47

Chng 4
NHIT LUYN THP
4.1. Khi nim v nhit luyn thp
4.1.1. S lc v nhit luyn thp
a. nh ngha: l nung nng thp n nhit xc nh, gi nhit mt thi gian
th ch hp ri sau lm ngui vi tc xc nh nhn c t chc, do
t nh cht theo yu cu.
/im:
- Khng lm nng chy v bin dng sn phm thp
- Kt qu c nh gi bng bin i ca t chc t vi v t nh cht.
b. Cc yu t c trng cho nhit luyn










Hnh 4.1. S ca qu trnh nhit
c. Phn loi nhit luyn thp luyn n gin nht
1. Nhit luyn: thng gp nht, ch c tc ng nhit lm bin i t chc v
t nh cht gm nhiu phng php: , thng ho, ti, ram.
2. Ha - nhit luyn: Nhit luyn c km theo thay i thnh phn ha hc b
mt ri nhit luyn tip theo ci thin hn na t nh cht ca vt liu: Thm
n hoc a nguyn t:C,N,..
3. C - nhit luyn: l bin dng do thp trng thi sau ti v ram
nhn c t chc M nh mn c c t nh tng hp cao nht, thng xng cn
nng thp, luyn kim.
4.1.2. Tc dng ca nhit luyn i vi sn xut c kh
a. Tng cng, t nh chng mi mn v bn ca thp: pht huy trit
cc tim nng ca vt liu: bn, cng, dai do gim nh kt cu, tng tui
th,..
b. Ci thin t nh cng ngh
Ph hp vi iu kin gia cng: cn mm d ct, cn do d bin
dng,
c. Nhit luyn trong nh my c kh
- Nng nhc, c c kh ha, t ng ha, chng nng, c
- Phi c chuyn mn ha cao bo m cht lng sn phm v nng sut
- Tiu ph nhiu nng lng phng n tit kim c nng lng
thi gian
n
h
i

gn
V
ng
T
Ba thng s quan trng nht (hnh 4.1):
- Nhit nung nng
o
n
T :
- Thi gian gi nhit t
gn
:
- Tc ngui V
ngui
sau khi gi nhit.
Cc ch tiu nh gi kt qu:
+ T chc t vi bao gm cu to pha, k ch thc
ht, chiu su lp ha bn... l ch tiu gc, c bn
nht
+ cng, bn, do, dai
+ cong vnh, bin dng.
48
- L khu sau cng, thng khng th b qua, do quyt nh tin chung,
cht lng v gi thnh sn phm ca c x nghip.
4.2. Cc t chc t c khi nung nng v lm ngui thp
4.2.1. Cc chuyn bin xy ra khi nung nng thp - S to thnh austenit
a. C s xc nh chuyn bin khi nung
Da vo gin pha Fe - C, hnh 4.2: nhit thng mi thp u cu to bi
hai pha c bn: F v X (trong P =[F+X]).
- Thp cng t ch: c t chc n gin l P
- Thp trc v sau cng t ch: P+F v P+X
II

Khi nung nng: + Khi T< A
1
cha c chuyn bin g
+ Khi T= Ac
1
, P theo phn ng:Thp CT: [Fe

+ X]
0,80%C

0,80%C














K ch thc ht austenit: Hnh 4.2. Gin pha Fe-C
ngha: (phn thp)
Ht cng nh M (hoc t chc khc) c
do, dai cao hn
C ch chuyn bin: P : cng to v pht
trin mm nh kt tinh (hnh 4.4), nhng do
b mt phn chia gia F-X rt nhiu nn s
mm rt ln ht ban u rt nh mn (<
cp 8-10, hnh 4.4d)
chuyn bin peclit austenit bao gi cng
lm nh ht thp, phi tn dng











Hnh 4.3. Gin chuyn bin
ng nhit P ca thp cng
t ch




a) b) c) d)
Thp TCT v SCT: F v X
II
khng thay i
+ Khi T> Ac
1
: F v X
II
tan vo nhng khng hon ton
+ Khi T> Ac
3
v Ac
m
: F v X
II
tan hon ton vo
Trn ng GSE mi thp u c t chc
b. c im ca chuyn bin peclit thnh austenit
Nhit & thi gian chuyn bin: (hnh 4.3)
V
nung
cng ln th T chuyn bin cng cao
T
nung
cng cao, khong thi gian chuyn bin cng
ngn
- Tc nung V
2
> V
1
, th nhit bt u v kt thc
chuyn bin cng cao v thi gian chuyn bin cng
ngn.
%C
0
0,5
500
n
h
i

,

o
C


1,0 1,5
2,0
600
700
800
900
1000
1100

+
+X
II
G
E
S
P
0,8
A
3
A
cm
P+X
II
P+F

A
1
a
1
, pht
25
0
5
10 20
15
700
750
800
n
h
i

,

o
C


A
1
V
1
V
2
b
1
b
2
a
2
b t u chuy n bi n
k t th c chuy n bi n

H nh 4.4. Qu trnh to mm v
pht
t i t it t lit (t )
49
ht austenit:
- peclit ban u: cng mn nh
- V
nung
cng ln ht cng nh
- T& gi nhit ln th ht ln
- Theo bn cht thp: bn cht
ht ln v ht nh (hnh 4.5).
Thp bn cht ht nh: thp
c kh xy trit bng Al,
thp hp kim Ti, Mo, V, Zr, Nb,...
d to cacbit ngn cn pht trin
ht.
Mn v P lm ht pht trin
nhanh.
4.2.2. Mc ch ca gi nhit

- Lm u nhit trn tit din
- chuyn bin xy ra hon
ton
- Lm ng u % ca













Hnh 4.5. S pht trin ht austenit
I- di truyn ht nh, II- di truyn ht ln
4.2.3. Cc chuyn bin khi lm ngui
a. Gin chuyn bin ng nhit austenit qu ngui (gin T-T-T) ca
thp cng t ch


















Hnh 4.6. Gin T- T- T ca thp cng t ch
- Gi qu ngui st A
1
: (T~ 700
o
C, T
0
nh, ~25
o
C): Peclit (tm), HRC 10 15
+ (T~ 650
o
C, T
0
~ 75
o
C): Xoocbit ti, HRC 25 35
+ T ~ nh li ch C (khong 500 600
o
C): Trxtit, HRC 40.
%C
0
0,5
500
n
h
i

