 Truyn ng ngn Nhng anh m v Con voi......... 97 BA SUY NGH CUI CNG V PHNG PHP TM KIM TNG LAI..98 SCH V A CH THAM KHO THM .......................... 99 Chng 7 B C V CHU TRNH XA-M-A 100
B C L G?........................................................................................... 100 NHNG LI CH KHI S DNG PHNG PHP B C? .............................. 101 THC HIN NH TH NO....101 KHI NO NN S DNG PHNG PHP B C .......102 VAI TR CA IU PHI VIN HI THO... 102 NHNG BIN TU KHC CA PHNG PHP..103 CHU TRNH XA-M-A.103 Qui nh nn tng cho chu trnh Xa-m-a104 MT S SUY NGH CUI CNG105 TI LIU THAM KHO105
Chng 8
ON L HNH
106
PHNG PHP ON L HNH L G? ..................................................... 106 V tn phng php...106 THC HIN NH TH NO..107 SUY NGH CUI CNG ....110
Chng 9
BUI TA M
111
BUI TA M L G?............................................................................. 111 KHI NO TH S DNG BUI TA M?................................................... 111 THC HIN NH TH NO..112 Mo nh cho ch ta.....113
Chng 10
BIN NIN K
114
LI CH CA BIN NIN K.114 MT QUI TRNH BIN NIN K DI BAO LU?. ......................................... 115
S DNG LOI BIN NIN K NO? ......................................................... 115 PHN TCH BIN NIN K...118 HOT NG TO TC.. 118 MT S SUY NGH V VIC DN DT HOT NG BIN NIN K. 119 TI LIU C THM.. 120 Chng 11 IU PHI HI HP SINH NG 121
MT S LU U TIN.121 IU PHI HI HP SINH NG L G?.....................................................121 LM TH NO DN DT S KIN....122 AN TON TNH CHT CN THIT CHO IU PHI HI HP SINH NG124 KHI NG CUC HP....126 KT THC CUC HP..127 CU CHUYN CA IU PHI VIN CUC HP.....128 CU CHUYN 1: HI NG THNG THI128 CU CHUYN 2: HI NG HIU BIT SNG TO 128 MT S SUY NGH CUI CNG...129 THAM KHO THM 129 Chng 12 KIN LP VIN CNH 130
KIN LP VIN CNH L G?..130 KHI NO TH S DNG PHP KIN LP VIN CNH?. ................................ 130 LCH S PHNG PHP........................................................................... 131 TIP CN TNG BC VO KIN LP VIN CNH.132 NHNG BIN TU TRONG KIN LP VIN CNH...137 VAI TR V TRCH NHIM..138 MO V CNH BO THC HIN THNH CNG.139 TR NG HP N GH I N C U. 140 QUI TRNH KI N L P V I N C NH MO NT FLEUR TI LIU C THM.. 141
LI M U
Bt k l trong cc bui tp hun, trong ging dy, trong qu trnh a ra quyt nh trong nhm hoc trong vic phn tch c th hn mt vn quan trng i vi tp th, ngi no p dng cc phng php tch cc, ngi s kch hot mt cch mnh m hn kin thc, nng lc v ng c hc tp ca ngi tham gia. Thm vo , vic s dng cc phng php ny s to thm nhiu c hi cho ngi tham gia thc s c thc hnh nhng iu m mnh hc. K t nhiu nm, Vit Nam c mt bc nhy vt v kinh t v nhn chung ang trong qu trnh chuyn i ngy cng nhanh chng hn. Kt qu l ti hu ht cc lnh vc hot ng v cc t chc, ngi ta thng xuyn phi ng trc nhng quyt nh quan trng, phi tin hnh v trin khai cc bc thay i. Nhu cu c o to, bi dng ca cn b ngy cng tng. Do vy, cc chng trnh o to v ging dy cn phi c thit k st vi thc tin, nhm m bo cho hc vin c th p dng nhng ni dung hc nhanh chng v c cht lng cao hn. Vin Friedrich-Ebert l mt trong nhng t chc u tin, t cch y hn 10 nm, bt tay vo ging dy v p dng mt cch h thng cc nguyn tc c bn v o to ngi trng thnh theo hng hin i v tch cc. Kt qu ca hot ng ny l s hnh thnh ca cc t chc cng nh cc cu lc b ging vin c o to theo phng php trn ti nhiu t chc i tc nh Hc vin Chnh tr-Hnh chnh quc gia H Ch Minh hoc Tng lin on Lao ng Vit Nam. C th nhn thy vic p dng cc phng php tch cc theo nh tn gi ca chng ti Vit Nam ngy cng ph bin v em li nhiu kt qu kh quan. Bn cnh , vic p dng mt cch c h thng cc phng php tch cc c th c tc ng khng nh ti vn ho tho lun v hn ht l ti s pht huy dn ch trong ni b cc t chc. Nn Dn ch cn nhng con ngi dn ch (Willy Brandt) Nhm lm vic cn cc thnh vin c nng lc lm vic theo nhm Cc t chc cn c kinh nghim, s hiu bit v ng c lm vic ca cc cn b - v cc phng php tch cc, nu p dng ng, s gip hnh thnh chnh xc nhng nng lc ny! Tuy nhin cho ti nay, cc phng php tch cc thng mi ch c p dng i vi cc nhm nh nhiu nht khng qu 20 ngi. Song khng nht thit phi nh vy! C nhng phng php ph hp vi c cc nhm c s lng ngi tham gia ln hn. Bi vy, bn cnh cc phng php s dng i vi cc nhm nh, ti liu tp hun ny cn gii thiu c cc phng php p dng cho cc nhm ng hc vin hn.
Cun sch hng dn ny c s dng nh mt cun s tay v l ti liu tp hun dnh cho ging vin v hc vin. Chng ti hi vng, cun sch ny s p ng tt hn nhu cu nghin cu chuyn su v l sch tra cu phc v nhiu hn i vi cc cuc tp hun.
Joerg Bergstermann Trng i din Vn phng Vin Friedrich-Ebert ti Vit Nam
CU TRC CUN SCH

Cun sch ny gm 12 chng, theo th t hp l t gii thiu hot ng i thoi v iu phi hi hp n ra cc phng php iu phi hi hp i vi nhm ln v nhng k thut hu ch dn dt i thoi v s cng tc.
Phn I: V i thoi
Phn ny gii thiu khi nim i thoi t nhiu kha cnh khc nhau, v gii thch r tm quan trng ca i thoi nhm duy tr s pht trin bn vng, yn bnh v to ra nhng thay i tch cc trong x hi.
Phn II: iu phi hi hp

Phn ny trnh by v vai tr, trch nhim v nhng c im ct li trong vic iu phi hi hp. Ti cng cp n nhng yu t quan trng nh lm th no to ra mi trng c li cho i thoi.
Phn III: Hp dng c ca nhng nh thc hnh i thoi

Phn ny l trng tm ca cun sch. Ti chn mt s phng php quan trng, v m t chi tit chng. Ti tht s tin rng nhng phng php ny s gip ch trong vic gii quyt nhng vn m x hi thng phi i mt. Trong ny bn s tm thy nhiu phng php ph bin chng hn nh Khng gian m, Bui c ph ca th gii, Cu hi tch cc cng nh mt s phng php khc t ph bin hn nh Tm kim tng lai v B c. Ti cng thm vo y mt s hot ng rt d t chc nh Bui Ta m v on l hnh. Ngoi ra, trong phin bn th hai ca cun sch ny ti thm vo chng Kin lp tng lai.
BIU TNG S DNG TRONG SCH NY

Ti s dng mt s biu tng nhm gip phn bit r cc mc trong sch:
Mo nh: Mt s mo nh c rt ra t kinh nghim c nhn ti sau nhiu nm iu phi hi hp Chu , v mt s ln cng tc Chu u v Chu Phi. Ngoi ra ti cng kt hp mt s mo nh v th thut ca cc ng nghip khc.
Lu : Biu tng ny cnh bo bn v nhng iu bn nn trnh nhm thc hin thnh cng qui trnh.
Thng tin: Biu tng ny nu ra mt s thng tin hu ch.
Cu chuyn: y l nhng cu chuyn v v d c th v iu phi dn dt i thoi.
TC GI
Jost H. Wagner
jw@change-initiative.com
Sinh nm 1969, tt nghip ngnh x hi hc v kinh t ti i hc Trier (c) v Zaragoza (Ty Ban Nha). T thng 9/2001 n thng 3/2005, ng lm vic cho T chc Hp Tc K Thut c (GTZ) ti n v Afghanistan vi vai tr qun l chng trnh v c vn k thut. T thng 4/2005 n thng 3/2006 ng i din cho Hot ng Quan H i tc c (German Partnership Initiative) ti cc khu vc b nh hng sng thn Thi Lan. T thng 4/2006, ng chuyn sang lm t vn, iu phi vin hi tho v ging vin cho nhiu t chc pht trin c v quc t, cng nh cc t chc chnh tr trn khp ng Nam v Nam , Chu Phi v Chu u. Thi Lan ng hp tc vi Friedrich-Ebert-Stiftung vi nm v vic lm th no mang li gii php ha bnh cho Deep South (min Nam). u nm 2008, ng thnh lp The Change Initiative mt cng ty chuyn v iu phi hi hp v o to, ang tr thnh mt trong nhng n v dn u trong thit k v iu phi nhng cuc hp mang tnh tng tc. Mi quan tm chnh ca ng hin nay l lm th no t chc & iu phi i thoi v hnh ng cng tc gia nhiu bn trong cc tnh hung mu thun v rc ri phc tp. Jost cng l i din quc gia ca Hip Hi iu Phi Vin Hi Tho Quc T (International Association of Facilitators (IAF) v l iu Phi Vin ca Din n iu Phi Vin Hi Tho Thi Lan, mng li cho nhng ngi quan tm n ngh thut iu phi hi hp v mun tinh thng hn trong lnh vc ny. ng cng l ging vin thnh ging thng xuyn ca Chulalongkorn Universitys Rotary Center v Ha bnh v Cc gii php cho xung t.
Cm nang cc phng php tch cc
V I THOI
Chng 1
"Ti cha tng thy trng hp no mt hay hai ngi li c th dng l l thuyt phc ngi kia khi tranh ci." Thomas Jefferson
I THOI
TI SAO CHNG TA CN I THOI?

i thoi gia ngi vi ngi l iu kin xa xa nht v c l l quan trng nht to nn s thay i bt k chng ta ni v s thay i ca mt t chc, x hi hay thm ch l s thay i ca c nhn. Ch khi chng ta ngi li vi nhau v i thoi v nhng vn m chng ta s cng tch cc tham gia, chng ta mi c th chia s nhng cm nhn v nhng suy ngh, thng tin phn hi cho nhau, ci m tip nhn tng mi v tr nn sng to. V ch khi chng ta mi ci m thay i chnh bn thn mnh. Nhng cuc i thoi nh vy mt nhiu thi gian, s thay i mt nhiu thi gian nhng cng nhau lng nghe v ngh v nhng gii php cho vn ang nh hng n x hi chng ta ngy nay v trong tng lai, chng ta thc s cn n khong thi gian . Vy tnh hnh hin nay din ra nh th no? Hu ht cc cuc hp vn din ra trong cc cn phng ti tm, lnh lo v khng c ca s. Mi ngi giu mnh ng sau nhng chic bn ln cht y sch v giy t, v bu khng kh kh c th to ra c nhng cuc i thoi c ngha. Thng ch c vi ngi c c hi ni trong khi nhng ngi khc lng nghe. Trong nhiu cuc hp, bn c th cm nhn c s phn chia th bc gia ngi tham d cuc hp. V iu lun lm ti ngc nhin nht l nhiu ngi tin rng h c th t mnh xt on, t thay i hnh vi v quyt nh da trn nhng thng tin thc t m chng ta tip nhn t cc chuyn gia di hnh thc cc bi thuyt trnh v cc bi trnh by bng power point sau hng lot nhng mn hi p.
V I THOI
Theo quan st ca ti, dng nh rt nhiu ngi mong mun c t gii quyt vn ca bn thn mnh. Do vy h thng i khng vi nhng cu tr li v gii php thu c t bn ngoi, nn him khi c th thnh cng, ngay c khi l nhng gii php tt, nhng khng pht sinh t nhng ngi tham gia hoc tham vn trong qu trnh ra quyt nh. Con ngi vn c mong mun t do, t quyt, v trong nhng tnh hung ph hp, ngi ta thng tr nn tho vt hn thng ngy trong vic tm ra cu tr li cho chnh mnh. H mua v s hu nhng gii php m h gp phn to nn. Thnh cng ca vic to nn s thay i trong cc t chc, cng ng v x hi ni chung thng ph thuc nhiu vo quyn s hu v ng c ca nhng ngi tham gia hn l s kho lo ca tng. V l do ny, chng ta phi thay i cch t cu hi, cch ni chuyn v lng nghe. Nhiu ngi trong chng ta dng nh qun cch tham gia v thc s hin din trong nhng cuc i thoi . Trong thi i tn tin v bn rn nh hin nay vi nhng thay i v cng ngh v s phc tp trong cch t chc, chng ta ang qun dn cch ni chuyn vi nhau. May mn thay, mt s phng php h tr i thoi ang xut hin trn ton cu, c th l trong vng 10-15 nm qua. Trong cun sch ny, bn s c gii thiu 12 phng php hoc cng c t chc tt hn cc cuc i thoi v hot ng cng tc. Nhiu ngi c th ngh l chng ta khng cn bt c k nng g i thoi. Nhng trong nhng nm qua, ti nhn thy ngy cng c nhiu ngi hiu rng nu i thoi tt, chng ta s thy c nhng kt qu ng kinh ngc: cc ro cn giao tip b ph v, gim thiu rp khun, pht trin tm nhn chung v tng mi, to ra quyn s hu hnh ng v nhiu hn na. Khng ngh rng i thoi l liu thuc cho mi vn , nhng ti tin rng nu khng t chc i thoi tt, chng ta s khng th gii quyt cc vn ca x hi ngy nay. Tuy nhin, c nhiu nguyn nhn dn n vic i thoi tht bi. V d, khi bn v nhng vn ni b hin nay ca Thi Lan c th thy ni cm ln cm xc cm th v khng tin tng. Vo thi im ti vit cun sch ny, cuc xung t ni ti , Thi Lan, gia cc thnh vin o -Vng hoc cc vn ba tnh bin gii vi Malaysia ang rt nghim trng v cn c k hoch cn trng trong vic t chc i thoi tm kim ha bnh gia cc bn. Thng th s khc nhau trong mi quan tm ca cc thnh vin tham gia i thoi l tr ngi ng k cho cuc i thoi v ngi ta thng kh suy ngh vt khi phm tr ca mnh. i thoi cn mt s k nng c bit m khng may l nhng k nng ny khng tht s c dy hoc cp n trong trng ph thng v i hc Chu v cc nc khc. Ti him khi nghe k v nhng cuc i thoi din ra nhng ni ny, chng hn ti cc trng i hc ca chng ta v ti cc c
V I THOI
quan qun l. hu ht cc nc Chu nu khng phi l ton b - vn cn tn ti c cu cp bc truyn thng. Nhng ngi c cp bc cao thng bo ngi thp hn lm iu ny iu n m khng cn xem xt n vic thc s i thoi vi h. Trong th gii doanh nghip, nhn vin vn phi theo cc ch th t cp trn hn l tham gia i thoi mt cch bnh ng. T chc i thoi khng phi l chuyn d dng Ti khng ngh rng chng ta phi tr thnh chuyn gia v i thoi, nhng chng ta nn hiu r khi nim c th phn bit mt cuc i thoi thc s vi cc hnh thc giao tip khc. V chng ta, nhng cng dn trong c vai tr chuyn mn v vai tr c nhn nn thoi mi chp nhn i thoi. V vy chng ta hy cng i su phn tch khi nim i thoi.
I THOI L G?
Khi i vo nh ngha i thoi chng ta s pht hin ra ngy cng nhiu cht th trong . Nhiu tc gi bt u bng cch ni v ngun gc ca t ng. T ny xut pht t ting Hy Lp dialogos, tm dch l thng qua ngha ca t. Ni cch khc, y chng ta ang ni v vic giao tip s dng t ng chuyn ti ngha. Mt s ngi khc nh ngha i thoi l cuc chuyn tr gia ngi vi ngi. T in Webster ca M nh ngha mc ch ca i thoi l tm kim s hiu bit v ha hp ln nhau , mc du trong cun sch hay tuyt ca Daniel Yankelovich, S K diu ca i thoi (The Magic of Dialogue) c mt im rt hay khi cp rng sau cuc i thoi bn c th hiu ti sao bn khng ng vi ai v mt vn g, v ch cn nh vy ch khng nht thit phi t c s ha hp hn na. nh ngha a thch ca ti l tng hp cc miu t khc nhau v i thoi trong cun sch tuyt vi i thoi dn ch S tay hng dn cho nhng ngi thc hnh (Democratic Dialogue A Handbook for Practitioners) do LHQ v mt s t chc khc xut bn: i thoi l qu trnh tng tc thc qua con ngi lng nghe vi tm th sn sng chp nhn thay i cch nhn. Nhng ngi tham gia n lc hiu ngi khc thm ch khi h c hiu bit khc nhau v vn no . Nhng ngi tham gia c tm hiu, khai thc v khm ph hn l tranh ci v thuyt phc ngi khc. Theo cch hiu ca ti v i thoi, ti thy i thoi cng l mt cch vt qua nhng tng tc hi ht, v nhng hng ro phng th bn thn mnh
V I THOI
dng nn. Chng ta c lng nghe mt cch tch cc vi s tin cy v ng cm. Theo ngha ny, i thoi l qu trnh xy dng thnh cng mt mi quan h. Tht th v l s d hiu ngha ca i thoi hn nhiu khi so snh n vi nhng thut ng khc. Nhng thut ng ny thng c s dng ng ngha nhng chnh v vy li l sai! Nhiu tc gi phn bit r 3 t: Tranh lun (Debate), Tho lun (Discussion) v i thoi (Dialogue). Theo kin ti, y l s khc bit rt hu ch v c th gip nhn dng tt hn nhng g chng ta thy trong cng vic v trong cuc sng ring t. Nhng vn cn nhiu ngi s dng cc thut ng ny vi cng ngha mc du chng c nh ngha kh r trong Ting Anh. V vy n lc phi lm r nhng hiu nhm c th c v ba thut ng ny.
TRANH LUN V I THOI

i thoi khng th l tranh lun! Tranh lun din ra gia cc bn i u nhau v mc tiu chnh ca tranh lun l chin thng. Trong ting Anh, bn khng th ni ti thua i thoi hay ti thng i thoi. iu ny nghe c v hon ton sai phi khng cc bn? Mc ch ca tranh ci l l l ca bn thng ngi kia. Va trong trong cuc tr chuyn thng c khng kh th ch. Ngi ta khng c gng lng nghe hiu nhau m thay vo thng c bo v quan im ca mnh trc nhng ngi khc. Thng trong cuc tranh lun, nhng ngi tham gia c chng minh bn kia sai. Ti c cm gic l khi i truyn hnh hoc pht thanh pht nhng vn quan trng, h thng sp xp sao cho nhng ngi tham gia c quan im hon ton khc nhau. Ti sao vy? C l tng s lng ngi xem. Nhng ngi tham gia tranh lun thng t quan tm n vic to ra ci nhn ton din v cn bng. Thay vo , mi bn c gng dch chuyn ranh gii ng thun kin bng cch th hin trng thi cc oan v khng tha hip. T tranh lun (debate) c ngun gc t mt t Php c debatre, c ngha l chin u hoc u tranh. Tranh lun n cha mu thun. Cc phng tin truyn thng khng to ra n m h ch n thun a n ln mt cp mi. V cc chin binh trong cuc tranh lun tm kim iu g? Khng phi l s khai sng. H tm kim chin thng!
V I THOI
i thoi c th khng to ra sc nng nhiu nh tranh lun, nhng n c th lm sng t vn . Mt ln na, t i thoi ca chng ta c ngun gc t t Hy lp c dialogos, c gc t dia-, c ngha l thng qua v logos, c ngha l t ng hoc nguyn nhn. Mt cuc i thoi tm kim s tht bng t ng v thng qua t ng. Cc bn tham gia i thoi khng nhm mc ch nh bi ln nhau m l khai sng ln nhau. khng phi l mu thun m l chia s. Tri ngc vi tr chi c n c ng v khng ca ngi tham gia tranh lun trong mi chin thng u km theo mt mt, i thoi cho php c hai bn cng ni bt t cuc tho lun c s tham gia y ca mi ngi. C hai bn u c li khi cng theo ui s khai sng trong khi tranh lun t nhiu ch cho php c mt cu tr li ng hoc mt v tr ng. V vy tranh lun gii hn quan im tm nhn ca mi ngi v trong cc cuc tranh lun i lc khng r ai l ngi thng. Mt nhn xt c nhn: Ti nh mnh lc u khng tin nh th no khi vo thng 4 nm 2009, cuc hp thng nh ASEAN Pattaya b hon sau khi nhng ngi phn i trn vo khu vc hi ngh. Ngh vin Thi Lan t chc phin hp c bit vi tun sau . Mt bnh lun vin ca mt t bo vit rng khng h c cuc i thoi no din ra khin ti rt ngc nhin. Tht s c th hy vng c chng kin bt k cuc i thoi no ti mt phin hp quc hi chnh thc hay khng? Nhng g din ra trong nhng khung cnh nh vy gi l tranh lun. Thng thng, ngi thng l ngi c lun c hoc tng thuyt phc hn. Trong x hi truyn thng i chng ca chng ta, cc cuc thm d d lun thng dng cng b ai l ngi thng cuc. Nhng c mt iu quan trng cc bn cn lu l: Chng ta hy thng nht vi nhau rng mc d i thoi v tranh lun khc nhau nhng iu khng c ngha l i thoi l tt v tranh lun l xu. C nhng lc tranh lun ng vai tr l mt chin lc hoc cng c ch dn hu ch.
V I THOI
S khc nhau gia i thoi v Tranh lun David Bohm, nh vt l hc lng t v nh trit hc, phn bit i thoi v tranh lun nh sau: * i thoi l cng tc: hai hoc nhiu bn lm vic cng nhau nhm t c s hiu bit chung. Tranh lun l i khng: hai bn chng i nhau v c chng minh bn kia l sai. * Trong i thoi, mc tiu l tm kim im tng ng cn trong tranh lun, mc tiu l chin thng. * Trong i thoi, ngi ny lng nghe ngi kia hiu, tm ra ngha v tm kim s thng nht. Trong tranh lun, mt bn lng nghe bn kia tm kim sai st v phn cng. * i thoi m rng v c th thay i quan im ca ngi tham d. Tranh lun khng nh quan im ca ngi tham d. * i thoi nu cc gi thuyt nh gi li. Tranh lun ng h cc gi thuyt nh l s tht. * i thoi to nn s t vn ni tm v quan im ca mnh. Tranh lun to nn s ph phn quan im ca bn kia. * i thoi m ra kh nng tm c gii php tt hn cc gii php trc y. Tranh lun ng h quan im ca chnh mnh, xem nh l gii php tt nht v loi b cc gii php khc. * i thoi to nn thi ci m: ci m vi ci sai v sn lng thay i. Tranh lun to nn thi khp kn, kin quyt l mnh ng.
* Trong i thoi, ngi ta trnh by nhng suy ngh hay nht, bit rng suy ngh ca ngi khc s gip h hn l ph hoi h. Trong tranh lun, ngi ta trnh by nhng suy ngh hay nht v bo v n trc mi th thch chng minh l n ng. * i thoi ku gi tm thi hon nim tin v cc gii nh. Tranh lun ku gi phi ht mnh cho nim tin ca minh. * Trong i thoi, ngi ta tm kim s ng thun c bn. Trong tranh lun, ngi ta tm kim s khc bit. * i thoi cn c mi quan tm chn tht n ngi i din v khng lm cho ngi i thoi tr nn xa cch hay b xc phm. Tranh lun l s chng i ngi i din m khng ch trng n cm xc v thng l coi thng hoc phn i ngi khc. * Trong i thoi, mi ngi thng c mt phn cu tr li v nu gp li vi nhau c th to thnh mt gii php kh thi. Trong Tranh lun, mi ngi thng cho l ch mi mnh c cu tr li ng. Trch t : http://www.oxfordresearchgroup.org.uk/get_involved/dialoguevdebate.php
V I THOI
THO LUN L G?
Nh vy sau khi bn v i thoi v tranh lun, t tho lun s thuc dng no? C ngi gii thch rng tho lun tng t nh nc trong trng thi gia bng v hi nc. Vy c ngha tho lun l mt trng thi gia Tranh lun v i thoi. Mt cuc tho lun thc ra gm nhng ngi ang trnh by kin ca mnh. Tuy nhin t tho lun c gc t cuss, c ngha l phn tch. Ni cch khc: ch c m x thnh nhng mc nh c th hiu r hn. T Tho lun v mt ng ngha c ngha l "m x" v nhiu ngi cng tham gia v trnh by cc quan im khc nhau, cng phn tch v so snh. V l do cp bc v quyn lc, mt s kin hoc quan im c cho l nng cn hn ca nhng ngi khc. C th thng qua m phn, s t c s tha hip v tm thi gii quyt nhng khc bit.
CC DNG TR CHUYN
S khc nhau gia i thoi, tho lun v tranh lun khng m ch rng i thoi l tt v tho lun & tranh lun l xu. Mt cch khc chng ta thy c s khc nhau gia i thoi, Tho lun v Tranh lun l xem xt nhng hnh dng tm l ca cc cuc chuyn tr. Hnh dng ca Tranh lun l ng thng. N ging nh tr chi ko co, gm hai i xp hng i din nhau, cng ko mt si dy. Mt bn thng v bn kia s thua. Nhng kt qu hoc quan im khc s b loi tr.
V I THOI
Trong khi i thoi l mt hnh trn. Chng ta ngi sao cho mi ngi u c th nhn thy v nghe thy nhau. Cuc tr chuyn gm nhiu bn tham gia. Chng ta cng lng nghe v nh vy nhng quan im, nhng kha cnh khc nhau m mi ngi em n c th kt hp vi nhau to nn ngha ln hn, s hiu bit rng hn. Cui cng Tho lun c hnh dng ln xn. Mi ngi cng qui t trong mt phng, nhng nhn v nhng hng khc nhau, c mi quan tm khc nhau v ni dung bn bc khc nhau. Nhm thiu s gn kt nh trong Nhm i thoi, v khng c gng khai thc suy ngh hay nht ca nhng ngi tham d to nn s hiu bit su rng mi. Nhng ngi tham gia vo cuc Tho lun c th ch bm vo kin ca mnh nh trong cuc Tranh lun, trong khi mt khc li t ng u vi vn . Cc cuc tho lun thng khng i n tn cng s vic. H khng i vo nhng gi nh nghim tc, rt c nhn, n giu bn trong m ni vng quanh hoc trnh n cc cu hi. Ti sao? Bi v c nhng kin v nim tin ca chng ta l khng th m phn, khng th ng n v vy hin nhin l S tht khng phi bn ci, rng nhng kin v nim tin khng phi l i tng em ra xem xt. Chng ta cng quyt gi nhng kin ny; chng l mt phn ca tnh cch chng ta. Chng ta thy kh em chng ra cho ngi khc nh gi. Nhng chng ta cng nn nh li nh vt l v ngi sng lp i thoi, ng David Bohm ni g. ng c mt quan im rt hay v i thoi v tho lun khi miu t tho lun ging nh mt tr chi bng bn, khi mi ngi trao i kin v mc ch l ghi im cho mnh. C th bn s ly kin ca ai bo v cho kin ca mnh bn c th ng vi mt vi ngi v khng ng vi nhng ngi khcnhng iu c bn l phi thng tr chi. iu ny thng ng i vi cc cuc tho lun. Tuy nhin trong i thoi, khng ai c thng. Mi ngi cng thng nu c bt k ai thng. C s khc bit v mt tinh thn trong vn ny. V vy ngha tht s n cha bn trong nhng g chng ta ni thng kh m h. n ca chng ta da trn nhng gi nh then cht m chng ta khng tit l ra. Do nhiu khi chng ta ri cc bui tho lun vi cm gic tht vng, nu khng ni l gin d v ton b cu chuyn k c cu chuyn ca chnh chng ta khng tht s c a ra tho lun. Liu chng ta c b st thut ng quan trng no khng? Chc chn l c nn sau y ti s cp ngn gn n mt vi thut ng na.
V I THOI
TH NO L M PHN?
C th m phn l mt t c xem l kh gn vi t i thoi c bit khi c s mu thun v cng thng gia cc phe phi chnh tr nhiu nc. Mt s ngi ku gi cc nhm ni loi cng m phn, s khc c th ni chng ta cn i thoi. Tuy nhin, hu ht cc nh thc thi ha bnh xem m phn l qui trnh chnh thc. C l l mt cuc tho lun nhm i n thng nht v mt vn . V d, m phn ho bnh c th mang li s nht tr v vn ha bnh nhng nhng nh thc thi c th ni rng ng hn mt nn ha bnh tht s c ngha l khng c chin tranh vng, vi iu chc hn bn cng on ra hnh thc tr chuyn h s dng, l i thoi.
Mt hi ngh c phi l i thoi?

Khng, khng phi. Mt hi ngh ng hn l mt bui hp trang trng nhm mc ch hi m hoc tho lun. Ti vn cn nh mt hi ngh ca cc chuyn gia din ra trong hai ngy m ti tham gia. N din ra kh th v. Ti c nhng cuc tr chuyn th v trong gi n tra v gi gii lao nu khng c bui hp ch ton nhng bi trnh by bng power point v mc hi p cho php mt vi ngi t pha khn gi tham d c t cu hi ch khng phi a ra bnh lun. iu lm ti n tng nht l nh bo vit bnh lun trn trang web ca chnh ph rng hi ngh l mt cuc i thoi tuyt vi. khng th no l cuc i thoi! V ti chc chn tt c cc bn u cm thy nh vy. Nhn tin, hi m khng phi l i thoi. Nhiu c quan pht trin mi cc c ng khi h d kin thc hin nhng d n ln. Hi m thng c nh ngha l mt qu trnh khi mt bn c quyn tham kho kin ca mt ngi, mt nhm hoc tham kho d liu ra quyt nh. Ngi ra quyt nh thng c quyn nhn li khuyn hay khng. V by gi chng ta hy bn v cc yu t c bn ca mt cuc i thoi hay.
QUY TRNH CA I THOI

Quy trnh i thoi c nhng c im g? Chng c miu t rt hay trong cun sch i thoi dn ch (Democratic Dialogue). V vy ti s tm tt bn c im chnh da vo nhng g c vit trong .
Tnh cht bao hm

Tnh cht bao hm c l l nguyn tc c bn nht ca i thoi. N th hin nhng gi nh n cha bn trong mt mc m nhng ngi c lin quan
V I THOI
n vn c th tham gia hoc trnh by trong qu trnh i thoi, nhng ngi i thoi thng c chung mt phn k nng chnh m h cn gii quyt vn ca chnh mnh, tri ngc vi vic ph thuc hon ton vo ngi khc tm ra gii php. Mt gi thuyt khc c lin quan l, chuyn sang hng bn vng, mi ngi trong h thng vn cn c thc s hu vn , quy trnh gii quyt n v cc gii php xut t kt qu. pht trin thc s hu ny, h phi tham gia vo qu trnh thay i. Nguyn tc bao hm c th c din t theo nhiu cch khc nhau. V d mt s ngi hnh ngh ghi r i thoi c nhiu bn tham gia l hnh thc kt hp nhiu nhm ngi c li ch rng buc vi nhau t c kt qu thnh cng. i vi nhng ngi khc, bao hm c ngha to ra m hnh thu nh ca mt h thng ang duy tr mt vn no hoc cc hnh thi mi quan h ca con ngi. V d nu chng ta mun ci tin hoc thay i mt h thng trng hc th nn mi ai tham gia cuc hp: qun tr vin, gio vin, ph huynh, hc sinh, cc chnh tr gia v c l mt s nhng ngi c lin quan khc. Ni cch khc: nn tp trung i din ca ton b h thng. y l nguyn tc chng ta s cp n nhiu trong trong chng Tm kim Tng Lai (Future Search) phn sau cun sch ny. Khi ti bt u quy trnh Bn Trn (Round Table) v cc vn lin quan n ma ty vo nm 2003 ti New Delhi, ti dnh rt nhiu thi gian cng cc ng nghip tin cy trong lnh vc ma ty mang c tt c cc bn ch cht c lin quan cng ngi vo bn. Chng ti vt c trong hng gi tnh n tt c cc nhm v cc t chc v sau xc nh tt c cc nhn vt chnh a c h thng vo trong cng mt phng. Nhng nh thc hnh ch ra rng tnh bao hm vt ra khi phm vi ch n gin to ra mt nhm gm nhiu ngi i thoi. Nhng yu t gp phn vo nguyn tc ny l cc quan im hoc ting ni - y l mt phn ca i thoi lm r rng qu trnh i thoi c th mang tnh bao hm m khng cn c s tham gia ca tt c mi ngi theo ngha en.
Cng s hu
Mt yu cu c bn i vi mi ngi tham gia hon ton vo i thoi v t n s thay i l, theo cch ni ca mt chuyn gia, ngi ta cn cm thy l c ci g rt tht ang b e da. to ra thc s hu ny, qu trnh i thoi phi to c hi cho nhng g c cc chuyn gia v phng php Th Gii c ph (World Caf) gi l cuc tr chuyn v nhng g thc s thu ht s quan tm. Ni cch khc nu bn bn v nhng iu mi ngi
10
V I THOI
khng cm thy thit tha vi n hoc khng tht s thch th th nhng cuc tr chuyn tip theo s khng to ra cm gic s hu v cam kt thay i.
Hc hi
Nguyn tc ny ch trng n cht lng tng tc trong mt qu trnh i thoi. N phn bit mt cuc i thoi ch thc vi mt cuc i thoi gi, trong giao tip ton b l mt chiu, v trong cuc tranh lun hoc m phn ni nhng ngi tham gia ch tp trung vo vic ginh chin thng cho pha mnh. Ngoi ra cht lng ca vic hc hi cn th hin tnh cht m vi ngha l nhng ngi i thoi ci m lng nghe v c phn hi v nhng g ngi khc ni, v nhng g h ang ni, s biu bit su sc mi m v vin cnh h c c. Trong cun i thoi v Ngh thut cng nhau suy ngh (Dialogue and the Art of Thinking Together), William Isaacs miu t cc hnh vi chnh hoc cc k nng chnh to nn s tng tc ny: lng nghekhng i khng hoc i hi qu ng; tn trng- thc v v tr ca ngi khc v ghi nhn c khi khng th hiu hon ton v n; Tm hon tm ngng cc gi thuyt, nh gi v s chc chn v vn g.
Tnh nhn vn
Tnh nhn vn miu t cch con ngi i x vi nhau khi h tham gia hon ton vo i thoi. N cn s thng cm kh nng t mnh vo v tr ca ngi khc. Khi ngi ta bt u n lc hiu nhau, h t bc chn u tin vo cuc i thoi tht s. V nhng ngi i thoi nn th hin s thu cm bng cch c gng tht s hiu v tr ca ngi kia thay v phn ng li. Hn th na, tnh nhn vn cng khuyn khch nhn bit s khc nhau v, thm ch nhn ra nn tng chung v kh nng thay i.
S CNG TC (COLLABORATIVE ACTION)

