Professional Documents
Culture Documents
vn
LI M U........................................................................................................................2
PHN 1 TNG QUAN TI LIU....................................................................................................................................3 PHN 2 KT QU NGHIN CU..............................................................................................................................31 PHN 3 KT LUN........................................................................................................................................................33 TI LIU THAM KHO................................................................................................................................................36 6. PHAN KIM NGC V PHM VN PHC (2007),CNSH TRN NGI V NG VT, NXB GIO DC, TR 643........................................................................................................................................................................36 12. YASMIN THANAVALA V CS (2005), IMMUNOGENICITY IN HUMANS OF AN EDIBLE VACCINE FOR HEPATITIS B, PNAS VOL. 102 _ NO. 9, P3378-3382.....................................................................................37
Li m u
Vaccine thc phm (edible vaccine) l mt trong nhng sn phm cng ngh sinh hc hin i, ch mi xut hin cch y khong 2 thp k tr li, l s kt hp gia sinh hc phn t, nui cy m v min dch hc. Cc loi vaccine tim hin nay c gi thnh rt cao v ngi tim yu cu phi c k nng, hn na vic dng li kim tim mt s ni kh khn c th ly truyn virut nh vim gan B, C, HIVVaccine tim cng yu cu bo qun lnh, c bit c nhiu ni vng su, vng xa mng in li cha n th vaccine cng khng n c Cho n thi gian gn y ngi ta vn s dng vaccine sng nhc c lm khng nguyn kch thch to khng th cn thit trong c th ngi v vt nui. Vaccine kiu ny c mt s hn ch nh: c kh nng quay tr li dng c hoc hot lc ca n gim kh nhanh trong c th ngi v vt nui. Hin nay, nh cng ngh DNA ti t hp ngi ta sn xut c protein v ca mt s loi virus nh virus bnh l mm long mng, bnh
1
1.2
. C s khoa hc v vaccine thc phm Chuyn gen l k thut s dng DNA tinh khit a vo c th hay t bo khc
1.2.1. V sinh hc phn t nhm to tnh trng di truyn mi do DNA ny biu hin trong i tng ch. T khi ra i n nay, k thut chuyn gen mang li cho nhn loi nhng thnh qu to ln trong nhiu lnh vc, c bit l trong nng nghip v y hc. Ngi ta thng k c hn 2/3 din tch nng nghip th gii s dng cy trng chuyn gen vi cc mc ch khc nhau nh tng nng sut, ci thin ging, thu sn phm tri hay c tnh chng chu iu kin no , trong s ny tiu biu l cc ging Bt biu
3
Mt s c tnh m 1 vector cn c.
Kch thc ca vector cng nh cng tt, v d xm nhp vo t bo, ng thi thun Vector phi c kh nng ti bn, nh DNA trn vector mi c th sao chp v Mang nhng c tnh cho php pht hin d dng, c m ho bi cc gen ch th
li trong qu trnh sao chp. c duy tr trong qun th t bo chn lc, nh cha gen ch th thao tc trong E.coli v gen ch th khc tin hnh chn lc thc vt. Thng thng l cc gen khng vi khng sinh, nh c th la chn c t bo mang gen chuyn (vector) t qun th ln cc t bo
Cha t nht 1 v tr nhn bit ca enzyme gii hn s dng lm v tr ghp DNA Vi khun v mt s vi sinh vt khc c cha cc phn t DNA dng vng, tng i
trong to th ti t hp. nh, tch bit vi nhim sc th vi khun v sao chp c lp. Nhng phn t ny c gi l Plasmid v ni chung khng thit yu i vi s sinh trng ca vi sinh vt, chng thng cung cp li th chn lc i vi sinh vt ch nh tnh khng khng sinh. V nhng c tnh ny cc Plasmid c s dng rng ri lm vector c bt trong xy dng cc phn t ti t hp phc tp.
5
nhng cht ging nh cc cht c sn trong c th. C th ch p ng bo v khi cht a vo phi khc hon ton vi cc cht c sn trong c th, nhng cht khi vo c th c bn cht cng khc vi c th bao nhiu th cng tng nhanh v tng mnh kh nng min dch ca c th by nhiu.