,

o
C


1,0 1,5
2,0
600
700
800
900
1000
1100

+
G
E
S
P
0,8
A
3
A
cm
A
1
727
ln
930
800
I
II
p
e
c
l
i
t

a
u
s
t
e
n
i
t

b)
a)
+F+Xe
A
1
M

~220
o
C
M
K
~ -50
o
C
mactenxit+
d
austenit
h n h p
F+X
peclit
xoocbit
tr xtit
bainit
austenit
qu
ngu i

n
h
i

,

o
C

400
200
600
800
0 1 10 10
2
10
3
10
4
th i gian, s
Gin T Gin T Gin T Gin T- -- -T TT T- -- -T: T: T: T:
Nhit (T) - thi gian (T) v chuyn
bin (T)
V c dng ch "C") ng cong ch
C.
Khi b ngui (tc thi) di 727
o
C n
cha chuyn bin ngay c gi l qu
ngui, khng n nh. Gin c 5 vng:
- trn 727
o
C l khu vc tn ti ca n
nh
- bn tri ch "C" u tin - vng qu
ngui
- gia hai ch "C" - ang chuyn bin
(tn ti c ba pha , F v Xe)
- bn phi ch "C" th hai - cc sn phm
phn ha ng nhit qu ngui l hn
hp: F - X vi mc nh mn kh c nhau
1
2
3
4
5
50
C 3 chuyn bin trn u l chuyn bin peclit, X, T l peclit phn tn.
+ Khi gi austenit qu ngui nhit: ~450 250
o
C: Bainit, HRC 50 55, c
coi l chuyn bin trung gian v: F hi qu bo ha cacbon (0,10%),X l Fe
2,4-3
C,
c mt lng nh (d), trung gian (gia P v M).
T peclit (tm), xoocbit, trxtit cho ti bainit qu ngui tng ln mm cng
nhiu tm cng nh mn hn v cng cng cao hn.
Tm li: chuyn bin st A
1
c peclit, phn li c trxtit, gia hai mc
trn c














V5: (lm ngui trong nc lnh) V
5
khng ct ng cong ch "C" no, tc M
Kt lun: khi lm ngui lin tc, t chc to thnh vo v tr ca vect tc
ngui trn ng cong ch "C
/im 2: T chc t c thng l khng ng nht trn ton tit din
/im 3: Khng t c t chc hon ton bainit (B) (ch c th T+B hoc
T+B+M) v na di ch C lm vo
/im 4: Nhng iu trn ch ng vi thp cacbon, thp hp kim ng cong
ch "C" dch sang phi do :
+ V
th
c th rt nh. V d, thp gi ti
trong gi.
+ T chc ng nht trn tit din, ngay
c i vi tit din ln.
c. Gin T - T - T ca cc thp khc
cng t ch
+ Thp trc v sau cng t ch, c thm
nhnh ph (hnh 4.9) biu th s tit ra F
(TCT) hoc X
II
(SCT), c thm ng
ngang A
3
(TCT) hoc A
cm
(SCT).

Hnh 4.10. Gin T-T-T ca thp
khc cng t ch
3 im khc bit so vi thp cng t ch:
1- ng cong (ch "C" v nhnh ph)
xoocbit, ph a di c bainit.
Lm ngui ng nhit nhn c t chc
ng nht trn tit din.
b. S phn ha khi lm ngui lin tc
Cng xt gin ch C (hnh 4.7) nh
chuyn bin ng nhit.
/im 1: Tu thuc vo v
ngui
ta c:
V
1
: trn hnh 4.7, st A
1
: peclit tm,
V
2
: (lm ngui trong k/kh tnh)
xoocbit.
V
3
: (lm ngui trong khng kh nn), ct
phn li: trxtit.
V
4
:

(lm ngui trong du),trxtit +
mactenxit = bn mactenxit
A
1
M

peclit
xoocbit
tr xtit
n
h
i

,

400
200
600
800
0 1 10 10
2
10
3
10
4
th i gian, s
V
2
V
1
V
3
V
4
V
th
V
5
austenit
bainit
H nh 4.7. Gin T-T-T ca thp cng
t ch vi V
1
< V
2
< V
3
<V
4
< V
th
< V
5

austenit
1 peclit

xoocbit
trxtit

bainit

n
h
i

,

o
C

0 1 10 10
2
10
3
10
4
th i gian, s
A
1
V
2

V
3

hn hp
F+X
F hoc Xe
II
A
3
hoc A
cm
M

M
K

mactenxit+
d
51
2- Khi lm ngui chm lin tc (V
2
), qu ngui s tit ra F (TCT) hoc X
II
(SCT)
trc sau mi phn ha ra hn hp F-X
3- Khi lm ngui nhanh V
3
(hoc >V
3
) V
ng
khng ct nhnh ph, qu ngui
F-X di dng X, T, B (B ch khi lm ngui ng nhit).
Thp khng c thnh phn ng 0,80%C m vn khng tit F hoc X c gi
l cng t ch gi.
i vi thp hp kim, ngoi nh hng ca C, cc nguyn t hp kim (dch ch
"C" sang phi) s xt sau.
4.2.4. Chuyn bin ca austenit khi lm ngui nhanh - Chuyn bin
mactenxit (khi ti)
Nu V
ng
> V
th
th M gi l ti thp.
V
th
: l tc lm ngui nh nht gy ra
chuyn bin mactenxit.
m
m
th
T A
V

=
1


Hnh 4.11. Gin T-T-T
v tc ti ti hn V
th
(
m
v
T
m
- thi gian v nhit
ng vi km n nh nht).

a. Bn cht ca mactenxit
/n: M l dung dch rn qu bo ha ca C trong Fe

/im: v qu bo ho C mng ch nh phng tm khi (hnh 4.12).
ch nh phng c/a = 1,001 1,06 ( %C) x lch mng rt ln M rt
cng.











Hnh 4.12. c s ca Hnh 4.13. ng cong ng
mng tinh th mactenxit. hc chuyn bin mactenxit
b. Cc c im ca chuyn bin mactenxit
1) Ch xy ra khi lm ngui nhanh v lin tc vi tc > V
th
.
2) Chuyn bin khng khuch tn: C ~ gi nguyn v tr , Fe: t (A1) M (gn
nh A2)
3) Xy ra vi tc rt ln, ti hng nghn m/s
T
m
A
1
mactenxit+
d
austenit
n
h
i

,

V
th
thi gian
m
Fe C
a
c
%

m
a
c
t
e
n
x
i
t

nhi t ,
o
C
20
25
50
75
M
K
M

25
%

d
52
H nh 4.14: cng t i ph thu c v o %C
%C
30
45
60

n
g

0,3 0,6
4) Ch xy ra trong khong gia M

v kt thc M
K
. M

v M
K
gim khi tng %C v
% nguyn t hp kim (tr Si, Co v Al), M

v M
K
khng ph thuc vo V
ngui
.
5) Chuyn bin xy ra khng hon ton v hiu ng tng th t ch gy lc nn ln
khng th chuyn bin, khng chuyn bin c gi l d. im M
K

thng thp (<20
o
C) c khi rt thp (v d -100
o
C) lng d c th (20
30%). T l d : ph thuc vo cc yu t sau:
+ im M
K
: M
K
cng thp di 20
o
C lng d cng nhiu: M
K
gim khi tng
lng nguyn t hp kim trong
+ %C tng V d cng nhiu.
c. C t nh ca mactenxit






Ch : phn bit cng ca M v cng ca thp ti: cng ca thp ti l
cng tng hp ca M ti+ d+ cacbit (X
II
nu c). Thng d lm gim
cng ca thp ti:
> 10% lm gim 3-5HRC (c bit ti 10HRC),vi % khng ng k.
T nh gin:l nhc im ca M lm hn ch s dng, t nh gin ph thuc vo:
+ Kim M cng nh t nh gin cng thp lm nh ht khi nung th t nh gin
+ ng sut bn trong cng nh t nh gin cng thp
Dng thp bn cht ht nh, nhit ti v phng php ti th ch hp gim
ng sut bn trong nh ti phn cp, ng nhit v ram ngay tip theo.
4.2.5. Chuyn bin khi nung nng thp ti (khi ram)
/n: ram nung nng thp sau khi ti iu chnh cng v t nh cht ph hp
vi yu cu.
a. T nh khng n nh ca mactenxit v austenit
T chc thp ti=M+ d : khi nung nng M F+X theo: Fe

