Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

Mt ln na, chnh ph c th iu chnh nhng khim khuyt ca th trng bng vic can thip vo ngoi ng. Cu tr li dnh cho ngoi ng tiu dng cng tng t nh trong trng hp ngoi ng sn xut. Th trng cn bng sn lng ti u ca x hi i vi ngoi ng tiu cc c iu tit bng thu v ngoi ng tch cc c tr cp. Trong thc t, chnh sch ca chnh ph nh thu vi ru l cao nht trong cc loi, gio dc trong cc trng cng lp c tr cp cao nht so vi cc loi khc. Lu trong nhng v d v ngoi ng ch ra rng nhng ngoi ng tiu cc trong sn xut hoc tiu dng khin th trng sn xut s lng ln hn so vi sn lng yu cu ca x hi; ngoi ng tch cc trong sn xut hoc tiu dng khin th trng sn xut sn lng t hn sn lng yu cu ca x hi. b p, chnh ph c th tc ng n ngoi ng bng vic nh thu hng ha c ngoi ng tiu cc v tr cp vo hng ha c ngoi ng tch cc.
GII QUYT C NHN V NGOI NG

Chng ta tranh lun ti sao ngoi ng khin th trng phn b ngun lc khng hiu qu, nhng m theo thi gian tnh khng hiu qu c th c khc phc. Trong thc t, c lnh vc t nhn v cc chnh sch cng li gii quyt ngoi ng theo cc hng khc nhau. Ton b vic khc phc ny nhm mc ch phn b ngun lc mc ti u ca x hi. Chng ta hy xem cch gii quyt ca c nhn trong lnh vc ny.

Cc hnh thc gii quyt c nhn

Tuy ngoi ng l nguyn nhn lm cho th trng khng hiu qu, s tc ng ca chnh ph khng phi bao gi cng l cn thit gii quyt vn . Trong mt vi trng hp, dn c c th c cch gii quyt tt hn v vn ngoi ng. i khi, vn ngoi ng c th c gii quyt theo o l v s ng h ca x hi. Hy xem xt ti sao mt s quc gia, Singapore chng hn, hu ht mi ngi u khng x rc ba bi. Hu nh mi ngi khng x rc v nhn thc rng l nhng hnh ng sai, mc d c nhng qui nh chng hnh vi x rc ba bi. Ngoi ra, gii php t nhn i vi ngoi ng l tnh nhn o, nhiu khi ngi ta thit lp mt s tha thun v ngoi ng. Chng hn, cu lc b Sierra, l mt t chc phi li nhun vi mc tiu ca h l bo v mi trng c ti tr t cc t chc t nhn. Cc trng gio dc v i hc cng nhn c ti tr t cu sinh vin v cng ng kinh doanh. Trong trng hp ny, s hp tc v ti tr v gio dc l ngoi ng tch cc cho x hi. Th trng t nhn c th gii quyt vn ngoi ng theo mi quan tm c nhn. i lc, cc gii php l mt kiu kt hp khc trong kinh doanh. Chng hn, hy xem vic trng to v nui ong mi a im khc nhau. Mi hot ng kinh doanh to ra ngoi ng tch cc khc nhau. Bng vic th phn hoa trn cy, nhng con ong gip vn to to ra to. ng thi, ong s dng mt hoa thu c t cy to sn xut mt ong. Tuy nhin, nhng ngi trng to quyt nh trng bao nhiu cy v ngi nui ong quyt nh s lng ong bao nhiu u khng ch n ngoi ng tch cc. Kt qu, ngi trng to th trng qu t cy v ngi nui ong li nui qu t ong. Bng cch xem xt ngoi ng, s lng ong v cy to c xem xt em li li ch x hi ti u. Mt gii php khc cho th trng t nhn trong vic gii quyt ngoi ng l cc bn lin quan k kt hp ng. Trong v d nu trn, hp ng gia ngi trng to v nui ong c th l qu t cy v qu t ong. Hp ng c th ghi r s lng cy v s lng ong, mi bn c th tr khon tin cho bn tham gia. Bng cch sp xp tha thun gia ngi nui ong v ngi trng to, ngoi ng ny m bo tt hn cho c hai bn tham gia.

nh l Coase
nghin cu cch thc hiu qu trong gii php c nhn v ngoi ng. Mt kt qu nghin cu rt ni ting, l nh l Coase, do nh kinh t Ronald Coase. Kt qu nghin cu cho bit gii php s hu hiu trong mt s trng hp. Gi nh rng Nam c con ch m. m 211

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

sa v quy ry Bc, l ngi lng ging ca Nam. Nam kim c li nhun t vic s hu con ch, nhng m con ch li gy ra ngoi ng tiu cc cho Bc. Trong trng hp ny, Nam mun gi con ch li, trong khi Bc mt ng th ting ch sa ca m. Trc tin, chng ta cn phi xem xt tc ng no l c hiu qu x hi. Cc nh hoch nh phi xem xt hai s la chn, so snh gia li nhun m Nam kim c nh s hu con ch v chi ph phi chu ng v ting ch sa. Nu li nhun vt qu chi ph th n c hiu qu i vi Nam gi li ch v i vi Bc chu ng vi ting sa. Nu chi ph vt li nhun i vi Nam (gi li ch) v i vi Bc (chu ng vi ting sa), th vic gi ch m khng c hiu qu x hi. Theo nh l Coase, th trng t nhn bn thn n tc ng c hiu qu. iu ny ngha nh th no? n gin, Bc c th ngh tr cho Nam mt khon tin tng kh ch i. Nam chp nhn tha thun nu s tin m Bc cung cp ln hn li ch ca vic gi li ch. Bng s thng lng v gi, Nam v Bc c th c tc ng hiu qu. Chng hn, gi nh rng Nam thu c 500 nghn ng li ch t vic gi m v Bc chu 800 nghn ng chi ph t ting m sa. Trong trng hp ny, Bc c th a Nam 600 nghn ng tng kh ch i v Nam vui v chp nhn. C hai bn u tt hn so vi trc v hiu qu u ra l va phi. Mt kh nng khc trong cch gii quyt l: Bc khng mun c tr bt c gi no m Nam chp nhn. Chng hn, gi nh rng Nam thu c 1 triu ng li ch v Bc phi chi ph 800 nghn ng do ting sa. Trong trng hp ny, Nam c khuynh hng mun tr thp hn 1 triu ng, cn Bc mun c tr gi trn 800 nghn ng. Bi vy, Nam gi ch li. Mc d vy, da vo chi ph v li ch, s tc ng ny l c hiu qu. Hn na, chng ta gi nh rng theo lut, Nam c th gi ch vi ting sa ny. Ni cch khc, Nam c th gi ch tr khi Bc tr mt khon tin thuyt phc. Mt khc, kt qu gii quyt s khc i nu nh Bc c quyn hp php buc Nam phi gi yn tnh. Theo nh l Coase, quyn chi phi khng phi l vn vi kh nng ca th trng v mc tc ng c hiu qu ban u. Chng hn nh Bc c th bt buc mt cch hp php i vi Nam tng kh ch i. Mc d c quyn i vi Bc, th chc chn cng khng thay i kt qu. Trong trng hp ny, Nam c th ngh Bc cho php c gi ch li. Nu li ch gi ch i vi Nam vt qu chi ph ch sa i vi Bc, khi Nam and Bc i vo thng lng Nam gi ch li. Du cho Nam v Bc c th tc ng c hiu qu bt chp quyn chi phi ban u nh th no, quyn chi phi l khng thch hp. iu quan trng khng phi l quyn chi phi, m l li ch kinh t. Liu Nam c quyn ch sa hoc Bc c quyn thng lng yn lng xc nh ai phi tr trong thng lng cui cng. Cng nh trong cc trng hp khc, c hai bn u c li trong vic gii quyt i vi vn ngoi ng. Tm li: nh l Coase ch ra rng lnh vc t nhn gii quyt vn ngoi ng gia bn thn h vi nhau. Vi bt k quyn chi phi nh th no, th cc bn lin quan c th thng lng mc tt hn cho mi bn v kt qu cui cng l hiu qu.

Ti sao gii php t nhn khng kh thi

nh l Coase lp lun dng nh hp l. Tuy nhin, khu vc t nhn, chnh bn thn h ngh gii quyt vn ngoi ng. nh l Coase xut hin ch khi cc bn lin quan khng c vn trong vic thng lng. Tm li, li ch khng phi lc no cng t c, thm ch khi tha thun c li cho c hai. i khi, cc bn lin quan tht bi trong vic gii quyt cc vn ngoi ng l do chi ph chuyn nhng, chi ph m cc bn phi gnh chu xc tin s tha thun. Trong v d ca chng ta, hy th tng tng Bc v Nam ni bng nhng ngn ng khc nhau. thng lng, h cn c ngi phin dch. Nu li ch ca vic gii quyt vn ting ch sa l thp hn chi ph ca vic phin dch, Nam v Bc s khng thu ngi phin dch. Mt v d thc 212

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

t hn, chi ph thng lng cng c th l ph tn khng phi ca vic phin dch, m i khi cc chi ph lin quan n ngi phc tho hp ng. Hiu qu ca thng lng l c bit kh khn khi c s lng ln cc bn tham gia do s phi hp gia cc bn lm pht sinh chi ph. Hy xem xt mt nh my gy nhim h nc gn y. S nhim gy ra ngoi ng tiu cc cho ng dn a phng. Theo nh l Coase, s nhim l khng hiu qu, nh my v ng dn c th thng lng v ng dn tr cho nh my khng gy nhim. y l cch thc gii quyt khng th thc hin c. Khi s thng lng c nhn khng thc hin c, chnh ph phi pht huy vai tr ca mnh. Trong v d ny, chnh ph c th i din cho nhng ngi nh c. Phn k tip cho bit cc gii php ca chnh ph trong vic gii quyt i vi vn ngoi ng nh th no.
CHNH SCH CNG CNG I VI NGOI NG

Khi ngoi ng l nguyn nhn lm cho th trng phn b ngun lc khng hiu qu, chnh ph c th can thip theo mt trong hai hng. Theo c ch mnh lnh v kim sot iu chnh hnh vi mt cch trc tip. Trong khi , c ch th trng s khuyn khch c nhn hnh ng theo mi quan tm li ch ca chnh h.