Trng lng phn t ln: Khng nguyn phi c trng lng phn t ln hn
10.000 dalton (n v o trng lng, tng ng trng lng nguyn t hir). Cu trc phn t phc tp: Cu trc phn t cng phc tp th kh nng gy min dch cng cao. C khng nguyn ng loi (alloantigen hay isoantigen) v khng nguyn a loi. Khng nguyn ta quan tm l khng nguyn a loi: tn ti trn b mt t bo m ng vt, vi sinh vt (virut v vi khun) Ngi ta chia khng nguyn vi sinh vt ra cc loi sau: -Khng nguyn vi khun gm: Khng nguyn vi khun ho tan l cc enzyme ngoi bo.
6
9
Hnh 1.3 Ti- plasmid
10
Hnh 1.4 Chuyn gen nh vi khun Agrobacterium
Sng bn gen c bn trn th trng vo nm 1990. n s dng cho loi sng ny l cc ht kim loi nng c bn c bao bc DNA. Tn chnh xc v y ca sng bn gen l h thng phn phi ht biolistics (biolistic particle delivery system) v k thut ny thng c gi mt cch n gin l biolistics (s kt hp gia hai thut ng biology (sinh hc) v ballistics (s bn tung)). Mc d c nhiu thit k k thut khc nhau nhng
11
Cc t bo n chn lc t callus c th c x l vi mt s hormone thc vt nh auxin, gibberelin v mi mt t bo c th phn chia, bit ha thnh cc t bo m, c
12
Hnh 1.9. Thao tc chuyn gen bng phng thc di bom
Graham, 1979;
Vo thp nin 1980, liposome nhn to c s dng a DNA vo t bo. Lipid vi ton b li tch in dng pH sinh l l thnh phn lipid tng hp ph bin nht ca liposome c pht trin cho chuyn gen. Thng th lipid cation c trn vi mt lipid trung tnh nh L-dioleoyl phosphatidy l-ethanolamine (DOPE) . Phn cation ca phn t lipid kt hp vi DNA tch in m v kt qu l cha y DNA trong phc hp liposome-DNA (Hnh 1.11). i vi cc t bo nui cy, ton b li tch in dng ca phc hp liposome-DNA ni chung l gy ra hiu qu chuyn gen cao hn bi v n cho php phc hp ny kt hp vi mng t bo tch in m bn hn. Nh c ch nhp bo, cc phc hp xut hin trong endosome v sau i vo nhn. Cha r DNA c phng thch t endosome v i qua mng nhn nh th no. DOPE c xem l mt lipid kch thch s dung hp v vai tr ca n l phng thch cc phc hp ny t endosome cng nh lm cho s dung hp ca mng t bo pha ngoi vi phc hp liposome-DNA xy ra d dng. Trong phng php ny, cc i phn t trc ht c a vo trong cc ti phospholipid. Cc loi ti khc nhau c m t, nhng ti mt lp mng l thch hp nht cho chuyn gen v chng c t l khong trng cha nc bn trong tng i cao i vi mi n v lipid v bi v chng c t l phn phi cao hn. S dung hp ca liposome vi mng plasma l mt s kin
14
Hnh 1.11. Phc hp liposome-DNA
K thut xung in da trn trng thi tng i yu ca cc tng tc k nc ca phospholipid kp v kh nng tp hp li mt cch t ng ca n sau khi b ri lon (Purves, 2001). V vy, mt xung in chp nhong c th gy ra ri lon cc v tr ca mng mt cch nht thi, lm cho cc phn t phn cc c th i qua, nhng sau mng c th ng kn li nhanh chng v t bo khng b nh hng g c. Cc t bo ch v DNA ngoi lai c to thnh dch huyn ph v cho vo trong mt cuvette nha c in cc (hnh 1.15) gi l my xung gen (gene pulser). (hnh 1.14) Qu trnh c bn din ra bn trong my ny c th c trnh by bng s (hnh 1.13)
16
Hnh 1.15. Cuvette nha c in cc
Vi tim (microinjection). K thut avo tin vo nhn hoc vo t bo cht ca t Hnh 1.17. Vi tim gen ngoi lai DNA nhn ca trng th tinh bo bng kim mao dn v bm p lc. Ton b thao tc c tin hnh trn knh hin vi ngc pha (inverted microscope) [14].
18
20
Nhn dng DNA Dng plastmid pROK2S lm vector mang trnh t gen m ho HbsAg (trnh t gen m ho protein khng nguyn b mt c tch t virut HBV-pHB614). Plastmid pROK2S (hnh 1.19) c chuyn vo A. tumefaciens C58 v LBA4404
2.