(C) Fe
3
C + Fe

d F+X theo: Fe

(C) Fe
3
C + Fe

M v d khng chuyn bin ngay thnh hn hp F-X m phi qua t chc
trung gian l M ram theo s : (M + d) M ram F-X
b. Cc chuyn bin xy ra khi ram
Thp cng t ch (0,80%C): t chc M v d, qu trnh chuyn bin khi ram:
Giai on I (T < 200
o
C)
- < 80
o
C trong thp ti cha c chuyn bin g, tc vn c M v d.
- T 80-200
o
C: d cha chuyn bin,
M c tit C di dng cacbit Fe
x
C (x=2,02,4), hnh tm mng, phn tn, %C
trong M gim xung cn khong 0,25 0,40%, c/a gim i. Hn hp M t cacbon
v cacbit c gi l M ram (vn lin mng):
(M ti) Fe

(C)
0,8
[Fe

(C)
0,25 0,40
+ Fe
2 2,4
C] (M ram)
Giai on II (T= 200 260
o
C)
cng: (hnh 4.14): %C cng tng do :
Thp t cacbon: %C 0,25%, cng sau ti HRC 40
Thp C trung bnh: %C= 0,400,50%, cng sau ti
tng i cao, HRC 50
Thp C cao: %C 0,60%, cng sau ti cao, HRC 60
Ch c thp 0,40%C ti mi tng t nh chu mi mn.
53
Tip tc tit C khi M xung cn khong 0,15 0,20%:
Fe

(C)
0,25-0,4
[Fe

(C)
0,15 0,20
+Fe
22,4
C]
d thnh M ram: ( d) Fe

(C)
0,8
[Fe

(C)
0,15 0,20
+ Fe
2 2,4
C] (M ram)
M ram l t chc c cng thp hn M ti, song li t gin hn do gim c
ng sut.
cng th II: Mt s thp sau khi ti c lng d ln (hng chc %), khi ram
d thnh M ram mnh hn hiu ng gim cng do C tit ra khi dung dung
dch rn cng th II.
Giai on III (T= 260 400
o
C)
Sau giai on II thp ti c t chc M ram gm hai pha: M ngho C (0,15
0,20%) v cacbit (Fe
2 2,4
C), n giai on III ny c hai pha u chuyn bin:
- M ngho cacbon tr thnh ferit, cacbit (Fe
2 2,4
C) X (Fe
3
C) dng ht
S chuyn bin: Fe

(C)
0,15 0,20
Fe

+ Fe
3
C
ht
, cac bit Fe
2 2,4
C F+X
ht = T ram
- cng: gim cn (HRC 45 vi thp cng t ch).
- Mt hon ton ng sut bn trong, tng mnh t nh n hi.
Giai on IV (T > 400
o
C)
T > 400
O
C xy ra qu trnh kt t (st nhp, ln ln) ca X ht.
- 500 650
o
C: c hn hp F-X = X ram, c gii hn chy cao v dai va
p tt nht.
- gn A
1
(727
o
C): c hn hp F-X ht th hn = peclit ht.
Kt lun: ram l qu trnh phn hy M, lm gim cng, gim ng sut bn
trong sau khi ti, ty thuc vo nhit ram c th t c c t nh khc nhau
ph hp vi yu cu s dng.
4.3. v thng ha thp
/n: l cc phng php thuc nhm nhit luyn s b, to cng, t chc
th ch hp cho gia cng (ct, dp ngui, nhit luyn) tip theo.
4.3.1. thp
a. nh ngha v mc ch
/n: l phng php nung nng thp n nhit nht nh (t 200 trn
1000
o
C), gi nhit lu ri lm ngui chm cng l t c t chc cn bng
n nh (theo gin pha Fe - C) vi cng thp nht v do cao.
Hai nt c trng ca : nhit khng c quy lut tng qut v lm ngui vi
tc chm t t chc cn bng.
Mc ch : c mt s trong 5 mc ch sau:
1) lm mm thp d tin hnh gia cng ct, 2) tng do d bin dng
(dp, cn, ko) ngui. 3) gim hay lm mt ng sut gy nn bi gia cng ct,
c, hn, bin dng do, 4) ng u thnh phn ha hc trn vt c loi b
thin t ch. 5) Lm nh ht thp.
Phn loi : 2 nhm: c chuyn pha v khng c chuyn bin pha.
b- Cc phng php khng c chuyn bin pha
/im: T thp hn A
1
nn khng c chuyn bin P . Chia thnh 2 phng
php:
thp: T= 200 600
o
C, mc ch lm gim hay kh b ng sut,
54
kt tinh li: T> T
ktl
khi phc t nh cht sau bin dng.
c. Cc phng php c chuyn bin pha
Thng gp, T> A
1
, P , nh ht. Chia thnh 3 phng php:
- hon ton: p dng cho thp trc cng t ch %C= 0,30 0,65%,
0
u
T =A
3
+(2030
o
C)
Mc ch: lm nh ht, gim cng v tng do d ct gt v dp ngui
(160 200HB).
- khng hon ton v cu ha: p dng cho thp dng c %C= 0,70%,
A
1
<T<A
cm
:
0
u
T = A
1
+ (20 30
o
C) = 750 760
o
C, T/c: peclit ht , HB < 220 d gia cng ct
hn, khng p dng cho thp trc cng t ch c C 0,65% v nh hng xu
n dai.
cu ha: l dng c bit ca khng hon ton, T= 750 760
o
C-5min (pht)
ri T= 650 660
o
C- 5min..., vi lp i lp li cu ha xmentit to thnh
peclit ht.
- ng nhit: dng cho thp hp kim cao do qu ngui c t nh n nh qu
ln nn d lm ngui chm cng l cng khng t c t chc peclit m l P-X,
X, X-T... nn khng mm gia cng ct ng nhit: T= A
1
- 50
o
C (xc
nh theo gin T - T - T ca ch nh thp ) nhn c t chc peclit.
- khuch tn: T rt cao 11001150
o
C - (10 15h) khuch tn lm u thnh
phn.
Lnh vc p dng: thp hp kim cao khi c b thin t ch ht to cn nng
hoc nh ht
Ch : c chuyn bin pha, ch cn lm ngui trong l n 600 650
o
C, lc
s to thnh peclit hon thnh, cho ra ngui ngoi khng kh v np m khc
vo tip.
4.3.2. Thng ha thp
a. /n: l nung nng thp n trng thi hon ton l austenit (> A
3
hay A
cm
), gi
nhit ri lm ngui tip theo trong khng kh tnh, cng tng i thp (nhng
cao hn mt cht).
- Nhit : ging nh hon ton ton nhng c p dng cho c thp sau cng
t ch: TCT:
0
th
T = Ac
3
+ (30 50
o
C), SCT:
0
th
T = Ac
cm
+ (30 50
o
C).
- Tc ngui: nhanh hn i cht nn kinh t hn .
- T chc v c t nh: t chc t c l gn cn bng vi cng cao hn i
cht.
b. Mc ch v lnh vc p dng:
1) t cng th ch hp cho gia cng c:
+ thp 0,25%C - ph i thng ha,
+ thp 0,30 0,65%C- ph i ho n to n,
+ thp 0,70%C- ph i khng ho n to n ( c u ha).