S iu chnh
Chnh ph c th khc phc ngoi ng bng nhng qui nh hoc nhng chnh sch. Chng hn, chnh ph c th pht nhng ngi thi ha cht vo mi trng. Trong trng hp ny, chi ph ngoi ng ca x hi vt qu li ch ca s nhim. V vy, chnh ph phi ban hnh cc chnh sch mnh lnh v kim sot ngn chn hon ton nhng hot ng ny. Tuy nhin, trong nhng trng hp nhim nng, tnh hnh khng n gin nh vy. D cho mc ch ca chnh quyn l bo v mi trng, th h khng c kh nng ngn chn hon ton hot ng gy nhim. Chng hn, hu nh hnh thc vn chuyn sn phm bng nga gy nhim. Tuy nhin, h khng bit chnh ph cm hon ton vic chuyn ch ny. Do vy, thay v c gng loi tr hon ton nhim, x hi s cn nhc gia chi ph v li ch quyt nh lng nhim no cho php. T chc bo v mi trng (EPA) M l i din cho chnh ph vi nhim v pht trin v iu chnh c hiu qu vi mc ch bo v mi trng. Vic can thip vo mi trng c th bng nhiu hnh thc. i khi EPA ra yu cu mc thi ti a cho php. Gn y, EPA yu cu cc cng ty s dng k thut c bit gim lng cht thi. Trong tt c cc trng hp, thit lp cc lut l ti u, chnh ph cn bit thng tin ca cc ngnh c th v cng ngh thch hp cho nhng ngnh ny. Nhng thng tin ny thng l cng vc kh khn ca cc nh hoch nh chnh sch.

Thu cht thi v tr cp

Thay v can thip lm hn ch ngoi ng, chnh ph c th vn dng cc chnh sch da vo th trng lin kt li ch c nhn vi hiu qu x hi. Chng hn nh, chnh ph c th can thip vo ngoi ng bng thu i vi ngoi ng tiu cc v tr cp i vi ngoi ng tch cc. o lut thu tc ng trc tip vo ngoi ng tiu cc c gi l thu cht thi (thu Pigovian), do nh kinh t Arthur Pigou (1877-1959), a ra v p dng. Cc nh kinh t thng vn dng thu cht thi can thip vo nhim nhiu hn v n c th lm gim nhim v h thp chi ph x hi. Hy xem v d sau: Gi nh rng hai cng ty sn xut giy v cn thp mi cng ty thi ra 500 tn rc thi vo sng mi nm. EPA yu cu rng phi gim lng nhim. H c hai cch gii quyt:
Can thip: EPA c th bt mi cng ty gim thi xung 300 tn mi nm.

- Thu cht thi: EPA yu cu mi cng ty np 50,000 USD trn mi tn cht thi. S can thip trc tip vo mc nhim, vi l do thu buc cc cng ty phi v li ch kinh t phi gim nhim. Theo cc bn th cch gii quyt no tt hn?

213

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

Phn ln cc nh kinh t mun s dng thu. H cho rng thu c nh hng chc chn n vic gim mc nhim. EPA c th t c bt c mc nhim m h mun bng cch qui nh mc thu thch hp. Thu cng cao, nhim gim cng nhiu. Thc vy, nu thu ln, cc cng ty s ng ca hon ton v mc nhim l bng khng. L gii ti sao cc nh kinh t thch vn dng thu gim nhim v n c hiu qu hn. S can thip i hi mi cng ty gim nhim n mc m bo ngun nc c trong sch. Mt kh nng c th xy ra khi cng ty giy gim nhim vi chi ph thp hn so vi cng ty thp. Nh vy, cng ty giy s gim thiu nhim trnh b thu. iu s xy ra kh nng l cng ty sn xut giy gim nhim vi chi ph thp hn so vi cng ty cn thp. Nu vy, cng ty sn xut giy i ph thu bng cch gim nhim, v thc cht l hn ch thu. i vi cng ty thp cng i ph theo mt cch thc tng t. Thc cht, thu cht thi (Pigovian) nh gi cho quyn c lm nhim. Cng ging nh th trng phn phi sn phm cho ngi mua no nh gi cao nht, thu Pigovian phn phi s nhim cho cc nh my phi i mt vi vic gim nhim vi gi thnh cao nht. Bt c mc nhim no m EPA chn, EPA c th t c mc tiu ny vi tng chi ph thp nht bng cch s dng thu. Cc nh kinh t hc cng bin lun rng thu cht thi lm cho mi trng tt hn. Di c ch mnh lnh v kim sot, cc nh my khng c bt c l do g gim cht thi hn na mt khi h t n ch l 300 tn cht thi. Ngc li, thu ny khuyn khch cc nh my pht trin cc cng ngh sch hn, bi v vi cng ngh sch hn s lm gim tin thu nh my phi tr. Thu cht thi khng ging nh hu ht cc loi thu khc. Nh cp trong cc chng trc, hu ht cc loi thu khng c s khch l v di chuyn vic phn phi ti nguyn ra khi iu kin x hi tt nht. Vic gim st tnh trng kinh t ngha l ngi tiu dng v nh sn xut vt qu tng gi tr ca li tc mong mun ca chnh ph, dn n chi ph mt mt ca x hi. Ngc li, khi cc tnh cht bn ngoi c xem xt, x hi s quan tm tnh trng ca nhng ngi ngoi cuc b nh hng. Thu cht thi iu chnh nh hng ngoi ng v bng cch y, y s phn phi ti nguyn gn n im ti u x hi. V th, trong khi thu cht thi nng cao li tc cho nh nc, n cng nng cao hiu qu v kinh t. Nghin cu trng hp: Ti sao xng du b nh thu cao? nhiu quc gia, xng du l mt trong nhng hng ha b nh thu cao nht trong nn kinh t. Chng hn nh M, tin thu chim gn mt na gi thnh nhin liu m li xe phi tr. nhiu nc chu u, thu cao hn v gi xng du cao gp 3-4 ln M. Ti sao loi thu ny ph bin? Cu tr li l thu xng du l mt loi thu cht thi nhm n vic gim thiu 3 ngoi ng tiu cc cho x hi lin quan n li xe: Kt xe: Nu bn tng b kt trong nhng hng xe di tt tp, khi bn s mong c t xe hn trn ng. Thu xng du lm gim vic tc nghn giao thng bng cch khuyn khch ngi dn di chuyn bng cc phng tin cng cng thng xuyn hn, sng gn ni lm vic hn. Tai nn: Khi mt ngi mua mt chic xe ln hay mt xe th thao a dng, ngi y tr nn an ton hn, nhng gy nguy him hn cho nhng ngi khc. Thu xng du l mt cch gin tip buc mi ngi tr thu nhiu hn khi s dng xe ln, kh thi t xng gia tng nguy him cho ngi khc. T , khin h s phi cn nhc n s ri ro ny khi chn la phng tin i li. nhim: Qu trnh t chy cc loi nhin liu nh xng, du c coi l nguyn nhn ca qu trnh nng dn ln ca tri t. Cc chuyn gia cn bt ng v mc nguy him ca nguyn nhn ny, nhng r rng rng thu xng du lm gim nguy c ny bng vic gim lng tiu th xng du. 214

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

V vy, thc t thu xng du khng dn n chi ph x hi (nh hu ht cc loi thu khc), lm cho nn kinh t vn hnh tt hn. iu c ngha l t tc nghn giao thng, cc con ng an ton hn v mt mi trng sch hn.

Giy php nhim

Quay tr li v d v nh my giy v nh my thp. Gi s rng, mc cho li khuyn ca cc chuyn gia kinh t, EPA a ra qui nh v buc mi nh my phi gim s nhim ca h xung 300 tn mi nm. n mt ngy, sau khi qui nh c thc hin v c 2 nh my u tun th, c 2 nh my cng n EPA vi mt xut: Nh my thp mun tng lng cht thi ln 100 tn. Nh my giy ng gim lng cht thi vi khi lng cng nh vy nu nh my thp tr cho h 5 triu USD. Liu EPA c nn cho php 2 nh my ny thc hin tha thun ny? T gc hiu qu kinh t, cho php tha thun ny l mt chnh sch tt. Tha thun ny chc hn lm cho cc ng ch ca 2 nh my tr nn giu c hn, bi v h ang t nguyn lm nh vy. Hn na, tha thun ny khng c bt c ngoi ng no bi v tng lng cht thi vn khng thay i. V th, phc li x hi c nng cao bng vic cho php nh my giy bn kh nng gy nhim cho nh my thp. Tnh hp l tng t cng p dng cho bt c s chuyn nhng t nguyn v quyn c nhim ca mt nh my cho mt nh my khc. Nu EPA cho php cc nh my thc hin nhng tha thun nh vy. V thc cht, to ra mt ngun ti nguyn khan him mi: giy php nhim. Th trng bun bn giy php s pht trin v th trng s c kim sot bi quan h cung - cu. Mt bn tay v hnh s nh hng th trng phn phi quyn c nhim mt cch hiu qu. Cc nh my c th gim nhim vi gi thnh cao s sn sng tr tin mua hu ht giy php nhim. Cc nh my c th gim nhim vi chi ph thp s bn lng giy php nhim theo mc gi th trng. Mt li th ca vic cho php th trng ny hot ng l quyn chi phi mc nhim cho php gia cc nh my khng gy ra vn g khi ng v gc hiu qu kinh t. Tnh hp l ny tng t nh nh l Coase. Cc nh my c th gim nhim mt cch d dng s sn sng bn giy php nhim no m h c v cc nh my ch c th gim nhim vi chi ph cao s sn sng mua lng giy php m h cn. Min l c mt th trng t do cho quyn c nhim, quyn phn phi cui cng cng s rt hiu qu vi bt c quyn chi phi ban u no. Mc du vic gim nhim bng cch s dng giy php nhim nghe c v khc vi vic s dng cc loi thu cht thi, tht ra c 2 chnh sch c rt nhiu im chung. Trong c 2 trng hp, cc nh my phi tr tin cho s nhim. Vi thu cht thi, cc nh my gy nhim phi tr tin thu cho nh nc. Vi giy php nhim, cc nh my gy nhim phi tr tin mua giy php (ngay c vi cc nh my c sn giy php cng phi tr tin gy nhim: chi ph c hi ca nhim l nhng g c th th nhn c bng vic bn giy php trn th trng t do). C thu cht thi v giy php nhim tip thu tc ng ca s nhim bng cch nh gi thnh gy nhim cho cc nh my.
Gi nhim (a) Thu cht thi Gi nhim (b) Giy php nhim Cung giy php nhim im cn bng Pp E D Cu quyn nhim Lng nhim

