You are on page 1of 18

B sung khng sinh trong thc n chn nui & cht b sung thay th I.

B sung khng sinh trong thc n chn nui Cht b sung khng sinh thc n chn nui c dng t cui nhng nm 1940 M khi a cc sn phm ln men ca dng vi khun Streptomyces aureofaciens vo khu phn ca cc vt nui d dy n nh ln v gia cm nhm ci thin t l sinh trng v hiu qu s dng thc n v gi th trng vt nui c tt. Trong 50 nm tip theo vic s dng cc cht b sung khng sinh thc n chn nui tr nn rng ri khp trn th gii. y cn lm r s khc nhau gia khi nim khng sinh dng trong phng tr bnh cho vt nui v khng sinh dng lm cht b sung thc n chn nui. Tuy cng l mt loi khng sinh nhng khi dng nh cht b sung khng sinh thc n chn nui th n thng c dng vi hm lng kh thp 2,5 -50 ppm tu thuc vo chng loi thc n chn nui. ln vic s dng cc cht b sung khng sinh thc n chn nui c hiu qu nht l khu phn cho ln cai sa v ln sinh trng giai on u tuy ln sinh trng giai on cui v ln ging cng c phn ng tt vi cc cht ny. Cch y hn 20 nm, Zimmerman (1986) tng kt cc s liu t 239 th nghim khc nhau v thy rng phn ng trc vic s dng cc cht b sung khng sinh thc n chn nui l ci thin cho ln sinh trng giai on u bnh qun c 15% v t l sinh trng, 6% v hiu qu s dng thc n. i vi ln sinh trng giai on sau tng ng l 4% v 2%. R rng rng ln cai sa v ln sinh trng giai on u thng mn cm vi cc stress v bnh dch, nh vy chng c phn ng tt hn v sinh trng trc cc cht b sung khng sinh v kch thch sinh trng ca chng. Cc nghin cu cho thy rng c ln sinh trng giai on u v giai on cui u c phn ng tt vi cc cht b sung khng sinh di iu kin thc t ti tri chn nui hn l di iu kin th nghim vi tin nghi y . C th v iu kin v sinh, chung tri v phng bnh thc t tri chn nui thng km hn iu kin th nghim. Hiu qu ca cc cht b sung khng sinh thc n chn nui n tng n mc ngnh cng nghip chn nui m rng s dng chng. Nm 2001, nh nghin cu Cromwell c tnh 80-90% thc n cho ln giai on u sinh trng, 70-80% ton b cc loi thc n cho ln sinh trng, 50-60% ton b cc loi thc n cho ln sinh trng giai on cui v 40-50 ton b cc loi thc n cho ln ni c dng cht b sung khng sinh thc n chn nui. C quan qun l dc v thc phm M (U.S. FDA) chp nhn cho dng 18 loi cht b sung khng sinh thc n chn nui khc nhau trong chn nui ln. (Bng 1) Bng 1. Cht khng sinh c chp nhn dng trong thc n cho lna Tn Apramycin Arsanilic acid Bacitracin methylene disalicylate Bacitracin zinc Bambermycins Carbadox Lincomycin Phn loi Cht khng sinh Cht ho tr liu Cht khng sinh Sn phm thng mi (lm v d) Apralan Pro-Gen 20% BMD

Cht khng sinh Cht khng sinh Cht ho tr liu Cht khng sinh

Baciferm Flavomycin, Gainpro Mecadox CTC, Pennchlor Lincomix

Chlortetracycline Cht khng sinh

Neomycin Oxytetracycline Penicillin Roxarsone Sulfamethazine Sulfathiozole Tiamulin Tilmicosin Tylosin Virginiamycin
a

Cht khng sinh Cht khng sinh Cht khng sinh Cht ho tr liu Cht ho tr liu Cht ho tr liu Cht khng sinh Cht khng sinh Cht khng sinh Cht khng sinh

Neomix, Neoterramycin OXTC, Pennox CSP-250, CSP-500 3-Nitro Tylan 40 Sulfa-G CSP-250, CSP-500 Denagard Pulmotil 90 Tylan 40, Tylan 100 Stafac

Ngun: Feed Additive Compendium, 2004

Ngi ta khng hon ton hiu r rng v cn k c ch tc ng ca cht b sung khng sinh vo thc n chn nui ln sinh trng ca ln v gia cm. C th n cho php vt nui th hin c cao nht tim nng sinh trng t nhin ca chng v s "kch thch sinh trng" t c qua b sung khng sinh l nh n c tc ng trc tip ti h vi khun ng rut ca vt nui v i vi vt nui khng c mm bnh th phn ng ca vt nui i vi n l khng r rng. Vic s dng khng sinh trong thc n chn nui tr nn quen thuc phng mt s bnh nht l bnh a chy ln con. Nh vy, c hai l do dng cc cht b sung khng sinh trong thc n chn nui l tc dng phng bnh v tc dng kch thch thc y sinh trng vt nui. Vic s dng sai v lm dng cc cht b sung khng sinh thc n chn nui s c th lm gim hiu qu s dng cc cht ny v lm tng sc khng khng sinh ca cc vi khun gy bnh. Mc d v vn ny cn c nhiu kin khc nhau v dch t hc v s khng khng sinh l kh phc tp v thay i tu thuc vo cc tng tc khc nhau gia vi khun gy bnh/cht b sung v kh c th bn lun mt cch y v s khng khng sinh, ngi ta vn ngh ti iu nguy him hn l t dn ti lm gim tc dng ca cc loi thuc khng sinh dng cha bnh cho ngi. S khng khng sinh l mt vn c bn ti ngay t khi con ngi pht hin ra penicillin nhng ch trong vng vi chc nm gn y vn ny mi tr thnh ch c tho lun mnh m trong gii khoa hc. Nhm cc nh khoa hc u tin cng nhau nghin cu vn khng khng sinh nm trong Netherthrope Committee thnh lp Vng quc Anh vo 1960. Vo 1969, cc nh khoa hc thuc Swann Committee cng Vng quc Anh thng bo rng khng c mi nguy him no cho vt nui v ngi khi dng b sung khng sinh thc n chn nui cho ln v gia cm, tuy nhin, h khuyn ngh cn phn khng sinh thnh cc loi ring: cht b sung khng sinh thc n chn nui v khng sinh cha bnh v ngh khng xp cht b sung khng sinh thc n chn nui vo loi thuc dng cha bnh cho vt nui v cho ngi. Vo 1970, C quan qun l dc phm v thc phm M (U.S. FDA) pht hnh bo co "Vic s dng khng sinh trong thc n chn nui", trong kt lun rng vic s dng ny to thun li cho vic chn lc v/hoc pht trin cc vi khun khng khng sinh v vt nui b nhim nhng vi khun ny c th tr thnh ngun cung cp vi khun khng khng sinh gy bnh cho ngi. Trn c s bn bo co ny, Trung tm Thuc Th y (CMV) thuc FDA bt u nghin cu su hn v yu cu an ton sinh hc trong vic s dng cht b sung khng sinh thc n chn nui.