55










Hnh 4.15. Khong nhit , thng ha
v ti cho thp cacbon
Hnh 4.15 l cc khong nhit , thng ha v ti trn gin pha Fe-C.
4.4. Ti thp
l nguyn cng quan trng nht ca nhit luyn.
4.4.1. nh ngha v mc ch
a. /n: l phng php nung thp ln cao qu nhit ti hn A
1
t pha ,
gi nhit ri lm ngui nhanh th ch hp to thnh M hay cc t chc khng n
nh khc vi cng cao.
c trng ca ti: - Nhit ti > A
1
c (c th ging hoc thng ha).
- Tc lm ngui nhanh d gy ng sut nhit, pha d gy nt, bin dng,
cong vnh.
- T chc to thnh cng v khng n nh. 2 im sau khc hn v thng
ha.
b. Mc ch:
1) Tng cng chng mi mn tt nht (ram thp): dng c (ct, bin dng
ngui), %C:
%C 0,35%C- HRC 50, %C = 0,400,65%C- HRC 52 58,
%C = 0,70 1,00%C- HRC 60 64, %C = 1,00 1,50%C- HRC 65 66
2) Nng cao bn v sc chu ti ca chi tit my, p dng cho thp c
%C=0,15-0,65:
ti + ram trung bnh thp n hi (0,55-0,65)%C
Ti+ram cao thp c c t nh tng hp cao nht (thp 0,3-0,5)%C
4.4.2. Chn nhit ti thp
a. i vi thp TCT (< 0,80%C): T
ti
= A
3
+ (30 50
o
C) M+ t
d

b. i vi thp CT v SCT ( 0,80%C): T
ti
=A
1
+(30 50
o
C) 760 780
o
C


M+ t
d
+X
II
c. L do chn nhit ti:
+ Thp TCT, T< A
3
cn F l pha mm gy ra im mm nh hng xu ti
bn, bn mi v t nh chng mi mn.
+ Thp SCT, T> A
cm
hm lng C trong cao qu d sinh d nhiu, ht ln
(v T >950
o
C)
A
1
<T
ti
<A
cm
sau ti c M+ li X
II
+ t d chng mi mn tt
1400
1600
1800
1200
c u
700
800
900
T
,

o
C

T
,

o
F

A
1

A
cm

A
3

thng
v ti
%C 0,8 0,4 1,2
2) Lm nh xmentit chun b cho nhit
luyn kt thc. Thng p dng cho cc
thp kt cu trc khi ti (th t ch v b
mt).
3) Lm mt li xmentit II ca thp sau
cng t ch thp gin, gia cng c
bng hn.
56
d. i vi thp hp kim: cng da vo GP Fe-C tham kho nhit ti, 2
trng hp:
+ thp hp kim thp (v d 0,40%C + 1,00%Cr), T
ti
~ thp 0,40%C, c ly tng
ln 1,1-1,2 ln
+ thp hp kim trung bnh v cao: tra trong cc sch tra cu v s tay k thut.
4.4.3. Tc ti ti hn v thm ti
Tc ti ti hn ca thp cng nh cng d ti, to ra cng cao (c su
trong li) ng thi vi bin dng nh v khng b nt.
b. Cc yu t nh hng n tc ti ti hn:
- Thnh phn hp kim ca : quan trng nht, cng giu nguyn t hp kim (tr
Co) ng "C" cng dch sang phi, V
th
cng nh: (23)% nthk V
th
100
o
C/s, (5
7)% nthk V
th
25
o
C/s.
- S ng nht ca : cng ng nht cng d bin thnh M ( khng ng
nht, vng giu C d bin thnh X, vng ngho C d bin thnh F) T
ti

ng nht V
th

- Cc phn t rn cha tan ht vo : thc y to thnh hn hp F-X, lm tng
V
th
.
- K ch thc ht : cng ln, bin gii ht cng t, cng kh to thnh hn hp F-
X , V
th

c. thm ti
/n: l chiu su lp ti cng c t chc 1/2M + 1/2T
Cch xc nh: bng th nghim ti u mt
Cc yu t nh hng:
V
th
: cng nh thm ti cng cao, V
th
< V
li
ti thu, cc yu t lm gim V
th


Tc lm ngui: nhanh nhng d gy nt, bin dng.
ngha: biu th kh nng ha bn ca thp bng ti + ram, ng hn l biu th
t l tit din ca chi tit c ha bn nh ti + ram.
- Thp c thm ti cng cao c coi l cht lng cng tt,
- Mi mc thp c xc nh do nn dng cho cc chi tit c k ch thc nht
nh c th ti thu
d. nh gi thm ti:
Hnh 4.17 trnh by di thm ti ca cc thp vi cng lng cacbon l 0,40%,
y thm ti c t nh ti vng na 1/2M+1/2T.
+ Thp cacbon, trung bnh ch khong 7mm, nu thm 1,00%Cr l 12mm, cn
thm 0,18%Mo na tng ln n 30mm.
+ tng mc ng u c t nh trn tit din, trc khi em ch to cc bnh
rng quan trng ngi ta phi kim tra li ca mc thp mi nh dng.
+ Ngc li: cn c yu cu hn ch thm ti bo m cng b mt li vn
do dai.
e. T nh thm ti v t nh ti cng:
T nh ti cng l kh nng t cng cao nht khi ti, %C cng cao t nh ti
cng cng ln.
57
T nh thm ti l kh nng t chiu dy lp ti cng ln nht, %nthk cng cao th
t nh thm ti cng ln.










a) b) c)
Hnh 4.17. Kh nng ti cng ca mt s loi thp:
a. 0,40%C, b. 0,40%C + 1,00%Cr, c. 0,40%C + 1,00%Cr + 0,18%Mo,
4.4.4. Cc phng php ti th t ch v cng dng. Cc mi trng ti
Cc cch phn loi ti: Theo T ti: ti hon ton v khng hon ton, theo phm
vi: ti th t ch v ti b mt, theo phng thc v mi trng lm ngui (hnh
4.18) ta c:
a. Ti trong mt mi trng hnh 4.18 - a











