C¬n ®au quÆn thËn

GS.TS.NguyÔn ThÕ Kh¸nh

 ®¹i c­¬ng
• C¬n ®au quÆn thËn lµ mét
héi chøng ®au th¾t l­ng cÊp
do c¨ng gi·n ®«t ngét ®µi bÓ
thËn trªn mét vËt c¶n th­êng
do sái.
 Nguyªn nh©n
 Sái niÖu qu¶n (90% tr­êng hîp): c¬n
®au quÆn thËn th­êng lµ triÖu
chøng béc lé sái thËn, sái cã thÓ c¶n
quang hay kh«ng c¶n quang. BÖnh
nh©n bÞ ®au do c¨ng gi·n ®µi bÓ
thËn, co th¾t niÖu qu¶n khi sái di
chuyÓn
 C¸c nguyªn nh©n kh¸c m¾c ph¶i hay
bém sinh Côc m¸u ®«ng ë niÖu qu¶n
khi ®¸i ra m¸u tõ thËn
Ho¹i tö nhó thËn cÊp
 Nguyªn nh©n
NiÖu qu¶n bÞ chÝt hÑp bëi u hay
h¹ch l©n cËn, hay do x¬ ho¸ sau
phóc m¹c, do ph×nh ®éng m¹ch chñ
bông.
NiÖu qu¶n n»m sau tÜnh m¹ch chñ
NiÖu qu¶n bÞ chÌn Ðp bëi ®éng
m¹ch cùc d­íi cña thËn
 L©m sµng
C¬n ®iÓn h×nh biÓu hiÖn b»ng
®au vïng th¾t l­ng d÷ déi nh­ quÆn
mét bªn, ®au thµnh tõng c¬n liªn
tiÕp, ®au däc theo niÖu qu¶n, ®au
xuyªn xuèng c¬ quan sinh dôc ngoµi
vµ mÆt trong tr­íc ®ïi.
• Th­êng x¶y ra ®ét ngét khi ch¹y
nh¶y hay khi bÞ rung l¾c m¹nh nh­
®i « t«, ®­êng xa gËp ghÒnh, hiÕm
h¬n lµ sau mÊt n­íc nhiÒu hoÆc dïng
thuèc lîi tiÓu m¹nh
 L©m sµng
• Tr­íc c¬n, ®«i khi bÖnh nh©n c¶m
thÊy nÆng bông, tøc ë vïng th¾t l­ng
vµ ®¸i r¾t.
• C¬n ®au th­êng kÌm theo ®¸i khã,
hay muèn ®i ®¸i nh­ng kh«ng ®¸i
®­îc. §ång thêi bÖnh nh©n lo l¾ng,
bån chån, to¸t må h«i, m¹ch nhanh,
huyÕt ¸p cã thÓ t¨ng, buån n«n hay
n«n do co th¨t ph¶n x¹ d¹ dµy – ruét,
cã thÓ cã sèt nÕu nh­ cã nhiÔm
 L©m sµng
• C¬n th­êng kÐo dµi tõ vµi giê ®Õn
vµi ngµy, cã thÓ dÞu ®i råi l¹i cã c¬n
liªn tiÕp. Cuèi c¬n th­êng bÖnh
nh©n thÊy dÔ chÞu, khoan kho¸i,
nhÊt lµ khi hßn sái xuèng ®­îc ®u«i
bµng quang råi ®¸i ra ®­îc nÕu hßn
sái cã kÝch th­íc nhá kho¶ng 0,5 cm
bÒ mÆt nh½n. nÕu sái qu¸ nhá, cÇn
läc n­íc tiÓu ®Ó ph¸t hiÖn. Tr­êng
hîp hßn sái kh«ng xuèng ®­îc bµng
quang, bÖnh nh©n bít ®au nh­nh
vÉn nÆng tøc vïng hè chËu cïng bªn
 Chén ®o¸n x¸c ®Þnh
T­¬ng ®èi dÔ trong tr­êng hîp c¬n
®au quÆn thËn ®iÓn h×nh do sái.
