I) LY DO CHON TAI Trong b mn a l nh trng THCS hin nay vic hnh thnh cc k nng khai thc tri thc

hc ca cc gio vin cho hc sinh vn cn nhiu hn ch. Vic hn ch cn tp trung khu kin thc ca gio vin vn cn nhiu l hng, hc sinh th k nng khai thc cn yu.hc sinh cn lng tng khi s dng bn ,biu bng k c kai thc kin thc trong sch gio khoa. Vic hnh thnh k nng khai thc tri thc t bn ,tranh nh, bng biu ,s liu thng k v c kin thc SGK rt quan trng trong qu trnh dy v hc. Nhn thc c vn ny , ti mnh dn nu ln nhng quan im ca ti cng nh mt s phng php hnh thnh cc k nng khai thc kin thc a l cho hc sinh cc ng nghip cng tham kho v vn dng .Thc t ti p dng phng php ny trong nhiu nm hc v thu c mt s kt qu tt. II) NI DUNG C TH: 1- Phng php hnh thnh cc k nng khai thc tri thc a l cho hc sinh: Mi mn hc u c nhng c im ring v ni dung, v cc ngun tri thc( phng tin) v v cc phng php dy . Chnh cc c trng ca cc phng php dy hc a l cng xut pht t ch da trn vic khai thc cc ngun tri thc c th ca b mn. Mun thay i phng php dy hc c, vn trc tin l gio vin phi quan tm n vic hnh thnh v rn luyn cho hc sinh cc loi k nng c s gip chp cc em bit cch khai thc cc ngun tri thc. Trong mn a l c nhiu loi k nng khc nhau,nhng l k nng th theo tm l hc,chng ta v c nhng im chung trong phng php hnh thnh . V d: k nng c v v biu a l phi c hnh thnh trn c s nhng kin thc l thuyt v cc loi biu c lin quan n a l v nhng kin thc hnh ng v cch c v cch v biu . K nng phn tch cc s liu thng k trong a l kinh t phi c hnh thnh trn c s nhng kin thc l thuyt v cc loi s liu thng k c lin quan n a l v nhng kin thc thc hnh v cch so snh,i chiu cc loi s liu

Nh vy mun hnh thnh cho hc sinh mt loi k nng a l,trc ht phi lm cho h nm c nhng kin thc l thuyt lm c s,ri sau mi n nhng kin thc thc hnh v cch thc hin n. Trong qua trnh dy hc ti tun th theo 3 phng php hnh thnh k nng cho hc sinh: * Phng thc chnh v thun li nht l dy c quy c trong cc bi thc hnh trn lp. y gio vin c thi gian dy c cc kin thc l thuyt v kin thc thc hnh mt cch ch ng .Hc sinh c hng dn nm cc k nng tng i y v c h thng. Tuy nhin cc bi thc hnh trong chng trnh a l ca chng ta hin nay cn qu t( cho d c ci tin nhiu trong chng trnh thay sch ). cng l mt trong cc nguyn nhn dn n tnh trng yu km v k nng ca hc sinh . * Phng thc th hai hnh thnh k nng cho hc sinh l bng con ng thc tin,lm theo mu ca gio vin trong qua trnh dy da l trn lp. Vi phng thc ny,hc sinh khng nm c y nhng tri thc cn thit v k nng( nht j nhng kin thc l thuyt ) . Nhng kin thc v hnh ng th ch nm c tng phn ,tng cng vic ca mt loi k nng c th. Ngi gio vin hiu r ngha v quan tm ng mc n vic hnh thnh k nng cho hc sinh th c th qua nhiu ln vn dng cc k nng ca mnh trn lp,phi b xung v h thng ho li lm cho hc sinh nm c ton b cch thc hin chng. Tuy nhin cch lm ny i hi gio vin phi c tm nhn bao qut. c k hoch r rng trong vic bi dng cho hc sinh tng loi k nng trong sut nm hc . * Phng th ba trong vic hnh thnh k nng cho hc sinh l vic ra cc bi tp v k nng thng xuyn sau bi tp, to iu kin cho cc em t lm nh. Phng thc ny c tc dng nhiu v mt rn luyn k nng ,nhng v mt hnh thnh k nng th khng ng k.Hc sinh ch c th hnh thnh c nhng k nng m gio vin cung cp v dy trn lp. Tuy cc k nng a l khc nhau,nhng trnh t chung trong vic hnh thnh cc k nng c th tm tt thnh mt s bc sau y:

+ Xc nh mc ch v cng dng ca k nng v d: Biu ny v lm g ? n c tc dng g v vn hc tp a l khng ? + Nu nhng kin thc l thuyt c lin quan n k nng v d : Biu c my loi ( ct ng ,min , din ,hnh trn, hnh vung ,ct chng) Nu ln c nhng u im ca tng loi biu , Vi cc ni dung ny th phi s dng biu no? Vi s liu l t l % ni ln c cu ca thnh phn dn tc ca vng so vi c nc th s dng biu hnh trn. Phi nu ln c nhng nhc im ca tng loi biu : v d: Biu din hoc biu min th hc sinh rt kh hnh thnh c k nng c v v. + Nu nhng kin thc hnh ng( cch v) v phng tin thc hin c lin quan n k nng . V d: trc tin cn da vo nhng s liu no? x l chng ra sao,c chuyn t s liu tuyt i sang s liu tng i hay khng , v sao phi lm nh vy? Nu l biu hnh trn th chn bn knh l bao nhiu? Phi tnh cc tng quan v s lng cn biu hin vi din tch hnh trn,hoc cc hnh qut trong hnh trn th no? Cn nc dng c g v? + Thc hin mu v trnh t cc vic lm( c th do gio vin t lm hoc do hc sinh lm vi s gi ,hng dn ca gio vin . V d: u tin cn lm g, sau tip tc lm nhng g cho n khi hon thnh + Cho hc sinh nhc li cch lm v ghi quy trnh vo v. + Cho hc sinh thc hin mt vi bi tp theo mu bit v theo trnh t ghi. + Kim tra ( b xung, sa cha) nh gi kt qu thc hin ca hc sinh . 2-Phng php hng dn hc sinh khai thc tri thc a l : Trong qua trnh dy hc a l, cc phng tin dy hc u c s dng vi c hai chc nng: minh ho v lm ngun tri thc .Nhng quan trng v c ngha nht l chc nng : Ngun tri thc . Trong cc phng php ly hc sinh lm trung tm, vai tr ca gio vin l ch yu hng dn cho hc sinh bit vn dng cc k nng khai thc cc ngun tri thc .

Vi cc ngun tri thc khc nhau th phng php khai thc tri thc cng khc nhau .Khai thc tri thc y c hiu l vic tm ti pht hin ra nhng tri thc mi( i vi hc sinh ) n tng trong cc tri thc y . Nhng tri thc ny c th t n gin n phc tp,c th d nhn thy,nhng cng c th phi tri qua qu trnh t duy tch cc th hc sinh mi nhn ra. V d: Vi bc tranh a l v cnh quan hoang mc, mt hc sinh ch nhn thc c " quang cnh ca hoang mc, trong c cc n ct, c lc v.v..". Mt hc sinh khc li nhn thc c thm" hoang mc l ni rt him nc v trong tranh khng thy c cy ci ,sng ngi" Mt hc sinh th ba th suy lun c : " hoang mc l ni c kh hu kh nng, him ma.Nhng ni nh th khng thun li cho cuc sng ca con ngi v dn c rt tha tht " Nh vy r rng l cng mt ngun tri thc , nhng tu theo nhn thc ca hc sinh , mc nhn thc ca cc em c khc nhau . Em th nht ch nm c biu tng v hoang mc.Em th hai tm ra c c im ca i tng ., cn em th ba li nhn thc c c nhng iu m bc tranh khng cp ti. l mi quan h gia hoang mc vi kh hu vi dn c Nhim v ca ngi gio vin a l khi hng dn hc sinh khai thc tri thc phi gip h tm ra c ( mc ti a) nhng tri thc cn thit cho bi hc trong cc ngun tri thc . phng php khai thc c th nh th no cn ph thuc vo mc ch ,yu cu ,ni dung ca mi bi hc v c ngun tri thc . Tuy nhin trong phng php hng dn hc sinh , gio vin c th s dng hai cch sau y: + Gio vin t cu hi dn dt hc sinh cn c vo ngun tri thc tm ra li gii p . Qu trnh dy hc nh vy s c tnh cht nh mt cuc m thoi gia thy v tr, trong hc sinh lun lun phi suy ngh, ng no tm ti, pht hin tri thc + Gio vin c th cn c vo ngun tri thc nu thnh mt s vn ,ghi ln bng, sau cho hc sinh t lc lm vic vi ngun tri thc. Nhim v ca gio vin l kim tra vic khai thc tri thc ca hc sinh ,b xung v xc nhn cng vic.Gio vin c th phn phi thi gian kim tra tng vn , nhng cng c th dng thi gian kim tra