Hnh ng u tin ca FDA cm mt cht b sung khng sinh thc n chn nui xy ra vo 1977 khi quyt nh cm s dng tetracyclines v penicillin b sung thc n chn nui d l dng n l hay dng phi hp vi loi thuc khc. Hnh ng ny b ph phn do thiu chng c v dch t hc chng minh rng cc vi khun khng khng sinh c ngun gc t vt nui c hi cho sc kho con ngi. T nhng ph phn ny, FDA u quyn cho Vin hn lm khoa hc quc gia (NAS) tin hnh cc nghin cu cn thit theo hng ny. Cc nghin cu cho thy nhng d liu hin thu thp c khng chng minh m cng khng bc b c nguy him tim tng cho sc kho con ngi khi s dng cc cht b sung khng sinh thc n chn nui. Nm 1987 FDA pht hnh mt bo co khc: "Khng sinh trong thc n chn nui: nh gi khoa hc cc d liu lin quan ti tnh an ton ca n". Bo co ny kt lun rng do thi gian x l ngn v s lng vt nui th nghim hn ch, vic s dng khng sinh trong thc n chn nui c th khng c ngha trong vic gp phn vo tn s xut hin vi sinh vt khng thuc. Nm 1988, Vin Y hc c mt tng quan v s dng khng sinh trong thc n chn nui c bit l tetracyclines v penicillin v kt lun rng mc d khng c chng c trc tip, vic s dng chng vn l mt mi nguy him cho sc kho con ngi ng thi ngh cn tip tc nghin cu su hn v vn ny. Thu in cng nu vn hn ch s dng cc cht b sung khng sinh thc n chn nui t 1986. Gn y, U ban Chu u xt li cc thng tin k thut v quan im x hi v vic s dng cc cht b sung khng sinh thc n chn nui v cui cng vo thng 8 - 1999 Lin minh Chu u a ra lut chnh thc cm phn ln cc cht b sung khng sinh thc n chn nui. Vo thng 6 - 2006 Vin K ngh Thc phm (IFT) pht hnh bo co "Khng khng sinh S lin quan vi H thng Thc phm" (IFT l mt t chc x hi gio gic, khoa hc, phi li nhun c 22000 thnh vin). Mt trong s cc kt lun ca bo co ny l "Cn loi b cc cht khng sinh khi thc n chn nui v vic ny c th c tc ng tch cc ti s khng khng sinh ca vi khun gy bnh ang e do sc kho con ngi." II. Vic cm s dng cht b sung khng sinh thc n chn nui v h qu ca n 2.1. Vic cm s dng cht b sung khng sinh thc n chn nui Cho d cht b sung khng sinh c hiu qu trong chn nui, vic c nn tip tc s dng chng trong thc n chn nui nh cht kch thch sinh trng hay khng c xem xt li mt cch nghim tc. M, c quan FDA v Trung tm kim sot dch bnh (CDC) ku gi tin hnh mt s nh gi li trn din rng vic c nn tip tc s dng cc cht khng sinh b sung thc n chn nui hay khng. Mt vn khc cn lu khi dng cc cht khng sinh b sung l kh nng tn d cht khng sinh trong sn phm tht ca vt nui. V vy v mt php l, cn c quy nh thi gian ngng dng mt s cht khng sinh b sung trc khi vt nui c a i git m. (Bng 2). Bng 2. Thi gian ngng dng mt s cht khng sinh b sung trc khi vt nui c a i git ma Tn Apramycin Carbadox Neomycin Oxytetracycline Sn phm thng mi (lm v d) Apralan Mecadox Neomix Ag 325 Terramycin 28 42 3 Thi gian ngng dng (ngy)

10-50 grams/tn 10 mg/kg th trng Oxytetracycline + Neo-Terramycin 50/50 Neomycin sulfate Roxarsone Sulfamethazine Sulfathiozole Tiamulin 3-Nitro 20 Tylan 40 Sulfa-G CSP-250, CSP-500 Denagard 10 grams/tn 35 grams/tn 200 grams/tn Tilmicosin
a

0 5 5 5 15 7 0 2 7 7

Pilmotil 18

Ngun: Feed Additive Compendium, 2004

Nm 1999, cc b trng nng nghip ca Lin minh Chu u ban hnh lnh cm s dng virginiamycin, spiramycin, tylosin phosphate v zinc bacitracin trong thc n chn nui, ngoi ra avoparcin, olaquindox v carbadox cng b cm dng lm cht kch thch sinh trng. Ngi sn xut khng th dng cht b sung khng sinh thc n chn nui mt cch tu tin, hn na trn th trng EU cc cht ny khng c bn t do tr phi c php ca c quan c thm quyn v ch bn cho nhng n v c php s dng chng. Bn thn cc cht ny cng ch c php tung ra th trng sau khi c nh gi mt cch khoa hc v c kt lun rng n khng gy tc ng c hi ti sc kho vt nui, sc kho con ngi v mi trng. Chu u, ban hnh Ch dn s 70/524/EEC v 96/51/EEC ti quy nh cc nguyn tc c bn v vic cp giy php, s dng v tip th cc cht b sung khng sinh thc n chn nui. Cc cht ny c cp php s dng trong thc n chn nui cho tng loi vt nui hoc nhm vt nui. Cng ty no mun c cp php mt loi cht b sung cn trnh h s vi y cc d liu khoa hc lin quan. H s ny s c xem xt bi cc nc thnh vin v U ban thng trc v thc n chn nui ca Chu u. Khi thy cn thit, U ban khoa hc v dinh dng vt nui (SCAN) v trong mt s trng hp c bit U ban khoa hc v thc phm c th c yu cu c kin v nhng vn lin quan. T nm 1997-1998, nhm gip gim s khng khng sinh xy ra trong y t, nm loi cht b sung khng sinh b cm s dng dng trong thc n chn nui l Avoparcin, Bacitracin zinc, Spiramycin, Virginiamycin v Tylosin phosphate. Cc cht ny sm b cm v chng thuc loi hp cht ng thi c s dng trong y t phc v con ngi. Vic ngng a cc cht ny ra th trng l mt bin php bo v, trnh s gia tng khng khng sinh nh hng ti cng tc phng cha bnh cho con ngi. Mc d t 5-1999 U ban ch o khoa hc (SSC) Chu u ngh nn tip tc thay th 4 cht b sung khng sinh thc n chn nui monensin sodium, salinomycin sodium, avilamycin, flavophospholipol bng cc cht thay th phi khng sinh, n thng 2-2006, chng vn cn c lu hnh nh cht kch thch sinh trng trn th trng EU. Bn cht ny thng khng c s dng trong y t phc v con ngi nn vic dng n khng gy nh hng ti vic phng tr bnh cho ngi do s khng khng sinh gy ra. Hin nay cc cht ny c php dng b sung trong thc n chn nui cho cc vt nui sau: Tn Flavophospholipol Th Loi vt nui

G G ty G tht Ln con Ln B B tht Monensin sodium Salinomycin sodium Avilamycin B tht Ln con Ln v bo Ln con Ln v bo g tht G ty Tuy nhin, cc nh khoa hc nhn thy vic s dng lin tc cc cht khng sinh nh cht kch thch sinh trng l iu khng c li cho sc kho vt nui v con ngi. Trong Sch trng v An ton thc phm, U ban tuyn b cn thc hin loi b cc cht ny theo tng giai on. Nm 2001, U ban ch o khoa hc Chu u li khng nh li mt ln na nh ny khi cng b kt qu ca chng trnh gim st 7 loi cht b sung cng nh cc d liu v s chuyn gen khng khng sinh. Nhng tham kho vi cc nh sn xut c tin hnh lp khung thi gian cho tng giai on nhm loi b cc cht ny sao cho bo m rng c th c c cc cht b sung phi khng sinh thay th a vo sn xut. Ngoi ra Vng quc Anh v nhiu nc khc, mt s doanh nghip quy m ln cng b chnh sch pht trin ca h v vn lin quan ti vic s dng cc cht khng sinh kch thch sinh trng v tuyn b loi b cc cht ny khi thc n chn nui. S kim sot v trng pht vic s dng cc cht khng sinh tri php ch yu l nhim v ca cc chnh quyn ca tng nc. c xut mi l trong Quy nh s dng cc cht b sung cn c mc Gii hn Tn d Ti a cc cht ny tr phi c th chng minh c gii hn ny l khng cn thit. Ch tiu gii hn ny s gip cho c s sn xut kim sot c tn d cc cht ny mt cch ch ng nht. Ti Thu in, nhn chung ngi chn nui cha c chun b tt trc vic cm dng cht b sung khng sinh thc n chn nui. Tc ng ln nht trong nm u tin thc hin lnh cm ny l bnh a chy ln sau cai sa gia tng mt cch ng k, iu chng t tnh trng sc kho n vt nui km hn trc. T l cht sau cai sa ca ln con tng khong 1,5% v tui t 25 kg ca ln con ko di thm 5 ngy. Cc bin php khc phc vic ny t ra c vn . Lng thuc th y s dng cha bnh cho vt nui tng ln (75% n ln ca Thu in phi dng n khng sinh cha bnh). Vic s dng th nghim hng lot cht thay th cht b sung khng sinh thc n chn nui mang li nhng kt qu khc nhau tuy nhin, qua thc t nhn thy khng c bin php n l no c th thay th c cht b sung khng sinh. Vn nghim trng ch khng ch cc n thuc th y dng thuc khng sinh cha bnh tng ln m cn ch ngi sn xut dng thm qu nhiu xit km trong thc n cho ln cai sa. Tnh hnh hin nay l ng khch l hn, ngi sn xut v nhn vin th y cng chp nhn cc bin php chn nui ph hp hn, bo m c sc kho cho vt nui m khng cn dng nhiu cht b sung khng sinh v khng sinh. Trong c th k n bin php cai sa cho ln con mun hn, p dng h thng chn nui khp kn, bo m iu kin v sinh, mi trng vi s kim tra th y nh k. Vo 1998, 85% ln con c nui