Chuyn gen vo cy
21
Hnh1.19. Vector mang trnh t gen m ho HbsAg nm trn plasmid pROK2S
Tch chit v phn tch Protein M nui cy th nghim trn c em li tm vi tc 30000 vng trong 15 pht loi b nhng mnh vn t bo khng ng nht. Khng nguyn HbsAg trong dch ni c nh lng bng kit chn on n dng Auszyme (Auszyme monoclonal diagnostic kit -Abbott Lab., North Chicago, Ill.).
4.
Xc nh hm lng khng nguyn Hm lng khng nguyn tch c xc nh da trn ng chun vi cc nng khc nhau ca HbsAg tinh khit. Bng k thut Elisa s hin din ca khng th c hiu vi khng nguyn HbsAg c kim tra trong huyt thanh ca chut v ngi.
5.
Th nghim trn ngi Tin hnh th nghim trn ngi cho thy c th nhng ngi sau khi n sn phm t callus u lupin hoc l rau dip cho min dch vi HBV. 1.4.1.2. Vaccine si Trong tp ch MJA vol 176 thng 6 nm 2002, Diane E Webster gio s ca trng H dc Monash v cng s a ra m hnh to vaccine si trong thc vt chuyn gen s dng Agrobacterium tumefaciens [8]. Gen tng hp protein b mt v virut si H (gi l
22
23
Hnh 1.21. Chon ging lua Kitaake va Hosetsu biu hin gene CTB
2. Chuyn gen Gen CTB c chn vo vector pGPTV-35S-HPT, v s dng promoter biu hin gen ti u ni nh glutelin GluB-1 (hnh 1.22). Vector c chuyn vo cy la nh vi khun Agrobacterium tumefaciens.
Hnh 1.22. Gene CTB c bin i cho phu hp v c chen vao binary vector (pGPTV-35S-HPT)
Dung phng phap Northern blot xac nhn s biu hin cua mRNA oan ma CTB trong 2 loi la c chuyn gen (tg) v so snh vi loi la khng chuyn gen( wt) (hnh 1.24)
Dung phng phap Western blot vi gel SDS/PAGE cho thy nng cao protein CTB c biu hin (12 15 kDa) (hnh 1.25) .( Hnh u mi tn )
Hnh 1.24. Dung phng phap Northern blot xac nhn s biu hin cua mRNA oan ma CTB
25
Hnh 1.25. Dung phng phap Western blot vi gel SDS/PAGE cho thy nng cao protein CTB c biu hin (12 15 kDa)
4. Kim tra s bn vng ca khng nguyn trong ht la Ni ca ht la cha 2 loi protein c trng l PB-I v PB-II. Phn tch bng knh hin vi in t cho thy CTB kt hp vi c hai loi protein ny (hnh 1.26)
*X l vi pepsin: Ht go dc mang x la vi pepsin, Dng k thut Western blot cho thy 90% glutelins (1 loi protein khc l thnh phn ch yu trong go) bi tiu hoa bi pepsin trong khi 75% CTB trong gao khng bi anh hng bi pepsin. iu ny chng t CTB biu hin trong ht go bn vng vi iu kin mi trng trong d dy- rut.
1.5
1.5.1. Th gii 1.5.1. . Cy la bin i gen to vaccine chng li giun sn Cc nh khoa hc thuc H Tokyo, H Gifu v NIAS (Japanese National Institute of Agrobiological Sciences) pht trin thnh cng ging la bin i gen tch t vaccine chng li giun sn cc mc rt c ngha. Cy la chuyn gen ny biu hin As16 mt antigen bo v chng li k sinh ca giun Ascaris suum- phi hp vi c t ca dch t thuc toxin B subunit (CTB). Con giun Ascaris l tuyn trng k sinh trong rut, d dy ngi v ng vt, bnh k sinh ny lan rng ton th gii. c t dch t c s
26
1.5.1.2.
