1

www.talawas.org |

Vn hcVn hc Vit Nam Lot bi: 240 nm sinh Nguyn Du (1765-1820) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 5.12.2005 ng Vn Thnh So snh Truyn Kim Vn Kiu Trung Quc v Vit Nam 3 k Phm T Chu dch 1 2 3 Bi vit sau y ca tc gi ng Vn Thnh, Gio s Vn hc Trung Quc ti Trng i hc Liu Ninh, uc cng b ln u trn Minh Thanh tiu thuyt lun tng, s 4 (thng 6.1986) v s 5 (thng 9.1987). Theo nh nghin cu i Loan Trn ch Nguyn, ng Vn Thnh l hc gi Trung Quc u tin nghin cu so snh gia Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn v Truyn Kiu ca Nguyn Du. Trc , t nm 1984, tc gi nghin cu chuyn su v Kim Vn Kiu truyn. Cc kt qu nghin cu v ti ny v sau c ng tp hp trong cun Thanh i vn hc lun co (Nxb. Xun phong vn ngh, Thm Dng 1994), bao gm cc phn kho vn bn, b sung kho vn bn Kim Vn Kiu truyn, din tin ca cu chuyn, kho nguyn hnh nhn vt, xy dng hnh tng bi kch ca Vng Thy Kiu, so snh Kim Vn Kiu truyn ca Trung Quc v Vit Nam (thng, h) v mi quan h vi vn hc Giang H hu k ca Nht Bn. [1] Bn dch ting Vit ca bi vit So snh Truyn Kim Vn Kiu Trung Quc v Vit Nam c nh nghin cu Phm T Chu thc hin cch y khong mi nm, t ch lu hnh di dng bn tho nh my v va ri mi c in trong cun 200 nm nghin cu bn lun Truyn Kiu, Nxb. Gio dc, H Ni 2005. Mc d khng c cng lun vn hc rng ri bit n, bi vit so snh t ngi bt ca hc gi Trung Quc ny gy ra nhng chn ng ln trong gii nghin cu vn hc c in Vit Nam, n mc c nhiu cng trnh v Truyn Kiu v Nguyn Du ra i Vit Nam t thi im ny trn thc t l nhng i thoi ngm vi tc gi ng Vn Thnh, v ch mt s ngoi l l nhng tranh lun trc din nh bi vit mi y ca nh nghin cu Nguyn Hu Chi (talawas, 02.12.2005). Xin gii thiu vi bn c bi vit ca ng Vn Thnh qua bn dch ting Vit ca Phm T Chu rng ng d lun.
tal a wa s

Phn I Vo cui i Minh, u i Thanh, trong lch s tiu thuyt Trung Quc xut hin cun tiu thuyt chng hi Truyn Kim Vn Kiu do Thanh Tm Ti Nhn bin t. Sau 160 nm, nh th Vit Nam Nguyn Du dng hnh thc th ca dn tc th lc bt ca Vit Nam v th ch ca Vit Nam ch Nm ci bin tiu thuyt ca Thanh Tm Ti Nhn thnh mt truyn th c cu trc ln, tn lc u l on trng tn thanh, sau lu truyn rng ri bng tn Truyn Kim Vn Kiu. Tc phm cng tn ca Trung Quc v Vit Nam y phn bit r v mt hnh thc b ngoi: mt ng l tiu thuyt Hn vn, mt ng l th trng thin Vit Nam. V vy vic so snh hai tc phm y qua nhn thc mi quan h gia chng, nhn thc ch c, ch mt v mt sng tc ca mi bn l mt vn rt c ngha.

I. Hai tc phm cng tn c s phn khc nhau Nhng nm 60, hi hc khoa Trung vn trng i hc, qua gio trnh vn hc nc ngoi, ti c bit Vit Nam c mt truyn th ni ting th gii gi l Truyn Kim Vn Kiu. T tn Truyn Kim Vn Kiu vin ngc sng ca vn hc phng ng, in vo k c ti. Sau , qua bi gii thiu ca ng Hong Dt Cu, ngi dch truyn th ra Trung vn, ti mi bit truyn th y vn d l ci bin da trn tiu thuyt thng tc ca Trung Quc tht truyn trong nc. V truyn th c quan h mu tht vi vn hc ca t quc cho nn ti rt hng th vi cun sch , khng nhng c bn dch ca ng Hong Dt Cu m cn lun lu tm n bi gii thiu ca nhiu ngi khc. Nm 1965, sau khi c bi Nguyn Du, nh th kit xut ca Vit Nam v Truyn Kim Vn Kiu ca ng do Lu Th c v L Tu Chng vit chung, ti cng c n tng su v truyn th ni ting ny. Theo bi gii thiu, truyn th ny c nh hng ln n mc thc s khin cho ngi ta kinh ngc: phn ln ngi Vit Nam u thuc my cu, thm ch my on truyn th. Cu chuyn v c gi Trung Quc Vng Thy Kiu tr thnh ti cho vn hc dn gian Vit Nam vi mi hnh thc vnh Kiu, ph Kiu, t Kiu bng th, vn xui hay cu I, n tp Kiu, Kiu khng sao k xit. Trong dn ca, truyn thuyt dn gian, truyn dn gian nhiu ni trn t Vit Nam u c th thy nh hng su rng ca Truyn Kim Vn Kiu. Kch ni, ci lng v cho ca Vit Nam cng thng xuyn din tch Kiu, ton b hay trch on; c nhng v Thy Kiu du xun, Thy Kiu bn mnh, Hon Th nh ghen, Kiu tp I, II, III, v.v thy hnh tng Vng Thy Kiu ca Trung Quc c dn chng Vit Nam ng tnh v yu mn su sc. Truyn Kim Vn Kiu ca Nguyn Du c dch sang ting Anh, Php, c, Nht, Tip v nhiu ting nc khc, tr thnh mt tc phm vn hc phng ng c nh hng trn th gii. khng th khng ni l s may mn ca Nguyn Du. Mun pht trin nn vn hc x hi ch ngha nc ta, chng ta cn phi hc tp v tham kho di sn u t ca nc ngoi, nhng cng khng nn lng qun gc gc m nn tn trng v k tha di sn vn hc u t ca dn tc mnh. Da trn tinh thn , t lu ti mong c ngy nhn thy Truyn Kim Vn Kiu, cun tiu thuyt Trung Quc nghe ni tht truyn trong nc. Nm 1981 bt ng pht hin ra cun sch th vin i Lin, ni vui mng ca ti tht khng sao hnh dung ni. Ti c mt hi ht c cun sch v lp tc ny ra ngh mun so snh n vi Truyn Kiu ca Vit Nam. Trc ht ti so snh chng v mt phn ng ca gii nghin cu: Truyn Kiu ca Vit Nam c gii nghin cu Vit Nam tn l tc phm thnh cng nht, ln nht, in hnh nht trong ton b vn hc Vit Nam (xem Trn ng hc tp v nghin cu ca Vin trng Vin Vn hc Vit Nam ng Thai Mai, tr. 233, Nh xut bn Vn hc, H Ni, 1955 [2] . Sau khi truyn dch sang Trung vn, gii nghin cu nc ta cng nh gi rt cao, gi l tc phm ln vch thi i, ton vn khng khuyt (xem Hong Dt Cu: Nguyn Du, nh th Vit Nam v kit tc Truyn Kim Vn Kiu ca ng, ng trn Hc san Hc vin S phm Hoa Nam, s 4-1958). Ph Gio s Trng i hc Liu Ninh Trng Triu Kha trong sch S gin Lch s vn hc Phi do ng bin son, vit:

3 Nguyn Du l nh th ni ting c a v quan trng trong vn hc s Vit Nam. Tc phm tiu biu Truyn Kim Vn Kiu ca ng phn nh thnh tu cao nht trong sng tc vn hc c in Vit Nam. Tc phm Vit Nam lun c coi l mu mc cao nht v th ca bng ch quc ng (tr. 496). ng cn dn chng mt cu ni ca Ch tch H Ch Minh, lnh t ca nhn dn Vit Nam, trong sch Bc H ca chng ta dn d cc ng ch gn gi bn mnh: Cc ch nn tm hiu v hc thuc Truyn Kiu v Chinh ph ngm mi c, l nhng tc phm vn hc ni ting ca nc ta. chng minh Truyn Kiu ca Nguyn Du c coi trng nh th no, Gio s Trng cn vit: Ngi dn Vit Nam so vi Nguyn Du, tc gi Truyn Kiu, vi Pushkin ca Nga, Balzac ca Php v To Tuyt Cn ca Trung Quc. iu chng t y rng Nguyn Du chim v tr quan trng trong vn hc s Vit Nam (sd, tr. 516). Ngonh u nhn tiu thuyt Truyn Kim Vn Kiu ca Trung Quc, s phn ca n cng nh s phn Vng Thy Kiu nhn vt chnh trong truyn, by lu nay b i x rt khng cng bng. Trc ht, cun sch ca tc gi Thanh Tm Ti Nhn b vi lp hng my th k trong vn hc s Trung Quc; t cui i Thanh cho ti nhng nm 50 ca th k XX, cun tiu thuyt y hu nh c t ngi bit n. Trong tt c cc sch v lch s tiu thuyt, lch s vn hc, k t cun S lc lch s tiu thuyt Trung Quc ca L Tn n nay, u khng c n na ch gii thiu v n. Th hai, ng Tn Khi , chuyn gia nghin cu tiu thuyt Trung Quc, ngi sm nht nhc n n trong sch Th mc tiu thuyt c thy Tokyo Nht Bn, xut bn nm 1932, li coi n l in hnh ca nhng tc phm km ci. ng nghim khc ch bai: Da vo s vic ca Thy Kiu m vit cho sng r ra vn c th m mt th gii khc ngoi li tiu thuyt c rch in ht nhau, tic rng lc ht ca tc gi qu yu, khng th mang li sc sng cho Thy Kiu. Cn vic Thy Kiu nhy xung sng t trm vn l kt cc rt t nhin, c th vit rt hay, th m tc gi li c xa nha s thc, cho nng c ngi cu sng, tr li on vin. Nhn y than th cho k tc trong i, tht l mun cha chy cng cha khng ni. Ngi xa tit hnh l k n th, khng may lc vo sch ca k tm thng nn cnh tng mi ra nh vy. Cun sch hu nh b s tot, t ting xu lan xa trong ngoi nc. Lc c pht hin th ng thi cng l lc dng nh b phn quyt n t hnh, Truyn Kim Vn Kiu kh m thay i c s phn ng bun l b vt b. Sau khi ngi Trung Quc t y cun tiu thuyt ca mnh xung vc, hc gi nc ngoi nghin cu vn hc Trung Quc cng khng thm n na. Nu khng c Nh xut bn Xun Phong vn ngh in li tiu thuyt i MinhThanh, hn b tiu thuyt ny cn b ngn cch vi bn c lu hn na. Phi chng tc gi Trung Quc Thanh Tm Ti Nhn con ngi tm thng, khng th cu cha lm hng ti Vng Thy Kiu n ni khng mt ch no coi c, phi hon ton nh s gia cng thin ti ca tc gi Vit Nam Nguyn Du mi bin ming st b i thnh vng rng lp lnh? Mun tr li cu hi ny tt phi tri qua s so snh k cng. Ti bc u lm nh th. Bn nn ti cn c l bn phn [3] Truyn Kim Vn Kiu gm 20 hi khc in u i Thanh, tc l bn m Nh xut bn

4 Xun Phong vn ngh da vo in, cn bn Truyn Kiu Vit Nam so snh l truyn th Kim Vn Kiu do ng Hong Dt Cu dch ra Trung vn, d bn dch ca ng Hong so vi truyn th Vit Nam kh trnh khi c ch sai bit. Ngoi ra tiu thuyt ca Thanh Tm Ti Nhn c mt loi bn rt gn tn l Song ha hoan, cng 12 hi nh s quyn ca Truyn Kiu Vit Nam [4] , c l c mi quan h trc tip hn vi truyn th ca Nguyn Du. Hin ti cha c thy loi bn , nh ch dng loi bn 20 hi tin hnh so snh. II. So snh nhn vt v ct truyn trnh ch quan, di y trch dn li gii thiu ni dung cun sch ca ngi khc gip cho vic so snh. V tiu thuyt Truyn Kim Vn Kiu ca Thanh Tm Ti Nhn, bi Tuyn li ta bt tiu thuyt i MinhThanh do b phn tham kho th vin i Lin bin son (Nh xut bn Xun Phong vn ngh, in ln th nht, thng 5 -1983) c gii thiu nh sau: Sch ly tn Kim Vn Kiu l do hp nht tn ca ba nhn vt Kim Trng, Vng Thy Vn, Vng Thy Kiu, nh cun Kim Bnh Mai, Bnh Sn Lnh Yn vy. Ct truyn ly Vng Thy Kiu lm u mi chnh, xen vi s kin lch s T Hi quy hng ri b git cht. i nh sau: khong nm Gia Tnh i Minh, c gi nh lnh Lm Thanh l Vng Thy Kiu thot u th c hn nhn vi th sinh Kim Trng, chng bao lu Kim Trng v vic nh phi xa nhau ri cha Thy Kiu mang ha b bt giam. cu cha gi, m yu, em cn nh di, Thy Kiu bn mnh chuc cha, b la ri lun lc lm gi lng chi. Trong chn lu xanh, nng quen bit th sinh Thc Chnh, chng chuc nng tng lng. V c ca Thc rt ghen, giam lng nng trong gian nh ring sai vit kinh, Thy Kiu tha c b trn nng nh s b Gic Duyn; ri v lo ngi khng yn c, li b la bn lm gi lu xanh ln na, may thay tng cp T Hi dt v tn lm phu nhn. T Hi cai qun mt vng bin thanh th rt ln, nhiu ln nh bi quan qun, Thy Kiu mn th lc ca T Hi tr c th. Nhiu ln nng khuyn T Hi quy hng quan ph, T Hi nghe theo. Nhng quan ph nut li, T Hi b git, Thy Kiu phn ch nhy xung sng Tin ng, c s Gic Duyn cu sng. Va hay Kim Trng i khp ni hi thm tin tc Thy Kiu v khc iu nng vng bin, tnh c gp Gic Duyn mi bit nng cn sng. Lc y, Thy Vn theo li ch dn bui chia tay ly Kim Trng thay ch khi ph lng c hn trc kia. Sau khi Kim Kiu on t, Kim Trng i nng thnh hn, song Thy Kiu ch bng lng kt ngha v chng trn danh ngha m khng chung phng lm ci vic ca v chng. Sch ny vn chng kh p, tnh tit cm ng, khng c nhng miu t dm u. Xt on gii thiu trn y, li l tng i ngn gn, v c bn khi qut c hnh ng nhn vt v ni dung ct truyn ca c cun sch. Song c hai ch lm: mt l nguyn qun Thy Kiu Bc Kinh ch khng phi Lm Thanh; hai l ngi Thy Kiu quen bit chn lu xanh l th sinh Thc Th ch khng phi cha chng l Thc Chnh. Ngoi hai im cn ci chnh trn y, trong on gii thiu va nhc ch c mt im hi xut nhp vi Truyn Kiu ca Vit Nam, y l chi tit Thy Kiu cui cng ch

5 bng lng kt v chng vi Kim Trng trn danh ngha m khng chung phng lm vic ca v chng th truyn th Vit Nam vit tng i hm sc hn. Ngoi ra, khng cn ch no khng ging, ngha l ni sau khi sa hai im sai ni trn, on gii thiu va nhc ti hon ton c th dng thuyt minh cho ni dung Truyn Kim Vn Kiu bng th ca Nguyn Du, khng sai mt ch. Cng nh vy, phn gii thiu ni dung truyn th ca ng Hong Dt Cu trong li ghi chp sau khi dch Truyn Kiu [5] ca Nguyn Du, cng hu nh hon ton c th dng gii thiu ni dung cun tiu thuyt cng tn ca Thanh Tm Ti Nhn. ng Hong chia ra ton b ct truyn thnh 6 on ln: on th nht, t quyn 1 n quyn 3, k v gia nh mt s phu sa st l Vng Vin ngoi. ng c ba ngi con, c trai ln gi. Trai t l Vng Quan, chm ch hiu hc; ch c Thy Kiu, ch hai Thy Vn u v cng xinh p. on ny c bit m t s thng minh ti ngh ca c ln bn c trc ht c n tng su sc v nng. Sau t hi p thanh trong tit Thanh minh, Thy Kiu iu m hoang ca ca k m Tin, hn ma xut hin t cm n nng. Trn ng v, nng gp th sinh Kim Trng, do Vng Quan gii thiu lm quen. Sau hai bn quyn luyn, nh c trm nm ring vi nhau. Cui cng Kim Trng phi chu tang, hai ngi nn au chia tay nhau. Xt on trn, Thy Kiu ln u gp Kim Trng trn ng v, cn Truyn Kiu ca Thanh Tm Ti Nhn th vo lc Thy Kiu cng hai em va kt thc l ving trc m m Tin. Ngoi ra, tnh tit khng c g khc. on th hai t quyn 4 n quyn 6. phn ny, ct truyn trin khai. Gia nh m m ca Vng Vin ngoi b gian thng cu kt vi quan ph hch sch, bp nn. Ngi cha v ngi con trai b tng giam, Thy Kiu b tn lu manh M Gim Sinh la gt ri vo lu xanh, chu ni nhc nh v ngc i ca m du T B v thng u S Khanh, sng khng ra ngi. Xt on ny cng hi th 4 cho n cui on hai ca hi th 11 trong Truyn Kiu ca Thanh Tm Ti Nhn, tnh tit v c bn nh nhau. Ch c mt chi tit hi khc: trong truyn ca Thanh Tm Ti Nhn, quan li v cng sai li dng vic h Vng c dnh dng n bn cp [6] , tha c tra tn ngi v ti bp nn tin ca, Nguyn Du i thnh b xng xut ca tn bn t lm m nht sc thi chnh tr ca v n, ng thi gim nh ti li ca quan li v cng sai. Ngoi ra, m du trong tiu thuyt l T ma (m T) sang truyn th ca Nguyn Du thnh T B. on th ba t quyn 7 n quyn 8. Phn ny t Thy Kiu khao kht t do mun thot khi h la v chn ngi gi thn nh th no. Kt qu nng ly l Thc Sinh, con nh giu m nhu nhc bt ti. Cha Thc Sinh l ngi mang nng u c l gio v ng cp, v c Thc Sinh li l ngi c ghen, xut thn trong gia nh quan to. Trong hon cnh en ti , Thy Kiu chu bao ni giy v; trong lc tuy nng c b qun gia v s Gic Duyn che ch song cui cng vn rt xung h la, mt ln na mua vui cho

6 khch. Xt on gii thiu ny hon ton ging tnh tit mt on truyn t gia hi 11 n gia hi 17 trong tiu thuyt ca Thanh Tm Ti Nhn. on th t, gm quyn 9, t Thy Kiu sau khi b trn nh Hon Th, t tc am ni s, rt cuc vn khng th yn thn, th lc x hi en ti mt ln na y nng xung a ngc trn gian: lu xanh. Nng chu mi ni giy xo, lm nhc trong cuc sng thp hn nhng khng khi no thi khao kht t do, hnh phc. Nng rt tnh to, hiu rng mun gi b tri buc, thot khi h la m khng c s gip mnh m ca ngi n ng c tinh thn chnh ngha v trch nhim th khng xong. Nng nhn ni i ch, cui cng mt ngy kia, mt anh hng cu vt nng xut hin. T Hi ngi anh hng xng b trn mt bin ci Nam, chng nhng a tay ko Thy Kiu ra khi h la m cn ra sch lu ni s nhc m nng phi chu sut mi nm qua. Yu ght phn minh, n th r rt, Thy Kiu c phn x nhng k th ca mnh, t u gu, lu manh cho n m n b c c, g n ng dm bn; ngi lng thin cng c bo n y . Tnh yu ca T Hi i vi nng xit bao chn thnh trong trng; chng trn trng, bo v ngi mnh yu, khc hn nhng k thuc giai cp bc lt quen bn ct n b. Thy Kiu gi gm tt c l tng v tnh yu thun khit ca mnh cho nhn vt anh hng ny. Trong cuc sng hng ngy, nng lun lun biu l tnh yu chn thnh ca mnh, by t nim hn hoan sau khi c s lng. Xt on gii thiu trn y, my cu m u lp li mt ni dung ca quyn trc, cn phn sau hon ton ging nhau vi i tnh tit on truyn t gia hi 17 n gia hi 18 ca Thanh Tm Ti Nhn. on th nm, trn quyn 10, vit v T Hi sau khi nghe li khuyn ca Thy Kiu, khut phc trc o c phong kin trung hiu cng danh, u hng quan qun; nhng ci gi l quan qun do H Tn Hin ng u y ch l mt l h ru, ti cm, u m, bt ti. Chng khng thng c bng chin trn nh thi hnh m mu qu k, li dng Thy Kiu, tn cng vo nhc im chng sang v hin theo quan nim phong kin, nh sc lc mt ngi n b m la gt ly thng li. Th l anh hng ti nng, m lc b cht ung trong mt tay l bt ti, bt ngha. Cn Thy Kiu, ngi c cng vi quan qun, kt qu chng nhng khng c quan trn tn trng m cn b chng lm nhc iu rt cuc nh nhy xung sng t tn. Xt on gii thiu trn hon ton ging vi tnh tit mt on truyn t gia hi th 18 n gia hi th 19. Ch khc duy nht l tiu thuyt khng im danh c ph l H Tn Hin cn truyn th Nguyn Du trc tip gi ch danh ng ta. on th su, t quyn 11 n quyn 12 thut thm vic Kim Trng v Vng Quan cao trong k thi Hi, dc ng nhm chc hi thm tin tc Thy Kiu; c tin nng cht, h lm l cng t bn sng. Cui cng c Gic Duyn ch dn, thut li vic nng c cu sng, rt cuc c nh vui mng on vin. Xt on gii thiu ny hon ton ging vi tnh tit cu chuyn t gia hi 19 n ht

7 truyn ca Thanh Tm Ti Nhn. Sau khi i chiu qua li nh trn chng ti c c mt kt lun r rng, d thy, l nhn vt chnh cng tnh tit ct truyn hai b Truyn Kiu ca Trung Quc v Vit Nam hon ton ging nhau, k c kt cu t s cng khng c cht thay i. Ch khc nhau ch l Truyn Kiu Trung Quc c bn 12 hi v bn 20 hi, cn Truyn Kiu Vit Nam ch c bn gm 12 quyn, khng c bn gm 20 quyn. Tiu thuyt Truyn Kiu Trung Quc lu truyn cui i Minh, tc phm ca Thanh Tm Ti Nhn in u i Thanh cn Truyn Kiu ca Vit Nam, Nguyn Du hon thnh vo nm th hai sau chuyn i s Trung Quc ln th nht (nm 1815, nin hiu Gia Khnh nm th 20), mun hn Truyn Kiu Trung Quc t nht l trn 160 nm. R rng Nguyn Du chu nh hng tc phm ca Thanh Tm Ti Nhn ch quyt khng th ngc li. Nm 1958, Hi trng hi Hu ngh VitTrung Bi K vit li ta cho bn dch Truyn Kiu tha nhn r rng: Truyn Kiu ca Nguyn Du ly ti tiu thuyt Trung Quc. Qua s i chiu trn y, nn ni rng Nguyn Du chng nhng ch mn ti ca tiu thuyt Trung Quc m dng nh b nguyn xi; v mt thut li tng tri ca nhn vt v vit truyn, Nguyn Du khng c bt k mt sng to mi no, ch chuyn thut kh trung thc ni dung tiu thuyt ca Thanh Tm Ti Nhn m thi. III. So snh v ch t tng 1. Ch Truyn Kim Vn Kiu ca Thanh Tm Ti Nhn Bi t khc Nguyt nhi cao u Truyn Kim Vn Kiu ca Thanh Tm Ti Nhn h cho thy ch chung giai nhn mnh bc, hng phn tri thi, v ln mt khng kh bi kch nng m bao trm c cun sch. Tip tc gi k ra s phn bi kch ca chn giai nhn ti sc tuyt vi xa nay lun chng cho ti trn. Sau rt tc gi gii phu c th bi kch ca nng Tiu Thanh, ti n Dng Chu, xut cch hiu ca mnh v gi tr thm m ca bi kch: Chuyn xin thi khng ni na. n nh Tiu Thanh Dng Chu, ti sc tnh tnh chng v no khng vo bc nht, ly phi g chng ngy ng n th hi ri, li gp phi m n b c c ghen tung n th, ang y sc sng m b git cht bng ni bun kh, h chng thng, h chng ng au lng? Chnh v ng thng, ng au lng nn lm cm ng nhiu vn nhn mc khch, bao ngi khc vn tp, son truyn k cho nng thnh bt h, tr nn giai nhn mt i. R rng Thanh Tm Ti Nhn cm ng trc bi kch ca giai nhn, t nhn mnh chung tnh nh nhng vn nhn mc khch khc, cho nn t xng l Thanh Tm Ti Nhn Thanh Tm c ngha n l tnh vy [7] . Mc ch sng tc ca ng ng nhin l lp truyn cho Thu Kiu, nu r s phn bi kch ca nng, ngi ca phm cht tt p, than th cho ni khng may, mn lm cm ng ng o bn c, khin h cng khen nt p m sinh lng thng, nghe ting thm m cng than th, t ni bt bnh thay cho nng. Bng cch khi qut ngh thut in hnh, tc gi gp nhiu s phn khng may ca nhng giai nhn tuyt th vo mt mnh Vng Thu Kiu, bt nng trn

8 tr vi mt tai nn khin nghe hi hng, t v oan tan ca nt nh, lun lc phong trn, nh ghen tn hi n b trn i tu, tri cn binh ha ri b nhc t t, v.v Qua rt nhiu bt hnh v nhng xung t mu thun phc tp xen k nhau , tc gi xy dng t nhiu mt nghing, nhiu gc tnh cch bi kch ca Vng Thu Kiu, t by t nhiu phng din phm cht tt p trong tnh cch ca nng, ginh c s ng tnh su sc ca mi ngi; ng thi nh sng rc r ca tnh cch y li soi t bit bao ti c ca th lc en ti trong x hi khin ngi ta dng tc gy. khuch trng chnh ngha, nhn vt bi kch c c hi m my m mt, tc gi ch t v tnh tit Vng Thu Kiu da vo ngi anh hng phn nghch bo th cho mnh. Tc gi cn xut pht t tnh cm khng nh tm cho tnh cch tt p b hu dit hon ton v thuyt lun hi bo ng, c bit xp sp mt kt cc i on vin cho Thu Kiu, mn an i ni lng au n m bn thn bi kch gy ra cho bn c. V nt p tnh ngi hm cha trong tnh cch Thu Kiu, tuy tc gi cha khng nh y , song ng c khi qut r rng v nt p o c ca nng. Chng hn tc gi mn li tin tri ca Tam Hp o c v li bo mng Lu m Tin khi qut chung v phm cht o c cao thng ca Thu Kiu: Nng thot u si m tnh i song kho gi c c trinh khng h phm dm, sau gp bao kh nn u do ch hiu, khng c nguyn vng no khc. Nay li khng vng vn vi con nh, coi trng i ngha ca triu nh, khuyn c k nghch quy thun, trnh c s tn hi cho trm vn sinh linh min ng Nam, do vy cng c ca nng ln m nghip chng c tiu tr, c kt tn duyn vy (li nh gi ca Tam Hp o c). Thu Kiu khng nhng c ti, sc, tnh ca ngi p thng thng v c p truyn thng v hn nhn tnh i (trung vi tnh yu, quan tm ti ngi khc) m cn tinh thn t hy sinh m ngi p thng thng cha biu hin ra, chng t mt tnh yu phi phm, thin lun, n on rch ri, v li ch dn tc, quc gia m hy sinh n nh ca ring mnh v.v Tt c nhng iu lm cho ngi p b nhc, tn hi ny c c phong thi, tit tho cao p ca bc trng phu trong m n lu, tr thnh mt in hnh n tnh giu ni hm t tng. Trong thi i tc gi sinh sng, hnh tng cao hn hn cuc sng hin thc v c ngha in hnh tng i ln. 2. Ch Truyn Kiu ca Nguyn Du Truyn Kiu ca Nguyn Du tuy rp theo nhn vt v ct truyn Truyn Kiu ca Thanh Tm Ti Nhn song ng c sng tc c khc bit ln, v th nh hng n s bin i ca ch . Trong li ta vit cho bn dch Truyn Kiu ca Nguyn Du, Hi trng Hi Hu ngh Vit-Trung Bi K ch r: Nguyn Du tic cho mnh c ti m v mnh. Ngy nay sng trong x hi vinh quang lao ng sng to, chng ta mi c pht trin hon ton, khng cn thuyt nh mnh na. Nu Nguyn Du sng li th thuyt ti mnh tng i hn ng s t ph. My cu ny i khi c th tiu biu cho cch nhn nhn chung ca gii vn hc Vit Nam v ch Truyn Kiu ca Nguyn Du. Tm li, ch l mn truyn tiu thuyt Trung Quc gi gm ni cm khi v c ti m v mnh.

M u truyn th, nh th cng c on ngh lun: Nhn sinh bt mn bch, Ti mnh lng tng phng. Thng tang a bin o, Xc mc s kham thng. B sc t phong, nguyn v tc d, Hng nhan thin , s dic tm thng. (i ngi khng y trm, Ti mnh ngng tr nhau. Bin du nhiu bin o, Mt thy vic m thng. B sc t phong, vn khng ng l, Hng nhan tri ght, vic cng tm thng.) Li ngh lun m u nguyn bn cun tiu thuyt Trung Quc xut pht t lp trng mt ngi a tnh m than th cho s phn bi kch ca giai nhn kim c, ln ting bt bnh thay cho h. Cn on ngh lun ca Nguyn Du l nhm pht tit ni phn ut bt bnh vi vic c ti m khng gp thi ca mnh; cui cng ngh lun tuy cng c my ch tri ght hng nhan song tnh cm i vi bi kch ca ngi ph n rt lnh nht, bo chng qua vic cng tm thng. Nguyn Du trong Truyn Kiu tuy khng nhc ti Tiu Thanh song ng c ring mt bi c Tiu Thanh k bng th: H Ty cnh p ho g hoang, Thn thc bn song mnh giy tn. Son phn c thn chn vn hn, Vn chng khng mnh t cn vng. Ni hn kim c tri khn hi, Ci n phong lu khch t mang. Chng bit ba trm nm l na, Ngi i ai khc T Nh chng? [8] T Nh l tn ch ca Nguyn Du. Cu cui cng nu ch , t r Nguyn Du than th cho Tiu Thanh cng v mc ch gi gm ni lng thy ngi li ngh n ta. Ch sng tc ca ci li mn chn ngi khc rt bu tm s ca mnh y hon ton nht tr vi vic ng ci bin Truyn Kiu. c th ni l ch chung ca vic Nguyn Du ca vnh nhng nhn vt trong vn hc Trung Quc. ng cn c hai bi th n Tng m iu Tam L i phu m theo ng Hong Dt Cu, trong hai bi th ny, nh th coi Khut Nguyn l ngi tri k nghn xa ca mnh, thm ch v mnh vi Khut Nguyn, iu cho thy ni au kh v hoi bo trong ni tm nh th. phn tch kh xc ng.