im cn bng Pp E

Thu cht thi

Qp

D Cu quyn nhim 0 Lng nhim

Qp

215

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

S ging nhau ca 2 chnh sch ny c th nhn thy c bng cch ngh n th trng dnh cho s nhim. C 2 phn trong biu trn y th hin ng cong nhu cu v quyn c nhim. ng ny th hin rng, gi thnh nhim cng r, cc nh my cng sn sng gy nhim. phn (a), EPA s dng thu cht thi nh gi cho s nhim. Trong trng hp ny, ng cung cho quyn c nhim l hon ton co gin (v cc nh my c th gy nhim nhiu nh h mun bng vic tr tin thu) v v tr trn ng cu xc nh mc nhim. phn (b), EPA nh mc nhim bng vic ban hnh giy php nhim. Trong trng hp ny, ng cung ca quyn c nhim l hon ton xc nh (v mc nhim c c nh bng s lng giy php) v v tr trn ng cu xc nh gi thnh nhim. Do , vi bt c nhu cu nhim no, EPA c th t n bt k im no trn ng cu bng cch xc nh gi thnh bng thu cht thi hoc xc nh mc nhim bng giy php nhim. Tuy nhin, trong mt vi trng hp, bn giy php nhim c th tt hn vic nh thu cht thi. Gi s, EPA mun c khng qu 600 tn cht thi xung sng. Nhng v EPA khng bit ng cu cho s nhim, nn h khng chc rng nh thu bao nhiu t c yu cu trn. Trong trng hp ny, ch vic n gin bn u gi 600 giy php nhim. Gi thnh ti cuc u gi s phn nh mc nh thu cht thi ph hp. tng bn u gi quyn c gy nhim ca chnh quyn c th ban u nghe ging nh sn phm ca tr tng tng ca cc nh kinh t. V trong thc t, chnh l ngun gc ca tng trn. Nhng dn dn EPA s dng mt h thng nh mt cch kim sot s nhim. Giy php nhim, cng ging nh cc loi thu cht thi, hin nay c cng nhn rng ri l mt cch kinh t nht gi cho mi trng trong sch.

Cc phn tch kinh t v s nhim

Cc nh kinh t khng nh rng mt s nh hot ng mi trng lm nh hng n chnh h nu nh khng xem xt n kha cnh kinh t. Mt iu chc chn, l khng kh trong lnh v nc sch c gi tr. Nhng gi tr phi c so snh trong kh nng trao i l, phi mt i ci g c n. Vic loi tr nhim hon ton l iu khng th. C gng loi tr tt c nhim s o ngc nhiu tin b k thut cho php chng ta c cuc sng cht lng. Mt mi trng trong lnh l mt th hng ha cng ging nh cc hng ha khc. Ging nh tt c hng ha thng thng, n c tnh co gin li nhun tch cc: cc quc gia giu c c th t c mt mi trng sch hn cc quc gia ngho v v th thng c s bo v mi trng nghim ngt hn. Thm na, cng ging nh hu ht cc loi hng ha, khng kh trong lnh v nc sch cng tun theo quy lut cung cu: Chi ph bo v mi trng cng r, x hi cng cn nhiu hn. S t c v kinh t bng vic s dng giy php nhim v cc loi thu cht thi lm gim chi ph bo v mi trng v do tng nhu cu x hi v mt mi trng sch.

HNG HA CNG CNG

Chng ta xem xt vn i vi hng ha khng c gi trn th trng. Nh cp trong chng 1, chnh ph c th can thip v iu chnh cc khim khuyt th trng. Khi mt hng ha khng c gi th th trng t nhn khng th chc chc rng hng ha c sn xut v c tiu th vi mt s lng thch hp. Trong nhng trng hp nh th, chnh sch ca chnh ph c th iu chnh nhng khim khuyt ca th trng v gia tng hiu qu hot ng ca th trng v nn kinh t.
PHN LOI HNG HA

Ngun lc t nhin cung cp mt s hng ha nh: nhng con sng, ngn ni, bi bin v i dng. Chnh ph cung cp nhng dch v nh: sn chi, cng vin v khu vui chi. Trong mi trng hp ngi ta khng phi tr chi ph khi h chn c c li ch ca hng ha. 216

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

Nhng hng ha min ph a ra mt s thch thc c bit cho cc phn tch kinh t. Hu ht hng ha trong nn kinh t ca chng ta c phn phi nhng th trng, ni nhng ngi mua tr tin cho ci h nhn v nhng ngi bn nhn c tin cho nhng th h cung cp. i vi nhng loi hng ha ny, gi l du hiu hng dn cho vic ra quyt nh ca ngi mua v ngi bn. Tuy nhin, khi c hng ha min ph, nhng p buc ca th trng lm cho vic phn phi nhng ngun ti nguyn trong nn kinh t ca chng ta b thiu ht. Vn t ra l: th trng phi hot ng nh th no trong vic cung cp hng ha nhng th m ngi ta mun? Tr li cho cu hi ny ph thuc vo loi hng ha c xem xt. Nh chng ta tho lun trong chng 2, chng ta c th da vo th trng cung cp s lng bnh kem hiu qu, gi ca bnh kem iu chnh cn i cung v cu v s cn bng ny cc i ha thng d ngi tiu dng v nh sn xut. Tuy nhin, nh chng ta bn lun trc y, chng ta khng th da vo th trng ngn cn cc nh sn xut nhm khi nhim khng kh m chng ta ang th. Ngi mua v ngi bn mt th trng in hnh khng quan tm n nhng nh hng bn ngoi ca nhng quyt nh ca h. Do vy, nhng th trng hot ng tt khi hng ha l bnh kem v n hot ng ti t khi hng ha l khng kh trong lnh. Khi nghin cu v nhng hng ha khc nhau trong nn kinh t, tht l hu hiu khi phn loi chng theo hai c tnh sau:
- C phi l hng ha loi tr khng? Ngi khc c b ngn cn s dng hng ha khng? - C phi l hng ha cng cng khng? C phi s dng hng ha ca mt ngi ny lm gim s thng thc ca ngi khc v hng ha khng? S dng hai c im ny, biu di y phn chia hng ha thnh 4 loi:
i th? C Hng ha c nhn - Bnh kem - Qun o - ng thu ph b tc nghn Ti nguyn chung - C i dng - Mi trng - ng khng thu ph b tc nghn Khng c quyn t nhin - Phng chy, cha chy - Truyn hnh cp - ng thu ph khng b tc nghn Hng ha cng cng - Tri thc - Quc phng - ng khng thu ph khng b tc nghn

C quyn?

Hng ha c nhn
Hng ha c nhn l bao gm c hng ha cnh tranh v hng ha loi tr, chng hn nh xem xt mt ci bnh kem. Mt bnh kem l hng ha loi tr bi v khng ai c th ngn cn bn cho mt ngi khc thng thc. Mt bnh kem l loi hng ha cnh tranh bi v nu mt ngi n bnh kem ny th ngi khc khng th n n na. Hu ht hng ha trong nn kinh t l hng ha c nhn nh nhng bnh kem. Khi chng ta phn tch cung v cu v tnh hiu qu ca th trng, chng ta gi thit n gin rng hng ha bao gm c loi tr v cnh tranh.

Khng

217

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

Hng ha cng cng

Nhng hng ha cng cng khng phi hng ha loi tr hay cnh tranh. l ngi ta khng th b ngn cn c vic s dng hng ha cng cng v s thng thc ca mt ngi ny v hng ha cng cng khng lm gim i s thng thc ca ngi khc v hng ha . Chng hn nh, quc phng l mt hng ha cng cng. Mt khi quc gia c bo v khi gic ngoi xm, n khng th ngn cn bt k c nhn no khi vic tham gia vo li ch ca quc phng. Hn na, khi mt ngi quan tm n li ch quc phng, th anh ta khng lm gim li ch ca ngi khc.