mt lc ton b cc vn . phng php dy hc nh vy c tnh cht ging nh dy hc nu vn ( cho hc sinh t lc gii p) hoc phng php cho hc sinh tm ti nghin cu mt hoc mt s vn . Vic thc hin phng php dy hc nh trn i hi gio vin phi c qu trnh chun b trc.Vic chun b ca gio vin cng k th vic t lnh hi tri thc ca hc sinh cng thun li. Trnh t cc bc tin hnh chun b mt bi dy c th nh sau: - Gio vin trc ht phi nghin cu tht k bi,xc nh r nhng tri thc cn lnh hi . - Gio vin xc nh v la chn nhng ngun tri thc cn thit m hc sinh c kh nng khai thc c . - Gio vin hnh dung trc cch khai thc tri thc vi cc k nng c ca hc sinh lng ht nhng kh khn vp vp m hc sinh s gp phi. Trn c s chun b trc k hoch hng dn . - Lp k hoch t m cho qu trnh hng dn ton bi ( gio n) . V d: Cn gii thiu ngun tri thc no? Cn hng dn nh th no hc sinh bit cch khai thc ? hc sinh s s dng nhng k nng no khai thc iu cn lu l trong phng php hng dn hc sinh khai thc tri thc, vic nh hng khai thc cho hc sinh ngay t lc ban u l ht sc cn thit, bi v vi ngun tri thc vi ni dung phong ph( th d : bn ,bng s liu thng k kinh t v.v ) th c th c nhiu cch khai thc vi mc ch khc nhau. trnh cho hc sinh khi lng ph thi gian v i lc hng, th vic nh hng lc u ,tuy ngn gn,nhng ht sc r rng.nh hng y khng phi l ni trc cho hc sinh bit trc cch lm, m ch l vch cho h bit trc hng phi lm t kt qu cao. Mt im na cn lu l khi s dng phng php ny trn lp gio vin khng cn ni nhiu , khng cn phi thuc gio n , nhng khi chun b bi,. Gio vin li phi mt nhiu cng sc hn trong vic i tm tri thc c gi tr b xung cho bi trong SGK ( v d: cc bng s liu ,biu ,bn )Nu khng c ngun tri thc b xung ny th cng khng c c s gio vin hng dn cho hc sinh khai thc tri thc .