NÕu hßn sái ®¸i ra ®­îc, m¾t th­êng
nh×n thÊy hoÆc ph¶i läc n­íc tiÓu
míi thÊy th× cã c¨n cø ®Ó chén
®o¸n nguyªn nh©n. nÕu hßn sái ch­
a ®¸i ra ®­îc th× cÇn lµm mét sè
xÐt nghiÖm cËn l©m sµng:
• Siªu ©m: cho thÊy vÞ trÝ hßn sái ë
niÖu qu¶n, ®µi bÓ thËn gi·n, cã thÓ
thÊy c¶ sái trong ®µi bÓ thËn n÷a.
 Chén ®o¸n x¸c ®Þnh
• Chôp thËn: trong khi cã c¬n ®au th­
êng thÊy thËn kh«ng ngÊm thuèc
hay ngÊm chËm, ®µi bÓ thËn bÞ
gi·n, niÖu qu¶n trªn chç sái bÞ gi·n
hay cã chç chÝt hÑp
• Chôp X quang æ bông kh«ng chuén
bÞ: ph¸t hiÖn sái c¶n quang ë niÖu
qu¶n vµ c¶ ë ®µi bÓ thËn
• XÐt nghiÖm n­íc tiÓu: ®¸i m¸u vi
thÓ, cã thÓ thÊy nhiÒu b¹ch cÇu ®a
nh©n trung tÝnh
 Chén ®o¸n x¸c ®Þnh
• CÊy n­íc tiÓu vµ lµm kh¸ng sinh ®å,
t×m tinh thÓ urat, oxalat, calci,
cystin vµ ®o ®é PH n­íc tiÓu.
• M¸u: urª, creatinin, acid uric t¨ng,
nhÊt lµ khi thËn bªn kia bÞ tæn th­
¬ng hay chØ cã 1 thËn
• Kh¸m l©m sµng thÊy thËn to, hoÆc
vç h«ng l­ng (+), ®iÓm ®au däc
niÖu qu¶n
 Chén ®o¸n ph©n biÖt
• Víi c¸c bÖnh thËn kh¸c: viªm, ¸p xe
quanh thËn, viªm thËn – bÓ thËn,
nhåi m¸u thËn
• Héi chøng ®au bông cÊp: viªm ruét
thõa cÊp, viªm tói mËt cÊp, viªm tuþ
cÊp, t¾c ruét cÊp…
• BÖnh phô khoa cÊp nh­: viªm phÇn
phô cÊp, ch¶y m¸u hay xo¾n nang
buång trøng…
• §au l­ng cÊp
 Xö trÝ
• ®iÒu trÞ néi khoa
• ®iÒu trÞ ngo¹i khoa
 §iÒu trÞ néi khoa
• Chèng ®au: thuèc gi¶m ®au, chèng
co th¾t
Atropin èng 1/4 mg x 2 èng tiªm b¾p
Nospa viªn 40 mg
Spasmaverin viªn 40 mg
Visceralgine forte
Buscopan
• Chèng lo l¾ng bån chån: cho thuèc
an thÇn nh­ Senduxen
 §iÒu trÞ néi khoa
• NÕu cã sèt, b¹ch cÇu cao, c«ng thøc
chuyÓn tr¸i: cho thuèc kh¸ng sinh ®­
êng tiÕt niÖu chèng khuén Gram (-)
nh­ lo¹i quinolon, cô thÓ lµ acid
nalidixic, ciprofoxacin, gentamycin
• Cho uèng nhiÒu n­íc: nÕu cã sèt cã
thÓ cho truyÒn NaCl, glucose
• Tr­êng hîp sái nhá: kho¶ng 0,5 cm
mµ sö dông c¸c biÖn ph¸p trªn vÉn
kh«ng ra th× tiÕp tôc kiªn tr× ®iÒu
trÞ b¶o tån
 §iÒu trÞ ngo¹i khoa
• NÕu ®µi bÓ thËn ë trªn vÉn cßn sái,
cã thÓ mæ lÊy ®i ®Ó tr¸nh t¸i ph¸t
c¬n ®au quÆn thËn
• NÕu sái san h« th× kh«ng ®Æt vÊn
®Ò mæ ngay
• Ph¸ sái b»ng m¸y ph¸ sái xung ®iÖn
thuû lùc hay xung ®iÖn tõ, xung ¸p
®iÖn, ph¸ sái qua néi soi
§iÒu trÞ theo nguyªn
nh©n
Néi khoa phèi hîp víi ngo¹i khoa, ho¸
chÊt, chiÕu tia x¹…