dng ti xut chung m khng dng cht b sung khng sinh hay oxit km. Tuy vy s thay i h thng chn nui cho ph hp sau khi c lnh cm s dng cht b sung khng sinh lm gia tng chi ph sn xut ln khong 4-10%. Anh, kh c th c tnh c tc ng ca vic ngng s dng cht b sung khng sinh ti sc kho v sinh trng ca vt nui. Khng hong kinh t ko di trong ngnh chn nui Vng quc Anh, s thiu ht vn u t trong vic i mi chung tri chn nui cng nh cc tiu chun chn nui c th mang li hu qu lm chi ph sn xut tng thm do sinh trng ca vt nui b gim st, do bnh tt v t l cht tng hn. c chuyn gia kinh t c tnh vic ngng s dng cht b sung khng sinh thc n chn nui Vng quc Anh lm tng thm chi ph sn xut 1,50 - 3,00 bng trn u ln xut chung. 2.2. Tc ng ca vic cm s dng cht b sung khng sinh ti s khng khng sinh ca vi khun Hin tng khng khng sinh l g? Hin tng khng khng sinh xy ra khi mm bnh hay vi khun khng b dit bi thuc khng sinh, chng vn tn ti, sinh sn ra nhng th h con chu khng c tnh cm ng (sensible) vi mt hay vi nhiu loi thuc khng sinh no cn c gi nm na l hin tng ln thuc! C rt nhiu nguyn nhn gy nn s khng khng sinh, nh s s dng thuc khng sinh mt cch ba bi, khng ng cch, khng tn trng liu lng v thi gian tr liu, cng nh khng chu ung cho tht ht s thuc nh bc s k toa. Ngoi ra vic lm dng thuc khng sinh trong chn nui th y, trng trt v ngh c cng d phn khng nh trong s hnh thnh hin tng khng khng sinh ngi. Cui cng l vn dng cc cht dit khun chi ra v sinh qu thng xuyn, khng ng ch dn cng c th gip sn sinh ra nhng dng vi khun c tnh khng thuc...Y, nha, dc, th y s v bnh nhn v cc nh sn xut ngnh nng nghip u c trch nhim trong vn khng khng sinh ny Khng thuc xy ra nh th no ? Vi khun tip nhn tnh khng thuc t nhiu cch. T cc vi khun khc c mang sn tnh cht ny, hoc do hin tng bin d (mutation) t nhin. Phi chng y l mt hin tng thin nhin nhm bo v s sng cn ca mt sinh vt? Tnh khng c gn trn gen ca vi khun, hoc cng c th nm trong nhng n v ph thuc ca nhim sc th (chromosome), gi l nhng plasmides. y l nhng vng DNA cc nh v di ng. Khi vi khun cht i, cc plasmides ny s c thi vo mi sinh, v t nhim vo cc vi khun khc. Cn i vi virut), khi tng sinh s lng (rplication\), chng cn phi xm nhp vo vi khun trch ly plasmides v em truyn sang cho nhng vi khun khc. Hin tng khng thuc c th xy ra theo mt trong nhng c ch sau y: 1- Lm thay i mc tiu tc ng ca thuc trn vi khun V d lm thay i protine trn vi khun m thuc Pnicilline s bm vo tc ng. (Pnicilline vs Streptococcus pneumoniae). 2- V hiu ha thuc bng enzyme bta lactamase. (Penicilline vs Staphilococcus aureus). 3- Lm gim thm thu ca mng t bo vi khun nn thuc khng tc ng c. (Gentamycine vs Pseudomonas aeroginosa). Mt hin tng ng quan ngi l s chuyn nhng tnh khng thuc. C bng chng cho thy vi khun mang tnh khng thuc c th vt hng ro chng loi truyn tnh ny sang cho nhng vi khun ca mt chng loi khc, th d vi khun gc th vt truyn tnh khng sang cho vi khun gc ngi chng hn...Ngoi ra, cng cn ni thm l a s thuc khng sinh bn th y u c cng mt c cu ha hc nh nhng thuc ng loi bn ngi. Bi l do ny, cho nn khi mt vi khun khng vi mt loi thuc th y th n cng c th ng thi khng vi cc loi thuc cng nhm bn ngi.

Nm 1954, Hoa K ch sn xut c 2 triu kg thuc khng sinh. Ngy nay s sn xut tng vt ln trn 50 triu kg/nm. Theo Trung tm phng chng dch (CDC) Hoa K cho bit, c th ni l c trn 50% toa khng sinh do bc s k cho bnh nhn u khng cn thit v khng xc ng nh c k ra cha tr nhng bnh thng thng do virus nh ho hen cm cm...V c bit l thuc khng sinh ch c cng hiu tr nhng bnh cm nhim do vi khun gy ra m thi. C quan Y t Canada cng a ra mt nhn nh tng t nh trn. Ngy nay, mt s ln vi khun khng cn cm ng vi cc loi thuc khng sinh c thng c s dng t trc ti nay na. Vi khun Streptococcus pneumoniae, tc nhn ca vim phi v vim mng no khng cn cm ng vi Pnicilline v mt s thuc khc. . . Vancomycine l khng sinh c tr vi khun Staphylococcus aureus, gi th n khng cn hu hiu na. Cc vi khun nh Enterococcus faecalis, Mycobactenum tuberculosis, Pseudomonas aeruginosa u khng vi rt nhiu loi khng sinh. T vong ca bnh lao phi trc y gim thiu cc quc gia Ty phng, nay c khuynh hng gia tng tr li. C quan Y T Th gii (OMS) cho bit cc chng vi khun bnh lu m (gonorrhea) gc chu v Phi chu ngy nay thy xut hin khp mi ni trn th gii. Tnh trng nhim trng hu gii phu ti cc bnh vin Canada l mt vn tht ng ngi, trong nhim khun Staphylococcus aureus l mt trong nhiu loi vi khun thng gp nht. Gn y, Clostridium difficile vi khun gy vim rut xy ra trong cc bnh vin cng gia tng ln nhiu. Trong chn nui, thuc khng sinh dc dng phng v tr bnh gia sc v c s dng nh nhng cht kch thch tng trng (growth promoting) trong chn nui v nui trng thy sn. S kin s dng qu ba bi thuc khng sinh t my chc nm nay lm pht sinh ra rt nhiu chng vi khun mang tnh khng thuc. Vi khun Salmonella khng cng mt lc vi nhiu thuc nh Ampicilline, Chloramphenicol, Streptomycine, v Ttracycline. Vo cui thp nin 1990, ti Anh quc vi khun Salmonella typhimurium DT 104 honh hnh d di trong chn nui. Mt thi gian sau , ngi ta pht hin nhng vi khun ny ngi v iu tai hi nht l chng khng vi nhiu loi thuc k c vi thuc Trimethroprim sulfa v Fluoroquinolone...Nm 1985, ti California trn 1000 ngi ng bnh v n phi hamburger c nhim khun Salmonella newport khng vi nhiu loi thuc. . . Ngy nay cc vi khun thng thng ca ng rut nh Entrobacter, Campylobacter, v E.coli 0157: H7 (bnh Hamburger) cng khng vi nhiu loi thuc khng sinh. Ban u EU p dng ngng s dng 4 cht b sung khng sinh (bacitracin, spiramycin, tylosin v virginiamycin), n thng 1-2006 cc cht b sung khng sinh thc n chn nui cn li cng bt u c a vo danh mc b cm dng. Sau mt s nm p dng vic ny v t khi mt s chnh khch Hoa K ngh ban hnh nc ny Quy nh cm tng t EU, th cn c mt s nh gi nghim tc v tc ng ca Quy nh cm ny i vi vn khng khng sinh trong y t phc v con ngi. Ngi ta nhn thy vic s dng cht b sung khng sinh lm tng s khng khng sinh ca cc vi khun ch th c phn lp t sn phm tht sng. iu ny khng lm ai ngc nhin khi u hiu rng ngoi tr rt t vi trng hp th vic s dng cht b sung khng sinh tt dn n s khng khng sinh. Tuy nhin cha c bng chng r rt v vic gia tng s khng khng sinh ca cc vi khun ch th c phn lp t sn phm tht sng c chuyn tip n mt s gia tng tng t trn ngi bnh. Nhiu c quan thng tin khoa hc chuyn ti vic gii thch khc nhau v s thiu tng quan ni trn. Cht khng sinh u tin b EU cm s dng trong thc n chn nui vo 1997 l avoparcin v n thuc nhm glycopeptide, mt nhm thuc quan trng s dng trong y t phc v con ngi, vancomycin cng thuc nhm ny v nhiu nghin cu cho thy enterococci khng glycopeptide c th pht trin vt nui dng thc n cha avoparcin, enterococci khng glycopeptide cng c phn lp t tht sng ca vt nui dng thc n cha avoparcin v to nn mi lo rng chng s chuyn sang ngi qua thc phm.

