Phng Php Ging Dy Hnh Hc

Nhm

Cc dng thit din theo cch xc nh mt phng:

1.Thit din ca hnh chp vi mt phng (P) qua 3 im khng thng hng 2.Thit din ca hnh chp vi mt phng (P) cha mt ng thng v song song vi mt ng thng cho trc 3.Thit din ca hnh chp vi mt phng (P) qua mt im v song song vi hai ng thng cho trc. 4.Thit din ca hnh chp vi mt phng (P) qua mt im v song song vi mt mt phng cho trc. 5.Thit din ca hnh chp vi mt phng (P) cha mt ng thng v vung gc mt ng thng cho trc. 6.Thit din ca hnh chp vi mt phng (P) qua mt im v vung gc vi mt mt phng.

Dng 1: Thit din ca hnh chp vi mt phng (P) qua 3 im khng thng hng Phng php: Bc 1: T hai im chung c sn, xc nh giao tuyn u tin ca mt phng (P) vi mt mt ca hnh chp. Bc 2: Cho giao tuyn va tm c ct cc cnh ca mt ca hnh chp ta s c cc im chung mi ca (P) vi cc mt khc. T xc nh c giao tuyn vi cc mt ny. Bc 3: Tip tc nh trn ti khi cc on giao tuyn to thnh mt a gic phng khp kn ta c thit din. Bc 4: Dng thit din v kt lun. V d 1: Cho hnh chp t gic S.ABCD, M l im bt k nm trn cnh SC (khng trng vi S, C), N v P ln lut l trung im ca AB, AD. Tm thit din ca hnh chp vi (MNP).
S

Gii: Ta c: ( MNP ) ( ABCD ) = NP Ko di BC v NP ct nhau ti I, khi ( MNP ) ( SBC ) = KM Ko di DC ct NP ti J, ( MNP ) ( SCD ) = MQ

M Q K A P I B N D J

( MNP ) ( SAD ) = PQ

Vy thit din l ng gic KMQPN.

http://kinhhoa.violet.vn

1
C

Phng Php Ging Dy Hnh Hc

Nhm

Dng 2:Thit din ca hnh chp vi mt phng (P) ((P) cha mt ng thng a song song vi mt ng thng b cho trc ( a v b cho nhau)) . @Phng php: Bc 1: Ch ra 2 mp (P) v (Q) ln lt cha hai ng thng song song a v b . Bc 2: Tm mt im chung M ca hai mt phng ( c th dng thm cc ng ph). Bc 3: Khi : ( P ) ( Q ) = Mt P a P b Bc 4: S dng cc cch tm thit din bit ta tm giao tuyn ca mt phng (P) vi cc mt cn li ca hnh chp. Bc 5: Dng thit din v kt lun. V d 2: Cho hnh chp S.ABCD, ABCD l hnh bnh hnh, M l trung im ca SC, (P) l mt phng qua AM v song song BD. Tm thit din ca hnh chp khi ct (P). Gii: Ta c: S BD P ( P ) , BD ( SBD ) Gi O l tm ca hnh bnh hnh ABCD. Gi I = SO AM Khi ( P ) ( SBD ) = Ix P BD Ix ct SB ti K, ct SD ti N. Do : ( P ) ( SBC ) = MK K ( P ) ( SCD ) = MN

M I A O

( P ) ( SAB ) = AK ( P ) ( SAD ) = AN

Vy thit din l t gic KMNA.

Dng 3:Thit din ca hnh chp vi mt phng (P) qua mt im v song song vi hai ng thng cho trc: @Phng php: Bc 1: Tm im M (P) (Q) Bc 2: Ch ra mp (P) P a ( hoc b ) (Q). Suy ra giao tuyn (P) v (Q) l ng thng qua M v song song a ( hoc b ). Bc 3: Tip tc tm giao tuyn ca cc mt khc ca hnh chp vi (P) bng cc cch bit. Bc 4: Dng thit din v kt lun. V d 3: Cho hnh chp S.ABCD, ABCD l hnh thang ( AD song song BC ), M l im bt k thuc AB v ( ) l mt phng qua M v song song vi AD v SB. Tm thit din ca hnh chp vi mt phng ( ) . 2

Phng Php Ging Dy Hnh Hc Gii: Ta c: M ( ) ( ABCD ) ( ) song song vi AD nn: ( ) ( ABCD ) = Mx P AD Gi N = Mx CD ( ) song song vi SB nn: ( ) ( SAB ) = MP P SB

Nhm

A M

Tng t ta c: ( ) ( SAD ) = Px P AD Gi K = Px SD ( ) ( SCD ) = KN B Vy thit din l hnh thang MNKP.

C Dng 4:Thit din ca hnh chp vi mt phng (P) i qua mt im v song song vi mt mt phng cho trc. Phng php: Bc 1: Tm im chung M ca hai mt phng (P) v mt mt phng no ca hnh chp. Bc 2: Ch ra ( P ) P ( Q ) .
Tm a = ( P ) ( R ) (b = ( Q ) ( R ) ) . Khi giao tuyn l ng thng qua M song song vi a ( hoc b ). Bc 3: Dng thit din v kt lun. V d 4: Cho hnh chp S.ABCD, ABCD l hnh thang, cnh y AB, CD < AB . ( ) l mt phng qua M trn cnh AB v song song vi mt phng (SAD). Tm thit din ca hnh chp vi ( ) . Gii: Ta c: M ( ) ( ABCD ) , Do ( ) song song vi (SAD) nn: M ( ) ( SAB )

( ) ( ABCD ) = MN P AD ( ) ( SAB ) = MK P SA ( ) ( SCD ) = NP P SD ( ) ( SBC ) = KP

A M N

Vy thit din l hnh thang KMNP.

