You are on page 1of 99

Trng H SPKT Vinh Khoa in

cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 1


Chng 1: Cc nguyn tc khng ch h thng truyn ng in.
1-1. Nhng vn chung v h thng trang b in - t ng ho cc my sn
xut
I-1-1. Khi qut v h thng trang b in - t ng ho cc my sn xut
1. Chc nng, nhim v ca h thng TB -TH cc my sn xut
a. Chc nng:
* H thng TB-TH cc my sn xut l tng hp cc thit b in c lp rp
theo mt s ph hp nhm m bo cho cc my sn xut thc hin nhim v sn
xut
* H thng TB-TH cc my sn xut gip cho vic
- Nng cao nng sut my
- m bo chnh xc gia cng
- Rt ngn thi gian my
- Thc hin cc cng on gia cng khc nhau theo mt trnh t cho
trc.
* H thng TB-TH cn c:
- Cc thit b ng lc
- Cc thit b iu khin
- Cc phn t t ng
Nhm t ng ho mt phn hoc ton b cc qu trnh sn xut ca my, h thng
TB-TH s iu khin cc b phn cng tc thc hin cc thao tc cn thit vi nhng
thng s ph hp vi quy trnh sn xut.
b. Nhim v ca h thng TB-TH:
* Nhn v bin i nng lng in thnh dng nng lng khc thc hin
nhim v sn xut thng qua b phn cng tc
* Khng ch v iu khin b phn cng tc lm vic theo trnh t cho trc vi
thng s k thut ph hp.
* Gp phn nng cao nng sut, cht lng, hiu qu ca qu trnh sn xut, gim
nh iu kin lao ng cho con ngi.
* m bo an ton cho ngi v thit b trong qu trnh sn xut.
2. Kt cu ca h thng TB-TH:
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 2
a. Phn thit b ng lc: L b phn thc hin vic bin i nng lng in thnh
cc dng nng lng cn thit cho qu trnh sn xut.
Thit b ng lc c th l:
* ng c in
* Nam chm in, li hp in t trong cc truyn ng t ng c sang cc my
sn xut hay ng m cc van kh nn, thu lc...
* Cc phn t t nng trong cc thit b gia nhit...
* Cc phn t pht quang nh cc h thng chiu sng...
* Cc phn t R, L, C, thay i thng s ca mch in lm thay i ch
lm vic ca phn t ng lc
b. Thit b iu khin:
L cc kh c ng ct, bo v, tn hiu nhm m bo cho cc thit b ng lc
lm vic theo yu cu ca my cng tc.
Cc trng thi lm vic ca thit b ng lc c c trng bng:
- Tc lm vic ca cc ng c in hay ca my cng tc
- Dng in phn ng hay dng in phn cm ca ng c in
- Mmen ph ti trn trc ng c...
Tu theo qu trnh cng ngh yu cu m ng c truyn ng c cc ch cng tc
khc nhau. Khi ng c thay i ch lm vic, cc thng s trn c th c gi tr khc
nhau.
Vic chuyn ch lm vic ca ng c truyn ng c thc hin t ng nh h
thng iu khin.
Nh vy: H thng khng ch truyn ng in l tp hp cc kh c in v
dy ni c lp rp theo mt s no nhm p ng vic vic iu khin, khng
ch v bo v cho phn t ng lc trong qu trnh lm vic theo yu cu cng ngh t
ra.
I-1-2. Chc nng, yu cu ca h thng khng ch truyn ng in.
1. Cc chc nng ca h thng khng ch truyn ng in
a. ng ct: L qu trnh a phn t ng lc vo hoc ra khi mch in thay
i trng thi lm vic ca h thng truyn ng
Chc nng ng ct do cc kh c ng ct thc hin
Cc thit b ng ct bao gm:
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 3
- Cu dao, p tmt
- Cngtct, khi ng t
- Nt n, cng tc hnh trnh
- B khng ch ch huy hay ng lc.....
Kt qu hot ng ca qu trnh ng ct s a h thng ng lc n trng thi
lm vic mi trong c t nht mt thng s c trng ca h thng ng lc nhn gi
tr mi.
b. Khng ch: Nhm m bo cho qu trnh ng ct xy ra ng thi im, ng
trnh t yu cu. Nh chc nng khng ch ca h thng m thit b ng lc s lm vic
vi tc , dng in, m men,thi gian, trnh t theo yu cu ca quy trnh cng ngh
i hi.
Chc nng khng ch do cc kh c khng ch thc hin
Cc kh c khng ch bao gm:
- Cc loi rle nh rle in p, dng in, tc , thi gian
- Cng tc hnh trnh
- Cc phn t t ng nh t trch nhit , t trch kim tra kch
thc, p sut,...
Cc kh c khng ch ng vai tr l cc phn t tn hiu, cn cc kh c ng ct
l phn t chp hnh.
c. Bo v: Nhm m bo an ton cho con ngi v thit b trong qu trnh sn xut.
Chc nng bo v do cc kh c bo v thc hin.
Cc kh c bo v bao gm cu ch, p tmat, r le nhit, rle dng in, in p,
cng tc cc hn....
2. Cc yu cu ca h thng khng ch truyn ng in:
a. Ph hp nht vi quy trnh cng ngh:
y l yu cu quan trng nht ca h thng khng ch v h thng khng ch c
hnh thnh t yu cu cng ngh. Mt h thng khng ch c gi l "ph hp nht vi
quy trnh cng ngh" phi c cc c im sau:
- ng c in truyn ng phi c c tnh c v c tnh iu chnh tc ph hp
vi c tnh c ca c cu sn xut m n dn ng
- ng c phi c c cc ch cng tc cn thit p ng c i hi ca my
cng tc.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 4
Khi h thng truyn ng s c khai thc trit nht v mt cng sut, hiu
sut, nng cao c hiu qu kinh t- k thut ca phng n la chn.
b. Kt cu n gin, tc ng tin cy:
Tnh n gin c th hin:
- Kt cu ca thit b n gin.
- S dng t chng loi thit b. S lng thit b l t nht.
- S lng v chiu di dy ni l t nht.
Tnh tin cy c th hin:
- Thit b phi c thng s v c tnh lm vic t bin i theo thi gian v iu kin
mi trng
- Thit b co tui th v c, in, tn s ng ct ph hp vi c tnh ca my cng tc.
c. Thun tin, linh hot trong iu khin:
Tnh linh hot: Mt h thng iu khin c coi l linh hot khi n nhanh
chng v d dng:
- Chuyn t ch iu khin bng tay sang iu khin t ng, bn t ng v ngc
li.
- Chuyn t khi lm vic sang khi d phng v ngc li.
- Chuyn t quy trnh lm vic ny sang quy trnh lm vic khc.
Tnh thun tin: Tnh thun tin trong iu khin ngha l:
- T mt ch c th iu khin c nhiu i tng.
- T nhiu ch iu khin c mt i tng.
d. n gin cho kim tra v pht hin s c:
Qu trnh hot ng ca h thng k thut ni chung cng nh h thng truyn
ng in ni ring c th xy ra cc ch lm vic khng mong mun hoc s c. Cc
ch ny thng gy thit hi v nhiu mt. Do khi xut hin cc ch ny cn
nhanh chng loi b gim thiu nhng thit hi do chng mang li. Vic thit k v
xy dng h thng phi lm sao cho cho nhn vin vn hnh c cc x l ng n trong
qu trnh lm vic ng thi gip cho nhn vin sa cha thun tin cho vic bo
dng, thay th v nhanh chng pht hin ra cc phn mch b s c
Khi thit k v xy dng h thng nn b tr thit b theo cc quy tc:
* B tr thit b thnh nhm theo tng cm chc nng ca s
* Cc nhm khc nhau c cung cp t cu dao, cu ch ring
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 5
* Cc cm quan trng phi c tn hiu bo v tnh trng lm vic bnh thng hay
s c ca chng bng m thanh, nh sng
* Cc thit b phi thng xuyn kim tra bo dng phi c b tr ch thun
tin cho xem xt, tho lp thay th, sa cha
* t k hiu v s hiu u ni ca dy dn
* S dng cc dy dn vi mu sc khc nhau
e.Tc ng phn minh lc bnh thng cng nh khi c s c:
Hot ng ca mch phi tt c khi vn hnh bnh thng cng nh khi c s c.
Khng c to ra cc mch gi khi c s hot ng khng bnh thng ca mch.
Mch phi c thit k m bo sao cho khi nhn vin vn hnh tthao tc nhm, khng
gy ra s c.
g. Kch thc v gi thnh nh nht
Kch thc v gi thnh ca h thng iu khin nh hng ng k n kch
thc v gi thnh ca my. Do vic tnh ton, thit k h thng truyn ng phi
c ch trng nhng phi p ng c yu cu k thut, chc chn v tnh m thut
cho c my
h. An ton v cc yu cu khc
An ton cho ngi v thit b trong qu trnh khai thc, vn hnh thit b l yu
cu quan trng. Khi thit k v xy dng h thng cn d kin n cc ch lm vic
xu v s c c cc phng n bo v cn thit, ng thi phi c cc bin php m
bo an ton cho ngi vn hnh v nhng ngi lin quan. Ngoi cc bin php k thut
phi c c cc bin php qun l nh h thng bin bo, bin cm i vi nhng khu vc
hoc nhng thit b c nguy c gy mt an ton cho ngi v thit b
Ngoi ra cn cc yu cu ph nh yu cu v mi trng lm vic (khi bi, ha
cht n mn, phng chng chy n ) t la chn thit b in theo ng yu cu
lm vic.
1.1.3. Cc loi s in:
a. S khai trin:
L s th hin tt c cc phn t ca mch in.
Trong s ny cc my in, kh c in c th hin di dng khai trin, trong
v tr ca cc chi tit, phn t ca my in, kh c in trn s khng xt n v tr
tng quan thc t ca chng, m ch xt n v tr thc hin chc nng ca n.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 6
V d: Cngtct gm cc b phn chnh l cun dy (cun ht), cc tip im
chnh, cc tip im ph thng m, thng kn....Mi chi tit c mt chc nng ring.
- Cun ht: quyt nh n trng thi lm vic ca cng tc t. Khi cun ht c in (v
tr s tc ng) n s m cc tip im thng kn, ng cc tip im thng h.
Nh vy v tr ca cun ht l mch iu khin.
- Cc tip im chnh: cho dng in cp cho ng c chy qua. Vy v tr ca chng
l mch in cp cho ng c hay cn gi l mch ng lc.
- Cc tip im ph tu thuc n iu khin i tng no th v tr ca chng s c v
trong mch cp in cho i tng nh tip im t gi l tip im cp in cho
cun ht ca cng tc t nn n c v trong mch cun dy cng tc t....
- Tip im thng h ca cng tc t l tip im m trng thi cun dy khng c
in hoc c m khng ht mch t (trng thi thng) n trng thi ngt mch
in. Khi cun dy c dng in ( tr s) chy qua, ta ni cun dy c in, th tip
im s ng li
- Tip im thng kn th ngc li, khi cun dy khng c in (hoc c nhng khng
ht) n trng thi kn mch. Khi cun dy tc ng, thip im thng kn s m ra.
Trn s khai trin thit b in c biu din trng thi thng, ngha l trng
thi thit b khng chu tc ng v c, in, nhit, quang.
V d: - Cu dao in, cng tc, p t mt v trng thi h mch in (khng c tc
ng c hc - tay ngi tc ng vo ng mch in.
- R le, cng tc t v trng thi cun dy khng c in, tip im thng h
trng thi h mch in, tip im thng kn trng thi ng mch in.
. ....
S khai trin gm 2 phn mch l:
Mch ng lc: cp in cho ng c qua cu dao, cu ch, tip im chnh ca
cngtct... v bng nt m.
Mch iu khin: gm cc nt n iu khin, cng tc hnh trnh, cun dy cc
rle, cng tc t, cc tip im ph... v bng nt mnh.
Tn ca cc thit b in c t theo nhim v ca n v vit tt bng cc ch ci
bn cnh, pha trn bn phi.Tt c cc chi tit ca cng mt thit b u c cng tn gi.
(cun dy K, tip im K. Rle RH, tip im RH...)
Cc im ni phi nh s th t thun li cho vic s dng s , d lp rp...
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 7
b. S nguyn l:
L mt dng ca s khai trin n gin ho nhm gip ngi c hiu c
nguyn l lm vic ca s hoc ca mt khu no ca h thng t ng.
Trong s nguyn l ch li cc mch chnh biu th my in, cc kh c in c
th nu c nguyn l lm vic ca s . Nhng chi tit, phn t khng lin quan n
nguyn l lm vi cu s th khng cn v. V d cu dao, cu ch, cun dy kch t
ca my in mt chiu kch thch c lp....
c. S lp rp:
L s gii thiu v tr lp t thc t ca thit b in trong t iu khin v cc
b phn khc ca my, ch r ng dy ni gia cc kh c, thit b, k c tit din ca
dy dn v s hiu ca n.
Cc thit b ca my c b tr ti 3 ni:
ng c in, r le tc , p tmat, cng tc hnh trnh...c b tr ti my.
Cc kh c t ng nh r le in p, dng in, cngtct, khi ng t, bin p
chnh lu... t trong t in.
Cc kh c cn quan st nh cc loi ng h ch th, cc n tn hiu, nt n, cc
kho iu khin... b tr trn bng in.
S lp rp phi v theo mt t l xch nht nh, phi ghi r kch thc ca bn
in, t in, kch thc ca kh c in...
Cc u dy tng khi u c nh s thng nht vi s nguyn l. Cc dy
dn i theo mt chiu c b thnh mt b...
S lp rp dng cho lp rp hoc sa cha khi c hng hc.
3. Bng k hiu cc chi tit, phn t ca thit b in trn s nguyn l.
Khi xy dng s nguyn l mch in, cn tun th cc k hiu th hin ca
cc chi tit, phn t ca thit b in trn s . Bng k hiu sau gii thiu mt s k
hiu thng dng trong cc s nguyn l mch in trang b in t ng ha ccmy
sn xut.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 8
TT Tn gi K hiu
1.
ng c in mt chiu
a/ Kch t c lp
b/ Kch t ni tip
c/ Kch t song song
d/ Kch t hn hp





2.
ng c in xoay chiu
a/ Khng ng b rotor lng sc
b/ Khng ng b rotor dy qun
c/ ng c ng b

3.

My bin p o lng


4.

My bin dng


5.
p t mat
a/ Mt cc ; b/ Hai cc; c/ Ba cc


6.
Cu dao
a/ Mt cc ; b/ Hai cc; c/ Ba cc


7. Cu ch
8.
R le, cng tc t kiu in t
a/ Cun dy; b/ Tip im thng h
c/ Tip im thng kn


9.
R le nhit
a/ Phn t pht nng; b/ Tip im

10.
R le thi gian
a/ Tip im thng h, ng chm
b/ Tip im thng h, m chm
c/ Tip im thng kn, ng chm
d/ Tip im thng kn, m chm



11.
Nt n
a/ n, tip im thng h
b/ n, tip im thng h
c/ Nt n kp (1 T h, 1T kn)














Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 9
12.
Cng tc hnh trnh
a/ n, tip im thng h
b/ n, tip im thng h
c/ Kp (1 tip im h, 1T kn)

13.
B khng ch ch huy
S hng biu th s tip im
S ct biu th v tr ca tay gt iu khin
Du chm biu th trng thi ng ca tip
im v tr ca tay gt

14.
Bng n tn hiu


15.

Chung in

16.

Ci in

17.

Cu chnh lu 1 pha





I-2: CC NGUYN TC KHNG CH TRUYN NG IN
1.2.1. Khi nim v khng ch truyn ng in
Cc ch lm vic ca h thng truyn ng in c c trng bng cc thng
s:
- Tc ca ng c in truyn ng hoc tc ca c cu sn xut.
- Dng in phn ng ca ng c- l thnh phn sinh m men quay ca ng c.
- M men in t do ng c sinh ra hoc m men cn ca c cu sn xut trn trc
ng c.
Mi quan h gia cc i lng ny c biu din bng cc phng trnh c tnh
tc v phng trnh c tnh c.
Khi ng c lm vic n nh, ng vi mt tr s ph ti trn trc ng c ta c cc
cp thng s (n,M) hoc (n,I) xc nh.






Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 10
Khi ng c chuyn i t ch xc lp ny sang ch xc lp khc, cc thng s
trn s nhn gi tr mi sau mt thi gian chuyn i ch lm vic. Thi gian c
gi l thi gian qu ca h thng truyn ng. Nh vy cc thng s n, M, I s bin
i theo thi gian vi quy lut c xc nh bng cc bi ton qu trnh qu .
Bng cc bi ton truyn ng in ch xc lp v ch qu ta bit c
cc quy lut bin i ca cc thng s sao cho s chuyn i ch lm vic l c li
nht. Da vo cc quy lut bit trc ta c th tc ng vo h thng bng cch thay i
tham s ca mch in cp cho ng c in dn n ng c s chuyn i ch lm
vic vi cc quy lut nh mong mun.
Nh vy, khng ch truyn ng in thc cht l vic thay i thng s ca mch
in cp cho ng c theo mt quy lut no lm thay i ch lm vic ca
ng c nh yu cu
Qu trnh khng ch h thng truyn ng in bao gm:
T ng iu khin qu trnh m my l qu trnh a tc ng c t n = 0
n tc lm vic no theo yu cu ca my sn xut sao cho dng in m
my nh, m men m my ln. Ni mt cch khc phi khng ch c qu
trnh m my theo quy lut c tnh sn.
T ng iu khin qu trnh lm vic. Trong qu trnh lm vic ng c truyn
ng phi c c cc ch lm vic theo yu cu ca c cu sn xut, c th
phi duy tr mt thng s no theo mt quy lut cho trc nh duy tr tc
khng i hoc bin i theo quy lut, theo trnh t tnh sn.
T ng iu khin qu trnh hm v dng my. Cc qu trnh hm dng my
thng nhm y nhanh qu trnh dng my nng cao nng sut my. Cc
ch hm dng thng ko theo s tiu ph nng lng v lm t nng ng
c in. Phi iu khin qu trnh ny nhm hm dng my hiu qu nht v
tiu tn nng lng t nht.
I-2-2. Khng ch truyn ng in theo thi gian.
1. Ni dung nguyn tc khng ch theo thi gian
Cc thng s n; M; I c trng cho ch cng tc ca h truyn ng. Khi ng
c chuyn ch lm vic th chng thay i t gi tr ny sang gi tr khc v bin i
theo thi gian vi mt quy lut no .
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 11
Da vo cc bi ton truyn ng in (qu trnh qu ) tnh c cc gi tr
chuyn i n; M; I,ti qu trnh chuyn i l ti u nht.
ng vi cc gi tr chuyn i ca tc , dng in, m men, c thi gian chuyn
i tng ng. Thi im ti cn tc ng thay i tham s mch in cp cho
ng c lm chuyn i ch lm vic c gi l thi im chuyn i.
khng ch c cc ch lm vic ca h thng truyn ng in theo nguyn
tc thi gian, trong h thng iu khin phi c thit b tn hiu o cc khong thi
gian v ti cc thi im tnh ton sn, thit b tn hiu s iu khin phn t ng ct
thc hin vic a vo hoc a ra khi h thng cc phn t cn thit (R, L, C...)
lm thay i tham s mch in dn n thay i ch lm vic ca ng c
Phn t tn hiu c s dng l rle thi gian.
2. S ng dng:
Ta hy xt s khng ch qu trnh khi ng ng c mt chiu kch t c lp
qua 2 cp in tr ph.
m bo an ton cho cun dy phn ng ca ng c khi khi ng, cn phi hn
ch tr s dng in phn ng trong thi gian khi ng khng vt qu tr s ln nht
cho php. Mt khc khi tc ng c tng ln, dng in phn ng gim lm gim gia
tc ca qu trnh khi ng. Do ngi ta trong qu trnh khi ng cn phi loi b
dn cc in tr ph cho n khi tc ng c bng vi tc lm vic.
Qu trnh khi ng ca ng c qua 2 cp in tr ph c m t qua cc c tnh
tnh (ch xc lp) v c tnh ng nh hnh v 1-1. Trn ng c tnh tnh (1-1a)
qu trnh khi ng i theo cc on thng a-b-c-d-e-A. A l im lm vic ca ng c
(kt thc qu trnh khi ng).






a) c tnh tc b) c tnh ng
Hnh 1-1: Cc c tnh khi ng ca ng c qua 2 cp in tr ph
Trn c tnh ng, tc ca ng c bin i theo thi gian qua cc giai on:

Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 12
- T (0 - t
1
) - ng c khi ng vi 2 in tr ph. Ti thi im t
1
in tr ph th
nht b ngn mch.
- T (t
1
- t
2
) - ng c khi ng vi in tr ph cn li. Ti thi im t
2
in tr ph
th 2 b ngn mch.
- Thi gian khng ch khi ng c tnh n khi in tr ph cui cng b lai b.
a. Gii thiu s :






Hnh 1-2: S nguyn l mch in khng ch khi ng ng c mt
chiu kch thch c lp qua 2 cp in tr ph lhng ch theo thi gian.
Cc phn t ca s bao gm:
- Phn ng ca ng c .
- Cun kch t ng c CK
- Cc in tr ph khi ng 1R, 2R.
- R le dng in bo v mt t thng kch t ng c.
- Cc r le thi gian RTZ1, RTZ2 khng ch cc qu trnh khi ng.
- Cng tc t lm vic K ni phn ng ng c vo ngun in.
- Cc cng tc t khi ng K1, K2 ngn mch cc in tr 1R, 2R ti cc thi im
cn thit.
- Cc nt n iu khin khi ng v dng my M, D.
b. Hot ng ca s
khi ng ng c, ng in vo mch ng lc v iu khin. Qua cun kch t
CKT v r le dng in RTT c dng in kch t cho ng c. Nu dng in kch t
, RTT tc ng ng tip im ca n trong mch cun dy cng tc t K, cho php
ng c khi ng. ng thi r le thi gian RTZ1 c in, tip im thng kn ca n
m lm cc cng tc t K1, K2 khng c in vo thi im trc khi khi ng, cc
tip im K1, K2 m lm cc in tr 1R, 2R c ni vo mch phn ng ng c.

Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 13
n nt khi ng M, cng tc t K c in. Tip im thng kn K m l RTZ1 mt
in, ng thi cc tip im thng m K ng li ng c khi ng v duy tr
dng cp in cho ng c.
Do tip im RTZ ng chm nn cc cng tc t K1, K2 vn cha c in, ng c
khi ng vi 2 in tr ph trong mch phn ng. Khi c dng in qua in tr 2R,
to ra st p lm RTZ2 tc ng, m tip im ca n m bo trnh t khi ng.
Sau thi gian chnh nh ca RTZ1(n thi im t
1
), tip im thng kn RTZ1
ng li, cng tc t K1 c in, ng tip im K1, in tr 1R b ni ngn mch. ng
c tip tc khi ng vi in tr ph 2R.
Khi in tr 1R b ngn mch, r le RTZ2 mt in, Sau thi gian chnh nh ca
RTZ2, tip im ca n ng li, cng tc t K2 c in, in tr 2R b ngn mch, ng
c tng tc n tc lm vic, kt thc qu trnh khi ng.
3. Nhn xt v nguyn tc khng ch theo thi gian:
* Khi dng nguyn tc khng ch theo thi gian th c cc yu t nh M
C
,J

,U, R, L,
C ca mch phi ng vi iu kin tnh ton. Nu khng th ti cc thi im chuyn
i gi tr ca n, M, I thc t ca ng c s khng ng vi gi tr tnh ton dn n
vic ng c chuyn ch lm vic khng ng vi yu cu.
* u im: c th iu chnh c thi gian theo tnh ton c lp vi thng s ca
h thng ng lc, c th iu chnh c thi gian chnh nh ca rle cho ph hp vi
thng s thc t ca h.
* Thit b ca s n gin, lm vic tin cy
* R le thi gian c th dng cho bt k loi ng c vi cng sut no do rt
thun tin v c tnh kinh t cao v c s dng rt rng ri.
I-2-3. Khng ch truyn ng in theo tc .
1. Ni dung nguyn tc:
- Tc ng c truyn ng hoc tc ca c cu sn xut l thng s c trng
quan trng xc nh trng thi ca h truyn ng in, do da vo thng s
ny khng ch h thng truyn ng in.
- Trong mch iu khin phi c phn t th cm c tc lm vic ca ng c
gi l rle tc .
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 14
- Khi tc t c gi tr t tnh ton trc th rle tc pht tn hiu n
phn t chp hnh chuyn trng thi lm vic ca h thng truyn ng in
n trng thi mi yu cu.
- i vi ng c ng c in mt chiu khi vn hnh v t thng l hng s, c
th gin tip kim tra tc thng qua sc in ng ca ng c.
- Vi ng c xoay chiu rotor dy qun c th khng ch tc thng qua s..
hoc tn s dng in rotor.
2. Cc khu khng ch theo nguyn tc tc :
a. Khi ng ng c mt chiu qua 2 cp in tr ph:






Hnh 1-3: S nguyn l khu khi ng ng c mt chiu kch t c lp
qua 2 cp in tr ph, khng ch theo nguyn tc tc
Cc phn t ca s :
Cc r le gia tc 1G, 2G va l phn t tn hiu, va l phn t chp hnh. in p
t ln cc r le ny ph thuc vo tc ca phn ng ng c.
Ti thi im ban u ca qu trnh khi ng, in p t ln cc r le 1G, 2G:
U
ht1
= C
e
.u.n + I.(R

+2R) = U - I.1R

U
ht2
= C
e
.u.n + I.R

= U - I.(1R+2R)
Ti thi im ban u ca qu trnh khi ng, E

= 0, U
RG
~ 0, cc in tr ph
c ni vo mch phn ng ng c ng c khi ng vi 2 in tr ph.
Khi tc ng c t n
1
( c chnh nh), in p t ln 1G l:

hut u e
U R r I n C U = + + u = ) 2 ( .
2 1

1G tc ng, ngn mch 1R. ng c tip tc tng tc vi in tr 2R.
Tng t, khi tc ng c l n
2
cng tc t 2G tc ng ngn mch in tr 2R
ng c tng tc n tc lm vic.
b. Hm ngc ng c mt chiu theo nguyn tc tc :
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 15
Khi hm ngc ng c mt chiu, dng in hm rt ln do sc in ng ng c
v in p phn ng cng du nn cn phi tng thm in tr ph trong mch phn ng.
Yu cu ca s l khi khi ng, ch c 2 in tr c ni vo mch, khi o
chiu quay (ng c hm ngc ri khi ng theo chiu ngc li), c 3 in tr phi
c ni vo mch phn ng ng c.









Hnh 1-4: S nguyn l khu hm ngc ng c mt chiu kch t c lp khng
ch theo tc
Cc phn t ca s :
- Cc in tr khi ng R
k1
, R
k2
.
- in tr hm R
H
.
- Cc r le hm RH1, RH2, in p t ln cc r le ny ph thuc vo tc ng c
T yu cu ca mch, cn xc nh iu kin chn ca cc r le hm.
in p t ln r le khi khi ng l:

rle tc ng, ngn mch in tr R
h
, ng c khi ng qua 2 in tr ph.
Tr s in tr R
x
v in p ht ca RH c xc nh theo dng in cho php khi
hm lc U
RH
= 0
in p t ln r le khi hm ng vi dng in hm khng vt qu tr s cho php
l:

Xc nh tr s in tr R
x
v in p ht ca r le theo tr s cho php ca dng in.
U
RH
= U - I
cp
.R
x
= 0 Hay R
x
= U/I
cp
.
3. nh gi nguyn tc khng ch theo tc :
( . . ). 2
. 2 (1 ) 0
e x x x
RH x
U C n R R R
U U I R U U U U
R R R
|
E
+
= = ~ = =
( . . ).
. (1 )
e x x x
RH x hut
U C n R R R
U U I R U U U U U
R R R
|
E

= = = = =
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 16
* u im: s dng thit b s dng n gin, r tin, mch ng lc v iu khin
u c kt cu chc chn, d lp t, kim tra, thay th sa cha. Thit b iu khin c
th l cngtct mc trc tip vo phn ng m khng cn qua rle.
* Nhc im: thi gian qu ph thuc vo M
C
, J

, in p li... Cc cngtct
gia tc c th khng lm vic v in p li gim, v qu ti, dn n dng in qu
ln chy qua cc in tr hoc qua phn ng lu lm chy in tr, chy ng c...
* Thng thng nguyn tc tc c dng khng ch qu trnh hm.
I-2-4. Khng ch truyn ng in theo dng in.
1. Ni dung nguyn tc:
- Dng in trong mch phn ng ng c xc nh trng thi mang ti ca ng c
cng nh phn nh trng thi khi ng hay hm ca ng c.
- Trong cc qu trnh khi ng hay hm dng in cn phi nh hn mt tr s cho
php.
- Trong qu trnh lm vic cng cn duy tr dng in mt tr s no theo yu
cu ca qu trnh cng ngh
Nh vy ta cn c cc rle dng in hoc cc thit b lm vic c tn hiu u vo l
dng in khng ch h thng theo cc yu cu ni trn. Khi dng in phn ng
t gi tr ngng xc nh c th iu chnh c ca n th n s pht tn hiu iu
khin h thng chuyn n trng thi lm vic yu cu.
2. S ng dng:
a. Khu khi ng ng c mt chiu kch thch ni tip dng mt in tr
ph trong mch phn ng:





Hnh 1-5: Khu khi ng ng c mt chiu kch t ni tip,
khng ch theo dng in

R le dng in RI c chn theo cc iu kin:
Dng in tc ng (dng in ht) I
t
< I
1
.

Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 17
Dng in nh I
nha
< I
2
.
I
1
, I
2
c xc nh t iu kin khi ng.
R le RK c gi l r le kho, c chn theo iu kin: thi gian tc ng ring
ca RK ln hn thi gian tc ng ring ca RI.
Kt hp cc iu kin chn ca RI, RK m bo cho in tr ph c tham gia vo
qu trnh khi ng.
Hot ng ca s : Khi n nt M, ng c c ni vo mch qua in tr ph.
Khi tc ng c tng, dng in phn ng gim. n tr s nh ca RI, tip im
thng kn RI ng, cng tc t K1 c in, ngn mch in tr ph ng c tng tc
n tc lm vic.
b. Khu m my ng c rotor dy qun dng in tr ph mch rotor:
Khi ng ni thm in tr ph vo mch rotor l phng php khi ng c
bn i vi ng c rotor dy qun. Phng php ny c u im l m men khi ng
ln, dng in khi ng nh. Khi tc ng c tng ln, dng in, m men ng c
gim, do phi loi b dn in tr ph ni trong mch rotor cho n khi kt thc qu
trnh khi ng.
Cc r le dng in RI
1
, RI
2

c chn theo cc iu kin:
- Dng in tc ng I
t
< I
1
.
- Dng in nh I
nha
< I
2
.
- I
1
, I
2
c xc nh t iu kin
khi ng.
R le kho RK.
Hot ng ca s :
Khi n nt M, cng tc t K c in, cc r le RI1, RI2 tc ng.
ng c khi ng vi 2 in tr ph. Khi dng in rotor gim n tr s nh ca
RI
1
, lm K1 c in, in tr r
f1
b ngn mch.
ng c tip tc khi ng vi r
f2
. Khi dng in rotor gim n tr s nh ca RI
2
,
K2 tip tc tc ng loi b r
f2
ng c tng tc n tc lm vic.
m bo cho trnh t khi ng, thng chn dng in nh ca RI
2
nh hn RI
1

khong 5%.
c. Khng ch qu trnh hm ngc ng c rotor dy qun:
Hnh 1-6: Khu khi ng
ng c rotor dy qun
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 18
Khi o chiu quay ng c dng in hm ngc rt ln, do phi a in tr
ph vo mch rotor vi tr s ln hn khi khi ng.
Qu trnh khi ng, ng c khi
ng qua 2 in tr ph r
1
, r
2
, khng ch
theo nguyn tc thi gian.
Khi hm ngc, dng in trong mch
rotor ln hn tr s tc ng ca r le
dng in RI, tip im thng kn RI
m, mch cp in cho cc cng tc t H,
K1, K2 mt.
Cc in tr r
h
, r
1
, r
2
c ni vo mc
rotor lm gim dng in hm, kt qu
dng in stator cng gim. Khi tc
ng c theo chiu c v 0, dng in
rotor gim n tr s nh ca RI.
R le RI ng, tip im cp ngun cho
cng tc t H, in tr hm b ngn mch
trc khi ng c khi ng theo chiu
ngc li.
3. nh gi nguyn tc khng ch theo dng in:
u im ca phng php l thit b n gin, d lp t.
Nhc im ca phng php l tin cy thp, nht l khi ng c lm vic vi
ti nng,dng in c th khng gim n tr s nh ca rle dng in lm b qua cc
cp trung gian.
Nguyn tc dng in c ng dng ch yu iu khin qu trnh khi ng ca
ng c mt chiu kch t ni tip hoc ng c rotor dy qun (thch hp vi dng
rotor ln)
I-2-5. Khng ch truyn ng in theo theo hnh trnh.
1. Ni dung nguyn tc:
Khi qu trnh thay i trng thi lm vic ca h c quan h cht ch vi v tr ca cc
b phn di chuyn th s dng cng tc hnh trnh t ti nhng v tr thch hp trn
ng i ca cc b phn ny tin hnh khng ch s di chuyn ca chnh n
Hnh 1-7: Khu hm ngc ng c rotor
dy qun
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 19
chnh l khng ch theo nguyn tc hnh trnh.
Khi cc b phn di chuyn i n cc v tr b tr cng tc hnh trnh s tc ng ln
cc cng tc, cng tc hnh trnh s pht tn hiu (ng hoc m tip im ca n) iu
khin h thng n trng thi lm vic mi.
Khng ch theo nguyn tc hnh trnh thng gp trong truyn ng bn ca my
bo, my phay, my mi cu trc...
2. S ng dng:
Xt mch in o chiu hnh trnh bn ca my bo ging. o chiu hnh trnh
bn, tin hnh o chiu dng phn ng ca ng c (vi my c nh v c trung) hoc
o chiu dng kch t ca my pht (my pht cung cp cho mch phn ng ng c)
Trong s s dng cng tc hnh trnh khng t phc hi. Khi bn my di chuyn,
cn thao tc b tr trn bn my s tc ng vo cng tc hnh trnh thay i mch
in cp cho T hoc N o chiu quay ng dn n o chiu hnh trnh bn.









Hnh 1-8: S nguyn l mch o chiu hnh trnh bn ca my bo ging
Cc rle thi gian 1R
TZ,
2R
TZ
nhm to ra khong thi gian cn thit cho bn my
hm t do (gim tc s b) trc khi hm ngc o chiu quay hn ch dng
in hm.

I-3. BO V V TN HIU HA TRONG H THNG TRUYN NG
IN
I-3-1. ngha ca bo v v tn hiu ho trong h truyn ng in.
Trong qu trnh lm vic ca h thng truyn ng in c th xut hin cc ch
lm vic xu hoc s c
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 20
Hu qu cc ch ny s lm h hng my mc, thit b , ri lon qu trnh sn
xut, h hng sn phm thm ch c th gy nguy him cho tnh mng ca con ngi.
Nhim v ca h thng bo v v tn hiu ho l loi tr cc s c v ch lm vic
xu, m bo an ton cho cho con ngi v thit b trong qu trnh sn xut, gip cho
vic nhanh chng khc phc cc hu qu ca cc ch ny nhm gim n mc thp
nht thi gian dng my.
Tc ng ca bo v v tn hiu ho tu theo mc v tnh cht s c v c im
ca quy trnh cng ngh m c th l:
- Ngt ng c v h thng ra khi li in khi c s c nguy him trc tip n
ng c v thit b.
- Khi mc nguy him cha cao phi c tn hiu bo cho nhn vin vn hnh bit
theo di v c bin php x l ph hp.
- Ct mt s phn t khng quan trng m bo cho cc thit b quan trng c
in p khi cng sut ngun khng hoc khi c s c tm thi, in p gim
thp.
1.3.2. Cc dng bo v c bn trong truyn ng in:
a. Bo v ngn mch:
Ngn mch l s c ngim trng nht ca mng in. Khi b ngn mch, dng in
trong mch tng rt ln gy hu qu v nhit v lc in ng, va t chy cch in
gy ho hon va ph hng thit b v mt c hc.
Do bo v ngn mch l ni dung khng th thiu i vi mch in ni chung
cng nh h thng trrang b in ni ring. Yu cu quan trng nht ca bo v ngn
mch l phi ct phn mch b s c cng nhanh cng tt.
Bo v ngn mch c th thc hin bng cu ch, aptmat hoc rle dng in cc i
tc ng nhanh.
Bo v bng cu ch c cc c im:
- n gin, r tin, tng i tin cy.
- c tnh lm vic bin i theo thi gian
- Tc ng ring r theo tng pha
Cu ch c dng lm phng n bo v chnh cho cc thit b hoc mch in
khng quan trng v phng n bo v ph cho cc mch in khc.
Bo v bng ptomat:
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 21
- c tnh bo v hon thin hn
- Kh nng ct dng ln
- Tc ng ng thi c 3 pha
- Thi gian tc ng nhanh, nht l aptomat c mc in t.
- Nhc im ca n l kt cu c kh phc tp, t tin nn dng bo v cc
thit b hay mch in quan trng.
Bo v bng r le dng in tc ng nhanh thng l bo v gin tip.
Khi c ngn mch rle dng in cp tn hiu cho cng tc t thc hin ct mch in b
s c ra khi li.
b. Bo v qu ti:
Hai dng qu ti: di hn v ngn hn xung kch
- Qu ti di hn: Qu ti xy ra khi dng in chy qua thit b ln hn tr s trong
khong thi gian ln hn cho php.
Qu ti di hn gy hu qu v nhit, lm thit b b pht nng, cch in b gi ha
nu lu c th lm cch in b chy gy s c.
Nguyn nhn xy ra qu ti di hn c th l:
Do in p ngun b st di mc cho php.
Do mt pha, thiu pha ngun.
Do cc nguyn nhn c kh nh mn bi, cong trc, lch trc, bi trn km
Do qu ti cng ngh, ng c lm vic vi dng in hoc cng sut ln hn tr
s cho php
Qu ti di hn c bo v bng rle nhit hoc aptomat c mc nhit.
- Qu ti ngn hn xung kch: Qu ti xy ra vi tr s ln nhng tn ti trong
khong thi gian ngn. Vi tr s ln ca dng in, lc in ng do n sinh ra s gy
hu qu v lc in ng, c th ph hu thit b v mt c hc. Qu ti ngn hn xung
kch thng xy ra khi khi ng hoc hm ngc in, dng in khi ng hoc
dng in hm thng c tr s ln (t 5 7 ln dng in nh mc i vi ng c
xoay chiu v t 10 20 ln i vi ng c mt chiu).
Qu ti ngn hn xung kch c bo v bng rle dng in cc i tc ng nhanh
hoc aptomat c mc in t.
c. Bo v khng v cc tiu:
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 22
Trong cc h thng truyn ng dng b khng ch ch huy trng xy ra hin tng
t ng khi ng ca h thng khi in p phc hi sau s c mt in.
Hin tng ny c th gy ra cc hu qu nh:
- Lng ph in nng.
- H hng sn phm.
- H hng thit b.
- Mt an ton cho ngi.
Trong cc h thng dng ng c xoay chiu, nu ni ng c vo li in p
di mc cho php, ng c b qu ti, c th b chy.
Trong thc t, thng phi hp 2 bo v trn v
c gi l bo v khng v cc tiu.
S ni dy ca bo v nh hnh v.
B khng ch ch huy c cc tip im KC0,
KC1, KC2
R le in p RA c tr s tc ng khng nh
hn 95% in p nh mc.
Tc ng ca s nh sau:
Trc khi khi ng, tay gt iu khin v tr gia,
tip im KC0 kn, r le RA c in.
Nu in p , RA tc ng, ng tip im t gi v cp ngun cho mch iu
khin. a ng c vo lm vic phi a tay gt iu khin sang phi hoc sang tri,
cc tip im KC1 hoc KC2 kn, cp ngun cho mch.
Nu mt in, RA m tip im t gi. Khi c in tr li, mun a ng c vo
lm vic phi a ta gt iu khin v gia cp ngun tr li cho RA, do h thng
khng th t khi ng c. Nu in p li gim qu mc, RA khng tc ng, ng
c c ct ra khi ngun.
d. Bo v mt t thng kch t:
Vi ng c mt chiu nu t thng ng c nh qu mc cho php s gy ra cc s
c sau:
- Khi khi ng nu t thng u = 0, nu ni dy qun phn ng vo mch, ng c s
khng khi ng c, dng in phn ng s tng ng vi dng ngn mch, dng
in ny s t chy ng c.
Hnh 1-9: Khu bo v
khng v cc tiu
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 23
- Khi ang lm vic nu v l do no , u qu nh, c dng in phn ng v c tc
ng c u tng qu mc gy chy dy qun phn ng ng thi ph hng cc chi tit
c kh lin quan nh c gp, chi than..
bo v mt t thng kch t, s dng r le dng in. Cun dy ca r le c ni
trong mch cun dy kch t ng c,cn tip dim ca n c ni trong mch cun
dy cng tc t lm vic. S ni dy nh hnh v.
Tc ng ca bo v:
Khi khi ng hoc ang lm vic, nu v
l do no , dng in kch t ng c nh
di mc cho php, r le dng in RTT s
m tip im ca n lm cng tc t K mt
in ct phn ng ng c ra khi ngun
cung cp.
i vi ng c kch thch c lp cn
chp hnh cc quy nh:
- ng mch kch thch trc khi ng mch phn ng.
- Mch iu khin v mch kch t phi c bo v bng mt cu ch chung
khi c s c mch kch t, cu ch tc ng c mch kch thch v mch iu khin u
mt in, dn n cng tc t lm vic s ngt mch phn ng ra khi ngun in.
- Phi c in tr phng in trit tiu sc in ng t cm ca dy qun kch
t khi ngt ng c ra khi ngun in.
e. Khu lin ng lm chc nng bo v:
Trong h thng trang b in t ng ha cc my sn xut thng c nhiu tc ng
c lin quan n nhau. S lin kt ca cc hot dng c gi l tc ng lin ng.
Khu lin ng trong h thng trang b in t ng ha cc my sn xut nhm m
bo:
- S an ton cho thit b
- Trnh t lm vic ca h thng.
- Chng ngn mch ngun cung cp trong cc truyn ng o chiu quay.
Khu lin ng c th l c kh hoc in vi cc s ni ph hp. Tu theo yu
cu cng ngh s dng cho hp l. Lin ng phi m bo sao cho k c khi ngi
vn hnh thao tc nhm vn khng xy ra s c cho mch.
Hnh 1-10: Khu bo v mt t
thng ng c mt chiu.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 24
V d: Trong truyn ng o chiu quay, nu v l do g c 2 cng tc t T, N u c
in th ngun cung cp s b ngn mch. chng hin tng ny, ngi ta s dng
lin ng nh sau:
- Dng cc tip im thng kn ca
cc cng tc t T, N c ni vo
mch cun dy ca nhau m bo
nu mt cng tc t no ang lm
vic (ang c in), tip im thng
kn ca n s m, do cng tc t
kia s khng th c in.
Lin ng nh vy c gi l lin dng in.
- Dng kt cu c kh nu T ang lm vic, mch t ca N s b kho v ngc li.
Lin ng nh vy gi l lin ng c kh.