Hin nay hu ht SGK a l trong trng ph thng u cn vit theo cch s dng cc phng php truyn thng,ly thy lm trung tm , v vy knh ch thng chim phn ln dung lng bi . Ci ti liu lm ngun tri thc cho hc sinh khai thc cn t v cha c nh hng r rt. R rng l vic i mi phng php dy hc i hi phi thc hin mt cch ng b vi chng trnh ( tng cng vic rn luyn k nng ), vi SGK ( tng cng cc ngun tri thng tin ) v cc phng php dy hc . III)Kt lun Vic i mi phng php dy hc l rt cn thit n gp phn lm nng cao cht lng dy v hc , lm cho hc sinh d dng ,ch ng nm kin thc hn, thy khng phi ni nhiu trn lp . Tuy nhin phng php no cng c nhng biu hin cn nhiu hn ch nh kin thc ca gio vin cn hn ch , cch nhn thc ca hc sinh tng a phng cn nhiu hn ch. Vic s dng phng php ny gp phn nng cao kin thc ca hc sinh v nng cao nghip v cho gio vin Trong cc nm hc qua ti thc hin theo phng php ny v thy c nhiu kt qu. Tuy nhin vn ch l quan nim ca c nhn. Phng php ny vn cn c nhiu khim khuyt ti xin mnh dn by t quan nim ca mnh vi cc ng nghip ,Mong c s ng gp ,ph bnh ca ng nghip phng php ny hon thin hn gp phn nng cao cht lng dy v hc trong nh trng ph thng. Ti xin chn thnh cm n . Thy Tn, ngy 18 thng 11 nm 2005 Ngi vit :

Bi Th Vinh

SNG KIN KINH NGHIM HNG DN HC SINH KHAI THC KNH HINH TRONG SGK A L 6

H v tn : NGUYN THI THAI THANH TRNG THCS THY TN Nm hc : 2011-2012

) Phng php hng dn hc sinh khai thc tri thca l qua cc s liu thng k kinh t v cc biu date:14-04-2011 sender:L Thanh Long

Cc s liu thng k kinh t c ngha nht nh trong vic hnh thnh cc tri thc v a l t nhin cng nh a l kinh t - x hi. Chng soi sng v gii thch c nhiu khi nim v quy lut v a l. Nhiu lun im, l thuyt cng c sc thuyt phc mnh m hn khi c s liu chng minh. V d: khi dy v mt lnh th, cc s liu v din tch, cao ca ni, v nhit , lng ma, v chiu di ca cc con sng, v dn slm cho cc khi nim v lnh th, v kinh t x hi ca lnh th tr nn c th, r rng hn. Trong a l kinh t - x hi, nh nhng s liu, hc sinh c th xc nh c c cu ca cc ngnh kinh t, gii thch c tc tng trng, trnh pht trin ca cc nc v.v Cho hc sinh lm quen vi phng php s dng v phn tch cc s liu l mt trong nhng bin php lm tng vn hiu bit v thc tin ca cc em, bi v cc s liu khng ch c trong cc ti liu a l m chng cn c gii thiu rng ri trn cc bo, cc tp ch, cc ti liu thng tin a chng. Thng thng, trong qu trnh dy hc a l, gio vin gii thiu cc s liu, ch yu l cng vi hc sinh gii thch, lm sng t ni dung bi hc hoc cho hc sinh phn tch khai thc cc tri thc a l mi. Tuy nhin, c mt iu cn lu , s liu ch c tc dng lm r hoc lm ch da nu bt ngha ca nhng tri thc a l ch bn thn chng khng phi l tri thc a l. Chnh v vy, trong qu trnh s dng cc s liu, gio vin cn bi dng cho hc sinh nng lc so snh, i chiu, phn tch cc s liu. V d: khi dy a l kinh t - x hi, gio vin c th cho hc sinh so snh cc s liu v dn s cc nc, v sn phm ca cc ngnh kinh t hoc i chiu nhng s liu gia cc nm, gia cc a phng tm ra cc mi quan h v s lng dn c, v s pht trin kinh t (gia s lng v thi gian), v sphn ho lnh th (gia s lng v khng gian) Trong mt s trng hp, tm ra c nhng kin thc mi cn phi x l cc s liu vi cc tnh ton phc tp. V d: khi nghin cu giao thng vn ti, cn phi tnh ton cc s liu v chiu di cc loi ng, v s lng cc phng tin gio thng, v t trng cc loi hang ho vn chuyn c th rt ra c nhn xt v trnh giao thng ca mt nc, mt khu vc. Cc s liu trong a l rt a dng, chng c a vo hu ht cc bi trong sch gio khoa vi nhiu mc ch khc nhau. C th chia cc s liu ra lm hai loi chnh: cc s liu ring bit v cc s liu xp thnh bng. - Cc s liu ring bit l nhng s liu thng k dng ring r c th ho mt s i tng a l no v mt s lng. V d: khi trnh by din tch lnh th nc Anh, s liu 244.000 km2 s lm cho hc sinh c mt nhn nh bc u v quy m lnh th v din tch ca n so vi mt s nc khc. Ngoi ra, cc s liu ring bit cn dng nh lng, minh ho, l gii cho vic chng minh, phn tch cc hin tng, khi nim, quy lut a l t nhin v a l kinh t - x hi