Ti nguyn chung
Nhng ngun ti nguyn chung l hng ha cnh tranh nhng khng phi l loi tr. Chng hn nh, c i dng l mt hng ha cnh tranh. Khi mt ngi bt c, s c t c hn cho ngi khc nh bt. Tuy nhin, n cng l hng ha loi tr bi v kh c th ngn cn ngi nh c khi h nh bt c.

c quyn t nhin
Khi mt hng ha l loi tr nhng khng phi l cnh tranh, n l mt v d ca hng ha c quyn t nhin. Hy xem xt vic chng chy trong mt th trn nh, b phn phng chng chy c th ch dp tt la nh ang chy. Tuy nhin, vic phng chng chy khng phi l hng ha cnh tranh. Cc i chng chy tn nhiu thi gian ch i mt m chy, v vy bo v mt thm ngi nh th khng th gim i s bo v sn c cho cc ngi nh khc. Ni cch khc, mt ln mt th trn phi tr cho cc phng chy cha chy mt chi ph ph thm cho vic bo v thm mt ngi nh nh. Trong chng 7, chng ta cho mt nh ngha y hn v c quyn t nhin v nghin cu chng kh chi tit. Trong chng ny chng ta xem xt hng ha khng phi l hng ha loi tr v v vy n c sn cho mi ngi v min ph: nhng hng ha cng cng v nhng ngun ti nguyn chung. Nh chng ta thy, ch ny c lin h rt gn vi vic nghin cu nhng yu t bn ngoi. i vi c nhng hng ha cng cng v nhng ngun ti nguyn chung, nhng yu t bn ngoi pht sinh bi v mt phn gi tr khng c gi nh km. Nu mt ngi cung cp hng ha cng cng, nh quc phng, th ngi khc s c hng s yn bnh v d nhin h khng th b tnh tin cho nhng li ch ny. Mt cch n gin khi mt ngi dng ngun ti nguyn chung, nh c i dng, li ch ngi khc s gim i v d nhin l h khng c bi thng cho mt mt ny. V nhng nh hng bn ngoi ny, nhng quyt nh c nhn v sn xut v tiu th c th dn n phn b khng hiu qu nhng ngun ti nguyn v s can thip ca chnh ph c th ci thin hiu qu th trng v nn kinh t.
HNG HA CNG CNG

hiu c nhng hng ha cng cng khc v nhng vn ny sinh i vi x hi, chng ta hy xem xt mt v d: l hi hoa ng. y khng phi l hng ha loi tr bi v n khng th ngn cn ngi no xem hi hoa ng v n khng phi l hng ha cnh tranh bi v s thng thc hi hoa ng ca ngi ny khng lm gim i thng thc bt k ai khc.

Hng ha min ph
Nhng c dn ca th trn Hi An, thch xem hi hoa ng vo ngy tt nguyn tiu. Mi mt c dn trong s 5 nghn c dn th trn tr mt ph 2 nghn ng cho mi ln xem. Chi ph ca hi hoa ng l 5 triu ng. V th, 10 triu ng doanh thu vt qu 5 triu ng chi ph. Tht l hiu qu cho c dn th trn Hi An xem hi hoa ng vo ngy tt nguyn tiu. Th trng t nhn c em li kt qu hiu qu khng? C th khng. Hy tng tng rng mt ch doanh nghip t nhn th trn Hi An, quyt nh t chc hi hoa ng. 218

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

Doanh nghip chc chn s gp rc ri trong vic bn v cho s kin ny bi v nhng khch hng tim nng s nhanh chng nhn ra rng h c th xem hi hoa ng m khng cn c v. Hoa ng l hng ha loi tr. V vy, ngi ta c mt ng c l ngi tiu dng min ph, l ngi nhn c li ch ca hng ha m khng tr tin. Mt cch xem s tht bi ca th trng ny l pht sinh do nhng yu t bn ngoi. Nu doanh nghip t chc hi hoa ng, chng ta s bn lun mt yu t li ch bn ngoi v nhng th m ngi xem khng phi tr tin. Khi quyt nh t chc hi hoa ng, th doanh nghip b qua nhng li ch bn ngoi ny. Ngay c khi hi hoa ng c s mong i ca x hi, khng phi l li nhun cho c nhn. Kt qu l, doanh nghip quyt nh l khng t chc hi hoa ng. Mc d th trng t nhn khng t chc hi hoa ng theo yu cu ca ngi dn th trn Hi An, gii php cho vn th trn Hi An r rng l: chnh quyn a phng c th h tr cho ngy hi ny. Chnh quyn a phng c th h tr v thu mt doanh nghip ch tr t chc hi hoa ng. Mi ngi trong th trn u c thng thc ngy hi v doanh nghip c th gip th trn Hi An t c kt qu thay v hnh ng c nhn nh mt doanh nghip. Cu chuyn v th trn Hi An c n gin ha, nhng cng l iu thc t. Hn na cu chuyn ch ra mt bi hc chung v hng ha cng cng l khng phi l hng ha loi tr, nhng vn i vi hng ha cng cng khi m th trng t nhn t chi vic cung cp hng ha ny. Nu chnh ph thy rng tng li ch vt qu chi ph c th cung cp hng ha cng cng v ti tr bi ngun thu hoc ngn sch. Khi , chnh ph c bin php tc ng v iu ny em li li ch cho mi ngi hn.

Hng ha cng cng quan trng

C rt nhiu v d v hng ha cng cng. y, chng ta xem xt nhng v d quan trng nht. Quc phng Vic phng th quc gia khi ngoi xm l mt v d c in v hng ha cng cng. cng l mt trong nhng loi hng ha tn km nht. Ngi ta s khng ng , nu nh s tin ny l qu nh hoc qu ln, nhng hu ht u cho rng chi tiu ca chnh ph cho quc phng l cn thit. Ngay c cc nh kinh t hc hay nhng ngi ng h chnh ph cng ng rng quc phng l hng ha cng cng m chnh ph nn cung cp. Nghin cu c bn Cc pht kin tri thc l hng ha cng cng. Nu mt nh ton hc chng minh mt nh l mi, nh l ny gp phn cho vn kin thc c bn m bt k ai cng c th s dng m khng phi tr tin. Bi v kin thc l hng ha cng cng, cc cng ty tm kim li nhun c khuynh hng min ph v nhng kin thc c to ra bi ngi khc v kt qu c qu t ngun lc cho vic nghin cu to ra tri thc. Trong vic nh gi chnh sch ph hp theo vic to ra kin thc, iu quan trng phn bit kin thc c bn vi kin thc ng dng, kin thc cng ngh. Kin thc ng dng, kin thc cng ngh nh s pht minh ra pin tt hn c th c cp c quyn sng ch. Nh pht minh cng hin nhiu li ch trong vic pht minh, mc d chc chn l khng phi mi pht minh u em li li ch. Ngc li, mt nh ton hc khng th c mt c quyn v nh l, l kin thc c bn v min ph cho mi ngi. Ni cch khc, h thng c quyn sng ch l kin thc ng dng, cng ngh l hng ha loi tr, th nhng kin thc c bn khng phi l hng ha loi tr. Chnh ph c gng cung cp hng ha cng cng v kin thc c bn theo nhiu cch. Cc c quan chnh ph, nh cc vin y t quc gia, cc vin khoa hc quc gia, h tr nghin cu c bn v thuc, ton hc, vt l, ha hc, sinh hc v ngay c kinh t hc. Mt vi ngi bin h chnh ph lp qu v chng trnh khng gian lm pht sinh chi ph thm cho x hi. D nhin, nhiu loi hng ha c nhn bao gm o chng n v trong nhng thc ung nhanh 219

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

hiu Tang, s dng nhng dc liu c s dng ln u tin bi cc nh khoa hc v k s trong n lc a con ngi ln mt trng. Quyt nh mc ph hp i vi cc ng h chnh ph cho nhng n lc ny l kh khn, bi v nhng li ch rt kh o lng. Hn th na, cc thnh vin ca quc hi, nhng ngi thng qua ngn sch quc gia thng c t chuyn mn su v khoa hc v v th thng khng chc chn c nhng lnh vc nghin cu no s mang li nhng li ch ln nht. u tranh vi ci ngho Mt s chng trnh nh hng vo vic gip ngi ngho. H thng phc li cung cp mt khon tr cp cho nhng gia nh ngho. Tng t nh th, chng trnh h tr thc phm, h tr vic mua thc phm cho nhng ngi thu nhp thp v nhiu chng trnh nh ca chnh ph cho nhng ngi c thu nhp thp. Nhng chng trnh chng li ngho kh c h tr v ti chnh bng nhng khon thu i vi cc gia nh c thu nhp kh gi. Cc nh kinh t thng tranh lun v vai tr ca chnh ph trong vic u tranh chng ci ngho. Nhng ngi ng h v chng trnh chng ngho cho rng chng ngho l mt hng ha cng cng. Gi s rng, mi ngi mong mun sng trong mt x hi khng c ngho i. Thm ch, iu mong mun ny rt mnh m v ph bin rng ri, vic u tranh chng ngho khng phi l mt hng ha i vi th trng t nhn. Cc chng trnh h tr ngi ngho l vic lm nhn o ca c nhn v rt kh thc y trong vic gii quyt vn ny. Trong khi , nhng c nhn c tr cp c th dng min ph theo s rng lng ca ngi khc. Trong trng hp ny, nh thu vo ngi giu nhm nng cao tiu chun cuc sng cho ngi ngho. Mi ngi s tr nn tt hn v khon thu s gp phn lm cho mi ngi sng trong mt x hi t ngho i hn.