10 Ch ca nguyn tc bao hm trong bn thn ct truyn, ng nhin Nguyn Du khng th hon ton xo nho song ch no ng cng cho thm thu quan nim mnh vo. Chng hn, tuy Nguyn Du chuyn dch my cu Tam Hp o c khng nh phm cht u t ca Vng Thy Kiu, song lm tng lun im ti lm gy lo ln rt nhiu. Cu 2659: Thy Kiu thng minh tuyt lun, Hng nhan bc mnh thin ch tu. (Thu Kiu thng minh khng ai bng, Hng nhan bc mnh tri nh sn.) V cu 2673: oan v a tnh chiu ho, a ti thc d chiu on u. (Nguyn v a tnh m chuc ho, Ti nhiu bit lm cng chuc on lo.) Trong li hn Lu m Tin bo qua mng cho Thu Kiu bit ht on trng, Nguyn Du cng tng thm ni dung mnh bc ti cao (Nh mnh bc ti cao - cu 2715) lm r ch sng tc ca ng. IV. Kt lun Thng qua so snh nh trn, c th rt ra kt lun gm my im nh sau: 1. Nhn tng th, ti thy Truyn Kiu ca Nguyn Du bt lun v ni dung hay v ngh thut (Phn II s ni r) u khng vt c trnh ca bn gc - Truyn Kiu ca Trung Quc - m n m phng. 2. Truyn Kiu ca Nguyn Du bo tn c phn ln tinh hoa ca nguyn bn tiu thuyt Trung Quc tuy c tng gim v ni dung v ngh thut ca nguyn tc, song phn nhiu vn bo tn c, v vy c cng hin cho s giao lu vn ho gia Trung Quc v Vit Nam. Truyn Kiu ca Nguyn Du l mt tc phm ng c khng nh. 3. Truyn Kiu ca Trung Quc b mai mt, thm ch b nh gi thp trong thi gian di. Hin tng k l chng t chng ta vn cn thiu nhn thc y v kho bu vn hc ngh thut phong ph m t tin li cho chng ta; cng tc nghin cu vn hc c i v c bn vn dng mt s t tc gi v tc phm ni ting, c nh hng ln m cha hng th bao nhiu vi tc gi v tc phm loi hai. Vic nghin cu c lp khng th thch hp vi tnh hnh pht trin ca

11 hc thut hin nay. V vy, vic i su vo cng tc nghin cu tiu thuyt qu gi cui i Minh u i Thanh c tc dng gi m quan trng nhm y mnh vic nghin cu ton b vn hc c in ca nc ta. 4. Tiu thuyt Kim Vn Kiu ca Thanh Tm Ti Nhn cn c nh gi li, nh, hng quan trng ca n trong lch s vn hc Tnmg Quc v lch s vn hc th gii cn c tha nhn v nh gi cng bng. 5. Mnh tiu thuyt ti t giai nhn khng th khi qut mt cch khoa hc tt c tiu thuyt bch thoi ca cc vn nhn m tuyn ct truyn l tnh yu v hn nhn. Cn phn tch so snh nhiu tc phm vi nhau, nhn thc li b mt vn c ca s tiu thuyt ny, b sung nhng on cn yu trong lch s tiu thuyt truyn thng.

Trn ch Nguyn, Nghin cu cu chuyn Vng Thy Kiu, Bn dch ting Vit ca Phm T Chu, Nxb Lao ng Trung tm Vn ho Ngn ng ng Ty, H Ni 2004, tr. 136 [2] Nguyn vn ting Vit: Trong ton b vn hc Vit Nam ngy xa, Truyn Kiu l mt thnh cng v vang nht, l ng vn chng tiu biu hn ht (cc ch thch trong bi u ca ngi dch P.T.C.) [3] Bn y , gm 20 hi [4] Tc gi vit khng bit 12 hi hay 12 quyn l do dch gi Hong Dt Cu t chia, khng phi vn c. [5] Khng phi li ghi chp sau khi dch m l li ni u. Ngi vit bi lm. [6] V chng Vng Vin ngoi n chi nh em gi v gp hai ngi n bn t hng, khng ng l hai tn cp. Chng b pht gic y v mt mc khai nh ch l ngi oa tr ca n cp. Vin ngoi c ngi ung ru vi chng. [7] Ch thanh v b tm ng ghp thnh ch tnh. [8] Bn dch ca c V Tam Lp trong Th ch Hn Nguyn Du, Nxb. Vn hc, 1988 Ngun: Nguyn vn ting Trung ng trn Minh Thanh tiu thuyt lun tng, s 4 (thng 6.1986) v s 5 (thng 9.1987). Bn dch ting Vit ca Phm T Chu in trong 200 nm nghin cu bn lun Truyn Kiu, Nh xut bn Gio dc, H Ni 2005

[1]

12

www.talawas.org

Vn hcVn hc Vit Nam Lot bi: 240 nm sinh Nguyn Du (1765-1820) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 6.12.2005 ng Vn Thnh So snh Truyn Kim Vn Kiu Trung Quc v Vit Nam 3 k Phm T Chu dch 1 2 3 Phn II I. T chi tit xem xt nhng sai d phn I, thng qua so snh ni dung tng th Truyn Kim Vn Kiu ca Trung Quc v Vit Nam, chng ti nu nhng im chung r rt gia hai sch. Mun bit nhng im khc nhau gia hai sch, khng th n gin nh th l c m phi pht hin ra bng cch so snh nghim tc tt c nhng chi tit khng khin ngi ta my ch , sau tng hp nhng sai bit nh nht, cc b ny li ri so snh th mi c th thy r nhng im khc nhau trong s ging nhau, t mi thc s phn bit gia hai sch. C iu, s sai bit v chi tit gia hai sch li rt t, ch yu biu hin ba phng din sau y. A. Nguyn Du in du thc ch quan ca mnh cho mt s nhn vt, lm tn hi s hon chnh v thng nht v tnh cch ca nhng nhn vt y mc nht nh 1. H thp anh hng ni dy, t p cho quan qun tng soi Tiu thuyt nguyn tc khc ho T Hi - anh hng ni dy - nh mt in hnh anh hng chnh ngha v tr dng. Trong truyn, ngay t lc xut hin, T Hi khng phi tm thng: C mt ho hn h T tn Hi, hiu l Minh Sn ho thng, ngi t Vit n chi. Ngi ny c lng u i, phng khong i lng, m ch ln lao, coi giu sang nh ta lng hng, xem ngi bng vai nh c rc. Kh tit hn hn cng la, cao ln hng v trm i, hiu r lc thao, gii gi ngay thng. Thng ni: Tri cho ta ti nng t cho ta s dng. Hu ti v dng l tri ph ta vy. Nhc bng hong thin ph ta th ta cng ph li hong thin. i trng phu i phi lm sao cho c li lc, lp c nhng s bt h trn i, sao c th cht gi bn ca s nh nhng k sng v ming n? Cn nu c ti m v mnh, anh hng khng c t dng v, khng li c ting thm cho trm i th phi t mnh to ra mnh. Khinh sut gy binh ao ni ngi m ch t li ni s nhc n vn nm. Nu khng c nh th th bu nhit huyt si sc trong

13 ngi ny lm th no s dng c? Hi nh hc hnh nhng khng thnh t bn b i bun, ca ci sung tc, thch kt giao vi bn b. on khng tic li ca ngi miu t tnh cch, phm cht nhn vt nh trn khng c ni no khc trong sch ngoi nhn vt chnh l Vng Thu Kiu. Khi T Hi gp c Thy Kiu, Thy Kiu th l mnh xa nay khng em gan rut gi cho k phm tc. n tng u tin ca Thu Kiu i vi T Hi l bc anh hng, c lng ln, xng ng l ngi k l Thi Nguyn, ngay n Bnh Nguyn Qun cng khng khong t c bng. Va gp mt, Thu Kiu bn xiu lng, trao thn gi phn. Ngay khi , T Hi t r ch ln chng triu nh vi Thu Kiu: Nng hy li y, khng qu ba nm ta s n nng v. ao ln ba to, cung lp tn, kim tut trn, tin h hu ng, vn nga ngn qun, y l lc T Hi ny c ch vy. Thng qua li La Trung Qun, sch thy r hn nguyn nhn chng li triu nh ca T Hi: c ph hay tin i vng l k s ho kit, khng chu nhc vi tham quan li buc phi lm gic, tnh thc y ng nn tha th. Trong cc cu th u mi hi, c ba ln xut hin tn hiu ca T Hi: Hi Vu lan bng gp yu ma thnh try lc - Chn yu li ua phong nguyt gp anh hng (Hi 17), Vng phu nhn x chm phng bt ngha - T Minh Sn tng vng k c n (Hi 18), Chiu an gi, Minh Sn mt mng - t rut tht, Thu Kiu quyn sinh (Hi 19). ch thn T Hi ra sch ni oan ln cho Thu Kiu, cho nn Thu Kiu t rut tht cng v ci cht tn khc ca T Hi, thy trong con mt tc gi, T Hi a v cao c. Ti ngi bt ca Nguyn Du, bc anh ho tho d T Hi m ch ln ngt tri b thay i thnh v s giang h lu lch khp ni: Cu 2165: C mt ngi khch bin cng, Ngi y ru hm, hm n, my ngi. Bng ti cu lan du ng, Vai rng, th mo hin ngang. Dng vc anh hng, tinh thng quyn cn, Cng thm ti lc thao cng. i tri p t trang nam t, Tn gi T Hi, vn Vit ng sinh trng. Quen chn giang h, mc tnh lu lng, Na vai cm kim, mt mi cho. Vt qua ni cao vi hi dng. Do tr chuyn n vi Thu Kiu, T Hi th l ngay tm s ca mnh vi nng. Cu 2203: Mt li ni toc,

14 Ta c vn chung ngn c nga. Kh cng nng hng ht vinh hoa. Trong on ny cng c cu ch khen ngi nhng so vi tiu thuyt nguyn tc th kh khi tinh thn km xa. y ra sc ni v qung i lu lng ca T Hi r rng c lin quan ti qung i 13 nm lu lng ca Nguyn Du tnh Thi Bnh t 1789 n 1802. Bn thn Nguyn Du khng h c thi to phn, lc y ng coi qun khi ngha nng dn l k th, ri sau khi tht bi, th tr thnh k vong mnh nc mt nh tan... V vy khi vit v T Hi, lin tin tay ct b ch hng v tinh thn ca T Hi, khin T Hi tr thnh nhn vt khi nim ho c hnh hi m v hn. Qung thi gian duy nht Nguyn Du vt bt tng nhung l lc ng gi chc Thi Nguyn Hng hu qun hiu Chnh Th hiu ca vng triu nh L; trong qu trnh qun khi ngha nng dn Ty Sn lt nn thng tr thi nt ca vng triu nh L lp nn chnh quyn mi ca qun khi ngha nng dn, Nguyn Du chiu tp ho mc mu khi phc nh L, gy phong tro phc quc nhng vic b l, b trn tng Sn Ty l Thn qun cng bt c..., sau my thng b giam c tha cho v (theo Hong Dt Cu: Nguyn Du nh th Vit Nam v kit tc Truyn Kim Vn Kiu ca ng). S tng tri khin cho gia ngi to phn v k trn p, Nguyn Du dnh s ng tnh ca mnh cho k sau, bi vy mi c s khen ch tri ngc hn vi nguyn tc i vi nhn vt tiu biu . Trong tiu thuyt nguyn tc, T Hi by lu vn nh da bn gic bn ngoi nghe li khuyn ca Thu Kiu mi quyt nh nhn li chiu an ca nh Minh. Cn ng c thuyt hng ca Thu Kiu, ngoi li d d ca bn gian t khuyn ln nhng l: chng sang v rng, o gm v qu theo li phong kin ra, cn xut pht t suy ngh lo lng cho sinh dn v r rng nng khng tn thnh T Hi cu kt vi bn hi khu nc ngoi cp bc nc nh. V vy, Thu Kiu khuyn T Hi cng c mt mt l yu nc. Nng ni vi T Hi: Hung chi nhng k bt lng u phi l hng c th kt thn lu di? Vic lm gic cng thc s bt c , nh vy m cn luyn tic mi sao? T Hi cng cho Vng Thu Kiu khuyn mnh nhn li chiu an l c l: Bi chu s sc phong ca Minh triu th khng cn coi nc cha m l th ch na... Hin thay, phu nhn! Nng va trung vi vua li yu t nc, mm do nn vic khin cho T Hi ny khi lm k ti nhn cho mun i, y l cng phu nhn vy. Sang n tay Nguyn Du, chi tit T Hi cu kt vi bn gic bin nc ngoi y nhiu nc mnh b xo i, T Hi ch cn l mt ngi to phn bnh thng, t mn vic h thp T Hi ny m Nguyn Du pht tit tm l th ch ca bn thn vi khi ngha nng dn. ng cn mn li nhn vt Thu Kiu trong truyn th ni. Cu 2493: T khi gy vic binh ao ng xng bn sng V nh cao nh ni

15 Vic g ting xu cho ngn vn nm? Vn kh Hong So u c c di? Sao bng quan cao lc hu, Cng danh nhanh chng phi thng. Ci li mn nhn vt trong truyn lm ci loa truyn thanh cho t tng ch quan ca mnh chng nhng xuyn tc hnh tng Thu Kiu, cha nhng li ni, vic lm yu nc ca nng thnh li l ca mt k phn bi, ni gin, lm tan r khi ngha nng dn t bn trong, m cn vu co, ra x c c khi ngha nng dn, h thp hn ngha t tng ca tc phm. Tiu thuyt nguyn tc phi by khng n nang v chm bim chua cay s thi nt bt ti ca tng soi quan qun. Vng Thu Kiu tng ni: Ch v thi bnh lu, dn khng bit binh ao. V bin quen thi phng tha, vn quan quen thi b . Ch soi khng luyn tp li binh ao, khng chin u, va nghe ting ching ting trng, va thy cnh chm git oai phong, tc th tay chn lung cung, ngi cht chng kp cu th cn ai dm c ch so ti?... Trn miu ng tuy khng c tay ho kit m ni tho d thc c anh hng. Tc gi ca ngi qun uy ca T Hi, ch bai s bt ti ca quan qun, tnh khuynh hng y rt r. Xin dn on miu t chin trn nh sau lm v d: Minh Sn dn qun tr v i Hoang ri cho qun i cp ph bn phng, binh uy ngy thm vang di. c ph sai vin tng du kch l Cu Nhiu (m tng t vi cu xin tha P.T.C) cng tham tng Bc T (m tng t vi chng nn vic P.T.C) ko mt vn qun n nghnh ch, gp i qun ca T Hi gia ng. T Minh Sn bo vi phu nhn: T trc ti nay qun ca ta n u, cha tng c k no dm ra nghnh chin. May mn hm nay cnh qun ny, ti cng hn giao u mt trn th xem qun chng ra sao, tng s mnh hay yu. Nng hy dc trn ch ta chm tng cht c ca chng, lm vang dy ci oai hng ca qun ta. Sau ba hi trng, ca trn i bn m ra. Minh Sn ln nga qut to: B bn quan qun kia, k no mnh hy ra trn, k no yu ch c ti! Hai tng Cu Nhin, Bc T thy T Minh Sn oai phong lm lm, st kh ng ng, cm ba thc nga, phi qua phi li, xng ti xng lui trc trn tin, chng khc no mt v thin thn hay st tng xung trn gian. Bc T sai Cu Nhiu ra coi trn ri bo. ng l du kch tng qun nn xng ra trc. Cu Nhin p:

16 ng l chnh tng, ti sao li y mt mnh ti ra trc? Hai ngi c n y nhau, chng ai dm ra nghnh chin. T Minh Sn thy quang cnh qut ln rng: Quan qun nh th kia m cng sai chng my ra nghnh ch ? i ta ph nt tri chng my. Ri ngi xung nga, vung ba trong tay, tht ln mt ting vang nh sm n gia tri m rng. Qun ta u, theo ta ph tri! Mt mnh mt nga, Minh Sn xng thng ti trc mt Cu Nhin. Cu Nhin khng dm n , sai vin Th B l Khng Hn nghnh chin. Khng Hn bt c d cm gio ln nga n nh. T Minh Sn qut to: Tn quan ch m hy ti chu cht! Ni ri phng nga xng ti, Khng Hn sn ngi ng quay xung nga, Minh Sn rt theo, vung ba chm t lm i ri xua qun chm git. Cu Nhiu, Bc T m u chy trn, chng cn dm nghnh chin. Cnh thm bi ca quan qun trng tht ng thng Quan qun thua. T Hi thng tin ln, cha y ba ngy ph xong nm huyn, qun uy vang di. R rng khi miu t cuc chin ny, tc gi ng trn lp trng ngi ca qun i ca T Hi, nhiu ln dng li vn so snh cao, khoa trng qun uy ca T Hi v kt lun bng my cu th: Thin t tht kinh doanh T Liu Tng qun ngm ngi trng Lin Hoa Ch v binh php thng tri t Rng h nu mnh chng dm ra. Cn di ngi bt ca Nguyn Du, u th p o tuyt i qun i triu nh ca T Hi gim nh rt nhiu. Cu 2430: T sau chin qu lin lin, Chia vn v, vch ranh gii sn xuyn. Kh tng vn nghn, Gi chn p ci nam nm huyn. Phong trn lm chuyn, gm bu nh cu vng. Coi quan qun gi o ti cm, su b cn trng.

17 Nu ni on miu t trn y v c bn l biu hin hm sc kh th ca T Hi th on khen ngi tng lnh quan qun di y qu i ngc li tinh thn ca nguyn tc. Cu 2451: Bng c mt v Tng c, triu nh coi trng, Tn gi H Tn Hin, ti c ln gm chung. Vng ch ra qun lt mt chn trng, Dp tr gic bin, qun s ton quyn thao tng. Vit li nh th chng nhng xa b ton b li chm bim quan qun tng lnh cng li miu t t m binh uy ca T Hi trong tiu thuyt nguyn tc m cn t c ph T Hi nh cho qun lnh tan tc m cn c c ph b T Hi nh cho qun lnh tan tc thnh nhn vt c bn tay st xoay chuyn c th bi ca quan qun; khi hn nhn lnh vo lc nguy nan, Nguyn Du t hn da hon ton vo mu tr khin cho T Hi honh hnh mt thi cng thm bi nh bn, mng toi, qun r. V thc cht, t nh th l dng T Hi lm ni bt ti lc v cng lao ca c ph. c ph trong tiu thuyt, v chng thng ni ngi, c khng dung c ai, git k hng, cp ly cng, hoang dm ngang ngc, l mt k tm thng, gian nnh. Ra sc t v hn, hn vic cng cng chung mt mch vi hnh vi gp nht i qun phn ng chng li khi ngha nng dn Ty Sn ca Nguyn Du nm no, h l mt cch kho lo lp trng ca giai cp qu tc quan liu chng khi ngha nng dn ca ng. Thi tng phn i vi nhn vt trong nguyn tc ca Nguyn Du khin truyn th do ng ci tc thm ni dung phn ng l t v k thng tr qu tc phong kin, chng i khi ngha nng dn, t lm suy yu hn sc ph phn i vi s thng tr phong kin en ti. 2. T v cho ti c ca qu tc phong kin, che y phn miu t mu thun giai cp ca nguyn tc Sau y ch nu 3 th d: a. Thay i li nguyn nhn Vng Thy Kiu bn mnh. Tiu thuyt nguyn tc vit, sau khi cha m Vng Thy Kiu ti nh dng ca c d l mng th, v ti nh bo Thy Kiu: Con i! Nguy ri! Dng con cho hai thng bn t trong nh, khng bit chng l cp, khi chng bn t b nguyn ch nhn ra a i tha quan, quan mt mc cho dng con l k oa tr. Cha my ba cng ngi ung ru vi chng, ch s b chng khai liu lm hi. Dng Binh m thuc Ty Binh m trong thnh ch da vo li phm nhn khai l c dnh dng n Vng Vin ngoi, khng cn xt tht gi lp tc li dng khu cng gian di ny lm c, sai ngay by, tm tn sai nha xng vo nh h Vng v vt ca ci, dng cc hnh tra hi.

18

Cng sai chng cn phn gii, bt lun hai cha con Vng Vin ngoi tri gh vo ct ri qut bo nhau: Khm tang vt. Tm khp trc sau, trong ngoi, di bp, nh tiu, sc vo mi ch. Hm xing, t gi, m ht ra, th g ng gi t nhiu, chng u thu ht. Vng B va mng th v, trn ngi mc b qun o mi, chng cng lt ly, trang sc trm thoa cng khng st mt th g. Thy qun o Thy Kiu, Thy Vn du c nhng l hng t, cng bt lt ra ng thng cho mt gia nh ang yn lnh m pht chc tan tnh nh b tuyt ni bng. Hai cha con Vng Vin ngoi u tc ri b, chn khng giy dp, tay tri chn xing, da ct ngoi sn, b bn cng sai kho trm chiu Chng gi Vng Quan li, ci b dy tri, lt ht qun o tr da tht, ly thng buc cht hai ngn chn ci treo ln ct cho gt chn chm t, ngn ch ln tri; li buc cht hai ngn chn ci, u dy vt qua x, qut mt ting: Ko!, hai ba ngi ra sc ko cho gt chn Vng Quan cao khi mt t hn nm tc. Vng Quan tht ln mt ting ri lm ngt i. Chng treo ngc t chi Vng Vin ngoi ln, bng quay di t, trn lng chn mt hn to nng ln 360 t xng, t no cng nh mun ri, tm vn bn ngn l chn lng, l no cng r m hi, mt xm nh tro. Nhng hnh vi d man, hung bo qu hn c bn cp. Bn ti phm chnh hiu l cp kia ch b bt giam l cng, cha b hnh pht tn khc v khm nh. Chng nhng th, bn cng sai cn chia mt phn s bc Vng Thy Kiu bn mnh chuc cha m chng bp nn c cho bn cp b giam. Ngi u bn bo: Vic ny m n ca quan, nht nh l b chm cht. Tr phi mt trong hai ngy phi c ba trm lng bc, mt trm lng l quan sai i bt cp, mt trm lng t cho bn cp, bo chng khai khng dnh dng n nh c, cn mt trm th lao cho bn chng ti, c vy mi xong vic c. thy nguyn nhn gc khin Thy Kiu buc phi bn mnh ri lu lc phong trn l do tham quan li bp nn, bc hi m nn. Bn chng tham tin b queo lut php, o ln phi tri, ty tin lm oan ung ngi, ly lm cch kim tin. Nhng sang ti ngi bt Nguyn Du, bn cp b bt cu kt vi quan li c sa thnh thng bn t, nguyn nhn nh h Vng b cc hnh v b khm nh mt ca c quy kt thnh chuyn do tn bn t vu co, ba t thnh ti (cu 586). Hnh ng tn bo ca l cng sai v ngi u bn c sa thnh khng phi do i t lt, m l Tuy cng nha dch, nhng c t tm/ Thng cm nng ch tnh, trng hiu/ Bt gic thng xt su sc, bn ngm thu xp bin php/ i ba trm lng bc lm tin pht kt thc v n (cu 607 - 611). S bc Thy Kiu bn mnh t lt, hi l trong nguyn tc c i thnh tin pht tuy tip cng c vit: Vn quan tin git tht lng/ Ty thi i c phi tri, trng en/ Chung Cng (ch ngi ng u bn cng sai nguyn ch) cng sm liu sp xp/ Tin n tay, l kt thc kin tng chn ph quan (cu 688 - 691). Xt v vn l, k Nguyn Du ch trch l tn M Bt Tin (tc M Gim Sinh- P.T.C) mo xng giu c

19 (Vn quan tin tht lng), b tin ra la mua Thy Kiu, nh th chng nhng che y hon ton ti n hi l, b queo php nc ca quan li m cn bin cng sai thnh cu tinh gip v t nh h Vng thot khi tai nn. Sa i nh th r rng l gi th din cho quan li phong kin, chng t Nguyn Du ng trn lp trng quan li phong kin m ct b ni dung chng tham quan li ca nguyn tc. b. T v cho gia quyn c nghit thm c ca Thin quan B Li. Tiu thuyt nguyn tc miu t r rng, ni bt s i lp gia cc giai cp, Nguyn Du sa i ht nhng ni dung ny, xuyn tc v xa nha mi quan h i lp giai cp , khin cho gii hn chnh tr c tnh nguyn tc tr nn m h khng r, t t v cho giai cp qu tc quan liu m mnh xut thn. Sau y l mt vi v d: Tiu th h Hon, con gi Thin quan B Li trong nguyn tc lm ra b khng tin chuyn chng mnh ly v b ch khc d b ngm ngm thi hnh k c bo th, nn bt tn gia n bo tin cho c ta t v vo ming ba chc ci tip tra ra tn gia n Thc S t Lm Truy mch tin v, li lp tc ra lnh b nghin bn ci rng ca ca Thc S, lnh truyn xung vng nh ni, ai dm tri li? K ly ru, k cm st, tri c chn tay, nht t ng th. Thc S tht ln mt ting, ngt xu di t, mt lc mi tnh th bn ci rng b b ra. i vi hnh ng tn bo p bc giai cp ca tiu th qu tc , Nguyn Du sa li thnh: Cu 1555: Tun sau c hai ngi quen [1] , K ht iu hay d ca Thc Sinh Ng u tiu th ni gin ng ng: Ta cm gin li ni lo ca my ngi, Chng ta khng bao gi c chuyn , Hn l cc ngi m t ra thi. Tc th h lnh, B rng v ming hai ngi, quyt khng tha, T , trong ngoi lng phc, Khng cn ai dm ty tin ni nng. Nguyn Du chuyn ni khng may ca hai ngi gia n v ti sang cho hai ngi quen bit nhau vi Hon Th, t Hon Th gi mt th hn vi hai ngi quen ca mnh, tn ngc so vi h, tuy cng biu hin lng ghen tung v tnh c c d dn ca Hon Th, song ngha p bc giai cp khng cn, ng thi cng vi phm tnh chn thc, xuyn tc tnh cch ca nhn vt ny, khin ngi ta kh c th tin. Ngoi ra, nguyn tc t ra ht sc cm phn i vi hnh vi k cp bt cc Thy Kiu ca bn y t hung c do m con Hon Th sai i, cho nn c bit t tn chng l Hon ng v Hon Khuyn ng chng l l ng, khuyn ca nh quan. Nguyn Du i tn hai a gia n ny thnh A ng v A Khuyn, l m nht hm ngha ph phn thn phn ch sn cho k quyn qu ca chng. Nguyn tc t Hon phu nhn h

20 lnh nh Thy Kiu sau khi nng b bt v Hon Ph, nh n ni mu chy tri chy, ngt i li phun nc cho tnh ri e nt c c rng: Trong ph ta, y t gi khng di hn ba trm a, nu my c cht, chng qua l nh mt si lng trn chic thm m thi. My ch c em ci cht ra da ta. B mt nanh c ca k p bc c khc ha ht sc r nt. M qun gia gi cng bo Thy Kiu: Nu c c cht trong ph ny cng cha bng cht mt con g, con b, thy nh h Hoan p bc y t khc nghit nh th no. Trc s p bc th thm, v nhn o , ngn la bo th cng nhen nhm trong lng Thy Kiu. Nng th rng: Ta lc sng khng tr c oan ny th lc cht cng lm ma qu bo th. Sau ny, khi Hon Th a Thy Kiu v nh mnh sai bo, cng lp ring mt cng ng kho tra, ra oai nghim ging e: Nu my bng bt giu quanh, ta y cho kp tay my li, tr v cho c b nh cht ti my. V sau nh binh lc ca T Hi bo th cho mnh, Thy Kiu cng cho ngi bt cc hai m con Hon Th em ti, t mnh phn xt. Phu nhn h Hon s m cht cn Hon Th tuy c Thc Sinh xin tha nhng vn b hnh pht xng ng: Vng phu nhn, truyn lnh cho cung n em Hon Th ra lt ht o xim, nh mt trm roi. Cc cung n d ran, tm tc Hon Th li ra, lt ht o xim, ch li ci qun lt, buc tc treo trn x nh. Hai cung n mi bn nm mt tay dang ra, hai cung n khc cm mi ngi mt ci roi nga, pha trc pha sau nht t ch ng. Mt ngi t trn qut xung, mt ngi t di qut ln, nh n ni nh con chch ri xung ng tro, nh con ln gp ni nc nng, lun ming ku tri, giy gia lon x, khp ngi khng cn ming da no lnh ln. Cch bo th nh th tuy c hi tn khc nhng l do buc ngi b p bc phi lm, l hnh vi chnh ngha ca ngi n l phn khng. Nhng ni dung u tranh giai cp sng ng trn y sang ti ngi bt Nguyn Du th hon ton b lm cho bin dng. T Hon phu nhn tra hi Thy Kiu th m ny ch ra lnh: Hy nh ba chc roi cho bit th on ca lo nng. Li m gi khuyn Thy Kiu c i thnh: Thi vn kh ngang bng/ Thn b liu, trc ht nh thun theo m gi mnh!/ Nghip oan kip trc nh/ Sa chn n y u phi ngu nhin/ y tai mt rt nhiu, lm nh cha tng gp, d thy ngi quen/ S rng sm st khn lng/ Thn kin bit u m ku oan (cu 1749 - 1756). Li th chng i li Thy Kiu bin thnh li than th, on trch v cam chu: Kip phong trn ti im cht/ Khng ng ngy nay li thm hn na/ S i kh ni kh lng bng/ sao hng nhan ring chu tri khin trch?/ N ngy ngay chuc cho i trc/ V d ngc nt hoa tn, thi cn chi! (Cu 1761 - 1766). on t Hon Th em Thy Kiu v nh lm nhc cng c vit n ha hn na. Cu 1774: Thy Kiu ch c phc tng mnh lnh Qun chi ni n l a ngc hay thin ng. Ngy m chm ch hu h, Mt khc chng dm l l. Mt m thanh gi mt. Tiu th hi n t trc cung thng. Nng vng li m n din tu.