V d: Nn kinh t ca nc no cng u c cc ngnh cng nghip, nng nghip, giao thng vn ti, thng mi v.vnhng n ch ging nhau v hnh thc. Mi nc, trn thc t li c nhng c im ring v ti nguyn thin nhin, v khong sn, v nng lc sn xut v.vV vy, mi nc cng c nhng sc thi ring v mi ngnh kinh t ca tng nc li c nhng im khc nhau. Mun xc nh c mc pht trin cng nh tnh cht ca chng phi cn c vo cc s liu v s pht trin, s lng lao ng, s vn u t, s lng hng ho, s lng sn phm v nguyn vt liu xut nhp khu v.vMun th, phi dn chng bng nhng s liu c th. Cc s liu ring bit do cch tnh vi nhng n v khc nhau c th nu c nhng mi quan h gia hai, ba yu t. V d: Tnh hnh sn xut thp ca mt s nc c th tnh bng vi trm triu tn nhng cng c th tnh bng vi chc nghn kg trn u ngi (kg/ngi) v.vCch tnh th nht ch trng vo lng thp tuyt i m nc sn xut c, cn cch tnh th hai li ch trng vo mi quan h gia sn xut thp vi dn s. Cc s liu ring bit thng c biu hin bng nhiu loi ch s khc nhau. + S liu ring bit biu hin bng mt ch tiu s lng. l mt s tuyt i c kem 2theo n v, tr s. V d: Tng lng sn xut in ca Nht Bn nm 1987 bao gm nhit in 533 t KWh, in nguyn t l 189 KWh v.vn v tnh tng lng cng rt a dng. V d: 71 triu con ln hay 153 m3 g, 25 kg than + S liu ring bit cng c th biu hin bng mt ch tiu tng i: nu ch da vo ch tiu tng lng tuyt i th nhiu khi khng lm r c cc mi quan h, lc ngi ta phi dng n cc s liu biu hin ch s tng i hoc ch tiu bnh qun. S liu v ch tiu tng i l s so snh gia hai ch tiu tng lng c lin quan vi nhau dng nu r bn cht ca nhiu hin tng v qu trnh pht trin kinh t ca mt ngnh, mt vng, mt nc, mt khu vcV d: t l gia tng dn s hang nm ca chu M La Tinh t 1983 n 1985 l 2,3%, t l tr em di tui lao ng l 40% dn s v.v y, cc s liu thng k a ra t l tng i so snh gia s lng gia tng dn s t nhin, s lng tr em di 15 tui so vi tng s dn ca chu M La Tinh trong cc nm, t 1983 n 1985. Ch tiu tng i li c th phn ra hai loi: ch tiu so snh v ch tiu bnh qun. + Ch tiu so snh: l loi ch tiu tng i, so snh hai hoc nhiu ch tiu tng lng ca cng mt loi hin tng, trong nhng iu kin khc nhau v loi hnh, v thi gian, v khng gian lm r mt kt cu, tnh hnh pht trin, s khc bit trn cc lnh th v.v Hnh thc biu hin ca hai loi ch tiu ny c th dng mt bi s, mt phn s hay mt s phn trm. V d: Sn lng gang thp ca nc A (nm 1997) bng 233,5% sn lng gang thp ca nc B. Nm 1970, nc X sn xut bnh qun 88 kg thp/u ngi Trong qu trnh ging dy a l, ngi gio vin cn hng dn hc sinh b sung phn tch v x l cc s liu.