Ti vit rt nhiu v i thoi, nhng nhng bn c no chc s thy rng ti khng ni nhiu v phn th hai ca cun sch ny s cng tc. Vng, thc ra th ti cp n vn nhiu ln trong chng ny, v d khi ti tho lun v khi nim bao hm v s hu chung. ngha ca hnh ng cng tc khng g ngoi vic cng lm vic t c s thay i v x hi v t chc mt cch bn vng. t c s cng tc, chng ta cn c s thng nht bn vng gia nhng ngi tham gia. Do by gi chng ta phi bt u hc hi thm v cch to iu kin cho cc nhm t c nhng tha thun bn vng ny. Trong chng n, chng ta s cp n vai tr
11
V I THOI
ca ca iu phi vin hi tho (facilitator) v lm th no to ra mi trng an ton cho i thoi v cng tc.
12
Chng 2 NHNG NGUYN TC CN BN CA QU TRNH I THOI
Cun sch ny khng nhm ni v cng tc iu phi hi hp (facilitation), m l v cch t chc i thoi v s cng tc thay i x hi v t chc. Tuy nhin iu cc k quan trng l phi hiu c iu phi hi hp l g, iu phi vin hi tho (facilitator)1 lm g v lm th no t chc mt mi trng hiu qu cho i thoi. Phn ny s gii thiu n cc bn mt s kha cnh quan trng nht ca cng tc iu phi hi hp trc khi chng ta nghin cu cc phng php khc nhau.
IU PHI HI HP L G?
Vng, tt c chng ta u bit ngy nay khi lm vic trong mt t chc no bn khng th khng tham d bt k bui hp no m vn chng t l mnh ch ng tch cc lm vic. Cc bui hp v d n, hi tho quy hoch, phng vn nhn s, hp iu phi v cc hi ngh ln hn danh sch dng nh di v tn. iu t nht cc bui hp ny l chng c iu hnh qu km lm mt thi gian qu bu ca mi ngi. Trong nhng nm gn y, ngi ta ngy cng hiu thm rng cc bui hp c hiu qu ch din ra khi mi ngi ch trng n qu trnh, hay ni cch khc l ch trng n thit k bui hp. t lu, tr mt s t ngi, cng tc iu phi cc bui hp l mt k nng kh m h v t c mi ngi hiu ng ngha. Tuy nhin tnh hnh ny ang
Ch thch ca ngi dch: C rt nhiu kin khc nhau trong cch dch ch facilitator. Trong tng bi cnh c th ch ny s mang ngha khc nhau, chng hn nh trong mt kha o to hoc tp hun n s c ngha l ging vin hoc trong mt hot ng pht trin cng ng n c ngha l ngi thc y cc hot ng. Sau khi tham kho nhiu ngun ngi dch quyt nh chn iu phi vin hi tho, l t gn ngha nht vi cc hot ng ca mt facilitator m t trong cun sch ny. Mt cch dch na bn c tham kho l iu gii vin hi tho.
1
13
dn dn thay i. phng Ty, cng tc iu phi hi hp dng nh bt u tr thnh mt qu trnh chnh thc vo u thp nin 70 v lan rng vo cui thp nin 80. Ngy nay chng ta ang ginh nhiu thi gian cho cc bui hi tho v cc nhm tham gia hp c yu cu phi t qu nhiu mc tiu quan trng n ni nhu cu cn iu phi hi hp chuyn nghip tng ng k. Li ch ca hot ng iu phi ny ngy cng c bit n nhiu hn. N c th gip mi ngi tham gia nhiu hn, t duy tt hn, cam kt cao hn, v a ra cc quyt nh ng n hn. Thc ra nu cng tc ny c thc hin mt cch chuyn nghip bn c th hy vng vo nhng thay i hiu qu hn nhiu v bn vng hn v mt x hi v t chc. Khng g c th thay th s thng thi ca c tp th xut pht t s kt hp thnh cng cc quan im khc nhau. tn dng ton b kinh nghim v cc k nng ca nhm, bn cn t chc thnh cng hi ngh. iu ny c ngha l khuyn khch mi ngi tham gia tch cc v pht biu, tc l khuyn khch s khc nhau ch khng e ngi n. N c ngha l u tranh hiu nhau hn c bit khi phi i mt vi nhng p lc v mu thun thng ngn ngi ta tham gia v pht biu. V vy cng tc iu phi hi hp c ngun gc su xa t cc gi tr ca nhng ngi tham gia. Khng may l hu ht cc nn vn ha, mi ngi rt kh suy ngh theo nhm. Nhiu quyt nh c hnh thnh t nhm thng rt km, khng su sc, hoc khng bao hm. Nguyn nhn l trong t chc ca chng ta v trong x hi ni chung, chng ta thng to ra nn vn ha trong khng khuyn khch ngi ta ni ra suy ngh ca mnh, th hin s t nhin, trnh by kin mt cch hng hn. Thng thng mi ngi khng khuyn khch nhng n lc khm ph s phc tp. Nh Sam Kaner, tc gi cun sch Hng dn cc iu
phi vin hi tho trong hot ng ra quyt nh mang tnh tng tc (Facilitators Guide to Participatory Decision making) vit ni ra ngh ca
bn nhng ng t qu nhiu cu hi; nhit tnh nhng ng th hin cm xc; hiu qu nhng nhanh chng v phi ng hng ngay t ln u tin. y l nhng thng ip chung cn c lu . Nhng ngy nay, t c s thay i ca x hi v t chc v thu c nhiu kin nht t mi ngi, cc nh lnh o phi bit lm th no to ra s gn b ca mi ngi, s tham gia tch cc v trao quyn chu trch nhim cho ai. H cng cn ci tin cht lng ca qu trnh; hnh thnh v duy tr cc t; v dn dt d n thnh cng. Thay v lm nhng nh qun l, cc lnh o tr thnh hun luyn vin, nhng nh o to, nhng nh ti tr v nhng gio vin. Tm im ca cc vai tr mi ny l k nng iu phi hi hp. V cc nh lnh o nn hiu rng dn dt qu trnh ra quyt nh c s tham gia ca mi ngi khng h t ra th thch no cho cc c cu t chc
14
hin ti hay cc trch nhim lnh o, m thay vo , n gin n ch ci thin nng lc ca h thng ni chung c th vn hnh mt cch hiu qu v ra quyt nh tt hn.
IU PHI VIN HI THO L AI?

iu phi vin hi tho (vit tt l PVHT) l ngi gip cc nhm v cc t chc lm vic hiu qu hn, cng tc v t c s hip tr. Mt PVHT phi gi vai tr trung lp, khng ng v pha no hay ng gp kin ca mnh trong sut cuc hp. Anh y hoc c y l chuyn gia v cc phng php c p dng trong bui hp v ng h mt qu trnh ci m, cng bng v bao qut hon thnh cc mc tiu ca nhm. y cng c th l mt ngi hng dn c nhm i thoi hoc hc hi nhm b tr vic suy ngh su hn v cc gi nh, nim tin, cc gi tr v v qu trnh v ng cnh ca h thng. Khi mt ngi m nhn cng tc iu phi hi hp y th thch ny, h ang bc vo mt vai tr c xc nh rt r rng. Hu ht cc nhim v iu phi u gm cc quy trnh v trch nhim chnh nh sau: Lm r mc ch, kt qu v nh hng cn t, ng cnh vv xc nh cch tip cn tt nht. Thit k cc bui hp hoc hi tho t c cc mc tiu ca ban t chc bng cch chn cc phng php, cu trc t chc v quy trnh ph hp. Thit lp mt mi trng an ton c li cho i thoi v s cng tc trong sut bui hi tho. Hng dn nhm thc hin xuyn sut qu trnh nhm t c cc mc tiu ca nhm. Nu cn, can thip iu tit ng lc ca nhm, tc l thc thi cc nguyn tc c t ra, khuyn khch s tham gia tch cc ca nhng ngi tham d vv. H tr nhm m bo rng vic hc hi ln nhau v nh gi ca nhm trong bui hp l mt phn ca hot ng tip theo sau .
Tm li, PVHT ging nh b , mt ngi gip sinh ra mt em b khe mnh. Ni cch khc, mt b h tr cho qu trnh sng to ch khng phi ngi to ra kt qu cui cng. V vy PVHT khng phi l t vn cung cp kin chuyn mn cho khch mi v vic phi ngh v lm g. H l nhng chuyn gia v qu trnh ch khng phi chuyn gia v ni dung chuyn mn. Di y ti s nu chi tit hn mt cht na.
15
Mt trong nhng l thuyt quan trng nht ca cng tc iu phi hi hp l v s khc nhau gia qu trnh v ni dung. L thuyt ny ni rng trong bt k s tng tc no gia ngi v ngi, lun lun c hai kha cnh, ni dung v qu trnh. Ni dung ca cuc hp l nhng g c a ra tho lun. l nhim v gn nht, cp n cc ch v gii quyt vn . Ni dung ca cuc hp c th hin trong chng trnh, l phn bng li ca cuc hp. V hin nhin n thu ht s quan tm ca mi thnh vin. Mt yu t khc ca s tng tc l qu trnh. Qu trnh l cch s vic c iu hnh. N cp n phng php, th tc, nh dng v cng c c s dng. Qu trnh cng bao gm phong cch tng tc, ng lc ca nhm v bu khng kh hnh thnh trong cuc hp. Qu trnh thng phi ngn v kh nhn bit. N cng l kha cnh b qun lng v khng c nhn bit ti hu ht cc cuc hp v mi ngi phn ln tp trung vo tho lun ni dung.
Ni dung
Ci g Cc ch tho lun Nhim v Cc vn cn gii quyt Ra quyt nh
Qu trnh
Nh th no Cc phng php v quy trnh Cc mi quan h c duy tr nh th no Cc cng c c s dng t ra cc quy nh hoc quy chun ng lc ca nhm Bu khng kh
Cc phn mc ca chng trnh Cc mc tiu
Nu bn quan tm n vic tr thnh mt PVHT, ti ngh s tt hn nu bn nghin cu v nhng phm cht tr thnh mt PVHT gii nh sau: PVHT t ra cc tiu chun tho lun, phi tp trung v tnh to, ch tm trong sut qu trnh tho lun v hc tp ang din ra. H to ra cc tiu chun giao tip bng cch quan st tt c thnh phn tham d hp trong phng, chm ch lng nghe v khuyn khch nhng ngi tham gia ng gp kin cho nhm. PVHT cn kim tra nhm thng xuyn nh gi mc nng lng ca h. PVHT xem mi trng hi tho l yu t u tin. H xem xt mi th t cch sp xp gh, ko ch ngi, nhng cu trch dn trn tng, v tr ca nh v sinh v nhiu yu t hu cn khc. H cng chu trch nhim nh gi mi trng o to v mi trng lin quan nh th no n cm gic ca hi tho.
16
PVHT phi lu tm n thi gian v rt d sp xp qu nhiu hot ng trong khung thi gian d kin, v khng thi gian ngh ngi cho khch mi tham d. Trnh sp xp cc hot ng mnh trc hoc sau gi n. Lun ln k hoch thi gian cho nhng hot ng di hn mc bn ngh. PVHT chu trch nhim truyn t n c nhm mc ch tho lun v ngha ca n. iu quan trng l phi nu r mc tiu v mc ch ca tng hot ng v cc phn o to. iu ny cng gip c nhm bit thi gian d kin cho tng hot ng. PVHT s dng nhiu k thut/cng c khc nhau bui tho lun tip din khi xy ra cng thng hoc mi ngi tm ngng tho lun. Anh y/c y cng phi c trang b y cng c phc v cho vic hc tp. PVHT chu trch nhim ch n hnh vi ca c nhm. Bn cn ch quan st nhng biu hin hu ngn v phi ngn ca nhm. Bn cng c th khuyn khch mi ngi gii thch hnh vi ca mnh trong giai on ng k. PVHT nn th gin v c c hi hc gip cuc tho lun th v hn v mang tnh gio dc hn. Tho lun nhm i khi din ra rt nghim tc v tr nn cng thng, lc iu phi vin c th ni a hoc chuyn hng ch sang ngi khc trnh cng thng. Mi trng thoi mi v y ting ci c th l phng php tho lun tt nht.
CC GI TR V THI
Mt iu phi vin hi tho c nng lc phi c nhng gi tr v thi nht nh. t hiu qu nht, c nhm phi chia s cc gi tr ny. Khi th hin cc gi tr v thi sau, bn s gip nui dng chng trong nhm ca bn:
Tn trng v thu cm
Mi kin u quan trng. Khng c kin hay c nhn no quan trng hn kin khc hoc ngi khc.
S hp tc
Cc thnh vin trong nhm bn phi lm vic cng nhau nhm t c mc tiu ca nhm. L PVHT, bn khng th bt buc cc c nhn lm vic cng nhau nhng bn c th to ra mi trng iu ny xy ra.
S trung thc
Bn v nhm ca mnh cn trung thc v ci m th hin cm ngh, cc gi tr v nhng iu bn thy u tin.
17
Trch nhim
Nhm phi chu trch nhim v cc gii php v ng ca chng. Ngi PVHT chu trch nhim v hnh ng ca chnh mnh, nhng hnh ng nh hng ln n ni dung, s tham gia v qu trnh ca bui hp.
S linh hot
Khi bn iu tit bui tho lun, bn phi nhy cm vi nhu cu ca cc c nhn v iu chnh qu trnh cng nh k hoch nu cn. V d nu bn cm thy c nhm mt mi, hy cho ngh gii lao sm. Hoc cho nhm i do xem tranh mi ngi ng dy v i li, nhn nhng g lm, chng hn nh Bin nin k (Timeline). Mt phng n khc l chia thnh nhm nh hn tng mc tham gia.
NG LC CC QU TRNH NHM
Mt bui i thoi hay thng ging cu chuyn c m u, thn bi v on kt. Mi ngi cng chia s hiu bit ca h v cc vn v thng nht vic h mun cng ng hnh v th hin th no trong cuc hnh trnh? Ci g l trung tm ca qu trnh? V h i n quyt nh & kt lun nh th no (s cng tc)? C nhiu m hnh c th gip chng ta suy ngh thng qua cu trc qu trnh i thoi ph hp nht. Mt phin bn n gin l m hnh phn k v hi t ca Sam Kaner, mt tc gi ngi M ca cun sch Hng dn cho
cc iu phi vin hi tho trong hot ng ra quyt nh mang tnh tng tc (Facilitators Guide to Participatory Decision making) vi s gip ca mt s
ng nghip. Giai on phn k ca qu trnh l thi gian m ra cc kh nng c th. N ni v vic to ra cc phng n, thu thp cc quan im khc nhau, cho php bt ng v tm ngng phn xt. Chng ta thng ngi ci m qu cho php giai on phn k din ra y v chng ta thng khng cm thy thoi mi hoc s xy ra ln xn khi c qu nhiu kin v quan im mi khc nhau. Tuy nhin khi bt u qu trnh, nu bn cho s phn k v s t do pht biu cc kin to bo cng nhiu th kh nng c cc kt qu ng ngc nhin v i mi s cng ln hn.
18
Hnh thoi qu trnh ra quyt nh c s tham gia
Tuy nhin, nu trong c qu trnh ch din ra giai on phn k, chng ta c ri ro phi ng u vi s tht vng v tht bi trong vic thu thp cc kt qu tch cc. Do cn cn c giai on Hi t lp k hoch v thit k qu trnh. Hi t l tin n, v nu r cc kt lun, nhng hiu bit su sc v nhng bc tip theo ca qu trnh, v c l l nhng cu hi chung mi ny ra l g. Hai khonh khc phn k v hi t c th din ra nhiu trong sut mt qu trnh hoc ch mt ln. Cc qu trnh i thoi c chuyn bin thc s cho php phn k thng c mt tnh hung vng tht vng (groan zone) on gia. Vng tht vng ny l ni c th ni l khu vc au n, khi mi th tr nn hn lon, khng r rng v khng c kt cu. i lc, y l giai on mu thun. i lc, n l s bi ri v cm gic b qu ti do tnh phc tp ca vn . Thm ch n cn c th l cm gic tuyt vng ca c nhm. Tuy nhin vng tht vng ny l ni s i mi v chc thng phng tuyn c c hi tht s din ra. Bi v khi nhm xoay x tr li trong s hn lon khi tin vo qu trnh phn k, h s c thm kinh nghim v nhng bin i ln. Mt khc nu phn k t v hi t din ra sm, kh nng xy ra nhng chuyn bin ln s thp xung. Nu bn c v phng php Tm Kim Tng Lai (Future Search) trong cun sch ny, bn s thy rng nhng ngi tham gia ang nhn v qu kh (phn k v hi t), sau l hin ti (phn k), v cui cng l tng lai (hi t). Cc phng php khc nh Bui C Ph ca Th Gii (World Caf) t tp trung vo dng s vic v c th d dng dng kt hp nh l cng c cho nhiu qu trnh.
19
PVHT NI B V THU NGOI

iu quan trng l cn phn bit gia PVHT ni b v t bn ngoi. dn dt cuc hp hiu qu, bn phi khch quan. iu ny khng c ngha l bn cn phi n t bn ngoi ca t chc hay c nhm. n gin ch l bn phi gi quan im trung tp v mc ch ca qu trnh c nhm ang thc hin. Bn li xa khi ni dung chi tit cng nh quan im c nhn v ch tp trung vo qu trnh ca nhm. Hy nh rng qu trnh nhm l cch tip cn c s dng iu phi cc cuc tho lun, thu lm nhng g tt nht t tt c cc thnh vin v a s kin n mt kt qu thnh cng. Trch nhim chnh ca bn vi t cch l PVHT l to ra qu trnh ca nhm v to ra mt mi trng pht trin, v gip nhm a ra mt quyt nh, mt gii php hoc mt kt lun ng n. Cng tc iu phi hi hp c th tiu tn nhiu n lc ca tr c do vy kh c th suy ngh v ng gp v ni dung khi ang iu phi. V th nu bn l ngi s tham gia v ng gp vo kt qu ca s kin, bn nn tm mt PVHT thu ngoi. Trung lp l l iu ct yu. Cng nh nu bn c k nng, kinh nghim, thng tin hay quyn hn, nhng yu t quan trng a n kt qu thnh cng th hy xem xt n vic tm mt PVHT bn ngoi. Tuy nhin nu bn cm thy c th tch bch gia bn & ni dung cuc hp v c th ch ch trng vo qu trnh/ cng tc iu phi hi hp i vi nhng ngi ngang hng vi bn, th bn c th lm PVHT ni b.
KHNG GIAN I THOI

Trong phn cui ca chng ny, ti xin ni v cch t chc khng gian an ton v hiu qu cho i thoi. Hy tng tng bn ang d mt bui hp din ra trong mt cn phng khng c ca s vi nhit qu lnh, thi gian gii lao ngn v i lc thc n qu nng rut v khng ngon. Hn th na, gh ngi khng thoi mi v xp theo tng hng ngang ni tip nhau nh trong lp hc. Trn bc c ngi ang thuyt trnh nhng bi trnh by Power Point chn ngt. Bn ch c th ni chuyn vi ngi bn tri v bn phi. Khi nhng bi trnh by kt thc, ch ta mi mi ngi t cu hi v tr li. Nu bn t tin v nhanh nhn, bn c th vi ti cc micr trong phng. Vng, khng may l mc du miu t trn c v kh cc on nhng l thc t xy ra trong nhiu cuc hp Chu . Cch y vi nm, trong hi ngh v cc k nng iu phi hi hp, ti c hc v khi nim phn chia kinh nghim thnh nm gic quan: th gic, thnh
20
gic, khu gic, xc gic v v gic. o to vin xut s dng cc k thut a gic gip nhng ngi tham d hi tho suy ngh su hn v mi m hn v bn thn h v mi trng.
Chn khng gian ph hp

Lm th no chn a im ph hp? Nhiu phng hi tho in hnh khng c sp xp theo cch tht s c hiu qu cho i thoi nhng chng ta vn s dng chng theo thi quen. Chng ta ch quan tm nhiu v chng trnh m t ngh n vic chn a im v sp t phng. Trong khi , thc t cho thy rng khng gian c nh hng v hnh nhng rt mnh m n nhng g din ra trong bui hp. Vic la chn a im hp do vy cc k quan trng. Thi Lan rt kh tm khng gian bn mong mun. Thi gian, ngn sch v thng l s km hiu bit v nhng g to nn khng gian hi hp tt c tc ng rt nhiu n nhng la chn ca bn. Theo nguyn tc chung, a mi ngi n ni yn tnh, to cm gic thoi mi v c th to cm gic thn mt. Nu ngn sch cho php, a nhng ngi tham d trnh xa khi mi trng thng nht, vo nhng phng hp c nh sng t nhin cng nhiu cng tt. Ti lun c gng tm nhng khch sn v a im khc nhau c th cung cp khng gian nh vy. Tht khng may l hu ht cc khch sn ch c mt vi phng c khng gian xung quanh p nh cnh vn, ca s ln, th thao gii tr khi gii lao. i khi c th bn s mun lm vic ngoi tri vo ma lnh bn c th mun s dng nhng khu vc ph hp bn ngoi phng hp nh hnh lang, trng k trong i snh. Hy ngh n vic bn s hp trong khng kh thin nhin, trong phng hi ngh vi nh n hunh quang, trong qun c ph c ting nhc du dng hay nh ai ? Liu c chi nhc khng? C c phc v ung khng? Khi mi ngi bc vo cn phng nh thc mi gic quan, thng s c iu g xy ra. Dng nh nhiu ngi hn c mi n. V trc khi cuc tr chuyn bt u, trc khi gii thiu mc ch ca cuc hp, ngay lc mi ngi t chn vo mt mi trng m p dng nh c iu g thay i. i vi nhng ni c nhiu khng gian tng, c th s c ch khi treo cc p phch hoc nhng bi hc cng nh nhng i thay c trc quan ha ca c nhm. Ti mun mi nhng ngi t chc hi hp suy ngh thm v cch chng ta c th cm thy thoi mi v th gin ti Vit Nam (hoc cc nc Chu khc), tuy nhin vn cnh gic v tnh to v t to ra bu khng kh c li cho i thoi & s sng to.
21
M NHC V NHNG BI HT
Ti tin rng c nhiu cch khin cn phng tr nn th v hn. Tt nhin, trong trng hp m nhc s rt hu ch.
m nhc ngay lc bt u
Ti sao chng ta khng bt u bui hp bng m nhc. Bn tng cm thy khng thoi mi khi bt u bui hi tho hoc o to ni bn khng bit ai v trong phng trn ngp s yn lng kh x cha? trnh iu , cc iu phi vin hi tho xut m nhc nh nhng v khng lm mi ngi xao nhng. Nhc ha tu c th l la chn tt nht. Ty thuc vo nhm ang lm vic cng, bn c th chn nhc ph bin a phng. Cng s l mt la chn hay khi s dng nhc ngoi. C th bn s ngh rng iu ny khng quan trng. Nhng theo cc nghin cu cho thy m nhc tc ng tch cc n cm gic v trng thi tinh thn ca chng ta. V cng c nhiu nghin cu c tin hnh v vic liu nhc nn c kch thch hc tp hay khng. Khi theo hc i hc, ti c ngi bn khng th no tp trung hc nu khng c m nhc. C bng chng r rng cho thy rng m nhc c th kch thch vic hc tp v ci thin chc nng ca no. Vai tr ca m nhc l lm cho bu khng kh thm vui v, kch thch s sng to v gim stress. Nhng ti xin nhc li, hy chn nhc mt cch khn ngoan!
m nhc v bi ht c th s hu ch cho mc ch to nng lng v ph bng. Ti nhn thy nhiu hi tho ti cc nc Chu , ca nhc rt quan trng. Ti c nghe nhng bi ht rt hay nhng hi tho ti cc nc Chu t Nepal n Indonesia. Bn c th xem xt s dng cc bi ht tp th hoc n l ty trng hp. Nu nhm ca ban a vn ha, a chng tc, s kh tm c mt bi ht chung. S hay hn khi s dng cc bi ht trong giai on sau ca hi tho khi nhng ngi tham d c mi quan h gn gi hn. V khng bt buc mi ngi phi ht. m nhc c th khuy ng khng kh v to ra nhiu sinh lc nhng i khi c ngi c th khng thch ht.
Bn c th chi nhc khi mi ngi ang lm vic theo nhm v s dng n nh mt tn hiu bo thi gian s kt thc trong 3, 4 pht na. y s l tn hiu bo gi d thng hn nhiu so vi ting chung, ting v tay, hut so hay i t nhm ny sang nhm kia. Tuy nhin
22
bn ng qun gii thch v tn hiu ny khi bt u cuc hp hoc hot ng ny.
SP XP PHNG HP
Phn cui cng ca chng ny l v vic sp xp phng c. Cch no trong s nhng cch sau y s gip mi ngi d tng tc v tham gia hn: ngi vng trn (xin xem Chng v Khng Gian M), ngi theo kiu tic hay ngi theo cc bn trn nh (xem Chng v Bui C Ph ca Th Gii)? V mt s phng php mi hn, mang tinh tng tc hn c th s dng cho hng trm ngi nn ng s lng ngi tham d cn tr bn trong vic sp xp phng sao cho d tng tc vi nhau hn. Sau y l mt s cch sp xp phng tham kho. Ngoi ra bn cng s tm thy thm thng tin v cch sp xp phng hp trong cc chng khc. Ti ngh hu ht cc cuc hp m ti c quan st vn theo cng mt kiu cho ton th v cc nhm nh, nhng c nhiu s thay i v kch thc v mt bng. Chng ph thuc vo mc ch bui hp (hoc phng php c chn). y chng ti ch trnh by thit k t nhiu c li cho i thoi. V vy ti s khng m t thit k phng hp kiu truyn thng nh bn tic c ngi ngi u bn, kiu lp hc hoc kiu nh ht. Nhng kiu ny c s dng kh thng xuyn nhng khng to nn s tng tc nhiu gia cc thnh vin tham gia.
2 Xp gh hnh bn nguyt v khng t bn

y l kiu thit k c bn cho nhm nh c xut nhiu nht. Nhng bng nh kp giy (flip chart), bng gn inh vv c t pha trc hoc hai bn nhm. Bn c th s dng ba kp h s hoc ba cng lm bn vit. Vi kiu sp xp ny c th mt s ngi tham d s cm thy khng vui v khng thoi mi v n khng th hin th bc v cng khng c bn. Nhng ngi iu phi vin cuc hp nn ngh nhng nhn vt then cht th xem. Kiu sp xp ny tt nht cho khong 12 16 ngi. Thit k nhm nh vy c mt s u im ln nh hn ch s
23
phn tm do nhng vt trn bn (v), gip nhng ngi tham gia tp trung hn vo flipchart v to s bnh ng gia nhng ngi tham d.
Kiu n tic
Sp xp theo kiu n tic s gm nhiu bn t ri rc khp phng. Kiu ny rt hon ho i vi nhng bui suy ngh sng to nh hoc nhng nhm cng tc. Bn khng nn s dng kiu ny i vi nhng nhm qu ng ngi hoc cc hi tho ni ngi din thuyt hoc ngi trnh by ngi pha u cn phng.
Hnh trn
Kiu sp xp ngi tham d ngi theo hnh trn v khng t bn s to nn s tng tc trc din trc tip nht. Hnh trn rt l tng tho lun nhm hon ton v n s gim s hin din ca h thng th bc trong phng v khng ai c ch ngi u tin c.
Kiu hnh ch U
Xp ch hnh ch U l l tng nu ngi tham d cn nhn ln pha trc v lm vic theo nhm nh. V kiu ny c li cho cho c hnh thc trnh by trang trng v lm vic theo kiu cng tc, n c th kt hp tt nht c hai th gii. Nhng ngi d hp v hi tho c th d dng nhn bi trnh by pha trc trong khi vn giao tip c vi nhng ngi xung quanh.
24
Nhn xt cui cng: ng ngi tri nghim cc kiu sp xp ch ngi khc nhau, m nhc v nhng i mi khc thm ch trong mt phin hp n l. Chng hn thay i ch ngi nhanh chng c th thay i ngun nng lng trong phng v lm cho cc hot ng tr nn sinh ng hn v din ra sun s hn.
KT LUN
Chng ny cp n mt vi kha cnh c bn ca cng tc iu phi hi hp v cch t chc mt mi trng an ton, hu ch hn cho i thoi v cng tc. V khi chng ta tht s i vo tm hiu v cc phng php, c l cc bn s cn thy th v hn na. Vy nn hy cng thng thc nh!
25
K THUT KHNG GIAN M
Chng 3 KTHUT KHNG GIAN M (OPEN SPACE TECHNOLOGY)
KHNG GIAN M L G?
C l nhiu ngi trong chng ta tng tri qua nhng kinh nghim tng t nhau. Bn tham gia mt hi ngh, mt cuc hp hay mt bui tho lun chuyn v nhng cuc chuyn tr quan trng nht thng din ra trong bui cm tra hay nhng pht gii lao gia gi. y l thi im bn kt ni, chia s thng tin, t cu hi v ln k hoch cng nhng ngi ph hp. V mi vic thng din ra theo cch kh th gin v y bt ng. Khng gian m l phng php da trn hin tng ny.
K thut Khng gian m - thng c gi tt l Khng gian m hay OST - l phng php dn dt cc cuc hp, hi tho chuyn hoc nhng cuc nhm hp ln. Khng gian m nhm to iu kin cho mi ngi t lp ra chng trnh ngh s v mi nhng v khch tham gia cng tho lun kin v cc vn c chung mi quan tm. Phng php ny c bit hu dng gii quyt nhng vn phc tp, a ra quyt nh trong cc nhm a thnh phn v c tim tng mu thun. V n thc s c ch khi ngi ch tr hoc lnh o sn lng chia s quyn lc.
AI C TH S DNG PHNG PHP KHNG GIAN M?

Khng Gian M c s dng rng ri t gia nhng nm 90. Trong mi nm tr li y hoc hn n tr nn ngy cng thng dng Chu . Thc t l hin nay c mt nhm chuyn gia v Khng gian m Chu mc d ti c
26
K THUT KHNG GIAN M
cm gic rng a s h lm vic cc quc gia ni ting Hoa nh Hng Kng, Hn quc v Singapore. Phng php ny c s dng cho tt c cc dng hp hnh, chng hn nh: lm th no a ra cc hnh thc i ph mi i vi nhng vn lin quan n sc khe cng ng nh HIV/AIDS, tp trung cng ng li vi nhau tho lun cc bin php ci tin, pht trin nhng kin mi v cc sn phm mi cho cng ty, tho lun nhng vn c mi ngi nh gi l quan trng, pht trin cc k hoch chin lc v mang nhng bn i lp li gn nhau. Phng php ny cng c ngi Palestin v Israel s dng cng ngi li i thoi v ha bnh, hay c ngi dn Nam Phi dng cng nhau tin ln sau thi k phn bit chng tc. Trong cc cuc hp s dng Khng Gian M, thnh phn tham gia c nn tng kh a dng, thay i t nhng ph n tht hc hoc thanh nin n cc b trng chnh ph - thnh thong thm ch h cn cng tham gia mt cuc hp. V mt trong nhng iu tuyt nht l khng ai s hu phng php ny, do vy bn khng cn xin php ai trc khi s dng n! Chu , ti s dng phng php ny trong cc s kin do n v xut bn cun sch ny, Friedrich-Ebert-Stiftung, t chc. Bn c th s dng Khng gian m nhm khuyn khch i thoi v tt c cc kha cnh ca cc vn chnh tr, kinh t hay x hi. Ti cng dng Khng gian m trong cc cuc hp ni b ca nhiu t chc pht trin. Khng gian m cha bao gi ngng pht huy tc dng, tuy nhin cn phi p ng mt s yu cu v iu kin tin quyt trc khi p dng n.
KHI NO NN V KHNG NN S DNG PHNG PHP NY

Cu hi ny rt quan trng. i khi bn c th c n tng rng mt s nh thc hnh Khng gian m thch s dng phng php ny gii quyt bt c vn no. Tuy nhin cng ging nh nhng li tip cn khc, ch nn s dng phng php ny sau khi p ng mt s tin nht nh. Khng gian m hot ng c bit hiu qu khi hin din nhng mi quan tm mnh m hoc nhng cu hi cp bch. Trong tnh hung , n thc s gip nhm tho lun t c tin b nhanh chng v r rng. Mc khc, phng php ny c th b chng xung nu nhng ngi hin din t quan tm hoc khng tham gia si ni. Nn mi ngi cm thy rng h mun tham gia cuc hp ch khng phi b bt buc tham gia.
27
K THUT KHNG GIAN M
By gi chng ta s ni v nhng trng hp khng nn s dng Khng gian m. Khng gian m khng phi l gii php cho mi vn . Ti ngh cc bn nn tho lun vi mt iu phi vin hi tho (vit tt PVHT) c kinh nghim v mt s i tc tham gia xem liu Khng gian m c ph hp vi mc tiu cuc hp ca bn khng. Nu cuc hp ca bn c mt s yu t di y, c l bn khng nn p dng OST. Cc cu hi hoc vn t ra khng qu phc tp Thnh phn tham gia d kin khng c ng lc gii quyt vn cn tho lun. Khng gian m khng phi l phng php ph hp nu bn l nh t chc v ngh rng bn c sn p n trong u; bn bit chnh xc mnh mun lm g. Nu bn c hng th mun pht trin nhng kin mi nhng s khng tip tc trin khai nu chng tri vi kin ca bn, th c l bn khng nn p dng Khng gian m. iu c th khin thnh phn tham d bi ri, khng c li hoc mt i s tin tng. Khng gian m cng khng hn l phng php tt nu bn mun chuyn ti thng tin c th n thnh phn tham d. Trong mt s kin ng tinh thn Khng gian m, s khng c bi trnh by hoc pht biu no c. Khng gian m khng nhm thay th cho mt bui hi tho chuyn .
Bn c th kt hp Khng gian m vi cc phng php khc, chng hn nh Th gii c ph (World Caf). Tuy nhin bn thn qui trnh Khng gian m phi c thc hin hon chnh t A-Z. Bn cng c th kt hp phng php ny vi mt hnh thc hi tho truyn thng hn, chng hn nh trong ngy u tin s c nhng bi trnh by v pht biu, nhng t ngy th hai tr i bn c th t chc theo phng php ny to c hi cho thnh phn tham d tho lun nhng vn h quan tm.
LCH S PHT TRIN PHNG PHP

Mt ngi M tn Harrison Owen c ghi nhn l ngi sng to phng php ny. Owen t chc mt hi tho v Chuyn i T Chc ti Hoa K vo nm 1983. Nhng phn hi t khch mi cho thy r rng rng cc thi im th v nht u vo lc ngh gii lao gia gi. iu ny gi ln trong ng cu hi ti sao mi ngi li thch nht phn chu t tc ng ca ng nht. Da trn nhng quan st ny, ng t hi liu c th s dng nng lng t khonh khc gii lao th gin cho mc tiu v mc ch ca hi tho c khng. Owen trc tng lm vic Chu Phi v ng rt hng th vi cch thng tin, giao tip ca cc lng bn. T , ng pht trin mt phng php da trn cc yu t bao gm cc dy gh xp vng trn, mt khu vc ch trung tm
28
K THUT KHNG GIAN M
v mt bng thng bo cng ng - nhng yu t v sau tr thnh phn ct yu trong phng php Khng gian m hin i.
MT QUI TRNH KHNG GIAN M IN HNH S NH TH NO?