Phn tch chi ph - li ch

Cho n nay, chng ta thy rng chnh ph cung cp nhng hng ha cng cng bi v bn thn th trng t nhn s khng cung ng mt s lng hiu qu. Tuy nhin, quyt nh ca chnh ph ng mt vai tr ch l bc u tin. Sau , chnh ph phi quyt nh nhng loi hng ha cng cng no cn cung cp v s lng l bao nhiu? Gi s rng, chnh ph ang xem xt mt d n cng cng, nh xy dng mt xa l mi. Mun xy dng xa l ny, ngi ta phi so snh tt c nhng li ch cho tt c nhng ngi s s dng xa l c c chi ph xy dng v duy tr hot ng ca n. quyt nh, chnh ph c th thu mt nhm chuyn gia kinh t v k s hng dn cng vic ny, gi l phn tch chi ph - li ch, mc ch l nh gi tng chi ph v li ch ca d n i vi tng th x hi. Nhng chuyn gia phn tch chi ph - li ch lm mt cng vic kh khn, bi v xa l ny s c sn min ph cho mi ngi, khng c gi nh gi c gi tr ca xa l nh hng ha cng. n gin hi ai h s nh gi iu ny ra sao, l khng tin tng. nh lng li ch bng vic s dng bng cu hi l rt kh v nhng ngi tham gia c t ng c ni s tht. Cn i vi nhng ngi s dng xa l thng c ng c khuch i nhng li ch m h nhn c chnh ph cho xy dng xa l ny. Cn i vi nhng ngi m s b tn hi do xa l c ng c khuch i chi ph cho n trnh khi vic xy xa l ny. Do , vic cung cp hiu qu hng ha cng cng mang gi tr xc thc l kh khn hn nhng hng ha t nhn cung ng th trng. Nhng ngi mua th trng t nhn tit l gi tr m h t ln n bng gi c m h sn lng mua. Nhng ngi cung cp xc nh nhng chi ph theo n gi m h chp nhn. Ngc li, nhng chuyn gia phn tch chi ph li ch khng quan st bt k du hiu v gi. Khi nh gi, liu chnh ph nn cung cp hng ha cng cng hay khng? Khi , cng vic tm kim v chi ph v li ch ca nhng d n cng l nhng tnh ton c tin lng l tt nht. 220

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

TI NGUYN CHUNG

Cc ngun lc ph bin, nh hng ha cng, khng phi l hng ha loi tr: chng c sn min ph cho bt c ai s dng. Tuy nhin, cc ti nguyn chung l hng ha cnh tranh: mt ngi khc s dng ngun lc chung ny s lm gim s s dng ca ngi khc v hng ha . V vy, cc ngun lc chung lm ny sinh ra nhng vn mi. Mt khi hng ha c cung cp, nhng ngi xy dng chnh sch cn phi quan tm n c s dng bao nhiu. Vn ny c hiu tt nht t truyn ng ngn c in c tn gi Bi kch ca ngun ti nguyn chung.

Bi kch ca ngun ti nguyn chung

Xem xt cuc sng mt th trn nh thi trung c, gm c rt nhiu hot ng kinh t xy ra trong th trn, mt trong nhng hot ng quan trng l chn cu. Nhiu gia nh trong th trn c n cu ring v t cung cp bng cch bn len cu, c s dng sn xut qun o. Khi cu chuyn bt u, cu n c trn khu t quanh th trn v ng c l ti nguyn chung, c gi l Green Field. Khng gia nh no s ng c ny. Thay vo , nhng c dn th trn c php cho cu n c trn . S hu cng cng hot ng tt bi v ng c rt rng ln. Green Field khng phi l mt hng ha cnh tranh v cho php cu ca cc c dn n c min ph, khng c vn no xy ra. Mi ngi trong th trn hnh phc. Khi thi gian tri dn qua, dn s ca th trn tng ln, cng nh s lng cu cng tng ln Green Field. Vi vic gia tng s lng cu trong khi ng c l c nh v ng c b cu n trm trng n ni tr nn kh cn. Khi khng cn c Green Field, th vic nui cu l khng th v nn cng nghip len thnh vng ca th trn b bin mt. Nhiu gia nh mt ngun thu nhp ca h. iu g gy ra bi kch ny? Ti sao ngi chn cu cho php n cu tng trng qu ln n ni n ph hy ng c Green Field? L do l t nhng ng c x hi v c nhn khc nhau. Trnh s tn ph cho nhng ng c ph thuc vo hnh ng tp th ca cc gia nh chn cu. Nu cc gia nh chn cu phi hp vi nhau, h c c th gim s lng cu n mt mc m ng c Green Field c th p ng. Tuy nhin, khng c mt gia nh no c ng c gim lng n cu ca h, bi v mi mt n cu ch i din mt phn nh ca vn . V c bn, bi kch ca nhng ngun ti nguyn chung ang gia tng l do cc ngoi ng. Khi n cu ca h gia nh n c trn vng t chung, n gim cht lng ca ng c c sn cho cc gia nh khc. Bi v ngi ta l i i vi ngoi ng tiu cc khi quyt nh nn s hu bao nhiu con cu, kt qu l n cu cng gia tng thm. Nu bi kch ny thy trc, th trn ny c th gii quyt vn theo nhiu hng. H c th l a ra quyt nh s lng cu trong n cu ca mi gia nh. Kim ch ngoi ng bng cch nh thu cu hay bn u gi mt s lng ng c trong gii hn cho php. Th trn thi trung c c th gii quyt nhng vn i vi nhiu loi n c theo cch m x hi hin i gii quyt vn dn s. Tuy nhin, trong trng hp Green Field c mt gii php n gin hn. Th trn c th chia t gia cc gia nh trong th trn, mi gia nh c th km theo mt l t vi hng ro v sau bo v n cu khc n c. Bng cch ny, t ai tr thnh mt hng ha c nhn hn l mt ngun ti nguyn chung. Kt qu ny s tht xy ra sut cuc cch mng ro li t Anh vo th k XVII. Bi kch ca ngun ti nguyn chung l mt cu chuyn vi mt bi hc chung khi mt ngi s dng mt ngun ti nguyn chung, anh ta lm gim dn li ch ca ngi khc v loi hng ha . V nhng ngoi ng tiu cc ny, nhng ngun ti nguyn chung c khuynh hng b s dng qu nhiu. 221

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

Chnh ph c th gii quyt vn ny bng cch gim bt s dng ngun ti nguyn chung bi qui nh hay thu. Khng theo quy c no, chnh ph i khi c th chuyn ngun lc ti nguyn chung sang hng ha c nhn. Bi hc ny c bit t hng ngn nm nay: ci g chung cho nhiu ngi s ti thiu s quan tm v n, h s quan tm nhiu hn ci ca chnh h so vi ci h s hu chung vi ngi khc.

Mt s ngun ti nguyn chung quan trng

C rt nhiu v d v ngun ti nguyn chung. Trong hu ht tt c cc trng hp, nhng vn tng t pht sinh nh trong bi kch ca ngun ti nguyn chung. Nhng ngi ra quyt nh c nhn s dng ngun ti nguyn chung qu nhiu. Chnh ph thng qui nh v hnh vi hay thu ph nhm lm gim thiu vn lm dng i vi ti nguyn dng chung. Nc v khng kh trong lnh Nh chng ta cp, nhng th trng khng thch hp bo v mi trng. S nhim l mt ngoi ng tiu cc m c th b rng buc vi nhng qui nh hay vi khon thu Pigovian trn hot ng nhim. Mt khim khuyt ca th trng c th c nhn thy nh mt v d ca vn ngun ti nguyn chung. Nc sch v khng kh trong lnh l nhng ngun ti nguyn chung nh mt ng c v nhim cng gia tng ging nh cu n c qu mc. S xung cp mi trng l mt bi kch thi k hin i. Nhng b du Xem xt mt vng t pha di l mt b du ln, nm trn vng t ca nhiu ngi ch khc nhau. n ni m bt k ngi ch no cng c th khoan v chit du, nhng khi mt ngi ch chit du, du s t hn cho ngi ch khc. Du l mt ngun ti nguyn chung. Cng ging nh ng c cho cu Green Field, s lng cc ging khoan t cc b du s ln nhng khng hiu qu. Bi v mi ng ch khoan mt ci ging mang n mt ngoi ng tiu cc cho nhng ngi ch khc, li ch cho mt x hi v khoan mt ging du s t hn li ch cho ng ch khoan ging . l, khoan mt ging du c th l mang li li ch cho c nhn ngay c khi vic x hi khng mong mun. Nu cc ng ch ra quyt nh c nhn rng c bao nhiu ging du cn khoan, h s khoan rt nhiu. chc chn rng du c chit xut mc chi ph thp nht vi loi hot ng lin kt gia cc ng ch l cn thit gii quyt vn ngun ti nguyn chung. nh l Coase m chng ta bn bc trong trc y, gi rng mt gii php c nhn l c th. Cc gii ch c th t c mt tha thun gia h v lm cch no chit du v phn chia li nhun. V c bn, cc ng ch s hnh ng chung, sau h kinh doanh ring. Tuy nhin, khi c vi ng ch th mt gii php c nhn l kh khn hn. Trong trng hp ny, qui nh ca chnh ph l cn thit nhm m bo cho vic khai thc du hiu qu. Nhng con ng b tc nghn Nhng con ng c th l mt hng ha cng cng hay ngun ti nguyn chung. Nu mt con ng khng b tc nghn, vic s dng ca mt ngi ny khng nh hng n bt k ngi no khc. Trong trng hp ny, vic s dng khng phi l hng ha cnh tranh, nhng con ng ny l mt hng ha cng cng. Tuy nhin, nu n l mt con ng b tc nghn, th vic s dng con ng mang li mt ngoi ng tiu cc. Khi mt ngi chy xe trn con ng , n tr nn ng c hn v ngi khc phi li xe chm li hn. Trong trng hp ny, con ng ny l ngun ti nguyn chung. Mt hng cho chnh ph xc nh c vn ca vic tc nghn giao thng l tnh tin cho nhng ngi li xe. Mt khon l ph cu ng, v c bn, mt khon thu Pigovian v ngoi ng ca s tc nghn. Thng thng nh trong trng hp ca cc con ng, l ph cu ng khng phi l gii php thc t bi v chi ph cho vic thu ph l qu cao. 222