Khi hng dn hc sinh phn tch s liu rt ra kt lun, tm nhng kin thc mi, cn theo quy trnh sau: a) Xc nh mc ch ca vic phn tch s liu; b) nh gi s liu; c) Phn tch, so snh v i chiu cc s liu (s dng mt s php tnh n gin rt ra nhng nhn xt cn thit, k c vic s dng my tnh); d) Th hin cc s liu (lp bng, xy dng biu ); e) Nu kt lun v gi tr ca s liu trong vic nm kin thc v m rng kin thc. + Trong cc ti liu a l, cc s liu nhiu khi cn c tp hp thnh cc biu, bng. Vic hng dn hc sinh c s liu trong cc biu, bng cng cn thit cho vic khai thc tri thc. Trc ht, gio vin cn hng dn cho hc sinh ch c tiu ca bng, mc ca cc ct, c n v v thi gian i km vi cc s liu, c nhng phn ch thch cui bng. Trong khi phn tch ni dung cc bng s liu, gio vin cn hng dn hc sinh tm ra nhng mi quan h gia cc s liu, phn tch chng theo ni dung tng vn th hin trong cc ct s, cc hang. Vic so snh, i chiu cc s liu theo hang dc, hang ngang l ht sc cn thit, rt ra nhng nhn xt v kt lun. Tt nhin, y hc sinh cng phi suy ngh, vn dng nhng tri thc a l c, kt hp vi k nng phn tch cc s liu th mi tm ra c nhng tri thc a l mi. Trong dy hc a l, bng s liu thng c phn ra hai loi: bng s liu n gin v bng s liu phc tp. Bng s liu n gin: gm c nhiu s liu, nhng trong ch ni v mt ni dung. V d: Bng t l % cc nhm tui ca dn s n (trang 137 sch gio khoa a l 11, NXB Gio dc 1992).
Thi im iu tra 1.7.1986 Tng s (nghn ngi) 766.135 15 tui 289.178 Trong 13 15 tui > 60 tui 261.243 47.060

Hoc bng s liu ni v gi tr sn lng cng nghip ca mt s quc gia, nhiu thi im khc nhau.
Nm Tng gi tr sn lng cng nghip (triu ng) 100.789

1990

1991 150.634 1992 170.241 1993 200.324 1999 230.000 2000 245.000

Bng s liu phc tp: gm c nhiu s liu ni v mt ni dung no li chia ra nhiu mc, c quan h vi nhau hoc bao gm nhiu mc khc nhau, tnh theo thi gian. V d: Dn s v lao ng Thi Lan.
Nm Dn s Lc lng Trong C vic lm tht nghip (ngh.ngi) 29.518 30.206 (ngh.ngi) 927 433 T l

1988 1989 1990

54,55 55,49 56,34

30.518 31.206

3,1 1,4

Trong bng ny ch nu ra mt ni dung l dn s v lao ng ca Thi Lan, nhng c chia ra nhiu mc khc nhau: tng s dn, lc lng lao ng, s lao ng c vic lm, s tht nghip, t l tht nghip. Nhng mc ny c quan h cht ch vi nhau v th hin r ni dung chnh ca bng. Tin trnh hng dn khai thc bng s liu c th teo cc bc sau: - c tn bng s liu v xc nh mc ch ca bng nhm gii quyt ni dung g, vn g ca bi, ca chng. - c mc, ct dc, ct ngang. - Gii thch cc s liu trong bng (Theo n v no? Vo nm no?). - a ra nhn xt v c im hin tng c biu th qua s liu. - Cc s liu c s dng vo ni dung no? Phn no ca bi (phn tch v tm mi lin h gia cc s liu trong bng). - Rt ra nhn xt (kt lun) khi khai thc bng s liu. + Mt bin php thng c s dng trong cc ti liu a l l chuyn cc s liu thnh th v biu .