Trong cn phng hoc hi trng chun b thc hin Khng gian m c mt vng trn gh ngi ngay chnh gia, ch ci hoc con s trong phng nh du a im hp mt, mt bc tng trng lm chng trnh hp v mt bng tin tc ghi chp li v dn kt qu cc phin i thoi ln.
By gi ti s hng dn cc bn mt s mo nh thc hin qui trnh. Mt bui hp s dng Khng gian m cn tri qua cc bc sau y: Bc 1) C nhm tp hp li thnh mt vng trn. Vng trn c l l hnh thc tt nht i thoi. Khng c ngi no ng lch ra bt c pha no, trn, di, sau hoc trc. Vi hnh thc sp xp nh vy bn s trnh c vic th hin bt c s phn cp th bc no. m bo rng mi ngi khng ngi vng trn th 2 xung quanh vng trn chnh. Ch s dng vng trn th 2 hoc th 3 nu nh khng gian hp mt khng ch cho mt vng trn duy nht.
29
K THUT KHNG GIAN M
Bc 2) n v ch tr cho mng khch mi. y thng l n v t chc hoc khi xng cuc hp. Ngi ny ch nn cho mng ngn gn v sau gii thiu PV HT. Nu n v ch tr khng bit v phng php Khng gian m, tt nht bn nn gii thiu phng php ny cho h trc khi cuc hp din ra. Ngi ny nn khch l v to cm hng ch khng c ra lnh cho nhng ngi xung quanh. Bc 3) Sau khi c chuyn li, iu phi vin s gii thch tng qut qui trnh v phng php thc hin. Nhng ngi c vn quan tm s c mi vo vng trn, vit ra giy vn ny v vit tn ln mt t giy ln dng lm Tng Chng Trnh Ngh S (Agenda Wall). Nhng ngi vit ra cc vn ny c gi l Ngi Khi Xng (Convener). Khng c t ra bt c cu hi no lc . iu ny c th dn n nhng cuc tho lun di dng v trong trng hp xu nht c th khin mt s ngi nghi ng qui trnh ny. Kinh nghim cho thy sau mt hoc hai phin i thoi Khng gian m mi ngi s hiu c qui trnh. Bc 4) Nhng Ngi Khi Xng vit vn ln tng v chn ra thi gian, a im nhm hp. Vic ny s tip tc n khi khng cn ai mun a ra vn tho lun no na.
Khi c nhiu ch hn khung thi gian d kin, PVHT s gip c nhm khoanh vng hoc nhp cc kin tng t li thnh nhm. Ngi ny s hi xem nhng kin no tng t nhau v s hi nhng Ngi Khi Xng kin (v ch h m thi) xem h c sn lng cng thc hin khng. Nu khng - trng hp ny cng n thi - th iu phi vin c th xem xt tng thm thi gian bng cch gii thiu mt cn phng hoc mt gc khc.
30
K THUT KHNG GIAN M
Bc 5) Nhm ln sau tch nh ra v tp trung li tng chng trnh lc ny ph y cc thng tin ghi ch li thi gian v a im ca phin i thoi mnh mun tham gia. Bc 6) Cc phin i thoi sau s din ra n ht cuc hp. Mi nhm c ra ngi ghi chp li nhng im mu cht quan trng v dn ln bc Tng Thng Tin. Tt c nhng ghi chp ny s c kt hp li thnh mt vo cui cuc hp. Bc 7) Tip sau khi kt thc phn c gi l hp ch cc nhm c th chuyn sang lp k hoch hnh ng, trong c nhng yu t tho lun nh km vi k hoch hnh ng a chng ra khi phng v gia nhp vo th gii thc. Bc 8) Cuc hp s kt thc vi mt vng trn kn trong mi ngi c mi chia s nhn xt, hiu bit v nhng cam kt ca h ny sinh t qu trnh thc hin OST ny. S dng mt mn lm que ni (hoc trong mt nhm ng ngi th nn chuyn micro khng dy) v gii thch rng ch c ngi gi que ni trong tay mi c pht biu.
CHN NG CH
Cng tng t nh phng php Th gii c ph, mt trong nhng yu t quan trng nht thnh cng i vi cuc hp s dng Khng gian m l xc nh ng ch . Mt ng nghip ca ti chuyn v Khng gian m c ni
31
K THUT KHNG GIAN M
Khi mi ngi ni v nhng iu h mun ni v vo ng lc h mun ni, vi nhng ngi cng am m, th h c th dch chuyn c ni. ti ch o cho mt hi ngh phi to c am m i vi thnh phn tham d. V vy cn phi lm vic vi mt s i tc ch tr cuc hp tm ra ng ti c th to cm hng. ti ny nn rng c th tho lun nhiu, nhng khng c qu m h nu khng s pht sinh thm nhiu tiu ti khng cn lin quan n vn ch o na.
Vi t cch l mt PVHT, thng th ti phi tr chuyn trc vi nh t chc bit c ch g s c th ng vai tr ch o. V n c gi cm hng hay khng? Khch mi c kh nng khi xng thm nhiu ch ph khng? Ti cng thy rng bin ch chung thnh mt cu hi gi cm hng s rt c ch v thng n nghe c v hp dn. V cng lun ghi nh rng nhiu t chc hoc nhm ngi c h thng t ng hoc ngn ng ring ca h.
Di y l mt s v d s dng trong hi tho: Truyn thng c th ng vai tr g trong vic chng li s rp khun v phn bit i x? Lm th no chng ta c th bin Chnh sch Y t Cng Maharashtra 2007 thnh mt chnh sch ca nhn dn, do nhn dn v v nhn dn? Vt qua kh khn trong nhng thi im khc nghit
Qui t - chia s kin thc - ci thin cht lng
MT CUC HP S DNG KHNG GIAN M S KO DI BAO LU?

OST s khng pht huy ht hiu qu nu bn nn qui trnh trong khong thi gian qu ngn. S dng phng php ny trong na ngy s ph hp vi hot ng ng no nhanh. S dng phng php ny trong mt ngy cho php tho lun xa hn v tin hnh cc bc tip theo. Hai ngy s thi gian khm ph su hn ch chung, a ra mt s k hoch hnh ng v tp hp bin bn kin. V nu thc hin trong hai ngy ri, bn c th bao gm trong phn ng no, ln k hoch hnh ng, bin bn kin v nhn c s ng h cng nh cam kt mnh m hn t thnh phn tham d.
32
K THUT KHNG GIAN M
V d Chng trnh hp mt ngy
Chng trnh cuc hp 1 ngy s dng Khng Gian M

Lu rng cc vn tho lun s lin quan n ch chung.
8:30
Tp hp v thnh lp chng trnh n v ch tr cho mng khch mi v gii thch l do cuc hp iu phi vin hi tho gii thch qui trnh Khch mi xc nh nhng yu t tho lun trong cc phin i thoi
9:30 11:00 12:30 1:00 2:30 3:30 4:00
Phin i thoi A Phin i thoi B Cm tra Phin i thoi C Phin i thoi D Vng trn kt thc Chia tay
Lu : Tr v c ph c phc v trong sut cuc hp
Chun b y tr v c ph trong sut cuc hp. Pattani, chng ti c mt nhm chuyn trch chun b tr a phng v c ph trong sut cuc hp. iu ny ng gp ng k vo bu khng kh hng n i thoi. ng qun rng - Khng gian m l gi ngh gii lao khng c kt thc.
33
K THUT KHNG GIAN M
Bn nguyn tc, mt qui lut v mt lu

Khng Gian M hot ng rt n gin. Bn nguyn tc, mt qui lut v mt lu khng phi l nhng qui nh tiu biu trong hi tho hay bui trnh by chuyn , m chng thin v hng nhng li khuyn khn ngoan trong cuc sng hn. Tuy nhin, nhng gii hn m chng t ra s gip cc cuc tho lun din ra si ni hn, ng thi cng gip khuyn khch s ci m v tnh sng to.
Bn nguyn tc
Bt c ai n cng l ngi ph hp. Nguyn tc ny nhm gip mi ngi thot khi nhu cu cn c nhng ngi p ng nhng yu cu nht nh tham gia trong nhm. C l h mong mun c tham gia cng nhng ngi c a v quyn lc nht nh, hoc c chuyn mn trong mt lnh vc no . Vi nguyn tc ny, mi ngi s m ra nhn nh mi, rng nhng ngi c quan tm tham gia vo mt cuc i thoi l nhng ngi c th lm tt trong lnh vc . Trong phn gii thiu, PVHT nn lm r rng nu ch c mt mnh Ngi Khi Xng mun ni v ch anh y/c y a ra th vn khng sao. C th ch cn mt ngi suy ngh v mt ch v tt c nhng suy ngh vn c ghi chp li trong phn Ghi ch ca Ngi Khi Xng.
Bt c lc no bt u cng u thch hp. Nguyn tc ny ng rng trong khi mt phin hp s bt u ti mt thi im nht nh th tnh sng to v cm hng khng phi lc no cng lm vic theo mc thi gian mong mun ca chng ta. Mi vic ch thc s bt u khi chng sn sng, khng phi trc v cng khng phi sau . Bt c iu g xy ra cng l iu duy nht c th xy ra. Nguyn tc ny khuyn khch mi ngi loi b nhng mong mun i vi cch mi vic nn din ra, hoc ch n ca nhng cuc tho lun. Chng ta cn hc cch loi tr nhng mong mun ny v thay vo hy hin din ti cuc hp v ch n nhng g thc s ang din ra gia nhng thnh vin tham gia tho lun trong nhm. Khi mi vic kt thc th tc l n thc s kt thc. Chng ta khng bit cn bao nhiu thi gian gii quyt mt vn . Trong Khng gian m, vn cn gii quyt quan trng hn thi gian biu. Nu bn
34
K THUT KHNG GIAN M
c th kt thc trc thi gian qui nh, bn c th chuyn sang tip tc lm vic vi mt nhm c ch khc. Chng ta khng nn li ch bi v lch trnh c phn b nh vy. Cch sp xp thi gian trong phng php ny cng khc. Nu chng ta vn cha hon thnh khi ht thi gian, chng ta c th t t chc gia hn n, tip tc vo thi im hp l v phi thng bo trn tng nhng ngi khc bit. Hoc, chng ta nn tip tc tho lun o su hn trn c s ch cuc hp.
Mt qui lut
Qui lut hai bn chn, hay cn gi l Qui lut Vn ng Qui lut ny nhm n s tht rng con ngi c nhng k nng khc nhau. Nhng iu phi vin trong cuc hp nn nhc nh mi ngi rng: Nu bn cm thy bn khng hc hi hoc ng gp c g th n lc bn c trch nhim s dng hai bn chn ca mnh v di gt i, c l l n mt nhm khc. Qui lut ny cp n trch nhim c nhn. Do thi gian trong cc cuc hp c gii hn nn mt s ch s c bt u song song, mi ch tho lun thng ko di t 30 n 45 pht. y l lc Qui lut Vn ng c p dng - ch c bn mi bit mnh c th hc hi hoc ng gp nhiu nht u. Do vy hy i n ni no l tr dn dt bn. Mt ng nghip ngi c ca ti c ni rng khi bn i v khng th ng gp c g, th thc ra bn ang chng t mnh thc s tn trng c nhm.
Mt lu
V nhng ch ong ngh v nhng ch bm
35
K THUT KHNG GIAN M
Trong bi cnh nn vn ha Chu , ngh rng khch mi s t ch ng qun l thi gian, khng gian v nng lng ca h thng kh hiu hoc kh chp nhn. V vy, trong Khng gian m bn c th s dng hai hnh nh din gii r hn l thuyt ny. Bn c th gii thch rng khch mi c php chn hnh nh tng trng ca mnh t mt trong hai loi vt. Th nht l mt ch ong ngh bay t bng hoa ny sang bng hoa khc. C ngha l mt khch mi ong ngh s di chuyn t mc ny sang mc khc, th phn cho cc cuc i thoi nhng nhm khc nhau. Hoc khch mi c th hnh ng nh mt ch bm v ng (hoc ngi) bn c phc v tr, c ph v cc mn n nh khc sn sng trong sut cuc hp OST, cuc hp m sau cht thng c miu t l mt lt ngh gii lao khng c kt thc. V c th s c nhng cuc i thoi quan trng din ra ti . Tt nhin vic ny i khi kh c chp nhn. rt nhiu nn vn ha Chu v Chu u, chng ta phi hc cch ngi im v t nht phi gi v lng nghe ngay c khi chng ta khng c mt cht hng th no. Nhng y bn c php di chuyn t do n bt c ni no bn mun. Ngay c khi mt v khch mun ri khi cuc hp cng vn bnh thng. Khng nn buc mt ngi phi li hp nu ngi khng thy hng th vi ch v ti tho lun.
Khng gian m c th s rt mi m vi nhiu khch mi v mt s c kh nng s khng hi lng vi phng php ny. Ti c mt mo nh i khi s hu ch cho bn. ng nghip ca ti, Prabu Naidu cch y t lu gii thiu vi ti khi nim Con rui, v k t bn thn ti lun s dng n trong bt k bui hp OST no m ti dn dt. Khch mi Rui cng ging nh loi cn trng ny, bay xung quanh v lm nhim nhng cuc tho lun vi cc kin tiu cc. H khng ci m vi kin mi. Do vy, ti thng nhc nh khch mi rng chng ta khng ai mun c Rui trong cuc hp ny, ng khng?!
C nhn ti thng lun nhc nh khch mi phi ngc nhin. Ti t mt tm p phch ln c dng ch Hy chun b ngc nhin v tr d thy i vi mi ngi. Mc tiu ca ti l mun lu mi ngi hy lun t m v gi cho u c mnh ci m.
36
K THUT KHNG GIAN M
MI KHCH
By gi chng ta hy cng quay li bc thc hin u tin khi t chc mt cuc hp. Ti mun ni mt cht v phn mi khch tham d mt hi ngh tng i thun thc s dng phng php Khng gian m. Nhng ngi s dng phng php ny tin rng mt qui trnh OST tt bt u vi li mi th v v y cm hng n thnh phn tham d. Ti gia giy mi s ghi ch hi tho. Ti thin v hng thit k giy mi trong nu r cho khch mi bit cuc qui t ny nhm mc ch su xa hn l ch thu thp thng tin t cc bi pht biu v trnh by power point. Ti thng phi tr chuyn nhiu vi nh t chc c th thng nht ch hi tho. Trong nhng ln ni chuyn chng ti cng lm r mc m ca li mi. Trong mt s kin s dng OST c th mi rt nhiu ngi, v ch b gii hn bi khng gian vt cht v cc ch c kh nng c nu ra trong s kin. Cho nn li mi tham gia s kin s dng phng php OST cng nh vy, s m rng ca i vi bt c ai c quan tm n ch v trong li mi cng ku gi mi ngi cng chu trch nhim bng cch chia s nim am m.
C th bn s khng mun gii hn danh sch mi theo a v x hi hoc vai tr. Thay vo hy mi nhng ngi thc s quan tm n ch hp. Trong li mi ch nn gii thch ngn gn vn ; nhng cu hi s c nu ra; thng ip r rng rng cuc hp ch dnh cho nhng ngi thc s am m v sn lng chu trch nhim chia s vn . D nhin bn vn c th gii hn tng s khch mi tham d. Thc t, vic ny thng nng s nhit tnh v cam kt tham gia ca khch mi ln.
T CHC KHNG GIAN M U?

Hy c gng tm mt ni tt, c khng gian cho khch mi. Ti thch nhng ni m khch mi c th ngi quy qun thoi mi trong mt vng trn khi m u cuc hp. a im ny cng phi c h thng m thanh tt. Hy cn thn khi bn s dng hi trng c th m thanh s b vang. V c vi 10 khch mi bn s cn mt gc phng rng ri hoc mt cn phng ring. Nhng nhng cuc hp OST din ra trn khp th gii nhng ni khng ng ti nht, chng hn nh ngoi tri khng c mi che v vy c th ni l trong mt Khng gian m tht s!
37
K THUT KHNG GIAN M
GII THIU MT CUC HP KHNG GIAN M

PVHT ng gia vng trn v cho mng khch mi vi cu Cho mng qu v n Khng gian m, sau i chm ri xung quanh bn trong vng trn. Trong bi phn m u phi ni v nhng yu t sau. Truyn t r rng mc ch v ch ca hi tho. M t qui trnh v gip thit lp chng trnh lm vic.
Theo kinh nghim ca ti, cn ti a 20 30 pht gii thiu qui trnh Khng gian m cho thnh phn tham d v lp ra chng trnh lm vic (s tho u tin). Ti ngh mt s iu phi vin c khuynh hng ni qu nhiu. V ti cng tin rng mi ngi khng n nghe nhng bi pht biu di dng dc, cng nh khong thi gian ch ca mt ngi trung bnh cng khng ko di lu. Ti a ra y mt v d v phn m u, tuy nhin xin lu rng mi PV Khng gian m nn tm ra phong cch ring ca mnh gii thiu bui hp. Ti thng gii thiu Khng gian m cng vi s h tr ca mt PV cng s/phin dch a phng ngi cha c o to v phng php ny. Thng th mt ngi nh vy c th thm vo cht hng v c nhn. Nepal, ngi cng s ca ti c rt nhiu nng lng v rt hi hc, v thnh gi rt yu thch phong cch ca c. Thm ch ti cn cho rng hu ht thnh phn tham d u t hi rng ti sao li phi c thm mt g da trng ni ting Anh nh!!
ng nhn bt c cu hi no t khch mi. iu ny c th b xem l bt lch s, nhng cu hi s lm chm qui trnh i hay thm ch cn m ra nhng cuc tranh lun di dng v vic liu qui trnh ny c hot ng hiu qu khng, hoc v vic qui trnh ny din ra nh th no theo kinh nghim trc y ca h. S lng l v nhng bi ri tim tng ca mi ngi s c gii quyt mt cch n gin ch qua vic quan st nhng ngi hiu cch lm vic xung quanh, v qua vic trc tip tham gia.
Gii thiu s kin Ti tn l PETER SAMPLE v ti rt vinh d c tham gia cng qu v sng hm nay. Khi ti nhn xung quanh, ti thy v s k nng, kh nng, kin thc v s cam kt xut hin trong cn phng ny. Trong (thm thi gian c tnh vo y) gi sp n, chng ta s cng nhau
38
K THUT KHNG GIAN M
pht trin nhng t duy hay nht ca mnh xung quanh cc yu t v cc c hi lin quan n ch chung ca cuc hp. V ch ca chng ta hm nay l (in tn ch vo). bt u, ti mun qu v lu n bc tng trng bn cnh. y s l bc Tng Chng Trnh Ngh S ca chng ta. Ch chc lt na thi ti s mi qu v xc nh nhng yu t hoc c hi mnh thy xung quanh ch ca chng ta ngy hm nay, t mt ci ta ngn v vit n ra t giy. m bo rng qu v thc s quan tm n vn ny ch khng ch c suy ngh thong qua hoc cm thy rng y c th l tng tt cho ngi khc thc hin. Ngay khi qu v sn sang, vui lng i ra chnh gia, ly mt mnh giy, vit ch v tn ca mnh ra, dn n ln bc Tng Chng Trnh. ng i n khi c ngi yu cu mnh. Hy i khi qu v sn sng. V tip tc n khi bt c ai c tng mun tho lun u dn n ln tng. Chng ti mong mun qu v nhn trch nhim c nhn cho cuc tho lun. iu ny c ngha l qu v phi nu ra a im v thi gian tp trung ca nhm, v m bo rng kt qu tho lun s c ghi ch li. Qu v c th a ra hn mt vn , v khi qu v khng thy tng ca mnh trn tng, ch c th trch mt ngi m thi: l chnh bn thn mnh. Mt khi tt c cc tng u c dn ln tng, mi ngi s c mi n xem Bc Tng Chng trnh v quyt nh xem mnh quan tm n vn no nht. T tr i, nhng ngi nu ra cc vn - nhng Ngi Khi Xng s ch tr. Mc d Khng Gian M thc s rt ci m, vn c mt s nguyn tc v mt qui lut chng ta cn luu . Qu v c th thy bc p phch Bn Nguyn Tc v mt Qui lut treo trn tng. Bt c ai n cng l ngi ph hp Bt c ai tham gia vo nhm ca bn cng l ngi ph hp. Bn khng cn nhng sp ln trong nhm, v cng khng cn phi c hng trm ngi c th lp nhm v bt u. Mi ngi khi xng nn hi lng vi nhng ngi tham gia trong nhm. Nhng ngi ny n nhm ca bn v h thc s quan tm, hoc thm ch l am m ch ny nh bn. Ch c mt ngi tham gia ? Hoc phi lm sao nu cui cng khng ai tham gia? ng lo lng. Ln cui cng bn c thi gian yn tnh suy ngh v vit v nhng iu bn thc s quan tm l khi no? Thng th bn s thy c thm ngi tham gia vo nhm sau thi. Bt c iu g xy ra cng l iu duy nht c th xy ra. Nguyn tc ny nhm th lng nhng mong mun ca bn. Hy ci m tip nhn nhng iu mi, kin mi hoc nhng s kin mi. Hy chun b hc hi ln nhau. Bt c lc no bt u cng u thch hp.
39
K THUT KHNG GIAN M
Hy nh rng s sng to khng phi lc no cng tun theo qui lut thi gian, v vy ng lo lng nu nh bn cha c c cuc tho lun ho hng trong nhng pht u tin, v cng ng lo lng nu mi ngi n tr. Khi mi vic kt thc th tc l n thc s kt thc. Nhm ca bn kt thc tho lun trong 10 pht? Tuyt vi! Hy tip tc, tham gia vo mt nhm khc. Ch c mt Qui lut - Qui lut Vn ng Nu bn tham gia vo mt nhm no v cm thy rng mnh khng hc hi cng khng ng gp g c cho cuc tho lun, th bn c trch nhim phi di chuyn. Cng vic ca bn l ng dy v p ng nhu cu ca bn thn mnh. Bn c th c x ging nh loi Ong Ngh, tc l l bn th phn cho cc tng, di chuyn t nhm ny sang nhm khc, hoc bn c th ging loi Bm, trng thanh nh nhng tm nh hng cha thc s c bc l ra ngoi. H khng tham gia cc nhm tho lun m thay vo ngi ti bn c ph tn gu vi nhng ch bm khc, hoc ch ngi xung v im lng. Cuc i thoi ny c th s tc ng ln n kt qu hi tho ca chng ta chiu nay, v vy nu bn cm thy bc tc bi nhng thnh vin khng tham gia vo nhm tho lun no, th hy nh rng h cng nhm mt mc ch hu dng; nu bn l mt trong s h, bn khng cn phi cm thy c li trong Khng Gian M bn lun c trn trng. Tuy nhin mt loi cn trng khng c php hin din. l loi Rui. Rui s bay xung quanh Khng Gian M v lm nhim c nhm vi nhng kin tiu cc. V vy hm nay ti khng mun thy bt c con Rui no. Cui cng nhng cng khng km phn quan trng, ti mong qu v s lun ghi nh cu ni ny : Hy chun b ngc nhin, cha bao gi c th qui t mt nhm nh th no, v s khng bao gi na. Cho nn xin hy gi Bn Nguyn Tc v Mt Qui Lut trong u, v bt u lm vic. Theo hng , chng ta s c mt cu hi bt u. Xung quanh ch ca chng ta c nhng yu t v c hi g, nhng iu qu v thc s quan tm v s sn sng chu trch nhim? ... (Khi chng trnh xong) By gi ti xin mi qu v cng ng dy xem cc ch khc nhau m chng ta nu ra trn Bc Tng Chng Trnh. Khi qu v tm thy ch mnh quan tm, ni mnh c th hc hi hoc ng gp th vui lng ghi li a im din ra tho lun. T gi tr i - cc v s t t chc cng vic ca mnh. Xin mi nhng Ngi Khi Xng i n khu vc s din ra tho lun nhm v ch ca mnh. Khi chung reng ln th nht, tt c cc nhm nn tp trung li. V khi chung reo ln th hai, ti s mi nhng Ngi Khi Xng mi i n khu vc ca mnh.
40
K THUT KHNG GIAN M
GHI NHN THNG TIN

Khi bn nu ra mt vn - v khng ch c mt - bn c xem l Ngi Khi Xng. Vi t cch l Ngi Khi Xng, bn chu trch nhim thc hin nhng Ghi Ch ca Ngi Khi Xng, m bo rng nhng ngi khng tham gia tho lun vn ca bn vn c th c nhng ghi ch ny sau, v tr chuyn vi nhng khch mi khc v ch ny. Ghi ch ca Ngi Khi Xng c th c vit tay, sau sao ra hoc c nh my v in ra. Vi my tnh bn c th d dng thit k mt bo co hay gm c trang ba, danh sch khch mi, th mi v tt nhin, tt c nhng Ghi ch ca Ngi Khi Xng. Vo bui sng ngy cui cng hoc sm hn i vi nhng hi ngh ngn, tt c khch mi s nhn c bo co. Ngay c khi cuc hp ch din ra trong mt ngy th chng ta cng c gng gi hoc bn giao bo co cng sm cng tt. V d v Bo co Ngi Khi Xng
Bo co nhm
Ch : Ngi khi xng: Tn thnh phn tham d: Cc im tho lun, kin v xut chnh:
TCH HP CC KIN V LP RA K HOCH HNH NG

Khi ln k hoch mt cuc hp s dng phng php Khng gian m, bn cn suy ngh cch lm th no m bo nhng kin thu thp c t cuc hp s c p dng trong th gii thc, v lm th no cc vn khch mi nu ra c th c gii quyt hiu qu sau khi h kt thc hp v v nh. Hy nh rng y l mt th thch thc s ln. Vic i t ch tho lun theo phng php Khng gian m cc yu t m chng ta quan tm n vic lp ra nhng hnh ng thc t t kt qu tho lun c gi l lp k hoch hnh ng. C rt nhiu cch khc nhau lp k hoch hnh ng. Mt trong nhng phng php ph bin l yu cu thnh phn tham d nu ra nhng ch mi sau khi thc hin vng trn kt thc trong ch thun nh hng n hnh ng ni mt cch khc, nhng iu khch mi sn lng nhn trch nhim lp thnh khu hiu. Trong lt cui cng ca cc cuc i thoi h c th dnh khong 15 pht tho lun v nhng cuc hp tip theo. Nhng cuc i thoi ngn ny c th ch ra nn mi thm
41
K THUT KHNG GIAN M
nhng ai khc trong cc hot ng xc tin xa hn k hoch ca bn v cn nhng g trc khi thc hin iu . C nhn ti c mt phng php yu thch xc nh k hoch hnh ng, l b phiu. C ngi no gi qu trnh ny l Nt Dn Ch (Dotmocracy thay de trong ch Democracy bng dot c ngha l nt). Qu trnh ny nh sau: Ti pht ra mt s nt hnh dn. Sau ti mi tng ngi dn hnh ca h vo bt c vn no h cm thy c nng lng tip tc pht trin hn na. Nhng vn no c nhiu hnh dn nht s thng. Ti thng m s hnh dn v vit con s r rng ngay bn cnh ch . Sau ti t chc mt vng Khng gian m khc cho cc vn c chn lp k hoch hnh ng. Qui Lut Hai Bn Chn li c p dng. Cui cng, mi nhm bo co v Nhng bc tip theo u tin ca h thay v ton b k hoch bi v chng ta u bit rng k hoch c th thay i sau khi mi ngi thc hin nhng bc u tin v rt kinh nghim t .
Trong nhiu quc gia, c bit l n v Nepal, bn c th mua nhng Bindis nh nhng du chm p m ph n thng mang trc trn v s dng chng b phiu. hu ht cc quc gia Chu cng c sn cc du chm . Mt khc c th l pht v b phiu hoc bt c g tng t m bn ngh ra. Hy sng to trong cch t chc b phiu!
42
K THUT KHNG GIAN M
VNG TRN KT THC V PHN HI

ng trng ch phn trnh by ca nhm. Sau nhiu s kin s dng phng php Khng gian m, mi ngi n gp ti hi lm th no trnh by kt qu lm vic nhm y nhng iu ny khng cn thit. Harrison Owen xut s dng que ni, vt dng chuyn trong vng trn cui cng. Qui nh rt n gin: Bt c ai cm que ni trong tay s c pht biu v nhng ngi khc u phi lng nghe mt cch ch ng. Mi ngi c yu cu chia s ngn gn cch h cm nhn v phng php OST hoc nhng vic h s lm trong tng lai. Nu khng c g chia s h c th im lng chuyn que ni sang cho ngi bn cnh.
Thng th trong nhng cuc hp ng ngi s s dng micro lm que ni thun tin v mt m thanh. Tuy nhin trong mt nhm nh bn c th s dng que ni thng. Chn mt vt g ph hp v mt vn ha hoc c th thm hng v c bit cho cuc hp. Tin y cng xin ni rng que ni c du nhp t nghi thc que ni ca dn Chu M bn x.
DANH SCH NHNG VIC CN LM

Di y l danh sch nh nhng vic cn lm c th t chc mt bui Khng Gian M. Danh sch nhng vic cn lm cho Khng Gian M NHIM V XONG?
Ln k hoch trc khi din ra s kin

Pht trin mt ch to cm hng Xc nh thnh phn v s lng khch mi (Mang c h thng vo mt phng to tnh a dng.) nh ngy Chn khng gian t chc v m bo rng chng ta c th dn p phch ln tng Chia thnh cc phng ph hoc cc gc
43
K THUT KHNG GIAN M
Khu vc ht thuc Khu vc ng k Gi giy mi (nu c th hy lm cho giy mi tr nn th v)
Hu cn
Lm vic vi mt nhm v vic chun b phng hp, v.v. Xem xt vic gi cho thnh phn tham gia mt bi vit v OST Sp xp gh thnh vng trn trong phng hp chnh, cc phng ph nn c cu trc linh ng Ln k hoch cc ba n (tic ng hoc thc n c th ngoi trong vi gi) Sp xp cc chi tit vi nhn vin ph trch thc phm tr v c ph phc v sut cuc hp Chun b cho nhng ngi c yu cu n ung c bit Chun b my tnh nh bin bn 1 my in Laser v 1 mn chiu LCD nu cn thit C ngun in v bn cho my tnh
Chun b micro khng dy v pin d tr Giy nu v keo dnh Bng dnh che v bt lng mu en & xanh Bng treo giy Flip chart (mi phng ph mt ci, km theo giy thm) Giy vit cc ch (c t giy dn trn flip chart; chun b s lng nhiu hn s ngi tham gia) Cn xem xt yu t php l no hay khng? An ninh? Cn bin hiu no khng? H tr di chuyn (phng khch sn, xe t, bn ) Bng tn v cc ti liu cho mng khc (t ri, bt)
44
K THUT KHNG GIAN M
Ba ng cc bin bn lu Chun b sao lu cc bin bn lu Chun b nh my s in thoi v a ch ca khch mi cho cc bin bn lu Chun b / Tp hun ngi ch tr phn m u v vai tr ca h Sp xp bn ng k (bin hiu, bng tn, bt, danh sch tn, s in thoi v a ch) Sp xp khu vc th tn, bin hiu, my tnh, micro Mang cc bin hiu n hoc chun b chng (Qui Lut Vn ng, Bn Nguyn Tc, Hy Chun b Ngc Nhin, Ch ) Xp gh thnh vng trn
Sau s kin
Phng vn nh t chc hoc khch mi, hoc c hai Sao lu v pht bin bn hp Vit th cm n n khch mi C hot ng nh gi no khng?
SCH V A CH THAM KHO THM

C mt trang web rt hay bng ting Anh www.openspaceworld.org trong tp hp nhng ti liu min ph t cc chuyn gia Khng Gian M trn ton th gii. Tuy nhin, hu ht nhng thng tin trc tuyn u bng ting Anh, Php, c, v.v, ch cha c vit nhiu bng cc ngn ng Chu khc. V sch, cc bn nn c cun sch ta K thut Khng Gian M - Hng dn cho ngi s dng (Open Space Technology A Users Guide), xut bn ln th 3 ca Harrison Owen, ngi khi to K thut Khng Gian M.
45
BUI C PH CA TH GII
Chng 4 TH GII C PH (WORLD CAF)
TH GII C PH L G?
Nhng cuc chuyn tr th v v gi tr nht ca chng ta thng din ra u? Hu ht chng din ra trong nhng tim c ph, qun tr hoc nh hng ni ta gp g bn b, ng nghip, nhng ngi mi quen thm ch c nhng ngi cn xa l. Ti tp trung mt nhm nh trong khung cnh th thi, thoi mi c m nhc lm nn, v bt u nhng cuc tr chuyn th v. Do cng khng c g ngc nhin khi ai c to ra mt mi trng nh vy cho nhng cuc i thoi u ngha ca mnh. Phng php Th gii c Ph (World Caf) c th c xem l phng php d dng t chc nhng cuc i thoi y ngha hoc nhng cuc m lun trong mt nhm vi nhiu ngi tham gia. Nhng cuc chuyn tr kiu Th gii c Ph l mt hnh thc c tnh quc t to ra mt mng li sinh ng i vi cc cuc i thoi xoay quanh cc cu hi quan trng lin quan n i tng tham d. Mt cuc i thoi trong Th gii c Ph l mt qui trnh sng to nhm dn dt cuc i thoi mang tnh hp tc, chia s kin thc v to ra kh nng hnh ng nhm bt c qui m no. Nu phi m t Th gii c Ph ch trong mt vi cu, ti c th ni nh th ny:
46
BUI C PH CA TH GII
Phng php Th gii c Ph gip t chc nhng cuc tr chuyn su v c ngha, to c cm hng bi khng gian c ph thn thuc, trong mi ngi tham gia tho lun mt cu hi hay mt vn no theo tng nhm nh quanh bn c ph. Sau khong 30 pht, nhng ngi tham gia chuyn sang bn khc tr ngi ch ta ca bn, ngi k tm tt ni dung cuc i thoi trc cho nhng v khch mi va ngi vo bn. Theo cch ny, nhng cuc i thoi tip s lm phong ph thm nhng tng ban u trong cuc i thoi trc . Khi vo cng on cui cng ngi ta tm tt cc kin chnh ca ton b cuc trao i trc mt phin hp ton th, ti y s tho lun v kh nng tip tc nhng vn nh th no. Phng php Th gii c ph c mt s u im sau: N lm gim i s ngi ngn khi phi tip cn vi nhng ngi xa l m ta hu nh cha h quen bit. Bn khng cn phi i n c hi thch hp ni chuyn vi ai Khng b p lc phi to ra kt qu nh bu khng kh kh thn mt, thoi mi Mi ngi cm thy d dng by t kin v suy ngh ca mnh trong mt nhm nh hn l phi trnh by trc ton th hi ngh. Trong phin hp ton th thng t c ngi tnh nguyn tham gia pht biu. Hn na, nu phi tr chuyn bng ngoi ng th thng ngi ta thy thoi mi hn khi ni trong mt nhm nh. Nhng ngi mnh dn, thch ni s kh c iu kin d dng ln lt khi i thoi, ng thi nhng ngi nht nht, kim li s c dp ng gp kin nhiu hn.
47
BUI C PH CA TH GII
AI C TH S DNG PHNG PHP NY?

Phng php Th gii c Ph xut hin t kh lu v c nhiu quc gia vi cc nn vn ha khc nhau s dng rng ri. iu ny cng khng c g ngc nhin v hu ht cc nn vn ha u c thi quen cng qui t trong mt mi trng, tng t nh th gii c ph thc hin nhng cuc i thoi quan trng.
Chu , phng php Th gii c ph gn y ngy cng tr nn ph bin hn. ng nghip ca ti, anh Chaiwat Therapantu v ti gn y theo yu cu ca Friedrich-Ebert Stiftung (FES) t chc mt bui tp hun v Phng php Th gii c Ph, thnh phn tham gia l nhng nh lnh o v chuyn gia t nhiu t chc khc nhau Bangkok v Khu vc Hi gio chim a s Deep South (Min Nam) Thi Lan. Chng ti rt phn khi nhn thy rng nhiu thnh vin tham gia tp hun rt t tin v sng to, mnh dn s dng phng php ny ngay sau khi kt thc kha tp hun. Nhn y ti cng xin k, anh Chaiwat Therapantu t chc iu phi mt hot ng ln nht Thi Lan, nu khng ni l ln nht th gii, vi hn 3.000 ngi tham d, khi cch y nhiu nm anh gip ng Dn Ch xy dng mt k hoch cho tng lai, ti hot ng ny anh ch yu s dng phng php Th gii c ph.
Sau khi tm hiu, ti thy ngy cng r rng hn l khng nn son ra mt cun s tay hng dn s dng phng php Th gii c ph v khng th xc nh phng php ny trong qui trnh 1-2-3-bc. i vi phng php ny bn cn tri nghim v t a ra nhng tng ca bn thn!

Phng php Th gii c ph l mt phng php rt hu dng khi bn mun chia s kin thc, kch thch s sng to, khm ph nhng kh nng c th xy ra v ng no tm nhiu gii php. Hn th na, n cn gip to ra s tng tc gia nhng ngi tham d. S lng ti thiu khi s dng phng php ny l 12 ngi, theo c nhn ti th t nht nn l 20 ngi.
48
BUI C PH CA TH GII
Xin lu phng php ny s khng b ch nu bn c nh thng tin mt chiu, nhm qu b, bn mun pht trin k hoch hnh ng c th hoc ban lnh o xc nh sn hng tr li hoc c gii php.