1.3.3. Tn hiu ha trong h thng truyn ng in
Nhm gip nhn vin vn hnh tin vic theo di tnh trng hot ng ca h thng v
c cc x l ng n trong trng hp h thng hot dng khng bnh thng, ng
thi gip cho nhn vin sa cha nhanh chng tm ra khu vc b s c, hn ch thi gian
dng my, trong h thng trang b in t ng ho cc my sn xut cn c h thng tn
hiu bng nh sng, m thanh ph hp phn nh tnh trng hot ng ca h.
Cc dng tn hiu ha thng dng l:
* Tn hiu ch s c mt ca ngun cung cp bng nh sng (n hiu)
* Tn hiu bo tnh trng lm vic hay ngh ca b phn quan trng
* Tn hiu bo chun b v kt thc lm vic ca cc b phn chuyn ng nh cn
trc, my nng, bng ti...bng chung, ci
Hnh 1-11: o chiu quay ng c mt
chiu v xoay chiu
Hnh 1-12: S dng tip im thng kn
thc hin lin ng in (kho cho)
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 25
* Tn hiu d bo, cp bo tnh trng lm vic xu ca h thng bng n bo hoc
chung, ci...

I-4. MT S S KHNG CH CC NG C THNG DNG
I-4-1. Cc s khng ch ng c mt chiu.
1. S khng ch ng c mt chiu cng sut nh lm vic trn tc c bn
a. Gii thiu s .
- Phn ng ng c
- Cc in tr khi ng v hm r
f
, r
h
.
- in tr iu chnh kch t r
kt
.
- Rle dng in RI hn ch dng in phn
ng. Dng in tc ng ca RI nh hn dng
khi ng ca ng c, dng in nh c
chn theo iu kin tng tc ca ng c.
- Cc rle khi ng, hm RG, RH.
- Rle bo v t thng RTT
- Cun kch t ng c CKT
- Cc cng tc t lm vic, hm K, H.
- Cc nt n iu khin D, M
b. Chc nng ca s .
- Khi ng n tc c bn qua in tr
ph, khng ch theo tc .
- Tng tc trn tc c bn nh gim t thng kch t c khu hn ch dng in phn
ng (khu rung)
- Hm dng ng c theo phng php hm ng nng, khng ch theo nguyn tc tc
.
c. Hot ng ca s .
Khi ng n tc c bn.
ng in vo mch, cun kch t CKT c in ngay, dng in kch t l ln nht,
t thng kch t ng c l nh mc, r le RTT tc ng, ng tip im ca n trong
mch cng tc t K, cho php khi ng ng c.
Hnh 1-14: S nguyn l mch iu
khin ng c mt chiu lm vic trn
tc c bn
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 26
khi ng dng c, n nt M, cng tc t K c in, ni phn ng ng c vo
mch in.
- Lc ny, r le RG cha tc ng nn in tr r
f
c ni vo mch phn ng ng c
hn ch dng in khi ng. R le dng in RI ng tip im thng m trong
mch kch t.
- Khi tc ng c tng, in p t ln RG tng. Khi tc t tr s chnh nh, in
p t ln GR bng vi tr s ht ca n, RG tc ng ng tip im lm ngn mch
in tr ph, ng c tng tc n tc c bn.
Tng tc trn tc c bn.
- Khi tc ng c t tr s chnh nh, dng in phn ng gim n tr s nh ca
RI, tip im RI m, in tr rkt c ni vo mch kch t lm dng kch t gim dn
n t thng ng c gim, ng c tng tc.
- Do qun tnh in t v qun tnh c hc ca ng c khc nhau nn ti thi im ban
u, dng in phn ng tng cng vi s tng ca tc ng c. Nu dng in phn
ng t tr s tc ng ca RI, in tr rkt li b ngn mch lm t thng ng c tng.
Lc ny ng c vn tip tc tng tc do qun tnh, dng in phn ng gim xung
- Khi dng phn ng gim n tr s nh ca RI, in tr rkt li c ni vo mch kch
t lm dng phn ng li tng.
- Qu trnh c lp i lp li nh vy cho n khi dng in tng nhng khng t tr s
tc ng ca RI na, in tr rkt c ni chc chn vo mch kch t, ng c tng tc
n tc lm vic ng vi tr s ca rkt trong mch kch t.
- Qu trnh ng ct in tr rkt c gi l qu trnh rung. Mc ch ca qu trnh rung
nhm hn ch s tng qu mc ca dng phn ng khi tng tc trn tc c bn.
Dng ng c.
- Khi ng c ang lm vic, tip im thng kn K m, r le hm RH khng c ni
vo mch.
- dng ng c, n nt dng D, cng tc t K mt in, ct phn ng ng c ra khi
mch, tip im thng kn K ng li, ni rle hm RH vo mch phn ng ng c.
RH tc ng ng tip im ca n cp in cho cng tc t hm H. H tc ng ng
tip im ni in tr hm rh vo mch phn ng. ng c hm ng nng.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 27
- Qu trnh hm ng nng kt thc khi tc ng c gim lm in p phn ng gim
n tr s nh ca RH, tip im RH m, cng tc t H mt in, ct in tr rh ra khi
mch phn ng, mch in tr v trng thi ban u.
2. S iu khin ng c mt chiu kch thch hn hp, cng sut trung bnh v
nh.
a. Gii thiu s .
- ng c c 2 cun kch t. Cun
kch t song song CKS, cun kch t
ni tip CKN.
- Cc in tr khi ng v hm r
1
,
r
2
, r
h
.
- Cc r le thi gian 1RTZ, 2RTZ
khng ch qu trnh khi ng.
- Cc r le 1RH, 2RH khng ch qu
trnh hm ngc.
- Cc r le dng in 1RI, 2RI bo v
qu ti v ngn mch cho ng c.
- R le in p RA bo v khng v
cc tiu.
- Cc cng tc t khi ng v hm
K1, K2, H
- Cc cng tc t lm vic v hm C,
1T, 2T, 1N, 2N, H
- B khng ch ch huy KC c 4 tip im v 3 v tr lm vic ca tay gt iu khin.
b. Chc nng ca s .
- Khi ng theo chiu thun v chiu ngc qua 2 cp in tr ph, khng ch theo
nguyn tc thi gian.
- o chiu quay theo trnh t hm ngc khng ch theo nguyn tc tc ri t ng
khi ng theo hiu ngc li.
- Dng ng c theo phng php hm ngc hoc hm dng t do.
c. Hot ng ca s .
Khi ng.
Hnh 1-15: S nguyn l mch iu
khin ng c mt chiu kch t hn hp,
cng sut trung bnh v nh.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 28
- ng in vo mch. Cun kch t song song CKS c in ngay.
- Tay gt iu khin b khng ch v tr 0, tip im KC0 kn, r le in p RA c
in. Nu in p RA tc ng, ng tip im t gi v cp ngun cho mch iu
khin pha sau.
- khi ng ng c theo chiu thun, a tay gt iu khin b khng ch sang phi,
cc tip im KC1, KC2 kn. Cc cng tc t C, 1T, 2T c in, ng cc tip im ca
chng ni phn ng ng c vo mch, ng c khi ng.
- Lc ny theo iu kin chn, r le hm 1RH tc ng, ng tip im cp ngun cho
cng tc t hm H, H tc ng ng tip im ngn mch in tr rh, r le thi gian
1RTZ mt in.
- Khi c dng in qua cc in tr khi ng, to ra st p lm r le thi gian 2RTZ tc
ng, m cc tip im thng kn ca n m bo trnh t khi ng.
- Sau thi gian chnh nh ca 1RTZ, tip im thng kn 1RTZ ng li, cp ngun
cho cng tc t K1, K1 tc ng ng tip im ngn mch in tr r1, ng c tip tc
khi ng vi in tr cn li. Khi r1 b ngn mch, 2RTZ mt in.
- Sau thi gian chnh nh ca 2RTZ, tip im ca n ng, cp ngun cho K2 lm
ngn mch r2, ng c tng tc n tc lm vic.
o chiu quay.
- o chiu quay, a tay gt iu khin v v tr i din, khi tay gt qua im 0, tip
im KC1, KC2 m, cc cng tc t C, 1T, 2T mt in, ngt mch phn ng ng c.
- Khi tay gt v v tr lm vic mi, cc tip im KC1, KC3 kn cp nghun cho C, 1N,
2N ng cc tip im ca chng o chiu dng in phn ng ng c, ng c hm
ngc.
- in p t ln r le 2RH ~ 0, 2RH khng tc ng,cc cng tc t H, K1, K2 khng
c in, c 3 in tr u c ni vo mch phn ng hn ch dng in hm ngc
ca ng c.
- Khi tc ng c theo chiu c bng 0, in p t ln 2RH t tr s tc ng ca
n, 2RH ng tip im cp in cho H, H tc ng ngn mch in tr r
h
, ng c khi
ng theo chiu ngc tng t nh chiu thun.
Dng ng c.
- Khi cn hm dng nhanh, cho ng c hm ngc, khi kt thc hm ngc, ct ngun
hoc a tay gt iu khin v 0.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 29
- Trong trng hp khng cn thit cho ng c hm dng t do bng cch a tay gt
iu khin v gia hoc ct ngun iu khin.
3. Mch iu khin ng c mt chiu kch thch c lp cng sut trung bnh v
ln.
a. Gii thiu s .
- Phn ng ng c .
- Cc in tr khi ng v hm r
1
,r
2
, r
3
, r
h
.
- R le RI bo v qu dng phn ng
- R le dng in RT thc hin khu rung.
- R le hm RH.
- Cc r le thi gian 1RTZ, 2RTZ, 3RTZ
khng ch qu trnh khi ng.
- R le bo v mt t thng kch t RTT.
- R le in p RA kim tra iu kin khi
ng.
- Cc cng tc t khi ng, lm vic v
hm.
- Cc nt n iu khin M, D, MT, MN.
b. Chc nng ca s
- Khi ng n tc c bn theo chiu
thun v ngc qua 3 cp in tr ph,
khng ch theo nguyn tc thi gian.
- Tng tc trn tc c bn nh gim t
thng kch t.
- Dng ng c theo phng php hm ng nng, khng ch theo nguyn tc tc .
- Mch khng cho php o chiu quay trc tip ng c.
c. Hot ng ca s .
Khi ng.
- ng in vo mch, r le 1RTZ c in, m tip im thng kn ca n trong mch
cc cng tc t khi ng.
- Cng tc t KT c in, ng tip im ngn mch in tr iu chnh kch t R
kt
, t
thng ng c l nh mc.
Hnh 1-16: S nguyn l mch
iu khin ng c mt chiu kch t
c lp, cng sut trung bnh v ln.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 30
- n nt M kim tra iu kin khi ng, nu in p , r le RA tc ng, ng tip
im RA t gi v cp din cho mch iu khin.
- n MT khi ng theo chiu thun. Cng tc t T c in qua tip im thng kn ca
r le hm RH, T tc ng ni phn ng ng c vo li vi 3 in tr khi ng trong
mch phn ng.
- R le thi gian 1RTZ mt in. Khi c dng in chy qua cc in tr r1, r2, st p
trn in tr lm cc r le thi gian 2RTZ, 3RTZ tc ng. Sau thi gian chnh nh ca
1RTZ, tip im thng kn 1RTZ ng, cng tc t K1 c in, ngn mch in tr r1.
ng c tng tc vi 2 in tr ph
- R le 2RTZ mt in, sau thi gian chnh nh ca 2RTZ, cng tc t K2 c in
ngn mch r
2
, 3RTZ mt in, n thi im cui loi b in tr r
3
ng c tng tc
n tc c bn.
- Khi in tr r
3
b ngn mch, r le dng in RT tc ng, tip im thng m ca n
ng li duy tr cp ngun cho cng tc t KT nn R
kt
vn b ngn mch. Khi ng c
tng tc n tc c bn, dng in phn ng gim n tr s nh ca r le RT, tip
im thng m RT m, cong tc t KT mt in, in tr Rkt c ni vo mch kch
t, t thng ng c gim, ng c tng tc n tc s lm vic. Qu trnh tng tc trn
tc c bn c th xy ra hin tng rung nh tc ng ca RT v KT.
o chiu quay. Mun ng c quay theo chiu ngc li, cn phi dng ng c.
Mch khng cho php o chiu quay trc tip. Khi qu trnh hm dng kt thc, n nt
MN ng c khi ng theo chiu ngc tng t nh chiu thun.
Dng ng c.
- n nt dng D, cng tc t T (hoc N) mt in. Phn ng ng c c ct ra khi
ngun, tip im thng kn T, N ng cp ngun tr li cho 1RTZ, chun b cho ln
khi ng sau.
- Do sc in ng ng c ln nn r le hm RH ang tc ng, cng tc t hm H c
in, ni in tr hm ng nng r
h
vo mch phn ng. ng c thc hin hm ng
nng. Qu trnh hm ng nng kt thc khi in p t ln RH gim n tr s nh ca
RH, tip im thng m RH m ra, ct ngun cng tc t hm H, tip im thng kn
RH ng li cho php ng c khi ng tr li
I-4-2. Cc s khng ch ng c rotor lng sc.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 31
1. S iu khin ng c khng ng b cng sut nh, dng r le tc hm
ngc.
a. Gii thiu s :
- R le tc RKT c 2 tip im RKT1, RKT2.Rotor ca r le ni ng trc vi rotor
ng c.
- Cc cng tc t lm vic theo chiu thun v chiu ngc T, N.
- R le trung gian RG hm dng
ng c.
b. Chc nng:
- Khi ng trc tip theo chiu thun
v chiu ngc.
- o chiu quay trc tip.
- Dng: Hm ngc, khng ch theo tc

c. Hot ng ca s :
Khi ng: Khi khi ng, mch stator
ng c c ni trc tip vo li qua
cc tip im thng h ca cc cng
tc t T hoc N, ng c khi ng trc
tip v tng tc n tc lm vic
Mch in lm vic cp cho T, N qua tip im thng kn ca RG.
Khi ng thun n MT, khi ng ngc n MN.
o chiu quay: Nu ng c ang quay thun, n MN, tip im thng kn MN m
ct in cun dy cng tc t T, tip im thng kn T ng li cp ngun cho N. N tc
ng o pha din p dt vo stator ng c, ng c o chiu quay trc tip.
o chiu trc tip nh MN hoc MT.
ng c hm ngc ri khi ng theo chiu ngc li.
Dng:
Tu thuc chiu quay hin ti ca C m RKT1 hoc RKT2 ng.
V d:
ng c ang quay theo chiu thun, RKT2 ng. n nt dng D, r le trung gian RG
c in m tip im thng kn, ct mch in lm vic ca T, N.
Hnh 1-17: S iu khin ng c KB cng
sut nh, dng r le tc hm ngc
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 32
Tip im thng h RG ng, cp in cho N qua tip im thng h RG v RKT2.
in p t vo C o pha, ng c hm ngc. Khi tc C gim n tr s nh
ca r le tc , tip im RKT2 m, N mt in lm RG mt in, C c ct ra khi
li.
2. S iu khin ng c
cng sut nh, tn s o
chiu nhanh.
a. Gii thiu s
Trong cc truyn ng o
chiu quay vi tn s ln, do
cc kh c in xoay chiu c
thi gian tc ng ring kh
ln nn tn s ng ct nh
nn ngi ta thng s dng
cc kh c in mt chiu
iu khin ng c. Bo v
qu ti v ngn mch cho ng
c bng r le dng in
Mch iu khin dng b khng ch ch huy.
RA: bo v 0 v cc tiu.
Cc cng tc t lm vic v hm C, 1T, 1N, H
Phanh hm in t FH phanh trc ng c khi ct ng c ra khi ngun.
b. Chc nng ca s :
- Khi ng trc tiptheo chiu thun v chiu ngc.
- o chiu quay trc tip
- Hm dng nh phanh hm in t.
c. Hot ng ca s :
Khi ng.
ng in vo mch ng lc v iu khin, tay gt iu khin BKC v tr 0. Tip
im KC0 kn, r le in p RA c in, nu in p RA tc ng, ng tip im t
gi v cp ngun cho mch iu khin. R le thi gian RTZ c in.
khi ng ng c theo chiu no, a tay gt iu khin ca b khng ch v v tr
tng ng. V d, khi ng thun, a tay gt sang phi, cc tip im KC1, KC2 kn,
Hnh 1-18: S iu khin ng c
KB cng sut nh, tn s ng m
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 33
cc cng tc t C, 1T c in, ni ng c vo li, cng tc t H c in, ng tip
im cp ngun cho phanh hm FH, phanh hm tc ng gii phng trc ng c, ng
c khi ng trc tip v tng tc n tc lm vic.
Khi ng c khi ng, dng in khi ng ca ng c ln hn dng in tc ng
ca cc r le 1RI, 2RI (chnh nh bo v qu ti), cc r le ny tc ng, cc tip im
thng kn 1RI, 2RI m, nh tip im RTZ m chm nn mch cp ngun cho RA
c duy tr.
Khi kt thc khi ng, cc tip im thng kn 1RI, 2RI ng li, tip im RTZ
m ra, cc r le dng in 1RI, 2RI thc hin bo v qu dng cho ng c.
o chiu.
o chiu quay, a tay gt iu khin v v tr i din, khi tay gt qua im 0,
cc tip im KC1, KC2 m, cc cng tc t C, 1T mt in, ct ng c ra khi ngun,
phanh hm mt in kp cht trc ng c, ng c ngng quay, r le thi gian RTZ c
in tr li chun b cho ln khi ng sau. Khi tay gt v v tr lm vic mi, cc
cng tc t C, 1N c in tr li, ng c khi ng theo chiu ngc.
Dng: a tay gt iu khin v 0, cc r le, cng tc t mt in, ct ng c ra
khi ngun, phanh hm mt in kp cht trc ng c, ng c ngng quay, mch in
tr v trng thi ban u.
3. S iu khin ng c 3 cp tc .
a. Gii thiu s .
ng c c 2 b dy qun. Mt b chuyn i tam gic - sao kp thay i tc
khi lm vic, tc ng b tng ng khi chuyn i l 1500/750 (v/ph) hoc
3000/1500. Mt b dy qun n thc hin hm ti sinh ng c trc khi dng. Tc
ng b thng l 500 vg/ph.
Cc thit b in trn s :
- Cc r le trung gian 1RG, 2RG iu khin o chiu quay ng c, r le 3RG thc hin
chuyn i tam gic / sao kp khi ng c khi ng.
- Cc r le thi gian khng ch cc qu trnh khi ng v hm dng ng c.
- Cc cng tc t lm vic theo chiu thun v chiu ngc T, N
- Cc cng tc t chuyn i tam gic / sao kp K1, K2, K3.
- Cng tc t K4 ni b dy qun n vo lm vic.

Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 34

















b.Chc nng ca s .
- Khi ng theo chiu thun v chiu ngc i ni tam gic - sao kp, khng ch theo
thi gian.
- o chiu quay trc tip theo trnh t hm ngc ri t ng khi ng theo chiu
ngc li.
- Hm dng ng c qua 2 giai on: Hm ti sinh, chuyn sang hm ng nng kch t
c lp, khng ch theo thi gian,
c. Hot ng ca s .
Khi ng.
- ng in vo mch ng lc v iu khin, s dng cc nt n MT hoc MN khi
ng theo chiu thun hoc chiu ngc. Gi s khi ng theo chiu thun, n nt MT,
r le trung gian 1RG c in, ng cc tip im thng m ca n cp ngun cho cc
r le thi gian 1RTZ, 2RTZ v cng tc t T. Do tip im 1RTZ ng chm nn lc u
cng tc t 1K c in, b dy qun A/YY c ni vo ngun vi s ni dy hnh
tam gic. Sau thi gian chnh nh ca 1RTZ, r le trung gian 3RG c in, ct ngun
Hnh 1-19: S iu khin ng c
3 cp tc
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 35
cng tc t K1, cp ngun cho cc cng tc t K2, K3, ng c chuyn sang ni hnh sao
kp v tng tc n tc lm vic.
o chiu quay.
Nu ng c ang quay thun, n nt MN, tip im thng kn ca MN m lm r
le 1RG mt in, tip im thng kn ca 1RG ng li, cp in cho 2RG, cng tc t
T mt in, cng tc t N c in o pha in p t vo ng c ng c hm ngc
ri t ng khi ng theo chiu ngc li theo trnh t i ni tam gic - sao kp nh
1RTZ.
Hm dng ng c.
n nt dng D, r le trung gian 1RG, 2RG mt in, cc tip im thng m ca
chng m ra, ton b cc r le, cng tc t 1RTZ, 2RTZ, 1K, 2K, 3K, 3RG u mt
in, b dy qun A/YY c ct ra khi ngun. Do tip im 2RTZ m chm nn cng
tc t T (hoc N) vn c in (do tip im t gi). Cc tip im thng kn 1RG, 2RG
ng li cp ngun cho cng tc t K4 v r le thi gian 3RTZ. Do tc quay ca rotor
ln hn tc ng b ca t trng quay (do b dy qun n to nn trong my) nn
ng c hm ti sinh. Qu trnh hm ti sinh kt thc khi tip im m chm ca 2RTZ
m, cc cng tc t T, N, K4, 3RTZ mt in, ng c c ct ra khi li xoay chiu.
Cc tip im thng kn T, N ng cp ngun cho cng tc t hm H a dng 1 chiu
vo dy qun stator, ng c hm ng nng. Qu trnh hm ng nng kt thc khi tip
im thng m m chm ca 3RTZ m ra. Mch in tr v trng thi ban u.
I-4-3. S khng ch ng c rotor dy qun dng b khng ch ch huy.
1. Gii thiu s .
- ng c c bo v qu ti v ngn mch bng cc r le dng in 1RI, 2RI.
- Mch rotor c ni i xng vi 4 in tr ph, cc in tr r
1
, r
2
, r
3
l in tr khi
ng, in tr r
h
l in tr hm.
- R le dng in 3RI khng ch qu trnh hm ngc khi ng c o chiu quay v
hm dng.
- R le in p RA thc hin khu bo v khng v cc tiu, in p ht ca n khng
nh hn 95% in p nh mc ca ng c.
- R le trung gian RG ng vai tr l r le kha, phi hp vi r le 3RI m bo trnh
t lm vic ca s .
- Cc cng tc t lm vic theo chiu thun v chiu ngc T, N
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 36
- Cc cng tc t khi ng v hm K1, K2, K3, H
- Cc r le thi gian ni song song cng cc cng tc t H, K1, K2 khng ch qu
trnh khi ng ca ng c.
- B khng ch ch huy KC c 7 tip im v 9 v tr lm vic ca tay gt iu khin.



