Phng Php Ging Dy Hnh Hc

Nhm

Dng 5:Thit din qua mt im v vung gc vi mt ng thng cho trc Gi s cn xc nh thit din ca mt hnh chp ct bi mt phng (P) i qua mt im M v vung gc vi d cho trc. Phng php chung: Bc 1: Tm hai ng thng a v b ct nhau cng vung gc vi d ( trong t nht mt ng thng i qua im M). Bc 2: Khi (P) P ( a ,b). Bc 3: Tm giao tuyn ca (P) vi hnh chp bng cc cch bit. Bc 4: Dng thit din v kt lun. Ch : Nu c sn 2 ng thng ct nhau hoc cho nhau m cng vung gc vi d th ta chn (P) song song vi a (hay cha a ) v b song song vi (P) (hay cha b). Ri thc hin cc bc cn li. V d 5 : Cho hnh chp S.ABCD, ABCD l hnh ch nht, SA vung gc vi mt phng (ABCD). Gi ( ) l mt phng qua A v vung gc vi SB. Xc nh thit din khi ( ) ct hnh chp (S.ABCD). Gii: Ta c: S AD AB AD ( SAB ) AD SA AD SB T A k ng thng vung gc vi SB ti H. Do ( ) ( HAD ) Khi : ( ) ( SAB ) = AH

H A

I D

( ) ( SAD ) = AD ( ) ( ABCD ) = AD Do ( ) AD P BC Nn ( ) ( SBC ) = Hx P BC

Gi I = Hx SC Khi ( ) ( SBC ) = HI Vy thit din cn tm l hnh thang AHID. Dng 6: Tht din cha mt ng thng a v vung gc vi mt mt phng . Bc 1: Chn 1 im A nm trn ng thng a sao cho qua A c th dng c ng thng b vung gc vi mp ( ) mt cch d nht. Bc 2: Khi , mp ( a ,b) chnh l mp ( ) cn dng Bc 3: Tm giao tuyn ca ( ) vi hnh chp bng cc cch bit. Bc 4: Dng thit din v kt lun. 4

Phng Php Ging Dy Hnh Hc

Nhm

V d 6: Cho hnh chp S.ABCD, ABCD l hnh ch nht, SA vung gc vi mt phng (ABCD). Gi I, J ln lt l trung im ca AB, CD. Gi (P) l mt phng qua v vung gc vi mt (SBC). Tm thit din ca hnh chp vi mt phng (P). Gii: IJ AB S Ta c IJ ( SAB ) IJ SB IJ SA T I k ng thng vung gc vi SB ti K. Do ( P ) ( KIJ ) Ta c ( P ) ( SAB ) = KI

( P ) ( ABCD ) = IJ ( P ) IJ P BC ( P ) ( SBC ) = KN P BC ( P ) ( SCD ) = NI

K I B

N J

Vy giao tuyn l hnh thang KNIJ.

Ch : Vic tm thit din ca mt phng ( ) vi hnh lng tr c tin hnh tng t nh i vi hnh chp. Nhng ch rng hnh lng tr c 2 mt y song song nhau, nu ( ) ct 1 mt y no th cung ct mt y cn li theo giao tuyn song song vi giao tuyn va tm c. Vic tm thit din ca hnh lp phng c tin hnh ging nh i vi hnh lng tr. V d 7: Cho hnh lng tr tam gic ABC.A1B1C1, cc im M, N ln lt l trung im ca BC v CC1. Xc nh thit din ca hnh lng tr vi mt phng (A1MN). Gii: ( A1MN ) ( BCB1C1 ) = MN A Ko di AC v A1N ct nhau ti I. Khi : ( A1MN ) ( ABC ) = MP
C M P B N

( A1MN ) ( ABB1 A1 ) = PA1

Vy thit din l t gic PMNA1.

A1

C1

B1

Phng Php Ging Dy Hnh Hc

Nhm

Nhng kh khn c bn khi gii ton thit din v bin php khc phc. Tm thit din ca mt hnh no ct bi mt phng no chng hn tm thit din ca hnh chp ct bi mt phng P: l ta tm cc giao tuyn ca mt phng (P) vi cc mt ca hnh chp. Cc on giao tuyn lin tip to ra khi ct cc mt ca hnh chp bi mt phng (P) hnh thnh mt a gic phng, ta gi hnh a gic l thit din to bi mt phng (P) vi hnh chp. Nh vy, thc cht bi ton tm thit din chnh l bi ton tm cc giao im ca mt phng (P) vi cc cnh ca hnh chp v tm cc on giao tuyn ca mt phng (P) vi cc mt ca hnh chp. T ta c th thy nhng kh khn trong khi gii bi ton v thit din phn ln bt ngun t nhng kh trong vic tm giao im(ca mt phng v cc cnh ca hnh chp c ct bi mt phng) cng nh xc nh cc on giao tuyn(ca mt phng v cc mt ca hnh c ct bi mt phng) Ta s ln lt ch ra nhng kh khn , nhng mt kh khn u tin m ta c th bt gp trong gii ton thit din l lm sao c mt hnh v thun li cho vic gii ton, v hnh hc khng gian (HHKG) i hi s t duy tru tng cao m thit din l mt vn tng i phc tp ca HHKG, do vy mt hnh v thch hp s tng kh nng t duy ca chng ta. 1. Nhng kh khn trong vic v hnh khng gian v vic tm li gii da nhiu vo trc gic, thiu c s t cc nh l hay h qu dn li gii sai: Hnh v cha th hin ht gi thit bi ton, hnh v sai gy nn s b tc trong vic tm li gii, hay trc gic khng chnh xc dn ti bi gii sai. Mt s hc sinh chu nh hng qu nng ca hnh hc phng do vy khi v hnh trong HHKG li tun th mt cch my mc v di, din tch, gciu ny s lm cho cc em b b tt khi gii ton HHKG. V d 0: khi v mt hnh chp S.ABCD c y ABCD l mt hnh vung th cc em mc nhin v hnh chp c y ABCD S l hnh vung v c nh l S. R rng hnh v tha yu cu bi ton nhng vic v hnh nh vy s gp nhiu kh khn trong khi gii bi ton. - Th nht: hnh v c nhiu ng khut m ta c th hn ch c. iu ny gy nhiu kh khn khi gii nhng bi ton phc tp. - Th hai: cnh AD l nt khut nhng cha c th hin trn hnh v. - Th ba: giao din mt bn ( SAD ) qu nh, iu ny gy nhiu kh khn trong vic gii nhng bi ton m A ta cn k thm nhng ng thng nm trong mt phng . - Th t: a gic y l hnh vung th c hc sinh th hin hon l mt hnh vung nh bn hnh hc