Juanita Brown, mt trong nhng ngi c vinh danh vi vic pht minh ra Phng php c ph th gii, k cu chuyn ra i ca phng php ny nh sau1: l ngy th Su, ngy 27 thng 1 nm 1995 mt bui bnh minh ma nng ht ti nh chng ti Mill Valley, California. Khi ti nhn ra ngai, vt trn c cy si to ln ang r cnh che thnh mi hin bn ngoi phng khch, ti thy sng m bao ph khp Mt. Tamalpais. iu lm ti thy lo lng v ch ni na gi na, 20 ngi s tp trung ti y tham gia ngy th hai i thoi chin lc v Vn Tr Tu m ti v bn trai David ch tr ... Trong khi ang chun b ba im tm v pha c ph, ti c bn khon t hi lm sao chng ti c th xoay x c nu tri c ma nh trt th ny, v mi ngi khng th ra ngoi i do hay tn b khi h n ni. David ngh, ti sao chng ta khng mang chic bn TV ra phng khch mi ngi ngi dng c ph, tn gu trong khi ch i mi ngi n y v sau c th chnh thc gii thiu v bt u? Tomi Nagai Rothe, n v thm vo, Gee, nhng chic bn ny ging bn c ph qu. Ti ngh mnh nn thm khn tri bn vo. Sau c y tri my mnh vi trng ln i bn TV lm cho n tr nn kh vui mt. Ti ht lo v trn ma ang mi lc mt nng ht hn. Thay vo ti quyt nh cm mt t hoa ln bn nn i xung di lu tm chic bnh hoa. Trong lc , Tomi thm t mu sc hai u bn ging nh nhng qun caf khu vc ln cn.
( trch t: Khai sinh phng php Th Gii c ph, tc gi Juanita Brown, http://www.theworldcafe.com/storybirth.html)
49
BUI C PH CA TH GII
C y treo mt tm bng rt d thng ngay ca trc: Cho mng cc bn n Homestead Caf (Caf gia nh). Khi ti bnh hoa ln bn, nhng ngi khc bt u n. H rt vui v ngc nhin khi thy cch bi tr nh vy. V khi h pha c ph & ly mt chic bnh m sng b xong, h tp trung thnh nhng nhm nh tn gu xung quanh chic bn c ph. Mi ngi thc s ha mnh trong bu khng kh m cng. Mt s ngi thm ch cn bt u vit nghch ngoc ln khn tri bn. Thy vy, David v ti hi nhanh trc khi quyt nh thay v khai mc chnh thc bui hp mt ny, chng ti ch n gin khuyn khch mi ngi tip tc chia s nhng g bt ra trong nhng cuc i thoi m h ngh c th soi sng ct li mi quan h gia s lnh o v vn tr tu. Bn mi lm pht tri qua v cc cuc i thoi vn din ra si ni. C ai trong phng ct ting, Ti rt mun bit nhng bn khc ang ni v chuyn g. Sao chng ta khng li mi bn mt ngi ch tr s cn li i thm nhng bn khc, mang theo nhng tng ht ging t cuc i thoi ca mnh, kt ni vi nhng mch suy ngh ca cc bn khc. Mi ngi hoan nghnh sng kin ny v sn sng thc hin tng . Sau mt vi pht tm tt, mi ngi bt u di chuyn sang bn bn cnh, ring ngi ch tr th ngi li. H xm quanh bn v tip tc cuc trao i....
CC NGUYN TC CHO TH GII C PH

Phng php Th gii c ph c th c s dng chung cho hi tho 1 - 2 ngy hoc nh cng c t chc nhng phin i thoi ch thc. Phng php ny cng c th c lng ghp vi cc phng php khc t chc hi tho. Bn cng c th s dng hnh thc hi ngh truyn thng c ngi pht biu trn bc ri sau chia s nhng iu khch mi hc hi c theo hnh thc Th gii c ph. Bn cng c th p dng Th gii c ph vi nhng phng php khc, chng hn nh lng ghp vi phng php Cu hi tch cc (Appreciative Inquiry). Di y l nhng bc cn thit chun b v dn dt mt Th gii c ph.
(1) Lm r bi cnh
Cng ging nh nhng phng php quan trng khc, vai tr chnh ca iu phi vin hi tho l chun b s kin cng vi n v t chc. Cn lng nghe nguyn vng, hi vng cng nh nhng e ngi ca h, v tm hiu xem liu
50
BUI C PH CA TH GII
phng php ny c thch hp vi mc ch c th ca nh t chc hay khng. Phng php C ph th gii thng tp trung vo mt yu t quan trng i vi t chc hoc mt vn cn gii quyt gp. D nhin cng ng qun tho lun nhng cu hi s dng cho cc cuc i thoi v ch n thnh phn tham gia cn mi.
(2) To khng gian hiu khch

Trong hu ht nhng s kin s dng phng php ny, cc thnh vin ngi ti bn sc cha bn n nm ngi. Nhng chic bn ny c t trong mt cn phng ln ch cho mi ngi di chuyn. Bn hy c to ra mt bu khng kh caf thc s bng cch s dng khn bn v hoa ln trn. Tr, c ph v nc phi sn sng trong sut s kin. Ton b cn phng c trang tr to cm gic m p v gia cc cuc tho lun c th chi nhc nh hoc mnh ty theo phng php bn s dng.
(3) Khm ph nhng cu hi quan trng

Ti bn, cc thnh vin tham d bt u trao i xung quanh cu hi do iu phi vin nu ra. Trong nhng cuc hp ln, chng ti phng cu hi ln tng bng my chiu LCD. Nhng cu hi ny phi hp dn, ph hp, v kch thch cc cuc trao i si ni v giu ngha.
(4) Khuyn khch mi ngi ng gp

Khng gian hiu khch v nhng nhm nh tp trung quanh bn s gip mi ngi cm thy d dng tham gia i thoi hn. Tuy nhin khi bt u cuc hp iu phi vin nn gii thiu mt s qui nh chung. Nhng qui nh ny c trnh by chi tit trong mc hng dn thc hin.
(5) Kt ni cc kha cnh khc nhau

Mt vng Th gii c ph thng ko di khong 20-30 pht. Sau mi cc thnh vin chuyn sang bn khc, ch li mt ch ta ngi li n thnh vin mi , ch ta tm tt ni dung cuc tho lun va din ra. Vic ny c lp li hai n ba ln. Trong nhng lt tip theo s s dng li cng cu hi o su hn vn hoc nu ra nhng cu hi mi. Vo cui cuc hp c bi trnh by tm tt kt qu thu c.
(6) Cng lng nghe v lu n cc xu hng

Khuyn khch cc thnh vin lng nghe kin nhng ngi ngi cng bn, cng chia s ch chung v pht trin cc tng ln tm cao hn. Khn tri bn (trong hu ht cc trng hp bn c th dng giy flip chart) c s
51
BUI C PH CA TH GII
dng ghi ch li hoc v v.v. Nhng ti liu ny sau s c treo ln tng (nh kiu trin lm) minh ha cc bi thuyt trnh. T CU HI NG L IU THEN CHT!
Nhng chuyn gia v phng php Th gii c ph nhn mnh yu t quyt nh thnh cng ny: Cn khai thc nhng cu hi thc s quan trng! Khi s dng phng php Th gii c ph th nu ng cu hi c quyt nh cho s thnh cng ca cuc tho lun. Nu ln c nhng cu hi nng k l mt ngh thut v l k nng then cht ca mt iu phi vin hi tho gii. Bn c th s dng mt hoc nhiu cu hi h tr tin trnh khm ph hp l xuyn sut trong sut cuc i thoi. Gi thuyt chnh p dng y l nhng cu hi chng ta nu ra v cch chng ta hi s a chng ta vo mt trng thi c bit c tc ng rt ln n kt qu u ra. Chng hn, khi chng ta hi, Chuyn g ang din ra khng ng v l li ca ai? T nhng cu hi ny chng ta to ng lc xc nh vn v quy trch nhim (Chng ta s c thm v iu ny trong chng Cu hi tch cc). C th i lc chng ta cn mt phng php tip cn nh vy, nhng hu ht ch ta bui Caf c kinh nghim nhn ra rng s hiu qu hn nhiu khi t ra cc cu hi khi gi s khm ph, khai thc nhng kh nng c th hn l tp trung vo nhng vn rc ri.
52
BUI C PH CA TH GII
Nhng cu hi hp dn s kch thch kin thc bt ra v pht trin mnh m tnh sng to. Hy t cu hi ph hp vi thnh phn tham d v mi quan tm ca h. Mi ngi s tham gia hng hi hn khi h cm thy mnh ang ng gp tng vo cc cu hi quan trng. V nhng cu hi nng k cng l phng tin dn dt chng ta n tng v hnh ng mi.
Di y l v d v nhng cu hi tho lun. Tuy nhin nu c th bn ng chn ch t pht trin cu hi ca ring mnh.
Nhng cu hi trong Th gii c ph

Di y l nhng cu hi b ch i vi cc chuyn gia Th gii c ph nhm mc ch kch thch pht trin tri thc mi v t duy sng to trong nhiu tnh hung khc nhau. Tham kho nhng cu hi ny khi ng suy ngh sng to ca bn trong vic t ra cu hi ph hp nht i vi tng tnh hung c th.
53
BUI C PH CA TH GII
Cu hi cho lt th nht iu g c th to nn s khc bit ln nht trong tng lai i vi tnh hung chng ta ang lun bn ti y? Theo bn iu g l quan trng nht trong tnh hung ny, v ti sao bn li quan tm n n? Trong tnh hung ny chng ta thy c nhng c hi no? Cho n nay chng ta bit c nhng g hoc chng ta vn cn c th hc hi c nhng g v tnh hung ny? C nhng thch thc v c hi g i vi tnh hung ny? Chng ta cn nhng gi nh g kim tra hoc thch thc t duy v tnh hung ny? Ngi no c nim tin khc vi chng ta s ni g v tnh hung ny?
Cu hi kt ni tng v tm ra nhng ci nhn thu o hn iu thc s c ngha bn c nghe l g? iu g lm bn ngc nhin? iu g thc s nan gii hoc l thch thc vi bn? By gi bn mun t ra cu hi g? Cho n gi bc tranh cn thiu nhng g? Chng ta khng thy iu g? Chng ta cn lm r hn phn no? Cho n gi bn hc thm c iu g hoc c ci nhn thu o hn v vn g? Nu c mt iu cha c cp n nhng li rt cn thit nhm t c mc hiu bit su hn th s l g?
Cu hi tin v pha trc
Cn nhng g to ra thay i trong vn ny? iu g s tip thm sinh lc v khin bn/ chng ta tham gia hon ton vo tnh hung ny? iu g c th din ra y v ai quan tm n iu ? Vn g cn s ch ngay lp tc ca chng ta pht trin ? Chng ta c th h tr ln nhau thc hin cc bc tip theo nh th no? Mi ngi chng ta c th ng gp nhng g? Nhng thch thc g chng ta c th gp phi trn ng, v lm th no gii quyt? Hm nay chng ta c th gieo nhng ht ging g to ra khc bit trong tng lai cho tnh hung chng ta ang tri qua?
54
BUI C PH CA TH GII
LM TH NO TO RA MT BU KHNG KH CAF
Qui m ca bui caf ch yu b gii hn bi khng gian cn phng. Nhn chung, d bn t chc cho 30 hay vi trm ngi cng khng thnh vn . tng l to ra mt bu khng kh gip nhng ngi tham d cm thy thoi mi d chu. Khch mi khi n ni phi nhn ngay ra rng y khng phi l mt cuc hp long trng nh thng thy. Chn mt khng gian c nh sng t nhin, ch ngi thoi mi, nhit thch hp v khung cnh bn ngoi to ra bu khng kh thn thin. Bin khng gian thnh mt qun caf thc s vi bn trn cho bn n nm ngi. Bn l con s l tng v nu t ngi hn cuc i thoi s khng da trn h thng quan im a dng, cn nhiu hn nm ngi li khin cho s tng tc gia cc c nhn b gii hn. S dng khn tri bn v bnh cm hoa nh trn bn. Hi ngi qun l a im xem c th mn mt t cy ci cho s kin c khng. t t nht hai t giy ln ln trn khn tri bn cng vi chic ly cm y bt mu ghi cc tng. Giy v bt s khuyn khch mi ngi tc k, v hnh v kt ni tng. Xem xt vic trng by ngh thut hoc nhng bc p phch ln tng. C th ch lm n gin nh vit mt hoc hai cu trch dn gi cm hng ln giy flipchart.
55
BUI C PH CA TH GII
Xem xt vic m nhc nn nh. Nhc qu to s nh hng n cuc tr chuyn. V phi cn nhc nn s dng loi nhc g. t lng tn trng truyn thng ca cng ng v th hin tnh hiu khch, phc v thc ung v/ hoc n nh nu ph hp. Deep South Thi Lan, chng ti thch s dng bnh pha tr tuyn thng v phc v ung trong sut cuc hp.
Trong nhng s kin Th Gii c ph nh Myanmar, chng ti chuyn ht g thng thng ra khi phng, t thm t ca hng a phng v s dng bn tr nh, ngi xung sn. S dng vn ha ca a phng nh th to nn bu khng kh thn thin cho cuc i thoi.
L IU PHI VIN HI THO TI NN LM G?

Hy lm vic cng mt iu phi vin hi tho c kinh nghim n khi bn c hun luyn y , v cm thy t tin c th lm vic c lp. Trong trng hp bn c chn lm iu phi vin cho bui Caf, th ti c mt s li khuyn dnh cho bn: u tin cho ton b thnh phn tham gia khi h xut hin, mi h ngi vo bn. V mi ngi c xu hng ngi vi ngi quen ca h trc, nn c th bn s mun xo trn ch ngi mt cht trc khi chnh thc bt u. Mn gii thiu bt u vi vic gii thch ch chung ca cuc hp ny. Bn c th trc quan ha nhng im chnh qua Power Point. Gii thch cch thc hin bui Caf v ghi li trn giy flipchart trng sut cuc hp. Vic ny rt quan trng v ti ngh rng bn mun to ra mt khng gian an ton cho i thoi! Gii thch cch bn chn ch ta ca bn. Trong hu ht cc trng hp c nhm chn ngi xung phong. Nhc nh mi ngi ghi li cc kin, nhng im h mi khm ph v nhng cu hi mu cht. Gii thiu tng cu hi mt cho mi lt ko di 20-40 pht hoc hn. Bn nn vit chng ra trn flip chart, bng trn u bn, u phng, v.v bt c cch no ph hp vi nhm v s ngi tham gia. ng vit cu hi vo chng trnh ngh s.
56
BUI C PH CA TH GII
Sau mi cu hi mi mi ngi i bn v khuyn khch ch ta cho n ngi mi, mi ng gp kin v sau bt u vi nhng cu hi tip theo. V hy khuyn khch mi ngi s dng bt mu v giy trn bn.
Vi t cch l ch ta ca bn, ti phi lm g? Xin hy m bo rng tt c cc tung ch o, nhng suy ngh v khm ph u c vit ra trn flipchart. Mi mi ngi thoi mi vit, v ty thch ln t giy tri trn bn. Vn li bn khi cc thnh vin khc chuyn ch, v cho n nhng thnh vin mi gia nhp bn Chia s nhng im chnh t cuc i thoi trc cho ngi mi n h tip tc pht trin tng trn nn tng trao i.
HNG DN THC HIN CAF

Mi Bui Th gii c ph nn tun theo mt s qui nh hoc hng dn. Chng hn nh ngi pht biu cn ch din t suy ngh ca mnh mt cch mch lc nht trong khi nhng ngi cn li bn cn tp trung lng nghe. Mi ngi nn tn trng quan im ca ngi ni ngay c khi n c th khc vi quan im ca mnh. iu phi vin hi tho nn khuyn khch tt c mi ngi lng nghe vi nh thu hiu, chia s, hc hi v chu tc ng. Nhng hng dn Caf sau y s c gii thiu trong phn m u, v nu c th nn c vit li v trng by trong phng bng giy flipchart hoc theo nhng cch sng to khc. Tp trung vo nhng iu quan trng. ng gp suy ngh ca bn. By t t duy cng nh cm gic ca bn. Lng nghe thu hiu. Lin h v kt ni cc tng. Cng lng nghe c ci nhn thu o hn v c nhng thc mc su hn. Chi a, vit v ty thch mi ngi c khuyn khch vit ln khn tri bn.
57
BUI C PH CA TH GII
Vui v tn hng!
Trong mt s s kin s dng phng php Th gii c ph c th s c ch nu bn s dng Que ni, mt vt dng chuyn nhau trong bn. Lut l ch c nhng ngi gi Que Ni mi c quyn pht biu trong khi nhng ngi khc ch ch ng lng nghe. Nu cuc i thoi c kh nng gy nhiu tranh ci hoc gy bc xc th s tt hn nu bn s dng cng c ny cng c cc qui nh ca bui Caf, t khin mi ngi t kim ch v buc ngi ni cng nh ngi nghe cn nhc k hn nhng iu mun ni. Thc ra c th s dng bt c vt g lm Que ni, tuy nhin bn nn s dng vt g ph hp vi cng ng hp. Trong mt s s kin s dng phng php ny do FES h tr Thi Lan, chng ti s dng c rt, nhng qu t ln, da chut hoc ng vng v y l nhng loi rau c ph bin trong nc v mang li kha cnh hi hc cho nhng cuc i thoi cng thng v tng cng s n ha. Pakistan ti s dng nhng cy gy thn k bn rt nhiu trong ca hng v cyclone-hit Nargis Delta Myanmar ti s dng nhng chic d nh sn xut ti a phng. Hy sng to v tm ra mt que ni th v cho hi tho ca cc bn! V cn iu ny bn ng qun. l khi c v cng c nh vy, c th bn s thy n kh tr con, nhng trong thc t Que ni thc s thay i nhp v thc giao tip ca khch mi. i khi bn cn c kinh nghim s dng n trong thc t trc khi tin rng n c tc dng.
58
BUI C PH CA TH GII
NHNG CCH TRC QUAN HA KIN THC V HIU BIT THU SUT
Nhng chuyn gia Th gii c ph c rt nhiu pht kin hiu qu v cch thu thp kin thc tng hp. Di y l mt s cch c th bn s mun cn nhc s dng. S dng my ghi ha. Mt s s kin Caf (v c nhng cuc hp qui m ln khc) c ra mt hoc nhiu ngi chuyn v tng ca c nhm ln giy flip chart hoc ln mt bc tng c chun b trc, s dng k t v hnh nh minh ha cho kt qu tho lun. D nhin bn khng cn phi ti nng nh ngh s thc hin nhim v , nhng bn cn c k nng x l nhanh chng v chnh xc kt qu tho lun. T chc tham quan Sau khi p phch v cuc i thoi ca mi bn c treo ln, bn nn d tr thi gian khch mi di chuyn quanh phng v ghi ch li t cc p phch. Gi gii lao hoc ngay trc khi n tra l c hi tuyt vi cho hot ng ny. Vit kin Bn cng c th pht ra nhng tm ba cng Vit n ra v yu cu mi ngi vit nhng kin chnh ca h sau i thoi. Sau iu phi vin s ngh ngi tham d treo nhng tm ba ln tng hoc ln bng chun b sn.
59
BUI C PH CA TH GII
Lm mt on phim nh Lu li nhng khonh khc y nhit huyt ca s kin cho nhng ngi khng c c hi tham gia qua vic quay nhng on video v ghp thnh on phim ngn. Bn ng lo lng v chi ph ph bi v hu ht my nh k thut s ngy nay u c chc nng quay phim, v my tnh xch tay ca bn cng thng c chng trnh lm phim.
Lu i vi phn bo co t cc bn: Ti ngh bn s khng mun nhn mt kiu bo co mu t cc bn m thay vo bn s mun nghe cc thnh vin trong bn ni v tri nghim ca mnh, v nhng iu cn ng li su sc trong tm tr h sau cuc i thoi, v nhng xu hng h quan st c. y l mt trong cc cch kt ni cc ngh li vi nhau khi mi ngi chia s v nhng iu c ngha vi h, cc mu hnh, xu hng bt u ha trn vo nhau v hin th ra cho mi ngi cng xem. Hy t ra cu hi nh iu g thc s thi thc bn trong nhng cuc i thoi hm nay?
Vo cui bui Th gii c ph ti xut cc bn s dng mt k thut rt hiu qu, nhng khng may l t khi c s dng, s phn chiu (reflection). Hoc trong mt nhm nh hoc im lng, bn ngm ngh li nhng iu bn tri nghim hoc hc hi c trong ngy. Vi t cch l mt iu phi vin hi tho, bn s cn t ra nhng cu hi then cht sau kt thc cuc hp: Nu nh phi ni v ngy hm nay, chng ta s ni g? Lc ny nhng kt qu i thoi m chng ta thu c l g? T nhng cuc i thoi ny chng ta tch hp c nhng vn g?
MT S SUY NGH QUAN TRNG

Xin hy nh rng Th gii c ph l mt phng php tuyt vi v c th d dng kt hp vi cc phng php khc nh Khng gian m (Open Space) hay Cu hi tch cc (Appreciative Inquiry) (xem chng 3 v 5). Tuy nhin Th gii c ph cng c th tch hp c vi cc hnh thc hi ngh truyn thng khc. Trong nm va qua ti tham gia vo nhiu hi ngh v cuc hp, v ti thuyt phc thnh cng n v t chc b qua mt hoc hai mc trnh by Power Point v bi pht biu di dng nh khng th trnh c, v thay vo cc cuc tho lun theo kiu Th gii c ph. Hy tin ti
60
BUI C PH CA TH GII
trong hu nh tt c cc trng hp hu ht cc thnh vin tham d u rt ch ng. Mt v d c th l vo thng 5/2009, FES t chc bn ngy i thoi gia cc chuyn gia v truyn thng t Thi Lan v n New Delhi. Trong sut nhng phn Th gii c ph, mi ngui thc s tham gia tch cc. Nhng khch mi t Thi Lan vi k nng ngn ng hn ch vt qua c ro cn ngn ng v trong nhng nhm nh h c th t tin ni ting Anh hn. Sau mt s khch mi Thi Lan v n ng dy by t s cm kch ca h i vi phng php ny. i khi ch cn mt cht t tin thi l bn c th t chc s vic theo cch khc.
NHNG VIC CN LM
Cn phng sp t nh miu t di y s l l tng. Tt nhin i lc chng ta kh tm c iu kin hon ho nh vy, cho nn cc bn hy sng to!
Danh sch vic cn lm cho Bui C Ph ca Th Gii Sp xp cn phng Mt cn phng c nh sng t nhin s rt l tng. Nu khng th m bo iu ny, hy t mt s cy ci hoc hoa xung quanh phng to cm gic t nhin. Tm nhng chic bn nh ch cho bn hoc nm ngi ngi thoi mi. Bn trn l tt nht v chng c xu hng to ra khng kh caf thc t, nhng nu khng c vn c th s dng bn vung. Hy nh rng: Nu t hn bn ngi trong bn c th s khin cc quan im tranh lun khng phong ph cn nhiu hn nm ngi s lm hn ch mc tng tc c nhn. Nu khng c sn bn, bn c th xp bn hoc nm chic gh thnh cc cm hnh ch U v ngh mi ngi khp kn li thnh hnh trn khi bt u i thoi, nhng nu th bn s khng th thc hin phn vit v ty thch. Tuy nhin nh vy vn tt hn khng c cht khng gian Caf no. Hy c gng tm mt cn phng ln mi ngi c th di chuyn thoi mi gia cc bn. Xp bn thoi mi v khng h thng ch ng theo hng. S dng nhng tm khn tri bn p v gin d gn gi. Nu bn khng tm ra c th s dng khn tri bn mu trng. Ngay c khi bn ch tri mt vi mnh giy flip chart ln bn trn cng to ra cho n mt hnh nh khc. Lu nhng khng gian tng cha sn. Vic ny dnh cho lc dn nhng mnh giy trn bn sau tho lun.
61
BUI C PH CA TH GII
t mt chic bn gc phc v tr, c ph, nc v nhng mn n nh khc cho khch mi. Xp thm mt chic bn ngay u phng dnh cho ch ta v ti liu trnh by. Ba hoc bn t giy flip chart trng trn mi bn (tng t nhng chic bn trong qun c ph ni mi ngi thng tin tay vit ln khn tri bn) thu thp v trnh by nhng kt qu thu c. Mt chic bt hoc cc ru cha loi bt mu. Mt bnh hoa nh trn mi bn. Bnh hoa phi c kch thc nh trnh ngn tm nhn ca khch mi. Bng tn v gh cho tt c khch mi & ngi trnh ny (c kh nng di bt gh tha ra ngoi nu cn). Mt my chiu LCD, mt mn hnh v my nh k thut s. H thng m thanh tt c th chy a CD hoc kt ni vi my tnh xch tay. V ng qun mang theo a nhc. Micro (micro cm tay khng dy l tt nht). Hai n bn flip chart c km giy trng. Nhng phng tin thng thng nh bt mu, bng dnh, bt, bt ch v nhng tm ba ln ghi kin.
Chun b phng tin
Thit b

David Isaacs v Juanita Brown iu hnh mt trang web th v v Th gii c ph http://www.theworldcafe.com. Bn c th tham gia cng ng ca h v lin kt vi nhiu chuyn gia khc v phng php ny. H cng vit mt cun sch ta , Bui C Ph ca Th Gii: nh hnh tng lai chng ta thng qua nhng Cuc i thoi ngha (The World Caf: Shaping Our Futures through Conversations that Matter), do Berett-Koehler xut bn.
62
CU HI TCH CC
Chng 5 CU HI TCH CC (APPRECIATIVE INQUIRY)

Cuc hnh trnh khm ph thc s khng phi l tm kim nhng vng t mi m l tm kim nhng ci nhn mi. (Marcel Proust)
i khi hi tng li kinh nghim bn thn, c th bn s thy hu ht mi ngi c khuynh hng tp trung vo nhng iu khng thnh cng hoc cha thnh cng. Chng ta ch ch vo nhng vn rc ri v c gng sa cha chng. Thay vo phng php Cu hi tch cc (AI) ko mi ngi khi cch tip cn thng thng ny v lu hn vo nhng thay i trong t chc cng nh trong x hi thng qua vic ci tin v pht trin nhng iu chng ta lm c. N thc y s thay i bng cch tp trung vo nhng u im vt tri ca mt t chc hoc mt cng ng, s dng chng lm mc xut pht cho cc chuyn i trong t chc hoc x hi.
Ti sao phng php ny c gi l Cu hi khai thc kha cnh tch cc hay gi tt l Cu hi tch cc? Theo nhng ngi khi to ra phng php ny, appreciative trong ting Anh c ngha l trn trng v cng nhn nhng iu tt p nht trong con ngi hoc th gii xung quanh ta; xc nhn nhng u im, thnh cng v tim nng trong qu kh v hin ti, v cm nhn nhng iu to nn cuc sng (sc khe, sinh lc, s xut sc). ng t inquire trong ting Anh c ngha l thm d v khm ph, t cu hi, v ci m vi nhng tim nng mi m v kh nng c th xy ra. V vy im ct yu ca phng php nm ngh thut v khoa hc t ra cc cu hi nng k v tch cc. Chng ny s gii thiu vi cc bn nhng im c bn ca qui trnh ny. y khng phi l mt nhim v d dng. Qui trnh ny c th c thc hin theo hai li tip cn c bn. Th nht bn c th t chc mt bui tm gi l bui qui t AI cho mt t chc, cng ng hoc bt c h thng no trong vng t hai n bn ngy; hoc mt qui trnh AI di hn vi mc ch tham gia nhiu ngi hn vo qui trnh thay i hoc pht trin qui m ln, v trong mt thi gian di, thng khong vi thng.
63
CU HI TCH CC
Trong bt c trng hp no, vic trng ch bn c th t chc hoc dn dt mt qui trnh nh vy sau khi ch c chng ny cng u c th coi l kh tham vng. Nn trong chng ny ti ch nhm vo vic gii thiu n bn bc tranh tng quan ban u v nhng g cn thit t chc mt bui tm gi l bui qui t AI.
CU HI TCH CC L G?
Rt nhiu phn m t phng php Cu hi tch cc c bt u nh th ny: AI l chin lc cho i thay ngha nhm xc nh nhng g tt nht ca nhng iu ang xy ra (thc trng) theo ui nhng gic m v nhng kh nng ca nhng iu c th xy ra (tng lai, tim nng). l phng php c s tham gia ca mi ngi, tm kim nhng im mnh v am m trong mi h thng ni mt cch khc nhng yu t ny cha ng tim nng cho cc i thay tch cc v nhiu cm hng. Mc tiu ca AI l xc nh nhng yu t c tc dng trong mt nhm, cng ng hoc mt t chc tng cng v ti u ha chng. Khc vi nhng phng php hi tho khc, AI khng ch l mt phng php n thun m cn l mt trit l sng. N n cha nim tin chng ta c th t c kt qu tt hn nu chng ta tp trung vo nhng iu c tc dng tch cc thay v tiu cc. Cc chuyn gia AI cho rng nhng iu chng ta tp trung vo s tr thnh hin thc.
So snh gia Gii quyt vn v Cu hi tch cc Nhng iu cn tng cng Hy suy ngh theo chui: iu g c tc Xc nh nhng vn rc ri, nguyn nhn, dng? iu g s tt hn? iu g c th lm gii php v k hoch hnh ng c? Tp trung vo vn rc ri ng rng s Chia nh tnh hnh qun l c tnh phc c tnh hung l tng. AI bt u bng cch tp tp trung vo tnh hung l tng v nhng nn tng tt chng ta c Gi nh rng cc t chc ang phi i mt Gi nh rng cc t chc c ngun nng lc vi nhng rc ri cn vt qua v tr tng tng v tn. Nhng iu cn sa cha
64
CU HI TCH CC
Nhng gi nh c bn ca phng php Cu hi tch cc Trong mi x hi, t chc hoc nhm ngi u c nhng iu tch cc. Nhng iu chng ta tp trung ch s tr thnh hin thc. Cch t cu hi ca mt t chc, cng ng hoc mt nhm ngi s tc ng ln mi ngi theo cch no . Khng t nhng cu hi trung lp. Mi ngi s t tin hn khi tin vo tng lai (cha bit r) vi hnh trang l mt phn ca qu kh ( bit) Nu chng ta mang theo mt phn ca qu kh tin ln th nn mang theo phn tt nht. Trn trng nhng khc bit l iu rt quan trng. Ngn ng chng ta s dng s to ra thc t.

Phng php Cu hi tch cc (Appreciative Inquiry vit tt l AI) c pht trin bi David Cooperrider trong nhng nm 80 vi s h tr t Suresh Srivastava thuc trng i hc Case Western Reserve Hoa K. Khi Cooperider ang nghin cu tin s, ng phng vn nhng nh lm sng hng u ti Bnh vin Cleveland v thnh cng v tht bi ln nht ca h. ng b cun vo nhng cu chuyn thnh cng v ch c bit n nhng cu chuyn . Khi ng bo co v li bnh vin th nhng cu chuyn c tc ng rt ln, n ni ban qun l bnh vin ngh ng nhn rng cch tip cn ra cho ton b t chc 8000 ngi. Ngy nay phng thc ny c m rng t khu vc t nhn sang nhng tnh hung a dng hn lin quan n cc cp chnh quyn a phng v quc gia, cc t chc phi chnh ph, cc t chc gio dc v tn gio. Phng php ny c s dng rng ri cc quc gia Chu , nn cc bn ng nhm tng rng y l li tip cn t Phng Ty. Tuy nhin ng Nam , phng php ny vn cha c trng dng ngoi tr Nepal v n c mt s kinh nghim. Phng php ny thng c kt hp vi nhng li tip cn khc nh K thut khng gian m (Open Space) v Tm kim tng lai (Future Search).
65
CU HI TCH CC
IMAGINE CHICAGO (tm dch HNH DUNG CHICAGO)

C rt nhiu iu ni v pht kin ny. y c xem l m ca tt c cc phng php tip cn hng n cng ng s dng Cu Hi Tch Cc. IMAGINE CHICAGO do Bliss Browne thnh lp nm 1992 nhm gip con ngi tng tng v kin to ra tng lai tch cc cho Chicago v cc cng dn thiu nhi ca thnh ph. D n u tin ca IMAGINE CHICAGO l mt qui trnh AI c qui m ton thnh ph trong 50 thanh thiu nin c nguy c phm php phng vn hn 150 nh sng lp cng ng Chicago v nhng nt ni bt nht trong cuc sng cng dn ca h, v hi vng cng nh k hoch cho tng lai ca thnh ph. Phng php AI a th h rt gi cm hng v ng lc. N nhc nh ngi ln nh li cam kt ca mnh. Hi vng c hi sinh. Mi ngi hnh dung v chia s nhiu kh nng mi trong vic tham gia vo xy dng thnh ph. V qui trnh thnh cng trong vic to ra thc sng ng v chia s v tr cng dn, to ra nhng phng php hiu qu cho cuc i thoi a th h mang tnh xy dng, v gia tng cm gic ca ngi tr v nhng khc bit h c th to ra. Nhng i thoi ch l bc u tin - hiu nhng iu g c th xy ra v hnh dung chng c th dn n u trong tng lai. Khng c cu trc no trong nhng thnh t to ra tng lai . IMAGINE CHICAGO hc c rng qui trnh phng vn a th h hng vo nhng yu t tch cc s hiu qu hn nu c thc hin trong nhng cu trc c th chuyn thnh hnh ng d dng hn.
V vy IMAGINE CHICAGO c sng kin trao cho thnh phn tham d mt c hi tr thnh nhng ngi khi to ra thnh ph theo cch bn vng hn. IMAGINE CHICAGO lm vic vi nhng i tc l c nhn, cc t chc a phng nh trng hc, vin bo tng, nh th, cc doanh nghip, v cc nhm cng ng nhm thit k v thc hin nhng d n dn s sng to trong kt ni cc th h v vn ha. H t c nhng tc ng lu di ln nn th ch v cng ng. Cng vic ca IMAGINE CHICAGO lin quan n ba qui trnh then cht sau: i thoi giao thoa vn ha, sc tc v th h Pht trin khung ngh s, gip nhng nh t chc hiu r, hnh dung ra c v t to ra nhng d n xy dng cng ng To lp mng li - kt ni nhng c nhn v t chc c cam kt v vic pht trin tng lai ti sng cho Chicago v cng dn thiu nhi ca thnh ph.
Mi qui trnh s tp trung vo cc n lc ca thnh phn tham gia bng cch t ra nhng cu hi tch cc cn c trn phn tt p nht ca qu kh v t xy dng nn tng thit k v
66
CU HI TCH CC
to ra tng lai nng ng hn. C nhn v t chc pht trin nhng k nng kt ni th vi nhng giao thoa gia cc th h v nn vn ha, v tin n nhng kt qu hu hnh. Trch t IMAGINE CHICAGO, NHNG CNG DN LNH O: CM HNG CCH TN CNG NG (Imagine Chicago, Citizen Leaders: Inspiring Community Innovation), tc gi: Bliss W. Browne, Peter L. Chien & Coral A. Cawthorn
CUC QUI T S DNG PHNG PHP CU HI TCH CC

Lc u, khi ng dng phng php Cu hi tch cc n bao gm bn giai on Khm ph, M mng, Thit k v Chuyn giao dn ra trong khong thi gian kh di. Th nhng ngy nay ton b qui trnh cng c th din ra trong mt cuc qui t s dng phng php Cu hi tch cc hay gi tt l cuc qui t AI, c th ko di n bn ngy. Nu c th mi giai on din ra trong mt ngy v n c th sn sinh ra ngun nng lng ng k. Nhng nu bn khng th tp trung nhng thnh phn ch cht li trong mt khong thi gian di nh vy iu ny rt c kh nng xy ra trong thi i bn rn ny th t nht cng phi c hai ngy.
CHUN B CHO MT CUC QUI T AI