21 N non nc chy ng can trng. Tiu th ny lng thng tic, Nt oan thy bt i phn. Chng nhng th, Nguyn Du cn lc b chi tit Hon Th gn hi lai lch Thy Kiu, m i thnh Hon Th giao cho Thc Sinh tra hi lai lch (cu 1980) Thy Kiu t vit mt t trnh (cu 1894) xin c quy y ca Pht. Li Thc Sinh khuyn Thy Kiu b trn cng bin thnh: Cu 1951: Vn toan gian nguy khng trnh, Chung chn sng cht n cng. Duy bi trung nin m cha c con trai, L ng cng nng ly hn. Cu 1967: Ti suy su ngh chn, Nhng v ln nham him v lun. Vn nht li gi kt c, Oan khut i ta kh gii by. Khuyn nng cao bay xa chy. n i hai ta th thi. Thi nham him ca Hon Th ch tr thnh kh nng vn nht! Sau ny vit n on Thy Kiu bo th, Nguyn Du nh nhng b qua Hon phu nhn, cn bn khng h cho ngi i bt m . i vi th phm bc hi Thy Kiu l Hon Th, Nguyn Du li khoan dung, m cho lt li. Cu 2356: Th phm nhc ti u tin, chnh danh Hon Th Thy Kiu thot thy gt u hi han: Khng ng tiu th cng n y! Trong m n b gh gm, Tiu th hung tn thp km nht. Ngi n b nham him, Cay nghit lm, ti ng n. Hon Th mi phn kinh hong, Qu di trng, lun ming xin tha: i x xa kia, t thy thn thng, Tt thy do tnh cm ghen tung. Nhng khi phu nhn trn khi pht ng, Ti khng lm phu nhn kh x. Trong lng yu knh, Ch v tranh c sng i khng trnh khi xc phm tn nhau. Bit r ti li,

22 Ch mong lng bin bao dung. Thy Kiu ni: Tho no mi ngi khen ngi, Qu tht lanh li thng minh, nhiu ti ni gii. Ta tha cho, m t sa, Trng pht nng e c thin kin. Bit li chu sa cng cha mun, Ni xong, sai tha ti ch, Hon Th trong lng cm phc, h thn, lin khu u ly. Ln b iu n ny, Hon Th chng nhng khng xy xt mt my lng m cn nh chng l Thc Sinh c thm ly. Hai v chng nhn gm trm cun bc nghn cn ca Thy Kiu n n Thc Sinh, ch nng m v. Cn i vi k t xut thn hn km, Thy Kiu li trng pht rt nghim. S d Nguyn Du vit nh th ng nhin xut pht t s ng tnh vi nhng nhn vt thuc giai cp qu tc l giai cp xut thn ca mnh. ng tm mi cch che y cho ti p bc ca giai cp y, sa cha cuc u tranh giai cp nghim tc thnh cuc tranh chp thun ty gia v c v l ghen tung vi nhau trong gia nh. Thy Kiu i hi tr th nhng khi thy k th th li khm phc ti n ni v khen ngi c ta bit sa li lm. Cch ci bin y r rng bp mo, xuyn tc nghim trng ni dung c tnh chnh tr su sc ca nguyn tc. c) Nguyn Du coi xut thn qu tc v dng di th hng ca mnh nh mt du hiu vinh d v ty tin gn ghp cho nhn vt chnh din trong truyn. Trong nguyn tc, Thy Kiu l vin ngc sng ca gia nh, bnh thng, qun o hai ch em mc u rung rc, Nguyn Du c tnh i gia th cho hai c. Th vit: Cu 13: Ngi con trai t Tn gi Vng Quang, ni dng th hng nhiu i. Sau lc bn mnh, trong khi tng nh trung nhn Kim Trng, Thy Kiu cn nh trng thy chn vng vn cn (cu 701). Nu chn vng ung chung vn cn , lm sao Thy Kiu li phi bn mnh? R rng s sa cha lm ln i vi gia th ca nhn vt lm ny sinh nhiu mu thun khng sao gii thch ni gia cc tnh tit ca cu chuyn. Sau khi Kiu rt xung hng k n, Nguyn Du nhiu ln cho c tr thnh ti sc tuyt vi cho c than th: Ti sao sinh trng trong gm vc, ti sao tr thnh hoa bn ng, ty tay ngi chi. (Cu 1235). Nhng kiu miu t tht khng n nhp vi li gii thiu u truyn rng gia nh Vng Thy Kiu thng thng bc trung. V ngi yu ca Thy Kiu l Kim Trng, tnh cm thin lch ca Nguyn Du li cng ni r, dng nh da vo din mo ca mnh ci bin nhn vt ny. Kim Trng trong nguyn tc l mt t ti nh giu trong lng, tc l con trai mt ti ch nh qu ch khng phi cng t th gia dng di cao sang. Nguyn Du thm cho chng ta dng di th gia vn nh trm anh. Trong nguyn tc, mt mnh chng ta mn dp to m trong

23 tit Thanh minh gp ch em Thy Kiu , Nguyn Du i thnh chng ta dt theo vi a hu sinh (cu 1948) cng i, li cn ni nh h Kim vi nh h Vng l hng xm nhiu i giao ho (cu 153). Nu qu l nh th, khi nh h Vng oan ung, mc phi vic quan sao ci nh hng xm nhiu i giao ho kia li khng em tin bc, th lc ra gip bn cg m nh tr mt nhn h Vng bn t con gi yu ca mnh? Hin nhin l do sa ba gia th ca h Vng dn n lm hng tnh chn thc ca tnh tit. i vi nhn vt Thc Sinh, nguyn tc vit r chng ta l con trai mt nh bun, v ngi cha m ngi hng Lm Truy nn mi theo cha n . Nguyn Du cng gn cho anh chng ni th hng v cho Thy Kiu cm thy mnh khng xng lm v b ca Thc sinh qua cu: T thn thn nh, e ly n danh vng nh chng (cu 1357). Trong nguyn tc, Thy Kiu khng c quan nim hn nhn phong kin phn bit ng cp gia th nh vy, c do d trc li cu hn ca Thc Sinh ch v s v c khng th khoan dung, rt cuc ch lm mnh thm kh. im sa cha ca Nguyn Du bi nh hnh tng Thy Kiu, khin hnh tng ny c thm sc thi t tng ca con ngi tm thng, phong kin.

Bn dch Trung vn t thm ngi quen (thc nhn P.T.C). Ngun: Nguyn vn ting Trung ng trn Minh Thanh tiu thuyt lun tng, s 4 (thng 6.1986) v s 5 (thng 9.1987). Bn dch ting Vit ca Phm T Chu in trong 200 nm nghin cu bn lun Truyn Kiu, Nh xut bn Gio dc, H Ni 2005

[1]

24

www.talawas.org

Vn hcVn hc Vit Nam Lot bi: 240 nm sinh Nguyn Du (1765-1820) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 7.12.2005 ng Vn Thnh So snh Truyn Kim Vn Kiu Trung Quc v Vit Nam 3 k Phm T Chu dch 1 2 3 B. Nguyn Du cn lm su thm quan nim s mnh phong kin tiu thuyt nguyn tc, t tng s mnh vn c, nh mnh bc nh hoa o, giai nhn bc mnh, hng l phn th, nht nh nhng tnh tit h o v hi on trng, gio ch on trng, s on trng ngm cho bit i Thy Kiu l c mt mnh bc duyn i. Khi ln u Thy Kiu sa vo lu xanh v toan t t khng thnh, hn k n Lu m Tin hin ra bo: Mn n oan nghit cha trang tri xong, vi thot ci trn sao c?. Hi 19 li thng qua ni c Gic Duyn chuyn li d on v thn phn Thy Kiu ca o c Tam Hp thng t d lnh, cng c ln nn oan nghit tiu tr c, li cn c kt mi tn duyn. Ri hn Lu m Tin li hin ra trong mng ca Thy Kiu v cng ni: V trc y tng nm tri ht mi cay ng, ngy nay mn n kip trc tr xong. T nay thn hng phc lc, tnh duyn nh . Hm qua hi on trng xa tn ch, vy th on trng cng xin tr li. T u ch cui, lc lng u minh u gim st v quyt nh s mnh ca Thy Kiu. Mc d nhng on miu t ny ch nh my m nh mng lan ta trn nhng nh cao hin thc c miu t trong ton b nguyn tc nhng d sao vn c tc dng tiu cc l tuyn truyn cho t tng nh mnh. Di bt Nguyn Du, nhng on miu t c gi nguyn. Chng nhng th, ng cn cho thuyt nh mnh ny thm nhp vo thc t tng ca Vng Thy Kiu nhng on miu t c tnh hin thc cng thm m quan nhim m tn v thuyt nhn qu nh mnh, lm m nht thm ngha hin thc x hi ca nhng xung t bi kch. Chng hn, ng thng t Thy Kiu dng thuyt nh mnh gii thch s phn bi kch ca mnh. Cu 1193: Mm thin i trc cha trng; Tc tri i nay nn tr. H tng oi hoi bnh v, Gt b thn ny tr n, ng i t vong. Cu 2345: Ngy sau ha do ti gy, L tri bo ng, ai dm gnh chu.

25 Cu 1129: Ha nhi tru ct, V c cht nhan sc m phi chu. Nghn trng ma chng Cu 1765: N ngy nay chuc kip trc, D c hoa tn ngc nt cng ni nng chi. Cu 1886: L th vn xi, ti nn chu s mnh ri may Mt lot nhng miu t tm l trn y c thay th cho tinh thn bt bnh, phn khng ca Vng Thy Kiu i vi s phn bi kch trong nguyn tc, t sa cha mt linh hn lun lun t co v phn khng thnh mt con ngi tm thng, y tnh ti i, lun lun chu khut phc s chi phi ca s phn. C. Truyn th ca Nguyn Du cn thm chn cho rn khin chng mu thun vi hon cnh v tnh tit trong ton b nguyn tc. V d: - Trong nguyn tc, Thy Kiu v Kim Trng gp nhau trong tit Thanh minh, khng bao lu yu nhau say m, c lch trnh tnh yu xy ra khng qu na nm. Cn Nguyn Du li c thm cnh ma ng xut hin trong lc h yu nhau: u tng sng m tuyt dy (cu 367). Nhng cu th cho thy c trng ca thi tit cn c Pht ph t liu phy mnh (cu 269), y sn hoa rng (cu 272); Hng tha xanh nn (cu 370) v.v Nhng thi tit c m t t mu thun vi nhau, ph hoi tnh thng nht v cm gic chn thc v hon cnh c miu t trong nguyn tc. - Vit v M Gim Sinh, k n la mua Thy Kiu, Nguyn Du thot u ni l vin khch, tip ngay sau li ni: Qu qun th trn Lm Thanh khng xa. Vy rt cuc y l ngi xa hay gn, tht l kh hiu. - Trong nguyn tc, Thy Kiu phi trn khi nh Hon Th v Hon Th bc bch tng bc mt. Thc Sinh tuy c tnh vi Thy Kiu song khng dm cho Hon Th thy c, bt c d nh khuyn Kiu i trn. Cn Nguyn Du, ng li cho Thc Sinh ni ra nhng li tuyt tnh, hy b li ha trc. Cu 1554: Duy bi trung nin m cha c con trai L ng cng nng ly hn. Li th vng thnh chuyn c,

26 Trm thn khng chuc chung quy li ha c kh theo. Nh th l t mt th sinh s v, Thc Sinh tr thnh anh chng ph tnh. Nu Thc Sinh tuyt tnh ph ngha m sau ny Thy Kiu cn bo p anh ta nh mt v n nhn s mt, chng ha ra v l lm sao? Nhng nt bt thm chn cho rn ny chng nhng lm mo m hnh tng nhn vt v mi quan h gia nhn vt vi nhau m cn ph hoi s hon chnh v thng nht ca tnh tit, do vy r rng l nhng nt bt tht bi. Nguyn tc k Thc Sinh chuc Kiu ra khi thanh lu lm thip ch yu da vo s ng h ca V Hoa Dng, mt bn cha c v v rt c th lc ngay ti a phng y. Cn Nguyn Du cho Thc Sinh t lo liu ly mt mnh chuyn . Cu 1371: Mn iu trc vin tha lng, Dn Thy Kiu v ln giu i. Chng chun b l l vi k vin, C ngi c vic n d la i phng. Cui cng thuyt phc c T B, C thua mt nc, nh cho nng tng lng. Nguyn Du sa nh th l lm bin dng Thc Sinh, mt anh chng yu ui, tm thng, chng c ti cn g dng nh trong pht chc bin thnh mt ngi tho vic li c kh phch, ngoi ra di tay cn c mt ngi gip vic. iu ny chng nhng mu thun vi tnh cch ca Thc Sinh m cn mu thun vi c mt pht trin ca truyn. Tm li, tuy nhng chi tit Nguyn Du i khc so vi nguyn tc khng nhiu song tuyt i a s u khng c nh mc t tng v mc ngh thut ca nguyn tc. II. Nguyn nhn ca s d ng Qua so snh nh th c th thy Truyn Kim Vn Kiu Trung Quc v Vit Nam c khc nhau. Nguyn nhn ca s d ng l g? Nhn chung, nhng ch tng ng l do Nguyn Du tn thng v thch th vi nguyn tc, nht l nhn vt chnh Vng Thy Kiu. Nhn vt ti sc hn ngi nhng li tri qua cnh ng au thng t c trong nhng kh au ca con ngi, gi ln cm xc su sc ni ng v thn th ca bn thn mnh. ng ct ting trch ch ti ch mnh kho l ght nhau, t nim ng tnh su sc vi nhng bt hnh ca nng v tn thng thi thanh cao, trong trng, kin tr ca nng. Do vy, Nguyn Du hu nh hon ton bm st nhn vt v ct truyn ca nguyn tc, v i bn th bo tn c h thng hon chnh ca hnh tng v ct truyn ca nguyn tc. Cn nguyn nhn ca nhng ch sai d ch yu c ba im nh sau:

27

1. Lp trng ca mt ngi dng di cao sang nh Nguyn Du li du n giai cp trong tc phm ca mnh, khc l vi nguyn tc. Tc gi nguyn tc tuy khng li h tn tht nhng t khuynh hng l trong tc phm v s n v tnh cm, hng th vi Thin Hoa Tng ch nhn l ngi cng sng tc tiu thuyt thng tc m xt th Thanh Tm Ti Nhan l vn s tng lp di, c ti m khng gp thi, v vy thi c bn ca ng khi thut chuyn, t ngi l ng tnh su sc vi nhng ngi hn km, bt mn, cm ght k thng tr. Cn Nguyn Du xut thn trong mt gia nh qu tc ni ting hin hch nhiu i Vit Nam, gia nh ng l mt trong nhng ct tr chng cho vng triu phong kin h L ang suy vi, thi l truyn gia, y nh khoa gip. Nm mi chn tui, Nguyn Du t ti, hai mi bn tui tha hng phc m ca cha, gi chc Hng hu qun hiu Chnh Th hiu tnh Thi Nguyn. ng sinh vo thi lon hi cui L, hai tp on phong kin thng tr hai min Nam Bc nh nhau n na th k, gy cho nhn dn bit bao tai nn nng n, cui cng dn n khi ngha v trang ca nng dn Ty Sn. Qun khi ngha lt nh L v cng ging nhng n nng n cho gia tc h Nguyn. Nguyn Du cng hai ngi anh tch cc mu cn vng, ngoan c chng li khi ngha nng dn song u tht bi. Nguyn Du cn l t binh ca h trong mt thi gian. Tht bi khin Nguyn Du tr thnh di dn nc mt nh tan ca triu L trong 13 nm t 1789 n 1802, nm mi kh cc, ngho tng, m au, lon ly, tht vng, c n. Sau vng triu Gia Long c th lc thc dn Php vc dy thay th chnh quyn nng dn, vi Nguyn Du vo lm ng cc hc s, phong tc Du c hu. Tuy quan cao bng hu nhng ng lun b gim pha, kch khin ng cht cha nhiu mu thun v au kh trong lng. ng rt t ho v c xut thn trong gia tc trng trung ngha, gii vn chng; trong tnh hnh bt c ch v chnh tr, ng say m vi th, t cho l c ti, c bit l yu thch th t c in ca Trung Quc v tc phm vn hc thng tc [1] . S tng tri v a v c th y li du n v bn phng din sau y trong truyn th ca ng: mt l t v cho qu tc dng di th hng danh ting; hai l, che y mu thun giai cp; ba l, c cm vi khi ngha nng dn; bn l, c bit nhn mnh s m tn i vi thuyt nhn qu. 2. nh hng t tng vn hc ca Nguyn Du i vi hnh thc ngh thut ca tc phm nh hng ny biu hin bn phng din nh sau: a. Ch trng hc tp hnh thc ngh thut dn ca ca nc mnh, vn dng ca dao th lc bt ring c Vit Nam. Th th ny bt ngun t ca dao dn ca Vit Nam, sau c vn nhn vn dng, tr thnh hnh thc ph bin ca th t s trng thin Vit Nam v cng l hnh thc th ca c o Vit Nam. Hnh thc ny cn c gi l in t Vit Nam [2] . Truyn Kim Vn Kiu ca Nguyn Du t ti thnh tu cao nht ca nhng sng tc vn hc vn dng ti ny, tng c khen l: Hu Minh nht i v song k - i Vit thin thu tuyt diu t [3] . Cu trc th th ca hnh thc ny l: mi hng th gm hai cu, cu trn su ch, cu th su ca cu trn hip vn vi ch th su ca cu di; ch th tm ca cu di hip vn vi ch th su ca cu trn hng tip

28 theo, c theo th t nh th m tun hon n ht th thi. Hnh thc ny c th phi hp vi nhc din xng, cng c th ngm ca, rt c nhn dn Vit Nam hoan nghnh. Truyn Kim Vn Kiu ca Nguyn Du c thy 3254 hng th, u cui qun xuyn thng sut, mt hi c th lm thnh, l tc phm mu mc hon chnh ln lao nht, trau chut nht v lm cm ng ngi c nht trong th ca th lc bt ca Vit Nam. Vic s dng hnh thc ny khin cho truyn th y c c sc dn tc Vit Nam. ng thi v ngn ng, Nguyn Du cn s dng xen k tc ng, ngn ng, khu ng dn gian Vit Nam lm cho ngn ng sinh ng, hot bt. Chng hn, o tin ging qu khng ai bit Chng chung o tin chung cam qut (cu 833). Cu ngn ng Vit Nam ny hnh dung con ngi ta khng phn bit c tht gi, lm tng tht l gi. Nguyn Du mn cu ny miu t tm l ca tn bun ngi M Gim Sinh bp bm cho rng d la c ngi i. b. Khuynh hng tr tnh ch quan ca nh th biu hin mnh m. Tr tnh l kh cht ngh thut ca Nguyn Du v ng l mt nh th ch khng phi l nh tiu thuyt. Truyn Kiu ca ng khng c nhn vt v cu chuyn sng to thm m ch mn nhn vt v ct truyn c sn tr tnh, khin cho cu chuyn tng thm mt tng thi tr tnh nng m na, lm cho truyn c thi ha. V phng din ny, ng t c thnh cng rt ln. iu biu hin trc ht tnh cch ca nhn vt chnh Vng Thy Kiu c tng thm kh cht mt nh th tr tnh. ng thng dng ngn ng tr tnh rt p t m hot ng t tng ni tm v tnh cm phc tp phong ph ca nng. Chng hn ln u tin Thy Kiu sa vo nh cha, sau khi nng t t v c cu sng, c mt on khc ha tm l m tnh tr tnh tinh t v cm ng. Cu 1033: Trc lu Ngng Bch kha xun. Trng gn, ni xa cng trong sng. Trng bn b chn tri xa tp, Cn t vng, dm bi hng, cnh hoang lng. My sm n khuya thn thng v hn, Lng tan nt, na v cnh vt, na v a tnh. Nh nm xa chung chn di trng, Tin sng hon ci, tin tc v bng. Chn tri gc bin mt mnh b v, Ngy no mi ra sch c danh. Ph ngi ta cng, Hi ai l ngi thay thm hi m lnh? Mc o lo l ma, bit n nm nao, Cy du t trc ca hn ln va mt m. on th ny gp on miu t tm l ngn gn cng ni dung than th cho thn th trong t khc Thp bt hi v trong bi th lut ca Thy Kiu nguyn tc vo lm mt nn tnh cm biu l ra tht l cm ng, l mu mc in hnh cho thnh cng v ci bin ca Nguyn Du. Nhng on tr tnh vit rt hay tng t nh trn cn c na, nh on khc ha tm l Thy Kiu tin chng l Thc Sinh v qu v on miu t

29 tnh cm ca nng ln u yu Kim Trng v.v y l tm trng ca Kiu sau khi gp v yu Kim Trng. Cu 169: Nc sui trong ni chy ra trong veo. Bn cu, bng t liu phn minh. Nng tr v ni gc thu rm v. Mt tri ln khut ni, lu thnh va bo s canh. Trng sng nhm ngi, Nc gn sng vng, sn lng bng cy. Hi ng pht nh lu di, Trong sng gi nh nh u a. Tnh mch m khuya trng sng, Ngh xa ngh gn, mi su kh gt b. Trong lc tr tnh, nh th gi gm vo c th nghim cuc i ca mnh nn nhng on chn thc tha thit, lm cm ng lng ngi. Nhng ng thi, c lc nh th mi m gi gm tnh cm ch quan ca mnh nn lm tn hi n s hon chnh v thng nht ca hnh tng nhn vt. Chng hn, tnh cm khi chia tay ca Thy Kiu th bt k l Kim Trng, Thc Sinh hay T Hi, u nng lng nh nhau. Nhn ring r, mi ln tr tnh l mt ln lm ngi c cm ng, nhng nu lin h li m xt th ngi c s thy Thy Kiu ly ngi no th yu ngi v nh th th mu thun vi s phn bt hnh ca nng v mt hn nhn. Xt nhng on miu t trong nguyn tc, Thy Kiu ch thc s yu c mt mnh Kim Trng, cn i vi Thc Sinh v T Hi th ch yu ch cm n chuc mnh ra khi lu xanh ca h; tuy cng c tnh nhng tnh cht v mc c khc. C nh th mi ng l bn sc ca ni tnh. c. Nguyn Du rt yu mn vn hc Trung Quc, li c tu dng cao v vn hc Hn ng, t mnh vit ba tp th ch Hn. Trong Truyn Kim Vn Kiu ci bin, ng vay mn hoc vn dng bin ha rt nhiu cu ni ting trong th v t ca Trung Quc. Cch vit lm giu rt nhiu cho ng vng Nm ca ting Vit, tng cng sc biu hin ca n, c cng hin quan trng cho s pht trin ng vn dn tc ca Vit Nam. V vy, Ph Vin trng Vin Vn hc Vit Nam l Hoi Thanh [4] cho rng Nguyn Du v li, v ch th cha c mt nh vn, nh th no khc snh kp trong lch s vn hc Vit Nam. Sng to c sc khin mi quan h gia vn hc Vit Nam v Trung Quc cng thm mt thit. d. Nguyn Du cng chu nh hng ca phong cch th ca hnh thc ch ngha v phng c ch ngha ph bin Trung Quc thi by gi nn trong th ca ng bt gp nhng ch khoe khoang kin thc vn ha v th t Trung Quc ca mnh, vay mn mt s lng ln nhng cu c sn trong th ng v t Tng, s dng rt nhiu in c Trung Quc. Mt thnh cng ca ng nh trn ni. C iu, do mi m theo ui qu mc v mt ny nn cng thng mc sai lm l chng cht, gng p, thm ch vn dng khng ng, gy tn hi cho ni dung. C th ni nhng dn chng v mt ny nht u cng c. Chng hn:

30

quyn s 3, Nguyn Du dng my lu Tn kha kn rm khu r miu t ni tng t ca chng Kim Trng mi yu i vi c thiu n Vng Thy Kiu trong khu cc. Nguyn Du dng lm lu Tn ch nh cha ch khu phng ca Thy Kiu; dng mai sau mn chu ti thay o, kt thnh v chng trong li Kiu nh em gi thay mnh ly Kim Trng th r rng thnh ng mn chu v thay o mu thun vi tnh cm ca Kiu i vi Kim Trng. Bi theo Thy Kiu, ly c Kim Trng l mi nhn duyn hnh phc l tng ch tuyt nhin khng phi l chu v thay cho ngi khc. Nguyn Du thng vay mn nhng khun so quen thuc c khi nim ha, loi hnh ha v mt trong tiu thuyt thng tc ca Trung Quc miu t nhn vt khin cho nhn vt c bn sc vn ha trong nguyn tc ca Thanh Tm Ti Nhn tr thnh ngi no cng cng mt v mt. Chng hn khi miu t Thy Vn, Thanh Tm Ti Nhn dng thin kiu tuyt thuyn, tnh cam ninh m (v kiu dim tri cho xinh p tuyt vi, tnh n ha, im m), tinh thn tnh chnh, dung mo oan chnh, bit hu phong thi (tinh thn im tnh ngay thng, dung mo oan trang, ring mt phong thi). Bng ngn bt truyn thn ng v nn tnh cch hng ni, v p t nhin mc mc thanh tn ca mt thiu n nhn tnh vn nh. Nguyn Du th li mn nga tm mi (my tm nm) m Tam quc din ngha dng miu t Quan V trang nam nhi cao ln, uy v, khong t, lp vo khun mt c thiu n mi phn xinh p . Nu khun mt thiu n xinh ti mn mn li mc ra mt i lng my v s va en rm, va thng cng th ci iu kch cm nghim trng y h chng phi ph hoi c v p ca c thiu n sao? Cng nh vy, khi miu t thiu n Thy Kiu con nh trung lu, Nguyn Du li mn nhng khun so m tiu thuyt thng tc Trung Quc dng t nhng cu m qu tc c b mt y n nc nch, nn mi t nng c khun mt nh trng trn. Cn t tng mo ca tng gic bin T Hi th Nguyn Du li mn c lng my ca Quan V ln cm v ru ca Trng Phi gn ln mt T Hi, l ru hm, hm n, my ngi. V phng din ny, khng thy nhng t vng do chnh tc gi sng to nn, do vy cm thy c k, cng nhc khng c cht sinh kh no. V vic mn nhng danh c trong thi t c, Nguyn Du cng c nhiu ch vn dng khng c tha ng. Chng hn khen mt cu th ht sc bnh thng ca Thy Kiu trn bc tranh phong cnh ca Kim Trng, Nguyn Du mn cu th c sn ca Ph t khen ti th ca mnh khi ng v gi l cu Bt lc kinh phong v (Tay tin gi tp ma sa N.D.); khen nt ch Thy Kiu th vit Tinh kho nh thip ta Lan nh (So vo vi thip Lan nh no thua N.D.), khen ti th Thy Kiu th vit: Qun qun trn thi n u nhng cho ai (Th treo gii nht chi nhng cho ai, N.D.), Ban Siu, nng T, chng nhng cho ai (Nng Ban T cng u th ny N.D.). Khen ngi qu mc ngc li lm mt tnh chn thc. Khi miu t Thy Kiu ln u tin gy H cm cho ngi yu Kim Trng nghe, Thanh Tm Ti Nhn dng th php phng thanh t , cnh hm sc, li mt khong cch cho bn c tng tng, khin ngi ta cm thy ting n nh tnh yu ca nng, nng m nh ru ngon, lm trung nhn ca nng say m. Nguyn Du khng hiu c iu tuyt diu ca vic t , li k tn bn khc nhc c in l S Hn tng tranh, Phng cu hong, Qung Lng tn, Chiu Qun on m trong s khng mt

31 khc no c ni dung biu hin c ni lng ngi thiu n ang yu say m. Khc th ting st pht vt ln trn chin trng thi c, khc th t hip s thi xa git k th tr bo ngc, hoc nu khng l nim u on b buc phi g cho ngi ngoi tc th cng l lng hm m ca ti t i vi giai nhn. Li t thc ny tuy v hnh thc ngi khen ti n tinh diu ca Thy Kiu nhng v thc cht th s vic ngc vi nh, ngi ta ch cm thy chng qua Thy Kiu bit gy thnh tho mt s ca khc xa m thng ngy tng luyn tp, ch khng th dng n k thc t tng tnh cm mt cch ty . Ci ngn n va nhp mn y tht khng tng xng cht no vi li khen i khen li trong truyn, thy ch l kt qu ca vic Nguyn Du khoe khoang kin thc v m nhc ca mnh. Trong thi gian Nguyn Du i s nh Thanh, ngoi trng phi phng c ch ngha ra, vn n Trung Quc cn c phi tnh linh v cc nh th ch trng phong cch th hin thc ch ngha chng li nhng tc phong ng ngn ni trn. Nguyn Du khng chu hc nhng phi tin b m li chn con ng mt cng sc l phng c, phc c, chng nhng b nguyn xi nhn vt v ct truyn c sn m v mt ngn ng cng vin dn hu khp, lp ghp ty tin nn rt t c sng to mi c o v ngh thut. iu ny l c lin quan vi a v chnh tr v th gii quan ca ng. Ngoi ra, nhng ch hng v kin thc cng dn Nguyn Du ti nhng sai lm v ngn ng v chi tit. l: Mc d Nguyn Du l mt nh th ca Vit Nam tinh thng vn hc Hn nhng rt cuc khng th snh vi bc thng nho ca Trung Quc c. L mt ngi thng hiu Trung Quc nc ngoi, lm th bng phng php vay mn ca thi phi kho cu, nht nhnh ti liu ngn ng trong bin t liu vn ha Trung Quc mnh mng qu l khng trnh khi c cht qu kh i vi Nguyn Du. V th, trong khi vn dng c th cu ch trong thi, t v thnh ng, in c Trung Quc, ng kh trnh khi bc l nhng nhc im, nhng ch sa lm, vn dng lm, chng t ng cha thng hiu hon ton. Chng hn, dng lm lu Tn (k vin) ch bung the, ng mn thay cho ng song trong nguyn tc; sa lm cch gi m dm M T Ma trong nh cha thnh M T B, thm ch cn gi l m mi. u l nhng hiu lm do khng nm c cch dng mt s t ng c lin quan ca Trung Quc m ra. Cn nh nhng lm ln v mt vay mn th, t c in ca Trung Quc li cng nhiu, chng hn: t ra ngn ng ca Kim Trng cao nh, Nguyn Du cho chng n ni sc mi sch v, cho chng v hai ch em Thy Kiu, Thy Vn vi hai Kiu kha xun i ng Tc. R rng Nguyn Du vay mn cu tuyt c ng Tc xun thm ta nh Kiu trong bi Xch Bch ca Mc nhm khoe khoang hc vn ca mnh. Nhng s khoe khoang ch lm l ty s bt thng cu ny trong th Mc l mt cu gi nh. ng phong bt ch Chu Lang tin ng Tc xun thm ta nh Kiu c ngha l nu nh trong trn Xch Bch, Chu Du khng gp c iu kin c li cho ha cng l gi ng nam ni ln th ng Ng t b mt v tay To Tho. Dng mt th nh th v hai thiu n chn phng the m mnh yu mn, chng ha ra ru ng n cm cm

32 b kia hay sao? T Kim Trng t ni tng t ca mnh vi Thy Kiu, Nguyn Du cho nhn vt ny ni cu thnh ng: Lng ny chm chm, u dm t b ngh ngy di l m cy i th (cu 328 N.D.). Mn truyn ng ngn v mt anh chng ngc m cy ch i th m u vo cy cht cho mnh bt, v vi tnh cm nh thng ch i ngi thiu n mnh yu, tht l ng t qu mc. Th, t Trung Quc thng dng tc mai bc trng t ni su nhng Nguyn Du li dng cch vit ny t ni su v tnh cm ca chng trai c gi nn cho th sinh tr tui Kim Trng bc bch tnh yu vi Thy Kiu nh sau: V nng, thm su cht hn n ni tc mai nh sng (cu 383 384, N.D.). Ni nh th tht l lm b mt gi mo ht mc, chng khc g mt cng t trng hoa gp dp vui, lm tn hi n tnh cch a tnh nhng trung hu ca Kim Trng. Do cn xa l vi ti tiu thuyt ca Thanh Tm Ti Nhn, xa l vi hon cnh a l, tp tc sinh hot c miu t trong sch nn Nguyn Du thng nhm ln, thm ch gy tc ci. Tuy tc phm vn hc l ngh thut c php h cu nhng khi miu t hon cnh a l chn thc, c thc th khng nn miu t qu xa s thc khch quan, nu khng s gy n tng gi di trong bn c, lm hng hiu qu ngh thut ca tc phm. Sau y l mt vi dn chng nh th v hon cnh a l: Di bt Nguyn Du, Lm Truy ca Sn ng v V Tch ca Giang Ty l hai thnh ph duyn hi u cch bin 150 dm, li c ng chuyn ngay n cnh bin. Miu t nh th l do khng nm vng hon cnh a l vng duyn hi ca Trung Quc, ph hoi tnh chn thc ca chi tit. c bit l khi miu t chi tit Thy Kiu nhy xung sng t t, nhng vi phm v thng thc a l ca Nguyn Du cng in hnh. ng vit: Cu 2619: Bng nghe thy triu o dng. Bit thn n Tin ng Cu 2636: Xa trng bin khng gii hn. Bung mnh nhy xung Trng Giang Th quan hay tin vi n cu. Sm chu tm y sng, mt di mnh mang. Nh th l ln ln Tin ng vi Trng Giang [5] . Mt lot nhng mu thun nh trn lm hng hu ht tnh chn thc ca chi tit, cn g ni n tnh chn thc ngh thut na?