Phng Php Ging Dy Hnh Hc

Nhm

phng. Nu bi yu cu thm l mt phng ( SAD ) vung gc vi mt phng y th hc sinh kh m v c hnh ng nh mnh. Ngoi ra, vic th hin nhng hnh v nh vy cn lm cho hc sinh mt nhiu thi gian cho vic v hnh. V d 1: Cho hnh lp phng ABCD. ABC D . Dng thit din ca hnh lp phng vi mt mt phng di qua trung im M ca cnh DD ' , trung im N ca cnh D ' C ' v nh A . Hc sinh gii bi ton nh sau: C' Do hai mt bn ( BBAA ) v ( CC DD ) song song vi nhau nn giao tuyn ca hai mt ny vi mt phng N ( AMN ) cng phi song song vi nhau. Do A' D' ( AMN ) ( AA ' B ' B ) = AB ', AB P MN

B'

Vy thit din cn tm chnh l hnh AMNB Phn tch sai lm: Hc sinh bit c giao tuyn ca mt phng ( AMN ) v mt phng ( BBAA) l ng thng i D qua A v song song vi MN. Trc gic cho thy giao tuyn l ng thng AB . iu ny cha ng v cha c c s chng minh AB P MN . Gii Ta c: ( AMN ) ( AA ' D ' D ) = AM

( AMN ) ( AA ' D ' D ) = AM ( AMN ) ( A ' B ' C ' D ') = B ' N

C B

Trong mt phng ( AA ' D ' D ) dng AM ct A ' D ' ti P.

( AMN ) ( A ' B ' C ' D ') = PN Trong mt phng ( A ' B ' C ' D ')
P, M , B ' thng hng. P tht vy, Ta c: MD 1 PD 1 = = AA 2 PA 2 DN 1 = Ta li c AB 2

C' B'

ta nhn thy

D' C M

A'

NB 1 = . t suy ra PN i qua B v PB 2 ( AMN ) ( CC DD ) = MN Vy thit din cn tm chnh l hnh AMNB .

( AMN ) ( AABB ) = AB

Phng Php Ging Dy Hnh Hc

Nhm

i vi bi ton tm thit din th hnh v l rt quan trng. @ Nguyn nhn: V hnh khng th hin ht gi thit hoc v hnh sai. Do bc u tip xc vi hnh hc khng gian i hi tru tng v t duy cao, khng thng xuyn luyn tp v hnh. Khng nm vng c nhng khi nim do d khng th hin ht gi thit dn n khng d kin gii quyt bi ton. Cc khi nim HS khng nm vng hoc hiu nhm, v d: t din u, hnh chp c y l tam gic u, hnh chp u, hnh lng tr u(hnh lng tr ng v c y l a gic u, cc mt bn l hnh ch nht)

@ Bin php khc phc: gip hc sinh nm vng nhng quy tc v hnh trong khng gian, rn luyn cho hc sinh k nng v hnh trong khng gian nh: hnh chp( hinh chp t gic u, hnh chp c y l hnh vung,), hnh lng tr, hnh hp. Gip hc sinh nm vng khi nim v cc hnh trong khng gian c cch v hnh chnh xc. Cc quy tc c bn khi v hnh trong khng gian: - Dng nt ( ___ ) biu din cho nhng ng nhn thy. - Dng nt (---) biu din nhng ng khut. - Hai ng thng song song ( ct nhau ) c biu din thnh hai ng thng song song ( ct nhau ). - Hnh biu din ca hnh thang l hnh thang. - Hnh biu din ca hnh thoi, hnh ch nht, hnh bnh hnh, hnh vung l hnh bnh hnh. - Mt tam gic ABC c th xem l hnh biu din ca mt tam gic bt k. Ch : v hnh khng gian ng quy tc l cha m cn phi m bo tht c li cho vic quan st trc gic, iu ny gip ta d tm ra li gii cho bi ton.
Kh nng t duy tru tng km to ra nhng kh khn v trc gic. Khi gii mt s bi tp HS thng mc phi cc sai lm do quan st trc quan to ra. 2. Kh khn trong vic tm ra mt li gii t gi thit. Hc sinh thng ri vo b tc khng bit bt u t u cho mt bi ton tm thit din. V d 2: Cho hnh chp S . ABCD c y ABCD l hnh vung, S SA ( ABCD ) . Gi ( ) l mt phng qua A v vung gc vi SB. Hy xc nh thit din ca hnh chp vi mt phng ( ) . Trong bi ton ny hc sinh thng ri vo b tc, khng bit bt u li gii t u, do khng thy c hnh biu din ca mt phng ( ) Nguyn nhn: Do hc sinh cha nm c phng php chung gii cc dng bi tp tm thit din. gii