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

Thnh thong, vic tc nghn giao thng ch tp trung vo gi cao im trong ngy. Nu mt cy cu i li nhiu trong thi gian cao im, khi ngoi ng do tc nghn l ln hn so vi cc thi im khc trong ngy. Mt hng hiu qu gii quyt vn ny l thu l ph cu ng cao hn trong gi cao im. L ph ny l mt ng c cho ti x thay i k hoch ca h v gim i lng lu thng khi nguy c tc nghn giao thng l ln nht. Mt chnh sch khc i vi vn tc nghn giao thng, c tho lun trong nghin cu tnh hung trong phn trc, l nh thu ln xng du. Xng du l hng ha b sung chy xe: s gia tng v gi xng du c khuynh hng gim s lng xe lu thng. V th, nh thu xng du lm gim tnh trng tc nghn. Tuy nhin, thu xng du l mt gii php cha hon ho cho vic gii quyt tc nghn ng ph. Vn l thu xng du nh hng n cc quyt nh khc khng lin quan n lu lng xe lu thng trn nhng con ng tc nghn, ngay c khi khng c ngoi ng tc nghn trn nhng con ng ny. C, c voi v nhng ng vt hoang d khc Rt nhiu ng vt l ngun ti nguyn chung. Chng hn, c hay c voi c gi tr thng mi v bt k ai i bin v bt bt k th g c sn. Mi ngi t c ng c duy tr ti nguyn bin cho nm ti. Ging nh n cu gia tng c th ph hy th trn Green Field, vic nh bt c v c voi qu mc c th ph hy ngun ti nguyn bin c gi tr thng mi. i dng vn l mt trong nhng ngun ti nguyn chung c qui nh t nht. Hai vn cn tr cho mt gii php d dng. Th nht, nhiu quc gia c th tip cn i dng. V vy, bt k gii php no s yu cu s hp tc quc t gia cc quc gia m gi nhng gi tr khc nhau. Th hai, bi v cc i dng l qu rng ln, thc y bt k tha thun no l rt kh khn. Kt qu l, quyn c nh bt c i vi ngun ti nguyn thng dn n s tranh chp quc t gia cc quc gia. Hu ht, cc quc gia u ban hnh cc lut nhm mc ch bo v c v cc loi ng vt hoang d khc. Chng hn, chnh ph nh thu vic nh bt c v cp giy php sn bn, yu cu th nhng con c nh v nhng ngi i sn ch c th bn s lng ng vt gii hn. Tt c cc lut ny nhm gim s dng cc ngun ti nguyn chung v gip duy tr s lng chng loi ng vt.

S quan trng ca quyn s hu

Chng ta xem xt vi loi hng ha m th trng cung cp khng ph hp. Th trng khng chc rng khng kh chng ta ang th l trong lnh, hay quc gia ca chng ta c bo v khi gic ngoi xm. Thay v vy, x hi da vo chnh ph bo v mi trng v m bo an ninh quc phng. Mc du, nhng vn chng ta xem xt cc vn pht sinh trong nhng th trng khc nhau nhng chng lin quan n mt vn chung, l th trng khng th phn chia cc ngun ti nguyn mt cch hiu qu bi v quyn s hu khng c thit lp tt. l mt vi vt c gi tr khng c ngi ch c quyn hp php kim tra n. Chng hn, khng c ai nghi ng rng hng ha nh khng kh trong lnh hay quc phng l gi tr, khng c ai c quyn nh km gi ln v li nhun ca n. Mt nh my lm nhim qu nhiu bi v khng ai pht nh my v nhim m n thi ra. Th trng khng cung cp quc phng bi v khng ai c th pht nhng ngi m h c phng th cho li ch m h nhn c. Khi thiu quyn s hu gy nn khim khuyt th trng, chnh ph c th gii quyt vn tim nng ny. i khi trong kinh doanh nhim cho php, gii php ca chnh ph l xc nh quyn s hu v v th tho g nhng rng buc th trng. i khi, gii hn trong nhng ma sn bn, gii php v gi chnh ph qui nh hnh vi ca c nhn. Cng lc , nh trong vic m bo an ninh quc phng, gii php ca chnh ph l cung cp mt hng ha m th trng khng cung cp. Trong tt c cc trng hp, nu chnh sch c thit lp 223

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

tt v trin khai tt, n c th lm cho vic phn phi ngun ti nguyn hiu qu hn v nh th gia tng hiu qu ca nn kinh t.
MT S THUT NG MT S THUT NG

Ngoi ng Ngoi ng tiu cc Ngoi ng tch cc nh l Coase Quyn chi phi Thu cht thi

T chc bo v mi trng (EPA) nhim Giy php nhim Hng ha loi tr Hng ha cng cng
CU HI N TP CU HI N TP

Hng ha c nhn Ti nguyn chung c quyn t nhin Hng ha min ph Phn tch chi ph - li ch Quyn s hu

1. Ti sao bn tay v hnh ca Adam Smith khng gii quyt tt th trng trong mt s trng hp? Bn tay v hnh c sc mnh kinh hn nhng khng phi l tuyt i. Mt th trng n nh lm ti a thng d ca ngi mua v ngi bn. Nhn chung, khi ngi mua v ngi bn trong th trng ny ch l nhng bn lin quan, kt lun trn l chnh xc khi ng trn kha cnh x hi. Nhng khi c nhng ngoi ng, nh s nhim, vic nh gi th trng i hi phi xem xt n s nh hng i vi bn th ba. Trong trng hp ny, bn tay v hnh ca th trng c th khng phn phi cc ti nguyn mt cch c hiu qu. 2. Ngoi ng trong sn xut l g? Ngoi ng trong tiu dng l g? Ngoi ng xut hin khi mt ngi tin hnh mt hot ng nh hng n li ch ca ngi ngoi cuc. Nu tc ng l c hi, n c gi l ngoi ng tiu cc; nu tc ng c li c gi l ngoi ng tch cc. S tc ng ca ngoi ng trong sn xut v tiu dng u lm thay i gi v lng cn bng th trng, bi s cn bng th trng l khng hiu qu khi c ngoi ng. Ngoi ng trong sn xut xut hin khi chi ph ca c nhn (cc nh sn xut) khng ng nht vi chi ph x hi, s tc ng s lm thay i cung hng ha. Nu nh hng ngoi ng lm dch chuyn cung sang phi (tng cung), khi xut hin ngoi ng tch cc trong sn xut. Trong trng hp lm dch chuyn cung sang tri (gim cung), khi xut hin ngoi ng tiu cc trong sn xut. Ngoi ng trong tiu dng xut hin khi gi tr ca c nhn (ngi tiu dng) khng ng nht vi gi tr x hi, s tc ng lm thay i cu hng ha. Nu nh hng ngoi ng lm dch chuyn cu sang phi (tng cu), khi xut hin ngoi ng tch cc trong tiu dng. Trong trng hp lm dch chuyn cu sang tri (gim cu), khi xut hin ngoi ng tiu cc trong tiu dng. 3. nh l Coase cp n iu g? nh l Coase ch ra rng lnh vc t nhn gii quyt vn ngoi ng gia bn thn h vi nhau. Vi bt k quyn chi phi nh th no, th cc bn lin quan c th thng lng mc tt hn cho mi bn v kt qu cui cng l hiu qu. Trong mt s trng hp, con ngi c th gii quyt cc vn ngoi ng theo cch thc v mi quan tm ring ca h. nh l Coase ni rng cc bn lin quan c th m phn vi nhau i n cch gii quyt tt. Tuy nhin, i khi mt quyt nh hiu qu c th khng t c, c l bi v cc bn lin quan qu ng khin vic tha thun tr nn kh khn hn. 4. Cc gii quyt c nhn i vi ngoi ng? Ngoi ng l nguyn nhn lm cho th trng khng hiu qu. Tuy nhin, s tc ng ca chnh ph khng phi bao gi cng l cn thit gii quyt vn . Trong mt vi trng hp, c nhn c th c cch gii quyt tt hn v vn ngoi ng. Cc gii quyt c nhn i 224

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

vi vn ngoi ng c th gii quyt theo: o l v s ng h ca x hi; tnh nhn o; theo mi quan tm c nhn; hoc cc bn lin quan k kt hp ng. 5. Ti sao chnh ph phi can thip gii quyt i vi ngoi ng? Khi con ngi khng th gii quyt cc vn ngoi ng ring r, chnh quyn thng s can thip. Cho n by gi, x hi khng nn b ri hon ton cc lc lng th trng. ng hn, chnh quyn c th nhm vo vn bng cch i hi nhng ngi ra quyt nh chu ton b chi ph cho cc hot ng ca h. Chng hn, thu cht thi v mc nhim php tip nhn cc trng thi bn ngoi ca s nhim. iu ny i hi cc cng ty phi xem xt chnh sch la chn v i vi nhng ai quan tm n vic bo v mi trng. Cc lc lng th trng, li mt ln na, tr thnh phng thuc cu cha tt nht cho nhng khim khuyt ca th trng. 6. Cc c tnh c bn phn bit cc hng ha? Hng ha l khc bit, c khi l hng ha loi tr v c khi l hng ha cnh tranh. Mt hng ha l loi tr nu n c th ngn cn ai s dng hng ha . Mt hng ha l cnh tranh nu s s dng hng ha ca mt ngi ny s ngn ngi khc s dng cng n v hng ha . Th trng hot ng tt cho hng ha c nhn l hng ha loi tr v cnh tranh. Th trng khng hot ng tt cho cc loi hng ha khc. 7. Hng ha cng cng l g? Ti sao chnh ph phi cung cp cc hng ha cng cng? Nhng hng ha cng cng khng phi l hng ha cnh tranh, cng khng l loi tr. Nhng v d v hng ha cng cng bao gm hi hoa ng, quc phng v kin thc c bn. Bi v ngi ta khng b nh thu cho vic s dng hng ha cng cng, h c mt ng c dng min ph khi hng ha c cung cp c nhn. V th, cc chnh ph cung cp nhng hng ha cng cng, quyt nh s lng da trn phn tch chi ph - li ch. 8. Phn tch chi ph - li ch ca hng ha cng cng l g? Nhng kh khn gp phi l g? Phn tch chi ph - li ch nhm mc ch l nh gi tng chi ph v li ch ca d n i vi tng th x hi. Nhng chuyn gia phn tch chi ph - li ch thng gp phi nhng kh khn, bi v nhng ngi ng h s c gng khuych i li ch m hng ha cng cng em li. Trong khi , nhng ngi khng ng h c ng c khuych i chi ph trong phn tch chi ph - li ch. Thng thng, nhng cng vic tm kim v chi ph v li ch ca nhng d n cng da trn nhng tnh ton c tin lng l tt nht. 9. Bi kch ca ti nguyn dng chung l g? Chnh ph gii quyt vn ny bng cch no? Nhng ngun ti nguyn chung l cnh tranh nhng khng phi l loi tr, bao gm nhng ng c chung, khng kh trong lnh v nhng con ng b tc nghn. Bi v khi ngi ta s khng b tnh tin cho vic s dng cc ngun ti nguyn ca h, h c khuynh hng s dng qu mc. V vy, chnh ph c gng gii hn s dng ngun ti nguyn chung. Bi kch ca ngun ti nguyn chung l mt cu chuyn vi mt bi hc chung khi mt ngi s dng mt ngun ti nguyn chung, anh ta lm gim dn li ch ca ngi khc v loi hng ha m do nhng ngoi ng tiu cc ny, nhng ngun ti nguyn chung c khuynh hng b s dng qu mc. Chnh ph c th gii quyt vn ny bng cch gim bt s dng ngun ti nguyn chung bi qui nh hay thu. Khng theo quy c no, chnh ph i khi c th chuyn ngun lc ti nguyn chung sang hng ha c nhn.
CC VN V NG DNG CC VN V NG DNG