Trc khi mi ngi tp trung tham gia mt cuc hp nh th, nn xc nh trc t mt n bn ch then cht v ni dung tho lun cho i tng tham gia. Theo nhng nh thc hnh AI, nn xc nh cc vn ct li tch cc. y c xem l yu t then cht ca qui trnh AI. Ct li tch cc l g? Mi ngi, mi t chc v mi tnh hung u s hu mt im ct li tch cc hoc nhng ct li. V AI tp trung vo nhng kha cnh tch cc nhm to ra thay i nn chng ta phi tm ra nng lng thay i. Nng lng i hi nhiu cm gic, nhiu yu t tch cc nh hi vng, s thch th, cm hng, s quan tm, tnh bn hay n gin ch l nim vui trong vic cng nhau to ra nhng iu c ngha. Chng ta s gii quyt vn nhanh hn v sng to hn khi chng ta vui v. Vy th lm th no xc nh c nhng ch ct li? Trong hu ht cc trng hp, mt nhm ngi tm gi l nhm la chn ch s tp trung li. Nhm ny gm c nhng ngi c v th quan trng trong t chc hoc cng ng, v quan trng i vi tng lai ca t chc hoc cng
67
CU HI TCH CC
ng . Nu c th nhm ny l i din cho th gii thu nh ca t chc . Nhng ngi ny s phng vn ln nhau xc nh ra cc ch then cht cho mt cuc qui t AI, s dng mt bng cu hi nh (xem di y). Nhng cu hi ny c th iu chnh cht t ph hp vi yu cu ca tng cuc hp.
Trong bt c trng hp no, vic la chn ch cng nn bt u vi phn gii thiu ngn v tng thay i v mt cuc phng vn AI nh. Tip theo , cc thnh vin ca nhng nhm phng vn nh s c phn cng cng lm vic vi nhng ngi khc. Mc ch ca vic phn cng ny l nhm thu c nhng kin a chiu, to ra cuc i thoi v s tin tng.
Cc cu hi xc nh ch then cht Dnh ra t pht vit ra nhng kin ca bn v cc vn sau. i tc ca bn s phng vn bn v gip bn khm ph su hn cc vn ny. 1. Hy suy ngh v kinh nghim nh cao nht hoc im sng trong cng vic ca bn, hoc trong kinh nghim ca bn v t chc lm vic v m t n. 2. Trong tri nghim , hy ngh n nhng iu bn trn trng nht v... (a) Bn thn bn
(b) Bn cht cng vic ca bn (c) Ni lm vic ca bn 3. Hy ngh v nhng yu t then cht mang li s sng cho ni lm vic ca bn, nhng gi tr tch cc thc s m n em li
4. Nu c, ba iu c bn mun c nhm tng cng sc sng v s khe mnh cho ni bn lm vic l g?
Vi nhng cuc phng vn nh vy, nhng nh t chc AI s thu thp c rt nhiu thng tin b ch v hnh nh tng lai, tim nng v m c ca t chc hoc ca nhm ngi ny. T , bn c th pht trin t mt n nm ch , nhng chng u phi p ng nhng yu cu sau: Cc ch phi thc s tch cc hoc cp n kha cnh tch cc.
68
CU HI TCH CC
Cc ch phi cp n nhng mc tiu mi ngi mong mun. Thnh phn tham gia phi t m v mun khm ph thm v cc ch . Cc ch phi tin trin theo hng c nhm mong mun.
V d v cc ch bn di cho thy rng ch tho lun c th l bt c iu g mt t chc hoc mt cng ng xem l quan trng, chng hn nh trch nhim x hi, cc gi tr, tnh hiu qu ca t chc hoc bt c qui trnh no trong t chc, v.v. Ting ni y v cng ng Hp tc chuyn i Nhng mi quan h a sc tc lnh mnh Nhng phn ng mang tnh cch mng ca Khch hng Mi trng lm vic li cun Cng c v tng cng kh nng lnh o
Mi ngi tham gia vo nhm la chn ch nn c ting ni bnh ng. Nhng ngi lnh o hoc nhn vin lu nm khng c iu khin cuc i thoi. Thay vo , tt c thnh vin tham gia u c khuyn khch pht biu kin v bc l cm gic. V ng qun rng: cc ch phi c thnh lp trn kha cnh tch cc v khng c miu t nhng rc ri tiu cc!
CHU TRNH BN CHIU

Cuc hp AI thng c qui m ln, v iu i hi phi c khng gian ph hp, cho mi ngi lm vic theo cc nhm xp x 8 ngi. Mc d mi cuc hp loi ny u c thit k ring da trn mc tiu, thnh phn tham gia, v.v, n v cn bn vn bao gm bn giai on, cn c gi l chu trnh bn chiu: Khm ph, M mng, Thit k v Chuyn giao.
69
CU HI TCH CC
BC 1 KHM PH
Ti mt bui hp s dng Cu hi tch cc, thnh phn tham gia s phng vn nhau theo tng cp khm ph ra nhng thi im nh cao ca t chc . Nhng cu chuyn ny phi c k li y nht c th, v t mi ngi bt u khm ph ct li tch cc ca t chc, nhng iu mang li cuc sng cho t chc khi n nh cao. Mt cuc phng vn nh vy c th d dng ko di khong 2 gi.
Khi mi ngi bt u nhn nhn bn thn v ng nghip ca h tch cc hn, mt s chuyn i kh quan trng s bt u xut hin. Nhng cu hi phng vn cp tiu biu gm c: T chc hoc cng ng vn hnh tt nht vo thi im no? iu g xy ra thc y thi im huy hong ? Bng cch k chuyn, mi ngi xc nh v phn tch nhng yu t c o ng gp vo giai on pht trin huy hong chng hn nh s lnh o, cc mi quan h, nhng k thut, qui trnh then cht, nhng cu trc, gi tr, qui trnh hc hi, nhng mi quan h bn ngoi hay phng php lp k hoch.
V d hng dn phng vn
70
CU HI TCH CC
Cun sch ny s khng cung cp cho bn nhng hng dn phng vn trn tt c cc kha cnh ca cc cng ng v t chc, tuy nhin n c th gip bn hnh dung c v mt cuc phng vn n gin trong giai on khm ph qua mt v d di y v cch ci thin hp tc gia nhng ng nghip cng lm vic cho mt t chc: Hng dn phng vn cho s hp tc xut sc trong mt t chc Xin hy dnh t pht ghi ch li nhng suy ngh ban u ca bn v cc cu hi sau y. i tc ca bn s thc hin cuc phng vn c nhn v gip bn tr li nhng cu hi ny. Anh y/ c y mong mun c bit thm v nhng kinh nghim ca bn, v s ghi chp chnh xc li. Sau cc bn s i vai. 1. S trn trng i vi cng vic v bn thn bn - Bn nh gi cao nht iu g trong cng vic? - Nu khng nhn xt mt cch khim tn qu mc, bn nh gi cao iu g nht bn thn vi t cch l mt ngi bn? 2. Kinh nghim tch cc ca bn Suy ngh li thi im theo bn nh l lc bn c cm gic phn khch cao , cm thy t ho hoc tham gia vo hot ng g rt c ngha, thi im bn tht s tin rng mnh ng gp vo s pht trin ca x hi hoc ca t chc ni bn lm vic. - iu g khin cho kinh nghim ny tr nn phi thng, ni bt nh vy? - iu g xy ra? Ti sao n li quan trng i vi bn? 3. Mt s hp tc mi v thnh cng Ngy mai l hin thc. Tng tng rng bn thc dy t mt gic ng su v hai nm tri qua. Khi bn tnh dy bui sng sau , mi th tr nn hi ha, khin cho s cng tc gia bn v cc ng nghip thm ch cn thnh cng hn trc. Vi tnh hung ny r rng trong u - Ba iu u tin m bn lu thy l g? - Bn i x vi ngi khc nh th no? Bn v cc ng nghip ang lm g? Khch hng v ng nghip ca bn ni g v s hp tc ny? iu g khin nhng thay i trong quan h cng tc ny xy ra? 4. Nhng bc tip theo - Ba iu bn c th v bn mun th thc hin trong quan h hp tc vi cc ng nghip trong ba thng ti l g?
71
CU HI TCH CC
Cui cng, cm n i tc v cuc phng vn v i vai . MO NH CHO NGI PHNG VN ng thnh kin vi nhng phn hi. Hy gii thiu cuc phng vn v t cu hi st vi cch chng c vit ra. Mt s ngi s cn nhiu thi gian suy ngh v cu tr li nn hy dnh mt khong im lng nu cn. Nu ngi c phng vn mun suy ngh k hn v cu tr li, hy cho h thi gian t phn nh v quay tr li cu hi sau. Di y l mt s cu hi c th gip o su cu chuyn hn: Hy k thm v chuyn . Ti sao bn li cm thy nh vy? Ti sao iu quan trng vi bn? iu tc ng ln bn nh th no? Bn ng gp nhng g? T chc ca bn lm nhng g h tr bn thc hin iu ny? Chng hn: h thng thng tin, cch lnh o, cc ngun lc v cc cu trc. Theo bn iu g thc s khin n c tc dng? iu thay i bn nh th no?
Hy cho ngi c phng vn k cu chuyn ca h. ng k cu chuyn ca bn hoc pht biu kin g v nhng kinh nghim ca h. Hy tht s t m v nhng tri nghim, suy ngh v cm gic ca h. Qun l thi gian sao cho bn c th hon tt y mt cuc phng vn trc khi chuyn qua phn khc. Nu c ngi no khng mun hoc khng th tr li bt c cu hi phng vn no th cng khng sao, bn hy b qua n.
C th bn s t hi liu mt ngi c th t ra nhng cu hi khai thc cc kha cnh tch cc khng, hay s tt hn nu chng ta tp hun cho nhng ngi phng vn? Cu tr li rt n gin bn khng phi tp hun nhng ngi phng vn. Con ngi vn d mang tnh t m, ci
72
CU HI TCH CC
m v quan tm hng th. Chng ta c th d dng huy ng nhng tnh cch ny nu chng ta mun. Sau khi hon thnh phng vn s lm g ? Cch ph bin nht l: Sau khi nhng cp u tin hon thnh phng vn, iu phi vin hi tho s lp thnh cc nhm t su n tm ngi, trong cc cp phng vn trnh by cu chuyn ca h cho c nhm nghe. (Nhng) Cu chuyn hay nht trong nhm s c trc quan ha trn flipchart v tm tt trc ton b thnh gi. Mi nhm nn c bit nhn mnh nhng yu t thnh cng v xut cho tng lai trong phn tm tt ca mnh. C th bn s mun cn nhc xem liu c nhm c nn cng sng to ra l g hoc khu hiu ring ca mnh khng.
BC 2 M MNG NHNG IU C TH!

Trong bc ny mi ngi s dng nhng thnh tu trong qu kh hnh dung v tng lai h mong mun. H c khuyn khch mng tng ra t chc hoc cng ng nh th nhng khonh khc nh cao khm ph c trong giai on khm ph l thng thng ch khng phi l phi thng. Chng ta s tr li nhng cu hi bt u bng Mi vic s nh th no nu? S c th xy ra iu g nu chng ta thu c nhiu hn t vic ny? Lc chng ta s sng, lm vic, hc tp v.v nh th no? Lc chng ta s sng trong cng ng nh th no? Vy th chng ta s t chc bc ny ra sao? Kinh nghim cho thy c th hon thnh bc ny mt cch hiu qu vi phng php Th gii c ph (World Caf), tuy nhin cng xin xut nn thm phn ng vai v nhng nhm qui t tng t nh trong phng php Tm kim tng lai (Future Search). Trong bt c trng hp no bn cng nn tch nhm ln thnh nhng nhm nh hn bao gm t bn n tm ngi cng tham gia thm cng nhiu da tht cho gic m ca h cng tt. Nhng kt qu ny sau s c trnh by mt cch sng to trong phin tng kt.
Mt s ngi xut cho xy dng mt m hnh hoc v tranh. Mt cch khc n gin hn c th l vit mt l th cho m hoc bn b trong bi cnh tng lai vi nm na.
Kha cnh ny ca Cu hi tch cc khc vi nhng phng php ln k hoch hoc to ra vin cnh khc bi v nhng hnh nh ca tng
73
CU HI TCH CC
lai cng ng to ra trong giai on ny c nn tng trong qu kh, v n cha ng rt nhiu kh nng tr thnh hin thc. Thng qua vic s dng nhng phng php sng to nh th, tng lai tr nn ngy cng sinh ng v thc t hn.
BC 3 THIT K NHNG IU NN C!
Giai on Thit k nhm em nhng ngi tham d li gn nhau trong cuc i thoi v vic to ra tng lai m h mong mun. Mi ngi cng ngi li v son ra nhng phng n v mt tng lai tch cc. Nhng phng n ny c vit bng th hin ti, thch thc, hin trng v vy mang tnh i mi. N m t cc hnh ng c th nn c thnh phn tham d ng h. Ni mt cch khc, nhng ngi tham d bt u suy ngh v mt h thng x hi mi cho cng ng hoc t chc ca h. Chng hn h c th ti xc nh li phng thc lnh o, cch mi ngi tham gia, cng tc xy dng nng lc hay th ch iu hnh. Trn c s ng thun ca mi ngi, nhng mc tiu ngn v di hn c pht trin nhm t c gic m, da trn nhng g c Cooperrider v nhng ngi s dng l thuyt ca ng gi l mc tiu mang tnh th thch. Nhng mc tiu ny nn i hi t chc hoc cng ng phi n lc, nhng khng c qu kh v khng tng bi v chng da trn nhng thnh tu xut sc ca qu kh.
V d v nhng mc tiu mang tnh th thch T chc chng ta s lm bt c nhng g cn thit xy dng mt ngi trng v thc hin y quy trnh c bn ca n trong vng hai nm. Ngi lng ny s bo v nhng phn cn li ca cnh rng trong khu vc v s trng mt ngn cy xanh trong hai ma ti m bo cnh rng c th tn ti n nhng th h tng lai. Chng ta s i mt vi HIV/AIDS trong cng ng v s thc hin nhng g cn thit bo v ngi dn. Trong tm thng chng ta s c mt c s d liu thnh vin hot ng y , hon ton chnh xc v l cha kha theo di, qun l v d bo cho cc nhu cu dch v khch hng tt hn. Mo: y l phn kh thch thc. Hy m bo rng mc tiu phi thc s mang tnh thch thc v tham vng cho t chc hoc cng ng. Hy ngh rng ra!
74
CU HI TCH CC
Trong cc nhm nh, khch mi s ng k khm ph nhng thnh t thit k c th m h thy hng th v nhng nhm ny s lp ra c cc mc tiu mang tnh thch thc i vi t chc trong l trnh hng ti tng lai mi m ti sng hn. Kt qu thu c sau trnh by v hiu chnh li trong nhm ln.
Nhm t c s ng h ca c t chc, nhng nh thc hnh AI thng nht vi nhau rng thay i tht s s c nhiu kh nng thnh hin thc hn khi cng nhiu khch mi tham gia vo giai on thit k. Ni mt cch khc, nhng ngi chu nh hng phi c ng gp vo qu trnh thay i.
BC 4 VN S (CHUYN GIAO)
Giai on cui cng l chuyn giao gic m v thit k mi. V thut ng chuyn giao (delivery) hi mang li cm gic cng nhc, nhiu chuyn gia AI hin nay thch dng thut ng Vn s (destiny) hn, thut ng ny s chuyn tip ch v tng lai. Trong giai on ny mi ngi s hnh ng da trn nhng mc tiu mang tnh thch thc xc nh, thit lp vai tr v trch nhim, pht trin nhng chin lc, kt ni t chc v vn ng cc ngun lc hin thc ha gic m. C nhm s khi ng v pht trin nhng k hoch d n mi, thit lp cc mi quan h mi, v tin ln vi tm nhn v cm nhn v mc ch c i mi. Sau qu trnh y cm hng tch cc ny, mi ngi s hiu hn v s ph hp ca nhng tng mi i vi tm nhn di hn ca t chc hoc cng ng. Mi lnh o s xut mt ch (trnh by v tng lai) thc hin v lm vic nhm v phn thit k d n vi mt nhm tnh nguyn. Tt nhin iu ny cng s hiu qu trong nhng nhm lm vic n gin, min l thnh phn tham gia nhng nhm ny phi cng a dng cng tt. Trong giai on cui cng cc nhm lm vic cng nn tho lun xem lm th no h c th duy tr tinh thn tch cc tip thu t AI trong tng lai, v lm th no tn vinh nhng thnh cng trong tng lai.
Giai on ny cng c th c thc hin bng phng php Khng gian m huy ng s sng to v hiu bit n cha trong mi ngi. Phng php ny cng cho php mi ngi t lp nhm, ln k hoch
75
CU HI TCH CC
cc bc tip theo cho nhng lnh vc h quan tm nht v sn lng nhn lnh trch nhim.
IU KIN THNH CNG

Cu hi v cc cuc i thoi c th to ra nhng hnh nh giu tnh gi m. AI c pht trin da trn gi thuyt rng nhng hnh dung ca chng ta v tng lai s tc ng ln hnh ng hin ti. Khi nhng hnh nh v tng lai hin ln ti sng v y hi vng th ng lc cng nh nng lng ca mi ngi nhn chung s cao hn. Nu hnh nh hin ln en ti v tiu cc, nhu kh ca mi ngi s b gim xung. Bng cch c v vic khm ph v chia s nhng cu chuyn tch cc trong qu kh v tng lai, AI to mi trng thun li cho s quyt tm trin khai cng vic.
Cm nhn s to ra thc ti
Th gii ca chng ta khng phi t yu t khch quan m n c xy dng bi cm nhn ca chng ta, v bi vic chng ta trao i nhng cm nhn ny vi ngi khc. Chng hn nu bn ang chng li iu g v ni rng Ti khng mun iu , nhng ti sao iu thng vn xy ra? C mt s khc bit c bn gia vic chng ta hng cm nhn ca mnh chng li iu g hoc thun theo iu g . Mt v d tiu biu cho lun im ny l nhng d n chng li quy ri tnh dc. Nhng d n ny khi bt u tp trung vo kha cnh tiu cc v gn b cht ch vi vn rc ri. S nh th no nu thay vo ta thc hin nhng d n cho mt mi quan h mang tnh tn trng hn gia n ng v ph n v hc hi t nhng v d thnh cng trong kha cnh ny cng ty? Nhng iu chim lnh tm tr ta c th tao nn vn mnh ca chng ta. Nhng cu chuyn, nhng suy ngh v ngn ng ca chng ta nm gi khi ngun nh hnh tng lai ca chng ta. Mt iu quan trng cc bn nn bit l: Trong mi cng ty, t chc hoc mt nhm ngi no u c nhng iu tt v thnh cng nhng iu tp trung nng lng sng ca chng ta v l khi im xy dng tng lai.
i thay bt u vi cu hi u tin
Chng ta gieo ht ging cho s thay i t nhng cu hi u tin chng ta t ra. ti sao bn quyt nh chn t chc ny vo thi im ? Thnh tu ln nht b phn ca bn t c lc ny l g v bn t ho v iu g nht? Cuc iu tra hoc phn tch thc hin cho mt t chc s tc ng ln con ngi v thc ca h. S khng tn ti nhng cu hi trung lp, hoc
76
CU HI TCH CC
nhng cu ni nh, Bn khng th khng giao tip. Bt c cu hi thng thn no cng s cung cp cho chng ta khung sn ngh s v nh hng. Nhng cu hi mang tnh tch cc s khng gii thch v th gii ngy hm qua m s th hin nhng kh nng c th xy ra ca ngy mai. Phng vn v thay i xy ra cng lc vi nhau. Cu hi t ra cng to c cm hng th nhng thay i cng thnh cng v hiu qu. Hy ly s dng dich v khch hng lm v d, nu mt ngi no ch trin khai xut sc mt ca dch v khch hng trong s mi ca th Cu hi tch cc s c tm hiu nhng iu to nn thnh cng cho mt ca . V sau s tm kim nhng kh nng duy tr v t c t l ca thnh cng cao hn.
Hi nh tr em
Cm t hi nh tr em tng trng cho s ci m v t m. N i din cho kh nng cm thy ngc nhin, kinh ngc, hng th v kht vng hc hi iu mi l trong tt c chng ta. Trong d n pht trin Imagine Chicago, d n tr nn ni ting vi th gii AI, thiu nhi v thanh nin thc hin nhng cuc phng vn ng nh v gi cm hng nht v mt tng lai ng m c vi nhng ngi i din cho cng dn Chicago.
P DNG AI
AI rt hu ch trong vic ln k hoch chin lc, pht trin cng ng, thay i h thng, ti thit k c cu t chc, pht trin tm nhn, hoc bt c qui trnh no khc c hin hu mong mun thay i v tin b da trn cc kha cnh u vo tch cc v lng nghe ting ni ca tt c mi ngi, mi cp ca h thng. Mc d qui trnh ny c th c xem l kh c lp, n v c bn da rt nhiu trn cch cc t chc hoc cng ng ng to ra tng lai h mong mun thng qua vic xy dng trn c s nhng iu tt nht trong qu kh. Cuc qui t AI thng l im khi u ca mt qui trnh lin tc nghin cu, xy dng da vo nhng u im v kh nng. Nhng bui qui t ny c th tp trung t khong 100 n 2000 ngi. Hn th na, cc nguyn tc ca AI c th c tch hp theo cch n gin nhng rt hu hiu trong hu ht nhng bui hi tho v bui tp trung bng cch tun theo cc nguyn tc c bn l t ra nhng cu hi khai thc cc kha cnh tch cc v s dng vic k chuyn lm cng c hiu qu li cun mi ngi tham gia. Mt trong nhng cch thc hin n gin l hc ngh thut t ra cc cu hi tch cc gi ra cc cu chuyn hp dn v gip hnh dung v tng lai.
77
CU HI TCH CC
Phng php Cu hi tch cc cng c th c thc hin khng cn dng n cuc qui t AI, theo kiu mt qui trnh tip din bao gm phng vn v i thoi din ra xuyn sut mt h thng (t chc, cng ng, thnh ph).
LN K HOCH MT QUI TRNH AI

Cng ging nh cc qui trnh khc, trong qui trnh AI chng ta phi tho lun v thng nht mt s yu t bn cnh vic xc nh cc ch then cht ca cuc qui t AI. Nu l mt qu trnh di ngy bn nn thnh lp mt dng ca ban k hoch thng xuyn gp g bn bc bao gm nhng iu phi vin hi tho v nhng nhn vt ch cht. Mt s cuc qui t AI bt u ln k hoch ba n bn thng trc khi cuc hp thc s din ra. Nhm tin phong ny nn i din cho nhng quan im, chc nng v mi quan tm khc nhau. Cng ging nh nhiu phng php hp nhm ln khc, bn nn xc nh r rng thnh phn nhm hp thch hp (Mang c h thng vo cng mt cn phng), kch thc ca nhm, thi lng (Mt cuc qui t hay mt qui trnh di ngy), a im, thi gian, vai tr v trch nhim. V cui cng nhng cng khng km phn quan trng, hy c suy ngh lm th no to ra mt mi trng m p v chia s ni chng ta c th p dng thi hng v nhng iu tch cc ny.
LU LI KT QU
Nh chng ta c n gi, phng php AI ch yu da trn i thoi. Trong rt nhiu qui trnh AI thnh phn tham gia phn hi rng h s khng d qun nhng cu chuyn h chia s v nghe c. Tuy nhin mt yu t cng rt quan trng l bn nn cn nhc nhng cch khc nhau lu li kt qu, lp h s cho qui trnh. Khng phi tng no cng ph hp vi tt c cc bui qui t s dng AI, do vy ban k hoch nn cn nhn cn nhc phi lm g.
Ghi m
Nhng cuc phng vn c th c quay phim hoc ghi m li, bin tp v sau pht cho ng nghip, bn b. iu ny c th s gip thuyt phc nhng ngi cn phn vn khng bit c nn tham gia hay t chc mt s kin s dng AI hay khng.
78
CU HI TCH CC
Ngi chuyn ti thnh hnh nh

Nu bn c sn mt ngi chuyn ti hnh nh ngi c kh nng din t v tm tt cc cu chuyn thnh tranh v - th bn c th lm nhng p phch trong sut hi tho, v thm ch l ti bn v chia s chng vi nhng ng nghip khc.
Ti liu hp
Thm ch bn cng c th cn nhc vic to ra mt cun sch nh tp hp cc ch (hoc ta cu chuyn), nhng cu chuyn v trch dn hay nht, mt s ghi ch, nhng ch s thnh cng v cc xut, v.v.
SAU CUC QUI T CHUYN G XY RA TIP THEO?

Nhng cuc qui t thng to iu kin cho cc tng hnh ng tuyt vi pht sinh. Mi ngi trn y nng lng v cm thy gn b vi nhau. V vy vic c nhng ng thi tip theo l rt quan trng. Vng, chc khng cn phi ni rng c rt nhiu cch ln k hoch hnh ng. Cc nhm lm vic c cp lnh o h tr nhit tnh hn, t chc nhng cuc hp tip theo, v.v v nhiu tng khc. C th bn s mun xem xt thu thp nhng cu chuyn hay nht trong mt bui hp AI v xut bn n (v thm ch cn c th suy ngh v vic tng thng hoc c ghi nhn cng khai). Khng c phn thng no tt hn vic cng khai ghi nhn nhng ngi lm vic theo gic m v thit k xy dng trong qui trnh.
NHNG L THUYT NG SAU AI

Nu nh bn khng hng th vi kha cnh hc thut, c th bn s mun b qua mc ny. y l mt mc ph tm tt nhng l thuyt ng sau phng php ny.
Nhng nguyn tc c bn ca phng php Cu hi tch cc
79
CU HI TCH CC
cp n vn ny m khng s dng nhng thut ng c n gin ha qu nhiu, chng ta cn dn gii nhng cng trnh truyn cm hng cho AI. Nm nguyn tc trung tm cho nn tng l thuyt AI bao gm:
Nguyn tc Xy dng:
Nguyn tc ny cho hay nhng iu chng ta tin c thc trong th gii u c to ra qua nhng cuc din thuyt x hi ca chng ta nhng cuc i thoi chng ta thc hin vi nhau, nhng cu chuyn chng ta k v to ra t dn n nhng thng nht v cch chng ta nhn nhn th gii, cch c x, nhng g chng ta s chp nhn l hin thc v nhng g chng ta tin c th xy ra.
Nguyn tc ng thi:
Bn c th bit c liu mt ngi c khn kho khng qua cu tr li ca ngi . V bn c th bit c mt ngi c thng thi khng qua cu hi ca ngi . Naguib Mahfouz (Ngi Ai Cp, ot gii Nobel Vn Chng
1988) Nguyn tc ng thi cn c trn sc mnh ca cu hi v tin rng thay i bt u ngay khi ta t cu hi. Cu hi v s thay i din ra cng mt lc. Ngay lc ta t cu hi, thay i bt u. l l do ti sao qui trnh bt u vi nhng cuc phng vn v cu hi. Cch chng ta cu thnh cu hi chnh l then cht, l l do ti sao AI kt hp c tnh ng vin ca cu hi trong sut giai on hnh thnh cu hi tch cc v iu kin.
Nguyn tc Thi v:
"Ngh thut khm ph tht s khng phi l tm ra vng t mi m l tm kim nhng ci nhn mi." - Marcel Proust
Nguyn tc Thi v cho rng qu kh, hin ti, tng lai ca con ngi l nhng ngun hc hi, cm hng v din gii v tn chnh xc nh nhng kh nng din dch v hn cho mt bi th hay hay mt on vn v tn gio chng hn. Chng ta c th tm thy bt c g mnh mun trong mt con ngi hoc mt tnh hung: tt v xu, ng v sai, xinh p v xu x. Nhng g chng ta tp trung vo s to ra hin thc ca chng ta. Chng ta cng ch vo iu g th n li cng pht huy nh mt phn kinh nghim ca bn thn.
Nguyn tc Tin liu:
80
CU HI TCH CC
Nu bn mun ng mt con thuyn, ng vi triu tp mi ngi thu lm g, chia vic v ra lnh. Thay vo , hy dy h cch khao kht bin khi v tn. Antoine de Saint Exupery
Nguyn tc Tin liu cho rng nhng hnh nh v tng lai chng ta to ra trong tm tr s a ng cho cc hnh ng thc ti v to ra tng lai . Nhng hnh nh tch cc v tng lai s dn dt nhng hnh ng tch cc chnh l c s tip thm sinh lc v tin gi nh cho phng php AI.
TI LIU C THM
Cho n nay ngun thng tin trc tuyn tt nht l trang web do ngi khi to phng php AI iu hnh http://appreciativeinquiry.case.edu. Ngoi ra cn c rt nhiu sch bng ting Anh. Cun sch ti thch nht l S Tay v Cu hi Tch Cc (The Appreciative Inquiry Handbook), tc gi Cooperider, Whitney v Stravros.
81
TM KIM TNG LAI
Chng 6 TM KIM TNG LAI (FUTURE SEARCH)

Nu chng ta khng i hng, rt c th chng ta s kt thc ti ni nhm ti
Ngn ng Trung Hoa c.
HI NGH TM KIM TNG LAI L G?

C bao gi bn t hi lm th no tp trung nhiu ngi lin quan n mt vn vo chung mt cn phng m vn trnh c nhng bi pht biu v tranh lun khng c hi kt khng? Tm Kim Tng Lai l mt phng php p dng cho nhm ln v c kh nng mang li nhng kt qu ha hn. Ni mt cch ngn gn, Tm Kim Tng Lai l mt cuc hp ko di 16 gi trong nhng ngi c mi quan tm a dng cng lm vic v mt ti chung. Tm Kim Tng Lai c hai mc ch cng lc. Th nht l gip cc nhm ln c thnh phn a dng khm ph nhng gi tr, mc ch v d n h cng thc hin. Th hai l cho php mi ngi cng to ra tng lai mong mun v cng hp tc thc hin n. Nhng ngi s dng phng php ny m t phng php nh sau: Phng php Tm kim tng lai s dng nhng cch tip cn khc nhau gip mi ngi hiu v qu kh, ghi nhn hin ti, pht trin tm nhn chung v ln k hoch hnh ng cho tng lai. iu lm cho phng php Tm kim tng lai rt hu hiu chnh l vic tt c nhng ngi c lin quan n vn u cng tham gia. Trong sut hi ngh, thnh thong thnh phn tham gia lm vic trong nhm hn hp, v thnh thong lm vic trong nhm cng cp . Phn hi v nh gi cho thy kt qu t nhng hi ngh s dng phng php ny tht ng kinh ngc. Trong nhng cuc hp , mi ngi ghi nhn v hiu nhng khc bit trong nhm, v t tm kim nn tng chung cho tt c. Nhng iu phi vin hi tho (PVHT) s dng phng php ny ch ra rng mt khi nng lng c kt hp li th thay v mang tnh tiu cc, vic mi ngi tranh lun vi nhau li c th mang n nhiu kt qu.
82
TM KIM TNG LAI
S LNG THNH PHN THAM D

Bao nhiu ngi nn tham gia vo mt cuc hp s dng phng php ny? Con s thn k l 8 x 8 = 64. Tm nhm, mi nhm c tm thnh phn khc nhau i din cho th gii thu nh ca h thng bn mun mang vo cn phng. Nhng nhn chung trong khong 40 v 75 ngi cng s n min sao p ng c cc ch s thnh cng khc. Vi t hn 40 ngi c th bn s thiu i nhiu quan im a dng khc. Cn khi hn 75 ngi c th s khin phin tng kt tn qu nhiu thi gian v lm h nhit hi ngh.

c nhiu bi vit v nhng tin thc hin mt bui hp s dng phng php Tm kim tng lai. Cng tng t nh nhng phng php dng cho nhm ln khc, bn phi p ng c mt s yu cu trc khi bt u. Trc tin phi c mt yu t tht s quan trng nht thit phi gii quyt. Th hai yu t hoc c hi cn c s hp tc ca nhiu ngi vi nhiu quan im khc nhau. Nh Marvin Weisboard ngi sng to ra phng php ny ni: Bn phi a c c h thng vo trong cn phng. Vy khi no th bn p ng c nhng yu cu ? Kinh nghim cho thy phn kh nht l tp trung c nhng ngi thch hp li trong gn ton b ba ngy khi bn thn h c chng trnh lm vic dy c. V vy, khi bn khng mun b ra 16 gi trong ba ngy th ng ngh n vic s dng phng php ny. V nh bn bit t cc phng php m t trong cun sch ny, nu nhng nhn vt lnh o ch cht khng thc s chun b tinh thn chp nhn kt qu thu c t bui hp s dng phng php ny th bn nn tit kim tin bc v nng lng. Mt ng nghip ca ti ni Khi bn khng nhn c s cam kt s ng h, d cho kt qu thu c t cc cuc i thoi nh th no i na, th ng t chc Tm kim tng lai! Hn th na, bn cn lu ln k hoch thi gian hp l. Thi gian chun b trong hai thng s kh ph hp. V bn cng nn cn nhc t chc mt cuc hp chun b nguyn ngy gm c nhng thnh phn tham gia then cht (k c i din ca n v ti tr nu c).
83
TM KIM TNG LAI
Vng, c mt s ngi t chc nhng hi ngh i loi nh hi ngh s dng phng php Tm kim tng lai cp tc. Nhng c nhng l do chng ta nn t chc mt bui hp ny theo ng cch nhng ngi sng to ra phng php v nhng ngi k tha trong Mng li phng php Tm kim tng lai nh hng dn.
LCH S V L THUYT CA PHNG PHP

Mc d vit v nn tng l thuyt ca phng php ny s vt ngoi phm vi ca cun sch, ti vn mn php trnh by ngn gn v lch s v l thuyt ca phng php Tm kim tng lai. Khi nim Tm kim tng lai c pht trin bi hai ngi M vo nm 1982, Marvin Weisboard v Sandra Janoff. H c dp quan st nhng hi ngh v tng lai cng ng qui m ln ca Ronald Lippitt v Eva Schindler-Rainman. Trong sut nhng nm 70 hai v ny tp hp c khi n 300 ngi cng mt lc, y cng ging nh lt ct dc ca mt cng ng. Trong mt hoc hai ngy, mi ngi s cam kt gn b vi nhiu d n mi m ch vi ngy trc h cn xem l khng tng. T Lippitt v Schindler-Rainman, nhng nh khi to phng php Tm kim tng lai hc c cch tp trung c h thng vo trong cn phng, v tp trung v tng lai ch khng phi nhng vn rc ri v mu thun. Bn cnh , Cc Hi ngh tm kim ca Eric Trist Hoa K v Fred Amery t Australia cng tc ng to ln n s pht trin ca phng php. T Trist v Emery h hc c tm quan trng ca vic thu ht mi ngi cng ni v mt th gii v t ln k hoch cho ring mnh. Tn gi Tm kim tng lai nhm vinh danh c bn ngi cp ni trn. Ngoi ra cn c nhiu tc ng khc, v Marvin Weisboard cng son mt bng ph h cho phng php. Nhng trong phm vi chng ny s khng cp n iu . Nhn tin y, xin ni thm rng Marvin Weisboard cng cp n mt hnh thc n gin nhng th v v qu trnh tin ha ca s qun l. V th, Weisboard sau khi tng hp nhng cch mi ngi ci tin ton b h thng thy rng tt c nhng thnh phn lin quan trong ni b hoc bn ngai u bit rng h nn s dng sc mnh v tnh sng to ca mnh thay i hoc ci tin ton b t chc. Ni cch khc, nu bn mun thay i mt t chc hoc x hi, hy huy ng s tham gia tt c nhng ngi c lin quan v
84
TM KIM TNG LAI
nhng thay i mnh m hoc vt qu mong i c th xy ra. c nh vy bn phi th lng s iu khin ca mnh n mt mc no y.
NHNG CCH NG DNG C TH

Nhiu hi tho s dng phng php Tm kim tng lai c t chc tho lun nhiu yu t cp t chc, cng ng, ngnh cng nghip v quc gia trong nhiu thp k. C hng trm cch p dng, v nhiu bo co cng nh bng m t cc Hi ngh s dng phng php ny c xut bn. Bn c th tm thy m t v bo co v nhng hi ngh ng dng thnh cng phng php ny ni chung, v cho gio dc bc cao, sc khe cng ng, cho cc b phn tng hp ca chnh ph ni ring. Nm nhim v ca Phng php Tm kim tng lai Nhim v 1: Tp trung vo qu kh Nhim v 2: Tp trung vo hin ti Nhim v 3: Nhng Phng n v tng lai l tng Nhim v 4: Xc nh nn tng chung Nhim v 5: K hoch hnh ng
TNG QUAN V CHNG TRNH NGH S