Tuy nhin, khi kho st enterococci khng vancomycin (VRE, y l loi vi khun lin quan n nhng ca nhim trng ch t ngi) th ngi ta nhn thy mt tnh hnh khc hn. iu ny l v s nhim trng VRE thng gp ph bin cc bnh vin M hn cc bnh vin EU v t khi ngi ta khng dng avoparcin nh cht b sung khng sinh thc n chn nui M th c th khng nh 100% cc VRE l do vic s dng vancomycin trn ngi gy ra. M, vic cm s dng cht b sung khng sinh khng ci thin c vn VRE trong cc bnh vin. D cc nghin cu Chu u cho thy VRE c th phn lp c t phn ca vt nui v ngi kho mnh, s xut hin tng i t VRE bnh nhn ti M a ra gi thuyt rng nu hn ch mnh vic s dng vancomycin trong y t phc v con ngi th vn VRE s hn ch c nhiu hn. Mt cht khng sinh khc b EU cm s dng trong thc n chn nui nm 1999 l virginiamycin, n thuc nhm thuc streptogramin v ging nh trng hp ca avoparcin, n cng gy lo lng dn n s khng khng sinh cng nhm dng trong y t phc v con ngi. Mt kho st rng ri hn 1000 bnh vin a khoa ti M v Canada c kt qu l sau gn 3 thp nin lin tc dng virginiamycin trong thc n chn nui ti cc nc ny, hu nh khng c bng chng r rt no cho thy c vi khun E. faecium khng streptogramin trn con ngi. Kt qu ny khng c g ng ngc nhin v tht c nu chn trc khi c tiu dng v nhit cao ca qu trnh nu git bt k vi khun no c th nhim trong thc phm v vi khun cht khng th truyn tnh khng khng sinh. Nh vy s v sinh thc phm v nu chn thc n c vai tr quan trng v rt hiu qu c trong vic trnh c s truyn tnh khng khng sinh v trnh c cc ca ng c thc n cho con ngi. c nhiu nghin cu hng ti tr li cu hi liu vic cm s dng khng sinh trong thc n chn nui c th chm dt c s khng khng sinh hay khng? Trong nhng nm u sau khi p dng lnh cm, s khng khng sinh (c o bng t l coliforms khng tetracycline trong phn vt nui) gim t khong 90% xung 50%. V trong nhng nm sau mc d ln khng cn dng thc n c khng sinh, vn cn khong 30% coliforms khng tetracycline trong phn. Cng trong thi gian ny, n ln th nghim i hc Kentucky Lexington lin tc c dng thc n c b sung khng sinh th vi khun trong rut ca chng vn hon ton khng tetracycline. Ngoi ra, vic cm s dng cc cht b sung khng sinh thc n chn nui c th mang li mt s vn cho ngi sn xut khi h mi bt u thc hin. Chng ta c th nu tm tt cc vn nh sau: 2.3. Tc ng ti sc sn xut v sc kho vt nui Vic gi c sc kho cho ton b n vt nui l rt quan trng. Tuy nhin n c th tr nn quan trng hn nu cc cht b sung khng sinh thc n chn nui b cm khng c s dng. Khi bc tng min dch i vi tng bnh c th trong n ging v s chuyn giao s min dch cho n con s rt quan trng. Cc chng trnh chng vacxin phng c th cc bnh dch tri chn nui c th mang tnh quyt nh trong cc tri ln ging v khi ph hp, c cho n ln con v ln sinh trng. Khi vn bnh dch xy ra, cc chn on th y chnh xc v phng thc iu tr ph hp s l rt cn thit. V im ny, iu ng ch l trong mt s n ln u s dng khng lin tc cc cht b sung khng sinh thc n chn nui, ngi ta nhn thy tn sut xut hin bnh a chy sau cai sa v lng s dng thuc khng sinh cha bnh tng hn bnh thng. Trong mt nghin cu ti Vin th y quc gia Oslo c bo co nm 2001, sc sn xut ca n g gi th nghim b nh hng nghim trng vi s xut hin bnh vim gan lin quan ti Clostridium perfringens (CPAH). Cc nh nghin cu so snh sc sn xut ca l g c t l b CPAH cao v thp; Kt qu cho thy l g c t l CPAH cao c c li nhun thp hn 25-43% so vi l c t l CPAH thp m ch yu l do chuyn ho thc n v cn nng khi git m ca chng km hn. Cng ti Vin ny, cc nh nghin cu kt lun l cht b sung

khng sinh thc n chn nui d ch c dng mc nh nhn hiu hng ho ghi l "cht kch thch sinh trng" (nh avoparcin v Virginiamycin) cng c tc dng phng bnh vim rut hoi t gia cm. 2.4. Tc ng ti chm sc v mi trng ti u iu m bt k nh sn xut no cng hiu r l con ln c phn ng rt nhy cm vi mi trng nui dng v trong iu kin ph hp th chng c th trng tt v gp t bnh tt. iu ny s cng mang tnh quyt nh hn khi ngi chn nui khng cn dng cc cht b sung khng sinh v khi cc iu kin v sinh chn nui v thng gi ph hp (chuyn ng ca dng kh v cht lng khng khi) v iu kin nhit nui dng s rt quan trng. Din tch sn/ u con ph hp cng l yu t tim tng quan trng. Trong bt k hon cnh no th tt c nhng g lin quan trong v ngoi chung nui u cn c quan tm ng mc. V n cng cn c quan tm hn khi ngi sn xut khng dng cht b sung khng sinh thc n chn nui. Bn thn s v sinh sch s, kh trng ng cch, lm kh cc dng c chn nui... u l quan trng nu mun chm sc n ln tt. 2.5. Tc ng n chin lc dinh dng v cho n Mc d cc cht thay th khng sinh khng t hiu qu bn vng bng khng sinh, chng c s dng trong nhiu tri chn nui nhng iu kin c th khc nhau vi hiu qu ph hp. C l iu nn lm l t chc dng th iu kin c th ca tng tri chn nui. Nu n khng mang li hiu qu kinh t th ngi ch tri quyt nh dng v th dng loi sn phm thay th khc. Mt chin lc dinh dng khc ng lu l b sung protein huyt tng bt kh vi t l 48% khu phn cho ln cai sa sm. Vic s dng cht ny trong khu phn giai on u ca qu trnh cai sa cho ln hon ton mang li kt qu tt trong vic ci thin lng n vo v sinh trng ca ln con. nhn thy n c mt s lin quan ti cc c tnh min dch ca sn phm protein huyt tng v sn phm ny mang li phn ng tt i vi th trng ln con tun sau cai sa. Tuy nhin sn phm ny ch c tc dng tt cho ln cai sa v li rt t . Do , vic s dng n l rt hn ch. 2.6. Tc ng ti sc kho con ngi Tht c tn d khng sinh c th gy hi cho sc khe con ngi nh: - Gy d ng. V d Penicilline s chuyn thnh acide Pnicilline l mt cht d ng (allergne), tuy nhin cng rt him thy xy ra. - To ra nhng chng vi khun mang tinh khng khng sinh sau ny. - Mt vi loi thuc khng sinh trong chn nui b nghi ng l c th gy ung th (carcinogne). Thuc khng sinh Carbadox (Mecadox) thng c s dng tr tiu chy heo con v cng ng thi gip chng khng b mt sc gim cn trong lc l by. Thuc cho thy gy ung th chut trong phng th nghim, bi vy nga nguy c ny ngi dng tht heo, thi gian ngng thuc Carbadox trc khi gi heo i git tht phi trn 42 ngy tht khng cn cha cht tn d. Sau khi p dng lnh cm ca EU, s xut hin ca cc bnh lin quan ti C. perfringens gia cm v pht hin thy vi khun ny tht gia cm tng ln ng k v iu ny l mt e do cho sc kho cng ng. Cc c t hnh thnh t C. perfringens typ A v typ C c trong tht gia cm tng ng c th gy ng c thc phm v bnh vim rut hoi t ngi. S ng c thc phm do C. perfringens thng khng c thng bo nh mt bnh nn s xut hin ca n t c quan tm. Theo cc nh nghin cu th cng vi vic cm dng thm 3 cht khng sinh trong thc n chn nui (avilamycin, monensin v salinomycin c hot ng chng C. perfringens ) th nguy c cng ng b ng c thc phm do C. perfringens s gia tng hn. Thi gian s tr li mc hu qu c th c gia vic cm ny vi vn ng c thc phm