Sn xut khng nguyn HIV t cy chuyn gen Vic pht trin v sn xut mt loi vc xin ph hp l mc tiu hng ti vic ngn chn s ly lan ca bnh AIDS. Mc d c trn 20 nm nghin cu nhng ngi ta vn cha pht hin ra vc xin c hiu qu trong vic chng li bnh ny. Cc nh khoa hc cho rng vc xin l tng chng li virut gy triu chng suy gim min dch ngi (HIV) s c hiu qu trong vic ngn chn vic lan truyn vi rt cng vi vic chi ph sn xut r cho php s dng rng ri cc nc ang pht trin. Cc nh nghin cu t Vin Max Planck v sinh hc phn t thc vt ti c v i hc Cambridge ti Anh quc khai thc kh nng cy transplastomic sn xut khng nguyn HIV nh l hp phn ca AIDS vaccine. H cho th hin thnh cng HIV antigens p24, l mc tiu chnh ca T-cell-phn ng min dch vi c th dng tnh HIV, v Nef trong plastids ca thuc l v khoai ty. Gene cassettes dung hp mt cch ti ho p24-Nef kch hot s tch t protein khng nguyn khong 40% protein trong l. l kt qu gp 100 ln cao hn nhng kt qu trc y sn xut p24 bng chuyn np gen vo nhn truyn thng v chng minh c tim nng to ln ca chuyn gen vo plastid sn xut protein lm dc phm trong thc vt. Cc nh khoa hc gi nh rng kiu hnh ca cy chuyn np gen th hin trong chloroplast nh tn dng c cc th rib ca n sn xut ra protein ti t hp [17].
27
Mt nhm cc nh khoa hc thuc Cc phng th nghim c bn v CNSH, i hc Thomas jefferson, Philadelphia, M, sn xut thnh cng mt loi vc xin chng bnh u ma t cy thuc l chuyn gien, vc xin ny c chng minh trn chut v ln con. Bnh u ma do virut Variola gy ra, l mt bnh duy nht d ly nhim m c th gy t vong cho con ngi. Nhng kt qu ny cho thy tnh kh thi trong vic sn xut cc vcxin siu phn t an ton v tit kim nh s dng cc h thng sn xut thc vt. Li th ca sn xut vc xin t thc vt bao gm chi ph sn xut gim; quy m sn xut ln; sn phm an ton; kh nng qun l qua ng ming [16]. 1.5.1.4. Thuc l chuyn gen c cha vc-xin chng dch hch Nguyn nhn gy bnh dch hch l loi vi khun c tn Yersinia pestis, hin nay bnh dch ny vn c nguy c xy ra 1 s vng chu Phi, chu , chu M v Lin X c, c bit l nhng ni con ngi sng gn vi cc loi gm nhm. Y. pestis nguy him nht khi b ht vo trong phi, v n c th ph hy phi ca ngi bnh, dn n ci cht. Khng sinh c th c s dng cha bnh dch hch, nhng cc bin php cha tr ch c hiu qu nu bnh c pht hin sm. Mt vi chng Y. pestis c th khng thuc khng sinh, nn cc nh khoa hc phi tm kim cc bin php sn xut hng lot cc loi vc-xin mi. Luca Santi v Hugh S. Mason khm ph ra loi vc-xin phng bnh dch hch trong l cy thuc l. Trong mt nghin cu gn y, cc nh khoa hc phn tch s biu th ca 2 prtin ca Y.pestis trn cy trng: khng nguyn F1, to thnh 1 phn ca v bao ngoi t bo Y.pestis, khng nguyn V, c tham gia vo qu trnh gy bnh, v hn hp ca F1 v V. Cc gen ca 2 khng nguyn ny c a vo t bo cy thuc l bng khun Agrobacterium tumefaciens. Sau cc prtin c to thnh c phn tch tnh khng nguyn v th nghim trn chut bch. Cc nh nghin cu thy rng: 1) c 3 loi khng nguyn trn u biu l mc cao trn l cy thuc l; 2) c 3 loi prtin u to ra phn ng min dch chut th nghim; 3) sau khi xt liu Y pestsis c cha 100% c t vo chut, nhng con chut c s dng
28
To vaccine vim gan B n c t tri c chua Cc nh khoa hc thuc Phng Cng ngh Gen - Vin Sinh hc Nhit i TP.HCM hin ang tin hnh nghin cu vaccine nga vim gan B n c t cc b phn n ti nh qu, l, thn, c... Trong c cy c chua. Nc ta l vng lu hnh cao ca bnh vim gan do siu vi B (HBV). T l ngi mang mm bnh vo khong 10 - 15% dn s (trn di 10 triu ngi). Ngoi ra trn th gii nhiu cng b khoa hc dng cng ngh chuyn gien m ha protein HBsAg vo nhn v lc lp t bo, vo mt s cy trng, ... Qua cc kt qu trn, nhm nghin cu ca Phng Cng ngh Gen - Vin Sinh hc Nhit i nhn thy, protein khng nguyn HBsAg s dng qua ng tiu ha c kh nng to min dch tt. iu ny m ra mt trin vng nghin cu chuyn np gien ny vo cc cy trng c b phn n ti nh qu, l, thn, c... Bng phng php chuyn gien bng vi khun Agrobacterium tumefaciens, kt qu nghin cu ca Vin Sinh hc Nhit i nhn c mt s loi cy trong c cy c chua mang gien m ho khng nguyn b mt virus vim gan B. (http://sokhoahoccn.angiang.gov.vn/xemnoidung.asp?)