D
8

Phng Php Ging Dy Hnh Hc Trong mt phng ( SAB ) dng AM SB AD SA Ta c: AD AB do AD ( SAB ) suy ra AD SB (1) mt khc AM SB (2) t (1) v (2) suy ra ( ADM ) SB vy ( ADM ) ( ) AD ( ) BC ( SBC ) Mt = ( ) ( SBC ) ta c: AD P BC M ( ) ( SBC ) Mt P BC , Mt P AD Mt ct SC ti N. ( ) ( SAB ) = AM

Nhm

A N

( ) ( SDC ) = DN

Vy thit din cn tm l t gic DAMN. D @ Bin php khc phc: C - Hnh thnh cho hc sinh phng php chung nht gii bi ton tm thit din: Tm giao tuyn gia mt phng vi cc mt ca hnh chp hay hnh lng trT suy ra cc on giao tuyn. Ni cc on giao tuyn ta c a gic phng, chnh l thit din cn tm. Phn loi cc dng bi tp tm thit din, gip hc sinh bit c cch gii vi tng dng bi ton cho (phn ny c trnh bi mc 1). - Nh ni trn ngun gc ca nhng kh khn trong gii ton thit din c xut pht phn ln nhng kh khn v tm giao im cng nh xc nh on giao tuyn. M vic xc nh on giao tuyn hoc l ta c hoc nu khng c sn th xc nh on giao tuyn bng cch tm cc giao im l ph bin (tuy nhin cn c phng php khc s nu ra sau) - Nh vy quy cho cng vn tm giao im l ct li trong bi ton thit din. Vy lm sao tm c giao im chng hn l giao im ca hnh chp ct bi mt phng no . Kh khn bt u t y m nguyn nhn ch yu l cc em hc sinh khng nm vng phng php dn n sai lm. C th nu ra hai phng php tm giao im ca mt ng thng v mt ng thng: Cch 1: tm giao im ca ng thng a v mt phng (P) ta i tm giao im ca ng thng a v mt ng thng b nm trong mt phng (P).

Phng Php Ging Dy Hnh Hc b ( P ) a ( P) = I a b = I

Nhm

Cch 2: tm giao im ca ng thng a v mt phng (P) ta chn mt phng ph (Q) cha a, sau xc nh giao tuyn b ca hai mt phng (P) v (Q). Khi giao im cn tm l giao im ca hai ng thng a v b. a ( Q ) ( P ) ( Q ) = b a ( P ) = I a b = I Ch : cch 2 khi tm giao im I ta cn xc nh giao tuyn ca hai mt phng (P) v (Q). Vic xc nh giao tuyn ca hai mt phng thng l ta tm hai im chung ca hai mt phng . Nhng i khi vic xc nh nh vy li gp nhng kh khn v t dn n nhng kh khn cho bi ton tm thit din. Ta c mt cch khc tm giao tuyn ca hai mt phng: Ta tm mt im chung ca hai mt phng. Nu hai mt phng ln lt cha hai ng thng song song nhau. Giao tuyn l ng thng qua im chung v song song vi hai ng thng . Mt v d minh ha: V d 2.1: Cho hnh chp S.ABCD. Gi M l im nm trong tam gic SCD. Xc nh thit din ca hnh chp khi ct bi mp(ABM).

S K M B I J P A
:

O D
Gii:

10

Phng Php Ging Dy Hnh Hc u tin ta tm giao im I ca AM v (SBD) Gi P = SM DC Khi trn mp(ABCD), gi O = AP BD Ta c SO = ( SAP ) ( SBD ) Gi I = AM SO M AM ( SAP) Vy ta suy ra I = AM ( SBD ) . Trn mp(SBD), gi J = BI SD Khi trn mp(SCD), gi K = JM SC Vy t gic ABKJ l thit din cn tm.

Nhm

V d 2.2 : Cho t din ABCD. Gi M v N ln lt l cc im nm trn cc cnh BC v CD sao cho BM = 2MC v CN = 2ND. Gi P l trung im AD. Xc nh thit din ca hnh chp khi ct bi mp(MNP). Gii:
A Q P

N M C

V BM = 2MC v CN = 2ND nn MN khng song song vi BD, do BD v MN ct nhau ti E. Trn mp(ABD), PE ct AB ti Q, khi : MN,NP,PQ,QM ln lt l cc on giao tuyn khi ct cc mt ca t din bng mp(MNP). Vy t gic MNPQ l thit din cn tm. 3. Nhng kh khn do khng hiu k cc nh l, h qu dn n nhng kt lun sai. - S dng cc nh l, h qu mt cch ch quan da trn trc gic v nhng ngh hnh hc phng, chng hn HS thng cho rng trong khng gian c nh l sau: hai ng thng cng vung gc vi mt ng thng th song song vi nhau, hai

11

Phng Php Ging Dy Hnh Hc

Nhm

mt phng cng vung gc vi mt mt phng th song song vi nhau, hoc cc nh l, h qu m HS thng hiu nhm: + Mt ng thng song song vi mt mt phng th song song vi mi ng thng nm trong mt phng . + Hai mt phng ct nhau theo mt giao tuyn, ng thng no nm trong mt mt phng m vung gc vi giao tuyn th vung gc vi mt phng kia. + Lun c th dng c mt mt phng i qua 4 im phn bit. V d 3: Cho t din SABC c tam gic ABC u, SA ( ABC ) . Ly mt im M bt k trn cnh SC .G i ( ) l mt phng qua M v vung gc vi AB . hc sinh gii nh sau: SA ( ABC ) SA AB

( ) AB Suy ra ( ) P SA

Trong mt phng (SAC) k ng thng qua M v song song vi SA ct AC ti Q Gi I l trung im AB, khi : AB CI Mt khc MQ P SA , nn MQ ( ABC ) MQ AB Do MQ P CI Suy ra ( ) P CI M CI ( ABC ) ( ABC ) P ( ) Suy ra ( ) P BC Do :

M N A P Q C

( ) ( SBC ) = MN P BC ( ) ( ABC ) = QP P BC ( ) ( SAB ) = NP P SA

I B

Vy thit din cn tm l t gic MNPQ .