ngi trong khi lng khng sinh dng cha bnh hng nm vn gia tng t khi p dng lnh cm dng cht b sung khng sinh trong thc n chn nui. Ngi ta cng nhn thy sau 3 nm p dng lnh cm, enterococci khng khng sinh phn lp t phn ngi gim, nhng cc nh nghin cu cho rng d enterococci khng khng sinh trong phn ngi v vt nui c gim th kh nng nhim enterococci khng khng sinh ngi khng h gim. Mt khc, cc cht b sung khng sinh thc n chn nui c tc dng phng bnh quan trng m vic ngng s dng chng c th mang li s xung cp ca sc kho vt nui, c th l bnh a chy tng, tng trng gim v t l cht sau cai sa ln v t l bnh vim rut hoi t g gi tng. Do vy cng vi vic p dng lnh cm ny cn c bin php tm kim cht thay th. III. Cc cht thay th b sung khng sinh thc n chn nui Cc cht b sung thc n chn nui l nhng sn phm dng trong dinh dng vt nui nhm ci thin cht lng thc n chn nui v cht lng thc phm c ngun gc t vt nui hoc ci thin sc kho v sinh trng vt nui. Cc cht b sung thc n chn nui khng th c lu hnh trn th trng tr phi c cp c thm quyn cp php sau khi c nh gi mt cch khoa hc chng t rng n khng c tc hi ti sc kho vt nui v con ngi v ti mi trng. Gia sc kho mnh v cho nng sut cao l iu kin tin quyt t hiu qu trong chn nui hin i. Cc cht b sung khng sinh vn thng c s dng trong thc n chn nui nhm gip t c mc ch ny. Nhng t nhng vn do n mang li, thm vo l yu cu ca ngi tiu dng v sn phm tht sch khng s dng khng sinh nn vic s dng n trong chn nui ln lt b cm. T cc yu cu ny nhiu nghin cu tm cht thay th khng sinh dng trong thc n chn nui c tin hnh nhm cung cp cho ngi sn xut cc gii php chn nui nng sut cao theo mt cch t nhin. Cu hi t ra l liu chng ta c th pht trin chn nui khng cn dng n cht b sung khng sinh thc n chn nui khng ? Cu tr li n gin v ng n nht c khng nh l c th. Hin c mt s cc nh sn xut pht trin chn nui ln khng dng cc cht b sung khng sinh thc n chn nui nhm cung cp cho cc th trng chuyn bit nh mt bin php pht trin chn nui "hu c", cn cc nh chn nui truyn thng th gim lng khng sinh b sung vo thc n chn nui. Tuy nhin, theo cc nh sn xut th vic khng dng cht b sung khng sinh c thc y c nng sut v hiu qu chn nui hay khng cn l iu t r rng nht. Chnh v vy, ny sinh s quan tm ti cc cht thay th cht khng sinh b sung vo thc n chn nui. Mt s bin php ban u nhm thay th cht b sung khng sinh c th pht trin theo hng sau y: - Cc cht axit ho v ti u ho pH: cc cht b sung c th n nh pH ng rut s c li cho vic gn gi sc kho vt nui. Cc cht axit ho c th lm bin i qun th vi khun ng rut thng c b sung t hn 2% khu phn cho ln mi cai sa. - Ti u ho h vi khun trong ng rut vt nui v s dng cc sn phm ln men: Cc nghin cu cho thy c nhiu trin vng khi lm chm s pht trin ca vi khun c hi trong ng rut. Nhng cc thay i vi quy m ln trong khu phn nhm tc ng ti sc kho vt nui m vn gi c hm lng nng lng thc y sinh trng nhanh cho ln s l mt thch thc khng nh. - S pht trin mucin (mt protein mng nhy): N c sn sinh bi cc t bo chuyn bit ca rut gip khng c cc mm bnh v c th thc y qu trnh sn sinh ny bng cch b sung galactosa vo khu phn. Galactosa l mt hnh thi ng t ngt v tan hn glucosa. - Vo 1999, cc nh nghin cu Spring v Privulescu nhn thy vic s dng mannose carbohydrates thng c gi l mannanoligosaccharid c ngun gc t thnh t bo v men

b sung vo khu phn c tc dng iu bin min dch v ci thin c sinh trng ca ln cai sa. - Sc khng di truyn: c kin l qua con ng di truyn s t c hiu qu hn v s hp th thc n v v sc khng cc mm bnh ca ln. - S dng vaxin mt cch c chin lc hn: i hi mt s tip cn c bit vi trang tri nhm ti u ho v thi gian v loi vacxin phng chng tng bnh c th. Vic ci thin c ch s sinh trng nh tng trng hay h s chuyn ho thc n ln khong 5% khi s dng cht b sung khng sinh l nh vo tc ng tch cc ca cht ny lm bin i h vi khun ng rut v tc ng tng h ca vi khun vi vt nui ch, k c tc ng tng h gia vi khun v cc m rut (t bo biu m, s hnh thnh mucin, t bo thng tn...) v c h min dch (phn ng ca bch cu v s hnh thnh cc globulin min dch). Nh vy c th thy, h vi khun ng rut khng ch can d ti sc chuyn ho thc n trong sut qu trnh i qua ng tiu ho m cn nh hng ln ti sc kho vt nui. Hin nay khng c mt n cht no c th thay th hon ton c chc nng ca cht b sung khng sinh thc n chn nui. Nh nghin cu ALan Mathew ca i hc TennesseeKnoxville cng khng nh n nay khng c cht b sung phi khng sinh no c th mang li hiu qu kch thch sinh trng, thun tin v li nhun nh cht b sung khng sinh. Hn na, bt k n cht no (v d oxit km) c dng vi nh thay th vai tr ca cht b sung khng sinh trong chn nui u s tr thnh i tng chu s kim sot nh cc cht b sung khng sinh tng chu trong 40 nm qua. Trong khi s sinh trng ca vt nui c li khi dng cht b sung khng sinh l nh nhiu tc ng khc nhau ca n ti ng rut ca vt nui th c th thay th n cn tm kim s phi hp ca cc tc ng qua cc yu t dinh dng v chm sc. Nhiu nm qua, cc cht b sung thc n chn nui cng thng c dng vi s phi hp ln nhau nh khng sinh, oxit km v sun pht ng. Tuy nhin, cc ti liu khoa hc nhn chung chng t nhiu cht b sung thc n chn nui khc nhau mang li li ch r rt cho sinh trng ca vt nui, trong s cc cht c nhiu trin vng nht l cc axit hu c, cc cht nn c ln men v cc enzyme. Hiu qu ca cc cht b sung n l mang li hy vng c th tr thnh cht thay th khng sinh b sung thc n chn nui. Cc cht b sung thay th cht b sung khng sinh thc n chn nui c th xut hin trong nhng loi sau y: 3.1. Cht tr sinh Theo Cromwell, nhng cht c gi l cht tr sinh c tim nng thay th cht b sung khng sinh trong kch thch sinh trng. Khi nim cht tr sinh thng c dng ni ti cc ngun cy vi khun sng nhm gia tng s lng cc vi khun c li trong ng rut ca vt nui lm gim lng vi khun c th gy hi cho sc kho hoc cn tr sinh trng ca vt nui. Mt v d gn gi nht v cht tr sinh c con ngi s dng l sa chua, n cha cc vi khun sng. Vi khun c tim nng cao nht h tr sc kho con ngi l loi Lactobacillus v Bifidobacterium. Trong thp nin qua, khi nim v cht tr sinh cng c dng trong dinh dng vt nui. Tuy nhin vic s dng cc vi sinh vt trong thc n chn nui khc xa vi trong thc phm cho ngi (Bng 3). Trong s 21 ch phm tr sinh hin c php s dng trong thc n chn nui EU, 13 ch phm c php dng cho ln con v ch mt t trong c dng cho ln ni v ln v bo. By ch phm trong s l dng cc dng chn lc Enterococcus faecium (mi trng sng t nhin: ng tiu ho), 2 ch phm c cha bo t ca vi khun ging Bacillus (mi trng sng t nhin: t), 2 thuc dng men Saccharomyces cerevisiae (mi trng sng t nhin: tri cy), v ch 1 ch phm c cha Lactobacillus farciminis v Pediococcus acidilactici (mi trng sng t nhin tng ng l: ng tiu ho v sn phm

sa). S lng ca chng trong cht tr sinh c ngh l khong 109 n v qun th vi sinh trn mi kg thc n chn nui. Bng 3: Cht tr sinh trong dinh dng ngi v vt nui Dinh dng ngi Mc ch Hiu lc c im tiu th Chu k tiu th nh hng di hn Kh nh gi Dinh dng vt nui Phn ng nhanh D nh gi