Hnh 4.18. Phng php ti Hnh 4.19. ng ngui l tng khi ti
a. trong 1 mi trng, b. trong 2 mi trng,
c. ti phn cp, d. ti ng nhit.
Yu cu i vi mi trng ti:
- lm ngui nhanh thp t c t chc M, - khng lm thp b nt hay bin
dng
- r, sn, an ton v bo v mi trng.
t c hai yu cu u tin, mi trng ti l tng hnh 4.19:
1) Lm ngui nhanh thp trong khong km n nh nht 500 600
o
C
khng kp phn ha thnh hn hp F-X. V
ngui
> V
th
.
2) Lm ngui chm thp ngoi khong nhit trn v qu ngui c t nh
n nh cao, khng s b chuyn bin thnh hn hp F-X c cng thp. c
20
40
60
12 20
H
R
C

khong cch,mm
20
40
60
7 20
khong cch ,mm
H
R
C

khong cch, mm
20
40
60
30 20
H
R
C

cng ~1/2M+1/2T cng ~1/2M+1/2T
cng ~1/2M+1/2T
A
1
austenit
n
h
i

,

a
thi gian
b
c
d
M

A
1
austenit
n
h
i

,

thi gian
M

58
bit trong khong chuyn bin M (300 200
o
C), ngui chm s lm gim ng
sut pha do t b nt v t cong vnh.
Cc mi trng ti thng dng: (bng 4.1)
Bng 4.1. c t nh lm ngui ca cc mi trng ti
Tc ngui, [/s], cc khong nhit
Mi trng ti
600 500
0
C 300 200
0
C
Nc lnh, 10 30
0
C 600-500 270
Nc nng, 50
0
C 100 270
Nc ha tan 10%NaCl, NaOH,20
0
C 1100-1200 300
Du khong vt 100-150 20-25
Tm thp, khng kh nn 35-30 15-10
Nc: l mi trng ti mnh, an ton, r, d kim nn rt thng dng nhng
cng d gy ra nt, bin dng, khng gy chy hay bc mi kh chu, khi nhit
nc b ti > 40
o
C tc ngui gim, (khi T
o
nc = 50
o
C, tc ngui thp
chm hn c trong du m khng lm gim kh nng b bin dng v nt (do
khng lm gim tc ngui nhit thp) phi lu trnh: bng cch cp
nc lnh mi vo v thi lp nc nng b mt i.
Nc (lnh) l mi trng ti cho thp cacbon (l loi c V
th
ln, 400 800
o
C
/s), song khng th ch hp cho chi tit c hnh dng phc tp.
Nc c ho tan 10% cc mui (NaCl hoc Na
2
CO
3
) hay (NaOH): ngui rt
nhanh nhit cao song khng tng kh nng gy nt (v hu nh khng tng
tc ngui nhit thp) so vi nc, c dng ti thp dng c cacbon
(cn cng cao).
Du : lm ngui chm thp c hai khong nhit do t gy bin dng, nt
nhng kh nng ti cng li km. Du nng, 60 80
o
C, c kh nng ti tt hn v
c long (linh ng) tt khng bm nhiu vo b mt thp sau khi ti. Nhc
im d bc chy phi c h thng ng xon c nc lu thng lm ngui du,
bc mi gy nhim v hi cho sc khe.
Du l mi trng ti cho thp hp kim (loi c V
th
nh, < 150
o
C / s), cc chi
tit c hnh dng phc tp, l mi trng ti th 2 (thp CD)
Quy tc chn mi trng ti ngoi l:
- Thp C tit din nh ( < 10), hnh dng n gin, di (nh trc trn) nn ti
du. Chi tit c hnh dng phc tp v bn c th chn thp C nhng phi lm
bng thp hp kim ti du.
- Chi tit bng thp hp kim, c tit din ln, hnh dng n gin phi ti nc.
Cc vt mng, hnh dng phc tp d b cong vnh khi lm ngui t do cn ti
trong khun p, trong khung gi chng cong vnh hoc b cht nhiu thanh di
li,....
Ti trong mt mi trng rt ph bin do d p dng c kh ha, t ng ha,
gim nh iu kin lao ng nng nhc.
b. Ti trong hai mi trng (nc qua du) ng b trn hnh 4.18
Tn dng c u im ca c nc ln du: nc, nc pha mui, xt qua du
(hay khng kh ) cho n khi ngui hn. Nh vy va bo m cng cao cho
59
thp va t gy bin dng, nt. Nhc im: kh, i hi kinh nghim, kh c kh
ha, ch p dng cho ti n chic thp C cao
c. Ti phn cp: ng c trn hnh 4.18
Mui nng chy c nhit cao hn im M

khong 50 100
o
C, 3 5min
ng u nhit trn tit din ri nhc ra lm ngui trong khng kh chuyn
bin M.
u im: khc phc c kh khn v xc nh thi im chuyn mi trng ca
cch b.
t cng cao song c ng sut bn trong rt nh, bin dng thp nht,
thm ch c th sa, nn sau khi gi ng nhit khi thp trng thi qu ngui
vn cn do.
Nhc im: nng sut thp, ch p dng c cho cc thp c V
th
nh (thp hp
kim cao nh thp gi) v vi tit din nh nh mi khoan, dao phay...
C ba phng php ti k trn u t c t chc mactenxit.
d. Ti ng nhit: ng d trn hnh 4.18
Khc ti phn cp ch gi ng nhit lu hn (hng gi) cng trong mi trng
lng (mui nng chy) austenit qu ngui phn ha hon ton thnh hn hp
F-X nh mn c cng tng i cao, dai tt. Ty theo nhit gi ng
nhit s c cc t chc khc nhau: 250 400
o
C - bainit, 500 600
o
C - trxtit.
Sau khi ti dng nhit khng phi ram.
Ti ng nhit c mi u, nhc im ca ti phn cp, nhng cng thp hn
v dai cao hn, nng sut thp t c p dng cch ti ny.
Mt phng php ti ng nhit c bit l ti ch (patenting) - ti ng nhit
trong b Pb nng chy 500 520
o
C X mn, qua khun ko si nhiu ln (
tng= 90%), t
E
v max.
e. Gia cng lnh
p dng cho thp dng c hp kim, %C cao v c hp kim ha, cc im M

v
M
K
qu thp nn khi ti lng d qu ln, lm gim cng. em gia cng lnh
(-50 hay -70
o
C) d M, cng c th tng thm 1 10 n v HRC.
f. Ti t ram
L cch ti vi lm ngui khng trit , nhm li dng nhit ca li hay cc phn
khc truyn n, nung nng tc ram ngay phn va c ti: c, chm, ti cm
ng bng my, trc di...
4.4.5. C - nhit luyn thp
a. Bn cht: ng thi: bin dng do (cn nng) em ti ngay ri ram
thp 150 200
o
C. Kt qu: M nh mn vi x lch cao, nh kt hp cao nht
gia bn, do v dai m cha c phng php ha bn no snh kp.
So vi nhit luyn ti + ram thp thng thng: bn ko cao tng 10 20%,
do, dai tng t 1,5 n 2 ln. Gm 2 loi:
b. C - nhit luyn nhit cao: hnh 4.20a, bin dng do trn A
3
ri ti
ngay, c im:
- c th p dng cho mi thp k c thp cacbon,
- d tin hnh v nhit cao austenit do, n nh, lc p nh, bin dng
= 20 30%
60
- bn kh cao:
b
= 2200 2400MPa, = 6 8%, a
K
= 300kJ/m
2
.