 th ni chung l s th hin cc s liu bng hnh thc ho, cn biu l s biu hin cc mi quan h gia cc s liu bng th. T trc n nay, mt s gio vin thng hiu lm rng ch nhng hnh v ng biu din c hai trc to (kiu ton hc) mi l th (graphique), cn tt c cc hnh v biu hin cc s liu khc u l biu (diagramme). Thc ra, nu cn c vo cc nh ngha trn th mt s biu c th coi l th v chng u l nhng hnh thc biu hin cc s liu bng ho v nh vy, chng ta s c: cc th ng biu din, cc th hnh trn, hnh vung Ch khc nhau c bn nht gia th v biu l: th ch l mt phng tin trc quan ho cc s liu bng hnh v. V d: v mt hnh ch nht biu hin din tch mt nc, mt ng biu din biu hin dn s trong cc nm 1960, 1970, 1980(khng c so snh), cn biu th li l mt phng tin trc quan ho cc mi quan h v s liu bng hnh v. V d: hnh v biu hin so snh t l din tch ca hai nc trn mt hnh trn Nu da vo bn cht ca biu trong dy hc th biu c th phn ra cc loi sau: a) Biu c cu: Biu hin nhng s liu ca cc b phn trong tng th hoc t trng ca mt hoc nhiu thnh phn so vi tng th. Cch th hin c th trnh by bng hnh trn, hnh vung, hnh tam gic hoc hnh ct b) Biu so snh: Dng so snh nhng s liu trc quan ho ca hin tng ny vi hin tng khc. Cch th hin c th l hnh trn, hnh ct c) Biu ng thi: Dng nu qu trnh pht trin ca cc hin tng qua cc s liu c trc quan ho. Cch th hin c th l ng, l cc ct Hin nay, da vo c s ton hc, ngi ta c th phn ra cc loi: biu ng biu din, biu hnh ct, biu hnh trn v biu hnh vung, biu hnh khi v.vTuy c nhiu loi, nhng i vi hc sinh ph thng, cc biu c dng ph bin hn c l: biu ng biu din, biu hnh trn v biu hnh ct. Mi loi biu u c cng dng ring. V d: biu hin s pht trin ca mt ngnh kinh t, ngi ta c th ly cc s liu v s lng sn phm trong tng thi gian, v thnh mt biu hnh ct hay thnh mt biu ng biu din. Hai biu ny u t c mc ch l biu hin c tnh hnh pht trin ca ngnh kinh t . Tuy nhin, gia hai biu vn c s khc nhau. Biu ct c u im chnh l lm ni bt c mi tng quan v mt s lng sn phm trong tng thi gian, nhng li khng lm r c c im ca qu trnh pht trin ngnh kinh t nh biu ng biu din. Nhng s liu, khi c th hin thnh biu , bao gi cng c tnh trc quan lm cho hc sinh tip thu tri thc c d dng, to nn hng th trong hc tp. Trong dy hc a l, vic yu cu hc sinh v cc biu l mt ni dung khng th thiu c khi lm cc bi tp v bi thc hnh. C v c biu th cc em mi hnh thnh c k nng, hiu r c cng dng ca tng loi biu v t nm vng cc phn tch, khai thc nhng tri thc a l.

Vic phn tch cc biu cng tng t nh cch phn tch cc s liu nhng c kh hn. y, hc sinh va phi c k nng c biu , va phi c nhng tri thc v cc s liu thng k cng nh cc tri thc v a l. Quy trnh phn tch biu c th theo cc bc sau: - Xc nh biu thuc loi no? c th hin bng hnh thc no? - Xc nh ni dung th hin ca biu . - Phn tch cc s liu c th hin trn biu . - Xc nh v tr, vai tr ca tng thnh phn trong biu . - Nu nhn xt phc v cho vic tm hiu, m rng t thc a l.