C nm mc l Qu kh, Hin ti, Tng lai, Nn tng chung, v Hnh ng. Mi mc lin quan n vic to ra mt c s d liu, chia s nhng hiu bit trong nhm nh, bo co cho ton b hi ngh v nhng cuc i thoi trong nhm ln. Cc mc ny sau s c tng kt li v cho ra sn phm l mt k hoch hnh ng v c cu theo sau . Mi ngi bt u vi lch s ca tnh hung mang h li cng nhau. Sau h xy dng mt bn nhng xu hng ca th gii tc ng ln cc vn ca h. Mi nhm i din cho mt thnh phn lin quan s k nhng iu lin quan n nhng xu hng then cht v nhng iu m cc thnh vin ca h mun lm trong tng lai. Cc nhm nh s cng ngh ra nhng phng n tng lai, trong cn xc nh nhng nn tng chung, hoc cc ch then cht xut hin trong mi phng n. Mc cui cng c dnh cho phn k hoch hnh ng, chin lc thc hin v trch nhim gii trnh.
85
TM KIM TNG LAI
Hy hnh ng
Cch duy nht thc s hiu v nh gi cao phng php Tm Kim Tng Lai l tham gia vo mt s kin s dng phng php ny. Khng may l iu ny khng thc t lm. Nn ti hi vng nhng m t ngn gn trong chng ny s mang n cho cc bn bc tranh tng quan y v phng php ny. C nhiu hnh thc p dng phng php ny, trong phm vi ca chng ti ch m t nhng hnh thc p dng chun. Mt qui trnh Tm kim tng lai ko di trong hai ngy hai m, bt u t bui chiu ngy th nht v kt thc vo gia ngy th ba. Khch mi lm vic theo cc nhm ng nht v cc nhm a dng. Nhm ng nht bao gm nhng thnh phn c cng mi quan tm. Nhm a dng bao gm i din ca nhiu nhm thnh phn khc nhau.
NGY 1
NHIM V 1 TP TRUNG VO QU KH
Nhim v ny din ra vo chiu ngy th nht ca hi ngh s dng phng php Tm kim tng lai. Trong bui hp ny, nhng mnh giy di c dng khp ba mt tng. Trong ting Anh chng c gi l Self (bn thn), Society (x hi), Organization (t chc) hoc Community (cng ng). Mt s ngi thch gi chng l Personal (c nhn), Global (ton cu) v Local (a phng) hn. Nhng mnh giy ny thng c chia thnh thp k hoc theo cch khc ph hp do nhm ln k hoch quyt nh. iu g din ra trn cp ton cu trong hn bn mi nm qua? iu g xy ra vi cng ng hoc t chc ca chng ta trong vng bn mi nm qua? V nhng g xy ra vi c nhn ti (c lin quan n ch tho lun chung) trong ba mi nm va qua? u tin s dnh ra cho i biu tham d mt t thi gian suy ngh v ghi ch. Sau mi ngi trong phng s dng bt mu vit ln ba mnh giy kinh nghim, nhng ct mc ng nh ca h, nhng xu hng v k c h thu c. Bi tp ny cn khong 45 pht. Khi ht thi gian, thnh phn tham d chia thnh cc nhm hn hp, xem li cc bin nin k. H c yu cu din dch cc bin nin k ny v bo co li nhng thi quen, xu hng v suy ngh. iu phi vin s hi v hnh thc kt ni gia ba loi thng tin ny.
86
TM KIM TNG LAI
iu phi vin Tm kim tng lai c th s ni rng bc ny nhm thit lp s t tin ca thnh phn tham gia trong vic din gii ngha ca lng d liu khng l . Mt bi tp hon chnh bao gm pht trin cc bin nin k, phn nh trong nhm v bo co tng kt, thng mt khong 2-2 gi. Lu flipchart v nhng bc tng thuc v tt c mi ngi. Tt c cc flipchart s c gi li trong ton b Hi ngh Tm kim tng lai
NHIM V 2 TP TRUNG VO HIN TI

Bc th hai s chuyn c nhm t vic xem li qu kh sang nhn vo hin ti. Thnh phn tham d s cng nhau pht trin bn t duy ca cc xu hng tc ng ln t chc hoc vn ang nghin cu cho nhm mnh. V cng khng c g bt thng nu c nhm cm thy khng thoi mi hoc thm ch l cm thy chong ngp v s phc tp ca vn . V i khi thnh phn tham d c th kh im lng. Thng th hai PVHT s vit nhng xu hng ln bn t duy ln do thnh phn tham d lp ra. Tt c mi ngi u c mi tham gia, nhng iu quan trng l nhng ngi cung cp cc tng phi ng ln gii thch r tng . Mt s ngi c th s mun lp ra mt bn t duy c cu trc cht ch, nhng mc ch ca chng ta y l c mt sn phm trng kh ln xn. Ton b qui trnh s ko di khong 30 n 45 pht.
Trc khi ngy th nht kt thc, thnh phn tham d s c mi ch ra nhng yu t hoc xu hng u tin i vi h t bn t duy. Vy lm th no bn c th lm c iu ? Thng chng ta s s dng 7 tem trn v
87
TM KIM TNG LAI
mi thnh vin ca mt nhm s c pht tem trn cng mu. PVHT s yu cu thnh phn tham gia dn tem trn vo nhng xu hng h thy quan trng nht i vi ch chung ca hi ngh ny. Mi ngi c th dn mt hoc nhiu tem trn vo mt xu hng. y l cuc trng cu kin xc nh giai on tho lun sau ny ch khng phi l thit lp u tin cho c nhm. Nu hi ngh ny bt u vo thi gian xut ban u, tc l vo bui chiu th sau khch mi s v nh hoc v khch sn v m h s cm thy kh bi ri. Vic ny c ch ch nh bn thy t bc tranh tu ln di.
NGY 2
6 NHIM V 2 TP TRUNG VO HIN TI (tip theo)
Trong bui sng ca ngy th hai, hi ngh tip tc vi phn vic tp trung vo hin ti. Tiu ca bui sng ny c th l Hin nay chng ta ang lm nhng g?. PVHT s m nhng tem trn trn bn t duy v c th s hu ch hn nu vit nhng xu hng c chn nhiu nht ra mt flipchart, ghi r s lng tem trn. Thnh phn tham gia s ngi theo nhm ng nht. Mi nhm s c yu cu xc nh t 3-5 xu hng m c nhm quan tm nht. i vi mi xu hng, cc nhm nh c yu cu trnh by nhng vic h ang lm hin ti p li xu hng (tp trung hoc tng vic ring) trong mi quan h vi ch chung ca cuc hp. Thnh phn tham d cng xc nh nhng vic mun lm nhng cha lm, di phm vi nh hng ca h. Cc nhm bo co tng kt. Nhng im tng ng v khc bit trong cm nhn s c ghi ch li v tho lun. y thng l im chuyn. Cc nhm khc nhau s c chng kin mi ngi trnh by v nhn trch nhim. Trong
88
TM KIM TNG LAI
lc ny s c s chuyn i nng lng. Phn bo co nn c gii hn trong khong 2-5 pht ty vo s lng nhm. Nim t ho v ni hi tic Trong bc ny tp trung vo hin ti t kha cnh ni ti. Mi nhm lp ra mt danh sch nhng nim t ho v ni hi tic lin quan n ch chung. Ni mt cch khc, h c yu cu t vn mnh xem Chng ta t ho v nhng g v chng ta tic nui v nhng g, trong mi lin h vi ch hi tho ny? Nhng iu ny c ngha g i vi hin ti v tng lai? y l mt bi tp quan trng. Cho n nay cc thnh vin trong nhm vn lm vic trn quan im c nhn. Vi cng c ny c nhm chuyn sang chng ta. Mi ngi s bt u cm thy rng h l mt phn trong tng th v rng nhng b phn khc nhau ca h thng phi cng nhn trch nhim trong hot ng ci tin ton b h thng. i biu tham d khng ch trch hay ch tay li. Nhng nim t ho ng t ho nht v nhng ni hi tic ng tic nht s c bo co li v tho lun trong phin tng kt. C th bn s nhn ra rng bn t duy tp trung vo m t trong khi Nim t ho v Ni hi tic li tp trung vo cm xc.
Ti khng bit liu t ting Anh Prouds (Nim t ho) v Sorries (Ni hi tic) c phi l ta hp l trong ting Vit khng. Cch dch trong cun sch ny ch mang tnh tham kho, cng ging nh nhiu thut ng khc trong ting Anh, chng ta nn xem xt cn thn liu c t no c kh nng din t tt hn hay khng. Trc khi ngh n tra, i biu tham d c chia ra thnh nhng nhm hn hp, v nhim v tip theo bao gm c ba tra.
89
TM KIM TNG LAI
NHIM V 3 TP TRUNG VO TNG LAI

PVHT mi mi ngi du hnh vo tng lai. Hy tng tng rng y l nm 2020 hay 2030 v nhng gic m ca bn thnh hin thc. Khch mi c yu cu m t trn flipchart mt cch c th nhng c cu v qui trnh h to ra. H s ln danh sch nhng nt c trng, chnh sch, cc qui trnh, bn cht mi quan h gia cc bn lin quan, v cch h thc hin cng vic. PVHT cng c th hi v nhng ro cn chnh m nhm phi vt qua trong sut qu trnh, v lm th no m h c th vt qua c.
90
TM KIM TNG LAI
Phn th hai ca phin ny l mt trong nhng phn th v nht ca bt c qui trnh Tm kim tng lai no. PVHT yu cu c nhm trnh by kt qu ca h. Mi nhm c th chn ra mt cch trnh by ca mnh sao cho ph hp. H c th dng hnh thc kch ha, chng hn nh mt tit mc tin tc trn TV, mt v kch, hay mt cu chuyn trang ba tp ch trong nu r nhng thnh qu ca t chc hoc cng ng ca h. H cng nn trnh by cc chi tit cng c th cng tt, sao cho ging nh chng xy ra hoc ang xy ra ngay lc . Nh nhng ngi khi to ra phng php ny ni khi kch ha (khng ch n gin l lit k ra) nhng vin cnh l tng tng lai, chng ta t nn tng cho nhng tng su trong bn thn mnh, lm hin r nhng mong c v kht vng v thc v trc quan ha nhng iu chng ta thc s mong mun. Nhng hnh thc chuyn th nh vy phn nh kh chnh xc nhng iu chng ta s lm bin nhng gic m thnh hin thc.
6 6
91
TM KIM TNG LAI
NHIM V 4 KHM PH NHNG IM CHUNG

Mi nhm hn hp s lp ra mt danh sch nhng ch Nn tng Chung (tr li cu hi Ci g) v nhng d n c th xy ra nhng cch tin n tng lai chung ca chng ta (tr li cu hi Nh th no). Hai nhm cng tp trung kt hp danh sch li, sau ct cc ch v tng ra thnh tng di, dn ln tng (1 gi).
NGY 3
NHIM V 4 TIP THEO XC NHN NN TNG CHUNG V VIC TM KIM TNG LAI
C nhm s tp trung li bc tng tr chuyn v xc nhn tng ch nn tng chung. Cuc tho lun ny nhm chc chn rng mi ngi cng ni v hiu v mt vn . Nu c bt c bt ng no khng th gii quyt c ngay, chng ta s chuyn n sang danh sch Khng thng nht. Danh sch nhng im chung s ng vai tr nh hng hnh ng cho c nhm. Nhim v ny c th cn t 30 n 60 pht. Lu quan trng: iu mu cht trong nhim v ny l bn phi c c nhng cuc i thoi ci m. Tnh kh thi ca k hoch v cng tc thc hin khng ph thuc vo vic mi ngi b ra bao nhiu thi gian gii quyt vn rc ri, m n ph thuc nhiu hn vo vic mi ngi chuyn sang hnh ng cng nhau nh th no. Trong cc nhm hn hp, thnh phn tham gia phi thay i ti nhiu thi im khc nhau. Nu chng ta tin n phn kt thc qu sm, c th chng ta s khng c c s cam kt cht ch t nhng thnh vin then cht.
NHIM V 5 LN K HOCH HNH NG

Cc nhm t thnh lp v tp hp quanh nhng vn chung ca chng trnh ngh s quyt nh cn thc hin nhng hnh ng ngn hn no trong vng 3 thng ti v nhng hnh ng di hn no trong vng trn di 3 nm ti. Sau h s bo co k hoch li cho nhm ln, ln k hoch thu thp v ph bin nhng kin thc v ti liu thu c, v thng s nh ngy hp xem xt li 6 thng mt ln. Phin hp ny c th ko di t hai n bn gi.
92
TM KIM TNG LAI
CCH B MC MT HI NGH
Bn nn t chc phin tng kt ngn gn. Mi ngi c th chia s cm gic ca mnh ch trong mt cu ni. n v ti tr hi tho nn pht biu li b mc. Mt iu tt yu l khch mi tham d s mun bit cc kt qu ca cuc hp Tm kim tng lai ny s c s dng nh th no sau ny. Cuc hp s dng phng php ny c th kt thc trong khong gia tra n 15h Ngy th 3.
DANH SCH PHNG TIN C S DNG

Mt a im c nhiu khng gian trng trn tng trng by bin nin k v bn t duy Nhng cun giy ln. a) Bin nin k: ba cun c kch thc l tng l 1.5m x 8m b) Bn t duy: ba cun c kch thc l tng l 1m x 3m
93
TM KIM TNG LAI
Lu Bn c th nh nhng cun giy di 8m ny ln bng c li xp tuy nhin nu c khng gian tng th s khng cn n nhng cng c ny. Bt mu nc B 8 mu cho mi nhm. Hai hp bt mu nc, mi b c 12 mu cho PVHT Flipchart c nh giy cho mi nhm. Bng dnh nh du cho mi bn Nhng chm mu- mi nhm thnh vin c mi mu khc nhau. Mi ngi c pht 7 chm. Vt liu cho phn trnh by nhng phng n tng lai cho cc nhm gm c giy ba to hnh, ko, bng dnh c vch (hoc thm giy ghi ch, trang phc, m, v.v.) Gh xp thnh hnh trn Mt bn nh cho PVHT, hai bn khc giy v vn phng phm s dng trong bi tp tnh hung phn vai. Thc phm dinh dng cho nhng gi gii lao v ba tra. H thng loa vi 2 micro nu cn thit.
SU NGUYN TC CA PHNG PHP NY

Tp trung tt c cc nhm lin quan vo cng mt cn phng
94
TM KIM TNG LAI
Cu chuyn Nhn vo tng lai thay v nhng vn rc ri Tm nhng mi quan tm chung thay v tp trung vo nhng kha cnh c mu thun Nghin cu ton b cc h thng m Lm vic theo nhng nhm t qun l Ch ln k hoch hnh ng sau khi t c s ng thun
S dng phng php Tm kim tng lai vi nhng tr em chu tc ng ca chin tranh ti Sudan. Nm 1999, mt s kin do UNICEF ti tr tn l Operation Lifeline Sudan (tm dch Phu Thut Dng i Sudan) mi mt s tr em v ngi ln tham gia qui trnh tm kim tng lai, cp n cn khng hong khi mt th h tr em b ri vo tnh trng ri lon ca cuc ni chin khc lit. nhng em nh ny c th pht biu kin, phn Tm kim tng lai chnh c t chc ch ring cho cc em. Khong 40 em tui t 13 - 17 (c gio vin i km) tham gia vo s kin. Hu ht nhng em ny phi gnh chu s ly tn v chia ct khi gia nh do chin tranh gy ra, v mt s thm ch tng tham chin. Thng ip cc em a ra lc i rt ng trng tm v r rng. Cc em mun ha bnh, cc em mun nhn c cc dch v y t, v trn ht cc em mun n trng, mun c hc. Hi tho dnh cho ngi ln sau cng thu c kt qu rt n tng tng t. Hu ht nhng ngi tham gia tng phi chu nhiu tn thng v mt mt do chin tranh gy ra. iu ny c phn nh r rng trn nhng bin nin k h v ra, t nhng bi kch ca bn thn nh mt con, mt cha m hoc anh ch, n nhng s kin nh nh bom trng hc, hay cm gic ng cng s hi trc nhng t tn cng khng b. Danh sch nhng iu hi tic th hin s bt lc ca cc bc cha m khng th nui gia nh trong cn i km. Khi thnh phn tham gia ni v nhng iu t ho, r rng c th thy rng trong tnh hung v cng kh khn , h c gng ht sc ci thin cuc sng. V gic m v tng lai cho tr em trong hi ngh ngi ln ny cng tng t nh nhng g cc em thiu nhi m c. Ha bnh v thng nht hin ra rt mnh m, cng nh nhu cu v gio dc v dch v y t. Nhng ngi ln cn xc nh thm mt yu t khc m theo h l cha kha m bo tng lai ti p hn cho tr em min Nam Sudan, l chnh ph tt, tn trng nhn quyn. T hi ngh ny pht trin ra mt s d n c th v sau t nht hai s kin Tm Kim Tng Lai khc c t chc tip ni s kin ny.
Trch t bi vit ca Gilian Wilcox thuc UNICEF.
95
TM KIM TNG LAI
AI C TH DN DT MT S KIN TM KIM TNG LAI?

Cc bn nn s dng dch v ca khong hai PVHT c kinh nghim. Hin nay trng hp mt PVHT c kinh nghim hng dn mt PVHT mi vo ngh trong qui trnh phc tp ny cng kh ph bin. V hy nh rng: cn phi thc hin cng tc ln k hoch v t chc k cng trc khi din ra Hi tho Tm Kim Tng Lai.
NGUYN TC THEN CHT CA PHNG PHP NY

Khi p dng phng php ny bn cn lu mt s nguyn tc. Th nht, nu bn thay i mt h thng th bn cn tham gia ton b h thng. V trong trng hp ny bn cn tp trung ton b h thng vo mt phng. Trong thc t vic ny i hi bn phi ln k hoch xc nh cc nhm lin quan mt cch cn thn. Thnh phn tham d nn bao gm nhng ngi ch cht c kh nng to ra mt tng lai khc bit cho c nhm nhng ngi c thng tin, tng, v quyn hnh ng. Cc bn nn thu hp danh sch ny li thnh tm nhm i din, mi nhm khong 8 ngi. Bn c nh cu chuyn v nhng anh m xem voi khng (xem di y)? H a ra nhng din dch khc nhau ty vo b phn no ca con voi m h chm n. Mt ngi chm vo chn v so snh n vi thn cy; ngi khc chm vo ui v v n nh dy thng; ngi khc na chm vo mt bn thn voi nn ni n ging bc tng. Mi ngi cm nhn khc nhau. Tuy nhin tt c nhng m t khc nhau l v cng mt con vt. Cng ging nh chng ta cm thy mnh tri nghim rt nhiu hin thc khc nhau trong cng ng. V ch khi chng ta bt u khm ph nhiu kha cnh hin thc khc nhau ny th chng ta mi tin gn hn n s tht c. Trong nhng giai on u ca qui trnh Tm kim tng lai chng ta thc hin nhiu n lc ng k gip mi ngi nghe c cc quan im khc nhau t nhng nhm khc. V trong phn sau ca qui trnh, thnh phn tham d s c khuyn khch cn nhc nhng g h c th tc ng c.
96
TM KIM TNG LAI
Truyn ng ngn Nhng anh m v Con voi Trong cun truyn thiu nhi Nhng Anh M v Con Voi, Lillian Quigley k li truyn ng ngn c xa v su anh m n thm lu i ca Rajah (Vng cng) v ln u tin h ng phi mt con voi. Khi mi anh chm tay vo con voi li ni to ln pht hin ca mnh. Anh m u tin chm tay vo mt bn ca con voi. Trn lng lm sao! Con voi ging nh bc tng. Anh m th hai chm tay vo vi ca con voi. Th rp qu. Con voi ging nh con rn. Anh m th ba chm tay vo ng ca con voi. i bn qu! Con voi ging nh ngn gio. Anh m th t s vo ci chn ca con voi Cao qu! Con voi ging nh ci cy. Anh m th nm chm vo ci tai ca con voi. Ch rng qu! Con voi ging nh ci qut. Anh m th su chm vo ci ui ca con voi Mng qu! Con voi ging nh si dy thng. Cuc tranh lun n ra, mi anh m u khng khng rng cm nhn ca anh ta v con voi l ng. Rajah, b nh thc bi ting n, mi gi vi ra t ban cng. Con voi l loi ng vt rt ln, ng ni. Mi ngi cc anh ch mi chm vo mt phn ca n thi. Cc anh phi s ht tt c mi bit c con voi n nh th no c. c khai sng bi s thng thi ca Rajah, nhng anh m cui cng cng ng vi nhau rng Mi ngi chng ta ch bit mt phn thi. bit ton b s tht chng ta phi t tt c nhng phn li cng nhau.
97
TM KIM TNG LAI
Nguyn tc th ba l tp trung vo tng lai. Mc d qu kh rt quan trng v chng ta u tn trng n, mc ch ca Tm Kim Tng Lai l xy dng mt tng lai tt p hn. Phn ny c mt s yu t trng lp vi giai on M c trong phng php Cu Hi Tch Cc (appreciative inquiry). Thnh phn tham d c khuyn khch suy ngh sng to v cc phng n l tng cho tng lai. Nguyn tc th t l t qun l. Cng tc iu phi cuc hp c thc hin rt cn thn, nhng hn ch tham gia gn n mc ti thiu nn trong s kin s dng phng php ny khch mi cn phi t qun l. V ng thi h cn c to iu kin t iu khin cuc hp v tng lai ca h.
BA SUY NGH CUI CNG V PHNG PHP TM KIM TNG LAI

Tm kim tng lai trong nhng tnh hung nhiu xung t s nh th no?
Phng php ny khng nhm trn trnh xung t. M thay vo cc s kin s dng phng php ny c thit k theo cch sao cho nhng mu thun xung t ny khng b lm trm trng thm. Nh bn c n gi, thnh phn tham gia ch c th tin n phn hnh ng khi mi ngi u thng nht. Hn th na phng php ny cn ghi nhn nhng khc bit v trc quan ha chng. Ti nghe mi ngi nhc n nhng xung t c ci r su sa nh xung t gia Palestine v Israel, v thc mc liu c th s dng phng php ny i vi hai nc c khng. Cu tr li l C, nhng tt nhin nhng vn ny phi c nhm lp k hoch tm ra cch tip cn sng to v ph hp.
Bn thu c nhng g t phng php ny?

C th cu hi ny s xut hin trong u bn. Vng, bn c th thu c kt qu vt th v phi vt th. Tt nhin khi kt thc cuc hp bn s thu c nhng mc tiu v hot ng c th, v thng c nhng s i mi ng k na. Bn cnh , thuc v mc phi vt th bn c th s to ra c ngun nng lng ln v nhng thay i v vn ha. nh kin c gim bt trong khi s thu hiu ln nhau gia cc nhm lin quan s tng ln. Thng th mi ngi s c cm gic tr thnh mt phn ca c nhm. Vy nhng kt
98
TM KIM TNG LAI
qu ca Tm kim tng lai c vng bn khng? Kinh nghim cho thy rng sau s kin s dng phng php ny s c nhiu iu c thc hin hn so vi cc s kin s dng nhng li tip cn thng thng khc. V d nhin lun lun khuyn khch trin khai mt qui trnh tip ni sau . Chng hn nh mt nhm c th qui t li sau bo co nhng thnh tu t c v ln k hoch cho nhng bc tip theo.
Ri sau th sao? Chuyn g s xy ra sau s kin s dng phng php ny?

Vng, cng ging nh nhiu phng php khc, Tm kim tng lai s c nhiu kh nng sn sinh ra ngun nng lng ln v nhiu hnh ng tuyt vi. Nhng chng ta cng u bit rng ngay c khi chng ta c mt cuc hp rt th v th sau xung lng cng s dn mt i nu nh khng thc hin ng thi tip ni no ht. Weisboard v Janoff xut nn c mt s phin hp tip ni vi thnh phn tham gia ging nh c, hoc c nhng bng tin ngn thng bo cho mi ngi nhng g xy ra sau s kin Tm kim tng lai. Bn cng c th thc hin nhng on phim hoc nh. D cho bn c tng no i na th cc bn cng nn ngh v nhng hot ng tip ni thch hp trong giai on ln k hoch ch khng phi khi hi ngh gn kt thc!

Weisbord, Marvin v Janoff, Sandra. (2000) Tm Kim Tng Lai (Future Search) (n bn th hai). San Francisco: Berrett-Koehler. Marvin v Sandra thnh lp ra Mng li Tm kim tng lai (Future Search Network) [http://www.futuresearch.net/], mt mng li tnh nguyn ton cu cung cp cc qui trnh tm kim tng lai cho cng ng, nhng t chc phi chnh ph, phi li nhun v o to cho nhng ngi c kh nng theo hc. H cam kt to ra mt th gii ci m hn, bao qut v vng bn thng qua mng li ny. V h cng c gng ht mnh nhm cung cp qui trnh Tm kim tng lai cho nhng ngi cn n. Hy truy cp trang web ca h bit c nhng hot ng g ang din ra trn th gii.
99
BNH C V CHU TRNH XA-M-A
Chng 7 B C & CHU TRNH XA-M-A (FISHBOWL & SAMOAN CIRCLE)
B C L G?
B c (fishbowl) l hnh thc thay th n gin nhng nng ng hn cho th loi tho lun nhm c in. N truyn s sinh ng v tnh t nhin vo nhng hnh thc t chc s kin thng thng. Nhng cuc hi thoi B c c th dng khi tho lun cc ch trong cc nhm ln. Phng php ny c dng rng ri trong gio dc dn s c v cc quc gia Chu u khc. C rt nhiu bin tu nh trong cch p dng phng php ny, nhng tt c u tun theo cch t chc c bn chung, l mt nhm t ngi ngi thnh vng trn v i thoi. Ni theo php n d th h ging nh nhng ch c c bao quanh bi nhm ln nhng ngi quan st, ngi trong vng trn bn ngoi, hay cn gi l ci b c. iu phi vin hi tho (facilitator) hoc mt n hai chuyn gia s thc hin phn gii thiu ngn trong nu r cng tho lun v sau vng trn bn trong (vng trn tm) bt u. Thng th vng trn bn ngoi ch lng nghe v quan st. Bt c khi no c ngi vng ngoi mun di chuyn vo b c tham gia tho lun th mt ngi trong b c phi chuyn ra vng ngoi nhng ch.
100
NHNG LI CH KHI S DNG B?

Nhng hnh thc b c c th lm cho thnh phn tham gia ngi nhm ln cm thy kin v quan im ca mnh c trnh by trong cuc tho lun ngay c khi h khng c bt c pht biu no. iu bi v khi h chng kin cuc tho lun ca nhng ngi khc, h bit rng liu nhng yu t theo h l quan trng c c mang ra m o khng. Thng thng nhng ngi tham d v chng kin sau khi ri qui trnh b c s c ci nhn thu o hn v nhng kin v tri nghim tn ti trong cng ng v mt vn hoc mt xut c th no . y c th l im bt u tt cho cc nhm ny trong vic xc nh nhng im chung. V vy phng php ny c th ch l mt bc trong mt cuc m lun hoc mt qui trnh thay i. Lu : Xin ng ngh rng bn c th s dng phng php b c thng nht v a ra nhng quyt nh v bn s khng th no bit c c bao nhiu ngi tham d ng h mt lun im no.
THC HIN NH TH NO?

Mt nhm nh thnh phn tham d xp gh ngi theo vng trn nh chnh gia. Thng thng s sp xp t bn n su chic gh. Nhng ngi khc ngi trong mt hoc nhiu vng trn bn ngoi. Ngoi ra iu phi vin hi tho (PVHT) cn phi gim st nghim khc vic pht ngn ca nhng ngi tham d: ch c nhng ngi ngi trong vng trn tm mi c pht biu kin. Nhng ngi cn li lng nghe vng trong, nhng ng thi cng c php tham gia vng trong bt c lc no. c th tham gia vng trong ny nhng ngi phi dnh c gh trng. Nu cc gh u c ngi th ngi ny c th ng pha sau v i n khi c ai kt thc nhng iu mun ni v ri khi vng trn tm. Thng thng s mt vi pht mi ngi quen vi vic ri i hoc tham gia vo vng trn tm khi cuc tho lun vn ang din ra. Mt bui b c c th din ra t 30 n 90 pht, nhng PVHT v nhng ngi t chc nn quan st khng kh ca bui tho lun quyt nh ngay lc xem khi no th nn dng cuc tho lun. Hy lu phn m thanh. Tt hn bn khng nn s dng micro v ting ni ca tt c mi ngi phi c nghe ng u nh nhau thay v ch nghe ting hai hoc ba ngi ang gi micro. Nu c nhm hoc iu kin ca cn phng phi dng micro th phi m bo rng mi ngi u c th s dng micro.
101
KHI NO NN S DNG B C
C rt nhiu c hi ng dng b c. u tin phng php ny c th thay th cho cch tranh lun truyn thng. ng thi, nu bn ang ln k hoch cho mt hi ngh theo kiu c in th y thc s s l s la chn hon ho thay cho tho lun nhm hay phn trnh by ca cc din gi. Thay v ra hng gi cho nhng bi trnh by, bn hy dnh khong 5 n 15 pht cho h trnh by tng. Sau nhng din gi ny s tham gia vng trn tm. Vng trn ny cng c dnh ra 3 gh cho khch t nhng vng trn khc nu mun tham gia. Mc tiu ca cch t chc ny l lm ni bt vn ln t nhng kin v cu hi ca nhm, v gip lm phai i s khc bit gia chuyn gia v thnh gi. Phng php ny cng c khuyn khch s dng khi cn tham vn hoc tng tc vi cng ng rng ln hn. Phng php bnh c c th c s dng xy dng nim tin trong cng ng bng cch lm cho vic ra quyt nh tr nn r rng minh bch hn. Xin nh phng php ny hot ng hiu qu nht khi bn gi cho nhng bi trnh by ngn gn.
VAI TR CA IU PHI VIN HI THO

i khi vic dn dt mt s kin s dng phng php b c gp kh nhiu thch thc. Do vy cc bn nn mi mt PVHT c kinh nghim dn dt nhng s kin ny. Ngi PVHT s phi hon thnh mt s nhim v trong bui hp . PVHT trc khi bt u phi gii thch cho cc chuyn gia tham d phng thc trin khai qui trnh v vai tr ca h. Chng hn nh h phi nm r rng s khng c nhiu thi gian cho nhng bi pht biu v trnh by di dng. PVHT cng c nhim v kch thch cuc i thoi bng cch t ra nhng cu hi th v nu cn thit, v tm tt nhng cuc tho lun, ng thi m bo rng cuc tho lun s c duy tr trong vng trn tm. Bn cnh cng nn chun b mt s cu hi cho thnh phn tham d khi h quay tr li phin tng kt. y thng l lc qu trnh phn nh thc s xut hin. Xin hy nh rng c mt s kin s dng phng php B c thnh cng bn phi m bo rng nhng chuyn gia tham d s kin phi sn lng ni dung t hin ra t phn kin v hi p ca c nhm ch khng c iu khin cuc tho lun v dng tng ca mi ngi. V cng khng km phn quan trng, l bn phi chn mt ti thc s gy hng th cho c nhm.
102
NHNG BIN TU KHC CA PHNG PHP

Mt trong nhng bin tu ca phng php ny c gi l b c kn trong PVHT ch dn cht ch cch thnh phn tham gia di chuyn t vng trn tm ra vng ngoi v ngc li. C th y s l la chn tt cho bn nu tt c thnh phn tham gia u l chuyn gia. Lc bt u ton b gh u c lp kn, sau PVHT chia nhng ngi tham d thnh hai nhm (hoc nhiu hn nu cn thit). Nhng ngi vng trn tm s tho lun trong mt khong thi gian nht nh do PVHT xut hoc tho lun n khi khng c thm tng th v no khc. Sau h s ri khi vng trn, nhng ch cho mt nhm ngi mi. Nhm ngi mi s tip tc tho lun v vn nu ra trc . Phng php b c kn cng c th c s dng vo cui ngy hp. Nh thng thng c nhm ngi trong vng trn ti tm trong khi nhng ngi khc hnh thnh vng trn bn ngai. PVHT t ra nhng cu hi nh: Theo qu v phn hu ch nht trong ngy hm nay l g? Ti sao? V sau mt khon thi gian ngn, vng trn bn trong s di chuyn ra ngoi, nhng ch cho nhng ngi khc vng ngoi vo. Bn cng c th thay i cu hi. Nu nhm khch mi c qui m ln (hn 15 ngi), hy chia lm 3 lt tho lun lun phin. Qui trnh ny c th tip tc n khi no mi ngi u vo trong b c. Trong c hai trng hp, khi ht thi gian th vng trn b c cng dng li v iu phi vin s tm tt cuc tho lun. Nhiu b c: Nu s ngi tham gia nhm kh ln, chng hn nh 20-30 ngi, bn c th t chc nhiu b c cng lc. Sau khi hon thnh tho lun, chn ra mt hoc hai i din t mi b c trnh by quan im t b c ca h trong mt vng trn tng hp. Sau vng tho lun ny hy cho php nhng ngi quan st phn hi hoc nhng ngi i din quay tr li b c ca h v tho lun su hn.
CHU TRNH XA-M-A

Mt bin tu khc ca B c l Chu trnh Xa-m-a, bin tu ny s dng cho nhng cuc i thoi trong mi trng c xung t. Chu trnh Xa-m-a cp n vic to ra mt khng gian an ton v thng s c hai lung quan im rt i lp nhau trnh by trong sut cuc i thoi ny.
103
Mt hoc hai i din ca mi lung quan im s ng vai tr ct li c nh ca chu trnh Xa-m-a. H s ngi trong na vng trn trong sut cuc tho lun, vi na vng cn li c hai hoc ba v tr linh ng. PVHT phi l mt ngi c trng vng v m bo rng cc qui nh nn tng u c thc thi. Trc khi bt u qui trnh phi lm r nhng qui nh nn tng (xem trong bng di y), v trc quan ha chng trong sut qu trnh hp. Nhng ngi tham gia vng ngoi tuyt i khng c php ni, la ht hay c v tay. PVHT nn m bo rng khch mi tun th theo qui nh ny bng cch yu cu mi ngi gi tay ng hoc k vo nhng qui nh nn tng trn flipchart chun b sn. i din ca nhng bn khc nhau tho lun v cc yu t ch trong khi nhm ln lng nghe. Thng n s bt u vi kin ngn gn t mi ngi i din trong hnh bn nguyt v sau tin hnh cuc i thoi gia nhng ngi tham gia trong vng trn. PVHT phi nh gi cn thn v vic lm th no anh y/ c y c th ch ng dn dt nhng cuc i thoi ny. Trong mt s trng hp, PVHT c th ri khi vng trn sau khi gii thiu hng dn tho lun, thi gian v qui trnh thc hin.
Khi tho lun v nhng yu t c nhiu mu thun, phng php ny ch hiu qu khi c nhm c cng mi quan tm trong vic nh gi cao nhng kin khc nhau v cng cam kt tn trng ln nhau. Qui nh nn tng cho Chu trnh Xa-m-a Nhng thnh vin trong vng trn tm ngi i mt nhau. Ch c nhng thnh vin trong vng trn tm mi c ni. Cc thnh vin trong vng trn ngoi nn ch lng nghe v c th ghi chp. Mt thnh vin ca vng trn ngai c th tham gia vo cuc i thoi vng trong bng cch chuyn vo. Ngi ri khi cuc i thoi s th ch ngi kia trong vng trn ngoi. Cc thnh vin ca vng trn tm vn cn l mt phn ca cuc tho lun cho n khi b rt ra.
104
Nu cuc tho lun i lan man khi ch , PVHT s hng c nhm quay tr li cuc tho lun. Nhn tin y ti cng xin ni thm l phng php ny khng hn c t theo tn ngi Xa-m-a m c l l n c khi gi t ngi no nghe ni v phng thc mt cng ng b lc trn o gii quyt cc vn xung t: khuyn khch mi ngi chia s suy ngh v vn ; trong nhng cuc i thoi ny c nhng c nhn quan tm nhiu n vn pht biu t trung tm vng trn v nhng c nhn t quan tm hn chng kin vng trn ngoi, v cuc tho lun cn tip din n khi no t c gii php hoc n im dng t nhin.
MT S SUY NGH CUI CNG

Li ch ca Chu trnh Xa-m-a v B c l nhng cuc i thoi nhm nh trong cc s kin ny thng lm gim tnh c nhn ca ch tho lun v gim mc cng thng. Thnh phn tham gia t b cun vo nhng tr i u v b hn. Mi bn c th c khuyn khch cung cp cho thnh gi nhng bng chng v l lun h tr lun im chnh ca h, trong bi cnh tho lun vi bn kia v tt c nhng iu ny u c li cho thnh gi. Trong mt cuc tranh lun th mu cht ca vn nm ch mt bn s thng. Cn trong phng php Bnh c hoc Xa-m-a, mu cht l lm r vn v cc chng c - v trong sut cuc i thoi s lm ny sinh ra nhiu kha cnh nhn nhn, hiu bit mi v cc kh nng cha tng xy ra trc kia vi bt c ai. Khi i thoi din ra tt p, mi ngi c xu hng th lng ngi, khng t nng a v v tr nn thng cm vi nhau hn.
TI LIU THAM KHO

Hin nay theo ti bit c sch vit v phng php B c. Sch ting Anh nn c gm c Kraybill, R (2001) Nhng k nng dn dt hi tho cho mc ch chuyn i c nhn (Facilitation skills for interpersonal transformation), S tay Berghof gii quyt mu thun, (Berghof handbook for conflict resolution), Berghof Center ti http://www.berghofhandbook.net/general_intro.htm. Bn cng c th ti nhng bi bo ting Anh t http://www.slhi.org/publications/tools/ACT-Samoan_Circle.pdf
105
ON L HNH
Chng 8 ON L HNH (THE CARAVAN)

ON L HNH L G?
on L Hnh c th l phng php ph hp dn dt mt lng ln thnh gi tham gia vo cuc i thoi vi mt s chuyn gia trn tt c cc phng din. Hoc n c th c s dng tho lun v nhng ti liu di, thu nhn phn hi v kin t mt lng khn gi ng o. Trong bt c trng hp no, bn cng nn kt hp s dng phng php ny nh mt phn trong mt chng trnh hi tho di hi.
Phng php ny thc ra vn ang trong qu trnh hon thin. N khi ngun khi ti ang dn mt cuc hp Nepal cho cc chuyn gia v gii v sc khe sinh sn thanh nin. C khong 50 chuyn gia c mi v trong bn tho chng trnh hp nh t chc gi cho ti lc u cho thy c mt s chuyn gia s pht biu. Lc ti suy ngh kh nhiu v nu nh vy ch c mt s ngi c trnh by quan im, vy cn nhng ngi khc th sao? Nh vy c th khin h b st gim nhu kh v tr phn Cu Hi & Tr Li ngn ra th ch ngi nghe mt cch th ng. T ti t hi mnh liu c phng php no tt hn truyn ti kin thc v li cun nhng chuyn gia khc tham gia cng hay khng.
V tn phng php Vo lc phng php ny khng c tn. n cui cng ti quyt nh t tn l on l hnh. on l hnh l mt nhm ngi di chuyn cng nhau, hu ht l cho mc ch thng mi. Nhng on l hnh ny thng i qua cc sa mc v xuyn qua Con ng t la. Di chuyn theo nhm nh th ny c rt nhiu ci li. Trn ng i h thng dng chn c o, tc l mt khu vc c cy xanh tch bit trong sa mc, thng bao quanh mt con sui hoc ngun nc tng t. V tr ca nhng c o ny ng vai tr trng yu i vi cc tuyn ng giao thng v vn ti trong sa mc. V nhng on l hnh ny phi i qua cc c o ly thm nc v thc phm. Ngi ng u mt c o thng c rt nhiu quyn lc, kin thc v nhiu cu chuyn k; nhng ng thi ngi ny cng ph thuc vo nhng kin thc v thng tin ng ta nhn c t cc on l hnh gh qua.
106
ON L HNH
ng s dng phng php ny trong nhng tnh hung c nhiu mu thun bi v nhng ngi tham gia c th s trng i gii quyt c vn , thay i thi hoc tng t nh vy. Mc d c th hc hi c t phng php ny, bn khng nn ch s dng mnh n trong nhng qui trnh gii quyt xung t, khi cm xc v nhng phn hi c nhn ang mc cc k cao.
THC HIN NH TH NO?