Gii Ta c SA ( ABC ) SA AB

( ) AB ( Suy ra SA P ) Ta c SA ( SAC ) M ( ) ( SAC ) Do ( ) ( SAC ) = MQ ,

MQ P ct AC SA

A P I

Q C

t i Q. gi I l trung im ca AB ta c CI AB . 12

Phng Php Ging Dy Hnh Hc Suy ra CI P ( ) CI ( ABC ) . CI Do ( ) ( ABC ) = QP , QP P v ct AB ti P. Ta c SA P ( ) , SA ( SAB ) MN = ( ) ( SBC ) P ( ) ( SAB ) suy ra PN = ( ) ( SAB ) vi PN P , PN ct SB ti N. SA

Nhm

Vy thit din cn tm l t gic MNPQ .

@ Nguyn nhn: - Hnh hc khng gian kh tru tng nn vic nm k cc nh l rt kh khn, v trc gic khng mang li kt qu nh hnh hc phng m i khi cn nh la ngi gii ton khi h th hin sai trn hnh v. - HS cn da nhiu vo nhng kin thc hnh hc phng, thn nhin p dng mt cch ty bng cch suy din t hnh hc phng sang hnh hc khng gian. @ Khc phc: - Gip HS nm vng cc nh l trong SGK bng cch vn dng vo gii cc bi tp. Vic vn dng cc nh l, h qu vo cc bi gii phi hiu l nh l, h qu no thuc quan h song song hay quan h vung gc, pht biu chnh xc h qu nh l . - V hnh r rng nhm tn dng ht gi thit, iu ny rt c li p dng cc nh l. - Phn dng cc bi tp v thit din. Mi dng thng vn dng nhng nh l, h qu no, 4. Kh khn do hiu nhm cc khi nim, dn ti b tc hoc c mt li gii sai. Cc khi nim m hc sinh khng nm vng c th dn ti vic th hin thiu d kin ca bi ton, hoc a ra nhng khi nim sai.
V d 4: Cho hnh chp t gic u S.ABCD v cc mt bn hp vi y 1 gc . Hy xc nh thit din to nn bi mt phng phn gic ca gc nh din cnh BC vi cc mt bn ca hnh chp. S Phn tch: trc gic cho HS thy rng mt phng phn gic ca gc nh din cnh BC phi cha hai ng phn gic ca gc SBA v SCD

N
HS tin hnh gii nh sau: Trong mp (SAB) ta dng ng phn gic BM ca gc SBA ct SA ti M Ta c: ( ) ( SAB ) = BM Trong mt phng (SAD) dng ng phn gic gc SCD ct SD ti N.

C M

13

Phng Php Ging Dy Hnh Hc

Nhm

( ) ( SCD ) = CN ( ) ( SAD ) = MN ( ) ( ABCD ) = BC

Vy thit din cn tm l t gic BCNM . Nguyn nhn dn n sai lm : do hc sinh khng hiu mt phng phn gic ca gc nh din l g, nh ngha gc gia hai mt phng. Gii: Gi ( P ) l mt phng phn gic ca gc nh din cnh BC , ( P ) i qua BC.

( ) ( ABCD ) = BC .

Dng trung im I, J ca cnh BC v BD. Ta c: SI BC ( do tam gic SBC cn ti S ). IJ BC Do SIJ chnh l gc phng nh din cnh BC. Dng phn gic IK ca gc SIJ ct SJ ti K. Vy ( P ) ( BC , IK ) Ta c: BC P AD, BC ( P ) , AD ( SAD ) Do MN = ( P ) ( SAD ) MN P AD, MN P BC vi MN i qua K v ct SA, SD ln lt ti M v N. MB = ( P ) ( SAB ) NC = ( P ) ( SCD ) K ( P ) ( SAD )

N K C M I D

Vy thit din cn tm l t gic BCNM . @ Nguyn nhn: khng nm cc khi nim,cc nh ngha, da vo quan st trc gic hnh thnh khi nim trn c s ca hnh hc phng @ Khc phc: - Gip hc sinh nm vng cc khi nim, cc nh ngha chng hn: gc gia hai mt phng, gc gia ng thng v mt phng, hai mt phng song song, ng thng S song song vi mt phng. - Hnh thnh cho hc sinh phng php xc nh gc gia hai mt phng, gc gia ng thng v mt phng, cch chng minh hai mt phng song song, 4. CC K NNG CN RN LUYN CHO HC SINH TRONG QU TRNH GII CC BI TON THIT DIN. a) Rn luyn cho hc sinh k nng v hnh ng v chnh xc, gip cho cc em nng cao kh nng t duy tng tng trong hnh hc khng gian chng hn nh cc v d sau:

14

D C

Phng Php Ging Dy Hnh Hc

S

Nhm

- Nu y l t gic li ty , ta v hnh thng dng l:

- Nu y l hnh bnh hnh, hnh ch nht, hnh thoi, hnh vung:

S

Nu y l hnh thang:
A

Hay cho cc em bit l thit din ca mt t din khng th l ng gic, v t din ch c bn mt, thit din ca t din cng khng nht thit l t gic

15

Phng Php Ging Dy Hnh Hc V d 1: Chng hn v d 2, 4 m ta xt sau y.