2. Chc nng ca s .
- Khi ng thun, ngc qua 3 cp in tr ph, khng ch theo thi gian.
- o chiu quay theo trnh t hm ngc khng ch theo dng din ri t ng khi
ng theo chiu ngc li
- Thay i tc nh thay i tr s in tr ph trong mch rotor.
- Hm dng t do hoc hm dng nhanh.
3. Hot ng ca s
a. Khi ng.
Hnh1-20: S nguyn l mch iu khin ng c rotor
dy qun dng b khng ch ch huy.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 37
- ng in vo mch iu khin v ng lc, tay gt iu khin b khng ch v tr
0, tip im KC0 kn, r le RA c in. Nu in p , RA tc ng cho php khi
ng ng c.
- Mun khi dng ng c theo chiu no, a tay gt iu khin v v tr tng ng. V
d, khi ng ng c theo chiu thun, a tay gt v v tr s 4 bn phi, cc tip im
KC1, KC3, KC4, KC5, KC6 ng.
- Dng in khi ng ca ng c nh hn tr s tc ng ca 3RI nn cc cng tc t
T, H c in ni ng c vo mch khi ng vi cc in tr khi ng. R le thi
gian ni song song vi cng tc t H (khng v trn s ) khng ch thi gian khi
ng cp 3 in tr ph. Sau thi gin chnh nh ca r le, cng tc t K1 c in
ngn mch in tr r
1
. Qu trnh loi b cc in tr r
2
, r
3
tng t nh trn. Kt thc
qu trnh khi ng, ton b cc in tr ph b ni tt, ng c tng tc n tc lm
vic.
b. o chiu quay.
o chiu quay, a tay gt iu khin v v tr s 4 i din (bn tri). Khi tay gt
qua im 0, cc tip im ca KC m, cc cng tc t u mt in, ng c c ct
ra khi ngun. Khi tay gt v v tr lm vic mi, cc tip im KC2, KC3, KC4, KC5,
KC6 kn, cp ngun cho cng tc t N, o pha ddienj p t vo ng c. ng c hm
ngc.
Do dng in hm ca ng c ln hn dng in tc ng ca r le dng in 3RI,
r le tc ng m tip im thng kn ca n, mch cp in cho cc cng tc t H, K1,
K2, K3 b ngt, c 4 in tr ph c ni vo mch rotor hn ch dng in hm.
Khi tc ng c theo chiu c ~ 0, dng in rotor gim n tr s nh ca 3RI,
tip im 3RI ng, cng tc t H c in, ngn mch in tr hm trc khi ng c
khi ng theo chiu ngc li.
Qu trnh khi ng tng t nh theo chiu thun.
c. iu chnh tc .
thay i tc lm vic ca ng c, a tay gt iu khin v cc v tr 1,2,3,4
phi hoc tri, tr s in tr ph trong mch rotor thay i dn n thay i tc ng
c.
V d: tay gt v tr s 3, tip im KC6 m, cng tc t K3 khng th c in, in
tr r
3
c ni vo mch rotor, ng c lm vic trn ng c tnh bin tr.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 38
Tng t, nu tay gt v tr s 2, cc
cng tc t K2, K3, khng c in, ng
c lm vic vi 2 in tr ph. Khi tay gt
v tr s 1, ng c lm vic vi c tnh
thp nht, tc ng c l nh nht.
d. Dng ng c.
- Khi cn hm dng nhanh, cho ng c
hm ngc, khi kt thc hm ngc, ct
ngun hoc a tay gt iu khin v 0.
- Trong trng hp khng cn thit cho
ng c hm dng t do bng cch a tay
gt iu khin v gia hoc ct ngun iu
khin.


















n
3
r
3
r
2
+r
3
r
1
+ r
2
+r
3
Hnh 1-21: th c tnh c khi thay
i in tr ph trong mch rotor.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 39
Chng 2: CC H THNG TRUYN NG TRONG MCH IN
IU KHIN CC MY SN XUT
2.1. CC PHNG PHP IU CHNH TC CC MY SN XUT.
2.1.1. Cc ch tiu iu chnh tc truyn ng in.
Qu trnh lm vic ca cc my cng tc ni chung u c yu cu thay i tc
p ng i hi ca qu trnh sn xut. Ty thuc tnh cht lm vic ca h truyn ng,
c im ca ph ti c hc m phi la chn phng php iu chnh tc ca h
khai thc tt nht cc c tnh kinh t - k thut ca phng n truyn ng. nh gi
cht lng ca iu chnh tc , ngi ta da vo cc ch tiu c bn sau y:
Phm vi iu chnh tc . c nh gi bng t s gia tc lm vic n
nh ln nht v tc lm vic n nh b nht ng vi mt dng in ph ti no .
Thng thng ngi ta xc nh phm vi iu chnh tc ng vi dng ph ti l nh
mc.
Phm vi iu chnh tc d c k hiu l D.

min
max
e
e
= D
trn iu chnh. N ln s sai khc gia 2 tc
n nh k nhau ca gii iu chnh. nh gi trn
iu chnh thng qua h s trn diu chnh:
i
i
e
e

1 +
=
Theo nh ngha v trn diu chnh ta c iu chnh tc c cp nu 1 v
iu chnh v cp nu 1.
Sai s iu
min
max
e
e
= D chnh. Ni ln kh nng duy tr tc lm vic thc t so
vi tc t ca h thng, thng c nh gi theo %. Thng thng ngi ta tnh
sai s iu chnh ng vi tc lm vic n nh ln nht v tc lm vic n nh
nh nht ca gii iu chnh.
% 100 . %
max
max max
max
d
tt
S
e
e e
=
Tn tht nng lng trong iu chnh tc . Ch tiu ny cn c gi l ch tiu
kinh t - k thut ca phng n iu chnh. Khi la chn phng n iu chnh cn tnh
ton tn tht kinh t do tn tht nng lng trong iu chnh vi ph tn u t ban u
I
C
, M
C

e
max

I , M
e
mi n

I , M
e
Hnh 2-1 Phm vi iu
chnh tc
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 40
ca phng n (so snh chi ph vn hnh vi khu hao vn u t ca phng n).
Phng n c coi l c tnh kinh t k thu tt nht l phng m c chi ph tnh ton
nh nht.
Hng iu chnh tc . Ch tiu ny ni ln kh nng iu chnh tc ng
c theo hng cao hn hay thp hn tc d c bn ca ng c, t d ra phng php
iu chnh tc ng c hp l.
Ph ti cho php ca ng c trong iu chnh. Ph ti cho php ca ng c ph
thuc vo phng php iu chnh tc . S pht nng ca ng c ch yu ph thuc
vo tn hao ng, ngha l ph thuc vo dng in ph ti. Trong mi trng hp
khng cho php vn hnh ng c vi dng in ph ti ln hn dng in nh mc ca
ng c. Nu iu chnh tc vi cng sut l hng s th ph ti cho php ca ng c
c nh gi theo cng sut, ngha l [P] s P
m
. Nu iu chnh tc vi m men l
hng s th ph ti cho php ca ng c c nh gi theo dng in, ngha l [I] s I
m

S ph hp vi c tnh ti. Ch tiu ny ni ln h c tnh iu chnh tc
ca ng c phi ph hp vi c tnh c ca my cng tc. V d, vi ng c truyn
ng cho truyn ng chnh ca my ct kim loi th phi la chn phng php iu
chnh tc c P = const, vi ng c truyn ng cho c cu nng h th phi la chn
phng n iu chnh vi M = const
2.1.2. Cc phng php iu chnh tc cc my cng tc
1. iu chnh tc bng phng php c kh.
L phng php iu chnh tc trc lm vic ca my cng tc bng phng
php c kh thun ty. ng c truyn ng c ni vi trc lm vic ca my cng tc
thng qua hp truyn ng (hay cn gi l khu truyn lc), trong qu trnh lm vic tc
ng c c gi nguyn, cn tc ca trc lm vic c xc nh theo biu thc:
i
LV

e
e = ; trong i l t s truyn ca hp tc .
thay i tc lm vic ta thay i t s truyn i.
Cc hp truyn ng thng dng bao gm:
Truyn ng dng bnh rng (hp s):
2
1
Z
Z
i = , Z
1
, Z
2
l s rng ca bnh rng
ch ng (ni vi trc ng c in) v bnh rng b ng (ni vi trc lm vic)
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 41
Truyn ng rng xch: Bnh rng ch ng v bnh rng b ng c ni vi
nhau bng dy xch (truyn ng c khong cch), t s truyn cng l t s gia s rng
ca bnh rng ch ng v s rng ca bnh rng b ng
Truyn ng ai. Bnh ai ch ng c ni vi trc ng c, bnh ai b ng
c ni vi trc lm vic ca my cng tc, kt ni 2 bnh ai bng dy ai (ai
truyn), ma st gia dy ai v bnh ai s truyn lc t ng c sang trc lm vic ca
my cng tc. T s truyn ca b truyn ai l t s gia ng knh ca bnh ch ng
v bnh b ng
Truyn ng trc vt - bnh vt, bnh rng - thanh rng. Phng thc truyn
ng ny bin chuyn ng quay ca rotor ng c thnh chuyn ng tnh tin ca b
phn chuyn ng ca my cng tc. Vi truyn ng trc vt bnh vt, trc vt c
ni vi trc ng c in, khi ng c quay, trc vit quay, cn bnh vt ln trn trc vt
ko theo b phn chuyn ng di chuyn. Vi truyn ng bnh rng - thanh rng th
ng c quay bnh rng lm thanh rng chuyn ng tnh tin ko theo b phn chuyn
ng ca my cng tc di chuyn.
ng c truyn ng thng dng l ng c khng ng b rtor lng sc.
u, nhc im :
Kt cu mch in n gin, s dng loi ng c c kt cu chc chn, r tin.
Mmen qun tnh ca h truyn ng ln do c nhiu khu chuyn ng.
Hp truyn ng c kch thc ln, khi lm vic gy ting n, hiu sut truyn
ng thp do ma st kh ln.
Kch thc chung ca c my ln.
iu chnh tc theo phng php c kh thng dng trong cc my cng tc c
phm vi iu chnh khng ln, yu cu diu chnh khng cao, iu chnh c cp
2. iu chnh tc bng phng php in thun tu:
iu chnh tc theo phng php in thun ty l s dng cc phng php
in iu chnh tc ng c truyn ng. Ty thuc vo loi ng c c cc
phng php iu chnh ph hp. Trc ng c in c ni trc tip n trc lm vic
ca my cng tc.
u nhc im :
Kt cu c kh ca my n gin, gn nh, qun tnh nh, kch thc ca my
nh
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 42
Cht lng iu chnh tt, iu chnh su, s cp tc , phm vi iu chnh ln,
c kh nng iu chnh tc v cp.
D t ng ho ton b qu trnh sn xut
Hiu sut qu trnh iu chnh ni chung ln do khng c khu truyn lc trung
gian
Kt cu mch in ng lc v iu khin phc tp,
Gi thnh ca h thng nhn chung kh cao
3. iu chnh tc in c kt hp:
Thc t, ngi ta thng kt hp c phng php in c kh iu chnh tc
ca my cng tc. Trc ng c v trc lm vic ca my cng tc c ni qua khu
truyn lc c vi cp tc . Vic iu chnh tc c tin hnh c iu chnh tc
ng c in v thay i t s truyn ca hp tc . Phng n ny cho php vn hnh
my linh hot, kt cu ca c phn c v in u khng qu phc tp. Hu ht cc my
cng tc u thc hin iu chnh theo phng n in c kt hp. Phm vi iu chnh
tc ca my s bng tch s ca phm vi iu chnh tc theo 2 phng n.

2.2 H THNG MY PHT NG C MT CHIU
2-2-1. H thng F- n gin
1. Khi nim chung:
Trong cc truyn ng s dng ng c mt chiu lun phi c mt b ngun mt
chiu cung cp cho cc mch in ca ng c v ng c khng th ly in trc
tip t li in xoay chiu.
B ngun mt chiu c gi l b bin i in xoay chiu - mt chiu. Tu
thuc vo cc thit b s dng to ra ngun in mt chiu m c cc loi b bin i
nh b bin i my in, b bin i in t, b bin i bn dn...
B bin i my in l b bin i s dng my pht in mt chiu cung cp
cho mch phn ng ca ng c mt chiu ko my sn xut. My pht in mt chiu
li do mt ng c xoay chiu 3 pha ko. Nh c h thng ny m dng in xoay chiu
nhn trc tip t li bin thnh dng in mt chiu cp cho ng c in bin
thnh c nng ko my sn xut.
Tu thuc vo yu cu v cng sut ca truyn ng m ngi ta s dng cc b bin
i my in khc nhau.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 43
Sau y ta s xt mt vi h thng truyn ng dng b bin i my in .
2 . H thng my pht - ng c n gin
S nguyn l ca h thng my pht - ng c n gin nh hnh v 2 - 2.









Hnh 2-2: S nguyn l h thng my pht ng c n gin
Cc phn t ca s bao gm:
ng c xoay chiu KB ( h thng cng sut ln s dng ng c ng b) ko
cc my pht mt chiu K, F quay vi tc khng i.
My pht kch thch K cung cp kch thch cho ng c mt chiu v my
phy F
My pht F cung cp cho mch phn ng ca ng c ko my sn xut
ng c mt chiu ko my sn xut.
Cc cun kch thch ca cc my in mt chiu CKK, CKF, CK
Nguyn l lm vic ca h thng:
ng c xoay chiu AK ko cc my pht K, F quay vi tc khng i. My pht
K l my pht t kch pht ra in p cung cp kch thch cho my pht F v ng c .
Khi c kch thch, my pht F pht ra in p cung cp cho ng c . ng c
quay ko theo my cng tc quay. Trong qu trnh lm vic t thng ng c c gi
nguyn.
iu chnh tc ng c, tin hnh thay i kch thch my pht nh bin tr
ni trong mch kch t my pht, dn n sc in ng my pht thay i lm in p
mch phn ng ng c thay i lm thay i tc ng c.
o chiu quay ng c ta o chiu dng kch t my pht nh cu dao o chiu
CD.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 44
Phng trnh c tnh ca h thng:

(2-1)

T phng trnh 2-1 ta c nhn xt:
- c tnh c mm hn c tnh t nhin do c st tc gy ra bi in tr
cun dy phn ng my pht.
- Phng trnh 2-1 cho thy tc ng c ph thuc v t thng kch thch
my pht, ngha l ch r c nguyn l iu chnh tc ca h.
- Khi ph ti thay i lm tc ng c thay i, kh c kh nng phc hi
tc n nh c. l do, khi ph ti thay i ng vi kch thch my pht
khng i nhng in p phn ng b thay i nn tc ng c khng cn
t l bc nht vi dng ph ti.
Trong thc t, ngi ta khng dng h thng F - n gin. n nh tc ng
c khi lm vic, ngi ta a vo h thng cc phn hi, khi h thng tr thnh h
kn.
2.2.2. H thng my pht ng c vi cc phn hi
1. H thng F- vi phn hi dng dng in phn ng
Trong qu trnh lm vic khi c s bin ng ca ph ti lm tc ca ng c cng
thay i theo. iu khng p ng c yu cu n nh tc ca h. a phn hi
dng dng in vo, tc ca h thng c duy tr khng i. S nguyn l ca
h thng F - vi phn hi dng dng in phn ng nh hnh v 2-3.








d d
uF uD F F F
d d
uF uD F
K
r r I K
K
r r I E
u
+ u
=
u
+
=
.
) ( . .
.
) ( e
e

Hnh 2-3: H thng F - vi phn hi dng dng in phn ng v
thi c tnh ca h khi khu phn hi tc ng
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 45
Thay v s dng my pht kch thch K, ngi ta a vo h thng my in khuych i
t trng ngang. l my in mt chiu c bit c 2 cp chi than, trong c mt
cp ngang trc c ni ngn mch. Nh vy dng in chy trong dy qun ngang trc
kh ln to ra t trng ca my ln nn h s khuch i ca my rt ln. Trn my c
nhiu cun kch thch, trong c mt cun ch o c cung cp t ngun mt chiu
c lp c th thay i c tr s. Cc cun cn li c ni vi cc khu phn hi. T
trng do cc cun phn hi cng chiu hoc ngc chiu vi t trng chnh l do tnh
cht ca phn hi.
Trn hnh 2-2, my in khuch i MK c 2 cun kch t. Cun ch o W1
c cung cp t ngun in p mt chiu c lp. Dng in chy trong cun W1 to
ra sc t ng ch o F1. Cun phn hi dng dng in W2, ngun cung cp cho W2
l st p trn in tr Rs. St p ny ph thuc vo dng in trong mch phn ng ng
c. Dng in chy trong cun W2 to ra sc t ng ch o F2 cng chiu F1.
Phng trnh cn bng sc t ng my in khuch i:
F = F
1
+ F
2
(2-2)
iu chnh tc ng c, ta thay i sc t ng ch o kch thch cho my
khuych i F
1
nh bin tr R n i trong mch kch t ca my khuch i
Qu trnh n nh tc c minh ho trn th: Gi s ng c ang lm vic
vi tc n nh ng vi kch thch ch o F
1
, khi c bin ng ph ti, lm tc
ng c thay i. V d, dng ph ti tng n tr s I
1
, tc ng c gim, im lm
vic mi ca h l im B. Tuy nhin do dng phn ng tng nn sc t ng F
2
tng
dn n sc t ng tng ca my khuych i tng, kch thch ca my pht tng lm
in p pht ra ca my tng, ng c tng tc n im lm vic mi- im A trn
c tnh. Khi dng phn ng gim, l lun tng t, im lm vic mi ca h l A. Kt
qu l khi ph ti thay i nhng tc ng c vn duy tr khng i v bng tc
t ng vi sc t ng ch o.
Trong qu trnh khi ng, do c tc ng phn hi, xy ra cng bc khi ng
ca h thng. Do dng khi ng ln nn sc t ng kch thch ca my khuych i
ln dn n in p my pht tng nhanh lm tng gia tc khi ng ca ng c. iu
ny c th gy ra va p, nh hng n ng c v cc chi tit c kh lin quan.
hn ch gia tc khi ng, ngi ta a vo h thm khu phn hi kt hp,
l phn hi m in p phn ng ng c.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 46
Thc t, ngi ta khng dng ring phn hi dng dng trong h thng truyn
ng do nhc im nu m cn c nhc im na l dng phn hi dng lm xu
c tnh qu ca h nh lm tng lng qu iu chnh, tng s ln dao ng ca h
v ko di thi gian qu trnh qu ca h.
2. H thng F- vi phn hi m p - dng dng kt hp
Phn hi m in p phn ng ly trn in tr R
a
. Dng in chy qua cun W3
to ra sc t ng F3 ngc chiu F1.
Phng trnh cn bng sc t ng ca my in khuych ai:

3 2 1
F F F F + = (2-3)
Khi a khu phn hi p kt hp, qu trnh n nh tc din ra nhanh hn,
ng thi khc phc c hin tng cng bc khi ng. C th iu chnh c gia
tc khi ng thng qua kt hp iu chnh cc h s phn hi.
Vic s dng khu phn hi m p dng dng kt hp cho php ci thin iu
kin khi ng ca h thng, ng thi gim thi gian n nh tc khi c bin ng
ph ti do c 2 khu phn hi ng thi tc ng. cc thit b s dng thuc loi n
gin, r tin d lp t v sa cha.









Hnh 2-4: H thng F - vi phn hi m p - dng dng kt hp
Tuy nhin do s dng cc in tr ni trong mch phn ng ng c nn gy tn
tht nng lng cho h thng v c tnh c ca h mm. Nhng nhc im c bn
nht ca phn hi ny l phm vi iu chnh tc hp do ng c khng th lm vic
vng tc thp.

Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 47
Phn hi m p dng dng kt hp thng c dng trong cc h truyn ng
cng sut trung bnh v nh, phm vi iu chnh tc hp, yu cu cht lng diu
chnh khng cao. Phn hi ny ch yu dng trong cc h truyn ng Khuch i t
ng c mt chiu vi cng sut n vi kW.
3. H thng F- vi phn hi m tc
khc phc nhc im ca khu phn hi m p dng dng kt hp, ngi
ta s dng phn hi m tc phn ng ng c vi s nguyn l ca h thng nh
hnh 2 5.