a) b)
Hnh 4.20. S c - nhit luyn:
nhit cao (a) v nhit thp (b).
- t c bn rt cao
b
= 2600 2800MPa, song do, dai thp hn
loi trn: = 3%, a
K
= 200kJ /m
2
.
4.5. Ram thp
Ram thp l nguyn cng bt buc khi ti thp thnh M.
4.5.1. Mc ch v nh ngha
a. Trng thi ca thp ti thnh M: cng, rt gin, km do, dai vi ng sut
bn trong ln
Mc ch ca ram: - gim ng sut, iu chnh c t nh cho ph hp vi iu
kin lm vic.
b. nh ngha: l nung nng thp ti n cc nhit thp hn Ac
1
, M v
d phn ha thnh cc t chc c c t nh ph hp vi iu kin lm vic quy
nh.
4.5.2. Cc phng php ram thp cacbon
a. Ram thp (150 250
o
C): t chc t c l M ram, cng cao, t nh do,
dai tt hn, p dng cho dng c, cc chi tit cn cng v t nh chng mi
mn cao nh: dao ct, khun dp ngui, bnh rng, chi tit thm cacbon, ln,
trc, cht...
b. Ram trung bnh (300 450
o
C): t chc t c l T ram.
Sau khi ram trung bnh cng gim i r rt, nhng vn cn kh cao, gii hn
n hi max, p dng cho chi tit my, dng c cn cng tng i cao v n
hi nh khun dp nng, khun rn, lxo, nh p...
c. Ram cao (500 650
o
C): t chc t c l X ram.
* C t nh tng hp cao nht, nhit luyn ho tt
So sng c t nh ca thp sau ram cao vi cc dng nhit luyn khc bng 4.2.
* p dng cho cc chi tit my cn gii hn bn, c bit l gii hn chy v
dai va p cao nh cc loi trc, bnh rng lm bng thp cha 0,30 050%C,
t bng cao khi gia cng.
* Gii hn nhit phn chia cc loi ram trn ch l tng i, ch ph hp cho
thp cacbon v vi thi gian gi nhit khong 1h.
Ngoi ba phng php ram trn cn phi phn bit ram mu v t ram.

M

A
3
thi gian

T

bi n d ng

M

A
3
thi gian

T

bi n d ng

T
ktl
M
M
c. C c. C c. C c. C - -- - nhi t luy n nhi t thp nhi t luy n nhi t thp nhi t luy n nhi t thp nhi t luy n nhi t thp: :: : ( (( (h nh
4.20b): Sau khi ha tr n A
3
, l m ngui
nhanh thp xung 400 600
o
C l vng qu
ngui c t nh n nh tng i cao v th p
hn nhi t k t tinh l i, ri bi n d ng d o v
ti ngay.
/i m: - ch p dng c cho thp hp kim
- kh ti n h nh v nhi t th p (400
600
o
C) km d o hn, m y c n ln, phi thp
ph i nh kp ngui nhanh xung 400600
o
C

61
Bng 4.2. C t nh ca thp c 0,45%C cc dng nhit luyn khc nhau
C t nh Dng nhit luyn

b
,
MPa

0,2
,
MPa
, % , % a
K
,
kJ/m
2
840
0
C 530 280 32,5 50 900
Thng ha 850
0
C 650 320 15 40 500
Ti 850
0
C + ram 200
0
C 1100 720 8 12 300
Ti 850
0
C + ram 650
0
C 720 450 22 55 1400
d. Ram mu v ti t ram:
Ram 200 350
o
C, trn mt thp xut hin lp xyt mng vi chiu dy khc
nhau c mu sc c trng nh: vng (~ 0,045m) 220 240
o
C, nu (~
0,050m) 255 265
o
C,t m (~ 0,065m) 285 295
o
C, xanh (~ 0,070m)
310 320
o
C. Nh d dng xc nh nhit ram thp m khng cn dng
c o nhit.
Ti t ram c cc c im: nhanh, n gin, tin dng, phi c kinh nghim.
e. nh hng ca thi gian ram: thng (1 2h). Ch l sau khi ti nn ram
ngay va trnh nt xy ra sau khi ti va trnh hin tng n nh ha d.
4.6. Cc khuyt tt xy ra khi nhit luyn thp
4.6.1. Bin dng v nt
a. Nguyn nhn v tc hi: do ng sut sinh ra khi ngui lm thp b bin dng,
cong vnh, nt. Ni chung kh trnh khi nhng phi tm cch hn ch.
b. Ngn nga:
- Nung nng v c bit l lm ngui vi tc hp l.
- Nung nng v lm ngui cc trc di: khi nung treo thng ng trnh cong,
khi lm ngui phi nhng thng ng, phn dy xung trc...
- Nn dng ti phn cp, h nhit trc khi ti, vi cc vt mng phi ti trong
khun p.
c. Khc phc: bin dng, cong vnh vi mt s dng chi tit nh trc di, tm c
th em nn, p nng hoc ngui. Cn khi b nt th khng sa c.
4.6.2. xy ha v thot cacbon
a. Nguyn nhn v tc hi: do trong mi trng nung c cha cht xy ha Fe
v C: O
2
, CO
2
, hi nc..., khi xy ha thng i km vi thot cacbon.
Tc hi ca xy ha: lm ht k ch thc, xu b mt sn phm, thot cacbon
lm gim cng khi ti.
b. Ngn nga:
- Kh quyn bo v:: CO
2
/CO, H
2
O/H
2
, H
2
/CH
4
< P
th
gy oxy ho
- Kh quyn trung t nh: N, Ar,..
- Nung trong l chn khng: 10
-2
10
-4
at c kh nng chng xy ha v thot
cacbon mt cch tuyt i cho mi thp v hp kim. C th:
+ Ri than hoa trn y l hay cho chi tit vo hp ph than lng ph v ko di
thi gian nung.
+ L mui c kh xy trit bng than, fer silic. Cch ny ch p dng c
cho chi tit nh, nng sut thp. c p dng rng ri khi ti dao ct. Rt c
c. Khc phc: Phi c lng d ht b i hoc em thm cacbon.
62
4.6.3. cng khng t:
a. cng qu cao: sau khi v thng ha thp hp kim, do tc ngui ln
li.
b. cng qu thp: Nhit ti cha cao, thi gian gi nhit ngn. Lm
ngui khng nhanh theo yu cu ra to nn M. Thot cacbon b mt,..
khc phc.
4.6.4. T nh gin cao
Sau khi ti, cng vn bnh thng m thp li qu gin (ri v). Nguyn nhn
l nhit ti qu cao (gi l qu nhit), ht thp b ln. Khc phc: thng ha
ri ti li, tng bin dng.
4.6.5. nh hng ca nhit v tm quan trng ca kim nhit
a. nh hng ca nhit : l yu t quyt nh nht cht lng nhit luyn
b. Kim tra nhit nung: bng cc dng c o nhit:
- < 400 500
o
C dng nhit k thy ngn, < 1600
o
C dng cp nhit + ng h
(milivn k): + cp - 1300
o
C (n 1600
o
C), cp XA- 800
o
C (1200
o
C).
c lng bng mt: Mu - 700 830
o
C, da cam - 850 900
o
C, vng - 1050
1250
o
C, trng - 1250 1300
o
C. Tt nhin cch ny km ch nh xc v i hi
c kinh nghim.
4.7. Ha bn b mt
4.7.1. Ti b mt nh nung nng bng cm ng in (ti cm ng)
a. Nguyn l nung nng b mt: (hnh 4.21a). Chiu su nung xc nh theo
cng thc
f
5030

= cm, trong : - in tr sut (.cm), - t

thm (gaus/cstet).