33

Tn gi chung cho tiu thuyt Minh Thanh, k c Tam quc din ngha, Thy h C ngha l li lp t ng ca Vit Nam. C l l vn iu (P.T.C). [3] C ngha: Mt i nh Minh khng c nng ca k th hai Nghn nm i Vit l bi th tuyt diu nht. [4] Tc gi bi vit nhm l Hoi T. y cha li cho ng. [5] Ngi ph bnh hiu lm trng giang (con sng di rng) danh t chung thnh Trng Giang danh t ring. Ngun: Nguyn vn ting Trung ng trn Minh Thanh tiu thuyt lun tng, s 4 (thng 6.1986) v s 5 (thng 9.1987). Bn dch ting Vit ca Phm T Chu in trong 200 nm nghin cu bn lun Truyn Kiu, Nh xut bn Gio dc, H Ni 2005
[2]

[1]

1
www.talawas.org |

Dch thut Lot bi: 240 nm sinh Nguyn Du (1765-1820) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 7.12.2005 Phm T Chu Sng gi bt k t mt bn dch Gn bn mi nm trc y, trong bi cnh lch s ni lin ni, sng lin sng gia Vit Nam v Trung Quc cng nh tnh hnh hu ngh gia cc nc Phi cn c tng cng, nm 1958, Gio s Hong Dt Cu Hc vin S phm Hoa Nam ti Qung Chu b nhiu cng sc dch Truyn Kiu Vit Nam sang Trung vn hin i. Sch c a vo Tng th Vn hc Phi v do Nh xut bn Nhn dn vn hc xut bn thng 8 nm 1959. Trong Li ni u, Gio s Hong c vit: Nguyn Du t khi t th n nay hn trm nm, cun th trng thin ny (Truyn Kiu, P.T.C ch) vn lu truyn rng ri trong qun chng nhn dn cc tng lp ca c nc Vit Nam. Cun sch l mt trong nhng tc phm vn hc c in ni ting ca Vit Nam, cng l mt tc phm ln ra i trong s kt hp hon m gia vn ha gia hai nc Trung Vit, chng khc no tm bia k nim tnh hu ngh v vn ha gia hai nc, trc y v sau ny, mi mi khc su tnh hu ngh chn thnh khng th phai m (tr. 10). Trong Li cui sch, Gio s Hong cho bit thm: Vn hc c in Vit Nam v vn hc c in Trung Quc c mi lin h cc k su sc, l iu ai cng bit. Song le, nhiu tc phm c in ni ting ca Vit Nam c rt t ngi thm ch c th ni cha c ai dch v gii thiu Ngi dch khng qun nng cn km ci, c s khuyn khch mnh m ca Phng Nghin cu khoa hc Hc vin chng ti, li c Gio s Trn Vn Cp v Ban Vn S a Vit Nam v Gio s o Duy Anh Trng i hc Vit Nam gi tng cho cc bn Kim Vn Kiu, c c ln mi, cng nhiu t liu mi nht, gip cho ngi dch c ung dung hc tp cui cng vo ma thu nm ngoi bc u dch ton b. Nhng nn dng hnh thc no dch y? Nu l dch th phng Ty vn ny d dng gii quyt. Song i vi tc phm c in ca Vit Nam m ni, c hai tnh hung khin chng ti phi n o. Mt l, ni chung, tc gia c in Vit Nam u tinh thng vn hc Trung Quc, rn luyn rt su trong vn ha Trung Quc. H tip thu di sn vn hc phong ph ca Trung Quc ri chuyn qua dng ting Vit (ch Nm) m sng tc. Mc d trong tc phm c sc thi dn tc v cch lut nht nh nhng chng ta vn c th thy du n su sc ca vn hc Trung Quc.

2 Hai l, ch Nm Vit Nam v c bn da vo Lc th ca Trung Quc m sng to nn, mt ch mt m, tng t vi th ch Hn v mt cch lut. Hn na cc tc gia c in Vit Nam c b dy tu dng v vn hc Hn vn, tt nhin nhiu cu qua thi xao trong th, t, khc c sn ca Trung Quc c vn dng, dung hp c la chn v c dt mt cch thnh tho vo tc phm th ca h V vy, kt hp vi c trng trn y, gi c phong cch ca nguyn tc, trong khi tin hnh dch, ngi dch s lc nh ra my th l nh sau: 1. i vi cu ch Hn vn vn c trong bn ch Nm, c gng ht sc gi nguyn dng (chng hn cu 17: Mai ct cch, tuyt tinh thn; cu 189: Sng in mt, tuyt pha thn ca nguyn thi). 2. Khi tc gi vn dng th v t Trung Quc, do hn trong th lc bt nn thng c tnh hnh thm, bt i vi cu nguyn c; khi dch, ngi dch c gng hon nguyn mt cch thch ng (chng hn cu 1231 dn th Tit o, cu 2030 dn th ng nh Qun u c tnh hnh ny. Cu th n nh Qun trong bn ch Nm l Ting g im nguyt, du giy cu sng c bt i hai ch, ngoi ra tng t nh th c). 3. Nguyn thi gm hn ba ngn dng lin thnh mt mch. cho chia on c phn minh, lin tip kht khao, ch ni tip ca cc on, ngi dch dng thm nhng t truyn rng, li ni dn sang on khc, nhm trnh li ri rc v kt cu. V tc phm c in Vit Nam cha tng c bn dch ra ch Hn [1] nn khng c c s vay mn ng k. V mt th ti, ngi dch ch l c gng theo cho kp nn dng hnh thc xng tng gn gi vi nguyn thi, hy vng v c bn t ti mc c t ng v vn iu ring c vn hc c in. Cn nh nhng ch cc vi diu khc chit ca nguyn thi, ng nhin cha c kh nng thc hin vic truyn t nh tht c (tr. 155 - 156). S nghim tc, thn trng ca dch gi Hong Dt Cu cn t ti mc: Sau khi bn dch bc u hon thnh, ngi dch nhn thnh nhiu bn, chia ra nh nhiu ng ch Vit Nam v nhiu ng ch lm cng tc khoa hc v vn, s ca Vit Nam trong nc gp kin. Ngi dch da vo nhng ch gio qu bu ln lt nhn c tin hnh sa cha. Ngi dch cn c mt vi lu hc sinh Vit Nam bc cao Qung Chu, trong lc bn rn vn da vo nhiu loi vn bn i chiu sa cha tng cu tng rt t m cho bn dch ca ti. Tnh hu ngh quc t tht l ng qu (Li cui sch, tr. 157). Trong Li ta cho bn dch ni trn, c Bi K lc by gi l Ch tch Hi hu ngh Vit Trung, sau khi c k cng nhn xt: Hong tin sinh vi ngh lc kin quyt v nhit tnh nng hu dng nhiu cng phu m nn c bn dch ny, lm cho gii vn ngh Vit Nam thm rng r, cung cp cho gii vn ngh Trung Quc mt t liu tham kho mi, nht l i vi vn giao lu vn ha Trung- Vit c cng hin nhiu lm Tc phm ca Hong tin sinh dch ra, Trung m Vit, Vit m Trung, chng khc no

3 ng, tnh mch trong c th con ngi tun hon khng ngh, nht kh lu thng, khin cho ti cm nhn c mi nhn duyn ln v mt thit gia vn t hai dn tc, m tnh hu ngh ca hai nc ang c ngha ln, cng i su, cng kt cng vng (tr. 1). K t y, bn dch Truyn Kim Vn Kiu ra Trung vn sng im gi lng lu hnh hai nc Trung Vit cho ti u nhng nm 60 ri hu nh chm vo qun lng trong hai chc nm tip theo. Cho ti nm 1986, sng gi bt k bt u ni ln t bi vit So snh Truyn Kim Vn Kiu Trung Quc v Vit Nam ca nh nghin cu ng Vn Thnh gm phn I v phn II ng trn Minh Thanh tiu thuyt lun tng, tp 4 (1986) v tp 5 (1987), do Xun Phong vn ngh xut bn. Gn y, bi vit vi hai phn trn c tc gi ng Vn Thnh tp hp trong cun Thanh i vn hc lun co (tp bi vit bn v vn hc i Thanh) ca ng v do Xun Phong vn ngh xut bn nm 1994. Trong bi vit gm hai phn ni trn, tt c lun im v kin nh gi Truyn Kiu ca Nguyn Du, t s phn tc phm, nhn vt, ct truyn, t tng ch cho ch nhiu chi tit khc v ngh thut, v kin thc, hc vn u c rt ra t kt qu so snh gia Kim Vn Kiu truyn bng vn xui vi bn dch Truyn Kiu ra Trung vn hin i ca Gio s Hong Dt Cu. Mt ngi th v nim say m hc thut, mun pht hin ra mt iu g mi m, mt ngi th v tnh cm nng nhit i vi Vit Nam, mun cho ng o bn c Trung Quc bit n Truyn Kiu ni ting, nhng kt qu th tri ngc hn li vi lng mong mun ca c hai. Cc bn u c iu kin c ton vn bn dch bi vit ca ng ng Vn Thnh t s thy nu ch da trn bn dch mt tc phm tin hnh nghin cu, bnh ging, bnh lun v tc phm , hoc nu khng tht am hiu ngn ng ca nguyn tc nh dch th d xut pht t tnh cm tt p nh th no i na, kt qu t c c khi tr thnh yu nhau m li bng mi ph nhau!. Trong bi vit vi u c Truyn Kiu bn Trung vn (bo Vn ngh s 44, ra ngy 311-1990), chng ti cp s qua mt vi ch bt n trong bn dch ca Gio s Hong Dt Cu. bi vit ny, chng ti nu hu ht nhng ch bt n ca bn dch ni trn dn ti nhng lm ln trong ph bnh ca ng ng Vn Thnh c phn I v II ca bi nghin cu so snh. Cn nhng lm ln khc trong bi ph bnh bt ngun ch yu ch tc gi bi vit nh ng sng tc vi dch, nh ng hai th loi khc hn nhau l th v vn xui, khng m xa g n c im bt php ngh thut ca chng th chng ti xin dnh cho mt bi vit khc. Theo trnh t kin ph bnh, bn dch Truyn Kiu ra Trung vn gm nhng sai st nh sau: 1. Trm nm trm ci ngi ta, Ch ti ch mnh kho l ght nhau. Tri qua mt cuc b du, Nhng iu trng thy m au n lng. L g b sc t phong, Tri xanh quen thi m hng nh ghen.

4 Su cu m u Truyn Kiu trn y c dch thnh: Nhn sinh bt mn bch, Ti mnh lng tng phng. Thng tang a bin o, Xc mc s kham thng. B sc t phong, nguyn v tc d, Hng nhan thin , s dic tm thng. (i ngi khng y trm nm, Ti mnh ngng tr nhau. Bin du nhiu bin o, Mt thy vic m thng. B sc t phong vn khng ng l, Hng nhan tri ght, vic cng tm thng.) dch ch quen thi, dch gi dng hai ch tm thng m trong Trung vn c ngha bnh thng, thng thng (thng xy ra, ng thi cn hip vn vi phng nhng cu trn. Nhng tm thng cn c ngha l nh mn bi tm l n v o lng c xa, bng 8 thc ta v thng gp i tm, bng 16 thc ta, tc 1 trng 6 (khong 5 mt chiu di); bnh thng (thng thng) cng c ngha khc mang xu, khng tt, rt hay c dng trong nhn xt l lch ca cp ch qun vi cp di hoc nhn xt v nhau thanh danh bnh thng c ngha l thanh danh rt c vn . Bi vy quen thi m dch l tm thng l rt khng n. Chnh hai ch tm thng ny l ci c cho ng ng Vn Thnh ph bnh Nguyn Du l i vi bi kch ca ngi ph n rt lnh nht, bo chng qua vic cng tm thng. 2. Thy Kiu sc so khn ngoan, v duyn l phn hng nhan nh (cu 2660) Mt mnh mnh bit, mt mnh mnh hay (cu 2674) Ch sao phn mng c dy (cu 1715) Nm cu ny c dch l: Thy Kiu thng minh tuyt u ln, Hng nhan bc mnh thin ch tu. (Thy Kiu thng minh khng ai bng, Hng nhan bc mnh tri nh sn.) oan v a tnh chiu ha,

5 a ti thc d chiu on hu. (Nguyn v a tnh m chuc ha, Ti nhiu bit lm cng chuc on lo.) Nh bc mnh ti cao (Ch mnh bc ti cao) Thy Kiu vn rt thng minh (Thng minh vn sn tnh tri, cu 26) nhng trong li s Tam Hp, b ch ni nng sc so khn ngoan. Vn bit sc so khn ngoan qu m v duyn kiu. Nhng sc so khng m dch thnh thng minh tuyt lun th khong cch vi nguyn ngha xa; n cu Mt mnh mnh bit, mt mnh mnh hay m dch thnh a ti thc d chiu on u th khong cch xa tt m n mc khng cn thy bng dng ca nhau na. Chc hn dch gi hiu bit v hay cu ny l ti nng v kin thc, cn mt mnh l khng ai bng c do dch thnh a. Cn d chiu on u l dch gi thm vo cho ch u hip vn vi tu cu trn. Ring ch c dy cu 2715 th chng ti chu khng hiu c v sao dch gi li dch thnh ti cao. Ti v c c khi thng nht vi nhau mt con ngi nhng khng v th m dch c thnh ti c. Mt lot nhng thng minh tuyt, a ti thc, ti cao trong on dch ny l ci c cho nh ph bnh h ng khng nh ng c sng tc ca Nguyn Du l ch nhm pht tit ni phn ut bt bnh vi vic c ti m khng gp thi ca mnh, v ch no ng cng cho thm thu quan nim ca mnh vo, lm nh hn, thp hn ch mang ngha x hi ln lao ca nguyn tc. 3. Bng u c khch bin nh sang chi. Ru hm, hm n, my ngi, Vai nm tc rng, thn mi thc cao. ng ng mt ng anh ho, Cn quyn hn sc, lc thao gm ti. i tri, p t i, H T tn Hi vn ngi Vit ng. Giang h quen thi vy vng, Gm n na gnh, non sng mt cho (cu 2166 - 2174) Sang bn dch Trung vn, on trn y thnh: Hu nht bin cng khch nhn, ht nhin lai cu lan du ng. Tha sinh c h tu, yn hm, tm mi, Khot kin bng, th mo hin ngang, Hng t anh pht, Tinh thng quyn cn, cnh kim ti lc cao cng.

6 nh thin lp a nam t hn, Tha danh hon T Hi, nguyn lai Vit ng sinh trng. Tha qun ti giang h gian, t lu lng, Bn kin cm kim, nht b tng, phiu qu cao sn d hi dng. (C mt ngi khch bin cng, bng ti cu lan du ng, Ngi y ru hm, hm n, my ngi. Vai rng, th mo hin ngang, Dng v anh hng tot ln, Tinh thng quyn cn, cng thm ti lc cao cng. i tri p t trang nam t. Tn gi T Hi, vn Vit ng sinh trng. Quen chn giang h, mc tnh lu lng, Na vai n kim, mt mi cho, vt qua ni cao vi hi dng). Trong on trn y, c my ch dch rt khng t, d gy hiu lm: sang chi dch thnh du lng, vy vng dch thnh lu lng. Dng du dch sang chi l , nhng dch gi phi dng du lng cho vn vi ngang, cng, trng, ng nhng cu tip theo. Bi vy Nguyn Du mi b ph bnh l ti ngn bt ca ng, bc anh ho tho d T Hi m ch ln ngt tri b thay i thnh v s giang h lu lng khp ni y ra sc ni v qung i lu lng ca T Hi r rng c lin quan ti qung i 15 nm lu lng ca Nguyn Du tnh Thi Bnh. V uy th p o tuyt i qun i triu nh ca T Hi, bn Trung vn dch cng khng t. Mc d dch gi chuyn hu ht trong nguyn thi sang bn dch song ng khng th no lm cho bn c ta c c cm gic khoi tr nh bn c Vit Nam khi c on sau y trong bn Truyn Kiu ca Nguyn Du: Tha c trc ch ngi tan, Binh uy t y sm vang trong ngoi. Triu nh ring mt gc tri, Gm hai vn v rch i sn h. i con gi qut ma sa, Huyn thnh p nm ta ci Nam. Phong trn mi mt li gm, Nhng phng gi o ti cm s g! (cu 2439 - 2446) Nu dch gi am hiu ting Vit, hn s thy cu dch Chin qu lin min khng gy n tng mnh m bng trc ch ngi tan bi b mt hnh tng sinh ng. Nhng cu tip theo nh Kh tng vn nghn dch i cn gi qut ma sa; Phong trn lm chuyn, gm bu cu vng (Phong trn a s, bo kim nh hng) dch Phong trn mi mt li gm cng mc nhc im tng t. Chnh v l , ng ng Vn Thnh mi i n nhn xt: Di bt Nguyn Du, u th p o tuyt i qun i triu nh ca T Hi gim nh rt nhiu.

7 4. H Chung c k li gi Cng trong nha dch li l t tm. Thy nng hiu trng tnh thm, V nng ngh cng thng thm xt vay. Tnh bi lt lun y, C ba trm lng vic ny mi xui (cu 607 - 612) Gio s Hong Dt Cu dch on trn nh sau: Hu nht c tnh Chung lo li, lo luyn thm trm, Tuy th nha dch, dn bnh t tm. Th lng tha ch tnh trng hiu, Bt cm ln mn thm thm. Tha m trung an bi bin php, Sch ngm tam bch, tc vi kt n pht kim (cm). (C mt vin li gi h Chung lo luyn thm trm, Tuy cng nha dch nhng c t tm. Thng cm nng ch tnh trng hiu, Bt gic thng xt ht lng. Bn ngm thu xp bin php, i ba trm lng bc lm tin pht kt thc v n.) Hai cu Tnh bi lt lun y, C ba trm lng vic ny mi xui m dch thnh Bn ngm thu xp bin php, i ba trm lng bc lm tin pht kt thc v n l b mt nhiu hay v hnh tng quan trng, lm sai lc c ni dung nguyn thi. Ngoi ra, cng trong phn ny, dch gi dch Trong tay sn ng tin ch chung gii cm cn ny mc tham nhng thnh Vn quan tin git lng (Vn quan yu trin) ch k giu c khin ngi ph bnh hiu cu ny ni ring M Bt Tin (M Gim Sinh) m thi. Chnh v da vo my cu dch ny m ngi ph bnh ln ting ch trch Nguyn Du gi th din cho quan li phong kin, v ng trn lp trng quan li phong kin m ct b ni dung chng tham quan li ca nguyn tc. 5. Bn dch Trung vn cn c mt s s xut khc khin ngi ph bnh cng sai theo: a. Bn dch my Tn (My tn kha kn song the, cu 249) thnh my lu Tn v n ngi ph bnh ch cn li hai ch lu Tn. My Tn theo T in Truyn Kiu cng nhiu bn ch gii khc, dng ch ngi p, cn lu Tn l tn gi khc ca k vin. Li dch ny khin ngi ph bnh ch Nguyn Du: Dng lm lu Tn ch nh cha ch khu phng ca Thy Kiu.

8 b. Cu Thng trn nh gi cung my, Trn trn mt phn p cy liu (cu 327 328) c dch l Cnh cnh th tm, Th chu i th cm t si tng (Lng ny chm chm, u dm t b ngh si ngy m cy i th). Theo T in Truyn Kiu, p cy l m ct theo in Vi Sinh hn gp mt c gi di cu. C gi khng n, Vi Sinh vn c m ct cu i, mc nc dng n ni cht ui. p cy khng phi l m cy trong thnh ng m cy i th tng ng vi thnh ng H ming ch sung ca Vit Nam. Thiu st ny ca bn dch khin ngi ph bnh tng u Nguyn Du hng v kin thc, nn lm ln v mt vay mn th t c in Trung Hoa. c. Cu C li ly xung m th khn ngay (cu 940) c dch thnh D ty thanh quy h, thnh mi b thanh k nhng (Theo ting qu xung, nghe b mi th thm khn kha). M trong cu ny ch T B, khng hiu sao ngi dch li hiu l b mi, v vy ci lm ca bn dch c quy thnh ci lm ca Nguyn Du. d. Cu Du em nn v nn chng (cu 737) c dch thnh Tha nht l i o cng, kt thnh phu ph (Mai sau mn chu ti thay o, kt thnh chng v) cng gy nn nhng li ph bnh khng ng c. Trn y l mt s lm ln ca bn dch m trong bi vit ca mnh, ngi ph bnh tng l ca Nguyn Du nn ln ting ph phn ch trch. Ngoi ra, bn dch cn c nhiu li dch khc khng th b qua. Sau y l mt vi ch:

Cu Mt li bit n ta, Mun chung nghn t cng l c nhau (cu 2203 2204) m dch thnh Phin ngn o pha, Ng ng hu vn chung thin thng, tn kh cng hng vinh hoa (Mt li ni toc, Ta c vn chung ngn c nga, kh cng nng hng ht vinh hoa) th qu l b mt mt hay ca truyn Nm. Cu Tng ng cht cha can lng. Cn rng b mt ch ng lm hai m dch thnh Duy bi trung nin m khng c con trai, l ng cng nng ly hn (Duy th trung nin v t, L ng ha nh ly hn). Tuy ngc vi li k trn l thm cho nguyn thi trung nin (ng tui) nhng cng c im yu chung l qu nm na, lm mt ht cht th ca nguyn thi. Cu o tin bn tay phm, Th vin cnh qut cho cam s i c dch thnh o tin ging qu khng ai bit, Chng chung o tin chung cam qut (Tin o giai chng v nhn thc, Bt i tin o i cam qut). Ngi dch ch thch: y l ngn ng Vit Nam ni trong x hi, ngi nhn bit c tht gi khng nhiu, c th lm gi la gt (sd, tr. 149). Ngi ph bnh cng vit: Cu ngn ng Vit Nam ny hnh dung con ngi ta khng phn bit c tht gi, ngi M Gim Sinh bp bm, cho rng d la bp c ngi i chung ca c hai cu khng c g kh hiu, m ch kh hiu ngha ca ch qut v xut x ca n.

9 C o Duy Anh gii thch: Qut l cy qut T ng Pha c cu th: Lo nhn du h nh nhi ng, Bt chin mai chi chit qut chi (ng gi chi a nh tr con, Khng b cnh mai m li b cnh qut), c ch ng gi khng ng n m cn chi gi (T in Trun Kiu, tr. 322). ng Nguyn Qung Tun gii thch: Theo chng ti ngh th qut l tri rt ngt nn tc ng c cu M qut lm chanh. Vnh qu qut, cy qut, Lng Gin Vn c cu: Phan chi chit phiu cn, cam ch nhc qunh tng thy (Vin cnh ngt nhnh cao, ngon ngt ta nc qunh tng). Nh th th vin cnh qut l hng tri ngon ngt, ng c vi cu th ca Nguyn Du (Truyn Kiu, Nh xut bn Khoa hc X hi, 1995, tr.129). Hai cch gii thch trn y mi bn mt v nhng vn cha lm r c v sao ang ni o li chuyn sang qut, v vy c ngi cho qut khng phi l cy qut m c ngha l tt: cnh qut l cnh cao tt, cao nht. D cn mc ch ny th xa nay cng khng c cch hiu no, cch dch no nh cch ca bn dch Trung vn c. Nhng ch dch khng t, thm ch dch hng, gy hiu lm tai hi nh trn c qu nhiu trong bn dch Trung vn. Trong phn th c dn trong bi nghin cu so snh cn c: Cng danh khoi tip phi thng (Cng danh chnh chng phi thng) dch Cng danh ai dt li no cho qua (cu 2496); Ln c th ho (Hng xm nhiu i giao ho) dch Chung quanh vn t nc nh (cu 153); Ph tng h tu ti c, Phanh khc th sinh hon tri, tnh i t vong dch Du sao bnh v ri, Ly thn m tr n i cho xong (cu 1195); To ha tiu nhi tc lng, Ch v liu bc c t dung, th tn thin trng ma chng (Ha nhi tru ct, V c cht nhan sc m phi chu nghn trng ma chng) dch Ha nhi tht c n lng. Lm chi giy ta v hng lm nao! (cu 1129) Gi h ha trang no trong bn dch, chng ta cng c th thy c nhng li dch tng t. Cu Trng nng chng cng ra tnh eo ai (cu 1064) c hnh thnh Tha d i thng gi v kiu m ch c nng (Chng m yu c gi kiu m ); cu hu lng ti gi trng (cu 137) c dch thnh Bi trc phong nguyt hnh nang (eo ti gi trng trn lng) Truyn Kiu c chuyn th t tiu thuyt Trung Quc, mn nhiu ch ngha Trung Quc. Nay do chnh ngi Trung Quc chuyn tr li sang Trung vn, th m dch gi cn khng nh lng ti gi trng xut x t bn nang phong nguyt trong th vn c Trung Hoa? iu ny khin chng ti ng rng dch gi khng am hiu ting Vit hoc vn ting Vit ca ng cha dch mt tuyt tc bng ngn ng ting Vit nh Truyn Kiu. Trong bn dch, ng c ghi r da theo bn Kim Vn Kiu ca ditons Alexandre de Rhodes, H Ni, 1942. Tic rng cho n nay, chng ti cha tm ra bn . Th vin Quc gia H Ni c hai bn Kim Vn Kiu ditions Alexandre de Rhodes nhng u in nm 1944: bn k hiu M. 16932 in xong ngy 20 Mai 1944; bn k hiu M.17193, Dexime dition, in xong ngy 23 Dcembre 1944. Ngi vit Li ni u v c l cng l ngi dch tn tt M. R dch ra ting Php bm st nguyn thi tng cu mt nhng theo li dch ngha ch khng phi thnh th v khng km theo phn phin m Nm ra ting Vit. Cu Tng ng cht cha cam lng, Cn rng b mt ch ng lm hai c dch l: Mais, envers lautel des anctres, il, me restail un

10 remords [2] , et, grincant des dents, jai du rompre en deux le caractre Union (tr. 110). Cu hu lng ti gi trng, dch gi ngi Php cng hiu r ch lng (nhng tic li hiu sai gi trng) v dch l: Tenant des sacs pas trs remplis, lgers comme vent et rayon de lune [3] . Nh vy khng r bn Kim Vn Kiu Editions Alexandre de Rhodes nm 1942 y c nh hng no i vi bn dch Trung vn hay khng. Vi tnh cm yu mn nhit thnh i vi Vit Nam v vn hc Vit Nam, Gio s Hong Dt Cu bng nhiu bi nghin cu v vn th c Vit Nam cng nh v Nguyn Du, thit thc gp nhng nhp ng k cho chic cu ni tnh hu ngh gia hai nc Trung Vit. Dch Truyn Kiu cng l nhm mc ch . Nhng cng c khi v tnh hu ngh, nhiu vn t nh v mt cht lng khoa hc c th cng c pht biu mt cch t nh nh th. Chng ti rng c Bi K thy trc cht lng dch ca bn Trung vn ny nn trong vi Ta c c ni cung cp mt t liu tham kho mi cho gii vn ngh Trung Quc. C khng ng rng ba chc nm sau, Truyn Kiu Trung vn li c coi ngang nh chnh bn tin hnh nghin cu so snh, khin cho kt qu rt ra i ngc vi mong mun ca chnh dch gi cng nh ngi vit Ta l lm rng r thm cho gii vn ngh Vit Nam. Sau nm 1990, ti vn khng nh vit thm v cht lng bn dch Truyn Kiu ra Trung vn bi xa nay ti vn tn knh hc gi ht lng v Vit Nam nh Gio s Hong Dt Cu. Nhng gn y ti li c bit nhiu sinh vin, c nhn, nghin cu sinh Trung Quc khi vit lun vn v Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn vn tham kho bi nghin cu so snh ca ng ng Vn Thnh y a vo mc nh hng ca Kim Vn Kiu truyn i vi Vit Nam. Tt nhin nhng lun im chnh ca bi vn c trch dn, chng hn vn l mn cu chuyn trong Kim Vn Kiu truyn k thc ni cm khi v hu ti v mnh, pht trin ni phn ut bt bnh c ti m khng gp thi ca mnh, i vi bi kch ca ph n m khng c cm th g mnh m (Lun vn Thc s ca c Vng Thin Nghi, Phng Nghin cu vn hc Trung Quc, Trng i hc ng Hi, i Loan, 1989, tr. 174 - 175). Chnh v vy m c bi vit ny.

Trong Th vin Hn Nm c ba bn dch ch Hn c t lu. Le remords de navoir pas encore le fils pour le culte familial, et la consquence de remords: l obligation de continuer vivre avec sa femme. [3] Le mince bagage du lettr en voyage, qui prte peu dattention aux questions matrielles Ngun: Cng b ln u trn Tp ch Vn hc nc ngoi, s 5, 1997, in li trong Hai trm nm nghin cu bn lun Truyn Kiu, Nxb. Gio dc, H Ni 2005, tr. 1583 1593
[2]

[1]

1
www.talawas.org |

Vn hcVn hc Vit Nam Lot bi: 240 nm sinh Nguyn Du (1765-1820) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2.12.2005 Nguyn Hu Chi Tr li cu chuyn so snh Kim Vn Kiu truyn vi Truyn Kiu ca ng ng Vn Thnh 2 k 1 2 Bi So snh Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn vi Truyn Kiu ca Nguyn Du ca nh nghin cu Trung Quc ng Vn Thnh xut hin gn hai thp k nay, gy khng t sng gi trong gii nghin cu Truyn Kiu Vit Nam v th gii. Tuy nhin, cng chng vn hc ng o dng nh cn cha bit n cuc tranh lun ny. Bi vit mi nht ca nh nghin cu Nguyn Hu Chi sau y s m u lot bi ca cuc tranh lun. Trn trng gii thiu cng c gi.
tal a wa s

Nm 1989, ti l ngi c ci may mn tip xc vi hai cun Minh Thanh tiu thuyt lun tng tp 4 (1986) v tp 5 (1987) trong c bi So snh Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn vi Truyn Kiu ca Nguyn Du in lin hai k ca ng ng Vn Thnh m nh Trung Quc hc ngi Nga Riftine nh trao cho c ti Moskva ri sau nh ti em v tng li ch Phm T Chu. Va c, ti nhn thy y l mt bi vit c ng kh khng bnh thng, c v l mt hi chung cnh m, hay mt go nc xi sau lng cho ngi ta tnh li, nh li Hunh Thc Khng ni v bi Ng c K cng v chuyn nh gi Truyn Kiu 70 nm v trc. Li l ca ng Vn Thnh k nh l li tm huyt ca mt trng s mun ra tay t khi chng kin cnh trm lun ca mt sn phm thuc kho bu tinh thn ca t nc mnh, b ng loi (ngi Trung Hoa) qun lng, trong khi th ngi ch em sinh i vi n ti mt quc gia khc - Truyn Kiu - li c ht thy ngi Vit v rng hn, rt nhiu ngi c trn th gii, k c mt s hc gi Trung Quc rt mc trn trng, cao, coi nh kit tc ca mt thin ti. Ti cm thng vi ni phn hn chnh ng ca nh nghin cu h ng v knh trng cng phu kin tr tm kim bng dng nguyn bn Kim Vn Kiu truyn ca ng, cng nh hng th n nhn nhng thng tin mi m v Kim Vn Kiu truyn m ng cung cp, c nhng li bn gii v nhiu mt kh th ng gi ra t tc phm ca Thanh Tm Ti Nhn, nhng li rt khng ng tnh vi cch ng bnh vc Kim Vn Kiu truyn bng vic h thp Truyn Kiu. Ti thm hn vi lng th no cng phi c ngy hu chuyn ng. V th, mc d t by n nay k cng lu, c nhiu ngi nh Phm T Chu, Hong Vn Lu, Nguyn Khc Phi v c Trn ch Nguyn i Loan ln ting [1] , xem ra ting chung ca ng Vn Thnh ging ln mi tm nm v trc vn cn gy hiu ng trn vn n Trung Quc, i Loan, c th Vit Nam v bit u mt s nc khc na [2] , nn xin tip tc c my li mo mui trao i vi ng tin sinh. 1. Ti rt tn ng vi Nguyn Khc Phi rng mun so snh Kim Vn Kiu truyn vi Truyn Kiu mt cch khoa hc nht thit phi c nhng thao tc nghim chnh v t m