Phn hi c thc hin qua my pht tc. My pht tc l my in mt chiu kch
thch bng nam chm vnh cu. in p pht ra ca FT t l bc nht vi tc ca ng
c. Rotor ca FT c ni ng trc vi rotor ng c. Ph ti ca my pht tc l cun
kch thch W4 ca my in khuch i. Dng din chy trong W4 to ra sc t dng F4
ngc chiu F1
Phng trnh cn bng sc t ng:
4 1
F F F = (2-4)
Qu trnh n nh tc c gii thch nh phng trnh cn bng sc t ng v
th c tnh c ca h.
Phn hi m tc va n nh c tc ca h truyn ng va t ng iu
chnh gia tc ca h khi khi ng.
C th tin hnh iu chnh vng tc rt thp do m rng c phm vi iu
chnh. Cht lng iu chnh cng nh n nh tc rt tt. Phn hi ny c s dng
rt rng ri.
4. H thng F- vi phn hi c ngt:

Hnh 2-5: H thng F - vi phn hi m tc
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 48
a. Phn hi m dng c ngt
Khi thc hin cc phn hi trong h, tc ng c c duy tr khng i theo tc
t cho trc. Khi xy ra qu ti, ng c c th b chy. Vic s dng cc thit b
bo v c th gy phc tp cho qu trnh vn hnh v nh hng n nng sut my, c
bit l cc trng hp c qu ti tm thi. Do ngi ta a vo h thng khu phn
hi m dng c ngt nh hnh 2-6.











Phn hi bao gm mt khu phn hi m dng in phn ng v mt khu so snh
nh hnh 2-5. Van bn dn D c t vo mt in p l hiu ca in p phn hi v
in p so snh. Khi dng in phn ng cha vt khi tr s cho php, van D khng
dn dng, s.t. F
5
= 0. Khi dng in vt qu tr s chnh nh, van D m, F
5
= 0 lm
gim s.t. ca MK, dn n kch thch my pht gim, ng c gim tc , ng
c tnh dc n n = 0. Tr s dng in ti khu ngt bt u tc ng c gi l
dng in ngt. c tnh c ca h thng c dng nh hnh v 2 5.
b. Phn hi m p c ngt.
Khi ch s dng phn hi m in p n nh tc ng c lm gim tn tht
trong qu trnh iu chnh tc , tuy nhin, trong qu trnh khi ng, phn hi s lm
chm gia tc ca h. Khu ngt nhm khng cho phn hi tham gia vo qu trnh khi
ng ca h. Khi qu trnh khi ng kt thc, phn hi c a vo n nh tc
ng c.
thc hin ngt, ngi ta cng dng khu so snh nh hnh 2-6. Khi khi ng,
in p phn ng nh nn in p phn hi nh hn in p so snh do van D kho,
Hnh 2-6: H thng F -
vi phn hi m dng c
ngt v c tnh c ca h.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 49
phn hi khng tham gia. Kt thc khi ng, in p t ln van D dng, van m qua
cun W6 c dng in v to ra s.t. F
6
ngc chiu F1 n nh tc ng c.









2.2.4. H thng my in khuych i - ng c mt chiu
nhng h thng truyn ng cng sut khng ln, ngi ta s dng trc tip cc
my in khuych i cung cp cho mch phn ng ng c. Trong h cng dng cc
phn hi nh i vi h F - . Nh vy lm gim c thit b ca h, gim cng sut
t v lm vic tin cy hn.
S nguyn l ca h thng trn hnh 2-7. Cc phn hi thng dng c phn
tch tng t nh cc trng hp nu.
H thng truyn ng my in khuch i ng c mt chiu thng dng
trong cc truyn ng cng sut n 10kW nh truyn ng quay chi tit cc my mi
trn, truyn ng bn cc my mi phng, my doa ..







Hnh 2-7: H thng F -
vi phn hi m p c ngt

Hnh 2-8: H thng MK -
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 50
2.2.5. nh gi h thng truyn ng dng BB my din
Trong mch lc ca h thng khng c phn t phi tuyn nn h thng c nhng c
tnh ng rt tt, rt linh hot khi chuyn i cc ch lm vic. Khi phi hp c iu
chnh tc 2 vng: iu chnh kch thch my pht v iu chnh kch thch ng c,
o chiu quay bng o chiu quay bng cch o chiu kch thch my pht. ng c
s c cc ch lm vic nh sau:
- Hm ng nng khi kch thch my pht bng khng
- Hm ti sinh khi gim tc hoc khi o chiu dng kch t
- Hm ngc cui giai on hm ti sinh khi o chiu hoc khi lm vic n
nh vi ti c tnh th nng (khi h ti trng)
Nh vy h thng F- c c tnh in y c 4 gc phn t ca mt phng to
.
u im ni bt ca h thng l kh nng qu ti ln, s chuyn i trng thi
lm vic rt linh hot, cc phn t trong h thng l tuyn tnh nn qu trnh qu ca
h thng rt tt, c kh nng gi cho c tnh c cng cao v khng i trong sut
gii iu chnh.
Nhc im c bn ca h thng F- l s dng nhiu my in quay do
chim din tch khng gian ln, gy ting n ln trong qu trnh lm vic. My pht in
mt chiu c t d ln nn iu chnh tc vng tc thp v rt thp rt kh khn.
H thng F- rt thch hp vi cc truyn ng c phm vi iu chnh tc ln,
ph ti bin ng trong phm vi rng, qu trnh qu chim phn ln thi gian lm
vic ca h thng (thng xuyn khi ng, hm, o chiu...)

2.3. H TRUYN NG CHNH LU BN DN C IU KHIN NG C MT
CHIU.
2.3.1 S khi ca h truyn ng.
BB: S dng cc van bn dn c iu khin (thyristor) c ni theo cc s
khc nhau (ty thuc cng sut ca truyn ng).
Ph ti ca BB l mch phn ng ca ng c in mt chiu.
S dng cc phn hi tc v dng in n nh tc v bo v qu dng
cho C
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 51
Mch K c nhim v to ra cc xung iu khin thay i gc m ca cc van
ca BB nhm thay i in p u ra ca BB
Nguyn l lm vic c bn:
t in p xoay chiu nhn t
li vo BB v mch K
Mch K c cc khu cn thit
s to ra cc xung in p c thng s
ph hp vi s ni ca BB v cng
sut ca van.
Cc xung ny s c a n
cc iu khin ca van kch m van
lm u ra ca BB c in p t ln
phn ng ng c lm ng c quay
Ty thuc thi im a xung
m n cc iu khin ca van m in
p u ra ca BB thay i, dn n
thay i tc ng c
Khi rotor ng c quay, my pht tc FT pht ra in p a vo mch iu
khin, in p phn hi ny s phi hp vi in p ch o ca mch iu khin lm n
nh tc lm vic ca ng c
Khu phn hi m dng c ngt phn nh thng s v dng in phn ng ca
ng c. Khi dng in phn ng nh hn gi tr chnh nh ca n (dng in ngt)
khu ny khng tham gia vo hot ng ca mch
Khi I > Ing khu phn hi s tc ng lm thay i gc m ca van lm gim
in p u ra ca BB lm tc ng c gim, dng in phn ng c duy tr trong
gii hn cho php, bo v qu dng cho ng c.
2.3.2. c tnh c ca h truyn ng
Khi cc van ca BB dn dng, dng in chnh lu chnh l dng phn ng. Do
ph ti ca chnh lu c tnh R-L-E nn khi U~ < E, Id = 0, khi U~ > E phng trnh c
tnh c xy dng t phng trnh cn bng in p ca mch.
I
K
X R
K
U
K do
u
+

u
=
o
e
cos
. X
K
c trng cho st p do chuyn mch gia
cc van
BB
FX
C
FT
-|I -n
Hnh 2-9: S khi ca h truyn ng
chnh lu bn dn c iu khin ng
c mt chiu (H T )
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 52

2.3.3. Cc s ni dy ca b chnh lu c iu khin
Trong cc b chnh lu bn dn c iu khin cc van
chnh lu c dng l thyristor. Thyristor c ch to
vi dng in nh mc n hng trm ampe, in p
nh mc n hng nghn vn.
Cc b chnh lu c ni vi 2 loi s c bn l
s tia v s cu.
1. S ni dy hnh tia:
S nguyn l ca mch chnh lu hnh tia 3
pha, katot ni chung nh hnh 2 12. Cng c th thc
hin kiu s anot ni chung. Mi pha ca bin p
ngun c ni vi 1 van chnh lu.
c im ca s ni dy hnh tia:
- S van chnh lu bng s pha ca ngun cung
cp
- Cc van c mt in cc cng tn ni chung,
in cc cn li ni vi ngun xoay chiu. Nu in
cc ni chung l katt, ta c s katt chung, nu
in cc ni chung l ant, ta c s ni ant chung.
- H thng in p ngun xoay chiu m pha phi
c im trung tnh. trung tnh ngun l in cc cn li
ca in p chnh lu.
2. S hnh cu:
nhng h truyn ng yu cu cao v cht lng in p chnh lu, ngi ta
thng s dng s ni dy hnh cu. Vi truyn ng cng sut nh, s dng s
cu 1 pha, cn cc truyn ng cng sut ln (trn 10kW) ngi ta s dng s cu 3
pha.
S nguyn l mch chnh lu cu 3 pha nh hnh 2- 13.
c im ca s chnh lu cu:
- S van chnh lu bng 2 ln s pha ca in p ngun cung cp.
Hnh 2-11. c tnh c
h truyn ng T -
Hnh 2-12: S nguyn
l h thng CL - hnh
tia 3 pha katot ni chung
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 53
- Cc van c ni thnh tng nhm. Nhm van c
katt ni chung (cc van 1, 3, 5) to thnh cc dng
ca in p ngun. Nhm van c ant ni chung ( 2, 4,
6) to thnh cc m ca in p chnh lu
- Mi pha ca in p ngun ni vi 2 van, 1
nhm ant chung, 1 nhm katt chung.
2.3.4. Nguyn l lm vic ca h truyn ng T -
1. S tia:
Xt s tia 3 pha katt ni chung
mt Thyristor m cn c 2 iu kin
- in p Ant - Katt phi dng ( U
A
> 0)
- C tn hiu iu khin t vo in cc iu
khin v Katt ca van
T s ni dy ca s ta thy: Do katot cc van
ni chung nn c chung in th, v vy ch van no c
th anot dng nht mi c th m.
Do c im va nu m trong s tia 3 pha cc van ch m trong mt gii sn
nht nh.
V d:
pha A, trong khong et = 0 t u
A
> 0
Tuy nhin cc khong et = 0 t/6 u
C
> u
A
v et = 5t/6 t u
b
> u
A

Nh vy van T1 ni vo pha A ch c th m
trong khong et = t/
6
5t/
6
. Trong khong ny nu
tn hiu n cc iu khin ca T1 th T1 m. Tng
t vi T2 v T3.Thi im m ca T2 chm hn thi
im m T1 mt gc 120
0
, cn T3 m chm hn T2
cng 120
0

Thi im t ng vi gc o
0
= et = t/6 c gi l thi im m t nhin ca s
chnh lu 3 pha. Nu truyn tn hiu m van chm hn thi im m t nhin mt gc
in th khong dn dng cu van s thay i (nh hn 2t/3) dn n tr s trung bnh
ca in p chnh lu s gim i. Khi gc m o cng ln th U
d
cng nh. Ngha l thay
u
A
u
B
u
C
t/
6

5t/
6
T1 m T2 m T3 m
u
et t 2t
Hnh 2-14: Gin thi
gian m ca cc van trong
s tia 3 pha katot ni
chung
Hnh 2-13: S nguyn l h
thng CL hnh cu 3 pha
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 54
i thi im truyn tn hiu m van s lm thay i gc m ca van dn n thay i
in p chnh lu.
2. S cu:
T kt cu ca s chnh lu cu ta c nhn xt:
- c dng qua ph ti th trong s phi c t nht 2 van cng thng, mt nhm
ant chung, mt nhm katt chung.
- Vi gi thit l s lm vic ch dng lin
tc v b qua qu trnh chuyn mch th khi b chnh lu
cu m pha lm vic, mt thi im bt k trong s
lun c 2 van c th dn dng khi c xung iu khin:
Van nhm katt chung ni vi pha c in p dng
nht v van nhm ant chung ni vi pha c in p
m nht.
- Thi im m t nhin ca s cu cng c xc
nh nh i vi s tia c s pha tng ng.
Ngha l:
- Trong mt chu k ngun xoay chiu mi van dn dng ti a trong mt khong thi
gian bng 1/m chu k
- S chuyn mch dng t van ny sang van khc ch din ra vi cc van trong cng
nhm v c lp vi nhm kia
- Trong mt chu k ca ngun xoay chiu, in p chnh lu lp li 2m ln ging nhau
(khi m l ) hoc m ln (khi m chn).
- iu khin in p chnh lu trn ph ti mt chiu ta thay i thi im a
xung iu khin n cc cc iu khin ca cc van, lm thay i khong dn dng
ca van lm in p trung bnh ca chnh lu thay i.
2.3.5. Dng in chnh lu trn ph ti mt chiu:
Do in p chnh lu lp i lp li 2m (hoc m) ln trong mt chu k ca in p
ngun nn ch xc lp th dng qua ti cng lp i lp li nh vy (tu thuc s
chnh lu l tia hay cu, s pha chn hay l). Nh vy ch cn bit dng v p trn ti
trong khong thi gian l 1 / m chu k hay l tng ng gc in 2t / q ( q=2m
hoc q = m). xc nh dng v p trn ti ta da vo s thay th ca chnh lu
trong mt khong thi gian lm vic ca mt van.
T1 m T3 m T5 m
et t 2t
u
A
u
B
u
C
u
T6 m T2 m T4 m
Hnh 2-15: Gin thi
gian m ca cc van trong
s cu 3 pha
Hnh 2- 12: S thay th ca chnh
lu trong
khong thi gian lm vic ca van
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 55
- u: tng i s in p ngun xoay chiu tc ng trong mch vng ni vi cc van
ang dn dng trong s thi gian ang xt.
- Nu l s tia th ch c 1 van m, u = u
f
.
- Nu l s cu th c 2 van 2 pha khc nhau cng lm vic, u = u
d
.
- Nu chn mc thi gian xt t = 0 l thi im bt u m mt van trong s th u
= U
m
.sin(et + )
+ U
m
- Bin in p ngun (pha hoc dy)
+ - gc pha u, c xc nh: = t / 2 - t / q

+ o
- T c trng cho van ang dn dng, s tia l 1 van, s cu l 2 van ni tip
nhau, b qua st p trn van
- E
d
, R
d
, L
d
l cc phn t ca ph ti
- U
d
, I
d
- dng v p trn ti.
Phng trnh cn bng in p t s thay th:
(2-5)

Gii phng trnh ny ta nhn c biu thc ca dng in chnh lu:

]
) ( 1
) sin(
1 [ ]
) ( 1
) sin(
1 [
2
/
2
0
et
et =
et
et
t
+
+

+

+ =

arctg t
I e
arctg
I i i
m
t
m d
(2-6)
Tu thuc c tnh ph ti, dng s ,gi tr gc iu khin m c th c cc ch
lm vic khc nhau:
- Nu trong ton b thi gian lm vic i
d
>0 ta c ch dng ti lin tc
- Nu trong mt chu k lm vic m dng ti c q khong bng khng v q khong
khc khng ( q = m nu l s tia, q = 2m nu l s cu ) ta c ch dng ti
gin on.
- Ch gii hn gia 2 ch nu trn c gi l ch dng bin lin tc.
2.3.6. o chiu trong h thng T -
Trong nhiu trng hp cn phi thay i c chiu dng in qua ph ti ca b
chnh lu. Do tnh dn dng mt chiu ca cc van nn phi o chiu bng cng tc t
hoc s dng cc s c bit gm 2 b chnh lu, mi b dn dng theo mt chiu.
o chiu dng s r le, cng tc t c cc nhc im nh tui th thp, tn s
o chiu nh. Vi truyn ng cng sut ln (dng in ln) h quang s nhanh chng
lm chy hng tip im ca cng tc t....
d m
d
d d d
E t U
dt
di
L i R + = + ) . sin( . . . e
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 56
o chiu dng 2 b bin i: C 2 b chnh lu iu khin l s u cho v s
song song ngc. V mt nguyn l th s u cho hoc s song song ngc
hot ng tng t nh nhau. Khi BB ny lm vic th BB kia ngh, khi i ch
ca BB th dng in qua ti c i chiu. Thc t ngi ta hay s dng s u
song song ngc vi cc phng php iu khin khc nhau.
iu khin 2 BB song song ngc c th s dng:
- iu khin ring r (iu khin c lp): L s dng 2 b pht xung c lp nhau.
Khi b pht xung ny lm vic (pht xung m cho BB) th b kia ngh, do cc van
trong BB cn li khng th m c. Khi cn o chiu th cho b ny ngh, sau
cho b th 2 pht xung m cc van ca BB th 2. Phng php iu khin ny c
nhc im l tn s o chiu khng cao v cc van Thyristor cn c thi gian khi
phc c tnh kho ca n.
- iu khin ph thuc: S dng mt b pht xung ng thi a xung n cc
BB, trong mt b lm vic ch chnh lu, b cn li lm vic ch nghch
lu ch. im c bit ca h thng iu khin ny l phi m bo sao cho tng gc
iu khin ca 2 s chnh lu lun lun bng 180
0
. Khi s dng phng php ny, s
c dng in khng cn bng chy trong cc BB. hn ch dng ny ngi ta s
dng cc cun khng cn bng.








2-4: H TRUYN NG BIN TN NG C XOAY CHIU 3 PHA.
2.4.1. Nhng vn chung v b bin i mt chiu - xoay chiu
Trong lnh vc bin i nng lng nhiu trng hp phi thc hin qu trnh bin
i mt ngun in mt chiu thnh dng in hoc in p xoay chiu c th iu chnh
c gi tr v tn s ca dng, p u ra. Thc hin qu trnh bin i trn l cc b
Hnh 2- 16: S ni
song song ngc ca h
thng CL - c o
chiu quay, iu khin
chung.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 57
bin i mt chiu - xoay chiu s dng cc van bn dn c iu khin. BB ny cn
c gi l b nghch lu.
C nhiu kiu s nghch lu khc nhau. Da vo c tnh ngun cung cp, c tnh
ti th cc BB mt chiu - xoay chiu c chia thnh:
- B nghch lu p: Ngun cung cp l ngun p, ph ti khng c tnh cht dao ng
cng hng p, hoc nu c th th tn s cng hng nh hn rt nhiu tn s ca
in p xoay chiu u ra ca BNL. to ra ngun p cp cho BNL p trong thc t
ngi ta mc song song vi 2 cc u ra ca ca BCL mt t in c in dung
ln sao cho n c th duy tr in p trn 2 cc ca BCL khng thay i
- B nghch lu dng: Ngun cung cp l ngun dng, ph ti khng c tnh cng
hng dng in hoc tn s cng hng nh hn nhiu tn s dng in u ra ca
BNL. Ngun cung cp cho BNL dng l cc b chnh lu, trn u ra ca n c mc
ni tip vi cun cm L c tr s ln, cun cm c tc dng duy tr dng in
ngun khng i khi BNL lm vic.
2.4.2. ng dng ca BB mt chiu - xoay chiu:
Cc BB mt chiu - xoay chiu c ng dng nhiu thit b in khc nhau
trong cng nghip v i sng hng ngy. Trong lnh vc truyn ng in th BB mt
chiu - xoay chiu c dng iu chnh tc ng c xoay chiu theo phng
php thay i tn s. y l cng dng quan trng nht ca BB ny. Ngoi ra BB ny
cn dng lm b ngun cung cp cho cc l tn s.
Thit b bin tn c chia thnh 2 loi:
- B bin tn trc tip: L thit b bin tn trc tip t ngun in p xoay chiu
(thng t li in tn s cng nghip) thnh in p xoay chiu khc c tn s
thay i c. Nhc im ca thit b bin tn trc tip l phm vi thay i tn
s hp, cht lng in p xu, nh hng n in p ngun
- B bin tn gin tip: L thit b bin tn thng qua mt s khu trung gian,
trong BB mt chiu - xoay chiu l mt khu trong b bin tn gin tip.
Thit b bin tn loi ny khc phc c cc nhc im va nu ca bin tn
trc tip, tuy nhin c kch thc cng knh hn v hiu sut thp hn.
Thc t th b bin tn gin tip c s dng rng ri hn nhiu.
2.4.3. H truyn ng BBT - ng c xoay chi 3 pha.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 58
ng c xoay chiu 3 pha c kt cu gn nh, chc chn, lm vic tin cy. Nhc
im c bn ca ng c xoay chiu l iu chnh tc kh khn. Cc phng php
iu chnh c bn thng ch thc hin c gii tc di tc c bn v thng
lm gim m men ng c, ngha l lm gim kh nng ti ca ng c. Tuy nhin nu
c th to ra c b ngun xoay chiu c in p u ra thay i c tn s th vic
iu chnh tc ng c s thun li hn rte nhiu.
Cc b bin i tn s dng thit b bn dn ngy cng ng vai tr quan trng trong
iu khin t ng hin i. iu chnh tc ng c khng ng b bng thay i tn
s ngun cung cp c nhiu u im c bit l n c th to ra h c tnh tng t c
tnh iu chnh ca ng c mt chiu khi thay i tc 2 vng: vng di tc c
bn iu chnh vi m men l hng s, vng trn tc c bn iu chnh vi cng sut
l hng s.
Vn t ra l phi iu chnh th no m bo kh nng ti ca ng c v khi
iu chnh tn s s ko theo mt lot gii php k thut phi thc hin p ng c
yu cu iu chnh . Ta xt mt s vn sau.
1. Nguyn l iu chnh in p - tn s khi iu chnh tc ng c xoay chiu
theo phng php tn s
Khi iu chnh tn s phi bo m cho cc c tnh iu chnh c cng cao trong
sut di iu chnh v ng c phi c kh nng qu ti tt.
Ta xt cc iu kin cn thit khi iu chnh t c cc yu cu trn
Khi iu chnh f < f
1m
: vng iu chnh ny s lm tng dng t ho do tng tr t
ho gim. iu dn n mch t b bo ho, lm tng tn tht t ho. loi b tc
hi ny cn tm quy lut iu chnh sao cho dng t ho ng c khng thay i nhm
m bo kh nng ti ca ng c.
T biu thc S.. dy qun MXC v b qua tng tr mch stator:
U
1
~ E
1
= 4,44.k
dq1
.w
1
.f.|
1 1 1
1
. . . 44 , 4 f W k
U
dq
= u
Nu gi U
1
= const, gim tn s f dn n | tng, dng t ho trong ng c rt
ln, mch t ng c c th b bo ho, tn tht st ln ng c b pht nng qu mc c
th chy ng c.
Mt khc, t biu thc ca m men in t ca ng c: M
t
= P
c
/ e
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 59
Trong : P
c
=(1-s).P
t
= (1-s).m
2
.E
2
.I
2
.cos
2
(2-8)
; e = (1-s).e
1
; e
1
= 2t.f
1
/p; f
1
= pn
1
/60
Thay biu thc ca s.. rotor khi rotor dng yn:

u = . . . . . 2
2 2 1 dq
k w f E t
(2-9)
Ta c:
2 2 2 2
cos . . . . .
2
1
u =
dq
k W p m M
Khi ng c lm vic tc thp, c th gim t thng m men khng i,
ngha l gi cho t thng khng i. Khi ta c quy lut iu chnh khi gim tn s l:
U
1
/ f =const
Ch : Khi iu chnh tn s rt nh (tc rt thp) in khng dy qun stator
v rotor kh nh lm m men ti hn ca ng c b suy gim mnh, m men ng c t
l nghch vi in p cng gim nh. duy tr kh nng ti ca ng c ngi ta tin
hnh gim in p chm hn.
Khi iu chnh f > f
m
: Do khng th tng in p ng c trn in p nh mc nn
khi tng tn s trn tn s nh mc phi duy tr in p t vo stator bng in p nh
mc. Khi t thng ng c gim dn n m men ng c cng suy gim. H c
tnh iu chnh nh bit.
2. S nguyn l h truyn ng BBT - C XC 3 pha:
Gii thiu s :