30
Cy chuyn gen mang gen sn xut khng nguyn cng ging nh nhng cy
trng khc nn d dng tng qui m sn xut v d thu sinh khi, do vy gi thnh ca loi vaccine ny chc chn se thp hon rt nhiu ln so vi cc loi vaccine khc.
n nh, d bo qun v s dng: Thc vt t trc n nay c dng Vaccine thc phm c to ra trong c th nhng cy thc phm(ng cc)
nhiu trong y dc, v vy n d chp nhn i vi ngi tiu dng. thng thng nn c th trng v tiu th ti a phng m khng cn vn chuyn xa, cng khng cn c thit b bo qun lnh, khng cn kim tim nn rt d s dng v phn pht. Cc khng nguyn biu hin trong thc vt n nh ngay nhit phng do chng c sn xut v c bao bc bi cc m thc vt m c th l chng c nh v trong li ni cht, th Golgi hoc b mt t bo. Nh tnh n nh ny m chng tr nn d dng bo qun v s dng (ngay trong thc vt) m khng cn gi lnh nh cc vaccine tim. Trong qu trnh sn xut vaccine n c ngi ta ch cn vn chuyn v s dng ngay b phn thc vt cha vaccine hoc ch phm thc phm cha vaccine .
c phn phi qua ng ming (delivered orally)
Nhiu nghin cu th nghim gn y cho thy vaccine trong thc vt c th n c v pht huy tc dng trong c th ngi. Do chng uc bc trong m thc vt, s c mi v v tnh cht hu nh ging hon ton vi m thc vt cha n (ngoi tr khoai ty bin i gen vn c mi v kh chu khi n sng khng gt v), iu ny hn ch c s phn hu ca dch tiu ho cho n khi khng nguyn gp th th ca h min dch c th nhn din ra chng. An ton:
31
dng qu liu cho php do s sut rt d xy ra. cha lng vaccine khc nhau.
Phn 3 KT LUN
Vic sn xut cc cy trng chuyn gen ni chung v vaccine thc phm ni ring ang tin trin. Tuy nhin, hng ti cc li ch tim tng ca cng ngh sinh hc thc vt chuyn gen cng nh sn phm dc phm t cy trng chuyn gen c nhiu nhn t
33
34
Hng nm trn th gii c khong 10 triu tr em cht v dch bnh hn 2 triu tr em t vong v dch t(tiu chy) mi nm( theo t chc y t th gii
35
v k thut.
3. Nguyn Hong Lc(2007), Nhp mn cng ngh sinh hc, i hc Hu, tr 136-137.
tr 353
4.
L nh Lng, Quyn nh Thi (2003), K thut di truyn v ng dng, NXB Nguyn c Lng(2006), Sinh hc i cng, tp 2 , NXB HQG tp H Ch Minh
HQG H Ni
5.
6. Phan Kim Ngc v Phm Vn Phc (2007),CNSH trn ngi v ng vt, NXB
Gio Dc, tr 643.
7.
V vn V, Nguyn Mng Hng, L Hng ip,(2005), Cng ngh sinh hc, tp2,
KAPUSTA v cs (1999), A plant- derived edible vaccine against hepatitis B Neeraj Mishra v cs (2008), Edible vaccines: A new approach to oral
36
strategy for cold-chain- and needle-free vaccination, PNAS vol 104(26), p10986 10991
12.
TI LIU INTERNET
13. 14. 15. http://dhgpharma.com.vn/dhgpharma/index.php?view=news&ID=306
http://elearning.hueuni.edu.vn/file.php/27/downgtcnchuyengen/c2.pdf.
http://tinkhoahoc.blogspot.com/2008/11/cy-la-bin-i-gen-to-vaccine-chng-li-
giun.html
16. http://www.agbiotech.vn/vn/?mnu=preview&key=1554
17. http://www.agbiotech.vn/vn/?mnu=preview&key=2682
18.
http://www.isb.vt.edu/news/2006/news06.apr.htm
19. http://www.pasteur-hcm.org.vn/index.jsp
37