Phng php on L Hnh gm c 5 bc chnh.
BC 1: CHUN B PHNG HP Trong phng hp chun b t ba n nm trm, gi l c o. y thng l gc phng ni mi ngi c th tho lun m khng nh hng n nhng nhm khc. Mi c o s c mt ngi ng u. Nhng ngi ny thng l cc chuyn gia gii thiu ch tho lun cho c nhm. Trong cc cuc hp truyn thng, h thng l nhng ngi cm chch v thc hin cc bi trnh by. Tuy nhin ngi ng u ny cng c th l nhng ngi do ban t chc chn ra hng dn tho lun mt ch . Nhng khch mi khc s c chia thnh cc nhm (on l hnh) i cng nhau trong sut ton b qui trnh. Nu c th nn xut nhng ngi tham gia thnh lp cc nhm cng mi quan tm c qui m tng i ng u. i lc bn cng c th phn nhm bng cch m s lng. 107
ON L HNH
c o u tin chnh l i bn doanh ca mt on l hnh. Ni cch khc trm khi hnh u tin ca mt on l trm chnh ca on . Trn mi c o s c mt tm bng nh hoc nhng khng gian khc ghi li kin, chng hn nh flipchart. Tm bng nh s thun tin hn v mi ngi c th vit nhng suy ngh v gp ca mnh ln trn nhng tm ba v di chuyn chng xung quanh.
Cng ging nh Th gii c ph (World Caf), c th bn mun sng to trong cch chun b cn phng. Trang tr 4-5 cy nh tng trng cho cc c o.
BC 2: CUC HP MT I BN DOANH Trong phin hp ti c o i bn doanh, mi ngi s tham gia cuc tho lun di v su. V vy bn nn dnh ra khong 45 pht cho vng u tin ny. Thng n s bt u vi phn gii thiu t ngi ng u c o. Phn gii thiu ny khng nn qu 10 pht v n ch nhm gii thiu ch hoc a ra mt s kha cnh khi ng cuc tho lun. Sau on l hnh s tham gia vo mt cuc tho lun m. Ngi ng u c o lc ny l mt trong nhng khch mi thng thng ch khng phi l ch ta ca cuc hp.
Mt trong nhng iu cc k quan trng l nhng im mu cht, nhng suy ngh hoc tng quan trng, nhng xut, v.v u phi c ghi li. V vy, hy phn cng mt ngi h tr vic dn dt cuc tho lun ti mi trm. Ngi ny cng c th l ngi do ban t chc b nhim. Tm li, vai tr ca ngi ny l gii thiu ngi ng u c o (mt chuyn gia) cho cc l khch trong on (thnh phn tham d) trc khi din ra cuc hp v gip hin thc cc tng, gi chng trnh theo ng thi gian ra.
BC 3: CUC L HNH BT U
Khi ht thi gian dnh cho trm ch, cc l khch NGOI TR ngi ng u c o s di chuyn thnh tng on sang c o tip theo. Ti h s c ngi ng u c o cho mng v tm tt ngn v ni dung cuc tho lun n thi im . Sau thnh phn tham d s c mi tham gia tip ni vo cc cuc tho lun.
Cc bn nn s dng mu sc khc nhau cho cc kin ng gp ca on l khch ch trm (chng hn nh mu xanh) v nhng 108
ON L HNH
on l khch ving thm (mu vng). V vy khi nhng on l hnh quay v li c o chnh h c th thy c l khch ving thm thm vo nhng g!
Nn dnh bao nhiu thi gian cho nhng on khch ving thm? Theo ti nn c thi gian cho cuc tho lun cho khch n thm, nhng kinh nghim cho thy khng nn qu 15-20 pht. Khi ht thi gian tt c mi ngi di chuyn n trm tip theo v nhng ngi ng u c o (chuyn gia ch cht) vn ti ch n on tip theo. V vy nu bn dn dt mt cuc hp cho khong 30 n 60 ngui v mi phin ko di khng qu 20 pht, th bn c th thc hin ba hoc bn lt trc khi quay v c o qu hng.
BC 4: V NH Bc cui cng trong mi lt l hnh l quay v c o i bn doanh. H s c ch c o cho n, tm tt v gii thiu phn kin ng gp ca nhng on l hnh khc. By gi nhim v ca c nhm l tm tt li hoc lc ra nhng im hc hi, nhng ci nhn mi. C th s hu ch khi cc bn tm tt kt lun cng nhiu cng tt ln giy flipchart.
BC 5: TRNH BY KT QU Thng i din ca c o i bn doanh ca mi on l hnh s trnh by rt tm tt nhng bi hc kinh nghim v nhng ci nhn mi thu c n thnh gi. Trong mt s trng hp c th s khng cn phin tng kt, trong khi c nhng trng hp c th s phi thc hin phin tng kt. trnh nhng bi trnh by di dng c th s tt hn nu bn hng dn r rng mi ngi nn trnh by nhng g. Bn s khng mun mi ngi c ni dung trn bng cho tt c khch mi c bit l khi h s n thm ht cc c o. Bn c th ngh nhng ngi trnh by gi v rng h ang ln sng truyn hnh v cho anh y hoc c y ba pht trnh by v nh bn bit, ai c c hi ni nhiu hn 3 pht m khng b ngt nu h ang ln sng truyn hnh? Hoc thay vo iu phi vin hi tho c th phng vn nhiu ngi v t ra cu hi: Cc on l hnh quan tm n nhng vn g? Bn t c nhng g? Bn s c nhng xut g?
SUY NGH CUI CNG

on l hnh c th c s dng trong nhiu dp khc nhau chng hn nh mi c o c th tho lun mt ch khc nhau, nh l nhng kinh nghim khc nhau ca nhiu quc gia, chia s nhng phng php tt, trnh by cc
109
ON L HNH
kt qu gia k, v.v. Phng php ny s rt c tc dng nu bn mun tham gia nhiu ngi vo cuc tho lun rng hn v nhng ti liu di. Nu bn c th tch ti liu thnh nhiu phn, chng hn nh tng trang, ngi ng u c o c th gii thiu mt trang v sau thnh phn tham d c th thm vo, a ra nhng xut, pht trin nhng cch thnh lp mi hoc nu ra nhng quan ngi ca h. Vy nn bn hy th nghim i!
110
BUI TA M
Chng 9 BUI TA M (TALK SHOW)
BUI TA M L G?
Bui ta m khuyn khch thnh phn tham d then cht, thng c gi l panelists (tm dch l danh sch khch mi ta m) chia s nhng kinh nghim trong mi trng gn gi thn thin. V bui ta m ny khng yu cu khch mi phi chun b g nhiu nn bn c th bt u mt phin nh th trong hi tho ni mi ngi cha quen bit nhau hoc cha bit r nh t chc. Vai tr ca nhng khch mi cn li l lng nghe v hc hi trong qu trnh xem bui ta m. Bn cht ca mt bui ta m s khng ng s nh bui tho lun nhm nhng ng thi s tham gia ca khch mi s t hn B c hoc Chu trnh Xa-m-a. Nhng bui ta m ny s pht huy tc dng cao nht khi cu chuyn ca khch mi tham d ta m c lin quan n nhau, nhng bn cnh vn bc l nhng kha cnh mi m. V vy cng tc chun b quan trng nht s nm khu la chn ch hay v mi nhng v khch th v.
KHI NO TH S DNG TA M?
Mt bui ta m s l la chn thay th tt cho phn trnh by trang trng trn bc hoc phn pht biu ch o trong mt cuc hp. N to c hi kt ni nhng tng ca khch mi v xem xt cc yu t then cht. V im th v nht chnh l n gip mi ngi k li nhng cu chuyn m khng cn phi chun b qu nhiu.
111
BUI TA M
THC HIN NH TH NO
C bn yu t c bn cn lu : hnh thc ca bui ta m, ch ta, vic xc nh danh sch khch mi v la chn ch .
HNH THC
Khi bn ngh v mt bui ta m, bn nn xem xt thc hin trong vng 60 n 90 pht. Cn phng nn c trang hong cng ging mt bui ta m cng tt, to ra mi trng thn thin v thoi mi. Nu y l mt bui hi tho ni b, c th bn s mun thc hin theo hnh thc tng t nh trn chng trnh truyn hnh quen thuc. Nhn chung, gh dnh cho thnh gi s c xp theo hnh bn nguyt. Gh cho ch ta c xp pha trc, v gh ca khch xp dc k bn.
CH TA
Yu t then cht to nn mt bui ta m thnh cng chnh l ngi ch ta nng lc. Ngi ch ta ny s ngi trong mt chic gh thoi mi pha trc, v chu trch nhim cho n khch mi, gii thiu tm tt ch v tng tc vi nhng khch mi ca bui ta m. Ngi ny phi kh nng a ra phn gii thiu thu ht theo phong cch talk show, chng hn nh V
112
BUI TA M
khch u tin ca chng ta hm nay rt ni ting vi qu v, ng y l cu Nu c sau phn gii thiu ny s c trng v tay t thnh gi. Tip ch ta s dn dt cuc i thoi bng cch t ra mt s cu hi th v gi cho nhng v khch trong bui ta m lin tc tng tc vi nhau. Nh ni trn, cn lu chn la mt ngi ch ta ph hp, v ngi ny t nht phi c mt s k nng dn dt hi tho. Nhng k nng ny s c s dng a ra tm tt kt lun v khuyn khch khch mi tham gia. Ngi ch ta cng nn c kh nng din t li ca khch mi nu cha r rng, v gi h din gii chi tit hn, chng hn nh "ng c th vui lng ni thm v iu khng?" hoc "ng c th chia s cho thnh gi mt v d minh ha no khng? Mo nh cho ch ta Ngt li mt cch lch s nu cn thit. ng mi ngi ni lan man v iu ny khng tt cho ai c. Nhn v khch ang ni v lng nghe cn thn. Khi bn lng nghe nh th, nhng ngi ni s sn lng bn ngt ngang hn. Bn cnh , y c th l khonh khc gip ngi ni tp trung vo ch hn. ng bn thn tham gia vo cuc i thoi gia nhng ngi khch mi. Bn l ch ta v do vy ng vai tr ngi phng vn ch khng phi l ngi tham d. m bo rng mi ngi c c hi din t kin hoc quan im ca mnh. To c hi cho ngi ni a ra nhn nh cui cng mt cch ngn gn bng cch t cu hi nh Nu ch tm gn trong hai cu, cui cng ng c xut g cho vn ny? hoc ng rt ra kt lun/bi hc kinh nghim g t phin ta m ny?
9 KHCH MI TR CHUYN TRONG BUI TA M

Nn quan tm cn thn n vic la chn khch mi tr chuyn trong bui ta m v h ng vai tr mu cht. Mi v khch nn c mt quan im th v hoc c o mun chia s. H cng phi ci m tip nhn nhng quan im khc, khng thin v hng mun tranh ci hoc gy g, phi sn sng tng tc vi thnh gi v tn trng hnh thc t chc ca bui ta m. i lc bn cng c th mi thnh gi t cu hi, nhng hy thn trng v bui ta m ny nhm vo nhng cuc i thoi th v v c th gy tranh ci gia ba hoc bn khch mi ta m.
113
BUI TA M
CH
Cng ging nh nhiu phng php khc nh Th gii c ph (World Caf), Khng gian m (Open Space) v B c (Fish Bowl), bn nn xc nh mt ti to c s quan tm ln ca thnh phn tham d. Nu khng ngay c bui ta m th v nht cng c th tr nn u u v nhm chn i vi thnh gi. C th bn nn tham kho kin ca nhng i tc lin quan, hoc mi khch tham gia tr chuyn n trc bui hi tho bit c nhng ch no s ph hp v nhng tiu ti no s gy hng th. Bn cng c th hp bn vi ban t chc v suy ngh v nhng cu hi th v no c th c nu ra trong cuc i thoi, gi cho cuc i thoi tin trin. Suy ngh trc v nhng cu hi cn c cu tr li ch khng ch n thun tr li c hoc khng, v c th nhng v khch tr chuyn trong bui ta m khng phi a ra nhng gii thch hoc bi cnh di dng. Vi nhng nhm ln bn c th thc hin cng lc hai hoc ba phin ta m v khch mi tham d t chn ch h mun tham gia.
HOT NG TIP NI
Vy lm th no tip ni mt bui ta m? Thng th mt bui ta m nh vy ch thay th cho mt mc tho lun nhm. Tuy nhin xin lu rng cn phi c nhng kin kt lun tp trung vo tng lai nu bui ta m bn t chc ch l mt bc trong mt hi tho di hi. Nhn tin, bn nn xem xt c ra mt ngi ghi chp li nhng im chnh. Nhng kt lun ny sau s c pht cho nhng ngi tham d hoc nhng ngi khng th tham d cuc hp. Nu bn ch mong mun c mt cuc i thoi tt v mang tnh xy dng, ch cn dng li vic phn pht bin bn cuc hp m thi.
114
BIN NIN K
Chng 10 BIN NIN K (TIMELINE)
Nu bn c chng Tm Kim Tng Lai (Future Search) hn bn bit cch s dng ba di bin nin k khc nhau bt u mt s kin s dng cng c ny. Tuy nhin y khng phi l phng php duy nht s dng bin nin k. Mc d khng c nhiu ngi bit n, s iu phi vin hi tho (facilitator) s dng bin nin k to ra nhng cuc i thoi v cc hot ng hp tc ang ngy cng tng ln. Bin nin k thng c s dng cho hai mc ch. Th nht n s gip c nhm xem li v xy dng nn tng hiu bit chung v qu kh lm c s cho hot ng m mng v ln k hoch v tng lai. Th hai, bin nin k c th c s dng nghin cu cc d n. Trong qu trnh hi tng, thnh vin ca nhm hoc cc bn c lin quan trong mt d n nhn li qu trnh na nm, mt thng qua hoc thm ch l m trc tm kim nhng bi hc kinh nghim, nhng ci tin v ln cc hnh ng c th cho tng lai. Chuyn gia v hi tng Norman Kerth nh ngha qui trnh ny nh mt nghi thc din ra cui d n mi ngi hc hi kinh nghim v ln k hoch cho nhng thay i sau ny. Tuy nhin mc d chng ny ch yu tp trung vo bin nin k cho mt khong thi gian di, bn cng c th s dng n hi tng ngn hn v cc d n.
10
LI CH CA BIN NIN K
Khi bin nin k c s dng hiu qu, n c th khuy ng tinh thn cng ng ca c nhm bng cch nu ra nhng kinh nghim chung v nt tng ng da trn qu kh, cng nh bc cu gia qu kh vi hin ti v tng lai. y cng l cng c tuyt vi gip mi ngi xc nh nhng im chung thng qua cc cu chuyn c k. Trong mt s trng hp, n thm ch cn
115
BIN NIN K
c th gip mi ngi vt qua nhng kh khn trong qu kh v gn kt c nhm. Nu nh bn cha tng s dng bin nin k c th bn s ngc nhin v vic lng thng tin c nhm thu thp c, v s cu chuyn, nhng cm gic v suy ngh vn chn su trong k c ca mi ngi tun tro trong khong thi gian ngn nh vy. Mt s t chc chn gii php thu t vn hoc nh nghin cu thc hin cc bui phng vn nhm thu thp nhng thng tin ny, tuy nhin vi mt bin nin k bn thm ch cn c th thu thp c nhiu thng tin hn nh vo tnh tng h gia cc kha cnh ca n.
MT QUI TRNH BIN NIN K DI BAO LU?

iu ny ph thuc rt nhiu vo s ngi tham gia v vo vic bn c kt hp ln k hoch hnh ng lun hay khng (trong phin Hi Tng Retrospective). Nu khng th bn c th s dng bin nin k nh mt bc ngay u qui trnh hi tho hi tng li qu kh trc khi ni v tnh hnh hin ti v/hoc tng lai. V vy mt qui trnh bin nin k c th ko di trung bnh 60 pht n xp x ba gi cho cc nhm ln.
10
S DNG LOI BIN NIN K NO?

Bn quyt nh pht trin mt bin nin k? Tuyt vi! Tuy nhin xin hy lu rng c rt nhiu cch to ra mt bin nin k. Ti s m t nhng phng php c v ph bin nht nhng xin lu rng c rt nhiu bin th. Hai bin nin k trnh by di y gm c mt loi do iu phi vin hi tho (PVHT) vit (Phng n 1) v mt loi do nhiu thnh phn tham d cng tham gia to nn (Phng n 2).
PHNG N 1: BIN NIN K C VIT NN VI S TR GIP CA PVHT

Trong li tip cn ny PVHT s hng dn c nhm thc hin phin tng kt xuyn sut giai on thi gian thng nht. Thc ra nu PVHT ca phin hp c nhiu kinh nghim th bn ch cn mt ngi, bng khng c l bn nn s dng hai PVHT mt ngi s hng dn c nhm v mt ngi vit ra
116
BIN NIN K
cc cu chuyn. Mi ngi s vit bin nin k trn di giy di mu nu hoc trng thng tm khong ba n bn mt hoc hn ty theo nhu cu. Bn nn chun b di giy ny trc cuc hp, pha trn c ta v pha di c dng thi gian chng ta xem xt.
10
Khch mi ngi trong mt hnh bn nguyt xung quanh bin nin k v (cc) PVHT t ra nhng cu hi nh: Vic bt u nh th no? Qu v no nh cu chuyn ? Qu v no c th chia s vi mi ngi cu chuyn th v nht xy ra trong khong thi gian ny?
Sau PVHT s vit ra nhng s kin v ct mc quan trng nht t cc cu chuyn c k. Anh y hoc c y cng phi m bo rng mi thnh vin u tham gia bng cch thnh thong lp li cu hi v mi nhng v khch cui phng hoc nhng v khch cha pht biu ln no cng tham gia kin bi v tt nhin s c ngi ny ngi khc v s c nhng ngi bit nhiu hn v/hoc ci m pht biu hn.
117
BIN NIN K
Khi t cu hi v cm tng ca khch mi i vi nhng s kin quan trng, hy nhn mnh bng mu sc v biu tng. Chng hn nh bn c th s dng mu xanh l m t nhng cm gic tch cc v mu cho nhng cm gic tiu cc. V s dng du tia chp nh du nhng pht ngn i nghch nhau.
PHNG N 2: PHT TRIN BIN NIN K VI NHNG TM BA NH

Trong bin tu ny thnh phn tham d vit nhng s kin v ct mc quan trng xuyn sut qung thi gian qui nh ln nhng tm ba nh hoc nhng tm giy lu c ln. u tin PVHT gii thch v cc mc tiu ca ban t chc i vi hot ng bin nin k ny v mi mi ngi cng pht trin mt bin nin k th hin bc tranh chung v qung thi gian . Khch mi s c pht mt s tm ba v bt nh du, v c yu cu vit mi s kin ln mt tm ba v dn theo trnh t thi gian trn bc tng bin nin k chun b sn. V bc tng ny, bn c th treo giy nu bo v b mt, dng sn xt tm thi, hoc dng bng dnh dn nhng tm ba. V ng qun nhc nh khch mi vit nhng s kin theo th t thi gian! Thay vo bn cng c th tng bc o su nhng giai on c th. Chng hn nh khch mi tp trung vo giai on 10 nm sau khi thnh lp t chc v ch dn nhng tm ba ln cho giai on . Tip h ln lt hi tng li giai on 10 nm sau v 10 nm tip theo, v.v cho n im kt ca bin nin k. Cch tip cn ny c khuyn khch s dng cho nhng qui trnh rt di gip tp trung vo tng giai on thi gian ring l.
10
trnh trng lp v tng tnh lm vic nhm, bn c th mi mi ngui lm vic theo tng nhm nh v vit cc s kin ln nhng tm ba theo nhm. Vic ny s gim thiu s chng cho. Bn c th s thc mc ti sao chng ta li s dng nhng tm ba thay v vit trc tip ln bin nin k. iu l bi nhng tm ba mu sc khc nhau s gip th hin r rng cm xc ca thnh phn tham d. Chng hn nh tm ba
118
BIN NIN K
mu xanh l th hin k c tch cc, tm ba mu vng l trung lp cn mu li tng trng cho nhng s kin kh khn. Ngoi ra chng ta cn c th s dng mu sc phn bit cc phng ban khc nhau tham gia vo hot ng ny. Nu bn khng bit nn c nhm phn tch giai on no l ph hp, hy tham vn mt s khch mi tham d bit thm.
PHN TCH BIN NIN K

Khi bn, PVHT, thy rng dng nh mi ngi dn ht nhng tm ba s kin ln, bn c th mi nhng ngi tham d cng tin ln v cng tham gia vo vic phn tch bin nin k. PVHT s hng dn c nhm vi nhng cu hi nh: C tm ba no ni dung khng r rng khng? n tng u tin ca qu v v bc tranh ny l g? T bc tranh ny qu v c nhn ra xu hng no khng? Ton b bc tranh th hin cho qu v thy iu g? Chng ta c th hc c nhng g t bin nin k? Cn c trn bin nin k ny ti y chng ta nn thc hin nhng thay i? C iu g cn lm chng ta ngc nhin trn bin nin k ny?
10
Trong sut qu trnh phn tch, thng th khch mi s cm thy cn st mt s s kin. Trong trng hp , bn c th mi h vit ra tm ba v dn thm vo.
HOT NG TO TC
Nu bn c k hoch thc hin phin Hi tng (Retrospective) th y l l hot ng h tr lm bin nin k thm phn c bit. Trc khi din ra cuc hp, nhng khch mi c ngh tr thnh nh kho c, tm kim ti vn phng hoc nh
119
BIN NIN K
ca h nhng to tc lin quan n cng vic hoc d n ca h. Trong sut hot ng son bin nin k hoc Hi tng, PVHT mi nhng v khch trnh ra v m t cc vt , k li cu chuyn ng sau mi mu vt. Bn cng c th chun b mt chic bn t nhng vt to tc . Thm ch bn cn c th xem xt t chc b phiu bu chn ra vt th v hoc quan trng nht na. Hnh thc k chuyn ny lm cho hot ng bin nin k mang tnh c nhn hn v hn th na, nhng vt th ny cng gn cht vi cc cu chuyn trong i thc.
MT S SUY NGH V VIC DN DT HOT NG BIN NIN K

Bn khng cn phi bit lch s ca nhm ngi tham gia hp c th dn dt mt qui trnh bin nin k. Thc ra bit qu nhiu v lch s ca nhm khch mi c th s gy tr ngi cho vic dn dt qu trnh nu nh bn khng sn lng ci m tip nhn iu mi. c nhm c th thc s cm thy gn b vi qu kh, hy h t khi gi li n. Khi t chc phin hi tng, bn phi trnh by r vi c nhm v vic kt qu ca cuc hp s c s dng nh th no. Hy m bo rng bn ghi ch li y nhng hnh ng thng nht. V trong qu trnh ln k hoch phi tr li nhng cu hi thng thng nh: Nn mi nhng ai? Nn t chc hp u? Khi no?
10
Khi bn t chc qui trnh ny hy m bo rng khng gian phng rng mi ngi c th di chuyn xung quanh khi lm vic nhm, dn nhng tm ba hay t tp trong giai on phn tch. ng thi cn phng phi phi c t nht vi mt tng trng dn bin nin k. Nu iu kin khng cho php, bn c th s dng vi tm bng trng hoc bng nh thay th. Trong hu ht mi trng hp, bn c th chn mt trong hai cch, hoc l xp gh theo hnh bn nguyt xung quanh bin nin k, hoc mi mi ngi cng ng ln pha trc xem xt bin nin k khi hon chnh.
Mc d hot ng ny nhm gip bn hiu hn v qu kh, n khng phi l bi hc lch s. Ni dung ca bin nin k ph thuc vo kin thc v kinh nghim ca nhng ngi hin din trong cuc hp, ng thi n cng th hin nhiu quan im c nhn v qu kh.
120
BIN NIN K
Cng rt thng khi nhng ngi tham gia hp khng s hu tt c nhng thng tin v lch s, c bit l lch s ca cng ng, thnh ph, quc gia v th gii. V vy bn khng th trng i c nhm cung cp y thng tin cho mc ch ti to li mt lch s hon chnh. Thay vo , bin nin k ng vai tr quan trng hn, l lm cng c gip mi ngi chia s nhng hiu bit chung v qu kh. Cn v nhng s kin y v chnh xc v qu kh, c th bn s phi s dng thm mt s phng tin khc thu thp. Nu cn phi c nhng thng tin y chnh xc phc v cho qui trnh bin nin k, ti xut bn nn thc hin mt s nghin cu trc khi din ra cuc hp, v cung cp nhng thng tin ny cho khch mi trc khi din ra cuc hp, nh mt phn ca thng tin ghi li trong bin nin k. Khng bao gi nn s dng lch s bo cha cho hin trng m ch nn dng n hiu hn v nhng vic xy ra.
TI LIU C THM
Norm Kerth, ngi M vit mt cun sch th v c ta Hi Tng dnh cho d n. Cun s tay nh gi hot ng nhm (Project Retrospectives. A Handbook for Team Reviews). Mt cun sch th v khc l Hi Tng Nhanh: Lm Cho Cc Nhm Tt Tr Nn Tuyt Vi! (Agile Retrospectives: Making Good Teams Great!) tc gi Esther Derby v Diana Larsen. Ti cng mun gi li cm n n PVHT ngi c Frowin Fratjak ngi gii thiu bin nin k cho ti nh mt cng c phn nh cc kinh nghim chung trong Hi ngh Khu vc ca Hip Hi PVHT Quc T Kuala Lumpur nm 2007.
10
121
IU PHI HI HP SINH NG
Chng 11 IU PHI HI HP SINH NG (DYNAMIC FACILITATION)
MT S LU U TIN
Chng ta dng rt nhiu thi gian trong cc hi tho v cuc hp tranh lun xem gii php (hoc thm ch vn rc ri) no l quan trng nht. Nhng cuc tho lun ban u kh thoi mi i khi tr thnh cuc tranh ci si sc, dng trn cm xc. Mi kin pht biu ra u c kh nng khi mo nguy c tranh ci mi. V n cui cuc hp ngi ng u hoc i a s thnh vin tham d s ra quyt nh trong khi b phn cn li thy bt bnh vi nhng quyt nh . Vng, trong nhng tnh hung th c v nh iu phi Hi hp Sinh ng s l gii php tt nht.
11
iu phi hi hp sinh ng l phng php c o do Jim Rough, ngi M pht trin ra. ng qung b v ging dy v phng php ny t nm 1990, nhng (khng may) l iu phi hi hp sinh ng ng t c bit n Chu trong khi ngy cng nhiu iu phi vin hi tho (PVHT) v nh t vn Chu u tip cn v s dng phng php ny. Hi tho u tin s dng iu phi hi hp sinh ng ng vi Jim Rough c t chc Bangkok nm 2008 v hin nay s ngi hng th vi li tip cn ny ang tng nhanh.
IU PHI HI HP SINH NG L G?
iu phi hi hp sinh ng l phng php tt gii quyt nhng vn ln, chng hn nh i ph vi qung thi gian kh khn, nhng cuc khng hong hoc nhng rc ri c v nh khng th gii quyt. Bn c th s dng iu phi hi hp sinh ng cho tt c cc loi vn . V nu bn s dng
122
hiu qu phng php ny, bn c th to dng s tn trng, gii quyt mu thun, xy dng nim tin, nhng gi tr chung v tinh thn hp tc lm vic. m t iu phi sinh ng, c th ni rng y l mt phng php trong s dng bn flip chart ng mt ghi li nhng vn rc ri, mt lu nhng tng v gii php, mt cho nhng mi quan tm lo lng v tm cui cng ghi d liu. C ngi s dng cm t Khiu v vi flip chart ni v phng php ny v ti thy n kh ph hp. Bn tm flipchart ny ng vai tr then cht trong qui trnh v PVHT s dng chng bt tng, suy ngh v phn ng ca c nhm trong khong thi gian hp, khng phi lm bin bn m ch n gin mi ngi bit rng h c lng nghe v nhng tng ca h c nh gi cao, v l ng gp vo cuc i thoi ang tip din. V cuc i thoi thay i khi p dng qui trnh ny: Mi ngi t ni chuyn ring vi nhau v tng mc tng tc vi bc tranh tng th v nhng iu h khm ph ra trong qu trnh i thoi do PVHT dn dt.
11
LM TH NO DN DT S KIN
Trong s kin s dng phng php ny, PVHT cho n, trn trng v ghi ch li bt c kin ng gp no trn bn tm flipchart. D cho cuc hp tho lun v vn g bn cng u c th ghi ch li kin ng gp ca khch mi trn mt trong bn tm bng sau:
123
1. VN RC RI
Tm bng ny dng ghi ch cc vn rc ri. Nhng kin ng gp ca khch mi s c vit ra, Lm th no chng taci thin s hp tc/ ci thin tnh nng sut ca/ tm ra gii php mi cho vn ny?
2. GII PHP ( NGH)

Cch d dng nht l vit theo dng Chng ta c th chng hn nh Tt c chng ta c th tham gia mt kha o to v iu phi hi hp, Chng ta c th to ra mt s din lu ng,hoc Chng ta c th pht trin chung trnh hc song ng
3. MI QUAN TM LO LNG
Mi quan tm lo lng thng c vit km vi gii php, nhng cng c th ng mt mnh, chng hn nh S khng th pht trin chng trnh hc song ng c v chi ph qu cao
4. D LIU / THNG TIN / CC QUAN IM

y l ni dnh cho tt c nhng thng tin khc ngoi ba loi nu trn, do vy n cn c gi l m ln xn. Trn tm bng ny c th ghi ch nhng mu thng tin, phn nn, nhng d liu n gin v tnh hung chng hn nh Trong b chng ta c 26 phng ban khc nhau.
11
Mt trong nhng tnh cht quan trng nht ca iu phi sinh ng l PVHT khng c gng iu khin th t ng gp kin ca khch hng, cng nh khng c gng gi c nhm tp trung vo ch c th no. Nhim v chnh ca PVHT l chm ch lng nghe v ghi nhn tt c nhng ng gp t mi khch mi ch khng sp xp nhng pht biu vo tng th loi. Thng n s tr nn r rng hn rng nhng quan ngi ban u ca khch mi v gii php ca ngi khc nu ra u xut pht t mong mun ng gp gii php ca chnh h vo . Hoc cng c th khch mi thc s mun xut nu ra cc vn rc ri khc v cm thy rng y mi chnh l nhng vn chng ta nn thc s bn bc. V khi chng ta lng nghe thm th s nhn ra nhng iu c v nh l quan ngi lc u c th s tr thnh gii php mi, hoc tuyn b v vn rc ri mi. Ni mt cch khc, PVHT s c lng nghe mi khch mi mt cch cn thn, phn nh nhng ng gp ca h c bng li v trn bng, v t gip thu thp ton b nhng ng gp ca khch mi.
124
Mt trong nhng thch thc ln nht l lm th no bn c th x l thng tin nhanh v vit ra mt cch r rng nht. Jim Rough xut vit cu y v trch dn li ca ngi pht biu cng nhiu cng tt. Khng cn phi bn tm vic nn vit pht biu ng gp chnh xc u. Nu PVHT khng chc nn t n tm bng no, anh y/c y c th nh ngi pht biu gii thch r hn hoc thm ch vit kin hai ni khc nhau. Nn nh rng mc ch chnh ca bn tm bng l c th ghi ch y kin ng gp ca khch mi. Mc ch chnh ca vic ghi chp l to ra bn i thoi lin tc tip din, bao gm tt c cc quan im kha cnh xut hin trong nhm. Nhng kin trn mi tm bng u c nh s, v u c xem l kin mi. V v chng ta ghi li tt c nhng kin ng gp nn mi danh sch nh vy c th gm nhiu trang khng gii hn. PVHT khng yu cu c nhm quyt nh trn bt c vn no mt ngi nu ra. ng thi cng khng cn phi khm ph u v nhc ca cc gii php. Thay vo PVHT chm ch lng nghe tng khch mi pht biu v ghi ch li y cc vn , gii php, mi quan ngi v c d liu. Mc ch chnh ca bn tm bng ny l cung cp khng gian ghi li tt c cc kin ng gp d cho n c khc nhau v a dng nh th no. V khi chng ta phn nh, ghi chp v xem li phn ng gp ca tng khch mi, chng ta to c hi cho thnh phn tham d kt ni vi nhng iu h thc s mun ni, vt ln cc n lc ban u v nm ngay trc nhng do d ban u ca h. kin ng gp thuc v nhng ngi pht biu. V mc ch ca danh sch l lu li mt cch chnh xc nhng cuc i thoi. Do vy PVHT s lin tc xc minh xem khch mi c cn thay i hoc sa g trong nhng iu ghi trn bng hay khng. PVHT ghi li tt c nhng g thu thp c trn tng c nhm c th thu c bc tranh r rng v tt c nhng thch thc, gii php, quan ngi v thng tin hin hu trong phng.
11
AN TON TNH CHT CN THIT CHO IU PHI HI HP SINH NG