Hnh 2- 17: S nguyn l ca h thng truyn ng BBT - CXC3pha.
T7 T9 T11
T10 T8
T12
L0
C0
D7 D9 D11
D10 D8 D12
L
T1 T3 T5
T4 T6 T2
D1 D3 D5
D4 D6 D2
C1
C3
C5
C4 C6
C2
C
3 pha
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 60
S gm cc khu chc nng sau:
- Khu chnh lu: chnh lu in p xoay chiu thnh in p mt chiu c th
thay i c tr s nh thay i gc m ca cc Tiristor phi hp iu chnh tn s -
in p vng tc thp.
- Khu trung gian mt chiu gm cc cun cm L0 v t in C0 to nghch l
ngun dng hoc nghch lu ngun p. Nu truyn ng cng sut nh s s dng ngun
p, cn vi truyn ng cng sut ln s dng nghch lu ngun dng.
- Khu nghch lu ph thuc gm cc Tiristor T1 - T6 c ni theo cc nhm ant
chung v katt chung, cc it D1 - D12, cc t in C1 - C6 lm nhim v bin in p
mt chiu thnh in p xoay chiu tn s thay i cung cp cho ng c .
Cc i t v t in trn s dng lm mch phng in cho s... t cm
ca dy qun ng c khi cy ng c ra khi li, gim in p ngc t ln cc
Tiristor v to iu kin kho, m dt khot cc Tiristor.
Nguyn l iu chnh tn s:
to ra in p xoay chiu 3 pha c tn s thay i ln lt cho cc Tiristor m
theo mt quy lut nh sau:
Mi Thyristor m trong mt khong thi gian ti a ng vi mt na chu k, cc
Thyristor m lch nhau mt khong l 1/6 chu k. Nh vy c trong 1/6 chu k c 3
Thyristor cng m. Cng c th iu khin m mi van 1/3 chu k. Khi ti mi thi
im ch c 2 van cng m, mt van thuc nhm a nt chung v mt van thuc nhm ka
tt chung.
Khi thay i thi gian m ca cc Thyristor, s thay i thi gian chu k ca in
p xoay chiu to ra, ngha l thay i c tn s ca in p xoay chiu .
Cc Tiristor T1, T4 m to thnh dng pha A, T3, T6 m thnh dng pha B v
T5, T2 m thnh dng pha C.
Sau y ta xt lut iu khin m cc van vi thi gian m l 1/2 chu k.
Trong 1/6 chu k u tin T1, T6, T5 cng m, dng in mt chiu chy t cc
dng ca in p chnh lu qua T1, T5 v khp mch qua dy qun pha A, pha C, tr
v cc m in p chnh lu qua phaB. phn su chu k tip theo T1, T2, T6 m,
dng in t cc dng ca ngun 1 chiu qua pha A, khp mch v cc m qua pha B
v pha C. Suy lun tng t cho cc phn su chu tip trong mt chu k.
th in p cc pha:
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 61
in p ging trn dy qun cc pha c xc nh nh sau:
Gi thit dy qun ng c ni sao v tng tr dy
qun cc pha nh nhau, ta c s thay th ca ng c
phn su chu k u tin nh hnh v:
T s thay th ta tnh c:
,
3
2
.
d
b
U
Z I u = =
(2-11)

Suy lun tng t cho cc khong 1/6 chu k tip theo ta xy dng c th
in p cc pha nh hnh v 2-12.

















Hnh 2- 18: Gin iu khin m van v th in p pha
ca BBT khi iu khin m van mt na chu k.
in p dy trn dy qun ng c:
U
ab
= u
a
- u
b
, U
bc
= u
b
- u
c
, U
ca
= u
c
- u
a
c v bng cch tr th cc
in p pha trn. Tr hiu dng in p cc pha c tnh:
3 2
.
2
2
.
d d
c a
U Z
Z
Z
U Z
I u u =
+
= = =



Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 62

d
d d d
f
U d
U
d
U
d
U
U .
3
2
. )
3
( . )
3
2
( . )
3
( 2 .
2
1
3
2
3
2
3
2
2 2
3
0
2
=
(
(

} }
+ +
}
=
t
t
t
t
t
u u u
t
(2-12)

2-5: IU KHIN THIT B BIN I
2.5.1. Yu cu v chc nng ca mch pht xung iu khin:
cc b chnh lu bn dn c iu khin c th lm vic c cn c mt h thng
to ra cc dng xung a n cc iu khin ca van. H thng c gi l h thng
pht xung iu khin m van. Mi mt van bn dn cn c mt knh pht xung. Cc
knh pht xung phi lm vic ng b vi quy lut m cc van trong s mch lc.
1. Yu cu:
cc van BB m ti thi im mong mun cn phi c mch in pht ra cc
xung iu khin a ti cc Tiristor. Xung iu khin phi p ng c cc yu cu
nh: bin , tn s, cng sut, rng ca xung (thi gian tn ti ca xung) m
chc chn cc van.
2. Chc nng:
iu kin m Thiristor: U
A
> 0 v c xung m. Sau khi Ti m th xung iu khin
khng c tc dng na, dng in qua Ti do thng s ca mch ng lc quyt nh.
Mch iu khin c cc chc nng sau:
- iu chnh c v tr xung iu khin trong phm vi na chu k dng ca in
p ant
- To ra cc xung iu kin m c Ti, xung iu khin thng c bin t 2
10 V, rng xung t
X
= 20 -100s.
2.5.2. Cc phng php pht xung iu khin:
1. Pht xung iu khin theo nguyn tc pha ng:
H thng ny to ra cc xung iu khin nh vic so snh gia in p ta hnh rng
ca thay i theo chu k in p li v c thi im xut hin ph hp vi gc pha ca
li vi in p iu khin mt chiu thay i c.
H thng ny c u im ni bt nh:
- rng xung m bo yu cu lm vic
- Tng hp tn hiu d dng
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 63
- dc sn trc ca xung m bo h s khuych i ph hp, lm vic tin cy,
chnh xc cao vi nhy theo yu cu.
- C th iu khin c h thng c cng sut ln.
Khong iu chnh gc m o c th thay i c trong phm vi rng v t ph thuc
vo s thay i ca in p ngun.
- D t ng ho, mi chu k ca in p ant ca Tiristor ch c mt xung c
a n m nn gim tn tht trong mch iu khin.
2. Pht xung iu khin dng it 2 cc gc UJT:
Phng php ny cng to ra cc xung nh vic so snh gia in p rng ca xut
hin theo chu k ngun xoay chiu vi in p m ca UJT. Phng php ny n gin
nhng phm vi iu chnh gc m o hp v ngng m ca UJT ph thuc vo in p
ngun nui. Mt khc trong mt chu k in p li, mch thng a ra nhiu xung
iu khin gy nn tn tht ph trong mch iu khin.
3. Pht xung iu khin theo pha ngang:
Phng php ny c u im l mch pht xung n gin nhng c mt s nhc
im phm vi iu chnh gc m hp, nhy cm vi s thay i ca in p ngun v
kh tng hp tn hiu iu khin.
2.5.3. Mch iu khin theo pha ng:




Hnh 2- 19: S khi khu pht xung theo nguyn tc pha ng
Khi 1: Khi ng b ho v pht sng rng ca c nhim v ly tn hiu ng b ho
v pht ra sng in p hnh rng ca a vo khi so snh.
Khi 2: Khi so snh c nhim v so snh gia tn hiu in p ta hnh rng ca vi
in p iu khin pht ra xung in p a ti mch t xung.
Khi 3: Khi to xung c nhim v to ra cc xung iu khin a ti cc iu khin
ca Tiristor.
U
1
: in p li xoay chiu cung cp cho b chnh lu.
u
rc:
in p ta hnh rng ca ly t u ra ca khi BH - FXRC
u
k
: in p iu khin mt chiu dng iu khin gi tr gc m o

Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 64
Nguyn l lm vic c bn ca mch pht xung theo nguyn tc pha ng:
in p cp cho mch ng lc ca BB c a n mch ng b ho ca khi
1. Trn u ra ca mch ng b ho c in p hnh sin cng tn s vi in p ngun
cung cp v c gi l in p ng b.in p ng b c a vo mch pht xung
rng ca to ra in p rng ca cng tn s vi in p cung cp.
in p rng ca v in p iu khin (thay i c tr s) a vo mach so snh
sao cho cc tnh ca chng ngc nhau. Ti thi im tr s ca 2 in p ny bng nhau
th u ra ca mch so snh thay i trng thi xut hin xung in p. Nh vy xung
in p c tn s xut hin bng vi tn s xung rng ca bng vi tn s ngun cung
cp. Thay i tr s ngun iu khin s lm thay i thi im xut hin xung ra ca
mch so snh. Xung ny c th a n cc iu khin ca Thyristor m van.
Thc t th xung u ra ca mch so snh thng khng rng v bin m
van, do ngi ta s dng mch khuych i v truyn xung. Nh m cc xung ra
ca mch ny iu kin m chc chn cc Thyristor.
Mi Thyristor cn c mt mch pht xung, do trong s c bao nhiu van cn c
by nhiu mch pht xung. Vn l phi phi hp s lm vic ca cc mch pht xung
ny ph hp vi quy lut m cc van mch ng lc.
2.5.4. Cc khu c bn ca mt mch pht xung iu khin theo nguyn tc pha
ng:
1. Mch ng b ho v pht xung rng ca:
to ra mt h thng cc xung xut hin lp i lp li vi chu k bng chu k
ngun xoay chiu cung cp cho s chnh lu v iu khin c thi im xut hin
xung trong mi chu k, ta phi s dng cc mch pht xung pht ra cc xung ng b
vi in p xoay chiu ca mch chnh lu. Do nguyn tc lm vic ca mch pht xung
iu khin pha ng l so snh in p iu khin vi in p ta hnh rng ca nn cn
phi to ra in p dng rng ca c tn s bng vi tn s in p xoay chiu. to ra
in p rng ca c yu cu nh trn cn c mch ng b ho v pht xung rng ca.
Mch ng b ho:
to ra in p ng b theo yu cu t ra, thng s dng 2 kiu mch n gin
l mch phn p v mch dng bin p ng b.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 65
Mch phn p dng in tr hoc kt hp in tr, in dung, in cm nhm to ra
in p xoay chiu hnh sin cng tn s, trng hoc lch pha vi in p cung cp cho
mch chnh lu.
Mch dng bin p ng b l mch dng mt bin p cng sut nh to ra in p
ng b. Th cp ca bin p c th c mt hoc nhiu cun th cp, mt pha, 3 pha
hoc 6 pha... tu thuc vo s ca chnh lu..y l loi mch ng b thng c
dng nhiu nht.
Mch pht sng rng ca: C th dng cc loi mch pht sng rng ca nh sau
- Mch dng it - in tr - t in (D-R-C)
- Mch dng D-R-C v Transistor
Sau y ta xt mt vi s BH - FXRC n gin.
S dng it v t in:
na chu k dng ca in p ngun u
ng
, cc it
D
1
, D
2
b kho. T in C c np nh ngun mt chiu
u qua in tr R
1.

D D n ng g i i n n n n p p c c x x c c n nh h t th he eo o c c n ng g t th h c c: :
C R e
R
U
i
t
C
. ; .
1
1
= =

t
t

t l hng s thi gian ca mch np.
in p rng ca tng trng tuyn tnh
cn tho mn iu kin: t >> T = 1 / f.
Trong f l tn s ca in p ngun u
ng

thi im u
1
u
rc
= u
ng
, t C bt u phng
in theo mch vng C - W
2
-R
2
- D
2
- C.
Thi gian phng in ca t C ph thuc vo R
2
v t C.
n thi im u
2
, t C phng in ht. Khi ny in p ngun chuyn sang na chu
k m, t C li b np in theo chiu ngc. loi b iu ny, cn la chn cc in
tr R
1
, R
2
theo iu kin:
1 2
5
R
U
R
U
ng
>
(2-14)
th in p trn cho thy phm vi iu chnh b gii hn bi gc u
1
< 180
0
. iu
ny hn ch gc iu khin ca van. Mt khc mch trn khng th to ra s tng trng
tuyn tnh ca in p rng ca do dng np ca t khc hng s. Trong thc t mch to

Hnh 2-20: Mch to xung
rng ca dng D- R -C
Hnh 2- 21: Gin in p
khu to xung rng ca
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 66
xung nh trn t dng hoc ch dng nhng mch n gin, pham vi iu chnh in p
khng nhiu.
S dng Transistor v t in:
Trng hp cc b bin i i hi phm
vi iu chnh tc n 180
0
in, ngi ta
thng dng s nh hnh 2-19.
S ny c u im va n gin, va
tin cy. na chu k dng ca in p u
ng
, Tr
b kho do van D m.t C c np cc tnh nh
hnh v.
Na chu k tip theo, D kho Tr m, t C
phng in qua Tr, thi gian phng ph thuc v
in tr R3.



2. Mch so snh:
Vic so snh in p rng ca v in p iu khin c th thc hin bng Transistor
hoc vi mch in t. Vic ghp ni tn hiu c th ni tip hoc song song min l m
bo tn hiu rng ca v tn hiu iu khin c tc dng ngc chiu nhau.
Phng php so snh ni tip c u im l chnh xc cao nhng khi tn hiu rng
ca c dng xoay chiu th vic so snh gp nhiu kh khn
Vic so snh bng Transistor n gin nhng khng chnh xc v Transistor khng
m khi:
,U
RC
- U
k
, s 0.
Dng vi mch cho php xc nh gc o chnh xc
hn do cc vi mch c h s khuych i rt ln v
bo ho rt nhanh.
S so snh dng Tr, cc ngun iu khin v
rng ca mc ni tip trn mch B - E ca Tr.
u ra l st p trn trn tip gip C - E ca Tr.
Khi in p B - E dng, Tr m in p ra bng
khng. Ch khi Tr kho u ra c in p.


Hnh 2 -22: S nguyn l v th
in p khu tao xung dng Transistor

Hnh 2-23: S nguyn l khu
so snh dng Transistor
2t
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 67









3. Khu to xung:
m bo cc yu cu v chnh xc ca thi im xut hin xung, s i xng
ca cc xung cc knh khc nhau, ngi ta thng thit k cc khu so snh lm vic
vi cng sut nh, do xung ra cha cc thng s yu cu ca in cc iu khin .
c xung c cc thng s yu cu cn thit ta phi thc hin vic khuych i xung,
thay i li di xung, trong mt s trng hp phi phn chia li xung v cui cng l
truyn xung t u ra ca mch pht xung n cc iu khin ca thyristor. V vy ta
phi s dng mt s mch in thc hin cc cng vic nu. Cc mch in ny l:
Mch sa xung, mch khuych i xung, mch phn chia xung, mch truyn xung n
thyristor. Ton b cc mch ny hp thnh mch to xung.

Tu tng trng hp c th m c th c tt c cc mch nu hoc ch c mt hoc
mt s mch no .
Mch sa xung:
Xut pht t nguyn l hot ng ca
khu so snh ta thy: Khi thay i tr s in
p iu khin U
k
thay i gc iu khin
o th di ca cc xung ra ca khu so snh
thay i.


Nh vy s xut hin tnh trng mt s trng hp di xung qu ngn khng
m cc Tiristor hoc di xung qu ln, gy tn tht ln trong mch pht xung.

Hnh 2-25 S nguyn l mch sa
xung
Hnh 2-24: Gin in p u ra
ca khu so snh dng transistor.
t
2t
U
k

U
RC

U
ra

o
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 68
Mch sa xung nhm khc phc cc vn nu trn. Mch lm victheo nguyn tc
khi c xung vo vi di khc nhau nhng mch vn cho xung ra c di bng nhau
theo yu cu v gi nguyn thi im xut hin ca mi xung. S nguyn l ca mt
mch sa xung nh hnh v.
Trong s : U
v
l in p vo ca mch, chnh l in p ra ca khu so snh
(im E) c mc bo ho dng v m. Cc phn t R11 v C2 s quyt nh di ca
xung ra.
Nguyn l lm vic ca mch sa xung nh sau:
- Khi in p vo Uv mc bo ho dng cngvi in tr nh thin R12, Tr6 m
bo ho, t C2 c np vi cc tnh nh pha trn (qua C2 R11-Tr6). Tr6 m bo
ho lm im F c mc lgc 0. Mc lgc ny tn ti trong sut qu trnh Uv bo
ho dng.
- Khi in p Uv mc bo ho m, t C2 phng in (qua D1...)t th m ln
mch pht gc ca Tr6 lm Tr6 kho dn n im F c mc lgc 1, ngha l u ra
nhn c xung ra. Do in tr ngc ca Tr6 rt ln nn Ura ~ Ucc. Khi C2 phng ht
in tch, n s c np theo chiu ngc li. Nh c R12 m th (+) li t ln mch
pht gc
ca Tr6 lm u ra li c mc lgc 0. Mc d
cn xung m u vo nhng nh c R12 m Tr6
m bo ho. Thi gian tn ti xung c xc nh
theo biu thc:
(2-15)
di ca xung ch ph thuc vo ga tr ca R11
v C2 do cc xung ra lun c gi tr khng i.