Phi hp vi mt phn nhB sung vo hn hp thc n thc phm Mi ngy mt ln hoc hn 10-20 ln mi ngy Enterococcus Faecium Bacillus spp Saccharomyces Cerevisiae

Vi sinh vt (thng dng Lactobacillus spp. nht) Bifidobacterium Spp Enterococcus spp Mi trng sng t nhin

ng tiu ho, sn phmng tiu ho, t, tri cy sa

Xem xt cc cht tr sinh trong dinh dng cho ngi v vt nui ta thy: - Cc vi sinh vt c dng lm cht b sung cho ngi v vt nui c ngun gc khc nhau - Phn ln cc cht tr sinh c cho php s dng trong thc n cho ln con - Phn ln cc cht tr sinh cho ln con u lm t dng Enterococcus faecium Thng th cht tr sinh c hiu l cc vi sinh vt sng v sau khi c n vo, n c tc ng h tr lm bin i h vi sinh vt ng rut. Nh vy, cc dng vi sinh vt trong cht tr sinh phi m bo ti c rut di dng vi sinh vt sng c sau qu trnh ch bin (k c qu trnh ng vin thc n bng p nhit) v trong qu trnh bo qun thc n chn nui v cui cng l qua qu trnh n bo m n sng c qua d dy ni c pH thp. Nguyn nhn Lactobacilli v Bifidobacterium c vai tr nh trong vic lm cht tr sinh l v chng c tnh n nh km trong qu trnh ch bin v bo qun thc n chn nui. Trong s cc vi sinh vt th dng Bacillus l c tnh n nh cao nht do cc bo t ca n chu c nhit v sng st c qua thi gian lu kho lu ngy. Sau khi chu nhit ca qu trnh p vin thc n 870C, Bacillus cereus toyoi cn sng l 95% v sau 8 tun lu gi thc n chn nui trong kho, n cn 92%. Cn E.faecium th nhy cm vi x l nhit hn (t l sng sau x l 500C; 600C; 700C v 800C tng ng l 100%; 92%; 50% v 35%) v sau 8 tun lu gi trong kho, t l sng ca n cn c 50%. Cht tr sinh c nh gi l c hiu lc cao trong kch thch sinh trng vt nui, tuy nhin c s bin ng v s phn ng i vi cc cht ny gia cc loi vt nui khc nhau do bn cht ca cht tr sinh khng hot ng nh mt cht dinh dng thit yu m tc ng ch yu thng qua vic lm bin i h vi sinh vt. V vy hiu lc ca cht tr sinh ph thuc chnh vo tnh trng h vi sinh vt ca n vt nui v ca tng vt nui. Bnh a chy l vn ln nht ln con trong nhng tun u sau cai sa v vic gim t l mc bnh ny qua s dng cht tr sinh thng c nghin cu nhiu. 80% cc nghin cu u kt lun s dng cht tr sinh lm gim bnh a chy ln con v tc dng tu thuc vo dng vi sinh vt (B. cereus, E. faecium, P. acidilactici).

Phng thc tc ng ca cht tr sinh c th da trn nhiu nguyn l khc nhau nhng vic c tc dng bin i h vinh vt c l l phng thc hot ng chnh. S tng tc gia dng vi khun tr sinh vi h vi sinh ng rut c th c c l trn c s thu np cc vi khun gy bnh (s gia nhp cnh tranh vo c quan th cm biu m), s sn sinh cc cht c trng (axit hu c, khng sinh lm bng vi khun-bacteriocin, axit dipicolinic) hoc s canh tranh v dinh dng. Cc tc ng th yu c th l s bin i cu trc v chc nng ca biu m rut cng nh phn ng min dch. Cho d ngi ta c nhiu c gng nghin cu phng thc hot ng ca cht tr sinh c hai lnh vc dinh dng cho ngi v cho vt nui, n nay chng ta vn c t t liu v vn ny. Nhng s b c th tm tt mt s im nh sau: - Tc ng ca cht tr sinh ti c im sinh trng ca ln ni v ln con khng r rt. - T l mc bnh a chy ln con sau cai sa gim r rt - S tiu ho axit amin trc rut tt gia tng mt cch ng k - Khng nhn thy c s bin i cu trc biu m - kch thch c s chuyn dch ca glucosa trong rut non - Dng tr sinh c tm thy trong ng rut ca ln con trc khi thc n b sung tr sinh c dng cho ln con c c l do s chuyn giao dng vi khun ny t ln m sang ln con - Qun th vi sinh ca ln ni v ln con c bin i nhng t thay i so vi i chng. - Lm gim hnh thi -haemolytic v O 141 serovars ca E.coli nhng khng phi tt c vi khun coliform trong cht cha trong rut kt ca ln con. - C s gim r rt mc t bo cytotoxic T (CD8+) trong biu m ln con thiu dinh dng. Gn y nh nghin cu Turner v CS (2001) cng b nghin cu ca h v kt lun rng khng phi tt c cc trng hp s dng cht tr sinh v mt s cht thay th khng sinh b sung thc n chn nui ci thin c th trng ca vt nui nh cht khng sinh b sung thc n chn nui nhng dng cc cht thay th th an ton hn v cht tr sinh c th c coi l mt cht c tim nng dng trong thc n chn nui h thng nui ln khng dng cht b sung khng sinh. 3.2. Cht tin sinh Cht tin sinh l cht nn c ln men kch thch mt cch c chn lc sinh trng ca vi sinh vt c li. Lactosa trong sa c th hot ng nh mt cht tin sinh vt nui non. V bn cht, lactosa hot ng nh mt cht nn ln men sn xut axit lactic. Axit hu c ny c bit c tc dng kim ch mt s vi khun gy bnh nh Escherichia coli, Salmonella spp v Clostridia spp. Qua nghin cu trong phng th nghim th mt s ccbon hydrat nh hemicellulo, oligosaccharide, inulin (mt fructo- oligosaccharide) v nhm mch ngn glucan, fructosan v arabinan cng c nhiu trin vng. Tinh bt c chn lc c thay i qua x l nhit v lnh t ngt, trong mt s trng hp c th cng c hot ng nh cht tin sinh tuy rng trong mt s giai on cc tc ng hu ch ti c im sinh trng khng c nhn bit mt cch r rng. 3.3. Ho cht tr sinh Ho cht tr sinh l nhng ho cht dng iu chnh vi khun ca h vi sinh ca rut bng cch gy tc ng ln mi tng tc gia h vi sinh v rut. Ho cht tr sinh ngn cn s nhim vi khun vo rut. N c th c ch trong vic kim sot s nhim khun ng rut. Hin khng c bo co no ni v hiu lc ca n trong kch thch sinh trng. 3.4. Axit hu c