Hnh 4.21. Nung nng v ti cm ng:

b. Chn tn s v thit b:
Bnh rng chiu dy lp ti bng (0,20 0,28)M (M l mun rng).
Khi cn lp ti dy (4 5mm): thit b 2500 hay 8000Hz, P= 100kW tr ln.
Lp ti mng (1 2 mm), thit b tn s cao (66000 hay 250000Hz), p= 50
100kW.
c. Cc phng php ti:
Vng cm ng c un sao cho c dng bao, m ly phn b mt cn nung
ti song khng c tip xc vi chi tit, c khe h 1,5 5,0mm, cng nh cng
tn hao. C 3 kiu ti sau:
a. s nung nng cm ng,
b. ti khi nung nng ton b
b mt ti,
c. ti khi nung nng v l m
ngui li n tc

1. chi ti t ti, 2. vng c m
ng, 3. vng phun nc, 4.
ng sc t trng.
63
- Nung nng ri lm ngui ton b mt nh biu th hnh 4.21b.
- Nung nng ri lm ngui tun t tng phn ring bit: ti tng rng cho cc
bnh rng ln (m > 6) hay cc c trc khuu (c my ti chuyn dng iu khin
theo chng trnh).
- Nung nng v lm ngui lin tc lin tip: trc di (hnh 4.21c), bng my... co
th t ram.
d. T chc v c t nh ca thp ti cm ng:
Thp dng: %C= 0,35 0,55% (thng ch 0,40 0,50%), c th hp kim thp
T chc: nung vi tc rt nhanh do :
- Nhit chuyn bin pha A
1
, A
3
nng cao ln, do vy nhit ti cao hn t
100 200
o
C.
- Tc chuyn bin pha rt nhanh, thi gian chuyn bin ngn, nhn c siu
M rt do dai
Ti cm ng thng c p dng cho cc chi tit:
+ chu ti trng tnh v va p cao, chu mi mn b mt nh bnh rng, cht...
+ chi tit chu mi cao, + chu un, xon ln: trc truyn, trc...
e. u vit:
- Nng sut cao, do thi gian nung ngn v ch nung lp mng b mt v nhit
c to ra ngay trong lp kim loi.
- Cht lng tt, trnh c cc khuyt tt: xy ha, thot cacbon, cht lng
ng u, kt qu n nh. cng cao hn so vi ti thng khong 1 3 n v
HRC, gi l siu cng.
- D t ng ha, c kh ha, th ch hp cho sn xut hng lot.
Nhc im: kh p dng cho cc chi tit c hnh dng phc tp, tit din thay
i t ngt... do kh ch to vng cm ng th ch hp.
4.7.2. Ha - nhit luyn
/n: Ha - nhit luyn l a chi tit v trong mi trng thm c thnh phn,
nhit th ch hp trong thi gian nguyn t cn thm i su vo trong chi
tit sau em nhit luyn ci thin hn na t nh cht ca lp b mt.
a. Nguyn l chung
Mi trng thm: l mi trng c cha nguyn t cn thm, c kh nng phn
ng c nh nguyn t thm ln b mt chi tit v khuch tn vo su ph a
bn trong. Thm C: mi trng kh phn hu t du ho, thm N: kh NH
3
,..
2 mc ch ch nh:
- Nng cao cng, t nh chng mi mn v bn mi ca thp hn c ti b
mt: thm C, thm N, thm C-N,... c ng dng rng ri trong sn xut c kh .
- Nng cao t nh chng n mn: thm Cr, thm Al, Si, B. Cc qu trnh thm ny
phi tin hnh nhit cao hn v thi gian di hn, t thng dng hn.
Cc giai on:
1) khuch tn th kh : l qu trnh khuch tn cht thm n b mt chi tit
2) Phn ng to nguyn t hot t nh v c nh ln b mt: hp ph to nguyn
t hot trn b mt v phn ng vi nn c nh chng trn b mt (c th hp
ph phn ly hoc phn ng phn ly ra nguyn t hot t nh).
64
3) Khuch tn th rn: nguyn t cht thm c c nh trn b mt khuch tn
su vo bn trong to nn lp thm vi chiu su nht nh.
Trong ba giai on k trn th khuch tn th rn thng chm nht do l khu
quyt nh s hnh thnh ca lp thm.
nh hng ca nhit v thi gian:
Nhit cng cao: phn ng to nguyn t hot v khuch tn vo cng nhanh,
song cao qu th c hi: V d: thm C khng qu 950
o
C ht tinh th khng b
th to, thm N khng qu 650
o
C cn bo tn t chc ho tt ca thp li.
Thi gian thm: cng di th lp thm cng su: = K X (X-chiu su lp thm,
K-hng s n
o

v

cng ngh thm, - thi gian thm)
b. Thm cacbon: ph bin nht, d lm do hu ht cc xng C kh
u p dng
u im: b mt sau khi thm + ti v ram thp HRC 6064, chng mi mn cao,
chu mi tt, cn li bn, do, dai vi cng HRC 30 40.
Nhit thm: cao thp trng thi hon ton l , pha c kh nng ha
tan nhiu cacbon (900 950
o
C). Tu theo loi thp s dng:
Thp C: C10-C25, T thm = (900-930)
o
C,
Thp hp kim c Ti: 18CrMnTi, 25CrMnTi, T=(930-950)
o
C, Mn %C khng qu
cao bong
Sau khi thm v ti+ram thp: b mt %C (1-1,2)%, sau ti +ram thp cng
cao (thng l 62 64), khng bong.
Li: c t chc ht nh (cp 5 8) vi t chc mactenxit hnh kim nh mn, khng
c F t do, bo m bn, dai cao, HRC 30 40.
Thi gian thm: (gi nhit nhit thm) ph thuc vo hai yu t sau.
1) Chiu dy lp thm yu cu: chiu dy lp thm X = (0,10 0,15)d, d ng
k nh hay chiu dy chi tit. Ring i vi bnh rng ly X=(0,20 0,30)m (m-
mduyn ca rng)
2) Tc thm: Tu theo cng ngh thm v nhit thm:
Cng ngh thm: 2 cng ngh thng dng:
Thm C th rn:





Hnh 4.22. Hp thm C th rn
Thi gian v chiu dy lp thm: X
2
=(0,11-0,12), khi thm (900-930)
o
C- ly
K=0,11, khi thm (930-950)
o
C- ly K=0,12
c im ca thm cacbon th rn l: + Thi gian di (do phi nung c hp
than dn nhit chm), bi, kh c kh ha, km n nh, khng i hi thit b
k n, rt n gin
Thm th kh : l phng php thm hin i, c s dng rng ri trong sn
xut C kh . Cht thm: Kh t v du ho (du ho d dng hn)
n p
chi ti t
th m
h n h p
th m
h p
th m
Hn hp thm:
Than (cc, , g) c 2-8mm : 25%
Than dng li (xng b bt vn): 60%
BaCO
3
: 15%
Ho BaCO
3
vo nc va xt c th
trn u vo than. Xp chi tit v ln
than va cht nh hnh 4.22.
65
Thit b thm: cc loi l chuyn dng thm C (bng 4.3)
Bng 4.3. L thm C ca Nga
Loi l P, kw dxh
l,mm