Nhm

b) Nng cao k nng gii bi ton tm giao tuyn ca hai mt phng. Thc cht ca bi ton tm giao tuyn ca hai mt phng l tm hai im chung ca hai mt phng, khi giao tuyn chnh l ng thng i qua hai im chung . Ch gip hc sinh hiu c nh l : Nu mt ng thng i qua hai im phn bit ca mt mt phng th mi im ca ng thng u nm trong mt phng . + Trng hp: cho sn hai im chung ca hai mt phng khi ta ch cn dng giao tuyn l ng thng i qua hai im . + Trng hp ch cho mt im chung ca hai mt phng ta c hai cch tm giao tuyn nh sau: cch 1: dng thm mt im chung khc na bng cch ko di cc ng thng ct nhau thuc hai mt phng . V d 2: Cho t din ABCD. Gi M, N, K ln lt l 3 im bt k trn AB, AD v BC sao cho MN khng song song vi BD. Tm thit din ca t din vi mt phng (MNK). Gii: Ta c:

A M

( MNK ) ( ABC ) = MK ( MNK ) ( ABD ) = MN

Trong mt phng ( ABD ) dng MN ct BD ti I ta c ( MNK ) ( ABC ) = IK , IK ct DC ti P

N D P K C

( MNK ) ( ADC ) = NP

Vy thit din cn tm l t gic MNPK .

Cch 2: t mt im chung c ta s dng cc nh l v quan h song song tm quan h gia giao tuyn vi ng thng c m ta c th dng c ng giao tuyn . Chng hn s dng h qu: nu hai mt phng cha hai ng thng 16

Phng Php Ging Dy Hnh Hc

Nhm

song song ct nhau theo mt giao tuyn th giao tuyn song song vi hai ng thng . V d 3: Cho hnh chp S . ABCD y ABCD l hnh bnh hnh. Gi I , J lm lt l trng tm ca tam gic SAB v tam gic SAD . M l trung im CD . Xc nh thit din ca hnh chp vi mt phng ( IJM ) . Trong mt phng ( SLN ) ta c IJ ( JIM ) , NL ( ABCD ) M ( JIM ) ( ABCD ) Suy ra Mt ( JIM ) ( ABCD )
Mt ct AD, BC ln lt
J U S

SJ SI 2 = = do IJ P LN . JL IN 3

ti T v W ta c: MW ( JIM ) ( ABCD ) TJ = ( JIM ) ( SAD )

T D

I L

Trong mt phng ( SAD ) dng JT ct SA, SD ln lt ti U v V . UI = ( JIM ) ( SAB ) , Trong mt phng ( SAB ) dng UI ct SB ti X . C Ta c XW = ( JIM ) ( SBC ) MV = ( JIM ) ( SCD ) , vy thit din cn tm l ngA UVMWX . gic c) Rn luyn cho hc sinh k nng c phng php gii tng dng ton trong bi ton thit din (trnh by mc 1) d) Rn luyn cho hc sinh k nng phn tch v d on c cc trng hp c th xy ra ca yu cu bi ton trong gii bi ton thit din. V d 4: Cho t din ABCD. Gi H, K ln lt l trung im cc cnh AC, BC. Trong tam gic BCD ly im M sao cho hai ng thng KM v CD ct nhau. Tm thit din ca t din vi mt phng (HKM). 17
W M X N

H D P

Phng Php Ging Dy Hnh Hc Gii Gi P = KM CD .Ta c hai trng hp: Trng hp 1: im P thuc on CD Khi ta c:

Nhm

( HKM ) ( BCD ) = KP . ( HKM ) ( ACD ) = HP ( HKM ) ( ABC ) = KH

Do , thit din cn tm l HKP .

Trng hp 2: im P ngoi on CD. Khi : Gi I = KM BD .

A N

( HKM ) ( ABC ) = KH

( HKM ) ( BCD ) = KI
B
Trong mt phng (ACD) dng HP ct AD ti N. Khi :

H I K M D

( HKM ) ( ACD ) = HN ( HKM ) ( ABD ) = NI

Vy thit din l t gic KHNI.

C P

V d 5: Cho t din S.ABC c ABC l tam gic u cnh bng a. SA = a v vung gc vi mt phng (ABC). Gi M l mt im ty trn cnh AC, ( ) l mt phng i qua M v vung gc vi AC. Ty theo v tr im M trn cnh AC, c nhn xt g v thit din to bi ( ) vi t din S.ABC. Gii Gi E l trung im ca AC, ta c BE AC

18

Phng Php Ging Dy Hnh Hc

Nhm

Do , ta cn xt hai trng hp khc nhau v v r ca M trn cnh AC v trong ta gi s dng SA ( ABC ) SA AC . Trng hp 1: M thuc CE Ta c: SA ( ABC ) SA AC ( ) AC Do : SA P ( ) , SA ( SAC )

S ) ( SAC ) = Mt P SA , Mt ct SC ti N. Vy (
Do ( ) ( SAC ) = MN Ta c BE AC nn tng t ta cng c:

M ( ) ( SAC )

( ) ( ABC ) = Mx P BE
Mx ct BC ti P. Do ( ) ( ABC ) = MP

N A E M C

( ) ( SBC ) = NP
Vy thit din cn tm l tam gic vung MNP vung ti M. Trng hp 2: M thuc on AE ( tr im E). Gi E l trung im ca AC, ta c BE AC Ta c: SA ( ABC ) SA AC

P B

( ) AC

Do : SA P ( ) , SA ( SAC ) M ( ) ( SAC ) Vy ( ) ( SAC ) = Mt P SA , Mt ct SC ti P. Do ( ) ( SAC ) = MP Ta c BE AC nn tng t ta cng c:

S P

Q A M

( ) ( ABC ) = Mx P BE
Mx ct AB ti N. Do ( ) ( ABC ) = MN

E C

N
19

Phng Php Ging Dy Hnh Hc Do : SA P ( ) , SA ( SAB ) N ( ) ( SAB ) Vy ( ) ( SAB ) = Ny P SA , My ct SB ti Q. Do ( ) ( SAB ) = NQ

Nhm

( ) ( SBC ) = QP
Nh vy, trong trng hp ny ta c thit din l hnh thang vung MNQP ( vung ti M v N). d) Rn luyn cho hc sinh k nng tm cc on giao tuyn thng qua vic dng thm cc chi tit ( im, on thng, mt phng ) trong hnh v. V d 6: Cho hnh chp SABCD y l hnh bnh hnh tm O. Gi M, N, P ln lt l trung im ca SB, SD v OC. Tm thit din ca hnh chp vi mt phng (MNP) Gii Ta ln lt tm cc on giao tuyn ca mt phng Vi cc mt ca hnh chp. Ta c MN P BD m MN ( MNP ) , BD ( ABCD ) P ( MNP ) ( ABCD ) Nn ( MNP ) ( ABCD ) = Pt vi Pt P MN , Pt P BD . Trong mt phng ( ABCD ) dng Pt P BD ct AB, BC , CD ln lt ti T , L, Q Vy ( MNP ) ( ABCD ) = LQ Trong mt phng ( SAB ) ni KM ct SA ti M ta c:
A D O Q B T L P C N M S K

( MNP )

( MNP ) ( SAB ) = MK ( MNP ) ( SAD ) = KN ( MNP ) ( SCD ) = NQ

20

Phng Php Ging Dy Hnh Hc

Nhm

( MNP ) ( SBC ) = LM .
Vy thit din cn tm l ng gic MKNQL .

CC BI TON V THIT DIN

Dng 1:Thit din ca hnh chp v mt phng (P) qua 3 im khng thng hng. Bi 1 : Cho hnh chp nh S c y l hnh thang ABCD vi AB l y ln. Gi M,N theo th t l trung im ca cc cnh SB v SC. Tm thit din ca hnh chp S.ABCD ct bi mt phng (AMN). Bi 2 : Cho hnh chp S.ABCD, ABCD l hnh bnh hnh. Gi M, N,P, ln lt l trung im SA, BC, CD. Dng thit din ca hnh chp khi ct bi mt phng (MNP). Bi 3 : Cho t din ABCD. Gi M, N ln lt l trung im ca AB v AC, E l im trn cnh CD vi ED = 3 EC. F l im trn cnh BD sao cho EF // BC. Tm thit din to bi mt phng (MNE) v t din ABCD. Bi 4 : Cho hnh chp t gic u S.ABCD cnh bn v cnh y u bng a.Gi M, N, P l trung im AB, AD v SC. a) Dng thit din to bi mt phng (MNP). b) Tm din tch tht din. c) Chng minh rng thit din chia hnh chp thnh hai phn tng ng ( tc l hai phn c th tch bng nhau). Dng 2 : Thit din ca hnh chp v mt phng (P) qua ng thng a v song song vi ng thng b ( a v b cho nhau). Bi 1 : Cho t din ABCD. Trn cc cnh AB, CD cho ln lt cc im M, N. Gi (P) qua MN v song song vi AD. Xc nh thit din ca (P) v t din (ABCD). Bi 2 : Cho hinh chp S.ABCD, M, N l hai im ly trn cc cnh AB v CD. Gi (P) l mt phng qua MN v song song vi SA. Tm thit din ca (P) v hnh chp S.ABCD. Bi 3 : Cho t din ABCD. Gi M, N ln lt l cc im ly trn BD v AC, (P) l mt phng qua MN v song song vi AD.Tm thit din ca t din v mt phng. Bi 4 : Cho hnh chp S.ABCD c y ABCD l hnh bnh hnh. Gi M l trung m ca AB v N l mt im thuc BC. Gi (P) l mt phng qua MN v song song vi SD. Xc nh thit din ca hnh chp v mt phng (P).

21

Phng Php Ging Dy Hnh Hc

Nhm

Dng 3: Thit din ca hnh chp v mt phng (P) i qua mt im v song song vi hai ng thng cho trc. Bi 1: Cho hnh chp S.ABCD c y l t gic li, O l giao im ca hai ng cho AC v BD. Xc nh thit din ca hnh chp khi ct bi mt phng i qua O, song song vi AB v SC. Thit din l hnh g? Bi 2: Cho hnh chp S.ABCD c y l hnh bnh hnh. Xc nh thit din ca hnh chp khi ct bi mt phng i qua trung im M ca cnh AB song song vi BD v SA. Bi 3: Cho hnh chp S.ABCD c y l hnh bnh hnh ABCD O l giao im ca AC v BD, M l trung im ca SA. Tm thit din ca mt phng (P) vi hnh chp S.ABCD nu (P) qua M v ng thi song song vi SC v AD. Dng 4: Thit din ca hnh chp v mt phng (P) song song vi mt mt phng cho trc: Bi 1: Cho hnh chp S.ABCD vi y l hnh thang ABCD c AD song song vi BC, AD =2BC. Gi E l trung im AD v O l giao im ca AC v BE. I l mt im di ng trn cnh AC khc vi A v C. Qua I, ta v mt phng (P) song song vi (SBE). Tm thit din to bi (P) v hnh chp S.ABCD. Bi 2: Cho hnh chp S.ABCD c y hnh bnh hnh ABCD, O l giao im hai ng cho, AC = a, BD = b, tam gic SBD u. Gi I l im di ng trn on AC vi AI = x(0 < x < a ) . Ly (P) l mt phng i qua I v song song vi mt phng (SBD). a) Xc nh thit din ca mt phng (P) vi hnh chp S.ABCD. b) Tm din tch S ca thit din cu a) theo a, b, x . Tm x S ln nht. Bi 3: Cho t din u SABC cnh A. Gi I l trung im ca on AB, M l im di ng trn on AI. Qua M v mt phng (P) song song vi (SIC). Tm thit din to bi ((P) v SABC. Dng 5: Thit din ca hnh chp v mt phng (P) qua im M cho trc v vung gc vi ng thng d cho trc. Bi 1: Cho hai mt phng vung gc (P) v (Q) c giao tuyn . Ly A, B thuc v ly C ( P ) , D ( Q ) sao cho AC AB, BD AB v AB = AC = BD . Xc nh thit din ca t din ABCD khi ct bi mt phng ( ) i qua im A v vung gc vi CD. Tnh din tch thit din khi AC = AB = BD = a