2 nhm i chiu ch d ng gia hai bn tht rnh mch ch khng th ty tin. Ti cng khng km tn ng Phm T Chu v Hong Vn Lu rng mun lm so snh cho chnh xc, khng ch phi thnh tho c Hn ng m cn phi rt thnh tho ting Vit nht l ting Vit th k XIX, ci m ng ng Vn Thnh ch mi c c mt v. n ni khi so snh, ng v tnh ri vo lm ln v phi da vo bn dch Truyn Kiu ra ch Hn cha my chun xc ca ng Hong Dt Cu [3] . Ti s khng nhc li y nhng g h ng tht th khi khng vt qua ni ci by ca bn dch m Phm T Chu v Hong Vn Lu thng thn ch ra, khin cho nhng ch trch ca ng, chng hn ni rng Nguyn Du h thp tnh cch hai nhn vt Thy Kiu v T Hi, hoc Nguyn Du dng in khng chnh... u tr nn v ngha. Ti cng cha th lm ci vic so li tng on tng cu tht k lng gia Kim Vn Kiu truyn v Truyn Kiu nh Nguyn Khc Phi mong mun. Vic y Phm an Qu thc hin t nm 1991 [4] , sau Nguyn Thch Giang, Triu Ngc Lan v L y Thu li tip tc tuy nhm ch ch khc nn ch thu gn trong mt s nhn xt [5] . Tuy nhin, ti cng t mnh i chiu mt chng mc nht nh gia hai tc phm, vi mt mc tiu hn ch, nhm gii quyt nhng vn t ra trong bi ny. Ch quan trng trc ht, theo ti, l hy nhn su vo ch ca ng ng Vn Thnh. ng mun xut iu g cp thit khi so snh Truyn Kiu vi Kim Vn Kiu truyn? Nguyn Khc Phi cho rng khng th ph nhn nh cao, thm ch rt cao Truyn Kiu ca Nguyn Du trong bi ca ng [6] . c i c li bi ng Vn Thnh nhiu ln ti thy khng hn nh th. Nguyn Khc Phi khng thch cch ly tiu ch ca mt tc phm Trung Quc nh Hng lu mng lm thc o gi tr Truyn Kiu ca Vit Nam. Rt ng, nhng m thi cng c c i, nu ng Vn Thnh thc tm mun snh Truyn Kiu vi Hng lu mng. c li cu vn ca ng ng Vn Thnh, th no u c phi. ng ch ni l d lun t trc n nay v Truyn Kiu ch khng phi kin ca bn thn ng. Thm ch ng cn dn li ng Trng Triu Kha trong sch S gin lch s vn hc Phi cho rng Ngi dn Vit Nam so Nguyn Du, tc gi Truyn Kiu, vi Pouskine ca Nga, Balzac ca Php v To Tuyt Cn ca Trung Quc [7] . Vy ci thc o m Nguyn Khc Phi e ngi thc cht theo ng Vn Thnh l ca ngi Vit y, tuyt khng phi ca ngi Trung Hoa v ngi nc ngoi. Nh sau y ta s thy, dn ra nhng li ny, ng Vn Thnh mun kn o hon li thc o y cho ngi Vit theo kiu ci g ca Csar th tr v cho Csar. mi l ch dng thm trm ca tin sinh h ng. V sao ti dm ni vy? Hy xem trnh t phn tch trong bi ca ng Vn Thnh. Sau khi ht li phn nn s bt cng ca d lun trong nc b qun Kim Vn Kiu truyn sut my trm nm, thm ch s tot, h ng bn so snh Kim Vn Kiu truyn vi Truyn Kiu theo mt tin trnh hai chng. Chng th nht chia lm hai bc nh l so snh ct truyn v so snh ch t tng gia hai tc phm, chng th hai l so snh nhng tnh tit sai d gia hai tc phm, t rt ra kt lun cng theo mt tin trnh hai cp, nng lun im ln dn dn. Tin trnh u, c ba kt lun c bn c rt ra: a. Nhn vt chnh cng tnh tit ct truyn hai b Truyn Kiu ca Trung Quc v Vit Nam hon ton ging nhau, k c kt cu t s cng khng cht thay i. Ch khc nhau ch l Truyn Kiu Trung Quc c bn 12 hi v c bn 20 hi, cn Truyn Kiu Vit Nam ch c bn gm 12 quyn, khng c bn gm 20 quyn. Tiu thuyt Truyn Kiu

3 Trung Quc lu truyn cui i Minh, tc phm ca Thanh Tm Ti Nhn in u i Thanh cn Truyn Kiu ca Vit Nam c Nguyn Du hon thnh vo nm th hai sau chuyn i s Trung Quc ln th nht (nm 1815, nin hiu Gia Khnh nm th 20), mun hn Truyn Kiu ca Trung Quc t nht trn 160 nm. R rng Nguyn Du chu nh hng tc phm ca Thanh Tm Ti Nhn ch quyt khng th l chuyn ngc li [8] ; b. Nhn tng th, ti - tc ng Vn Thnh - thy Truyn Kiu ca Nguyn Du bt lun v ni dung hay v ngh thut u khng vt c bn gc - Truyn Kiu ca Trung Quc - m n m phng [9] (mt ch khc trong Minh Thanh tiu thuyt gim thng t in, ng qun cn ni trng ra rng Truyn Kiu l bn dch t Thanh Tm Ti Nhn nh Nguyn Khc Phi lu ); c. Truyn Kiu ca Nguyn Du bo tn c phn ln tinh hoa ca nguyn tc tiu thuyt Trung Quc, tuy c tng gim v ni dung v ngh thut song phn nhiu vn bo tn c nguyn tc, v vy c cng hin cho s giao lu vn ha gia Trung Quc v Vit Nam. Truyn Kiu ca Nguyn Du l mt tc phm ng c khng nh [10] . Tin trnh u tin gm ba lun im ny tht cht ch v lgic. Ct truyn th khng thay i, ai cng chp nhn. Ch tuy c thay i nhng khng i xa nguyn tc, m Nguyn Du li vit Truyn Kiu sau Kim Vn Kiu truyn nhng 160 nm l t, vy Nguyn Du khng m phng, khng dch li Thanh Tm Ti Nhn th l g. Hn t ai, d c mun cng kh thot ra khi tnh th lng ao ca kt lun th hai. Truyn Kiu ca Nguyn Du c gi tr y, ng c khng nh, nhng nhn cho k gi tr y ch nm trong phm vi bo tn c nguyn tc v ng gp vo s giao lu vn ha Trung Vit, ni c th l bt lun ni dung hay ngh thut u khng th vt ln trn nguyn tc c. Ch qua hai thao tc so snh n gin, ng ng Vn Thnh t ngi ta vo ci th phi thu hp li phm vi ngha Truyn Kiu, t ch l mt tc phm c lp v c gi tr nhn loi i n ch phi nm trong tng quan vi Kim Vn Kiu truyn mi thy r gi tr, th c ng chng ta thn phc hay khng. Nhng xin ch vi lc quan. Ngay sau my li khng nh th ri, ng ng Vn Thnh chuyn sang nh gi v Kim Vn Kiu truyn. Vng, nh gi l vic cn lm, v chng ti ngh rt nn hoan nghnh nhng tm ti thu o i ti s nh gi khch quan ng mc. Nhng y ta hy lu ti mt kin cht li ca ng, rng Kim Vn Kiu truyn l mt tc phm loi hai trong kho tng tiu thuyt Minh Thanh, t lin h tr li vi nhng kt lun ng rt ra phn trc, th s thy dng su xa ca mt li phn quyt v ngn trong mch t ca tc gi. Xin th chp ni hai : nu bt lun v ni dung hay v ngh thut Truyn Kiu khng th no vt c bn gc, m bn gc thuc vo hng nhng tc phm loi hai, t lu b bn c Trung Hoa xp x, th ci tc phm gi l m phng bn gc y lm sao ng c xem l mt sn phm thin ti, c th em snh vi Hng lu mng nh ngi Vit lm? Chng phi ng tin sinh cho chng ta mt bi hc thm thy v cch dng tam on lun cng rt thm thy y sao. Song u ht. ng ng Vn Thnh s cn bc sang chng so snh th hai v nhng sai d gia hai tc phm nh trn ti cp, cui cng dnh cho c gi t phn on ly, thng qua nhng kin gii c v khng n ni tht cn , nhng ai chu kh nghin ngm chc cn bng hong sng st hn. ng ni: a. Nguyn Du in du thc ch quan ca mnh cho mt s nhn vt, lm tn hi s thng nht v tnh cch ca

4 nhng nhn vt y mc nht nh [11] ; b. Nguyn Du lm su thm quan nim s mnh phong kin [12] ; c. Nguyn Du cn thm chn cho rn khin chng mu thun vi hon cnh v tnh tit trong ton b nguyn tc [13] . Ngha l bt lun v phng din no, tuy ni Truyn Kiu khng thua Kim Vn Kiu truyn, c i su vo th r l thua trng thy, m thua l do ch quan Nguyn Du thay i tnh tit ct truyn; do thnh phn giai cp qu tc ca Nguyn Du khin Nguyn Du qu nng nh trong vic kt n giai cp thng tr; v do Nguyn Du cha nhuyn in c vn hc Trung Quc, cn hng v kin thc, li thch khoe khoang nn nhiu ch dng sai dng gng dng chng cht cc th in, lm nh hng ti gi tr tc phm ca ng. Thit tng, vi ba kt lun b sung , cn ai dm coi Truyn Kiu ng ngang Kim Vn Kiu truyn c na khng, hay nh phi chp nhn li ph phn nh nhng m khng km su sc nc i ca h ng: nhng tnh tit Nguyn Du i khc so vi nguyn tc tuy khng nhiu nhng tuyt i a s u khng c nh mc t tng v mc ngh thut ca nguyn tc [14] . Ni khc i, nu Kim Vn Kiu truyn l tc phm loi hai th Truyn Kiu vi nhng sa cha bin lnh thnh qu ca Nguyn Du li phi t xung loi ba hoc thp hn na, nht nh l th, v ci iu m ta buc phi lin tng nh mt h lun tt yu, l mt tc phm lu nay vn c th gii nhn nhn l kit tc th than i y ch l... b ci nhm. Tuy khng ni hn ra, go nc lnh ng ng Vn Thnh xi sau lng c gi, rt cuc, li phi ni nh c Hunh Thc khng, tr thnh ting st phang trc trn tht ri. 2. Nhng chn l c ng v pha ng ng Vn Thnh hay khng? mi l iu cn trao i vi nhau. Ch lm ln u tin ca ng ng Vn Thnh theo ti l ng so snh Kim Vn Kiu truyn vi Truyn Kiu ca Nguyn Du trn cp ct truyn (tuy ng ni ng so snh nhn vt-ct truyn nhng xt k ch l so snh ct truyn v mt s tnh tit ct truyn xoay quanh hai nhn vt Thy Kiu, T Hi m thi). Chnh ng cng bit gia hai tc phm c mt khc bit ht sc c bn: th loi ca chng khc nhau. Mt bn l vn xui t s (Kim Vn Kiu truyn), cn mt bn l truyn th (Truyn Kiu) m ng gi l th trng thin. Th loi khc nhau th thng ip ngh thut ca mi tc phm lm sao c th ging nhau, bi v ni nh Ferdinand Brunetire (1849-1906), th loi vn hc cng ging nh cc loi sinh vt tin ha theo thuyt Darwin, lun lun phi phc tng quy lut tin ha a dng ca i sng vn hc. l mt trong nhng vn rt c ca thi php hc v vic nghin cu th loi phi c tin hnh t c trng cu trc ngh thut ca n [15] ch u phi l t ct truyn? Thit tng nhng kin thc ny l iu s ng, nh nghin cu vn hc ai cng phi nm vng. Vy m ng ng Vn Thnh li s dng mt thao tc k l: s dng li tm tt Kim Vn Kiu truyn ca Th vin i Lin do Nh xut bn Xun phong in nm 1983 trong khong vi chc dng ri em i snh vi on tm tt Truyn Kiu ca ng Hong Dt Cu cng trong khong vi chc dng dn ti mt li khng quyt rng gi tr ni dung v ngh thut ca tc phm ny (Truyn Kiu) l bo lu ni cch khc bt ngun t gi tr ni dung v ngh thut ca tc phm kia (Kim Vn Kiu truyn), tc l truyn ny l dch hay m phng ca truyn kia, tht d dng lm sao! Tri vi ng Vn Thnh, chng ti cho rng nu i tm s d bit gia Kim Vn Kiu truyn vi Truyn Kiu trn cp ct truyn th vn s chng c ngha bao nhiu.

5 Vic Truyn Kiu ca Nguyn Du c ot thai hon ct t tiu thuyt Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn v trn c bn, theo st ct truyn, thm ch tnh tit ct truyn ca bn gc, th ngi Vit Nam t lu ri ai m chng tha nhn. Ni rng hn, giao lu vn ha trn th gii xa nay l chuyn mun thu v trong khu vc vn ha ng nhiu th k qua, Vit Nam v mt s nc lng ging vi t cch nhng nn vn ha ngoi vi hng v Trung Hoa nh mt tm im, l iu khng c g l. Cng lao gi ca Kim Vn Kiu truyn i vi Truyn Kiu trong trng hp ny qu l ln ch khng phi nh. C iu, bng th loi truyn th, Truyn Kiu chinh phc c gi Vit Nam tuyt khng nh Kim Vn Kiu truyn n vi c gi Trung Hoa, bi l hai yu t truyn v th kt hp mt cch k diu thng qua thin ti sng to ca Nguyn Du, t phng thc t duy thun ty trn thut bc sang a ht t duy t str tnh, nng cp ln t duy tru tng-biu cm, khin cho cm xc ca ngi c c nhn ln gp bi v c th lan ta khng gii hn, vt qua ci hu thc m i vo n tn ci v thc, vt qua vic c Kiu, k Kiu, ngm Kiu, ly Kiu, tp Kiu, Kiu, ha Kiu, vnh Kiu, bnh Kiu, ging Kiu, din xng Kiu m i n c bi Kiu, t truyn cm ngh thut tin st vng bin gii ca tn ngng. l iu Thanh Tm Ti Nhn khng th no lm c vi cun truyn chng hi ca ng. Ngay trong vn hc th gii, theo li Hoi Thanh, tr Homre ra cng khng ai ginh c mt a v trong cng chng theo kiu nh Nguyn Du. Th hi, ch so snh ct truyn gia Kim Vn Kiu truyn vi Truyn Kiu khng thi th lm sao thy c ci ranh gii khng th ln ln kia? Trong vn hc phng Ty, ti Le Cid vn c t th k XI v tnh n th k XVII chng phi ln lt xut hin t nht bn tc phm khc nhau: 1. Bn anh hng ca Bi ca v Cid (El Cantar de Mo Cid) ca Ty Ban Nha, hon chnh khong nm 1142; 2. V hi kch Tui tr ca Cid (Las Mocedades del Cid) ca Guilln de Castro (Ty Ban Nha), ra mt nm 1618; 3. V chnh kch Nhng k cng ca Cid (Las Hazaas del Cid) cng ca Guilln de Castro, hon thnh trong khong thi gian t lu sau v trc; 4. V bi kch Le Cid ca Pierre Corneille (Php) cng b vo nm 1637. C bn tc phm u ly ti t cu chuyn lch s v chng Rodrigo Diaz (10431099) ngi Ty Ban Nha c truyn thuyt ha, do chin cng lng ly nn c mt b tc b chinh phc tn xng l c ng (Mo Cid), trong v kch danh tc ca P. Corneille chu nh hng rt su sc t v Tui tr ca Cid ca Guilln de Castro. Th nhng trong vn hc so snh ca th gii trc nay, chng ai ly tiu ch ct truyn ging v khc nhau gia bn tc phm trn nh gi s hn km gia bn tc phm. V sao? n gin ch v ct truyn khng th no hm cha pht ngn ngh thut ca tng th loi ring (anh hng ca, hi kch, chnh kch, bi kch) m nhng tc phm ny l hnh thc biu hin c th. em ct truyn Truyn Kiu so snh vi ct truyn Kim Vn Kiu truyn nh hn km, ng ng Vn Thnh lm ci vic th gii khng h lm. y l iu chng ti thnh tm mun cht chnh ng. 3. Cng cn ni r hn, s khc nhau v th loi gia Kim Vn Kiu truyn v Truyn Kiu thc cht l khc nhau v loi hnh ngn ng: mt bn l vn xui mt bn l th. y mi l mt khu bit c chiu su cn c ni k hn s khu bit v th loi, bi ni n vn xui k chuyn theo li c nh Kim Vn Kiu truyn l ni n ci ng ngha thng bo n nht m ngn t cha ng, c th y l ni dung ca cu chuyn c k li. Cn ni n th th ngoi ng ngha c ra t ngn bn, cn phi ni n tit tu,

6 vn v nhp iu, ni n kh nng cng hng ca tt c nhng th y, n hng ti ch thit lp mt s tng ng gia ci biu t v ci c biu t, hay nh li Mallarm l th sinh ra bi mt cuc ti luyn an dt bng ngha v s m vang (retrempe alterne en le sens et la sonorit). Chnh ng ng Vn Thnh cng tha nhn u th cng cm phi thng trong li th tr tnh ca Nguyn Du m ng chn ly hai on tc gi thm vo sau lc Thy Kiu i thanh minh tr v v lc lu Ngng Bch lm dn chng. ng nhn xt: Trong lc tr tnh, nh th gi gm vo c th nghim cuc i ca mnh, nn nhng on chn thc tha thit, lm cm ng lng ngi [16] . Nhng ngay sau mt li khen thnh tht, h ng lo lun vo mt cu gn nh ph nh sch trn iu ng va khng nh tc th: Nhng ng thi, c lc nh th mi m gi gm tnh cm ch quan ca mnh nn lm tn hi n s hon chnh v thng nht ca nhn vt [17] . Vic ng Vn Thnh va tha nhn va ph nh gi tr tr tnh ngoi ca tc phm Nguyn Du chng ti s bn phn di. Ch xin ni rng tr tnh ngoi l s trng ca tc gi Truyn Kiu m ng ng Vn Thnh chc cha th nm ht cc th php c o ca nh th bng ngi am tng Vit ng, chng hn tr tnh theo dng hi tng ca nhn vt, cng by nhiu ni nim nh cha nh m nh ngi tnh c m mi ln l mt Thy Kiu ngn ngang trm mi t lng hin ln trc mt ta khng cht lp li; tr tnh thng qua m thanh ca ting n, cng chng y ting t ting trc m mi ln Kiu gy li mt ln hin din mt th gii k l cht cha bn trong tm hn nng, m nh mi ngi xem; tr tnh gi trong li bnh xen vo trn thut, mi ln l mt chn l sng hin nhin di vo tm tr khin ngi ta sng st, c gi tr ko nhn vt v vi hin ti trc mt... Tuy nhin, tr tnh ngoi ch mi l mt phng din c sc ca Truyn Kiu. Cht th trong Truyn Kiu cn biu hin hai phng din khc, n lm ni r s khc nhau v ng cp ca Truyn Kiu so vi Kim Vn Kiu truyn: l Truyn Kiu em thin nhin vo tc phm, to nn mt khng gian ngh thut k th cho cu chuyn ca mnh, trong khi Kim Vn Kiu truyn hon ton vng mt thin nhin, v th hai l li th Nguyn Du lm cho ngn t trn thut lung linh mu sc, tr nn c nhiu tng ngha, ngha b ngoi v ngha bn trong, ngha ni v ngha chm, ngha siu hnh v ngha hin thc, mt khc c gi tr gn kt mi trng thi cm xc phc hp trong tm hn nhn vt li, a li cho ngi c nhng cm nhn nhiu chiu nhiu v. l iu vn xui Kim Vn Kiu truyn khng c c. Vi vic khc ha thin nhin, Nguyn Du khng phi ch xy dng mt bc tranh phong cnh. ng c tm hn ca mt ngi tng tm mnh trong ngun sui thi v ca cnh tr th ng chuyn ti n vo sng to ca ring mnh. Mc du th, v p th mng ca ng thi ch chim mt phn trong ci nhn thin nhin ca ng. Phn ln hn, ng ti to mt thin nhin th hai, c c th ha, gn vo tm trng ca nhn vt, bin i theo nhn vt, mi ni mt khc, lm nn khng gian tr tnh t trong nhn vt c mt chiu kch mi m v khin cho nhn vt gn li vi chng ta, nh ang giao tip vi chng ta, dt chng ta bc vo khung cnh ca cu chuyn lc no khng hay. Thin nhin y l ch th th ba lm cu ni gia ch th sng to v ch th tip nhn. chnh l thin nhin ca tiu thuyt, khng phi loi tiu thuyt c mn phong cnh nh mt cng thc so mn a y, chuyn on cho cu chuyn k, m l tiu thuyt vi ngha hm nay. Nu nhn tng qut, ngoi tr rt nhiu trng hp Nguyn Du lng thin nhin vo ch bng mt hai cu th ngn nhng cng hon ci ni dung cu

7 chuyn so vi Kim Vn Kiu truyn, nh hnh nh Vng trng vng vc gia tri/inh ninh i ming mt li song song trong m th nguyn gia Thy Kiu v Kim Trng cho mi tnh i la c thm mt nhn vt chng gim (Kim Vn Kiu truyn ch vit: Hai ngi cng ly tri t, c r bi minh th, c xong mi nhau chn tc chn th rt l vui v ), hay hnh nh m khuya khc lu canh tn/Gi cy trt l trng ngn ngm gng/Li mn c lt mu sng/Lng qu i mt bc ng mt au trong ci m S Khanh la Kiu i trn khi lu Ngng Bch, m ra con ng hun ht v vng trn tng bc chn ca Thy Kiu trong cuc trn chy (Kim Vn Kiu truyn ch vit: Lc by gi vo khong thng chn, trong k sng ging, cm thy hi lnh rn ngi, li khng c trng, cnh vt tht l th thm ) v.v... m ta khng th m xu, th t nht c 9 trng on Nguyn Du lng rt m thin nhin vo trong Truyn Kiu m Kim Vn Kiu truyn hon ton khng thy: on ch em Kiu i thanh minh, on Thy Kiu sau khi i thanh minh tr v gia m khuya ngi trc hin lu ngh ngi, on Kim Trng b ting st tnh yu thc y phi tm tr li ni ln u gp g cho khuy bt nh nhung, on ng M Gim Sinh a Kiu v Lm Truy, on Kiu lu Ngng Bch [18] , on Thc Sinh t bit Kiu v thm Hon Th, on Kiu trn khi Quan m cc, on Kiu nhy xung sng Tin ng, on Kim Trng tr li vn Thy. y ch xin so snh mt trng hp thy ch khc nhau v bt lc gia Nguyn Du v Thanh Tm Ti Nhn: Ngay m u thin truyn, trong cuc du xun ca ch em Thy Kiu, gp m m Tin v gp Kim Trng, Thanh Tm Ti Nhn chp rt k vic Kiu th trc m nng ca k, vic m Tin hin linh thnh ngn gi Ty u m lm mi ngi hong s v ni cm thng ca Thy Kiu i vi con ngi hng nhan bc phn, vic Kim Trng nhn thy hai ch em Thy Kiu xinh p lin t tng ngay n chuyn lm sao ly cho c c hai... Nhng ng tic, bi cnh ca nhng cuc gp g y, vn ng vai tr then cht chi phi hai phng din tnh yu v vn mnh ca nng Kiu v sau, ng li hon ton b qua, ch chp c my dng vn tt: Mt hm nhm tit thanh minh, c nh h Vng cng i to m, ri lun dp d hi p thanh. Thy Kiu cng hai em l Vng Quan v Thy Vn thong th do chi y . Bng i n b sui, thy mt ngi m n c, bn hi Vng Quan rng [...] Thy Kiu vch bi th xong, hy cn nn n cha ra v, bng thy mt chng th sinh ci nga t xa i n. Vng Quan nhn ra l ngi bn ng song ch thit Kim Trng, nhng khng ng anh chng li ch tm ti y nn vi ni vi Thy Kiu: C anh Kim n, hy tm lnh i. Thy Kiu thot nghe, ngc mt nhn, thy Kim Trng v ngi ho hoa, phong lu thch thng, ang giong nga tin n, lin cng Thy Vn lng qua pha sau m. Kim Trng ti trc m, xung nga cho Vng Quan... [19] . n gin th thi. Trong khi , bng linh cm ca mt ngh s ln, Nguyn Du c l nhn thc dc tm vc ca trng on thanh minh n khi u mi nt tht cho ton b tn bi kch bng th ca mnh. V th ng ch tm dng ln c mt khng gian rng ln, va h va thc, lm mi gii cho nhng mt n kn trong tnh cch con ngi Thy Kiu c dp pht l: mt con ngi rt a cm, trong mt thi khc c bit v trc ci p ca to vt ang hi sinh mn mn, nng bt thn c chm trn cng mt lc vi thn s mnh v vi hnh phc rn ngp ca mi tnh u:

Cu 39 Ngy xun con n a thoi, Thiu quang chn chc ngoi su mi. C non xanh tn chn tri, Cnh l trng im mt vi bng hoa. Thanh minh trong tit thng ba, L l to m hi l p thanh. Gn xa n nc yn oanh, Ch em sm sa b hnh chi xun. Dp du ti t giai nhn, Nga xe nh nc o qun nh nm. Ngn ngang g ng ko ln, Thoi vng v rc tro tin giy bay. T t bng ng v ty, Ch em thong th dan tay ra v. Bc ln theo ngn tiu kh, Nhn xem phong cnh c b thanh thanh. Nao nao dng nc un quanh, Dp cu nho nh cui ghnh bc ngang. S s nm t bn ng, Ru ru ngn c na vng na xanh [...] Cu 133 Dng dng na na v, Nhc vng u ting nghe gn gn. Trng chng thy mt vn nhn, Lng bung tay khu bc ln dm bng. hu lng ti gi trng, Sau lng theo mt vi thng con con. Tuyt in sc nga cu gin, C pha mi o nhum non da tri. No xa mi t mt ngi, Khch xung nga ti ni t tnh. Hi vn ln bc dm xanh, Mt vng nh th cy qunh cnh dao. Chng Vng quen mt ra cho, Hai Kiu e l np vo di hoa [...] Cu 163 Ngi quc sc k thin ti, Tnh trong nh mt ngoi cn e. Chp chn cn tnh cn m, Rn ngi chng tin dt v chn khn. Bng t nh gic cn bun, Khch ln nga ngi cn gh theo. Di cu nc chy trong veo, Cu 170

9 Bn cu t liu bng chiu tht tha C th ni, theo di c 9 trng on c s tham gia tch cc ca thin nhin trong Truyn Kiu v tt nhin hon ton vng mt thin nhin trong Kim Vn Kiu truyn, ta c th ni m khng s sai lm rng, Thanh Tm Ti Nhn l nh vn ch dn dng con ngi v s vic theo thi gian tuyn tnh, cn Nguyn Du dn dng nhn vt v s kin trong phi cnh ngh thut sng ng vi c khng gian v thi gian, an cho gia khng gian v thi gian hin thc vi khng gian v thi gian tm l, gia khng gian v thi gian v tr vi khng gian v thi gian tm linh. Cn v nhng cu th Kiu c kh nng to nn m hng a thanh so vi Kim Vn Kiu truyn th kh lng ni ht, dng nh nht u cng c. C khi l nhng cu th gip ta lt i lt li nhiu gc cnh ca v vn tri nghim v cuc sng - ni dung nhng cu ny khng h c trong Kim Vn Kiu truyn: Cu 217 Mt mnh lng l canh chy, ng xa ngh ni sau ny m kinh Cu 247 Su ong, cng lc cng y, Ba thu dn li, mt ngy di gh Cu 443 By gi r mt i ta, Bit u ri na chng l chim bao Cu 1147 Thn ln bao qun lm u, Cht lng trinh bch t sau xin cha Cu 1197 Du sao bnh v ri, Ly thn m tr n i cho xong Cu 1515 Thng nhau xin nh li nhau, Nm chy cng chng i u m chy Cu 1547 Lo g vic y m lo, Kin trong ming chn c b i u Cu 1975 Du rng sng cn mn, Con tm n thc cng cn vng t Cu 2151 Chm cha ci s hoa o, Ci ra ri li buc vo nh chi Cu 2155 Tic thay nc nh phn, M cho bn li vn ln my ln. Hng qun vi khch hng qun,

10 xoay n th cn vn cha tha Cu 2163 Bit thn chy chng khi tri, Cng liu mt phn cho ri ngy xanh v.v... C khi nh th ph php vo vn th u u lc bt, bin chng thnh nhng cu th ip thanh, ip ch, thay i cch ngt nhp, gieo vn, phi hp vi nhng hnh nh lin kt hoc i lp, i ng, c gi tr tu t rt t, to nn m hng trng ip, dn dp, nhn nh, bung lng, ko di... hn r hn, m rng hn, hoc gy n tng t ngt v nhng iu mnh mun gi gm trong tm t ngi c: Cu 221 Ni ring/lp lp sng di, Ngh i cn/li st si i cn Cu 451 Tc t/cn vn tc lng, Trm nm/tc mt ch ng/n xng. Chn h/snh ging qunh tng, Gii l hng ln/bnh gng bng lng Cu 481 Trong/nh ting hc bay qua, c/nh ting sui mi sa na vi. Ting khoan/nh gi thong ngoi, Ting mau sm sp/nh tri ma. Ngn n/khi t/khi m, Khin ngi ngi /cng ng ngn su. Khi ta gi/khi ci u, Khi v chn khc/khi chau i my Cu 557 Cn non/ cn nc/ cn di Cn v/cn nh/n ngi hm nay Cu 585 iu u bay buc/ai lm, Ny/ai an dm/git dm/bng dng Cu 697 Phn du/du vy/cng du Cu 701 Th hoa/cha ro chn vng, Li th/thi/ ph phng/vi hoa Cu 851 Ni ring/tm t tun ma, Phn/cm ni khch/phn/d ni mnh Cu 883 Khi v/b vng trong nh, Khi vo dng dng/khi ra vi vng. Khi n/khi ni/l lng,

11 Khi thy/khi t/xem thng xem khinh Cu 923 Thot trng/nhn nht mu da, n chi/cao ln/y lm sao Cu 973 Lo kia c gi bi by, Chng vng vo mt/m my li nghe Cu 981 Thi th thi/c tic g, Sn dao tay o/tc th gi ra Cu 1053 Bun/trng/gi cun mt dunh, m m/ting sng/ku quanh gh ngi Cu 1211 Chi/cho liu chn/hoa ch, Cho ln lc /cho m mn i Cu 1234 Khi tnh ru/lc tn canh, Git mnh/mnh li thng mnh/xt xa. Khi/sao phong gm r l, Gi/sao tan tc/nh hoa gia ng. Mt/sao dy gi dn sng, Thn/sao bm chn/ong chng/by thn. Mc/ngi ma S/my Tn, Nhng mnh/no bit c xun/l g Cu 1271 cho ly ch hng nhan, Lm cho/cho hi/cho tn/cho cn Cu 1307 Di trng/quyn gi h, u tng/la lu lp le/m bng Cu 1427 Phn nh/chi dm ku oan, o/hoen qun m/liu/tan tc my Cu 1617 Lm cho/cho mt/cho m, Lm cho/au n ch/cho coi Cu 1837 Bt khoan/bt nht/n li, Bt qu tn mt/bt mi tn tay Cu 1875 Chc u/r thy chia uyn, Ai/ra ng ny/ai/nhn c ai Cu 1883 Mt mnh/m /m chy, a du vi/nc mt y/nm canh

12 Cu 2269 Ha bi/tin l rui mau, Nam nh/nghe/ng/trng chu/i/doanh Cu 2579 Nghe cng m/ngm cng say, L cho mt st/cng ngy v tnh v.v... Khi phn tch cch gieo vn thn tnh gia vn pace vi vn sface, vn piena vi vn pena trong nhng bi th tnh tng nng Laure ca nh th ni ting Phc hng Italia Ptrarque (1304-1374), nhm lm sng dy nhng ni thng kh ca tnh yu, n gi ln mt s trng hp ngc i ni tri tim ca chng tnh nhn, gia mt nim an lc v mt s hy dit, mt ni kh au v mt trng thi sung mn, Michel Collot i n kt lun rng khng th no tm tt, ch gii hoc dch ra ngn ng khc mt ng th m khng lm cho n mt i khng nhng tnh nhc m cn mt phn ngha ca ng th [20] . Tic thay, iu Michel Collot cnh bo li ri ng vo trng hp ng ng Vn Thnh. ng ba ln nh mt ch khng phi mt: da vo mt bn dch m mnh khng nm chc c sai ng, y l ln th nht, s dng phng php tm tt th Kiu nh v Truyn Kiu, thm mt ln nh mt th hai, khng ch n sc lan ta ca ting ni m nhc dn nn trong li th a n nhng hiu qu thm m ngoi ngn ng, y l ln nh mt th ba. 2005 talawas Xin xem: a. Phm T Chu. c Truyn Kiu bn dch Trung vn. Vn ngh s 44, 1990; b. Phm T Chu. Sng gi bt k t mt bn dch; Tp ch Vn hc nc ngoi, s 5-1997. In li trong 200 nm nghin cu bn lun Truyn Kiu. Nxb. Gio dc, 2005; c. Hong Vn Lu. Cng l mt kiu so snh vn hc. Tp ch Hn Nm, s 31998. In li trong 200 nm nghin cu bn lun Truyn Kiu. Sd; d. Nguyn Khc Phi. Nhn c bi Kim Vn Kiu truyn ca ng Vn Thnh. In trong Mi quan h gia vn hc Vit Nam v vn hc Trung Quc qua ci nhn so snh. Nxb. Gio dc, 2001. In li trong 200 nm nghin cu bn lun Truyn Kiu. Sd; . Trn ch Nguyn. Nghin cu so snh Kim Vn Kiu truyn ca Trung Quc, Vit Nam v tranh lun. In trong Vng Thy Kiu c s nghin cu. L Nhn th cc, i Bc, 2001. c Phm T Chu dch ra ting Vit di nhan Nghin cu cu chuyn Vng Thy Kiu. Nxb. Lao ng, H Ni, 2004. In li trong 200 nm nghin cu bn lun Truyn Kiu. Sd. [2] Chng hn lun vn Thc s ca Vng Thin Nghi S Nghin cu vn hc Trung Quc thuc Trng i hc ng Hi, i Loan, 1988. Chuyn dn theo Trn ch Nguyn trong bi dn. [3] Nhn dn vn hc xut bn x xut bn, Bc Kinh, 1959. Cn ni thm rng bn dch ny tuy c nhiu mt cha t n ch tinh thm ca nguyn tc, nhng tm lng trn trng nguyn tc ca ngi dch, mun gii thiu cho nhn dn Trung Quc mt ng vn cc k vi diu khc chit m mnh cm thy bt lc trong vic chuyn ng l iu thy r v ng c ghi nhn. [4] Xem Phm an Qu. Truyn Kiu i chiu; Nxb. H Ni, 1991. [5] Xem Nguyn Thch Giang, Triu Ngc Lan, L y Thu. Mt s nhn xt v Kim Vn
[1]

13 Kiu truyn vi on trng tn thanh. Sng Hng, s 2-1994. [6] Xem Nguyn Khc Phi. Nhn c bi Kim Vn Kiu truyn ca ng Vn Thnh. In trong Mi quan h gia vn hc Vit Nam v vn hc Trung Quc qua ci nhn so snh. Bi dn; tr. 1578. [7] Bi ng Vn Thnh dn. Chuyn dn theo bn dch ca Phm T Chu trong 200 nm nghin cu bn lun Truyn Kiu. Sd; tr. 1544. [8] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1548. Chng ti c i chiu vi nguyn vn v chnh l t cht cho cu vn xc thit hn. [9] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1552. [10] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1552. [11] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1553. [12] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1564. Cn ni thm, sch 200 nm nghin cu bn lun Truyn Kiu in sai mc ny v mc di nn bin thnh hai mc d, ca phn 2, trong khi l ra y l mc B v mc C tng ng vi mc A Nguyn Du in du thc ch quan ca mnh.... [13] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1566. [14] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1567. [15] Xin xem Oswald Ducrot & Tzvetan Todorov. Dictionnae encyclopdique des sciences du langages. dition du Seuil, 1972; tr. 193. Nguyn vn: Le problme des genres est lun des plus anciens de la potique v ltude des genres doit se faire partir des caractristiques structurales. [16] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1570. [17] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1570. [18] Ch ring on Kiu lu Ngng Bch ny th Kim Vn Kiu truyn c ni lt qua v a gii v c gi gm hnh nh thin nhin trong mt bi th: Ngi lu ny, t pha ng trng ra bin xanh, pha Bc nhn ln kinh k, pha Nam ng li Kim Lng, pha Ty trng ra dy ni K Sn ; xong [my cu ca] li thy nc mi y khe, c g vng khi, ting triu ro rt, cnh bum thp thong, nng li ngh thnh mt bi th lut rng: Bn song nc sui thong mi hoa/Sng khi mung lung ngn ni xa/gn bin, triu dng b t/Cch thnh, bum ng bng chiu t/Gi nng vc liu trn tng gc/Sng gic ngi i bit t nh/Vic c can chi m nh l/t l nhp th v hng tr . Nhng trch dn Kim Vn Kiu truyn trong bi ny chng ti theo bn dch ca Nguyn c Vn v Nguyn Khc Hanh. Nxb. i hc Quc gia H Ni, 1999. Trong khi trch c i chiu vi nguyn vn in cui bn dch ca T Nam Nguyn nh Dim; Ph Quc v khanh c trch vn ha thuc Nha Vn ha Vit Nam cng ha xut bn, Si Gn, 1971, v chnh sa cu ch bn dch nhng ch thy cn thit. Trch dn nguyn vn cng rt t bn in T Nam Nguyn nh Dim. [19] Nguyn vn: ...