Axit ho khu phn n nhm nng cao sc kho v cc c im sinh trng ca ln con mi cai sa l mt khi nim mi. tng ban u ca vic axit ho cc khu phn giai on khi u sinh trng l khc phc s thiu ht tim tng v tnh axit t nhin ca rut khi cai sa v nh vy c th kch thch s tiu ho v trnh c bnh tiu chy v chm ln ca ln con. Axit ho c th gy tc ng qua nhiu cch: - Bo qun thc n qua tc dng kim sot cc vi khun gy bnh trong nguyn liu th - iu chnh kh nng m ca khu phn - Gip qu trnh cai sa qua vic gi c pH d dy thp mt cch bnh thng - Gia tng tiu ho cht dinh dng bng cch gi pH mc ti u. - Ngn chn s pht trin ca cc vi khun gy bnh trong rut - Cung cp mt ngun nng lng khu phn d tiu Tuy nhin, cc mui hu c phn ng trung ho c th ci thin c c im sinh trng m khng cn n mt s thay i r rt v tnh axit ca khu phn. Cc kt qu t vic s dng axit hu c, axit v c v mui hu c thng l khng nht qun, nhng li ch ln nht v tiu ho cc cht dinh dng, sc kho ca ng rut v cc c im sinh trng ca chng th thy r vt nui non, ln mi cai sa, nht l vi tun sau cai sa. 3.5. Enzyme Enzyme s dng b sung ch yu ci thin tiu ho. N gip ph v cc yu t khng dinh dng nh cc polysaccharid phi tinh bt (NSP), axit phytic v cc cht c ch protease. Cc th nghim dng enzyme trong khu phn cho ln thng mang li kt qu rt khc nhau v nhn chung th ch li ca n i vi ln khng ln bng i vi gia cm. c bng chng v vic s dng enzyme ci thin sc kho ng rut ca ln thng ch gii hn vi xylanasa trn khu phn c s la m. khu phn ny vic b sung enzyme lm gim r rt bnh vim rut kt khng c trng trong iu kin nghin cu v th nghim m rng quy m nh. C ch c bn ca vn nay vn cha c hiu k. Nhng vic s dng enzyme r rng ci thin c sc kho ng rut ca vt nui nht l khi m cc thnh phn ca khu phn v qu trnh ch bin thc n to iu kin thun li cho vi khun khng mong mun pht trin trong ng rut v lm xut hin cc cht nn khng dinh dng. 3.6. Cht tin dinh dng Cht tin dinh dng l lng tng i nh ca mt vi hp phn "micro ingredient" c trong thc n ca vt nui vi chc nng sinh l v chc nng vi sinh khc vi cc cht dinh dng khc. Cht tin dinh dng bao gm cc cht c b sung vi t l thp vo thc n chn nui m khng lm thay i nhiu n thnh phn ca thc n. Khi nim ny l ph hp vi m t ca EU v "thnh phn ca thc n chn nui". Nhiu cht t thc vt c coi nh l tin dinh dng v bao gm cc sn phm kt hp nhiu loi cy c vi nhau c hot ng kch thch sinh trng do chng c th chng li c bnh a chy (E.coli. . . ) v s kch thch cho cc vi khun c li v cc vi khun tin vitamin pht trin. Mt vi cht c s dng ph bin chu u v n dng iu tr bnh l l Holarrhrna antidysenterica, Zingiber officinale, Aegle marmelos v Woodforida Fructicosa. Holarrhena antidysenterica. Khong 30 loi cht tin dinh dng khc nhau c tch ra ch yu t v cy. Mt trong nhng cht quan trng l connesin cht chng li ng vt nguyn sinh v kim tra hot ng ca vi khun chng li mm bnh bn trong nh: S.aureus, S. typhimurium, E.coli. . .

Cy thn r l cy gng c s dng lm thuc do thuc tnh ca n. Cy ny c cha 1 hn hp 24 thnh phn, v nc gng c hot ng tt cho c th v gng cng kch thch ng tiu ho. V qu lu cng c li cho bnh a chy v bnh l. V cy cng c dng nh l cht chng li bnh giun. V cy v v qu c cha cht Tanin v cc cht khc nh l delphinin diglycosido v malvidin pentosa glycoside. Theo mt dc s ngi Anh, Aegle marmelos c dng nh l 1 bin php iu tr bnh a chy v bnh l. Nhng thnh phn Sterols, Tanins v acromatic nh: Marmelin, aegelin, umbelliferine. . . l cc thnh phn hot ng ch yu. Loi hoa woodforida fructicosa c dng cha bnh a chy v bnh l c cha nng cao cht hot ng ch yu l axid ellagic. S thiu ht mt lng rt nh cc nguyn t vi lng v vitamin c th c tc ng nghim trng ti h min dch. Cc hp cht iu ch t thc vt cng cha cc cht c ch khc ngoi vitamin. Nhiu chit xut thc vt nh du ca cy hng tho, bc h, hi, qu v hng ty c th c c tnh khng vi khun. Cy ti, nhn sm c th c vai tr nht nh trong dinh dng vt nui. Nhiu cht mu thc vt nh -carotene, lutein v xanthen c vai tr chng xy ho, cng vi mt s cht chng xy ho khc nh vitamin E, chng gip cho h min dch hot ng c hiu qu hn. Tt c cc cht tin dinh dng ni trn u c hot ng tng tr vi nhau nng cao v ci tin c ch s sn xut v d: ch s chuyn i thc n. N cn c tc dng: - Vic n nh nhu ng ng tiu ho, nng cao thi gian vn chuyn cht dinh dng trong d dy (protein, khong, vitamin..) nh lumen cho php s hp thu mt cch ti a - ng gp cho vic hnh thnh "gel extrusion matrix". Cht ny s tch nhng phn t tin dinh dng c kch thc khc nhau v nng cao s hp thu ca cc phn t tin dinh dng c kch thc nh. Hn na, gel hot ng nh l tr gip cho cc phn t c li. - Tr gip cho vic ti hp thu ca rut - Ti a ho cht nhy trong rut Nh vy c th ni vic s dng cc cht tin dinh dng t nhin c trong thc vt s lm gim t l cht, ci thin chuyn ho thc n v n l cht b sung thay th khng sinh c hiu qu. 3.7. Cht khong zeolit v t st c nhiu n lc trong vic s dng kh nng hp thu ca cht khong, t st nhm "thu dn" cc c t v ammonia t do trong rut nh to iu kin khng thun li cho cc vi khun gy bnh mun thit lp ti ng rut. Trong trng hp bnh a chy khng c trng, khi m phn ln mm bnh u c nhn din th chng c th c li trong vic "lm kh" phn tiu chy. Ngi ta cho rng cht khong, t st c tp trung phn v nh vy gp phn lm kh n trong qu trnh vn chuyn qua ng rut. 3.8. ng v Km Sunpht ng v oxit km l cc cht hu ch phng chng vi khun trong chn nui. Ch c bc s th y mi c k n xit km khi cn thit. Tuy nhin c th khng nh rng 2 sn phm ny tng i r v t hiu qu cao i vi vic ci thin th trng ca ln con v ln cai sa. Ngi ta nhn thy cc khu phn cha hm lng ng cao, dng sunphat ng, thng ci thin c cc c im sinh trng ca ln con v ln cai sa v khu phn c hm lng km cao, dng oxit km, thng ci thin c cc c im sinh trng ca ln cai sa. Vic b sung ng ny in hnh vi t l 200-300 ppm, tc l ln hn nhiu so vi