Bi 2: Cho t din SABC c y l tam gic u v cnh SA vuong gc vi mt phng ABC. Gi (P) l mt phng qua B v vung gc vi SC. Tm thit din ca t din SABC ct bi mt phng (P). Bi 3: Cho hnh chp S.ABCD c y ABCD l hnh thang vung ti A. Cnh SA vung gc vi mt phng (ABCD). Gi M l mt im trn cnh AB v (P) l mt

22

Phng Php Ging Dy Hnh Hc

Nhm

phng qua M vung gc vi AB. Tm thit din ca hnh chp S.ABCD v mt phng (P). Bi 4: Cho hnh chp S.ABCD c y ABCD l hnh bnh hnh. SA vung gc vi mt (ABCD). Gi O l giao im ca AC v BD. Mt phng (P) l mt phng qua O v vung gc vi AD. Xc nh thit din ca hnh chp S.ABCD v mt phng (P). Bi 5: Cho hnh chp S.ABC, trong ABC l tam gic vung ti A, vi AB = a, ABC = 600 . Cnh SC = a v vung gc vi (ABC). a) Tm thit din qua M SA v vung gc SA. b) t AM = x . Tnh din tch thit din. c) V ng biu din din tch. Tm v tr ca M thit din t din tch ln nht. Dng 6: Thit din ca hnh chp v mt phng (P) cha mt ng thng a vung gc vi mt phng (Q) Bai 1: Cho hnh vung ABCD cnh A. Trn ng thng vung gc vi mt phng (ABCD) ti A ly im S. Gi (P) l mt phng cha AB v vung gc vi mt phng (SCD). Hy xc nh mt phng (P). Mt phng (P) ct hnh chp S.ABCD theo thit din g? Bi 2: Cho hnh chp S.ABCD c SA vung gc vi mt y (ABCD). ABCD l hnh ch nht tm O. Gi (P) l mt phng qua SO v vung gc vi mt phng (SAD). Hy tm thit din ca hnh chp S.ABCD v mt phng (P). Bi 3: Cho hnh chp S.ABCD c y ABCD l hnh vung. Cnh bn l SA vung gc vi mt phng (ABCD). Gi (P) l mt phng cha AB v vung gc vi mt phng (SCD). Hy xc nh thit din ca mt phng (P) v hnh chp S.ABCD. Bi 4: Cho hnh chp S.ABCD c y ABCD l hnh ch nht, SA vung gc vi mt phng (ABCD). Gi I,J ln lt l trung im ca AB v CD. Gi (P) l mt phng qua I,J v vung gc vi mt phng (SBC). Tm thit din ca (P) v hnh chp S.ABCD. Bi 5: Cho hnh chp t gic u c cc mt bn to vi y gc . a) Tm thit din qua AC v vung gc vi mt phng (SAD). b) Tm t s th tch Mt s bi ton khc. Bi 1: Cho hnh hp ABCD. A ' B ' C ' D ' . Hai im M v N ln lt nm trn hai cch AM CN = AD v CC ' sao cho . Xc nh thit din ca hnh hp ct bi mt phng MD NC ' i qua MN v song song vi mt phng ( ACB ') . V1 hai phn ca hnh chp b chia bi thit din ni trn. V2

23

Phng Php Ging Dy Hnh Hc

Nhm

Bi 2: Cho hnh lp phng ABCD. A ' B ' C ' D ' v cc trung im E,F ca cc cnh AB, DD ' . Hy xc nh cc thit din ca hnh lp phng ct bi cc mt phng (EFB), ( EFC ') v (AFK) vi K l trung im ca cnh B ' C ' . Bi 3: Cho hnh lp phng ABCD. A ' B ' C ' D ' . Gi O l tm ca hnh lp phng. a) Tm thit din qua O v vung gc vi ng cho A ' C . b) Chng minh rng thit din chia hnh lp phng thnh hai phn tng ng. Bi 4: Cho hnh lp phng ABCD. A ' B ' C ' D ' . Gi M v N l tm ca y ABCD v mt bn DCC ' D ' . a) Tm thit din to bi ( A ' MN ) . b) Tm t s th tch trn. Bi 5: Cho hnh lp phng ABCD. A ' B ' C ' D ' cnh a. M l im di ng trn AB. a) Tm thit din to bi ( A ' MC ) . Thit din l hnh g. b) Xc nh v tr ca M thit din l hnh ch nht. C v tr no ca M thit din l hnh vung khng? c) Xc nh v tr ca M thit din c din tch b nht v hy tnh gi tr y. V1 hai phn ca hnh lp phng b chia bi thit din ni V2

24