Loi l P, kw dxh l,mm

25 25 300x450 75 75 500x900
35 35 300x600 90 90 600x900
60 60 450x600 105 105 600x1200
Xp hoc treo chi tit vo l m bo b mt
cn thm phi lun c kh lun chuyn. Nng
nhit v cp du:
Nhit S git du, [git/pht] (l 25 - 60)
< 300 0
300-500 30
500-900 30-50
900-950 90-150 (bo ho)
900-950 50-80 (khuch tn)

Nhit thm: theo loi thp nh thm C th rn
Thi gian thm: (k t khi t nhit thm)
K
X
2
= , K=0,12 khi thm (900-930)
o
C, K=0,14 khi
thm (930-950)
o
C,=
boho
+
k/tn
=2
bo ho
=2
k/tn














Hnh 4.23. S l thm C
bng du ho
Nhit luyn sau khi thm: 3 cng ngh:
1- Ti trc tip+ram thp 200
o
C-1h: sau thm ly ra cho nhit h xung cn
850-860
o
C th ti trong du. Ch p dng cho thp hp kim, quy trnh n gin,
kinh t.
2- Ti 1 ln+ram thp 200
o
C-1h: sau thm em thng ho ri ti (820-
850)
o
C khi cn u tin cho lp b mt, ti (860-880)
o
C khi cn u tin cho li,
p dng c cho c thp C.
3- Ti 2 ln+ram thp 200
o
C-1h: sau thm em thng ho ri ti (880-900)
o
C
cho li xong, nung li v ti cho b mt (760-780)
o
C (tt nht l ti cao tn), p
dng cho mi loi thp, m bo c t nh c li v b mt, song phin phc v
ngy cng t dng.
c. Thm nit
nh ngha v mc ch: lm bo ha v khuch tn N vo b mt thp hp
kim sau khi nhit luyn ho tt nhm mc ch ch yu l nng cao cng,
t nh chng mi mn (HRC 65 70 hn hn thm cacbon) v gii hn mi ca chi
tit.
T chc ca lp thm: t ngoi vo ln lt l: (+)- -(+)-thp li, trong
- l pha xen k ng vi Fe
2-3
N, - l pha xen k ng vi Fe
4
N, - dung dch
rn ca N trong Fe

.
cng cao nht ca lp thm l vng (+), do c nhiu nitrit: CrN, AlN, tit ra
nh mn nm phn b u, khng phi qua nhit luyn tip theo nh khi thm C.
b nh d u
m gi t
ng x
ng c
ng n la
chi ti t
th m
66
Thp dng thm N: l thp hp kim chuyn thm N in hnh l
38CrMoAlA sau khi nhit luyn ho tt
Cht thm N: kh NH
3
cng nghip (amniac), nhit thm (480 650)
o
C,
NH
3
b phn hu nhit theo phn ng:
2 NH
3
3H
2
+ 2N
ng.t

Ch c NH
3
hp ph trn b mt phn hu to thnh N
ng/t
mi c t nh hot cao
khuch tn vo to thnh lp thm. Phn ln cn li khng c tc dng thm, do
thm N ngi ta phi lin tc bm NH
3
vo l v ly sn phm tha ra
ngoi. thm n nh vi tc nhanh th t l phn hu nhit P ca NH
3
:
avo mold s tng
hu phan NH mol s
P
3
= phi tho mn:

Nhit 450-500 500-600 600-700
P, % 20-35 30-45 40-60

c im ca cng ngh thm nit:
- Do phi tin hnh nhit thp khng lm hng t chc ca thp sau ho
tt. Chn nhit thm phi cn c vo t nh chng ram ca thp (thp
38CrMoAlA thm (500-550)
o
C, thp gi 80W18Cr4V c th thm (600-700)
o
C)
- Sau khi thm khng phi ti m phi lm ngui chm n nhit 200
o
C tit
nitrit lm tng cng, ri ui ht kh ra mi c m l chng n.
- Nu trong kh thm c pha thm lng nh kh t (1-2%), hoc thnh thong
m van cho 1 cht khng kh vo, cc nguyn t C (trong kh t), oxy (trong
khng kh ) c tc ng n nh pha do tc thm tng.
- Thi gian thm: khi c mt C v O trong kh thm th
K
X
2
= , K = 0,2 n 0,27,
ch lp xp c cng thp (250-300HB), mu thm to ln do thng phi
ht b i.
cng ca lp thm N: 900-1000 HV, gi c nhit trn 500
o
C.
Cng dng: cho chi tit cn cng v t nh chng mi mn rt cao, lm vic
nhit cao hn 500
o
C, nh mt s trc, bnh rng, smi trong my bay, dng
c ct, dng c o.
d. Thm cacbon - nit
nh ngha v mc ch: lm bo ha (thm, khuch tn) ng thi cacbon v
nit vo b mt thp nng cao cng v t nh chng mi mn (v mt ny
n nm trung gian gia thm cacbon v thm nit). Nh vy n cng nhm mc
ch nh hai phng php ha - nhit luyn trn song tt hn thm cacbon.
c im ca cng ngh thm C-N: ty thuc vo t l gia C v N trong lp
thm m qu trnh c th gn vi mt trong hai dng thm C hoc N trn:
- Thm nhit cao, trn di 800
o
C: ch yu l thm C ( t N), do c
t nh cht gn vi thm C hn song tt hn ch thm C.
- Thm nhit thp, trn di 600
o
C: lp thm ch yu l N, do t nh
cht gn vi thm N hn song km hn thm nit i cht
Thm C-N nhit cao:
67
Cht thm: ch yu l kh t hoc du ho nh khi thm C nhng c thm 5
10%NH
3
,
Nhit thm: 780 860
o
C, thp hn so vi thm C
T chc lp thm: ging lp thm C nhng c thm pha cacbo-nitrit Fe
3
(C,N) rt
cng (cng hn Fe
3
C) nm phn tn nn lm tng rt mnh t nh chng mi mn
do ko di tui th thm 50 n 100%.
Chiu dy lp thm: mng hn lp thm C khong 20 30%. V d bnh rng
khi thm cacbon su 0,90 1,20mm, khi thm C-N ch cn 0,50 0,80mm. Nh
vy thi gian thm s ngn li.
Do nhit v thi gian thm u gim nn kinh t hn
Nhit luyn sau khi thm: sau khi thm phi qua ti + ram thp nh thm C
nhng n gin hn v ti trc tip vi mi loi thp.
Thm cacbon - nit nhit thp:
Ging nh khi thm N, kh thm c pha thm 2-5% kh t, sau khi thm khng
phi qua ti+ram thp nh khi thm N.
Nhit thm v thi gian thm ging nh khi thm N, u vit l thm nhanh,
hin nay ch c cng ngh thm C-N khng c cng ngh thm N ring bit.
Thp dng thm C-N: thng l thp hp kim: 25CrMnMo, sau khi thm C-N
nhit cao ti trc tip phn cp trong du nng 180
o
C.