1. Bn c ng vi cc pht biu sau y khng? Ti sao c v ti sao khng? 225

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

a. Li ch ca thu cht thi (Pigovian) l lm gim nhim, nhng thu cng lm pht sinh chi ph x hi. b. Nu th trng pht sinh ngoi ng, khi no th chnh ph xem xt s thu thu cht thi i vi ngi tiu dng hay nh sn xut. 2. Nam thch nghe nhc rock v roll vi m thanh rt ln, Bc th thch nghe nhc opera v khng thch nghe nhc rock v roll. C Nam v Bc l hng xm lin k trong mt chung c cho thu. a. Ngoi ng y l g? b Chnh sch mnh lnh v kim sot no c th p dng bi ch nh cho thu? Liu chnh sch nh vy c dn n kt qu khng hiu qu? c. Gi s, ch nh cho php ngi thu nh lm g ty . Theo nh nh Coase, bng cch no m Nam v Bc c th t c kt qu hiu qu? Liu c tr ngi no h c th t kt qu hiu qu hay khng? 3. Nhiu nh quan st cho rng mc nhim trong x hi hin nay l rt cao. a. Nu x hi mong mun gim nhim mt lng nht nh, th ti sao gia cc cng ty c s iu chnh hiu qu cc mc nhim khc nhau. b. Cch tip cn theo c ch mnh lnh v kim sot thng dn n cc mc gim khng ng iu gia cc cng ty. Ti sao cch tip cn nh vy thng khng buc cc cng ty gim lng nhim ln hn. c. Cc nh kinh t cho rng thu cht thi (Pigovian) v quyn mua bn giy php nhim s lm gim nhim mt cch hiu qu. Lm th no m cch tip cn nh vy dn n gim lng nhim ln hn. 4. C 3 cng ty hot ng trong mt khu cng nghip. D liu v mc nhim v chi ph gim nhim trn mi n v ca cc cng ty nh sau: Mc nhim Chi ph gim nhim Cng ty (USD/n v) ban u (n v) A 70 20 B 80 25 C 50 10 Chnh ph mong mun gim nhim xung mc 120 n v v v vy cung cp cho mi cng ty 40 giy php nhim c th mua bn. a. Ai s bn giy php nhim, vi s lng bao nhiu? Ai s mua giy php nhim, vi s lng bao nhiu? Gii thch ngn gn ti sao ngi mua v ngi bn lm nh vy? Tng chi ph cho vic gim nhim trong trng hp ny? b. Nu giy php nhim khng c php mua bn, th chi ph cho vic gim nhim s ln hn bao nhiu so vi trng hp c php mua bn giy php nhim? 5. Mt bi vn ni rng c hng ha cng cng v ngun ti nguyn chung iu lin quan n ngoi ng. a. Ngoi ng lin quan n hng ha cng cng thng l ngoi ng tch cc hay tiu cc? Minh ha cho cu tr li ca bn? Liu c phi lng hng ha cng cng trn th trng l ln hn lng hng ha hiu qu? b. Ngoi ng lin quan n ngun ti nguyn chung l ngoi ng tch cc hay tiu cc? Minh ha cho cu tr li ca bn? Liu c phi lng s dng ngun ti nguyn chung l ln hn lng s dng hiu qu? 6. Suy ngh v nhng hng ha v dch v c cung cp bi chnh quyn a phng ca bn. 226

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

a. Phn loi v gii thch cc loi hng ha sau thuc vo nhm hng ha no: S bo v ca cnh st Gio dc cng ng Nhng con ng nng thn Cy xanh trn ng ph b. Ti sao chnh ph thng cung cp hng ha m khng phi l hng ha cng cng? 7. Hong thch xem truyn hnh v tinh trn knh truyn hnh cng cng a phng, nhng anh ta cha bao gi gi tin ng h trm pht sng ny sut nhng t vn ng gy qu ca h. a. Mt ci tn g m cc nh kinh t dnh cho Hong? b. Lm sao chnh ph c th gii quyt vn xy ra vi nhng ngi ging nh Hong? c. Bn c th suy ngh cch no m th trng t nhn c th gii quyt vn ny? Lm sao s tn ti ca truyn hnh v tinh thay i c tnh hnh ny? 8. Cc cng ty t nhn s khng m nhn hiu qu ca vic nghin cu khoa hc c bn. a. Gii thch ti sao nh vy? b. Loi chnh sch no i ph li vi vn ny? 9. Cc cng ty g khai thc g nhng khu rng thuc s hu cng cng v s hu t nhn. Hy cho bit lng khai thc trong mi trng hp nu nh khng c qui nh no ca chnh ph? Bn ngh nh th no nu chnh ph phi qui nh vic khai thc g nhng khu rng thuc s hu cng cng? C nn p dng nhng qui nh nh th vi loi hnh s hu t nhn? 10. Mt bi bo trn t Kinh t (Ngy 19/3/1994) trnh by rng: Trong thp nin va qua, hu ht cc ngi nh bt c trn th gii khai thc gn n im cn kit. Bi bo a vn ny ra phn tch v tho lun lin quan n cc gii php t nhn v chnh ph. a. Khng nn li cho nhng ngi nh bt ht c. H ang x s mt cch hp l theo cch h lm v ti sao nhng ngi nh bt c thng khai thc qu mc nh vy? b. Mt cng ng b rng buc bi cc ngha v v li ch ln nhau, c th qun l ngun ti nguyn chung ca chnh n. Cho bit cch thc qun l nh th no v nhng tr ngi no phi i mt trong th gii hin thc. c. Mi cho n nm 1976 hu ht ngun c th gii m ca cho tt c mi ngi, thng lng hu nh khng th. Sau mt tha thun quc t m rng thm vi kha cnh ca quyn nh bt (quc gia) t 12 n 200 dm ngoi khi. S dng khi nim ca nhng quyn s hu, hy tho lun lm th no tha thun ny lm gim phm vi ca vn . d. Bi bo ny lu rng nhiu chnh ph i n s gip nhng ngi nh bt c theo hng khuyn khch gia tng vic nh bt c. Liu chnh sch nh vy c dn n vic nh bt c qu mc hay khng? e. Ch khi nhng ngi nh bt c tin tng rng h c bo m rng mt thi gian lu di v c quyn s hu duy nht trong vic nh bt c, th h s qun l theo cch nhn xa hn nh nhng ngi nng dn qun l t ca h. Cho bit kin v vn ny? f. Nhng chnh sch no lm gim nh bt c qu mc s c xem xt? 11. Trong mt nn kinh t th trng, ngi mua mun c c thng tin v cht lng hay cng dng ca hng ha c gi v c quyn ring. Lm sao th trng t nhn c th cung cp thng tin ny? Bn c th c suy ngh v cch thc chnh ph ng vai tr trong vic cung cp thng tin ny? 12. Nhng ngi c thu nhp cao sn lng mua sm hng ha c an ton cao hn so vi nhng ngi c thu nhp thp? Chng hn nh c th tr nhiu tin hn cho nhng c trng an ton v xe hi. Liu cc nh phn tch chi ph - li ch phi quan tm iu ny khi nh gi nhng d n cng cng khng? 227

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

BI C THM BI C THM

S m ln ton cu ang e da cc cng ty

By JEFFREY BALL
Staff Reporter of THE WALL STREET JOURNAL

S m ln ton cu c xem nh l e da mi trng trong tng lai, nhng nhng ngi c ng ang thc gic cc cng ty xem xt vn ngay t by gi v cho rng iu ny c th gy ra ri ro ln v ti chnh. Institutional Shareholder Services Inc., nh cung cp dch v ti chnh cho cc nh qun l qu hu v qu cng, ang c ng h t cc nh hot ng u t thc p American Electric Power Co. (AEP) phi bo co tnh trng kh thi, iu ny c th cng ty phi chi mt khon tin ln v cng nh AEP c th tit kim mt lng ln tin bng cch ct gim lng kh thi ny. Gii php tp trung vo bn loi kh thi l nguyn nhn dn n s m ln ton cu, k c carbon dioxide v kh t c thi ra do t nhng nhin liu than. AEP ang p dng 11 bang min Trung Ty v min Nam, ni sn xut 70% in dng nhin liu than, l mt trong nhng ni thi ra kh carbon dioxide ln nht nc.
1. Nu kh thi chi ph mt khon tin ln ca American Electric Power, th th ti sao cng ty khng ct gim lng kh thi by gi? 2. Kh thi gy ra mt chi ph i vi x hi. Hy minh ha bng th chi ph v gii thch cho cu tr li ca bn ti sao American Electric Power khng gim lng kh thi? ISS ang tn thnh mt ngh quyt tng t chng li General Electric Co. AEP v GE phn i li ngh quyt ny, mt cuc hp c ng hng nm ca cng ty nhm trng cu kin bt u t th T v ko di mt tun. Kt qu gim nh AEP c thu thp bi qu hu bang Connecticut v Christian Brothers Investment Services Inc. thng qua cc nh hot ng u t lin quan n cc vn x hi. ng thi, hai nhm ny cng s hu 1% c phiu AEP.