mc b sung 5-15 ppm ng khong vi lng. Vi km, t l b sung l 2500-3000 ppm ln hn nhiu so vi lng b sung 80-120 ppm km khong vi lng. Trong iu kin cc cht b sung khng sinh thc n chn nui b cm s dng, vic b sung lng ng v km cao vo khu phn cho ln con l cn thit. Tuy nhin, cn lu 2 iu kin sau: th nht l t l khuyn co ni trn dng cc cht ny c th kch thch sinh trng ca vt nui, nhng cc khu cha nhiu hn 300 ppm ng v 3000 ppm km c th gy c hi cho c sc kho ln s sinh trng ca ln. Th hai mc gia tng t l s dng cc cht ny i i vi mc gia tng o thi chng ra mi trng xung quanh. Khi ng v km tch lu trong t cao ln th cng lc xut hin cc vn v mi trng v vic s dng ng, km vi t l cao l khng nn. Nh vy sun pht ng v oxit km u c tc dng khng khun trong chn nui. C hai cht trn u c hiu qu git mm bnh trong rut v ci thin t l tng trng ca vt nui. Vn khi s dng chng l s c tc ng tiu cc ti mi trng. Sau khi dng trn vt nui v c thi ra, n s tch lu trong t, gy nhim mi trng. Sp ti EU, c th s c quy nh hoc c s t nguyn v vn hn ch s dng mt s cht thay th cht b sung khng sinh thc n chn nui nh oxit km. 3.9. Bin php thc n Vic cc thc n lng bng cc loi vi sinh ph hp (v d Lactobacillus spp.) cng vi s axit ho trong sut qu trnh l phng cch ci thin c im ca thc n chn nui cho ln giai on u sinh trng. Nhng li th tim tng ca bin php ny c th tm tt nh sau: - Kim sot s nhim khun ca thc n lm gim ri ro khu phn cha mm bnh. - Cung cp cho ng rut ca vt nui cc vi sinh vt tch cc v c li ngay sau khi cai sa lm gim kh nng c ch cc vi khun gy bnh pht trin. - S axit ho t nhin khu phn bng sn phm ca qu trnh ln men l cc axit hu c (nh axit lactic v acetic) thay v b sung trc tip cc axit tinh ch. - Gia tng gi tr dinh dng qua s ln men cc cht cacbon hydrat kh tiu. Li th ny i km vi ri ro tim tng l nu xy ra s ln men xu s lm gim s tiu th thc n ca vt nui hoc lm vt nui b n hon ton khu phn . Cc ln con mi cai sa c th khng thch dng cc khu phn ln men so vi khu phn thng dng. S ln men c th nh hng ti thnh phn ca khu phn mang li thnh phn m trong khu phn kh thng dng khng c. Trong khi v mt l lun th s ln men khu phn lng vi dng vi sinh vt hu ch l ng n th trong thc t vic thc thi n ng hnh vi ri ro ln, nht l khi khng c cc phng tin kim tra cht lng. Cc nghin cu cho thy cc dng vi sinh vt axit lactic c th dng tt cho ln men khu phn lng cho ln di iu kin tiu chun. Tuy nhin n nay vn cn sm bnh lun v nh hng ca bin php ln men ti c im sinh trng ca ln. IV. Chin lc, tim nng v hiu qu ca vic tm cht thay th vai tr ca cht b sung khng sinh thc n chn nui Cc cht b sung khng sinh trong thc n chn nui c tc dng kch thch sinh trng c cng nhn rng ri trong chn nui gia cm, ln v b. Mt s trong cc cht cn gip gim cc vn bnh l vt nui. Cc cht b sung khng sinh cng c tc ng ti qun th vi sinh vt ng rut, lm bin i m hnh trao i cht v qua ci thin tiu ho ca cht dinh dng. Do cc cht ny c b sung vi t l thp hn nhiu so vi mc dng cha tr bnh, n khng h lm gim qu mc s lng vi sinh vt ng rut, nhng n li gip h vi sinh vt ny theo hng gim trao i cht cacbon hydrat thnh axit lactic sang thnh glucosa, mt dng phn t nng lng ph hp hn cho s ng ho. Kt qu l ci thin c chuyn ho thc n v tng trng bnh qun ngy.

Mt s trong s cc cht b sung ny c sn hot ng c nh hng ti cc mm bnh gy bnh gia cm, g ty v ln. Mt s t khc c tc ng ti cc bnh ng h hp ln v n c tc dng phng nhng bnh ny cho cc vt nui. T sau 31-12-2005, cc cht b sung khng sinh b EU cm s dng. Vic ny c tc ng ln ti ngnh chn nui ni chung v nht l ti vic phng chng cc bnh nh bnh a chy ln con cai sa sm, ln sinh trng v gia cm. Tuy nhin n cng khng gy bin c g c bit v t nhng nm trc nhiu nc bt u khng dng cc cht ny trong thc n chn nui (nh nm 1986 Thu in v 1998 an Mch...). Ngnh cng nghip thc n chn nui v ngnh chn nui th gii ni chung c nhiu bin php nhm ci tin k thut v qun l chn nui v pht trin cc cht b sung thay th khng sinh trong thc n chn nui v t c nhng kt qu kh quan. Qua bng sau y c th thy c chin lc, hiu qu v tim nng pht trin cc cht b sung thay th cht b sung khng sinh thc n trong chn nui ln. Vic s dng cc cht b sung thc n chn nui Chu u c kim sot mt cch cht ch. Theo quy nh ca U ban Chu u (EC) No 1831/2003, ch c nhng cht b sung thc n chn nui c cp php mi c lu hnh trn th trng. Giy php c cp theo tng loi vt nui, tng iu kin c th v theo thi hn 10 nm mt. C quan c thm quyn v an ton thc phm Chu u (EFSA) c trch nhim tin hnh nh gi cc ti liu c yu cu np xin cp php lu hnh. Sau khi c s nh gi thun li ca EFSA, U ban Chu u son tho giy php c cc nc thnh vin trong Ban thng trc v H thc phm v dinh dngsc kho vt nui (SCFCAHAN) xt duyt. Gii hn tn d cao nht (MRL) v s kim tra cc cht ny sau khi a ra th trng s c nu r trong giy php nu Ban ny thy cn thit. Quy nh cng bao gm cc iu khon khc v d nh t 1/1/2006 bt u p dng lch trnh loi b theo giai on cc cht b sung khng sinh; Cc iu khon v nhn mc, ng gi cht b sung; Gim st, thay i giy php... Bng 4. Hiu qu v tim nng pht trin cc cht b sung v chin lc thay th cht b sung khng sinh thc n trong chn nui ln Cht b sung thay th Khng sinh xit km Sunphat ng Axit hu c Enzyme Cht cy v tin ln men Cht tr sinh Cht nn ln men (cht tin sinh) Lactosa Cht khong Zeolites v t st u nnh phn lp Immunoglobulins K thut/qun l chn nui Sn xut khp kn Hiu qu* +++++ ++++ +++ + +++ ? + ++ ++ ? + ++ Hiu qu ++++ 0 0 0 0 +++ + + +++ 0 0 + ? Tim nng ++++ Tim nng*

V sinh Cai sa chm Chn th ngoi chung Lng tiu th v cht lng sa u Chng nga, to min dch Cung ng v cht lng nc ung Trnh nhn lc
* Hiu qu v Tim nng c nh gi bng k hiu: t 0 (khng) ti ++++ (rt cao), hoc ? (cha r)

++++ ? + ++ +++ ++ ++++

+++ + 0 ++ ++ +++ +++++

V. Kt lun Trong tng lai gn, cc quy nh iu chnh vic s dng cc cht b sung thc n chn nui v th hiu ca ngi tiu dng, yu cu kht khe ca tng th trng s buc cc nh sn xut trong ngnh chn nui trn ton th gii phi thay i quan nim v cc phng thc nui dng trong khng dng cht b sung khng sinh thc n chn nui. Hin ti, khi cn dng mt s cht b sung khng sinh c php lu hnh, ngi sn xut cn lu n nhn mc sn phm ca cc cht ny, s dng cc cht ny ng mc ch theo ch dn, ng t l b sung v ng mc ti thiu v thi gian ngng s dng trc khi a vt nui i git m. Ngoi ra, vic p dng k thut chn nui ph hp, p dng cng ngh sn xut thc n chn nui ng quy trnh cng l nhng bin php an ton cho sn xut khi dng cht b sung khng sinh trong thc n chn nui. Nhng vn do vic s dng cht b sung khng sinh thc y tm kim v p dng cc cht b sung phi khng sinh trong thc n chn nui v vic s dng cc cht b sung ny cng cn c nhng bc i thn trng. C 3 bc cn kim tra trc khi quyt nh s dng bt k cht b sung thc n chn nui no: - Yu cu c y v xut x cht b sung v c cc nh gi khoa hc c lp v hiu qu ca cht ny, khng nhng t nh sn xut cht ny m trc tip t cc t chc khoa hc c lp tin hnh cc th nghim vi n. - Cht b sung cn c c quan chc nng kim tra v cp php lu hnh. Ngoi ra cn cn tham kho kin v kinh nghim ca cc nh chn nui khc, nhng ngi s dng cht ny. - Gim st nhng nh hng ca n ti t l tng trng, hiu qu chuyn ho thc n v sc kho n vt nui. Pht hin v tho lun bt k nh hng tiu cc no ti n vt nui, v sinh an ton thc phm cho ngi v mi trng. Cc cht b sung thc n chn nui xut hin trn th trng u phi tun th cht ch quy nh v nhn mc: Tn cht b sung nh c ng k; Tn, a ch php nhn chu trch nhim a sn phm ra th trng; Trng lng thun ca hot cht; Ch dn s dng v ch dn an ton bao gm c loi vt nui c dng chng; Ngy sn xut; i vi mt s loi cht b sung, cn nu r ngy ht hn s dng v mt s chi tit c bit khc. Tuy nhin d s dng cht b sung loi no th ngi sn xut cng phi tun th cng mt nguyn l, l bo m an ton v sinh thc phm, mi trng v mang li hiu qu kinh t. Hn na, trong chn nui s khng c g thay th c vn v sinh chn nui v k thut chn nui ph hp. Bn tin phc v lnh o s 4-2007

You might also like