14 .... [20] Xem Encyclopedia Universalis. Version 10, 2005, mc Posie. Nguyn vn: Lorsque, pour voquer les tourments de l'amour, Ptrarque fait rimer pace avec sface, piena avec pena, il suggre la concidence paradoxale, au cur de l'amant, d'une paix et d'une destruction, d'une peine et d'une plnitude. Il n'est donc pas possible de rsumer, de paraphraser ou de traduire un pome sans lui faire perdre non seulement sa musicalit, mais une part de sa signification. Ngun: Tham lun chun b cho Hi tho k nim 240 nm sinh Nguyn Du do Vin Vn ho Thng tin t chc ngy 1.12.2005 ti H Ni, nhng khng c c ti Hi tho.

15

www.talawas.org

2.12.2005 Nguyn Hu Chi Tr li cu chuyn so snh Kim Vn Kiu truyn vi Truyn Kiu ca ng ng Vn Thnh 1 2 4. Vi nhng thm bt ca Nguyn Du trong Truyn Kiu, ng Vn Thnh t khng hi lng, cho rng Nguyn Du em ch quan ca mnh vo, h thp nhn vt ca nguyn tc. Nhiu chi tit ng ng Vn Thnh ch bai, c chu kh suy ngh chc ng cng c th t phn tnh, chng hn vic Nguyn Du t m dng di th hng ca gia nh Thy Kiu mt s tnh tit, theo ng l khng ng v vo u truyn, tc gi gii thiu l mt gia nh thng thng bc trung. Nhng xin ng hiu cho, truyn thng gia nh c xa v c hin i Vit Nam (v hn Trung Quc cng th thi), thng thng bc trung khng c ngha l thiu nn np, tht hc, tri li phn ln nhng nhn vt hin hch v ch ngha vn xut thn trong cc gia nh khng giu c song lun lun gi c np nh tc l np hc hnh l ngha m ta c th i cch gi l tng lp trung lu cho d hiu. Phi bt ngun t mt gia nh thanh bch c hc th nt na v ti nng ca my ch em h Vng mi lm ngi ta yu mn, v mi c c nhng phm cch u tri ca mt Thy Kiu lu thng c thi ca nhc ha, nhp thn n mc Tay tin mt vy mi khc ngm, Bn dy nh mu nm u ngn tay, c Hon Th khen l V chng c s giu sang/Gi ny du c nh vng cng nn... ch. Thm na, v sau Vng Quan chng Tin s v lm quan to y sao. Bt b ch ngha tiu tit nh ng chng l qu cu n ? Ri vic Kim Vn Kiu truyn ghi thnh phn ca Kim Trng l chng t s nh giu trong lng (ng Vn Thnh gii thch r hn l con trai mt ti ch nh qu) nhng Nguyn Du li bin ci chng thnh dng di trm anh, h ng cho l v l, v theo lgic ca ng, l nh trm anh th phit th sao khi gia nh h Vng gp nn nh kia li khng em tin bc, th lc ra gip bn c m nh tr mt nhn h Vng bn t con gi yu ca mnh? [1] . c li Truyn Kiu, chng ti u c thy gia hai nh Kim-Vng tng c mi thm giao bng hu. Th ra, v da vo bn dch, ng hiu cu th 153 Vi Vng Quan trc vn l ng thn (bn hc thn thit) thnh ra Hng xm nhiu i giao ho. Cng nh phi thng cm vi ng nhn ca nh hc gi ch bit ni sao. Nhng khng ch th, Nguyn Du cn cho Kim Trng ln Bc Kinh du hc th qu qun ca chng tuy khng xa Bc Kinh i na, tt khng phi ngay Bc Kinh, trong lng ni gia nh Thy Kiu c ng, nh trong Kim Vn Kiu truyn. M quan h gia Kim v Kiu du th nguyn hn c song u c cng khai cho hai gia nh bit; trong mt tnh th khn cp, chng Kim li ang n Liu Dng h tang ch, sn kh cch tr, thi by gi cha c in tn, hi lm cch no bo tin cho chng c v cu nn Thy Kiu? V chng, i hi nh h Kim qu phi phi b tin ra cu gip nh h Vng chng ha m ra ln thn, coi ng dy pht trin ni ti ca tiu thuyt cng d di nh truyn c tch thn k, c c g c ny, gp cnh ng khng may l

16 c ngi hin ra gii thot, cui cng bn bt nhn b nh , ngi phc hu c hng giu sang, th cn g l tiu thuyt? Vn vn... T mt vi chi tit bt b ca ng Vn Thnh, suy ra, h ng ch mun Nguyn Du khng c tham gia phn tng ca ring mnh trong khi ci to li ct truyn m ng phng tc. V phng php lun, cch ngh y khi phi ni cng thy l bt n. Sn phm ngh thut bao gi cng mang tnh ch quan ca nh ngh s trong khi nhn th gii, n l bng chng c tnh sng to ca ngh s, mt ngh s tht s ti nng khng nh s tn ti ca mnh, khng th ly mt mu gc no ra p t cho ci i xa mu gc. Nguyn Du khng phi l tp nh vn m ng ng Vn Thnh quan nim. Chnh t y, chng ti mun ni n s khc nhau trong xy dng nhn vt gia Nguyn Du v Thanh Tm Ti Nhn. Nhn chung, cun tiu thuyt ca Thanh Tm Ti Nhn c trin khai theo dng tiu thuyt o l. Tnh cch ca nhn vt ngay t u c nh sn, mi bin c ca cuc i ch lm cho tnh cch y c dp bc l ra bng hnh ng theo dng ny dng khc, bng ng x lc cng lc nhu ty tnh th bt buc, bng i thoi thng khi l pht ngn ca tc gi nn khng t nhin nh ngn ng ca ngi trong cuc, qu nhiu l l, v cng rt di li. Tnh cch khng thay i, cng khng phi l thuc tnh c mt khng hai ca nhng con ngi c th, m l mt tp hp thang bc theo loi ca hai h thng o c khng iu ha vi nhau: mt bn l nhng ci tt, ci p theo chun mc chnh thng ca x hi c thm bt, pha phch m nht ch ny ch khc bi nh vn, v bn kia l nhng ci xu xa, hn mn dn ng li di y x hi cng c nh vn loi hnh ha. Trnh ca tiu thuyt o l ni chung t khi to nn c nhng nhn vt thc sng m nhiu lm cng ch to nn nhng tm gng, biu tng ca tng loi hnh o c x hi no y. Ngi k chuyn trong tc phm thng ng bn ngoi nhn vt, ch o nhn vt vt qua ht nn n n nn kia chng t cho c gi thy hng ngi nh Thy Kiu l ngi giu ti nng v c hnh, cng c mi xt th cng sng r. Mt khc, tiu thuyt ca Thanh Tm Ti Nhn ng thi cng l kiu tiu thuyt truyn k, rt ly k tnh tit, ly k n nhiu chi tit v ra qu t mn, v d k chuyn Vng Vin Ngoi b bn sai nha hnh h th t r bn chn tay b treo qut ln, mt v bng pha di, trn lng mt hn , ba trm su mi t xng, t t ri la, tm vn bn nghn l chn lng, thy u m hi, mt my ti mt [2] . Tnh tit ly k lm cho nhn vt cng phi by tnh cch c sn bng nhng hnh vi c th, nn trong truyn thng thng thc ngh thut ca phng ng xa cng c mt sc hp dn ng k. Di ngi bt ca Thanh Tm Ti Nhn, Thy Kiu l mt con ngi rt ch ng. Trong cn gia bin, nng hu nh lm ht mi vic. Nng hon ton tnh to, chy vy khp y , lo vc dy tinh thn cho em cho m, lo bn tnh vi m sai nha, nh v Chung Cng cu cha cu em ra khi vng nc la, ri k dt khot bn mnh, t ng gi cho n khi c 450 lng bc mi ng thun, li thm d gia th M Gim Sinh tnh con ng lm l sau ny. Khi gp c T Hi, nng cng ch ng da vo th lc ca T trng pht k th v trng pht n ni n chn, khng b st mt ai, nh qun chiu li, m nt nh thn th Bc Hnh khin ngi xem kinh hong mun cht , v sai trn xng tht ca y vo c cho nga n; lt sch qun o Hon Th ch cha mt ci kh, qun tc ln x nh, cho hai cung n nh mt trm roi, mt ngi t trn qut xung, mt ngi t di qut ln, nh cho nh c ri than

17 nng, ln phi nc si ; dng ngc T B ln, tm du thng t chn n c, cng ngi M Gim Sinh trn mt ci gin, nu mt vc du nha thng si sc ri cng lc t cy sp ngi T B, dng dao nhn rc gn M Gim Sinh, ly mc st li ht gn ra v di nha thng si bng vo mnh S Khanh, lc tng mng da mng tht ca y cng bng mc st, ch mt chc lt lc sch thn th S Khanh, cn li hnh dng mt cc mu nhy nha ... Ngi c, nht l ngi c bnh dn vn m truyn dn gian, s rt khoi tr, cm phc trc tnh cch tit lit ca Thy Kiu, mt tnh cch i trng phu, c phm cht st pht, quyt on [3] ng nh ng ng Vn Thnh nhn nh. Nhng cng phi ni y l mt kiu tnh cch tit lit c y ti cng, oan chnh cng oan chnh cng tt, ham mun cng ham mun cng tt, on th cng on th cng tt, khng cn l mt con ngi vi tt c nhng tr trn hai ba pha, cao c v hn yu, mnh dn v rt r, hm h v chn chng, lo toan v bun nn... nh ta thng gp trong i. V th, khi ng ng Vn Thnh cho rng nhn vt Thy Kiu l mt in hnh n tnh giu ni hm t tng [4] , mt hnh tng cao hn hn cuc sng hin thc v c ngha in hnh tng i ln [5] , thm ch mt tnh cch hng ni [6] th kh ai c th ng tnh. Khi nim hng ni ch mt nhn vt thng sng nhiu vi th gii bn trong. Xt ton b Kim Vn Kiu truyn, tnh cch Thy Kiu khng h biu hin mt ch no khuynh hng quay vo y. Nng l ngi lun lun hnh ng, rt gii suy ngh, toan tnh, i thoi c l c l, nhng him c mt lc no nng t i din vi chnh mnh. Li hin nhin khng phi do nng m do tc gi, ng hn, do thi i quy nh. Nhn vt ca Thanh Tm Ti Nhn ch mi l nhn vt truyn k, ngi k chuyn trong tc phm ch mi ng t ngoi hay ng t trn ch ng i nc bc cho nhn vt, th php s dng c thoi ni tm cha c bit ti, th lm sao ni n nhn vt hng ni y? Ngay ch mt ch hi th t, tc gi t Thy Kiu trong ci m u tin gia nh ri vo khn qun, nng nm m thy Kim Trng ang ui theo con nga ch mnh i, gic m kh th v nhng cng ch gi gn trong mt c vng duy nht: Kim Trng bt thnh lnh tr v cu nng v gia nh nng. Ni cho ng, cng c mt s bc th, t cung, v khng t bi th bi ca c tc gi xen vo trong trn thut, th nhng chng li thng qu nng v t chng hc nn khng lin mch vi tnh cm nhn vt cho lm, dng nh l cch tc gi khoe ti vn chng ca Kiu th ng hn. Cho nn, ni hnh tng Thy Kiu l mt in hnh tng i ln cao hn hn cuc sng hin thc c phi l nh gi Thanh Tm Ti Nhn t n mt ch ngha hin thc mc cao? nh gi th no l quyn ca ng ng Vn Thnh, cn chng ti th cho rng khng th t Kim Vn Kiu truyn cng nh Tam quc din ngha, Ty du k, Nho lm ngoi s... - l nhng tc phm c ng xp vo hng tiu biu, vt trn Kim Vn Kiu truyn nhiu - vo phm tr ch ngha hin thc c. Khng phi c ch ngha hin thc mi l sng gi, song ni n ch ngha hin thc nht thit phi c nhng tiu ch r rng trong khc ha tnh cch, t vo nhng hon cnh thch ng cho tnh cch y pht trin, ch khng th mun ni sao th ni. Trong xy dng nhn vt, Nguyn Du tham bc, k tha mt mnh ca Thanh Tm Ti Nhn, nhng ng khng i theo hng ca Thanh Tm Ti Nhn. Nhn vt ca ng cng c nhiu nt c l, tng trng, v bt php ca nh th trc sau khng phi l hin thc ch ngha. Rt nhiu chi tit rm r ca Kim Vn Kiu truyn c Nguyn

18 Du lc gn li. Thi ca khng cho php k l rm rp nh, ci chnh l gia Nguyn Du v Thanh Tm Ti Nhn c mt khong cch trong khuynh hng miu t ngh thut. Tuy th, cng khng nn cn ngh rng c tng trng c l l yu t t s nht nh phi yu km. S trn thut ca th khc vi trn thut ca vn xui l ch, bng th php tng trng c l, nhiu khi thng bo ngh thut ca th c gi tr lin tng cao hn hn vn xui. Cng v c bm vo cch k chuyn t m theo kiu Thanh Tm Ti Nhn m ng ng Vn Thnh tng lm l hin thc, ng dn ra mt on kh di trong Kim Vn Kiu truyn k chuyn T Hi gip chin vi qun lnh triu nh, thy h n y nhau, T va ht vang mt ting nh sm rn va mt mnh mt nga xng ln vung ba chm t u vin ph tng Khng Hn v ui cc tng Bc T, Cu Nhiu chy di... ri so snh vi on th Nguyn Du m t chin cng ca T Hi: Cu 2439 Tha c trc ch ngi tan, Binh uy t y sm ran trong ngoi. Triu nh ring mt gc tri, Gm hai vn v rch i sn h. i phen gi tp ma sa, Huyn thnh p nm ta ci Nam v ni dt khot rng tiu thuyt nguyn tc phi by khng n nang v chm bim chua cay s bt ti ca tng soi quan qun [7] , cn di ngi bt ca Nguyn Du, u th p o tuyt i qun i triu nh ca T Hi [vn c trong Kim Vn Kiu truyn] b gim nh rt nhiu [8] . Chng l li phi gii thch h ng hiu rng li c t chin trn gia cc tng soi ch v ta, c h ht, c vung kim vung ao, c khch bc ch bai bn ch, c chm bng u mt vi i th v cui cng c mt bn thng mt bn bi nh Kim Vn Kiu truyn t y th cn km xa Tam quc din ngha, gii lm cng ch nh cc ming tung trn sn khu kinh kch, sn khu ht bi ca ngi Vit l cng, lm sao snh c vi su cu th hm sc ca ngi khng ch chin cng m c kh th cun cun, uy danh lng ly ca T Hi ca nh th Vit Nam? Bt php c l l th, trc ch ngi tan l i n u k th nt vn n y; binh uy ran nh sm th cn g chn ng v vang xa hn c na; rch i sn h l chim c c mt vng rng ln i trng hn vi triu nh; gi tp ma sa l th qun nh trn bo Katrina va mi ri vo nc M, ci th khng cn phi vung gio vung gm m p nm ta thnh d nh tr bn tay. Nguyn Du khng m t c th tnh cnh lung cung ca quan qun trong khi i ph vi T Hi nhng ch bng by nhiu m t hon d v m d ngi c cng d sc hiu i qun nh vua hn nht v tht bi nh th no ri, cn g phi thm mt vi li chm bim mi tng sc nng cho uy th ca h T. Mt ch khc, ng ng Vn Thnh cn k cng trch dn c mt on di khng km lm bng chng cho hnh tng T Hi m ch ln ngt tri trong Kim Vn Kiu truyn: C mt ho hn h T tn Hi, hiu l Minh Sn ha thng, ngi t Vit n chi. Ngi ny c lng u i, phng khong i lng, m ch ln lao, coi giu sang nh ta lng hng, xem ngi bng vai nh c rc. Kh tit hn hn ngi cng la, cao ln hng v trm i, hiu r lc thao, gii gi ngay thng. Thng ni: Tri cho ta ti nng t cho ta s dng. Hu ti v dng l tri ph ta vy. Nhc bng hong thin ph

19 ta th ta cng ph li hong thin. i trng phu i phi lm sao cho c li lc, lp c nhng s bt h trn i, sao c th cht gi bn ca s nh nhng k sng v ming n? Cn nu c ti m v mnh, anh hng khng c t dng v, khng li c ting thm cho trm i th phi t mnh to ra mnh. Khinh sut gy binh ao ni ngi m ch t li ni s nhc n vn nm. Nu khng c nh th th bu nhit huyt trong ngi ny lm th no s dng c? Hi nh hc hnh nhng khng thnh t bn b i bun, ca ci sung tc, thch kt giao vi bn b [9] . Trch xong, ng em so snh vi on Nguyn Du m t T Hi trong Truyn Kiu m theo ng, t mt ngi ch ln ngt tri b thay i thnh v s giang h lu lc khp ni: Cu 2165 Ln thu gi mt trng thanh, Bng u c khch bin nh sang chi. Ru hm hm n my ngi, Vai nm tc rng thn mi thc cao. ng ng mt ng anh ho, Cn quyn hn sc lc thao gm ti. i tri, p t i, H T tn Hi vn ngi Vit ng. Giang h quen th vy vng, Gm n na gnh non sng mt cho. Qua chi nghe ting nng Kiu, Tm lng nhi n cng xiu anh hng V phn chng ti, cn nhc gia c hai on, chng ti thy dng ca hai nh vn c ch khc nhau. Gii thiu T Hi, Nguyn Du trc tin cha mun l thn th ca T m hy T t ngt hin ra vi din mo v phong thi mt con ngi phi phm, gy mt n tng c bit cho c Thy Kiu v ngi c. Ch bng my cu th c l ng lm iu ht sc thnh cng. cho hnh tng ca T cng c thng hoa, nh th khng chu trn tc ha ngi anh hng thnh k i bun nh Kim Vn Kiu truyn, v i bun th c khc g Thc Sinh l ngi quen thi bc ri, Kiu u c l. ng cp cho h T mt hnh tung i my v gi, mt con ngi y lng mn, nng cao thm tr tng tng ca c gi: Giang h quen th vy vng/Gm n na gnh non sng mt cho. V phn Thanh Tm Ti Nhn, nh vn li lm ngc vi nhng thao tc ca Nguyn Du. ng khng bn tm g nhiu n hnh dng, ct cch ca T Hi ( cng l c im chung d thy tt c mi nhn vt khc trong Kim Vn Kiu truyn), nhng ch sau vi cu vo ngn gn, ng cho T ni ra mt li bc bch ch kh, t ra mnh lun m p trong lng mun v tri lp bin. Him ni, cu ni y kh phch, t tin h hu ng kia li khng phi l din ngn sng ca mt T Hi bng xng bng tht, ch l li ni lp li trong sch v, k t M Vin i Hn cng ni khng khc l bao, nn tr thnh mt th vn lp rp khun so, nghe ra vn c v phng tung, cng ging nh on t cnh T nh nhau vi quan qun m h ng sot xt k cng mi chn trch. iu k hn na l tip ngay sau li bc bch, nh vn ni tot lun ngh nghip ca T Hi l hc hnh dang d nn nh b i bun, ca ci sung tc, thch kt giao bu bn. Th th nhng li th l can trng ca T cng cha c g lm bng c, mi ch nm trong mng c m thi. V mt ngh thut, mt cch

20 t ch n o kiu lm sao th hin c kh phch va ngang tng va t nhin bng mt ci vy tay v mt li ni y t tin ca chng T Hi trong Truyn Kiu ca Nguyn Du khi ng trc Thy Kiu: Li y xem li cho gn/Phng tin c mt vi phn hay khng. C cn t gii thiu g nhiu v mnh u, song ch mt c ch th l chng t con ngi y ri y s lm nn mt s nghip kinh thin ng a. Xin ni thm, cng do khng ch n c l thi ca, khi c cu th Mt tng tuyt tr sng che ng ng Vn Thnh tng l Nguyn Du ang t cnh ma ng tht, lin ch nh th t sai thi tit [10] , c bit u y cng l mt bin php tu t ni v nhng ngn tr do php nh nghim ngt khin Thy Kiu v Kim Trng ch sng cch nhau mt bc tng m khng bit c tin nhau: Tin xun u d i v cho nng. Khng nm c ngn ng tng trng ca thi ca thnh ra c lm tnh trng ng chng b chuc, u cng l mt ni kh tm trong i thoi vi ng. Nhng c l trong xy dng nhn vt khng ngn tr Nguyn Du c nhng i mi tht s trong khi tip thu Thanh Tm Ti Nhn. Nh th chuyn i c thc loi hnh tiu thuyt o l sang loi hnh tiu thuyt tm l. Cc nhn vt ca Truyn Kiu khng phi l ci c Nguyn Du thuyt minh mt quan nim v o c, mc d cui truyn ng c ni Ch tm kia mi bng ba ch ti. Bt lc ca nh th gip h sng gia cuc i nh nhng con ngi chu mi x y ca hon cnh thc, trong c cc bin thi ca qu trnh tm l bn trong. Khng nhng ng hn Thanh Tm Ti Nhn trong vic tm kim cc dng thi tinh t ca c thoi ni tm, dng nh ngi k chuyn trong th ng cng khng ng ngoi nhn vt m c lc nhp thn vo nhn vt, t pha trong nhn vt m pht ngn; khng y nhn vt i theo phc nh sn m t nhn vt ma a li qu dn ng v thc tm ly. Thy Kiu gp Kim Trng, Ngi quc sc k thin ti/Tnh trong nh mt ngoi cn e, y mi l thng bo khch quan ca ngi k chuyn, nhng Chp chn cn tnh cn m/Rn ngi chng tin dt v chn khn th l hot ng tm l xy ra ngay trong thi khc hin ti ca c i bn, ngi k chuyn ng im nhn bn trong nhn vt m ni. Trong cuc hi ng gia Kiu-Kim bn nh Kim Trng, tnh yu cng theo tm l m thay i. Lc u Kiu cn ni nhng li kiu cch, t ra nng cn e ngi: Nng rng: Trm lic dung quang/Chng sn ngc bi cng phng kim mn. Kim Trng cng ha mt cch kiu cch khng km: V d gii kt n iu/Th em vng m liu vi thn. Nhng ri sau mt ngy tr chuyn khng dt, c hai bc c mt bc rt di, mi e d lo lng khng cn, tm trng gia i bn tht s ci m: Lng xun phi phi chn xun tng tng. Li thng bo ny cng khng cn l li thng bo bn ngoi m nm ngay trong nhn vt. Kiu quay v nh, thy cha m cha v, li xm xm bng li vn khuya tr sang. Nhn thy Kim Trng thiu thiu ng trong khi mnh vn mt lng mt d v yu, nng khng khi c cht hn di: By gi r mt i ta/Bit u ri na chng l chim bao. Ngi k chuyn n y t nh n hn i, cho nhn vt t phi tri lng mnh. Cho n sau khi hai bn th nguyn, Kiu nh n cho Kim Trng nghe, khng cn cht mc cm no gia trai ti gi sc, ngi k chuyn li xut hin tr li, thng bo tip mt bc bin i tm l cao hn: Hoa hng cng t thc hng/u my cui mt cng nng tm yu... Qu l vi quan nim tnh cch c biu hin thng qua cc trng thi tm l, Nguyn

21 Du khng c nh ha tnh cch nhn vt nh Thanh Tm Ti Nhn. ng ng Vn Thnh thc mc: v sao nng Kiu trong Truyn Kiu i vi Thc Sinh v T Hi vn nng tnh nh i vi Kim Trng, m l ra theo ng nguyn tc Kim Vn Kiu truyn, Thy Kiu ch thc s yu c mt mnh Kim Trng, cn i vi Thc Sinh v T Hi th ch yu ch cm ci n h chuc mnh ra khi lu xanh [11] . y cng chnh l l do khin ng ch nhiu on tr tnh ngoi ca Nguyn Du lm tn hi n s hon chnh v thng nht ca nhn vt m trn chng ti ni phn sau s xin l gii [12] . By gi n lc c th ni r: Nguyn Du khng h buc cht nhn vt Thy Kiu vo mt th phm tit kin trinh nh Thanh Tm Ti Nhn. c Hoi Thanh coi l ngi i guc trong rut nhn vt, Nguyn Du hiu hn ai ht mi tnh vi Kim Trng du sao cng ch l mi tnh u ca Kiu. Vi thi gian xa cch chng y nm, li tri bit bao nhiu bm dp, trong tm l Kiu v th vn c cn gi nguyn vn tnh cm vi Kim Trng nh thu no sut ngy mnh dn vt mnh th tht t ai hiu ni. Chng ti khc ng ng Vn Thnh, khng th no coi Kim Vn Kiu truyn l mt tc phm hin thc, mt phn cng chnh v l y. Nhng Nguyn Du th mi ng l mt ngi bt hin thc tm l, khi ng cho nng Kiu nh n Kim Trng nh nh n mt k nim c, khng cn thm na nhng vn cha phai: Xt thay cht ngha c cng/Du la ng cn vng tc lng. Nguyn Du cng khng th buc Thy Kiu h hng vi Thc Sinh v trong hon cnh ang sng di a ngc trn gian ca nh m T B, Thc Sinh khng ch l ngi ph nguy cu nn, m cn l con ngi ht sc a tnh, hin dng cho nng c tm hn v ca ci, c tnh yu vng ln tnh yu xc tht: Mit mi trong cuc truy hoan/Cng quen thuc nt cng dan du tnh. Kiu gi y khng cn ci tui ci trm e l nh thu mi yu Kim Trng. Nng tht thn vi M Gim Sinh ri vi S Khanh, li ln lc chn lu xanh, mi i tri. Bt nng c th lnh nht trc mt mi tnh cha chan hnh phc nh ca chng Thc e ch l gi di nu khng l ngc nghch v tm l. Th nhng mi tnh ca Thy Kiu i vi Thc Sinh, cng nh sau ny i vi T Hi, vn khc mi tnh u gia nng vi Kim Trng. Mt bn e p, trong sng, thun ty tnh yu platonique, mt bn dn d, tnh to, va l n ngha, va bit tnh ton thit hn, nn tuy c nh nhung: Cm tay di ngn th than/Chia phi ngng chn hp tan nghn li vn inh ninh nhng chuyn rt thc t: i ta cht ngha o bng. Cng vy, vi T Hi, ngi cu mnh khi chn bn nh mt ln th hai, li gip mnh n n tr on phn minh, cho mnh c sng nhng ngy h h nht, m ni Kiu ly T khng phi v tnh th d ch c Thanh Tm Ti Nhn mi ngh ra c, v cng d ch c ng Vn Thnh mi coi l mt tnh cch nht qun ng trng ca nng Kiu. Kiu ca Nguyn Du pht trin theo xu th tm l cuc i thc khng th lm nh vy. Nng yu T Hi vi tm lng ca ngi tri k: Khen cho con mt tinh i/Anh hng on gia trn ai mi gi, cng l vi ci ngha ca ngi chu n su nng: Tha rng lng c bao dung/Tn Dng c thy my rng c phen. V th nng vn dnh cho T Hi mt gc trong tri tim thng nh sau khi hi tng ht cha m, cc em, n ngi tnh c:Cnh hng bay bng tuyt vi/ mn con mt phng tri m m. Khng th ni vi nhng mi tnh gn b sau ny, Kiu t nh mt mnh, nh cch ni lm tn hi n s hon chnh v thng nht ca hnh tng nhn vt ca ng Vn Thnh. Chnh Kim Trng l ngi hiu rt r tm hn ca nng trc sau vn ton vn: Ch trinh kia cng c ba by ng. t vn tnh nht qun ca tnh cch Thy Kiu khng trn c s nhn su vo nhng va ng ca hin thc vi dp nng xung tn bn en v nng phi