Thit b u ra (Mch truyn xung): Thng thng c 2 cch truyn xung t u ra h
thng iu khin mch G - K ca Tiristor l truyn xung trc tip v truyn xung qua
my bin p xung.
Truyn xung trc tip l bin php truyn xung n gin nht, dng dy dn inni
t u ra ca mch pht xung n cc in cc iu khin v katt ca van. Bin php
ny t c s dng v c mt s nhc im sau:
t
x
= R11.C1.l n2

Hnh 2-22: Gin in p
khu sa xung.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 69
- C s lin h trc tip v in gia mch ng lc v mch iu khin ca b chnh
lu.
- Kh thc hin truyn xung ng thi n mt s thyristor mc ni tip hoc song
song.
- Kh phi hp tt gia ngun mt chiu cung cp cho mch khuych i xung vi
bin xung cn thit trn thyristor.
Truyn xung qua BAX c u im l:
- m bo s cch ly tt v in gia mch ng lc v mch iu khin b chnh lu.
- D dng thc hin vic truyn ng thi cc xung n cc Tiristor mc ni tip nhau
hoc song song bng cch dng BAX nhiu cun th cp.
- D dng phi hp gia in p ngun cung cp cho tng khuych i cng sut xung
v bin xung cn thit trn cc iu khin ca Ti nh vic chn t s BAX hp l.
- BAX v c bn kt cu ging nh bin p bnh thng cng sut nh. Hot ng ca
BAX tng t bin p thng vi dng in khng sin hoc c th xc nh nh l
phi tuyn v s bng khng khi mch t bo ho. BAX coa mch t rt chng bo
ho, n ch hot ng trong thi gian ngn.
Mch khuych i xung: khuych i
cng sut ca xung iu khin, hin nay ph
bin nht l cc s khuych i bng Ti v
Tr. Hnh 2-23 l s mch khuch i xung
dng Transistor kh ph bin hin nay.
Tn hiu u vo Uv ca mch khuych
i xung s dng 2 Tr ghp ni tip (cn gi
l ghp kiu Darlinhtn). Tr7 v Tr8 mc ni
tip tng ng mt Transisto c h s
khuych i dng in:
| = |1.|2. (2-16)
Chc nng ca cc phn t trong s :
D2 l it c tc dng gim dng in qua cun dy s cp ca BAX khi cc Tran
kho,ng thi hn ch qu in p trn Tr.
D3 bo v cun dy th cp ca BAX nh i vi D2 ca mch s cp. D4
ngn xung m c th ti cc iu khin ca Tiristor nh cc Transistor khc.
Hnh 2-26: S nguyn l mch
khuych i v truyn xung
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 70
Cc in tr hn ch xung p u vo v dng in cc gp ca Transistor.
Nguyn l lm vic ca s :
Tn hiu vo ca mch l l tn hiu ra ca mch gi xung l tn hiu lgc.
Gi t
xv
l thi gian tn ti ca mt xung in p vo
t
bh
l thi gian tnh t lc c dng in mt chiu qua cun dy s cp ca BAX
(khi Tr7 v Tr8 m bo ho) n lc li thp bo ho t.
t
xr
l thi gian tn ti ca xung ra.
- Xt trng hp t
bh
> t
xv
:
Trong khong thi gian t = 0 t1, cha c xung
vo, khng c dng qua BAX nn th cp ca my
khng c tn hiu.
Khi t = t
1
, xut hin xung vo, Tr7,Tr8 m bo
ho nn cun W1 c dng in chy qua, lm cm
ng sang pha th cp xung in p, to dng in
qua D4 n mch G-K ca Thyristor.
- Xt trng hp t
bh
> t
xv
:
- Trong khong thi gian t = 0 t1, cha c xung vo, khng c dng qua BAX nn
th cp ca my khng c tn hiu.
- Khi t = t1, xut hin xung vo, Tr7,Tr8 m bo ho nn cun W1 c dng in chy
qua, lm cm ng sang pha th cp xung in p, to dng in qua D4 n mch G-K
ca Ti.
- Khi t = t2 ( lc ny mch t cha bo ho) mt xung vo. Tr7,8 ng dng in s cp
gim v khng qua D2. Bn th cp c s.. cm ng (ngc chiu vi ban u do t
cm) nhng nh D4 m xung m khng truyn ti Ti. Xung dng m khp mch qua
R17 v D3 thiu tn trn in tr.
Nh c D2 v D3 m khng xut hin in p t cm rt ln trn dy qun s th ca
BAX.
- Khi t
bh
< t
xv
:
- Khi t < t1 cha c xung u vo, Tr7,8 kho, khng c xung iu khin
- Khi t = t1: Xut hin xung vo lm Tr7,8 m bo ho lm xut hin xung iu khin.
- Khi t = t1 + t
bh
mch t BAX b bo ho, t thng li thp bng const nn mt xung
cm ng trn W2.
Hnh 2-27: Gin in p
u ra ca bin p xung.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 71
- Khi t = t2 dng in s cp v khng lm xut hin xung m trn dy qun th cp
nhng khng a n mch G-K nh ni trn.
Nh vy thi gian lm vic ca mch t BAX c nh hng rt ln n di ca
xung iu khin. Khi t
bh
> t
xv
th di xung iu khin bng di xung vo. Cn
trong trng hp ngc li, di xung iu khin chnh bng thi gian bo ho mch
t ca BAX.
Do cn cho BAX c thi gian bo ho t ln.
4. Mch phn chia xung: Trong mt s h thng iu khin ca b chnh lu m
bo s i xng ca tn hiu iu khin trn cc van ca s chnh lu, ngi ta s
dng mt mch ng b ho, pht xung rng ca chung, xung ra ca khu so snh c tn
s ln hn n ln tn s ngun xoay chiu, vi n l s van chnh lu cn c cp tn hiu
iu khin bng h thng pht xung ny.
lm mch phn chia xung c th s dng nhiu linh kin bn dn v vi in t
khc nhau nh cc s trig, cc mch a hi c i, cc mch logic AND, OR ...
Mch chia xung c dng trong cc b chnh lu cu hoc cc b chnh lu ni song
song ngc, iu khin chung.
5. Mch gi xung:
Trong s chnh lu cu 3 pha, thi im m ca cc van lch nhau 1/6 chu k, khi
khi ng h thng phi c 2 van cng dn dng nn cn phi c xung ng thi kch
m 2 van. V vy trong mch phi c khu gi xung, ngha l
- Khi khi ng nu kch m 1 van no th cn c 1 xung t knh iu khin ca
van gi n mt van k tip (khc nhm, khc pha) van cng m, m bo
thng dng qua ti.
- Mi knh pht xung iu khin cn gi xung n mt knh khc ng thi nhn
mt xung t knh th 3.
- V d: knh pht xung iu khin T1 s gi xung n knh iu khin T2 v nhn
xung t knh iu khin T6..
6. To in p ng b cho chnh lu cu 3 pha:
Vi chnh lu cu 3 pha c 6 Thyristor m vi gc o cn phi c h in p 6 pha
lm in p ng b, gc o c tnh t giao im ca cc in p ca ngun nui, nn
cn c h in p ng b vt trc h in p ngun nui mt gc bng t/6.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 72
Yu cu ny c tho mn d dng nu s
dng mt my bin p 3 pha, s cp c 3 cun
dy u sao, th cp c 6 cun dy, trn mi tr c
2 cun, im trung tnh k hiu l 0 c ni vi
im 0 ca in p iu khin.
( S : Cc in p u
r1
, u
r3,
u
r5
l in p ng b
ca cc pha a, b, c tng ng u
r1
, u
r3,
u
r5
l in p
ng b ca cc pha a, b, c
tng ng





CHNG 3 : TRANG B IN - IN T NHM MY NNG, VN CHUYN

3-1. Chn cng sut ng c cho truyn ng nhm my nng, vn chuyn.
My nng vn chuyn c dng rt ph bin trong cng nghip, xy dng, giao
thng vn ti.... Trong nhm my nng, vn chuyn th cu trc l mt thit b vn
chuyn in hnh. Trn cu trc c 3 chuyn ng:
- Chuyn ng ca xe cu theo phng ngang, dc theo chiu di phn xng. Trn xe
cu c b tr xe con.
- Chuyn ng theo phng ngang ca xe con trn xe cu, theo b ngang phn xng.
Trn xe con c b tr c cu nng h.
- C cu nng h nng h ti trng theo phng thng ng, ph ti ca c cu nang
h do trng lc vt nng quyt nh.
Do tnh cht in hnh ca cu trc nn chn cc chuyn ng cu trc tnh chn
ng c cho my nng, vn chuyn l hp l.
3.1.1. Chn ng c cho c cu nng h cu trc.
c im quan trng ca ph ti nng h l:
M men cn trn trc ng c l tng hp ca 2 thnh phn m men do ma st
ca cc khu truyn lc sinh ra c tnh phn phng v m men do ti trng sinh ra
c thnh th nng.
Ph ti c tnh ngn hn lp li.

Hnh 2-28: Bin p ng b nhiu pha
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 73
Trong s ng hc ca c cu nng h, nht l i vi truyn ng thang my
c s dng i trng lm bng th ph ti ca ng c truyn ng.
S ng hc ca c cu nng h in hnh nh hnh 3-1
Chuyn ng quay t trc ng c qua c cu trc vt - bnh vt, hp s lm quay
tang nng hay. Tu thuc chiu quay ca tang nng m dy cp s c qun vo hoc
nh ra khi tang nng lm ti trng c nng ln hoc h xung.
1. Biu thc ph ti tnh khi nng.
Ph ti ca ng c truyn ng do
trng lc ca vt nng v trng lc c
cu ly ti (mc cu hoc nam chm
in t). Trng lc ny to sc cng F
trn cp v cn tr s quay ca tang
nng. Sc cng F to nn m men nng
c xc nh theo biu thc:
) 1 3 ( ;
. .
). (
0

q
+
=
c
T
N
i u
R G G
M
u l bi s rng rc
i l t s truyn ca hp s
) 2 3 ( .;
.
. . 2

t
=
v u
n R
i
t

q
C
Hiu sut ca c cu truyn
lc. Hiu sut c cu ph thuc vo
hiu sut nh mc ca c cu v ti
trng nng h. Thng thng ngi ta
xc nh hiu sut bng ng cong
thc nghim nh hnh v 3-2
q
c
e (q
m
, G*)


Khi nng khng ti, G = 0, biu thc m men nng kkhong ti l:
) 3 3 ( ;
. .
0
0
0

q
=
T N
R
i u
G
M
2. Ph ti tnh khi h.

0.2 0.4 0.6 0.8 1.0 1.2
0.2
0.4
0.6
0.8
1.0
q
m
= 0.6
q
m
= 0.7
q
m
= 0.8
q
m
= 0.9
Hnh 3-2: Xc nh hiu sut b truyn .
Hnh 3-1: S ng hc c cu nng.
G*
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 74
Khi h ti trng do trng lc ca ti trng v c cu ly ti khng i du nn s
ko rotor ng c quay theo chiu ngc li, cn ma st trong khu truyn lc lun c
chiu chng li chuyn ng (m men ma sat c tnh phn khng) V vy ph ti tnh khi
h ca ng c truyn ng gm c 2 thnh phn:
- M men do ti trng sinh ra c tnh th nng.
- M men ma st c tnh phn khng.
- M men tng tc dng ln trc ng c s c du dng hoc m ph thuc vo
gi tr ca 2 thnh phn ny. Do ch lm vic ca ng c cng ph thuc
vo gi tr ca m men ti.
xc nh c m men ti cng nh ch lm vic ca ng c truyn ng khi
h ti trng, ta cn xc nh hiu sut ca c cu khi h tai.
Biu thc m men ti khi khng tnh n tn tht:
) 4 3 ( ;
.
). (
0

+
=
i u
R G G
M
T
T

Do c tn tht m men nn biu thc m men ti khi h ti trng l:
) 5 3 ( ; . q = A =
H T T H
M M M M
Nu coi tn tht khi nng v h l nh nhau, xc nh c biu thc ca tn tht
m men nh sau:
) 6 3 ( ); 1
1
(
q
=
q
= A
c
T T
c
T
M M
M
M
T biu thc (3-6) xc nh c biu thc ca m men ti khi h ti trng:
) 7 3 ( );
1
2 (
q
= A =
c
T T H
M M M M
T (3-7) xc nh c hiu sut ca c cu khi h ti trng:
) 8 3 ( ;
1
2
q
= q
c
H

Nhn xt: Hiu sut c cu khi h ti ph thuc vo hiu sut khi nng cng ti
trng v c du dng hoc m ph thuc vo q
c
. iu ny ng ngha vi m men
ti khi h ti cng c du dng hoc m ph thuc vo hiu sut c cu khi h ti.
- Khi q
C
> 0,5 q
h
> 0, M
h
> 0, M men ng c sinh ra ngc chiu m men cn
nn ng c lm vic ch hm duy tr tc h ti trng. Ch ny c gi l
ch h hm.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 75
- Khi q
C
< 0,5 q
h
< 0, M
h
< 0, M men ng c sinh ra cng chiu m men cn
nn ng c lm vic ch ng c duy tr tc h ti trng. Ch ny c
gi l ch h ng lc.
3. H s tip in tng i :
Quy trnh lm vic ca c cu nng h c gii trnh nh sau: Bt u lm vic
ng c h b phn ly ti cng nhn bc d mc cu vo thng hng, lc ny ng
c lm vic ch h khng ti. Sau khi bc hng xong, ng c o chiu quay
nang hng ln. Khi n cao nng h ng c ngng quay xe cu, xe con di chuyn
n v tr h hng. n v tr h hng ng c h ti, sau tin hnh tho mc cu (d
hng) ng c li nng mc cu ln, xe cu, xe con di chuyn v v tr c nhn hng k
tip. Qu trnh c lp i lp li nh vy. Do ng c truyn ng c cu nng h lm
vic ch ngn hn lp li. Chu k lm vic ca c cu l: H khng ti, nng ti, h
ti, nng khng ti. Gia cc giai on c thi gian ngh.
Thi gian chu k: ) 9 3 ( );
3600
=
c m
ck
G
Q
T
G
m
- Ti trng nng h nh mc [N]
Q - nng sut bc gi hng ho, [N/gi]
Thi gian lm vic khi nng, h c xc nh t chiu cao, vn tc nng h.
H s tip in tng i: Khi chn s b cng sut ng c, c th b qua thi
gian khi ng v hm ca ng c. Khi h s tip in tng i ca ng c c
tnh:
) 10 3 ( %; 100 ). =
c ck
ck
T
Tlv
T
4. Chn s b cng sut ng c.
chn c ng c cho c cu nng h, ta cn tnh c cng sut hoc m men
trung bnh hoc ng tr. Da vo s liu tnh ton ny v h s tip in tng i s
chn ng c ngn hn lp li cho truyn ng.
Cc bc tin hnh nh sau:
- Xy dng th ph ti
- Tnh m men trung bnh hoc m men ng tr
M men trung bnh c xc nh theo biu thc: ) 11 3 ( ).; =

c ck
i i
tb
T
t M
K M
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 76
K = 1,2 - 1,3 l h s d tr, ph thuc vo nhp nh ca th ph ti.
iu kin chn: M
m
> M
tb
hoc M
dt
(3-12)
5. Kim nghim:
kim nghim ng c, ta cn tnh qu trnh qu ca ng c xc nh c
cc thi gian khi ng v hm trong mt chu k lm vic ca ng c. T tnh h s
tip in chnh xc ca truyn ng. T h s tip in ny tin hnh hiu chnh li m
men cho php ca ng c. Cc bc tin hnh l:
- Xy dng biu ph ti chnh xc sau khi tnh n thi gian khi ng v
hm ca ng c
- Tnh h s ng in tng i chnh xc:
) 13 3 ( %.; 100 . %
+ +
=

ck
h k lv
TT
T
t t t
TD
- Tnh m men ng tr chnh xc ca th ph ti:
) 14 3 ( .;
%
%
=
TC
TT
TC
TD
TD
M
ng c c chn c: M
m
> M
tc
(3-15)
3.1.2. Chn ng c cho truyn ng thang my.
Thang my l thit b ch ngi trong cc ta nh cao tng, trong hm m, nh
ga, bn cng ..... Phng chuyn ng ca c cu cng theo phng thng ng nn ph
ti ca ng c truyn ng cng c nhng c im nh c cu nng h cu trc. Nh
do l thit b ch ngi nn tnh cht lm vic c mt s c im ring, ph ti ca c
cu bin thin trong gii hn rng (khi th y ti bung thang y ngi, khi th
khng ti bung thang di chuyn khng c ti trng...), do th ph ti ca ng
c truyn ng bung thang rt khng bng phng. iu ny gy kh khn cho vic chn
cng sut ng c truyn ng. Vic chn khng chnh xc s gy lng ph (ng c lm
vic non ti) hoc ng c s lm vic trong iu kin nng n khi y ti.
ci thin iu kin lm vic cho ng c truyn ng, ngi ta thng s
dng i trng lm bng th ph ti ca ng c truyn ng thang my. i trng
l mt vt nng c trong s ng hc ca c cu nng h bung thang. Di chuyn ca
i trng ngc hng vi di chuyn ca bung thang. Nh vy khi bung thang i ln
th i trng i xung, th nng ca i trng s h tr cho ng c nng bung
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 77
thang. Khi bung thang i xung, i trng i ln d tr th nng cho bung thang
trong ln di chuyn k tip. Qu trnh c lp i lp li nh vy.
chn ng c cho truyn ng thang my cn tun th cc bc sau y:
1. Tp hp cc s liu k thut.
S ng hc ca c cu nng c hay khng c i trng. Thng
thng ch c thang my c ln, cao nng h ln mi s dng i trong.
Tc , gia tc, git cho php nhm m bo nng sut v khng nh
hng n tm l, sc khe ca hnh khch.
Ti trng ca thang my, bao gm t trng ca bung thang v ti trng
nng h
Ch lm vic ca thang my
2. Cc bc tnh chn ng c truyn ng.
a. Chn ng c khi khng c i trng
Khi s ng hc ca thang my khng c i trng, vic tnh chn ng c
c tin hnh hon ton ging nh vi truyn ng ca c cu nng h cu trc.
b. Chn ng c khi c i trng.
Biu thc ph ti tnh khi nng: ) 16 3 ( ; 3 10 . . ].
1
). [(
0

q
+ = k v G G G P
t N

Biu thc ph ti tnh khi h: ) 17 3 ( ; 3 10 . . ].
1
). [(
0

q
+ q + = k v G G G P
t H

k l h s k n ma st thanh dn hng v i trng, trong tnh ton thng
ly k = 1,15 1,3 ty thuc vo khi lng i trng.
Khi lng ca i trng c xc nh theo biu thc:
Biu thc ph ti tnh khi nng: ) 18 3 ( . o + = G G G
bt t

= 0,3 0,6 tu thuc vo loi thang my. Vi thang my c nh chn o nh.
Thng thng c th chn tr s trung bnh o = 0,5 tnh ton.
3.1.3.Chn ng c cho c cu di chuyn theo phng ngang.
S ng hc ca c cu chuyn ng theo phng ngang nh hnh 3-3. c cu
c th di chuyn th ng c truyn ng phi thng c lc cn chuyn ng do ma st
gia bnh xe vi ng ray v ma st trong trc bnh xe.
Lc ma st gia bnh xe v ng ray

Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 78

) 19 3 ( ; .
0
1

+
= f
R
G G
F
bx

Lc ma st trt gia c trc v bnh xe:
) 20 3 ( ; ). (
0 2
+ = G G F
Trong cc biu thc (3-19) v (3-20), f l h
s ma st ln, thng f = 0,05 0,1; l h s
ma st trt; thng ly = 0,05 0,08.
Cc thnh phn lc ny to nn m men cn chng li s di chuyn ca bnh xe.
xe chuyn ng, ng c phi sinh ra m men khc phc vi m men cn ny.
Quy i cc thnh phn lc ny v chung im t lc, thng quy v vnh bnh
xe. Khi ta c:
) 21 3 ( ; ). (
0 2
+ =
bx
ct
R
R
G G F
Lc cn chuyn ng m ng c truyn ng phi khc phc l:
) 22 3 ( ); . (
0
2 1
+
+
= + = f R
R
G G
F F F
ct
bx

Khi xe chuyn ng trn ng ray, trnh cho bnh xe khng trt ra khi ng
ray, ngi ta ch to bnh xe m ly mp ng ray. Khi xe chy s c s tip xc ca
vnh bnh xe vi mp ng ray. Khi ma sat sinh ra ti im tip xc ny l kh ln.
k n lc ma st , ngi ta a vo biu thc (3-22) h s d tr k. H s ny
ph thuc vo khi lng chuyn ng v tnh cht ca .
H s d tr k, c xc nh theo kinh nghim vn hnh:
Vi c cu xe cu: k =1,5 2 ( bi cu), k = 2,5 4 ( bi a)
Vi c cu xe con: k =1,25 1,6 ( bi cu), k = 2,5 3,2 ( bi a)
) 23 3 ( ); . ( . . '
0
+
+
= = f R
R
G G
k F k F
ct
bx

Vi c cu di chuyn theo phng nghing:
Trng lc do ti trng v trng lng bnh xe gy ra c chia thnh 2 thnh
phn. Mt thnh phn vung gc vi phng chuyn ng gy ra lc ma st cn tr
chuyn ng nh xc nh trn. Mt thnh phn song song vi phng chuyn ng

Hnh 3-3: S ng hc ca c cu di
chuyn theo phng ngang
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 79
s h tr hoc cn tr chuyn ng tu thuc chiu chuyn ng. Khi lc cn chuyn
ng tng s l:
) 24 3 ( ; sin ). ( ) . (
cos ) (
. ' '
0
0
o + +
o +
= G G f R
R
G G
k F
ct
bx

Nu c cu di chuyn ngoi tri:
Khi chuyn ng ngoi tri, c cu s chu tc ng ca gi. Lc cn ca gi c
xc nh theo cng thc:
) 25 3 .( . 1 , 0 . . .
2 2
+