C rt nhiu iu ni v iu phi sinh ng. S khc bit ln nht gia iu phi hi hp truyn thng v iu phi hi hp sinh ng l cch sau tn dng nhng mu thun v nhng ngun nng lng khc trong c nhm. Ni
125
mt cch khc, phng php ny hot ng hiu qu nht khi c mu thun trong nhm, hoc khi khch mi c am m v vn g . iu ny nghe c v tri ngc l thng i vi nhng ngi cha quen s dng phng php ny. Thc ra c nhiu PVHT chuyn nghip tri qua cc tnh hung hi hp y cng thng v thm ch n ra c xung t v c nhng kh khn gi c nhm i theo ng hng. iu phi sinh ng cp n tm quan trng ca vic to ra khng gian an ton cho thnh phn tham d, mc d trong phng php ny khng ra qui nh nn tng no nh cc cuc hp thng thng. PVHT s ch ng bo v thnh phn tham d khi cn thit. Chng hn nh khi mt khch mi b ngi khc ngt li, PVHT c th ni, Xin li, ti tht s rt mong c nghe kin ca ng/b, nhng trc ht ti phi nm c ng/b X mun ni . V khi ngi u tin ni xong, PVHT c th quay tr li vi ngi kia v ghi chp kin ng gp. i lc PVHT c th quyt nh thc hin theo cch khc, v hng s ch vo ngi c nhu cu phi ni kia. Nh Jim Rough ni trong kha o to Bangkok, Bt k ngi no bt u trc, iu quan trng l tt c mi ngi u c lng nghe, v chnh PVHT l ngi c nhim v lng nghe y tng ngi. i lc vn xy ra tnh hung ngi PVHT phi chen vo gia hai khch mi ngt ngang cuc tr chuyn ang si sc.
11
126
Ni tm li, PVHT phi m bo tt c thnh phn tham d u hng nhit lng vo anh ta ch khng phi ngi khc. Bng cch ny mi khch mi u c c hi c ni v c nghe m khng s b ngi khc cng kch.
KHI NG CUC HP
Khi dn dt mt cuc hp s dng phng php ny, bn c th bt u bng mt trong hai cch, hoc bn ch n gin bt u bng cu hi "Hm nay cc v mun ni v vn g?" hoc bn c th treo mt flipchart c tn Vn . Trong cch th nht cc vn s c bc l ra tng i r rng. Cn trong trng hp th hai PVHT s mi thnh phn tham d vit ra mt danh sch nhng vn v gip c nhm quyt nh ch cuc hp. Nu bn thy c nhm trn y nng lng th ti xut nn s dng phng n hi c nhm. Mt s ngi quen thuc vi iu phi hi hp sinh ng c ni rng trong mt s trng hp khi cuc hp thng thng tr nn xu i v cng thng dng cao, h ng ln bt u dn dt c nhm theo phng php iu phi sinh ng v cui cng c nhm thu c nhng kt qu tt khng ng.
11
127
KT THC CUC HP
Khi n lc b mc cuc hp, PVHT cn gip c nhm thc hin ng thi kt thc. C rt nhiu cch kt thc. Di y ti s trnh bay ba cch kt thc do ngi khi to phng php ny xut, nhng bn cng c th s dng cch ca ring bn.
BN KT QU
thc hin bn ny bn c th cng c nhm xem li bn tm bng v lu li bt c kt lun no quan trng trn tm bng mi gi l Bn kt qu. Trong ting Anh tm bng ny cn c th gi l Of Courses (tm dch: D Nhin Ri). T ny c la chn cn thn v n khng m ch bt c s ng thun hay vic ra quyt nh no, v.v c. Tuy nhin nu c v khch no th hin cam kt r rng, bn nn ghi li.
BN NH DU
Ngay c khi c nhm tr chuyn rt nhiu v a ra rt nhiu kin mi th n c th cng ch ang gia giai on quan trng ca cuc i thoi. Trong trng hp , c th bn s mun to ra thm mt Bn nh du bn cnh Bn kt qu. Ti sao? bi v nu c nhm vn ang trong giai on khi u c th s khng c g ghi vo Bn kt qu c. Mc ch ca hot ng nh du v ghi li nhng vic c nhm lm c, tm tt giai on hin trng ca cuc i thoi v gip c nhm bt u li trong mt cuc hp khc. thc hin vic ny bn c th nh khch mi gip tm tt phn ln cuc i thoi. Ch ln nht khm ph c l g? Tnh hnh hin trng k c nhng khc bit cha gii quyt c l g? S tin hn nu bn dnh ra vi pht cho mi ngi xem li cc tm bng tr li nhng cu hi trn. PVHT cng c th hi thnh phn tham d xem liu c ai ngh ra biu tng no cho tnh trng hin ti ca cuc m lun khng. Nu c hy mi ngi ln v biu tng. D cho bng nh du ny gm ch, biu tng hay kt hp c hai th n cng l cch hu dng m ra cuc hp tip theo cho c nhm.
11
128
CU CHUYN CA PVHT
Mt PVHT c kinh nghim c th k ra cu chuyn v s vn ng ca cuc hp. Cu chuyn ny c th bt u vo lc c nhm bt u, i theo hng cuc m lun pht trin v nhn mnh nhng bc chuyn quan trng.
CU CHUYN 1: HI NG THNG THI

C vi thng hoc tng ng, 12 cng dn ca mt cng ng hoc thnh ph s c la chn ngu nhin v tham gia hp mt trong khong thi gian ngn, khong mt ngy ri. Nhm ny s hp vi mt iu phi vin phng php ny xc nh cc vn then cht, x l chng mt cch sng to v pht trin nhng tuyn b thng nht chung. Nhng tuyn b ny c xem l Tuyn b ca Nhn dn. Mi ngi u c mi n nghe Bn tuyn b v cc thnh vin ca Hi ng Thng Thi m t cch h xy dng nhng tuyn b ny. Sau tt c mi ngi cng tham gia i thoi ngn trong cc nhm nh v bo co li kt lun. Jim Rough rt ra kt lun rng trong thc t mi ngi thng ng h c Bn tuyn b v qui trnh. Cc chuyn gia v nhng ngi vi nhng quan im khc nhau cng c bao gm trong cuc i thoi cng khai ln ny v c nu bt ln mt cch t nhin.
11
CU CHUYN 2: HI NG HIU BIT SNG TO

S khc bit ca hi ng ny vi hi ng Thng Thi rt nh. Trong cu chuyn ny, Hi ng tp trung li bn bc v mt ch c th trong khong thi gian gii hn, trong khi Hi ng Thng Thi l mt phn ca qui trnh ln lin tc lp li v t la chn vn bn bc. Hai qui trnh ny b sung cho nhau. Chng hn nh, mt Hi ng Thng Thi c th xc nh mt vn c th cn nghin cu nhiu v xut rng Hi ng Hiu bit Sng to tp trung khm ph su hn. Trong Hi ng Hiu bit Sng to, mt cng ng thu nh tp trung li cng nhau khm ph vn kh khn theo cch sng to, vi mi ngi ng gp quan im ring ca h vo tng th ln. C th lp Hi ng Hiu bit Sng to bng cch la chn ngu nhin hoc chn theo phn nh tnh a dng ca cng ng ln.
129
Nn nh rng: nhng qui trnh ny ch c ngha nu sau Cc Hi ng chia s cu chuyn ca h vi cng ng ln.
MT S SUY NGH CUI CNG

iu phi Hi hp sinh ng l k thut rt hay v nn c s dng nhiu hn. Tuy nhin vic s dng phng php ny ch nn gii hn nhng PVHT c kinh nghim v luyn tp s dng phng php ny. Do vy cc bn nn tham gia mt kha o to nu mun s dng phng php ny.
THAM KHO THM

Ngi khi to phng php ny, Jim Rough, vit mt cun sch ta Ct
lt X hi! Gii phng S Thng Thi v u im trong Tt c Mi Ngi

(Society's Breakthrough!: Releasing Essential Wisdom and Virtue in All the People). ng cng duy tr mt trang web qui m kh ln www.tobe.net. Ngoi ra bn cng c th tm thy nhng video v bi phng vn v iu phi Hi hp Sinh ng trn YouTube.
11
130
KIN LP VIN CNH
Chng 12 KIN LP VIN CNH

(SENARIO BUILDING)
Vin cnh (Scenario) l nhng cu chuyn v tng lai, c kh nng khch l mi ngi hnh ng
Con ngi ngh v tng lai theo nhiu cch khc nhau. Mt s ngi c gng tng tng ra nhng iu c th s xy ra. Nhng ngi khc th d on hoc lp k hoch. Mt s khc na th li phn tch d liu v da trn suy ra nhng xu hng c kh nng xy ra. Nhng d th no i na, tt c nhng li tip cn u ging nhau ch: chng ta khng th tin on tng lai t nht l n ngy nay chng ta vn cha th lm c. Vy th nu mun c phng php tip cn mang tnh h thng hn hng v tng lai chng ta c th lm g? Nhng ngi theo thuyt v lai c th s xut bn s dng cc vin cnh.
12
KIN LP VIN CNH L G?

Vin cnh chnh l mt cu chuyn minh ha nhng hnh nh ca tng lai c th xy ra hoc cc kha cnh ca nhng tng lai c th xy ra. Vin cnh khng phi l nhng tin on v tng lai, m thin v hng m phng nhng tng lai c th xy ra hn. Chng c th c s dng va l phng php khm ph, va l mt cng c ra quyt nh, ch yu l nhn mnh tnh gin on t hin ti v bc l nhng la chn sn c v cc h qu tim tng ca chng. Nh vy, vin cnh l nhng cu chuyn hn l php phn tch c th, ni cc cuc hi thoi trong sut qu trnh ng vai tr quan trng hn tin cy ca ni dung cc vin cnh khi hon chnh.
KHI NO S DNG PHP KIN LP VIN CNH?
131
KIN LP VIN CNH
Vin cnh c th c s dng bt u nhng cuc i thoi dn s trong cc nhm v nhng yu t quan trng i vi tng lai ca x hi. Sc mnh ca phng php ny nm ch chng kch thch i thoi ci m v mang tnh phn chiu v tng lai. Khi c s dng trong cuc i thoi dn s chng to c hi cho mi ngi nhn ra v ni v mi lin h gia nhng quyt nh ca h hm nay vi nhng tc ng t cc quyt nh ny trong tng lai. Nhng vin cnh ny s chuyn cuc hi thoi t hin ti n tng lai ni c khng gian cho nhng yu t mi v khc bit. Nh vy kin lp vin cnh khng phi pht trin nhng cu chuyn v tng lai, m l khuyn khch vic k chuyn v i thoi gia nhng ngi khng c nhu cu chia s kin quan im vi ngi khc nu khng t trong tnh hung ny. . Phng php ny gip nhng ngi ra quyt nh xem xt cc c im hp l khp ni hnh nh tng lai m mi ngi a chung hn, v s dng nhng g hc c trong sut qu trnh pht trin vin cnh trong qui trnh ra quyt nh chnh thc nui dng s lnh o xut sc. N cng gip kch thch s sng to v ph v nhng m nh thng thng v thc ti v nhng vn ngn hn. Hn th na kin lp vin cnh mang li nhiu li ch khi kt qu c cng khai, v theo khi dy nhng cuc tho lun y ngha trong x hi.
12
Tt nhin phng php ny cng c mt s nhc im. C th bn s gp kh khn trong vic chuyn kt qu thnh nhng quyt nh c th. Mt nhc im khc c th s l vic bn tp trung qu nhiu vo qu trnh xy dng vin cnh m khng lu n vic s dng kt qu t cc vin cnh ny, chia s thng tin cho nhng bn lin quan. Cui cng nhng cng khng km phn quan trng l phng php ny c da trn nhng thng tin nh tnh v khng c chnh xc lm.
LCH S PHNG PHP

Phng php ny c s dng ln u trong Th Chin th II ln k hoch qun s. Ti thi im Khng Lc Hoa K ang n lc xc nh kh nng lc lng ca h, t chun b cc phng n thay th khc nhau. Trong nhng nm 60, Herman Kahn, mt nh chin lc qun s v l lun h thng ngi M s dng phng php ny nh mt cng c trong lnh vc kinh t v x hi.
132
KIN LP VIN CNH
Trong lnh vc thng mi phng php ny tr nn ph bin hn t u nhng nm 70 nh vo Royal Dutch Shell. Shell th nghim s dng phng php ny t chun b cho cn sc gi du v khng hong nng lng nm 1973. Phng php ny sau c cng chng bit n nhiu hn qua Hn nh Tng trng (Limits to Growth) (bo co ni bt ca Club of Rome nm 1972), trong phn tch nhng xu hng kinh t v dn s, d bo tnh hnh i ngho, vic s dng nhng ngun ti nguyn v cc vn v nhim mi trng trn phm vi ton cu. K t , kin lp vin cnh c s dng ngy cng nhiu hn trong nhng cuc tranh lun v chnh tr, bao gm c vic thnh lp chnh sch, ln c s h tng qui m ln hoc cc d n pht trin quc gia. Gn y, kin lp vin cnh c s dng x tr nhng thch thc v mu thun x hi phc tp, trong bao gm c Nhng phng n Mont Fleur (Mont Fleur Scenarios) ni ting thc hin Nam Phi 1991-92, trong mang mi ngi t nhng t chc khc nhau vo hot ng suy ngh sng to v tng lai quc gia ca h. Phn cui cng ca chng ny s dnh gii thch ti sao Nhng Phng n Mont Fleur li nhiu sc mnh v c thc hin tt nh vy.
TIP CN TNG BC VO KIN LP VIN CNH

Trong qu trnh v ra nhng vin cnh thay th, mt s bin th c s dng phn bit cc vin cnh khc nhau. Nh vy, nhng vin cnh ny s c th hin ra ni bt trong khi hin thc ch nh s kt hp c lm m nht i ca nhng vin cnh ny. Tuy nhin, nhy ca chng ta i vi nhng la chn chin lc c kch thch khi tnh phc tp ca cuc sng thc gim i. V kin lp vin cnh chng t bn thn n rt ng c nh gi cao v n dn n s phn nh cc xu hng hin ti v nhng la chn ngy mai ca chng ta. Trn c s c rt nhiu ti liu v kin lp vin cnh, khng th trnh by phng php bao qut thc hin hot ng ny. Tuy nhin nhng bin th trong phng php ny u nh v thng thng nht quan im nh sau: khng th no xy dng c cc vin cnh ch sau mt m hoc trong mt hi tho n l. Hn th, n l mt qui trnh vi thng vi hai hoc ba cuc qui t v nhng hnh ng tip ni ph hp. Nhng cng c mt s t chc p dng thnh cng phng php ny trong hi tho 2-3 ngy v t c kt qu r rt. Li tip cn sau y da trn phng php do Peter Schwartz, chuyn gia hng u v kin lp vin cnh, pht trin, kt hp vi phng php ca Trung tm
12
133
KIN LP VIN CNH
hp tc nghin cu ca y Ban Chu u (JRC Eropean Commision). y khng phi l phng php duy nht v nhng iu phi vin hi tho khc c th s xut nhng phng php khc.
BC 1 XC NH VN TRNG TM
Nhn chung khi bt u qui trnh xy dng nhng vin cnh ny cc bn nn bt u t trong ra ngoi. iu ny c ngha l bt u vi mt quyt nh hoc cu hi c th, sau hng ti xy dng mi trng. Bn thn cc vin cnh khng phi l ch n, m n ch l phng tin gip chng ta a ra nhng quyt nh chin lc tt hn. Trong bc ny iu quan trng l phi bt u suy ngh v nhng yu t then cht c vai tr trong ton cc. Ti c mt mo nh cho bn, bn c th bt u bc ny bng cch t ra cu hi: Nhng yu t ch cht m chng ta mun bit v tng lai nhm ci thin cht lng nhng quyt nh ca chng ta l g?". Lu rng cu hi khng nn qu chung chung hoc qu c th v nh vy kh c kh nng mang li kt qu tt. Hn th na, quan trng l bn phi c khung thi gian r rng, chng hn nh 10 hoc 20 nm.
BC 2: THNH LP NHM XY DNG VIN CNH

Nhm ny nn bao gm nhng ngi ra quyt nh ch cht, v ph hp vi vn hoc cu hi trng tm. Cc bn nn thm vo nhm nhng ngi nm trong phm vi chc nng v c lnh vc chuyn mn rng ri. m bo rng trong nhm c nhng ngi c t duy sng to. V qui tc chung l mi thnh vin trong nhm phi ci m v c kh nng lm vic nhm.
12
BC 3: XC NH V PHN TCH NHNG BNH XE PHT NG

Bc tip theo l xc nh nhng bnh xe pht ng ch yu c tc ng n lc lng then cht cp v m v vi m. Ni ngn gn, mc ch ca giai on ny l xc nh nhng im khng chc chn chnh yu lin quan n ch bn lun. Nhng lc lng then cht thuc Mi trng vi m l nhng lc lng c tc ng trc tip ln yu t bn ang nghin cu. Chng hn nh nu bn ang nghin cu v tng lai ca mt ngnh sn xut c th no th nhng lc pht ng vi m c th lin quan n cc xu hng th trng ca ngnh, nhng qui nh c th v sn xut, nhng cng ngh mi, v.v.
134
KIN LP VIN CNH
Nhng lc lng then cht thuc Mi trng v m c phm vi rng hn v c th n mc ton cu. Chng c lin quan n nhng kha cnh x hi, k thut, chnh tr, kinh t v mi trng c tc ng ln yu t ang xem xt. Mc tiu l bt u xy dng m hnh khi nim v mi trng lin quan trong bao gm nhng xu hng v lc lng then cht, v lit k ra nhng mi quan h nguyn nhn kt qu gia cc lc lng. Bn c th xc inh nhng xu hng v nhng iu khng chc chn ch yu, nhng iu quan trng nht trong vic xc nh cc yu t quyt nh chnh, v nhng iu th hin cc lc lng c bn hoc pht ng cho thay i quan trng trong tng lai. Trong giai on ny c th lc ra nhng lc lng ny bng cch co cm v phn tch rng khng phi lc lng no c xc nh cng quan trng nh nhau hoc khng chc chn nh nhau. Bc ny c th i hi bn phi thc hin mt s nghin cu bn giy nhm xc nh y cc lc pht ng. Bn c th thc hin nghin cu v th trng, hiu thm v cng ngh mi, cc yu t chnh tr, nhng lc lng kinh t, cc yu t mi trng v gi tr trong x hi. Mc tiu l gii thch r cc yu t chnh ca lc lng ang chi phi cng bng cch xc nh nhng xu hng ch cht v can thip.
Lu cho iu phi vin hi tho: Bc 3 l giai on quan trng nht

ca hot ng kin lp vin cnh. Bn cn c thi gian, quyt tm v t duy nghim tc c th xc nh c nhng lc lng ang chi phi ph hp. Trong sut hi tho khi thnh phn tham d ch c rt t thi gian quyt nh nn chn lc lng chi phi no no th cch tt nht l thc hin vi s h tr ca iu phi vin hi tho.
12
BC 4: XP HNG NHNG LC LNG THEN CHT THEO MC QUAN TRNG V TNH KHNG CHC CHN
Bc tip theo l xp hng nhng lc lng ang chi phi trn c s hai tiu ch c bn: mc quan trng ca yu t trng tm xc nh trong Bc 1, v mc khng chc chn bao trm quanh nhng yu t v xu hng ny. C th lc ra nhng yu t khng chc chn nht bng cch s dng ma trn nh hng/ khng chc chn vi h thng chm im Cao-Trung Bnh-Thp n gin. Mc tiu l nhm xc nh c hai hoc ba yu t hoc xu hng quan trng nht v khng chc chn nht.
135
KIN LP VIN CNH
Sau khi thc hin cng tc phn loi ny bn s c th tp trung s ch v la chn vo nhng logic ca vin cnh trong bc tip theo. Trong mt hi tho s khng d g xc nh ra c hai yu t khng chc chn ng vai tr ct yu nht. Nhng xin hy ghi nh rng qui trnh l lun v t duy ca thnh phn tham d ng vai tr quan trng hn kt qu cui cng. Thnh phn tham d s cn tho lun trong cc nhm nh v vic la chn ra nhng lc lng theo h l quan trng nht. Nh cp trc , iu phi vin hi tho c th s cn phi suy ra hai vn g khng chc chn nht hoc ra quyt nh chn hai lc lng. Cao Vn khng chc chn ch yu A: (v d: Nim tin) Cao Thp Vn khng chc chn ch yu B:
12
BC 5: LA CHN NHNG LOGIC CHO VIN CNH

Tip theo, thnh phn tham d tp trung li trong nhm nh xc nh nhng im cui ca hai trc xc nh trn. Trong v d nu trn, vi mt ct c tn nim tin, nhim v ca c nhm l xc nh nhng im tn cng ca cc yu t khng chc chn xoay quanh nim tin. C bn, logic ca vin cnh c th c xem l phm vi t chc m xung quanh hnh thnh cc cu trc vin cnh. Mt th thut nh cho bn l cng quyt nh xem nn bt u phn tch nhng phng n tng lai thay th nhau u trong ton b cu chuyn.
Lu cho iu phi vin hi tho: Thng xuyn kim tra xem c cu

chuyn no tha hoc chng cho ln nhau hay khng. Nu khng c hng
136
KIN LP VIN CNH
dn y , c th chng ta s kt thc vi nhng vin cnh m t tng lai mang tnh qui c cao v khng a ra bt c ci nhn thc t no v tng lai.
BC 6: PHT TRIN NHNG VIN CNH

L thuyt v kin lp vin cnh xut nn tch hp thm cc yu t ca tng lai mong c v khng mong c vo cc vin cnh khc nhau. Di y l nm tiu ch hu ch s gip bn thm da thm tht cho nhng vin cnh ny:
Tnh hp l: Nhng vin cnh c chn phi hp l. iu ny c ngha l

chng phi nm trong phm tr gii hn ca nhng iu c th xy ra.
Tnh khc bit: Chng phi c cu trc khc nhau, c ngha l cc vin cnh
khng nn qu gn gi tng ng vi nhau trnh tnh trng chng tr thnh nhiu bin tu n gin t mt phng n c bn.
Tnh nht qun: Nhng vin cnh ny bn thn chng phi nht qun. Vic kt
hp nhiu chui l lun trong mt vin cnh khng c to nn bt k tnh bt nht no c th lm gim gi tr ca n.
Hu ch cho vic ra quyt nh: Mi vin cnh, v mt tp hp nhiu vin

cnh, nn ng gp c th vo tng lai, to iu kin cho hot ng ra quyt nh.
Thch thc: nhng vin cnh ny nn th thch kh nng hiu bit qui c
ca mt t chc v tng lai. Khi bn s dng nhng tiu ch ny, thng bn s nhanh chng chn ra c vi vin cnh ng b cng pht trin. C th mt s phng n s b loi ra v n khng nht qun hoc khng hp l. V mt s khc c th nm trong din cn nhc v chng khng a ra kha cnh no mi ng gp vo hot ng ra quyt nh. Nhm khin cho mt vin cnh tr nn thch thc hn, v d nhn ra hn, cc bn nn chn mt ta mang tnh m t cao v nhng vn then cht trong . Bn cnh, mi vin cnh cng nn c ct truyn thu ht, hp l, thuyt phc v theo logic. Nhng cu chuyn c th bao gm nhng mn tng thut v bin nin k, m t cch th gii tin trin n vin cnh c th . Trong bin nin k c th ghi chp nhng c quan c thc hoc nhng nhn vt ch cht (th lnh chnh tr, v.v) v c th c minh ha bng tt bo nm 2010, 2015 v 2020. Cui cng, vin cnh c th tr nn cng sinh ng hn na khi t cuc sng ca mt trong nhng bn lin quan (chng hn nh hc sinh, gio vin, hoc hiu
12
137
KIN LP VIN CNH
trng) vo trung tm ca cu chuyn. V cng ng e ngi thm vo c nhng kha cnh tch cc v tiu cc trong phng n ca bn.
BC 7: KHM PH NHNG N CA CC PHNG N

Trong bc ny s phn tch v phn nh nhng vin cnh lp ra. thc hin c iu chng ta cn t ra mt s cu hi c bn nh sau: Chng ta thin v vin cnh no hn, v chng ta c th lm g tng kh nng hin thc ha vin cnh ny? Chng ta phi chun b g cho mi phng n vin cnh? Nhng vin cnh xut cc la chn g? Ngy nay c nhng hot ng g c kt ni vi mi phng n vin cnh? Nhng n chin lc ca cc phng n i vi ch chng ta chn khi bt u qui trnh l g?
Khi thnh phn tham d tr li nhng cu hi ny h phi t bn thn mnh vo v th nm gi, v vy tr thnh tc nhn thay i. C th thc hin phn chiu n l hoc tp trung nhng vin cnh khc nhau, ph thuc vo vic liu c tm ra nhng nn tng hiu bit chung hay khng. Trong bi cnh thng mi ni kin lp vin cnh thng c s dng ln chin lc th thnh phn tham d nn xem li nhng m t phng n, nh gi nhng n ca cc phng n, xc nh cc c hi v nguy c mang tnh chin lc nht v cui cng l xy dng danh mc cc u tin chin lc. Trong qu trnh xy dng cc xut cho nhng chnh sch cng, vin cnh c s dng nh cng c to ra khung sn tm nhn chung v tng lai, khuyn khch tho lun v xy dng s ng thun.
12
NHNG BIN TU TRONG KIN LP VIN CNH

Ty theo mc ch ca d n, chng ta nn chn mt trong s nhng bin tu ca kin lp vin cnh, nh l phin bn quy chun, phin bn c tnh thm d, phin bn quy np hoc din dch. C l phng n c tc dng nht khi mun to ra tng lai mong mun l phin bn quy chun. Sau khi hon thnh qui trnh xy dng nhng vin cnh u tin, nh chin lc s xem xt tng th cc tng lai c th v bt u xy dng hnh nh tng lai mong mun. Tng lai qui chun ny c th c thit
138
KIN LP VIN CNH
k mt cch c h thng v nh hnh theo nng lc v ngun lc ca t chc. Nh chng ta c th trc quan ha nhng mc tiu tru tng. Mt vin cnh c xy dng tt s cho php t chc ca chng ta tr nn nng ng hn, cng lm vic hng n tng lai mong mun hn l ch ngi b ng v ch cc s kin xy ra. N l cng c gip cc c nhn v t chc to ra tng lai ca h, v thng gip khch mi m rng tm nhn hn.
VAI TR V TRCH NHIM

NH TI TR
Nh ti tr theo st ton b qui trnh nhm m bo rng tt c cc bn lin quan u tham gia, v rng kt qu thu c s c chia s cho cng ng cng nh cc nhm mc tiu khc nhau. Ngi ny thng c cng ng rt tn trng v c nhng ngi ra quyt nh h tr trong vic ng dng kt qu t hot ng kin lp vin cnh .
THNH PHN THAM D

Thnh phn tham d nn c la chn cn thn v phn ng gp ca h s quyt nh c qui trnh v kt qu hot ng ny. m bo rng thnh phn khch mi phi c nn tng phong ph, v nhn chung tt c phi c u c ci m, tham gia vo qui trnh, in hnh cho cng ng/t chc v phi nhn c s tn trng ca ngi khc. Nhng khch mi ni b ni chung s tham gia nhiu hn vo ni dung vn hp trong khi khch mi t bn ngai thng tham gia vo nhng cuc phng vn v giai on phn hi ca hot ng ny. i vi kch thc ca nhm, nhm ct li v thnh phn khch mi cng li khng nn vt qu 30-35 ngi.
12
NHM CT LI
Khi thc hin hot ng xy dng vin cnh, cn c thm mt s ngi khc ng vai tr h tr, bao gm mt iu phi vin chnh cho cuc hp, mt ngi khc tr gip, mt ngi ng u chu trch nhim cho ton b hot ng, v mt hoc hai ngi chu trch nhim v ra cc vin cnh.
139
KIN LP VIN CNH
Nh cp n trc , trao i thng tin v cc vin cnh xut l yu t sng cn ca qui trnh ny. V vy nn dnh sn ngn sch cho nhm bin tp ghi chp, xut bn hoc dng phim cho cc phng n khc nhau. thc hin cc hot ng ny cn c k nng vit sng to v k nng bo ch tt.
MO V CNH BO THC HIN THNH CNG KIN LP VIN CNH

TNG QUAN:
Tp trung Gi cho qui trnh n gin Gi cho qui trnh mang tnh tng tc Lp k hoch v phn b thi gian m bo vic tham gia y cc nhm lnh o vo qui trnh ny S dng (nhng) iu phi vin hi tho c kinh nghim, hoc t nht bit cn k v qui trnh T chc hi tho kin lp vin cnh theo dng cc bui hp mt xa khch mi c th sng to v tp trung hon ton vo hot ng m khng b gin on. D tr ngun lc trao i thng tin v cc phng n lp ra.
QUI TRNH XY DNG:
12

m bo cc vin cnh mang tnh cht ton cu nht c th trong phm vi thc hin ng ch n gin s dng ba mc cao, trung bnh v thp Trnh nhng trng hp mang nhiu xc sut khc nhau hoc c kh nng xy ra Trnh tho ra qu nhiu vin cnh ng xem vin cnh nh bn d bo Cc cu chuyn u cn c anh hng t nhng ta thu ht cho cc vin cnh Hy khin cho nhng ngi ra quyt nh cm thy rng h s hu cc vin cnh
140
KIN LP VIN CNH
TRNG HP NGHIN CU: QUI TRNH KIN LP VIN CNH MONT FLEUR
Hot ng kin lp vin cnh Mont Fleur thc hin Nam Phi nm 1991-92 c thit k v thc hin rt tt. D n qui t mt nhm kh phong ph gm 25 nhn vt Nam Phi ni bt chnh tr gia, nh hot ng, hc gi v doanh nhn t nhiu thc h khc nhau pht trin v ph bin nhiu cu chuyn v nhng iu c th xy ra t nc h trong 10 nm n. Mc ch ca Mont Fleur khng phi l trnh by nhng s tht hin nhin, m l kch thch mt cuc tho lun v vic lm th no c th nh hnh 10 nm tip theo. Nhm xy dng vin cnh gp nhau 3 ln trong mt lot hi tho 3 ngy trung tm hi ngh Mont Fleur bn ngoi Cape Town. Sau khi cn nhc nhiu cu chuyn c kh nng thnh hin thc, thnh phn tham d thng nht trn bn phng n m h tin l hp l v ph hp:
Ostrich (tm dch iu), trong n lc dn xp cuc khng hong Nam Phi thng thuyt khng thnh cng, v chnh ph tip tc khng i din cho nhn dn Lame Duck (tm dch l Ch vt khp khing hay ngha bng l Chnh quyn sp mn nhim k), trong t c s dn xp nhng qu trnh chuyn tip sang ch mi din ra chm v khng dt khot. Icarus (tn chng trai trong truyn thn thoi Hy Lp, ngi gn cnh lng chim bay v b thiu chy do n qu gn mt tri), trong qu trnh
chuyn tip din ra nhanh chng nhng chnh ph mi li di dt theo ui cc chinh sch kinh t dn ty, khng bn vng. Flight of the Flamingos (tm dch Chuyn bay ca nhng ch hng hc), trong nhng chnh sch ca chnh ph l bn vng v quc gia tin ln theo l trnh pht trin tng th v ch dn ch.
12
Mi nhm pht trin mt cu chuyn trong s thnh bi tng thut tm tt logic. Sau kt qu c ghi li trong bn bo co di 14 trang thm vo t bo quc gia, v cng sn xut mt on bng di 30 pht kt hp cc nhn vt hot hnh vi phn trnh by ca nhng thnh vin trong nhm. C nhm trnh by v tho lun nhng phng n vi hn 50 n v, k c cc ng phi chnh tr, cc cng ty, hc vin, lin on thng mi v cc t chc dn s. Vo cui nm 1992 sau khi t c mc tiu, d n c tng kt v nhm gii th. Khi kt thc, cc thnh vin ca nhm t chc kt lun rng h thit lp c h thng t vng chung v nhng hiu bit chung v bn cht ca cuc khng hong, v t c mt s ng thun v cch Nam Phi vn hnh, tm ra
141
KIN LP VIN CNH
v cng c ln mnh hn nn tng chung lin quan n quan im ca thnh phn tham d v tng lai ca Nam Phi. kt lun, trong qu trnh nhng ngi ra quyt nh tho lun cc kha cnh then cht ca tng lai t nc, h nh hnh c mt chnh sch kinh t m sau chnh quyn mi di thi Nelson Mandela p dng.
TI LIU C THM:
C nhng kin cho rng cun sch ni ting nht v phng php ny l do Peter Schwartz vit Ngh thut ca ci nhn di hn: nhng con ng tin n hiu bit chin lc v bn thn v cng ty ca bn (The art of the long view: paths to strategic insight for yourself and your company), tuy nhin bn cnh cng c mt s ngun ti liu hay trn internet nh nghin cu ca Erik Lundsgaarde thuc Vin Pht Trin c (German Development Institute- DIE) ti trang http://www.die-gdi.de.
12
142

Facilitation Toolbook Wagner - VN

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Facilitation Toolbook Wagner - VN

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MC LC

NHNG NGUYN TC CN BN CA QU TRNH I THOI

K THUT KHNG GIAN M

TM KIM TNG LAI

Joerg Bergstermann Trng i din Vn phng Vin Friedrich-Ebert ti Vit Nam

CU TRC CUN SCH

Phn II: iu phi hi hp

Phn III: Hp dng c ca nhng nh thc hnh i thoi

BIU TNG S DNG TRONG SCH NY

Thng tin: Biu tng ny nu ra mt s thng tin hu ch.

Cu chuyn: y l nhng cu chuyn v v d c th v iu phi dn dt i thoi.

Cm nang cc phng php tch cc

TI SAO CHNG TA CN I THOI?

Cm nang cc phng php tch cc

Cm nang cc phng php tch cc

Cm nang cc phng php tch cc

TRANH LUN V I THOI

Cm nang cc phng php tch cc

Cm nang cc phng php tch cc

Cm nang cc phng php tch cc

Cm nang cc phng php tch cc

Cm nang cc phng php tch cc

Mt hi ngh c phi l i thoi?

QUY TRNH CA I THOI

Tnh cht bao hm

Cm nang cc phng php tch cc

Cm nang cc phng php tch cc

S CNG TC (COLLABORATIVE ACTION)

Cm nang cc phng php tch cc

Cm nang cc phng php tch cc

NHNG NGUYN TC CN BN CA QU TRNH I THOI

Chng 2 NHNG NGUYN TC CN BN CA QU TRNH I THOI

Cm nang cc phng php tch cc

NHNG NGUYN TC CN BN CA QU TRNH I THOI

Cm nang cc phng php tch cc

NHNG NGUYN TC CN BN CA QU TRNH I THOI

IU PHI VIN HI THO L AI?

Cm nang cc phng php tch cc

NHNG NGUYN TC CN BN CA QU TRNH I THOI

Cc phn mc ca chng trnh Cc mc tiu

Cm nang cc phng php tch cc

NHNG NGUYN TC CN BN CA QU TRNH I THOI

Cm nang cc phng php tch cc

NHNG NGUYN TC CN BN CA QU TRNH I THOI

Cm nang cc phng php tch cc

NHNG NGUYN TC CN BN CA QU TRNH I THOI

Hnh thoi qu trnh ra quyt nh c s tham gia

Cm nang cc phng php tch cc

NHNG NGUYN TC CN BN CA QU TRNH I THOI

PVHT NI B V THU NGOI

KHNG GIAN I THOI

Cm nang cc phng php tch cc

NHNG NGUYN TC CN BN CA QU TRNH I THOI

Chn khng gian ph hp

Cm nang cc phng php tch cc

NHNG NGUYN TC CN BN CA QU TRNH I THOI

Cm nang cc phng php tch cc

NHNG NGUYN TC CN BN CA QU TRNH I THOI

bn ng qun gii thch v tn hiu ny khi bt u cuc hp hoc hot ng ny.

2 Xp gh hnh bn nguyt v khng t bn

Cm nang cc phng php tch cc

NHNG NGUYN TC CN BN CA QU TRNH I THOI

Cm nang cc phng php tch cc