Nm ny, ngh quyt lin quan n s m ln ton cu 14 ang tin hnh chng li cc cng ty M, gp i ln con s by m cc c ng biu quyt vo nm ngoi, theo trung tm nghin cu trch nhim v u t, mt nhm Washington c u quyn cho n nghin cu ny. Theo IRRC, mc du khng c ngh quyt no thng qua, nhng nhng biu quyt ca c ng nm ngoi nhn c 19% s h tr, gp i so vi nm 2001. Nm nay, ngh quyt cng ang c trin khai phn i mt s cng ty, bao gm Exxon Mobil Corp., ChevronTexaco Corp., General Motors Corp. v Ford Motor Co. Mt khuynh hng phn nh hot ng ca cc nh mi trng nhm thc gic cc cng ty bt u xem xt s m ln ton cu nh l s e da i vi hot ng kinh doanh ca h. Vi nhng cng ty thi ra mt lng ln kh thi carbon dioxide, cc nh hot ng cnh bo e da t pha cc qui nh cht ch ca chnh ph, buc cc cng ty phi u ty mnh m v nhanh chng vo cng ngh lm sch mi trng hn. Vi nhng cng ty khng lm nh hng n s m ln ton cu, cc nh hot ng cnh bo cc nh hng tim nng ca s m ln ton cu, chng hn nh mc nc bin s dng ln gy nn lt li nhng vng duyn hi.
3. Theo nh biu m bn minh ho trong cu hi 2, th mc sn lng in hiu qu l bao nhiu? Gii thch cho cu tr li ca bn? Nhng chi ph no m cc c ng ni cc cng ty phi gnh chu? Mt du hiu m thm ch nhng nh kinh doanh truyn thng cng ang quan tm v ci gi l ri ro kh hu cng ty. Mt nh bo him ln, Swiss Re, ni rng hin ang yu cu cc

228

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

cng ty ph bin vn ny n vi cc gim c v nhn vin nhm hi thc h chun b i vi cc qui nh chnh ph v kh thi gy ra hiu ng nh knh. Swiss Re hin cng cha quyt nh liu c ph bin n nhng ng vin khng c kh nng thc hin c hay khng. Nm ngoi, ISS gy s ch bng cch h tr ngh quyt lin quan n s m ln ton cu nhm phn i Exxon Mobil. Ngh quyt thc p cc cng ty du m dch chuyn theo hng s dng ngun nng lng mi hn v ginh thng li vi 20% s ng h ca c ng. Vo nm 2001, khi ISS xut phn i Exxon Mobil, th ch thu c 9% s phiu ng h. Ti sao ISS li thay i lp trng nh vy? Cheryl Gustitus, ngi pht ngn ca ISS, ni rng nhng g m chng ta nhn thy l s quan tm ngy cng tng i vi nhng vn thay i kh hu. T nm 2001 n 2002, s quan tm v iu ny tng ln v chng ta c ci nhn gn hn v cn k hn quan im ca chng ta v iu ny. Tuy nhin, ISS vn tip tc a ra cc xut da trn tng trng hp mt, b Gustitus cho bit nh vy. Nm nay, mc du ISS ang h tr ngh quyt s m ln ton cu phn i AEP v GE, ISS cng phn i vn ny ti Weyerhaeuser Co., lin quan n cc sn phm rng v sn phm tiu dng PG&E Corp. Kt qu gim nh ti Weyerhaeuser cng tht bi trong cuc hp c ng cng ty vo hm th Ba. Trong khi , cuc hp c ng PG&E d kin tin hnh vo th T. Ti GE, ngi pht ngn Gary Sheffer cho bit cng ty ang phn i ngh quyt s m ln ton cu ang pht tho chng li h. ng ta ni rng chng ti tin tng rng c v quan im chnh sch v sn phm, th chng ti cho thy ang i u v vn ny.
4. Nu cc doanh nghip ra quyt nh da trn chi ph v khng quan tm n tc ng ngoi ng, th chnh sch m bn xut m cng ty s phi i mt vi chi ph bin x hi v th trng hot ng vi mc sn sn xut hiu qu nh th no? Liu iu ny c hn ch lng kh thi hay khng? Nhiu ngh quyt s m ln ton cu c d tho chng li cc cng ty khng c s tn thnh ca c ng. Mt s cng ty b khc t bi u ban chng khon sau khi cng ty khng tun th cam kt cho vn ny. Mt s khc th ang cn nhc sau khi cng ty ng tham gia m phn.

AEP ni rng h v ang lm nhiu hn so vi i th cnh tranh ca h c v bo co v gim lng kh thi carbon dioxide v kh gy nhim khng kh. Nhng trong thi gian n, vic ng ca cc nh my in dng nhin liu than v chuyn sang dng kh t thin nhin, theo cng ty cho bit th iu ny s rt tn km v gp phi phn ng mnh m ca c ng.
5. Liu AEP c l do chnh ng ni rng ng ca tt c cc nh my in dng nhin liu than khng phi l chin lc tt nht? Ti sao c v ti sao khng? TR LI CC CU HI PHN TCH

Tham kho ti liu cp trong chng 5, chng 8 v chng 9 h tr trong vic tr li cc cu hi ny. 1. Nu nh khng c qui nh ca chnh ph, th kh thi s khng lm pht sinh chi ph ca American Electric Power. y l l do ti sao AEP khng c ng lc gim lng kh thi ny. Chi ph m Institutional Shareholder Services Inc cp l chi ph pht sinh sau ny, m cng ty phi gnh chu vi qui nh chnh ph trong tng lai. 2. Nu kh thi gy nn s m ln ton cu v s m ln ton cu nh hng n mi trng, th kh thi lm pht sinh chi ph x hi. Tuy nhin, chi ph ny khng phi do AEP gnh chu. 229

Chng 9: Ngoi ng v hng ha cng cng

Chi ph sn xut in ca cng ty chnh l ng chi ph c nhn bin c minh ha trong biu di y. Vi chi ph ny, cng ty s sn xut vi sn lng Q0 vi mc gi P0. Nhng v kh thi lm pht sinh chi ph x hi, khi chi ph x hi bin vt qu chi ph c nhn bin nh minh ha di y.
Gi MSC MPC P1 P0

D 0 Q1 Q0 Lng

3. Mc sn xut hu hiu ti Q1, sn lng in m chi ph x hi bin bng vi li ch x hi bin (c biu th bi ng cu). Gi ca in c xc nh ti P1. Cc nh hot ng mi trng cho rng chi ph c nhn bin thc s khng phi l ng MPC biu trn bi v cng ty khng xem xt n nh hng qui nh chnh ph trong tng lai v nh hng ca kh thi cng ty nh hng n hot ng ca h sau ny. Tht kh c th chp nhn iu ny bi v cnh tranh ngnh s buc cng ty la chn mc sn lng da trn chi ph sn xut v gi th trng. iu ny phn nh tm nhn ngn hn ca cc nh qun l cng ty, m khng xem xt n nh hng ca cc qui nh trong tng lai. 4. Ti s xut chnh ph nh thu cht thi i vi cc cng ty. iu ny s lm dch chuyn ng MPC ln trn mt on bng vi mc thu. Thu s bng vi phn chnh lch gia MPC v MSC trong vic sn xut in. Nu nh chnh ph lm iu ny, th cc cng ty s sn xut mc sn lng in hu hiu. iu ny khng nht thit phi hn ch lng cht thi. Ty thuc vo mc quan tm ca chnh ph trong vic xc nh chi ph nhim i vi x hi, chnh iu ny s xc nh mc nhim hu hiu. 5. ng ca nh my dng nh khng phi l gii php ti u. Tuy nhin, nu nh khng c s phn tch chi ph v li ch ca nh my in dng nhin liu than, th tht l kh ni chc chn v iu ny. Vi cc ng minh ho trong biu trn, chng ta rt ra kt lun l tn ti mt mc nhim ti u. Nhng g chng ta khng bit l chi ph x hi bin thc s v thng chi ph ny c tnh ton da trn c lng v vi chi ph nh vy th nh my c li nhun hay khng? Qui tc ra quyt nh cc vn kinh t (chn mc hot ng nu li ch bin vt qu chi ph bin v khng chn mc hot ng nu chi ph bin vt qu li ch bin) s dn n mc hot ng hu hiu. Nhng g m chnh ph c th lm l xc nh chi ph nhim (ngoi ng) i vi AEP phi gnh chu chi ph x hi bin ca nh my.

230

TI LIU THAM KHO

1. Michael Melvin and William Boyes, Microeconomics, 6th ed. Houghton-Mifflin, 2005 2. Michael Parkin, Microeconomics, 7th ed. Addison-Wesley, 2004 3. N. Gregory Mankiw, Principles of Microeconomics, 3rd ed. Thomson Learning, 2004 4. David C. Colander, Microeconomics, 5th ed. McGraw-Hill, 2004 5. Robert E. Hall and Marc Lieberman, Microeconomics, 3rd ed. Thomson Learning, 2005 6. N. Gregory Mankiw, Principles of Economics, 3rd ed. Thomson Learning, 2003 7. Campbell R McConnel and Stanley L. Brue, Economics, 15th ed. McGraw-Hill, 2001 8. Micheal R Edgmand, Ronald L. Moomaw, and Kent W. Olson, Economics and Contemporary Issues, 6th ed. Thomson Learning, 2003 9. Mark Hirschey, Fundamentals of Managerial Economics, 8th ed. Thomson Learning, 2005 10. James R. McGuigan, R. Charles Moyer, and Frederick H.deB. Harris, Managerial Economics, 10th ed. Thomson Learning, 2004 11. Steven Landsburg, Price Theory and Applications, 6th ed. Thomson Learning, 2004 12. McGraw Hills Economics Web Newsletter The Wall Street Journal

231