22 chng tr bng mi cch tm ng sng, tnh cm cng ba chm by ni, c l v mt thu tnh t l cn thua c mt ngi ch bit sch v m t tri i nh Kim Trng. l vn th t chng ti thy bt cn nhn tnh trong lp lun ca ng ng Vn Thnh. 5. Sau tt c nhng li ch trch Truyn Kiu nng nh ty lc ty ni, ng ng Vn Thnh dn s ph phn ca mnh vo mt mc tiu ln nht: ng kt ti Nguyn Du xut pht t lp trng giai cp qu tc ca bn thn m c nhng xuyn tc v xa nha mi quan h i lp giai cp vn rt r trong Kim Vn Kiu truyn. ng a ra kh nhiu thit chng: a. Kim Vn Kiu truyn ni vic bn mnh ca Thy Kiu l do bn cp b bt cu kt vi quan li bp nn bc hi gia nh h Vng m sinh ra, th m nh th li sa thnh thng bn t, bin cu chuyn i t lt vn l hnh ng tn bo ca l cng sai v ngi u bn thnh mt vic ngha ca ng li gi h Chung: Cng trong nha dch li l t tm/Thy nng hiu trng tnh thm/V nng ngh cng thng thm xt vay/Tnh bi lt lun y/C ba trm lng vic ny mi xui [13] ; b. em vic Hon Th v ming b rng hai tn gia n mch lo tiu biu cho hnh ng p bc giai cp i sang v ming b rng hai ngi quen ch cn thun ngha ghen tung [14] ; c. Ngay hai tn ng, Khuyn, trong nguyn tc gi rt r l Hon ng v Hon Khuyn ng chng l l ng khuyn ca nh quan m Nguyn Du cng ang tm b mt ch Hon u, lm m nht hm ngha ph phn thn phn ch sn cho k quyn qu ca chng [15] ; d. Nguyn Du cn gim ti cho m m Hon Th v Hon Th bng th php miu t gim ng hnh vi thm c ca h i vi nng Kiu; b m khng nh nng n mu chy tri chy (Hai bn th n d ran, tc th vt Thy Kiu xung t, ngi gi tay nh vo tay, ngi gi chn nh vo chn, k u nh vo u, mt ngi t ging qut nh, mt ngi qu xung ghi s. Mt gy vt xung Thy Kiu ku ln mt ting, mng t nh la t, hn xiu phch tn. Ci gy tre v tnh kia c dn vo mt ch, ch dm ba gy th Thy Kiu nt da bt mu [16] ) m ch truyn nh ba chc roi; c con cng khng da nng mt cch hng h: Nu my cn loanh quanh giu gim na, ta s cho my mt trn n y , ri tng c tr my v bn c ln nh cho k cht [17] , li khng trc tip ng ra tra vn nng v lai lch m cho Thc Sinh tra hi, v khi nghe n ting n tuyt k ca nng th li Khn uy dng c bt vi bn phn [18] ; . Nhng t hi nht l on bo n bo on ca nng Kiu, mt dp tr th giai cp rt c a th Nguyn Du li nh nhng b qua Hon phu nhn, cn bn khng h cho ngi i bt m [19] . Ring i vi th phm bc hi Thy Kiu l Hon Th, Nguyn Du li cng khoan dung, cho lt li: ... Tha ra th cng may i/ Lm ra th cng ra ngi nh nhen/ lng tri qu th nn/ Truyn qun lnh xung trng tin th ngay. n ni ln b iu n ny, Hon Th chng nhng khng xy xt mt my lng m cn nh chng l Thc Sinh c thm ly. Hai v chng nhn gm trm cun bc nghn cn ca Thy Kiu tr n Thc Sinh, ch nng m v [20] . ng ng Vn Thnh phn tch khuyt im ca Nguyn Du phn cui cng ny rt st sao, cht cha: S d Nguyn Du vit nh th ng nhin xut pht t s ng tnh vi nhng nhn vt thuc giai cp qu tc l giai cp xut thn ca mnh. ng tm mi cch che y cho ti p bc ca giai cp y, sa cha cuc u tranh giai cp nghim tc thnh cuc tranh chp thun ty gia v c v l ghen tung vi nhau trong gia nh. Thy Kiu i hi tr th nhng khi thy k th th li khm phc ti n ni v khen ngi c ta bit sa li lm [21] . Sau ht, ng dnh cho Nguyn Du mt li kt n nghim khc: Cch ci bin y r rng bp

23 mo, xuyn tc nghim trng ni dung c tnh chnh tr su sc ca nguyn tc [22] . V nhiu chi tit ng Vn Thnh mi ra lm i chng trc ta n vn chng do ng th l, phi nhc li, ng li ri ng vo ci vng bt kham ca ch ngha m chng ti gi l ng chng b chuc mt phn trc. Cu chuyn thng bn t chng hn, th gia Kim Vn Kiu truyn no c thy khc g Truyn Kiu? Kim Vn Kiu truyn ni thng bn t vn l n cp gi danh, tr trong nh ng dng, khi b bt th khai liu, lin ly n gia nh ng dng v c gia nh Vng Vin Ngoi by gi ang n gi y. Nguyn Du cng ch ni Phi tn xng xut l thng bn t, ta hiu thng bn t l u mi, ch nh th c tt c tai ha ca gia nh Kiu cho thng bn t u. Xem li cc bn Kim Vn Kiu truyn hin lu gi ti Vit Nam, ch yu l bn do Qun hoa hin tng bn (A.559) chng ti khng thy c on sau y c ng ng Vn Thnh dn xut: Dng Binh m thuc Ty Binh m trong thnh ch da vo li phm nhn khai l c dnh dng n Vng Vin Ngoi, khng cn xt tht gi lp tc li dng khu cung gian di ny lm c, sai ngay by tm tn sai nha xng vo nh h Vng v vt ca ci, dng cc hnh tra hi [23] . Phi chng ni nh Nguyn ng Na, c hai loi vn bn Kim Vn Kiu truyn khc nhau, loi in t trc th k XX v loi in t th k XX v sau, trong , loi th hai nh cc bn do inh H hiu im hoc bn do Xun phong vn ngh xut bn... v c bn cng gm 20 hi nh cc bn Qun hoa hin, i Lin [in trc th k XX]... nhng di hn, c nhiu chi tit hn [24] , iu ny to nn s phc tp, thm ch ri lon khi nghin cu so snh gia on trng tn thanh [Truyn Kiu] vi Kim Vn Kiu truyn [25] . Duy trong trng hp ang bn th chng phi v Nguyn Du da vo mt bn thuc loi thiu nhiu chi tit (do ng sng trc th k XX khng c tham kho cc bn y in v sau) m i n ri lon nhn nh nh ng ng Vn Thnh. Nguyn Du vn ln n quan li sai nha gay gt y ch: Cu 575 Hn huyn cha kp di d, Sai nha bng thy bn b xn xao. Ngi nch thc k tay ao, u tru mt nga o o nh si. Gi giang mt lo mt trai, Mt dy v li buc hai thm tnh. y nh vang ting rui xanh, Rng ri khung ci, tan tnh gi may. t nhuyn ca ring ty, Sch snh sanh vt cho y ti tham Thm ch, nh th cn chm bim bn chng su cay na l khc: Cu 997 Mt ngy l thi sai nha, Lm cho khc hi chng qua v tin Trong yu cu c c ca ngh thut thi ca, thit tng th l qu , cn nu thy liu

24 lng cha th... cng nh ph mc s thch ring ca mi ngi, min ta chp nhn vi nhau khng phi Nguyn Du c tnh gim nh ti cho m cng sai. C iu, trong bn u tru mt nga o o nh si y li ny ra mt Chung Cng (Chung cng sai = Chung S) c tm lng t i. Vic vi vnh ba trm lng, theo Kim Vn Kiu truyn ng l do bn lnh trng n nh Vng Vin Ngoi xut trc. Nhng chnh Thanh Tm Ti Nhn cng khng nh vai tr quyt nh ca Chung Cng trong vic tnh liu lt lun y vi ba trm lng bc : Gi Chung ny tuy lm vic chn quan nha nhng sut i n chay, vic g lm c mi lm, vic g khng lm c th nht quyt khng dm lm xng [...]. ng tin ca c l ng tin th no m ti dm phung ph. Ba trm lng bc ny hy nh ti, ti a hai ng con nh n tn mt quan, xin giy chiu lm chng cho nh c c v can, ri sau mi em tin n. Gp my tn cp, ti s bo r khng c vng n nh c, ri cho chng mt s. Cn bn chng ti c mi ngi u mc lin quan n tra xt v ny, ti s chia bc cho h, v bo cho h bit vic nh h Vng do ti m bo, nu c hi tm g nha mn th nh h che giu [26] . Thanh Tm Ti Nhn cn cho Chung Cng n cn gip Thy Kiu nhiu vic trong nhng ngy gia nh nng bn lon, v vo hm nng cng M Gim Sinh v Lm Truy, chnh Chung Cng n tn trng nh a tin, m mt tic nh tht hai ngi cng gia nh h Vng ri mi ra v. Nguyn Du khng ch tm bin Chung Cng t ngi xu thnh ngi tt (hay ngc li) khc vi Kim Vn Kiu truyn; nu vic y l c li, xin ng ng Vn Thnh c trch c Thanh Tm Ti Nhn. C vic Nguyn Du gi hai tn gia n ca Hon Th l Khuyn, ng ch khng gi di dng l Hon ng, Hon Khuyn c l mt phn cng do s rng buc ca cu th lc bt: Sa sang bum gi lo my/Khuyn ng li chn mt by cn quang. Mt phn na, dng hai ch Khuyn v ng va ni r th tnh ca hai k tay sai va hm chng l ch sn chim mi ca h Hon, th th b tin t Hon trong tn ca chng khng c hi, m a vo th i khi li gim v, c th b coi l bi bo ra b cng nn. Mt nh th nh Nguyn Du tt bit b v ly nh th no th mi thch hp vi ngn ng ca th. Mt tnh tit na l vic Hon Th b rng hai tn mch lo. y l hai tn gia n hay hai ngi quen ca h Hon th cng u chng t uy th gm gh ca c con gi vin quan B Li, xt cho cng cng u l p bc giai cp nh ng ng Vn Thnh ni c. M b rng hai tn gia n l chuyn trong nh h Hon, thi Trung c cc gia nh quyn qu Trung Hoa lm vic no c g l, c khi h cn gy nhiu ti c ty tri na y ch, b rng vn cn l qu nng tay. Song n ngi quen m cng nghin ra b rng th ci hnh vi hng hch ca c gi h Hon ny mi tht l qu qut. Th hi gia Thanh Tm Ti Nhn v Nguyn Du, ai x l tnh tit thm trm hn ai? Tuy nhin, iu chng ti mong mun bn vi ng ng Vn Thnh phn cui cng ny vt ln trn nhng s tranh ci lt vt v tnh tit. Qua nhng kin nh gi ca ng v Kim Vn Kiu truyn v Truyn Kiu, Chng ti ngh, nn trao i thm v phng php lun nghin cu vn hc ca ng. i vi ng Vn Thnh, bi hc rt ra t cc tc phm qu kh tung nh ch yu l vn u tranh giai cp. T u ch cui ch thy ng phn loi thnh phn cho nhn vt ca Kim Vn Kiu truyn v coi y l cun tiu thuyt miu t r rng, ni bt s i lp gia cc giai cp - mt gii hn

25 chnh tr c tnh nguyn tc [27] ca Thanh Tm Ti Nhn. Xem xt mt lnh vc v cng a ngha nh vn hc m ch b hp trong mt tiu ch l u tranh giai cp, liu c phi l dng mt thc o cha thch ng, l dng dao m tru gii phu c th phc tp ca con ngi hay khng? nh rng con ngi khng thot ly quan h giai cp, nhng con ngi cn rt nhiu quan h khc, l tng ha mi mi quan h x hi ni nh K. Marx, v ngy nay chng ta c th b sung thm: khng nhng l s tng ha mi quan h x hi, con ngi cn thng xuyn m rng gii hn giao tip ca mnh ra nhng quan h nm ngoi x hi na. C bao nhiu ci cha bit trong cuc i ny v v tr ny khng lin quan g n x hi, con ngi vn c phi tham d nh mt ch th. i tng ca tiu thuyt l con ngi, l s sng nhiu mt ca con ngi, th nn ting ni trong tiu thuyt rng hn quan h giai cp rt nhiu. Cng khng th coi ting ni ca tiu thuyt l mt ting ni n ngha m phi ni nh Milan Kundera, nh vn ng i ni ting ngi Php gc Tip, l mt th ngn ng tng i v nc i [28] trong ngha tch cc ca n. Con ngi trong tiu thuyt c ci phn l con ngi giai cp, nhng cn c v s phn khc l con ngi nhn loi, con ngi mang tnh ngi thun ty, con ngi siu hnh, h v, con ngi sinh lo bnh t, thm ch con ngi sinh vt vi cc nhu cu vt-ngi gia th gian ny. ng ng Vn Thnh thch tip nhn nhng nhn vt ca Thanh Tm Ti Nhn di gc chng l hin thn ca tnh giai cp, song ngi khc vn c th tm ra t nhng nhn vt y nhiu phng din a oan, l th hn. c bit, vi Nguyn Du, nh tm l bc thy, nhn vt ca ng khng bao gi li l nhng m hnh kh cng, thuyt minh cho mt tn iu no c. Nhn vt ca ng l s sng c c th ha nn phong ph ngha. Hon Th va c th c nghit vi Kiu v mu ghen ca con quan Li b Mu ghen u c l i nh ghen, va c th nghe ting n Kiu gy m cht ng tm, ci phn ngi tri dy, v bit i vi Kiu hn hn m ti i khc; n khi xem r li khai v cuc i chm ni ca Kiu th li cng ng tm, ngn ng cht tnh hn cht na. Li khi cn tra vn chuyn chng c ca Kiu, l vic c ta bit tng, mt thong xu h no cht hin ra m nh khin c nh y sang cho Thc sinh Cy chng tra ly thc tnh cho nao... mi l ngi, l ci hin minh lng l [29] ca tiu thuyt ch sao? Cng vy, khi Kiu tr th, c th nng vn cm phn b phu nhn gi h Hon, nhng mt b gi tui tc nh b ta li cng c th lm cho nng - vn l mt c gi ht sc nhy cm - ng lng trc n. Ngay Kim Vn Kiu truyn tuy c cho iu b ta n nhng ri cng tha kia m. Trong cc b lut hin i ca nhiu nc vn minh, c iu lut c cch i vi nhng k phm php gi nua khng bt phi thi hnh n. Thi i Thy Kiu l thi Gia Tnh triu Minh, lut l cn man r, nhng Nguyn Du c cho Kiu khng thm truy xt b m Hon Th, chng t ci nhn vin kin vt ln trc thi i ca nh th. Ring Hon Th, trong Kim Vn Kiu truyn b treo ln x nh nh mt trm roi, th trong Truyn Kiu li c bit i. Phi nhn vo cuc i thoi gia hai con ngi tnh ch v tm trng Thy Kiu trong thi im y. Khi ni vi Thc Sinh nng hiu gia mnh v Hon Th l hai i th khng va Phen ny k cp b gi gp nhau. Hon Th b dn ra, nng ch ng ln ting trc, li l x giao, lch s, nhng cha y thch thc: Thot trng nng cho tha/Tiu th cng c by gi n y/n b d c my tay/ i xa my mt i ny my gan/ D dng l thi hng nhan/Cng cay nghit lm cng oan tri nhiu. Nng c ng u Hon Th hn lc phch xiu m vn trn tnh c, p li tht nhn nhn, v li bit gi th

26 din, nhn phn li v mnh Trt lng gy vic chng gai/Cn nh lng b thng bi no chng, ng thi cng kho lo nhm vo nhng ch yu ca lng ngi khi gi i th: Rng ti cht phn n b/Ghen tung th cng ngi ta thng tnh/Ngh cho khi cc vit kinh/Vi khi khi ca dt tnh chng theo/Lng ring ring nhng knh yu/Chng chung cha d ai chiu cho ai.... Kiu phi tha nhn Hon Th l ngi Khn ngoan ht mc ni nng phi li. Cuc i thoi chm dt bng s tha bng l iu ai cng thy trc, mt thch cam go, trong Hon Th nh rt trng tm l ngi i thoi: Tha ra th cng may i/Lm ra th cng ra ngi nh nhen. Ch tic v khng hiu ting Vit, ng ng Vn Thnh khng th theo di ht cc bin thi tm trng trong mn u l cng thng m hp dn vn l mt trong nhng on thnh cng nht ca Truyn Kiu. T mt vi phn gii s lc ca chng ti v gi tr Truyn Kiu ca Nguyn Du, chng ti ngh, ch khc nhau c bn gia chng ti vi ng ng Vn Thnh l cch nhn nhn sc mnh ch thc ca tiu thuyt. Tiu thuyt khng phi by ra trc chng ta mt cu chuyn tht ly k chng ta thng thc cho tha thch m khi c xong khng cn bn tm n na v l chuyn c ni ri, khng c g khm ph mi m, v cng chng lin quan n vn mnh ca mt ngi no. Tiu thuyt cng khng phi treo mt tm gng o c cho ngi ta nhn ngm vi lng ngng m v noi gng hc hi, li cng khng nht thit phi l bi hc u tranh st sn gia thin v c, gia thng tr v b tr, gia bc lt v n l... rt kinh nghim cho trn cui cng ca nhn loi trn con ng hnh hng v min t ha. l nhng loi tiu thuyt tng xut hin mt thi, di cc c ch ton tr, nhng cng bin i rt chng. Tiu thuyt t n gi mt v tr khim tn hn nhiu lm. N l nhng chuyn ba, dt ngi ta vo v s cuc phiu lu khng nh hng, v cng khng rn dy g to tt cho bt k ai. Nhng nhng iu m n mch bo, d ch rt t vn l nhng iu con ngi khng lng trc. Tiu thuyt khng ni vi con ngi ci tt nh m l ci ang tip din con ngi cha th bit - Mi cun tiu thuyt ni vi c gi: S vt i phc tp hn anh tng [30] . N ni v s mong manh ca thn phn con ngi trc rt nhiu ng ca dng i tun chy, t cho con ngi nhng mi hoi nghi, nhng bn khon thp thm v chnh ci ngi. N gi ln nhng cu hi nc i, nhng gic m v s tht, hin hu v ci phi l ca hin hu. N gip con ngi t phn thn, tch mnh ra nhn li ci b ngoi ca mnh tng khng lin quan n mnh. N cng gip con ngi khm ph vo th gii bn trong su thm v nhiu khi i vi mnh l mt s l lm. Tiu thuyt v th, khng y con ngi quay v qu kh m hng con ngi i ti. Trong mt chng mc no , Truyn Kiu ca Nguyn Du lm c vai tr nh nhoi nhng thc ng gi ca mt cun tiu thuyt. Mn li mt cu chuyn xy ra vo triu Minh xa lc, Nguyn Du lm cho bao nhiu th h ngi Vit t hn hai th k nay m man say m, v ng lm cho nng Kiu ha thn vo tng th h, tr thnh ni u t, bun kh, thnh ci ti dn vt, nhng du hi v vn s, thnh kht vng sng ca mi gii ngi, ni nh Mng Lin ng Ch nhn: T Nh T dng tm kho, t cnh nh ht, m tnh thit, nu khng phi c con mt trng c su ci, tm lng ngh sut nghn i, th ti no c ci bt lc y [31] . Chnh kh nng hng ti hin i ca nh th quy nh s phn khc nhau gia Kim Vn Kiu truyn v Truyn Kiu. Ton b cu chuyn k ca Thanh Tm Ti Nhn, khng phi khng hay, rt hp dn l khc, nhng l mt cu chuyn ca qu kh, t rt lu ri khng cn mt

27 ng vc bn khon g cho con ngi hin ti. S phn ca n kt thc. Cn tc phm ca Nguyn Du, mi ln c vn a li mt vi khm ph mi, mt mu ca s sng (un fragment de la vie) m theo Hermann Broch, ch c tiu thuyt mi khm ph ra c. N vn cn hin din gia ci nhn gian, vn l cun tiu thuyt i thoi c vi chng ta. Cng lao ca Thanh Tm Ti Nhn khng nh. Khng c Thanh Tm ti Nhn th t hn khng th c Truyn Kiu ca Nguyn Du nh ci hnh thc m n tn ti cho n ngy nay, mc d c th c mt truyn th khc. Nhng cng li phi ni cho cng bng, chnh nh Truyn Kiu ca Nguyn Du ngy mt ni ting, vt ra khi bin gii nc mnh, mi l mt ng c nhng hc gi nh ng ng Vn Thnh c gng lm cho Kim Vn Kiu truyn c c gi trong v ngoi Trung Hoa quan tm tr li. S i c nhn c qu chnh l nh vy. H Ni ngy 17 thng 11 nm 2005 2005 talawas

Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1564. Nguyn vn: . [3] Minh Thanh tiu thuyt gim thng t in. Hng Chu, 1994; tr. 509-510. Chuyn dn theo Nguyn Khc Phi, bi dn; tr. 1576. [4] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1550. [5] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1550. [6] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1571. [7] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1556-1557. [8] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1556-1557. [9] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1553. Trong cc bn Kim Vn Kiu truyn ch Hn th vin Vit Nam, on ny c b lc i mt s cu nn chng ti khng trch nguyn vn. [10] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1566. [11] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1570. [12] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1570. [13] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1558-1559. [14] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1560. [15] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1561. [16] Nguyn vn: .
[2]

[1]

28 Nguyn vn: . [18] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1561-1562. [19] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1562. [20] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1562-1563. [21] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1563. [22] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1563. [23] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1558. [24] Xin xem Nguyn ng Na. Li dn v vn bn. In u bn dch Kim Vn Kiu truyn ca Nguyn c Vn v Nguyn Khc Hanh, Sd; tr. 21. [25] Xin xem Nguyn ng Na. Li dn v vn bn. In u bn dch Kim Vn Kiu truyn ca Nguyn c Vn v Nguyn Khc Hanh, Sd; tr. 21. [26] Nguyn vn: [...] . [27] Nh trn, bn dch ca Phm T Chu; tr. 1560. [28] Milan Kundera. Ngh thut tiu thuyt. Nguyn Ngc dch. Nxb. Vn ha thng tin, H Ni, 2001; tr. 13, 14 v 26. [29] Milan Kundera. Ngh thut tiu thuyt. Nguyn Ngc dch. Nxb. Vn ha thng tin, H Ni, 2001; tr. 13, 14 v 26. [30] Milan Kundera. Ngh thut tiu thuyt. Nguyn Ngc dch. Nxb. Vn ha thng tin, H Ni, 2001; tr. 13, 14 v 26. [31] Ta Truyn Kiu, 1820. Trn Trng Kim dch. Nguyn vn: . Ngun: Tham lun chun b cho Hi tho k nim 240 nm sinh Nguyn Du do Vin Vn ho Thng tin t chc ngy 1.12.2005 ti H Ni, nhng khng c c ti Hi tho.
[17]

1
www.talawas.org |

Vn hcVn hc Vit Nam Lot bi: 240 nm sinh Nguyn Du (1765-1820) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 15.12.2005 Nguyn Khc Phi Nhn c bi Kim Vn Kiu truyn ca ng Vn Thnh Cch y khng lu, Chit Giang c tch xut bn x cho ra mt bn c mt cun sch qu v kh s, bao gm 435 bi vit (khng k phn Ph lc) ca 121 nh nghin cu v hu ht cc tc phm ln nh ca tiu thuyt Minh Thanh, trong c bi Kim Vn Kiu truyn ca ng Vn Thnh [1] . Trc ht, bi vit cho ta thy s nh gi cao, thm ch rt cao, ca nh nghin cu v mt tc phm m trong thi gian di hu nh b b ri trong qun lng v cha tng c nhc ti trong bt c mt cun lch s vn hc no c tm c hoc mang tnh cht quan phng Trung Quc. Nh nghin cu nh gi tng qut gi tr ca Kim Vn Kiu truyn nh sau: Kim Vn Kiu truyn khng ch xy dng mt cch thnh cng nhng in hnh ngh thut mang c trng thi i m cn c cng hin quan trng v mt khai thc ti ph n, v phng php ngh thut; l tc phm i su nghin cu tng i sm vn vn mnh ca ngi ph n c ti sc trong thi i phong kin Ngi ph n cui Minh u Thanh, chu nh hng ca tro lu t tng tin b ca thi i, bc u ny sinh khuynh hng thc tnh c tnh, thc c s tn nghim ca nhn cch bn thn, s qu bu ca t do tnh cm. Ci p trong tnh cch ca nhng ngi ph n li u c lin quan mt thit vi ci p trong l tng, khi c tnh b bp nght th khng ai c th d dng kt thc cuc i mt cch tt p. Bi vy, trong gii ph n tr thc, rt t ngi c kt cc hnh phc. i vi vn mnh bi t ca ng o ph n tr thc, tc gi biu l s ng tnh su sc (sd, tr. 511). S nh gi cao ni trn ch yu l da vo s phn tch hai nhn vt chnh ca tc phm: Thy Kiu v T Hi. Tuy c vch ra vi nt tiu cc trong tnh cch Thy Kiu, song trng im ca bi vit l biu dng nhit lit mi phm cht p ca nng, quan im tin b ca tc gi cng nh bt php ngh thut mi m ca tc phm. Nh nghin cu dn li tuyn b c tnh cht cng lnh ca tc gi khi khc ha tnh cch ca Thy Kiu: Ngc bt ma tri k kin, n bt phn bt tri k hng(Ngc khng mi th khng bit rn ca n, g n khng t th khng bit hng thm ca n), cho rng tc gi c h em tt c mi th bt hnh ca ngi ph n tr thc trong x hi c tp trung vo thn nng (sd, tr. 510). D khng nh Thy Kiu l mt in hnh phc tp c ni hm phong ph, song nh nghin cu tp trung lm ni bt tnh cch kin nh ho phng, tinh thn, kh cht trng phu, thm ch i trng phu mt nhn vt n, phm cht st pht, quyt on mt n anh hng ca cuc khi ngha (sd, tr. 509 - 510). Chnh v p trong tnh cch nng bc l r qua s giy v ca kh au, hon nn. Nhng t cht p t ph mnh m tnh cch hi ht ca h thng nhn vt n chnh trong tiu thuyt ti t giai nhn (sd, tr.510). Thy Kiu xng ng l mt hnh tng n xut sc v t xut khin cho hng lot hnh

2 tng giai nhn c khun mt nghn ngi nh mt tr nn lu m, tht sc (sd, tr. 511). Khi phn tch tnh cch T Hi, nh nghin cu c bit nhn mnh n ngun gc xut thn thng thn ca nhn vt. Trong lch s Trung Quc, lnh t khi ngha xut thn thng nhn l rt him thy. Khong nhng nm Gia Tnh triu Minh, cuc khi ngha ca nhn dn vng duyn hi do T Hi, Vng Trc cm u tng b nh nc phong kin vu mit l gic ln, thc t l cuc khi ngha ca nhng ngi bnh dn do thng nhn lm th lnh. Mc tiu ca nhng ngi lnh o khi ngha l ph chnh sch b quan ta cng ca nh Minh, m rng con ng quc t mu dch. Do , loi khi ngha ny khng ging vi nhng cuc khi ngha nng dn trong lch s, c y c im mi ca thi i, l con ca yu cu nhanh chng p ph gng cm phong kin ca cc mm mng t bn ch ngha. Mc d qun ch lc ca cuc khi ngha l nng dn ph sn, song vic thng nhn m ng vai tr lnh t li l c trng ln nht v khng th xem nh. Trong s cc cun tiu thuyt tng bit, miu t s phn khng v trang ca thng nhn, hn th cn ca ngi lnh t khi ngha nh mt anh hng bi kch, Kim Vn Kiu truyn qu l mt trng hp c mt khng hai. (sd, tr. 511). Yu cu ca bi vit ny cha phi l bn cn k v bn thn nhng li bnh trn y v tc phm Kim Vn Kiu truyn cng nh v hai nhn vt Thy Kiu v T Hi. D nhng nhn nh c tha ng hay khng, chnh xc nhiu hay t th vn cho ta thy hng phn tch cng nh cch nhn nh ca nh nghin cu c kh nhiu im khc so vi cng trnh nghin cu Vit Nam v Truyn Kiu ca Nguyn Du ni chung, cng nh v hai nhn vt Thy Kiu v T Hi trong tc phm ni ring. Do , bi vit ca ng Vn Thnh vn l mt t liu tham kho b ch v cn thit i vi bt c ai mun so snh ch d ng gia hai tc phm. im th hai c th tham kho bi vit l mt s kin, t liu xoay quanh nhng vn chung ca Kim Vn Kiu truyn. Nh nghin cu cho bit tn gi y ca tc phm vn l Qun Hoa ng bnh lun Kim Vn Kiu truyn. Ngoi tn gi Song k mng nh tc gi Nguyn Thch Giang nu trong mt bi vit so snh Kim Vn Kiu truyn v Truyn Kiu, n cn c mt tn gi khc na l Song ha hoan. Cn c vo bn khc g xut hin vo nhng nm Thun Tr triu Thanh, c th on bn tho u tin c in thnh sch l vo thi im cui Minh u Thanh. Bn ny rt chi tit, cn bn xut hin di triu Khang Hy ngay sau l bn n gin b ngi i sau tc bt. Cc bn Kim Vn Kiu truyn lu hnh rng ri nht di thi Thanh u l cc bn phc ch da trn c s bn n gin ny hoc cc bn b sa cha. Vit Nam, cc bn Kim Vn Kiu truyn c cc ng Nguyn c Vn Nguyn Khc Hanh v T Nam Nguyn nh Dim dch ra ting Vit u l bn chi tit xut hin u tin, trong tay chng ta hin cha c vn bn no khc. Vn phc tp t ra cho cc nh so snh l: khi sng tc Truyn Kiu, Nguyn Du da vo vn bn no? C l, chng no chng ta cha tr li c dt im vn th ngha khoa hc ca nhng kt lun rt ra t s so snh v mt ct truyn v tnh tit gia Truyn Kiu ca Nguyn Du v bn Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti

3 Nhn m ta c trong tay, vn cn mang nhiu hn ch. Theo nh nghin cu, cch t tn sch Kim Vn Kiu truyn l da theo cch t tn tc phm Kim Bnh Mai: ba ch Kim, Vn, Kiu l i din cho ba nhn vt (Kim Trng, Thy Vn, Thy Kiu). Cn Thanh Tm Ti Nhn tc gi - l ai? Theo nh nghin cu, kin ca i Bt Phm cho Thanh Tm Ti Nhn cng l Thin Hoa Tng ch nhn, l mt trong nhng bt danh ca nh vn T Chn, cha sc thuyt phc. iu quan trng hn l gii m ch Thanh, Tm. Theo ng Vn Thnh, hai ch Thanh v Tm ghp li thnh ch Tnh. Cng khai dng ch Tnh [2] lm bt danh mt thi i cao thuyt Tn thin l, dit nhn dc (Gn gi o tri, dit dc vng con ngi) qu l mt thi dng cm biu th mt t tng tin b. ng Vn Thnh cho bit khng phi n ngy nay, m ngay t khi ra i, Kim Vn Kiu truyn c nhiu ngi c quan im tin b, trc ht l ngi u tin in cun sch, nhit lit tn dng. Trc hi 20, tc hi cui cng, in li bnh lun tng qut v tc phm ca Qun Hoa ng nh sau: C ngi bo: t nghing v pha ty bc ri, chc l cng mt giuc hoang ng nh thuyt coi sng v cht nh nhau, ti ca tc gi cn ln hn Trang T. Ta li cho rng tri sung mn pha ng nam, ch no cng l ng sc v tri c, cng ca tc gi chng h km N Oa. im cui cng rt ng lu trong bi vit l nhn nh ca nh nghin cu v mi quan h gia Kim Vn Kiu truyn v Truyn Kiu ca Nguyn Du. ng Vn Thnh vit: Kim Vn Kiu truyn l mt b tiu thuyt c nh hng quc t. nh hng i vi vn hc Vit Nam l ln hn c. Kim Vn Kiu truyn c nh th Vit Nam Nguyn Du dng hnh thc th th lc bt trng thin ci dch, c tn vinh l Hng lu mng ca Vit Nam, cng c tn vinh l tc phm vn hc ni ting ca phng ng c i, thc t chng qua ch l dng th th Vit Nam dch mt cun tiu thuyt Trung Quc m thi (sd, tr. 512 N. K. P nhn mnh). C th cha tn ng cch dng thc o Trung Quc (tc phm Hng Lu Mng) nh gi mt hin tng vn hc Vit Nam, song khng th ph nhn nh cao, thm ch rt cao Truyn Kiu ca Nguyn Du. Tuy nhin, ngay sau , r rng l bt n khi tc gi quan nim Truyn Kiu ca Nguyn Du chng qua ch l mt tc phm dch t mt cun tiu thuyt ca Trung Quc! Tht ra, lun im bt n ny khng phi xut hin mt cch ngu nhin v xut hin ln u cc bi vit ca ng Vn Thnh. Trong bi vit So snh Truyn Kim Vn Kiu Trung Quc v Vit Nam gm phn I v phn II ng trn Minh Thanh tiu thuyt lun tng, tp 4 (1986) v tp 5 (1987), trn thc t, ng Vn Thnh coi Truyn Kiu ca Nguyn Du l bn dch Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn. Tai hi hn na, do khng bit ting Vit, nh gi bn dch ca Nguyn Du, so snh bn dch y vi nguyn tc, ng tin sinh li hon ton cn c vo bn dch li Truyn Kiu ca Nguyn Du ra Trung vn hin i ca GS Hong Dt Cu, mt bn dch m vi tt c tm huyt, cng phu, Hong gio s cng ch mi dm coi l bn dch s b v t nh gi l cn nhng ch cc vi diu, khc chit ca nguyn thi ng nhin cha c kh nng thc hin vic truyn t nh tht c [3] . Ch yu v hai l do trn, ng tin sinh khng nhng khng thy c sng to thin

4 ti ca Nguyn Du m cn i n nhng kt lun thiu khoa hc v nhn xt thin lch: Nhn tng th, ti cm thy Trun Kiu ca Nguyn Du bt lun v ni dung hay v ngh thut u khng vt c trnh ca Truyn Kiu Trung Quc l bn gc m n m phng [4] . PGS Phm T Chu ch ra mt cch kh chi tit nhng ch bt n trong bn dch Truyn Kiu ca Nguyn Du ra Trung vn hin i ca GS Hong Dt Cu v vi tiu bi bo giu hnh nh Sng gi bt k t mt bn dch, [5] tc gi cho rng nhng ch dch cha t, thm ch dch sai ca bn dch ni trn l mt trong nhng nguyn nhn chnh dn ti nhng quan nim sai ca ng Vn Thnh cng nh ca mt s c gi khc Trung Quc. Chng ta c kh nhiu bn dch Truyn Kiu ra ting Php, trong c mt s bn dch kh thnh cng. L no chng ta hoc t lm hoc hp tc vi bn li khng th c c mt bn dch Truyn Kiu ra Trung vn tt hn bn dch ca GS Hong Dt Cu? Ph phn quan nim cho Truyn Kiu l dch t Kim Vn Kiu truyn khng kh, mt vi ngi bc u lm vic [6] . Tuy nhin, v nhng im d ng gia hai tc phm, kin ca cc nh nghin cu Vit Nam vn cn nhiu ch khc nhau. Mt trong nhng nguyn nhn to ra tnh trng ny l phn ln cc nh nghin cu ch so snh tng phn khi cn thit, bi vit tp trung so snh mt cch tng i ton din ca Nguyn Thch Giang cng ch c mt tiu khim tn: Mt s nhn xt, bng so snh thng k y kh cng phu song v c bn cng ch mi mang tnh nh lng, cha lm ni r c s khc nhau v cht gia hai tc phm. D nhin phi t nhiu hng tip cn khm ph thin ti sng to ca Nguyn Du, tuy nhin, so snh mt cch nghim tc, ton din, trit ch d ng gia hai tc phm l mt t ph khu quan trng. i vi nhng ngi khng c trc tip nguyn bn Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn th vic c mt bn dch tht y , chun xc tc phm ny trc ht l bn chi tit u tin in di triu Thun Tr nh Thanh ra ting Vit l mt iu kin tin quyt. Rt tic l chng ta cha c iu kin y v c hai bn dch hin nay u cha tht tt. C Nguyn c Vn Nguyn Khc Hanh l nh Hn hc uyn thm, song lc sinh thi, v c dch t mt bn chp tay nn bn dch Kim Vn Kiu truyn ca c do Nh xut bn Hi Phng in nm 1994 nghe u ang chun b ti bn cha hon chnh, nht thit phi dch b sung. c bi vit ca ng Vn Thnh, do cn bn khon nhiu im, chng ti th tm c li nguyn bn Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn [7] . Cng v bi vit ca ng tin sinh tp trung vo hai nhn vt Thy Kiu v T Hi nn chng ti c trc, c k hi 17 l hi c nhiu chi tit lin quan n hai nhn vt ny. Ring hi 17, i chiu nguyn bn ting Trung Quc vi bn dch ca c Nguyn c Vn, chng ti thy bn chp tay m c Vn da vo dch b lc i mt na, trong c nhng chi tit rt quan trng cho php ta thy r hn nhng ci bin, sng to ca Nguyn Du. V tnh cht thng nhn ca T Hi, qu ch c mt cu m c Vn cng dch: To nin tp nho bt tu, kh nhi vi thng (Lc tr hc tp chng t nn b i bun). Ch c th thi th ngay ni T Hi xut thn thng nhn cng cha n ch ni g n s phn khng ca tng lp thng nhn, n s pht trin ca mm mng t

5 bn ch ngha! Phi chng chuyn b x ra to hay nh nghin cu em lch s p t vo vn chng? Trong khi ng tin sinh nhn xt: Di ngi bt Nguyn Du, u th p o tuyt i qun i triu nh ca T Hi (trong nguyn bn N. K. P thm) gim nh rt nhiu [8] , th Lu Th c v L Tu Chng, hai cn b ca Vin Nghin cu Vn hc ca Trung Quc c nhng nhn xt tha ng hn rt nhiu v nhn vt T Hi trong Truyn Kiu: Miu t nhn vt T Hi trong Truyn Kiu, r rng l Nguyn Du khng cu thc trong khun kh nhng nt c thc ca nhn vt lch s m nh th sng to ra mt nhn vt mi (N.K.P nhn mnh), nh th hon ton gt b vic T Hi cu kt vi bn cp bin nc ngoi, vic T Hi lm tn tht n sinh mnh, ti sn ca nhn dn, qua c th thy nh th sng to nn mt nhn vt nh th, khng nhng miu t chuyn thuyn quyn snh vi anh hng, m cn l mn mt s nt khng nh no ca nhn vt ny ca tng nhng nhn vt c mnh danh l anh hng tho d trong thi i phong kin [9] . C l ni th ny th chun hn: Nguyn Du khng cu thc trong khun kh nhng nt tiu cc ca T Hi nh lm tn tht n sinh mng ti sn ca nhn dn m ngay trong Kim Vn Kiu truyn cng c miu t. Rt tic nhng on ny b lc trong bn chp tay lm ch da cho bn dch nu. Nt tiu cc T Hi, ni chnh xc hn l ca i qun khi ngha do T Hi cm u nguyn bn, c tc dng lm ni bt hn mt s nt trong tnh cch ca Thy Kiu. Nhng nhn nh ca ng tin sinh v tnh cch Thy Kiu ni phn trn rt d gy phn cm i vi c gi Vit Nam. Qu l nh nghin cu c phn qu khi ca ngi c phm cht st pht quyt on mt n anh hng ca cuc khi ngha, tuy nhin, nhn nh v kh cht i trng phu Thy Kiu th rt ng tham kho bi v khng nh c iu , ta li c thm c s xc nh tnh sng to ca Nguyn Du cng nh c tnh ca nhn vt Thy Kiu Vit Nam. Bn dch ca c Vn ch gi c t kh khi hip ngha khi Thanh Tm Ti Nhn miu t Thy Kiu, cn tt c nhng tnh tit ni ln tnh cch i trng phu ca Thy Kiu u khng c do bn chp tay b gin lc. Sau khi Thy Kiu v T Hi hai bn hp tm u, T Hi lm mt bi bt c ng lut biu l ch anh hng ca bc trng phu v hi kin Thy Kiu. Thy Kiu va khen va ch: Hng tc hng m, kh tch thiu liu t vng kh (Hng th hng tht y, ng tic l thiu cht ho kh ca bc vng N. K. P nhn mnh). T Hi bo: C th ni khanh hiu li ta. Tuy nhin trong lng cng cha dm k vng tr thnh vng (sd, tr. 163). Trong Truyn Kiu ca Nguyn Du, ta ch thy T Hi ch Thy Kiu sao cha thot khi n nhi thng tnh ch lm g c chuyn Thy Kiu dm ch T Hi l thiu ho kh vng. Sau ba nm (T Hi) bt v m tn. Mt hm bng nghe qun gic t ko n, c dn trn chy schThy Kiu h lnh cho tng s (ca T Hi): C dn vng ny u l lng ging ca ta, khng c chim ot lc sot, khng c cp bc git chc, khng c hip dm t nh. Ai khng theo lnh s chm u th chng. Ba qun

6 nghim chnh tun lnh, c mt ci c bnh yn, dn khng b st hi u l nh n c ca Vng phu nhn (sd, tr. 163 - 164). Ni l nghim chnh tun lnh song chc hnh ng nhng nhiu dn chng ca i qun T Hi vn tip tc nn c sau khi T Hi, Thy Kiu cng nhau dan tay v chn trng mai t tnh ri, Vng phu nhn vn phi nhn khuyn T Hi ngng vic thiu hy nh dn, hm hip ph n, git ba ngi gi, con tr. Minh Sn (tc T Hi N. K. P thm) nghe theo. T quan i n u cng lin h lnh ngn cm vic hm hip git chc, y l nh n hu ca phu nhn vy (sd, tr. 165). PGS Phm T Chu cng l ngi tin hnh so snh tnh cch Thy Kiu Trung Quc v Thy Kiu Vit Nam. Theo tc gi, tnh cch khc nhau gia hai nhn vt cng tn l do qua ngn ng th v nhng ci bin sng to m nng Kiu khu cc kh di c tin (ca Nguyn Du) ginh c mi ng cm su sc ni bn c hn mt c Kiu sc so khn ngoan trong nguyn tc vn xui rt nhiu [10] . Chc ch cha c iu kin so snh ton din, nu ch c nhng on nh dn trn trong nguyn tc th nhn nh v s khc nhau gia hai nhn vt Thy Kiu s c ton din hn. Nu v mt quan im chnh tr - x hi, Thy Kiu c nhng yu t vt tri hn T Hi (k cng l!) th trong quan im v s mnh, T Hi li c nhng im vt Thy Kiu. Nhn y, xin c bn qua v kin cho rng Nguyn Du ci to t tng tnh kh Kim Vn Kiu truyn thnh t tng ti mnh. Ngay trong nguyn tc, vn t ra khng phi ch c chuyn hng nhan bc mnh. Thy Kiu, ci sc lun i vi ci ti, v ci ti cng l mt nhn t khin cho nng cng d b li cun vo vng tai v. Tuy nhin, nh mt nh nghin cu ni, ti mnh tng tng l vn chung thng c t ra trong cc tiu thuyt ti t giai nhn, v y ti mnh tng khng hon ton l so ng [11] . Chnh v vy, ngay Kim Vn Kiu truyn, vn ti mnh khng ch t ra vi Thy Kiu m c vi T Hi. Trong Kim Vn Kiu truyn, y l li ni, cng c th xem l li tuyn b u tin ca T Hi ngay khi va xut hin: Thin sinh ng ti, tt hu ng dng. Hu ti v dng, thin ph ng h. Thit nhc hong thin ph ng, ng dic kh d ph hong thin. i trng phu x th, ng li li lc lc, kin bt h thin nhng, an nng ty nhc thc gi lo t d h. Tng hu ti v mnh, anh hng v dng v chi a, lu phng bch th, dic ng t ng to mnh (Tri sinh ra ci ti ca ta tt c ch dng ca ta. C ti m khng dng l tri ph ta . Gi nh tri ph ta th ta cng c th ph tri. K i trng phu i cn ng hong li lc, lp cng bt h gia tri t, sao c th theo ui bn n tht cht gi di song ca. Nu c ti m khng c mnh, anh hng khng c t dng v lu ting thm trm i th t ta cng phi to ra mnh ca chnh mnh sd, tr. 161 - 162). Li l n gin m vn t ra tht r rng, thi cng dt khot, tng khng cn bnh lun g thm. Tt c hnh ng, ngn ng ca Thy Kiu, T Hi u nm gn trong hi 17 ca nguyn tc. Ch ngn y thi cng c th gi cho ta nhiu iu suy ngh l th. T nhng iu trnh by, chng ti i ti kt lun ngn gn:

7 Trong lc cha c y cc d bn Kim Vn Kiu truyn ca Trung Quc, cha xc nh c khi sng tc Truyn Kiu Nguyn Du da vo vn bn no, chng ta nh bng lng s dng bn Kim Vn Kiu truyn do Nh xut bn Xun Phong vn ngh ca Trung Quc xut bn so snh vi Truyn Kiu ca Nguyn Du. Tuy nhin mun so snh t kt qu ti u, cn phi so snh mt cch ton din, c th, khng nn b qua mt chi tit no. l cch lm tt nht bc b quan nim cho Truyn Kiu l bn dch ca Kim Vn Kiu truyn, cng l mt trong nhng bin php hu hiu khm ph thin ti sng to Nguyn Du.

Xin xem: Minh Thanh tiu thuyt gim thng t in, H Mn T v L Thi Nhn ch bin, Hng Chu, 1994, tr. 509 512. [2] ] Nhiu nh nghin cu Trung Quc cho Tiu Thanh khng phi l nhn vt c tht m ch l s hnh tng ha khi nim tnh, cng da vo lp lun tng t. Ch tiu vit gn ging b tm ng nn ghp ch tiu v ch thanh li cng coi nh l ch tnh. [3] Chuyn dn t c Truyn Kiu bn dch Trung vn ca Phm T Chu, Vn ngh, s 44, 1990. [4] Minh Thanh Tiu thuyt gim thng t in, Sd. [5] Xin xem Tp ch Vn hc nc ngoi, s 5, 1997, tr.222 230. [6] ] Xin xem cc cng trnh v bi vit: Tm hiu phong cch Nguyn Du trong Truyn Kiu ca Phan Ngc; Nhng th gii ngh thut th ca Trn nh S; Mt s nhn xt v Kim Vn Kiu truyn vi on trng tn thanh ca Nguyn Thch Giang, Triu Ngc Lan, L y Thu; Tip nhn Truyn Kiu ca Nguyn Du trong s so snh vi Truyn Kim Vn Kiu ca Thanh Tm Ti Nhn ca La Sn Nguyn Hu Sn [7] Kim Vn Kiu truyn, Xun Phong vn ngh xut bn x, Thm Dng, 1985. [8] ]Minh Thanh Tiu thuyt gim thng t in, Sd. [9] Nguyn Du - Nh th kit xut Vit Nam v Truyn Kiu ca ng, Tp ch Vn hc bnh lun, s 6, 1965. (Cao Hu Lng dch). [10] ] Xin xem bi: T c Kiu i thng trong nguyn tc n nng Kiu khu cc ca Nguyn Du, bo Gio dc v Thi i, s 3, ngy 1541991. [11] ] Trn nh S, sd, tr. 329. Ngun: Mi quan h gia vn hc Vit Nam v vn hc Trung Quc qua ci nhn vn hc so snh, NXB Gio dc, H Ni, 2001, tr.178 189, in trong: 200 nm nghin cu bn lun truyn Kiu, Nxb Gio dc, H Ni 2005, tr. 1575 1582.

[1]

1
www.talawas.org |

Vn hcVn hc Vit Nam Lot bi: 240 nm sinh Nguyn Du (1765-1820) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 17.12.2005 Hong Vn Lu Cng l mt kiu so snh vn hc Xa nay, h nhc ti Truyn Kiu, ngi ta thng lin h vi Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn. Cng d hiu, bi l chnh Kim Vn Kiu truyn to ngun cm hng Nguyn Du sng to nn thi phm u t nht ca nn vn hc c in Vit Nam. Nghin cu Truyn Kiu theo phng php so snh vn hc hin nhin l cn thit v c hiu qu thit thc. Vit Nam, hn 50 nm trc, o Duy Anh c l l hc gi sm nht vn dng phng php i chiu, so snh mt cch c h thng trong khi kho lun v Truyn Kiu khng nh nhng thnh cng ca tc phm [1] . Trung Quc, gn y c hc gi cng nghin cu Kim Vn Kiu truyn, so snh n vi Truyn Kiu ca Vit Nam v vn hc hu k Giang H ca Nht Bn [2] . Ti cha mun lm chuyn so snh vn hc gia s so snh ca c o Duy Anh cch y 50 nm vi s so snh ca ng ng gn y i vi Truyn Kiu v Kim Vn Kiu truyn. y ti mun ch r ng ng da vo u so snh, dn ti hiu sai lch Nguyn Du. Trong cng trnh nghin cu ca mnh, ng Vn Thnh t cu hi c phi tc gi Trung Quc Thanh Tm Ti Nhn, mt k dung tc, ht cch cu cha ch p ln ti Vng Thy Kiu n ni chng cn cht gi tr no, m phi hon ton da vo s gia cng ca v thin ti Nguyn Du mi bin c cc st cng thnh vng rng lp lnh [3] . Sau khi tin hnh so snh nhn vt, ct truyn, ch t tng ca hai tc phm, tc gi rt ra kt lun rng: Trn tng th Truyn Kiu ca Nguyn Du bt k v ni dung hay ngh thut u khng vt qua c mc ca bn nn m n m phng, tc Truyn Kiu ca Trung Quc, rng: Hin tng l lng ca Truyn Kiu Trung Quc b mai mt lu di, thm ch b d bu, ni ln nhn thc cha y ca chng ta (ngi Trung Quc) i vi kho tng vn hc ngh thut phong ph do t tin li. ng ng cn vit tip phn h, xt s khc nhau t chi tit ri rt ra nguyn nhn ca s d ng. phn ny, t nhng chi tit c th, tc gi ph phn Nguyn Du. Cng chnh t nhng chi tit y, chng ta thy r tc gi cn c vo u ph phn Truyn Kiu, so snh hai tc phm. Vic so snh, phn tch tc phm vn hc i n nhng nh gi, kt lun khc nhau, thm ch hon ton tri ngc nhau cng l iu thng thy. Nhng mun c s nh gi, kt lun c gi tr th phi c nhng iu kin kin quyt. l phi nm vng i tng so snh, phn tch. Khi so snh Kim Vn Kiu truyn ca Trung Quc vi Truyn Kiu ca Vit Nam, theo ti, cn c hiu bit nht nh v vn ha vn hc Trung Quc, c bit v ting Hn, v tiu thuyt Trung Quc, v th hiu vn chng ca ngi Trung Quc ng thi, cng phi c hiu bit v vn ha Vit Nam, v vn hc Vit Nam, c bit v ting Vit, v th truyn th Nm Vit Nam cng th hiu vn chng

2 ca ngi Vit Nam. Tc gi ca Thanh i vn hc lun co, ng ng Vn Thnh, c mt thun li khi phn tch, l gii Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn v ng l ngi Trung Quc [4] , nhng ng li cha c nhng hiu bit cn thit v vn ha, vn hc Vit Nam, v th truyn th Nm Vit Nam, nht l cha bit ting Vit. Khi so snh phn tch Truyn Kiu, ng hon ton da vo bn dch ca nh nghin cu Hong Dt Cu. Chng ti khng c nh tranh lun vi ng Vn Thnh v tng lun im. y, chng ti ch nu mt vi dn chng m ng dng ph phn Truyn Kiu, nhng dn chng ny, nh di y chng ti phn tch, hon ton khng phi t Truyn Kiu ca Nguyn Du, m l t mt bn dch ca ngi Trung Quc. Cng xin ni thm, khi dn chng bn dch, tc gi cng khng ghi r xut x, s trang, s cu. Chng ti phi t i tm. Nhiu khi tc gi a ra mt ch, mt cu m khng thy ch y nguyn tc Truyn Kiu. Khi so snh vic Thc Sinh chuc Kiu v lm thip, tc gi cho rng trong Kim Vn Kiu truyn, Thc Sinh ch yu da vo ngi bn c th lc phi phm l V Hoa Dng gip , cn Nguyn Du li miu t Thc Sinh t mnh lo liu. Ri ng dn bn dch: ng ta (Thc Sinh) thc li l ngh mt trc vin, em Thy Kiu i giu mt ni. ng ta chun b kin k vin, sai ngi i do thm i phng. Cui cng thuyt phc c T B, c thua mt nc, (T B) cng nh nng hon lng [5] i n kt lun: Nh vy chng nhng mu thun vi tnh cch ca Thc Sinh, cng mu thun vi s pht trin ca c ct truyn. on ny nguyn vn Truyn Kiu l: Mn iu trc vin tha lng, Rc v hy tm giu nng mt ni. Chin ha sp sn hai bi, Cy tay thy th, mn ngi d la. Bn tin n m T B, Thua c m cng cu ha dm sao. u phi Thc Sinh t mnh lo liu, Thc Sinh phi cy tay thy th, mn ngi d la, ngha l nh c ngi by mu tnh k (thy) n ngi thc hin (th). y, ng ng ng l nn ph bn dch ch khng nn ph Truyn Kiu. Tc gi ph phn Nguyn Du v rn thm chn lm cho nhiu ch mu thun vi hon cnh v tnh tit ca ton b tc phm, dn chng on Thy Kiu, Kim Trng quen bit nhau v yu nhau t tit Thanh minh. Qu trnh y khng qu na nm, th m xut hin cnh ma ng Tng u sng nng tuyt hu (u tng sng nng tuyt dy), li cn cc cu t liu pht ph trc mnh, hoa rng y sn, tha hng rm lc r rng l mu thun nhau, ph hoi tnh thng nht v cm gic chn thc ca vic t cnh [6] . Cu Tng u sng nng tuyt hu l dch t cu: Mt tng tuyt tr sng che

Cu nguyn vn Truyn Kiu ni s ngn cch, tuyt tr, sng che khng c my ngi yu, ch u phi cnh, cng khng phi l cnh ma ng. C on yu ng ny Nguyn Du miu t rt nh, cm gic thi gian cng c nhn r t tit Thanh minh n ma h tha hng rm lc, ch u c cnh ma ng, u c mu thun? Khi phn tch nguyn nhn c s d ng gia Kim Vn Kiu truyn vi Truyn Kiu, tc gi cho rng Nguyn Du chu nh hng ca ch ngha, n c, ch ngha hnh thc trong th hi . Trong tc phm ca mnh, Nguyn Du lun lun khoe khoang tri thc ca mnh v th t, vn ha Trung Quc, s dng hng lot cc cu ch c sn trong th ng, trong t Tng v in c Trung Quc dn ti s chng cht, sng sng, thm ch gy nn sai lm trong khi dn, tn hi n ni dung. Nhng sai lm ny ch no cng thy [7] . Ri tc gi dn chng cu: Tn lu vn ta t lim thy (Lu Tn my kha, rm thu bung), xng xng rng Nguyn Du lm ln khi dng lu Tn vn ch nh th, thay cho khu phng ca Thy Kiu. Nguyn vn cu y trong Truyn Kiu l: My Tn kha kn song the [8] My Tn ch u phi lu Tn (Tn lu). Theo Nguyn Qung Tun, my Tn l ly t cu Tn vn nh m nhn (My Tn nh ngi p) ca Tn th [9] . Cu ny c ngha l ngi p su trong bung the, u phi l nh th (Tn lu) ca ng ng Vn Thnh! ng ng ph phn c Nguyn Du dng nhng khun so quen thuc t ngoi hnh con ngi lm cho ngn ngi mt khun mt, ni Nguyn Du mn b lng my nh con tm nm ngang (nga tm mi) ca Quan V Quan Ty y uy dng t ln khun mt ngi thiu n rt xinh p, rt dim l li mn so ng miu t khun mt trn bo nc ca cu m qu tc trong tiu thuyt thng tc ca Trung Quc miu t thiu n Vng Thy Kiu l mn nguyt kim (khun mt nh trng trong) [10] . y, ng ng va lm ln (Nguyn Du khi t Kiu, ch t con mt (ln thu thy) v lng my (nt xun sn), li va khng hiu ngha ca my t Vit, ch ni ly c. Nguyn vn cu th t Thy Vn (ch khng phi t Thy Kiu nh li ng ng) l Khun trng y n, nt ngi n nang. Khun trng l khun mt, l kim, din bng ch khng phi l mn nguyt kim. Nt ngi, c sch phin l nt ngi, l ch v p y n, ch khng phi l nga tm mi. Khun trng y n, nt ngi n nang l miu t v p thy m, phc hu ca Thy Vn. ng ng cho rng nhng khim khuyt v mt tri thc (ca Nguyn Du) to nn nhng sai lm v ngn ng v chi tit. ng nu 3 dn chng: 1. Lm ln dng lu Tn thay khu phng. K thc lu Tn l ca bn dch ch khng phi l ca Truyn Kiu nh ti phn tch trn. 2. Lm ln em ch ng mn thay cho ch ng song trong nguyn tc [11] .

Nhng Truyn Kiu ca Nguyn Du khng c ch ng mn, ch c ch ng thn trong cu Vi Vng Quan trc vn l ng thn, ng mn l bn dch D Th Vng Quan cu nht ch ng mn, huynh . u phi ca Truyn Kiu. 3. Lm ln em M t m ch trm lu xanh sa thnh T B. y, Nguyn Du chuyn mt t 3 m tit (M t m) hm sc thi chm bim, thnh mt t trung tnh 2 m tit, cho thun vi lut cu th lc bt. C mt iu rt l th l T B ca Truyn Kiu, ngy nay tr thnh mt i t trong ting Vit, dng ch bn trm nh th, y l iu khc vi T B trong ting Hn ca bn dch. ng ng cn nhn xt l Nguyn Du rt l lm vi ti tiu thuyt ca Thanh Tm Ti Nhn, c khong cch vi hon cnh a l v tp qun sinh hot c miu t trong Kim Vn Kiu truyn, nn lun lun xy ra sai lm, thm ch thnh tr ci. Di ngi bt ca Nguyn Du, Lm Truy ca Sn ng v V Tch ca Giang T cch n 150 dm Tu, u b x dch n cnh bin [12] . C thc t khng? Lm Truy l ni M Gim Sinh mua Kiu v cho T B. Trc khi lp mu bt Thy Kiu tip khch, T B cho Kiu ra lu Ngng Bch. B giam hm l loi trn lu, Thy Kiu bun ngm cnh chung quanh: Bun trng ca b chiu hm Chn my mt nc mt mu xanh Hai cu ny, bn dch l: Th nhin vng hong hn hi cng Lin thin bch vn hi mang mang. Ca bin chuyn thnh hi cng. Ca bin ca Truyn Kiu l mt t c l, ch ca sng ni chung. n cu Chn my mt nc mt mu xanh xanh m dch l Lin thin bch vn hi mang mang th r l t cnh bin. My bic lin tri, bin mnh mng, tri hn vi cu th trong Truyn Kiu ch ni my nc. ng ng nm ngay ly hai ch hi cng v nhm t hi mang mang ca bn dch ph phn Nguyn Du l khng cng bng. Ngi khng hiu a l Trung Quc y khng phi l Nguyn Du m chnh l ngi dch. V Tch l ni Thy Kiu b m con Hon Th bt v. Hon Th V Tch, nh bt Thy Kiu lc y ang Lm Truy, mi tnh ton: Lm Truy ng b thng chy, M ng hi o sang ngay th gn. ng hi o trong v 8 ch l i lp vi ng b ca v 6, ch ng thy ni chung. Nhng bn dch chuyn thnh: Ti khoi tip th hi vn nht (Nhanh

5 nht l con ng i bin). T cn nhc xem i ng b, ng thy, ng no gn hn Truyn Kiu, bn dch chuyn thnh s khng nh: i em huyn V Tch x dch ra st bin l khng ng. ng ng c bit ch mt chi tit: Thy Kiu nhy sng t t, cho rng l in hnh ca vic vi phm thng thc a l [13] v Nguyn Du bn trn t: Triu u ni sng ng ng, Hi ra mi bit l sng Tin ng. Ri: Trng vi con nc mnh mng, em mnh gieo xung gia dng trng giang. Nh th l em sng Tin ng vi dng Trng Giang h ln lm mt. My cu th trn, bn dch l Ht thnh triu thanh hung dng, D tri thn o Tin ng Vin vng hi thin v t, Tng thn dc nhp trng giang. Trong ting Vit, trng giang (hay trng giang), c khi ch sng Trng Giang ca Trung Quc. Nhng trong nhiu trng hp t ny li l mt t hp t ch chung dng sng ln. Th d: th Huy Cn: Sng gn trng giang bun ip ip l ng theo ngha ny. Tt c cc bn Truyn Kiu ting Vit xa nay khi phin m trng giang u khng vit hoa ( chng t khng phi l danh t ring). T s khng hiu bit ting Vit, ng ng vi v quy kt Nguyn Du vi phm thng thc a l l sai, li cn khi qut xa hn: Hng lot nhng mu thun nh th ph hng gn nh ton b tnh chn thc ca chi tit, lm sao cn ni c ti sc hp dn ngh thut [14] . Cng nh nhiu thi nhn ni ting khc, Nguyn Du khng phi l hon thin, hon m. Trong Truyn Kiu, vn c nhng ht sn m xa nay nhiu ngi nhc ti. iu rt l l tt c cc dn chng c ng ng dng lm cn c ph phn Nguyn Du, ph phn Truyn Kiu, nu khng phi l do bn dch a vo, trong Truyn Kiu vn khng c, nh kiu lu Tn, ng mn, tng u sng nng tuyt hu, th dng do ng ng hiu sai lc tc ca nguyn tc Truyn Kiu, nh kiu trng giang, nt ngi n nang, khun trng y n V th, nhng nhn nh ca ng khng thuyt phc. Nn chng, khi tin hnh so snh vn hc gia tc phm Truyn Kiu v Kim Vn Kiu truyn, phi c cht vn ling nht nh v c ting Vit, c vn ha, vn hc Hn v vn ha, vn hc Vit.

[1]

o Duy Anh, Kho lun v Truyn Kiu, in ln th 2, NXB Vn ha, H Ni, 1958. Xem Li ti bn. [2] ng Vn Thnh, Thanh i vn hc lun co, Xun Phong vn ngh xut bn x, Thm Dng, 1994. Phn I: Kim Vn Kiu truyn d Trung Quc

6
[3] [4]

ng Vn Thnh, sd, tr.76. ng Vn Thnh, sd, tr.96. [5] ng Vn Thnh, sd, tr. 112. [6] ng Vn Thnh, sd, tr. 111. [7] ng Vn Thnh, sd, tr. 116. [8] Truyn Kiu, Nguyn Qung Tun kho nh v ch gii, NXB Khoa hc X hi, 1995, tr.73. [9] Truyn Kiu, sd, tr. 73, ch thch 2. [10] ng Vn Thnh, sd, tr. 117. [11] ng Vn Thnh, sd, tr. 118. [12] ng Vn Thnh, sd, tr. 119. [13] ng Vn Thnh, sd, tr. 120. [14] ng Vn Thnh, sd, tr. 120. Ngun: Tp ch Hn Nm, s 3, 1998, in li trong: Hai trm nm nghin cu, bn lun Truyn Kiu, Nxb Gio dc, H Ni 2005, tr. 1594 1599.