=
E E
v q v q
g
C F
g

Trong : C - h s d tr, thng ly bng 1,2.
- trng lng ring ca gi- 12N/m
3
.
q - din tch cn gi, tnh theo hng vung gc vi phng chuyn ng.
v
E
- vn tc tng cng ca c cu v gi.
Lc cacnr chuyn ng trong trng hp tng qut l:
) 26 3 ( ; ' ' ' ' ' + = FG F F
Cng sut v m men trn trc ng c truyn ng.
) 27 3 ( ) . ( ,
.
'. ' '
, ) ( ,
. 1000 . 60
'. ' '

q
=
q
= m N
i
R F
M kW
v F
P
bx
c c

3-2 TRANG B IN IN T THANG MY
3-2-1. Cc yu cu ca truyn ng thang my.
1.Khi nim chung v thang my.
Cng dng: L thit b nng ch ngi v hng ho theo phng thng ng.
Trong thc t, thang my c s dng rng ri trong cc nh cao tng, bnh vin, th
vin, khch sn, trong hm m
Phn loi: Thng thng, ngi ta phn loi thang my theo cc cch sau.
Theo vn tc di chuyn ca bung thang :
- Thang my chy chm : v < 0,5m/s
- Thang my tc trung bnh : v 1m/s
- Thang my chy nhanh : v 2,5m/s
- Thang my cao tc : 2,5m/s v s 5m/s
Theo ti trng nh mc Q ca thang:
- Loi nh : Q < 160kg
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 80
- Loi trung bnh : 160 < Q < 2000 kg
- Loi ln : Q> 2000 kg
2.Cc b phn ch yu: ng c truyn ng; trng ti nng; cp v puli dn cp;
bung thang; i trng; b phn ng m ca bung thang; phanh bo him; b phn
tm chn tng...
3.2.2. Yu cu chung ca thang my - th ti u vn tc bung thang:
1. Yu cu.
D iu khin, lm vic tin cy
Cc thit b phi c bn cao v tui th vn hnh ln (>20.000 h)
m bo an ton tuyt i cho ngi, khng nh hng n sc kho ca
hnh khch
Nng sut cao
n v rung khng vt qu tr s quy nh
Dng chnh xc bung thang ( cch sn tng 5mm)
Vn u t ph hp
Chi ph vn hnh thp nht
2. th ti u vn tc bung thang:
thang my va c nng sut cao va
khng gy cm gic kh chu cho hnh khch
th biu tc , gia tc v dt nh hnh (3-
4)
Trong cc biu ny c 3 khong thi
gian: Thigian m my t
m
, thi gian lm vic n
nh t
lv
, thi gian hm t
h
. hnh khch c cm
gic d chu, trong thi gian m my v hm cn
phi gi cho dt khng i v khng vt
qu tr s cho php
Thi gian m my thng c chn bng
thi gian hm.
Gia tc khi m my v dng khng c vt qu tr s cho php.
Tc trong thi gian lm vic n nh c th chn m bo nng sut thang my
nhng khng vt qu tr s cho php.
T
m
T
lv
T
h

t(s)
v(m/s
)
v
3

v
2

v
1

t(s)
a(m/s
2
)
a
cp
-a
cp
(m/s
3
)

cp
-
cp
t(s)
Hnh 3-4: th vn tc, gia tc,
git ca chuyn ng bung thang.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 81
3.2.3. H thng truyn ng v iu khin thang my
p ng cc yu cu ca h thng truyn ng thang my, thng ngi ta
phi s dng cc truyn ng iu chnh tc thun li, o chiu nhanh, c tnh qu
tt ... Tuy nhin tu thuc mc hin i ca thang, mi trng lm vic ca thang
my m ngi ta c th s dng mt trong cc h truyn ng sau:
Truyn ng bng ng c xoay chiu iu khin bng r le, cng tc t.
H thng ny c u im l n gin, gi thnh h nhng c nhc im l
khng p ng c biu tc tt nht ca bung thang, lm vic khng tht tin
cy, v tui th ng ct ca r le, cng tc t thp.
H thng ny thng dng trong thang my tc chm v trung bnh.
Truyn ng bng ng c xoay chiu, iu khin bng b bin tn bn dn.
H thng ny lm vic rt tin cy v khng c tip im v c th iu khin tc
ng c t c biu tc tt nht ca bung thang.
Thng dng trong thang my chy nhanh v hin i.
H truyn ng dng h thng my pht - ng c mt chiu.
H thng F - c nhiu u im rhch hp vi truyn ng thang my l kh
nng qu ti ln, d iu chnh tc , lm vic n nh vi phm vi bin i ln ca ph
ti, chuyn i ch lm vic linh hot, d dng, d dng iu chnh tc t c
th tc ti u.
Thng c dng trong cc thang my cao tc trong cc nh cao tng.
H truyn ng Tiristor - ng c mt chiu iu khin bng thit b bn dn.
So vi h thng F - th h thng ny s dng t thit b hn, gi thnh r hn,
kch thc gn nh, hiu sut cao. Tuy nhin qu trnh chuyn i ch lm vic phc
tp hn, khi lm vic vi ph ti nh th c tnh lm vic khng tt.
c dng trong thang my cao tc.
3.2.4. Thit b in trong thang my:
Cc thit b in ch yu ca thang my bao gm
1. ng c in:
- Vi thang my chm, ti trng nh, khng c yu cu iu chnh tc thng s
dng dng ng c khng ng b rotor lng sc.
- Vi thang my tc trung bnh thng dng ng c rotor lng sc 2 cp tc , khi
di chuyn gia cc tng th cun dy tc cao c ni vo li, trc khi dng sn
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 82
tng no th chuyn sang cun dy tc thp. iu ny va m bo nng sut, va
m bo dng chnh xc v hn ch tc khi dng.
- Vi thang my chy nhanh v ti trng ln dng ng c rotor dy qun
- Vi thang my cao tc, ti trng ln, yu cu iu chnh tc trong qu trnh lm
vic dng ngc mt chiu.
2. Phanh hm in t:
m m b b o o g gi i b bu u n ng g t th ha an ng g v v t tr r s s n n t t n ng g n n o o , , c c n n c c p ph ha an nh h h h m m p ph ha an nh h t tr r c c
n ng g c c , , n ng g t th h i i p ph ha an nh h h h m m c c n n c c t t c c d d n ng g d d n ng g c ch h n nh h x x c c b bu u n ng g t th ha an ng g. . P Ph ha an nh h
h h m m c c n nh hi i u u k ki i u u l lo o i i, , n nh h n ng g n ng gu uy y n n l l c ch hu un ng g l l k kh hi i n ng g c c c c n ng g v v o o l l i i, ,
p ph ha an nh h h h m m c c n ng g c c c c p p i i n n, , g gi i i i p ph h n ng g t tr r c c n ng g c c . . K Kh hi i n ng g c c b b n ng g t t, , p ph ha an nh h
h h m m m m t t i i n n, , k k p p c ch h t t t tr r c c n ng g c c . .
3. Cng tc tng:
Dng chuyn i trng thi mch in khi bung thang i qua hoc n sn tng.
Cc cng tc tng c b tr v tr thch hp trn ging thang phc v vic dng
chnh xc bung thang.
Cc loi cng tc tng thng s dng l loi c kh, loi cm bin khng tip im
v t bo quang in
Cng tc tng kiu c kh: thc cht l cng tc hnh trnh 2 v tr khng t phc
hi. Khi bung thang i qua v tr b tr cng tc tng, s tc ng ln cng tc pht
lnh dng bung thang ng thi chun b mch cho hnh trnh ngc li. S nguyn
l cng tc tng kiu c kh nh hnh 3-
Cm bin hnh trnh khng tip im: Cu to c bn ca cm bin hnh trnh l
cun dy qun trn li thp. Li thp ca cun cm gm 2 phn, phn tnh c cun dy
qun trn c t v tr xc nh trn ging thang, phn ng l na cn li ca
mch t c b tr trn bung thang. Khi bung thang xa sn tng cn dng, do li
thp h mch, in cm cun dy nh, in p t ln r le dng bung thang ln (c
ni ni tip vi cun cm), r le ng in cho ng c thc hin di chuyn bung
thang. Khi bung thang i ngang v tr b tr cm bin, mch t cun cm kn mch, in
khng cun cm tng, lm in p t ln r le gim, r le khng tc ng ct ngun
cung cp cho ng c, bung thang dng sn tng cn dng.S nguyn l nh hnh
3-
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 83
Cm bin quang in: S dng t bo quang in lm thit b dng bung
thang. T bo quang in c mc ni tip vi r le dng bung thang, khi bung thang
xa, t bo c mt ngun sng chiu vo nn c in tr nh, r le tc ng, ng c
hot ng bung thang di chuyn. Khi bung thang i ngang v tr b tr cm bin,
ngun sng b che khut nn in tr ca t bo tng ln lm r le khng tc ng, ng
c c ngt ra khi li, bung thang dng sn tng cn dng.
Ngoi ra m bo an ton cho s hot ng ca thang my cn c cc loi tip
im an ton cn thit, b phn bo him phng t cp, b phn hn ch tc di
chuyn ca bung thang...
4. Thit b tm, chn tng
Trong cc h thng thang my hin i, nng cao nng sut phc v ca thang
my, to iu kin thun li cho hnh khch, ngi ta thng thit k h iu khin
bung thang c hnh trnh di chuyn ti u hay cn gi l ti u ha hnh trnh bung
thang. Theo phng thc diu khin ny vn m bo c yu t u tin cc lnh gi
bung thang theo th t, nhng vn thc hin cc lnh gi sau nu lnh gi trng vi
hng di chuyn ca lnh gi u tin. V d, lnh gi th nht iu khin bung thang
t tng 1 ln tng 4, trn hnh trnh di chuyn ca bung thang, nu c cc lnh gi
bung thang di chuyn ln n tng 4 ca khch t tng 2 v tng 3, bung thang vn
dng li cc v tr khch c rdungj bung thang. gii quyt c vn
, trong thit b ca thang my phi c thit b tm chn tng.
Cc chc nng c bn ca thit b tm chn tng nh sau:
Chn hng di chuyn bung thang.
X l cc lnh gi tng v n tng.
Chuyn i tc ng c khi chun b dng.
Bo v tr bung thang.
Nng cao chnh xc bung thang.
S nguyn l b tm, chn tng vi cm bin t nh hnh 3-5 .
Nguyn l tc ng:
Khi bung thang sn tng no, in khng ca cun CB ln, rle trung gian tng ng
khng tc ng.


Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 84













R le chn tng sn tng tc ng, ng in cho bng n bo v tr bung thang.

3.2.5. Dng chnh xc bung thang:
Dng chnh xc bung thang l mt yu cu quan trng ca truyn ng thang my.
Yu cu ny nhm m bo thun li cho vn chuyn hng ho cng nh vn chuyn
ngi, ng thi nng cao nng sut ca thang my. K t khi c lnh dng thang cho
n khi bung thang dng v tr sn tng cn dng cn mt khong thi gian nht nh,
thi gian lm bung thang di chuyn thm mt qung, qung chnh l dng
khng chnh xc ca bung thang. Nu xc nh c qung ny, ta s b tr c thit
b tn hiu dng mt thang mt v tr c th hn ch c dng sai lch ny.
1. Cc yu t nh hng n dng chnh xc bung thang:
- M men hm ca c cu phanh: Khi ct ng c ra khi li, ng c vn quay
theo qun tnh lm bung thang tip tc di chuyn, do cn c phanh hm phanh
trc ng c. Nu m men hm ca c cu phanh nh th qung ng trt ca bung
thang (theo qun tnh) s ln, nu m men hm ln th dt ca bung thang khi dng
ln, nh hng n cht lng lm vic ca thang my
- M men qun tnh ca bung thang: M men qun tnh li ph thuc vo ti
trng ca bung thang. Trong qu trnh lm vic ti trng ca bung thang thng khng
phi l tr s nht nh v thng thay i theo quy lut ngu nhin.
1RC
2RC
3RC
4RC
5RC
1 5
1 5
1RC
1RTr
1RTr
4RTr
4RTr
5RTr
5RTr
1RC
2RC
3RC
4RC
5RC
5RC
4RC
2RC
3RC
2RTr
2RTr
3RTr
3RTr
RL
1CB
2CB
3CB
4CB
5CB
1RTr
2RTr
3RTr
4RTr
5RTr
Hnh 3-5 .... S nguyn l
b tm chn tng v s
ni dy ca r le v bng
n chiu sng
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 85
- Tc di chuyn ca bung thang trc khi dng: Nu tc di chuyn nh,
nng sut ca thang my thp, nu tc di chuyn ln, qun tnh ln, trt khi dng
thang ln.
- tc ng nhanh ca cc thit b ng ct v iu khin: K t khi pht lnh
dng thang cho n khi ng c c ct hon ton ra khi li vn c mt khong thi
gian ng c tip tc lm vic. chnh l thi gian tc ng ring ca kh c in. Nu
thi gian tc ng ring nh, qung ng di chuyn ca bung thang nh v ngc li.
2. Xc nh dng khng chnh xc ca bung thang:
Qu trnh hm bung thang khi bung thang i
n sn tng cn dng c biu din trn hnh 3-5.
Khi bung thang i n mc t cng tc tng,
cng tc tng tc ng ln thit b iu khin hm
bung thang.
Gi s' l qung ng bung thang i c (k
t khi c lnh dng bung thang) cho n khi thit
b ng ct tc ng
Thi gian tc ng ring ca thit b iu khin
l At
Vn tc ca thang my trc khi dng l v
0

Vy s' = At.v
0
(m) (3-28)
Khi c cu hm bt u tc ng bung thang i thm mt khong:
) 29 3 ( ;
) ( 2
"
2
0

=
c h
F F
mv
s
Trong F
h
, F
c
l lc ca phanh v lc cn chuyn ng, du cng hoc du tr
tu thuc bung thang i ln hay i xung.
Nh vy t khi bt u c lnh dng thang cho n khi bung thang dng hn
bung thang i c mt khong l :
s = s' + s" . (3-30)
Qung ng ny l qung ng trt ca bung thang.
Qung ng trt ln nht c tnh khi bung thang y ti s
1
, qung ng
trt b nht c tnh khi bung thang khng ti s
2

Sn tng
As
As
s
1
s
2 s

s

Mc t cm
bin dng
Ging thang
Hnh 3-6: Tnh dng khng
chnh xac ca bung thang
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 86
Khi cng tc tng cn t cch sn tng mt khong no sao cho bung
thang nm gia hiu cu 2 qung trt.
dng khng chnh xc ln nht lc ny s l:
As = As
1
= As
2
= (s
1
- s
2
)/2 (3-31)

3.2.6 MCH IN IU KHIN THANG MY TC TRUNG BNH

1. Thit b in trn s :
* ng c nng h 2 cp tc i ni Y - YY
* Cc cng tc ca tng t 1CT n 5CT lin ng vi cc kho ca tng
* Then ci ca lin ng vi cc cng tc 1PK n 5PK
* Cc tip im an ton lin ng vi phanh bo him FBH, ca bung thang CBT,
tip im trng lng 1HC, 2 HC
* Nam chm in NC1 tc ng ln then ci ca tng v kho ca tng m ca
tng khi bung thang dng ca tng tng ng
* Nam chm NC2 dng bung thang ti sn tng cn dng
* Cc cng tc chuyn i tng 3 v tr 1CT - 5CT l cm bin dng bung thang
v xc nh v tr thc ca bung thang so vi cc tng.
* Cc nt n 1T - 5T iu khin bung thang trong bung thang
* Cc nt n 1GT - 5GT iu khin bung thang ti cc sn tng
* Cc bng n 1 - 5 trc cc ca tng bo hiu tnh trng hot ng ca thang
my, bng n 6 chiu sng bung thang
* Cc r le RT1-RT5 iu khin ti cc tng khc nhau.
.2. Hot ng ca s :
* Thang my ch c th lm vic khi cng tc ca tng, ca bung thang kn v cc
iu kin an ton khc c bo m.
* Khi n trc cc sn tng, nu bng n trc ca tng tt,tc l bung thang
khng c ngi s dng, n nt n gi tng.
iu khin thang my ti cc ca tng:
S dng cc nt n 1GT - 5GT ti cc tng tng ng hoc iu khin bng cc nt n
trong bung thang:
- V d: Khi khch tng 3, bung thang tng 1
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 87
* Hnh trnh trc ca bung thang l hnh trnh i xung nn v tr ca cc cng
tc chuyn i tng v pha tri.
- n nt 3GT , r le 3RT c in, ng cc tip im ca n cp in cho cng tc
t C.
- Khi C c in, cc nam chm in NC1 v NC2 c in, NC1 ng tip im 1PK
lm cng tc t N c in. NC2 m tip im HC chun b cho qu trnh gim tc s
b ng c m bo dng chnh xc bung thang.
- R le trung gian RTR mt in, tip im thng kn ca n ng li lm cc bng
n sng, bo thang my bn v chiu sng bung thang.
- Khi cng tc t N c in, tip im thng kn ca n m, ct mch iu khin
bung thang trc cc ca tng, cc tip im thng h ng ni ng c vo li,
ng c c ni vo li, phanh hm in t c in, gii phng trc ng c. Cc
cng tc t N, C v r le RT3 c t gi qua tip im thng h N v cng tc tng
3CT.
* Khi bung thang di chuyn ln pha trn khi qua cc v tr b tr cng tc chuyn
i tng bung thang s gt sang phi chun b cho hnh trnh i xung,
- Khi cng tc 3CT b gt sang tri lm cho r le RT3v cng tc t C mt in, cng
tc t T c in, ng c chuyn sang lm vic tc thp, bung thang tip tc i ln,
cc nam chm NC1, NC2 mt in, tip im HC ng li duy tr cp in cho N.
- Khi n ngang sn tng 3, cn ng m ca t ca tng tc ng lm HC m ra,
cng tc t N mt in, ct ng c ra khi li, phanh hm NCH mt in kp cht trc
ng c lm bung thang dng sn tng 3.
- Khi khch bc vo bung thang, di trng lng ca khch tip im 2HC m ra
bo bung thang bn ng thi khng cho php iu khin thang t cc sn tng.
Mun i n tng no th n vo cng tc n tng tng ng. Hot ng ca mch
hon ton tng t nh trn.






Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 88
































Hnh 3-7
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 89
3.3 TRANG B IN IN T CU TRC
3.3.1 NHNG VN CHUNG V CU TRC.
Cu trc l thit b vn chuyn tng hp c s dng rt ph bin trong cc x
nghip cng nghip nh phn xng luyn, cn thp, cc phn xng, nh my c kh,
ch to my, ha cht, xy dng, bc d hng ha cc nh kho, bn cng .
Cc b phn ch yu ca cu trc: Cc b phn cng tc ca cu trc bao gm
Xe cu: L b phn di chuyn theo phng ngang. Trn xe cu b tr cc
b phn khc nh cabin iu khin, xe con v c cu nng h. Xe cu c th di chuyn
trn ng ray b tr trn mt t hoc trn tng ca nh xng.
Xe con: c b tr trn xe cu v di chuyn trn xe cu. Trn xe con c
b tr c cu nng h ca cu trc. Chuyn ng ca xe cu v xe con s di chuyn hng
ha n cc v tr cn thit phi bc d.
C cu nng h: c b tr trn xe con v lm nhim v nng h hng
ha theo phng thng ng.
Cc ng c truyn ng cho cc c cu ca cu trc ch yu lm vic ch
ngn hn lp li, mt s trng hp ring th lm vic ch ngn hn.
3.3.2. NHNG YU CU C BN I VI H THNG TRUYN NG
Ty thuc vo v tr lm vic ca cu trc m tnh cht lm vic ca chng cng
khc nhau v c nhng yu cu khc nhau. V d cu trc trong phn xng luyn thp
lm vic trong iu kin khc nghit, tn s cng tc cao nn c nhng yu cu rt cao
v qu trnh qu , cu trc trong phn xng lp rp li c cc yu cu v m my,
hm dng phi m v chnh xc Quy trnh vn hnh ca cu trc khng cho php di
chuyn ng thi cc c cu ca cu trc c bit l khi c cu nng h ang c ti trng
nng h. T cc c im trn c th a ra nhng yu cu sau y i vi h truyn
ng v trang b in cho cc c cu cu trc nh sau:
S cu trc ca h iu khin t ng n gin
Cc phn t ca h thng ng lc v iu khin phi c tin cy cao, cu to
n gin, lp t, thay th d dng.
Mch iu khin phi c bo v khng, bo v qu ti, ngn mch.
Qu trnh m my phi tun th lut tnh trc.
S iu khin i vi cc ng c truyn ng cho tng chuyn ng phi c
lp vi nhau.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 90
Cc chuyn ng u c cng tc im cui
m bo h hng tc thp.
T ng ct ngun khi c ngi lm vic trn xe cu.
3.3.3 BNG BO V CA CU TRC
Cc truyn ng ca cu trc cn phi c bo v khi cc dng s c nh ngn
mch, qu ti, bo v khng Cc kh c bo v c b tr trn mt bng in ring
t trong cabin vn hnh ca cu trc v c gi l bng bo v.
Ty thuc ng c truyn ng cc c cu ca cu trc m c cc bng bo v
mt chiu hoc xoay chiu.Cc kh c trn bng bo v bao gm cu dao, cng tc t
ng dy (cp ngun cho cc ng c truyn ng), cc r le dng in bo v, cc
cng tc dng s c, cng tc hnh trnh v cc hn hn ch di chuyn ca xe cu, xe
con v c cu nng h.
S nguyn l ca bng bo v mt chiu v xoay chiu nh hnh v.


















Hnh 3-8: S nguyn l bng bo v mt chiu ca cu trc
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 91


















3.3.4. H TRUYN NG CC C CU CU TRC
1. H truyn ng cu trc dng b khng ch ng lc:
- ng c c s dng ch yu l ng c rotor dy qun.
- Thng dng trong cc cu trc cng sut nh v trung bnh. Ch lm vic trung
bnh.
- B khng ch ng lc c kt cu n gin, gi thnh thp, lp t v iu khin d
dng
- iu khin cc c cu ca cu trc linh hot, dt khot.
Cc loi s ni dy:
- S ni i xng: dng cho truyn ng xe con v xe cu.
- S khng i xng: dng cho c cu nng h
2. H truyn ng dng h thng F - :
Thng dng cho cc cu trc trng ti ln, ch lm vic nng n, phm vi iu
chnh tc ln nh cu trc trong phn xng luyn kim, phn xng lp rp...
Trong mch iu khin dng b khng ch ch huy thun tin cho qu trnh iu
khin, ng thi d dng thc hin vic iu khin c lp cc chuyn ng ca cu
3. H truyn ng dng h T - :
Dng ph bin trong th h cu trc mi, thay th cho h thng F - nhng cu
trc lm vic trong mi trng khng nng n
Do c tnh o chiu kh khn nn bin php o chiu quay ch yu l dng r le,
cng tc t.
Hnh 3-9: S nguyn l bng bo v xoay chiu ca cu trc
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 92
3.4 H THNG TRANG B IN - IN T NHM MY BM, NN KH QUT
GI
3. 4.1. My bm
My bm l thit b c s dng rt ph bin trong mi hot ng sn xut v i
sng ca con ngi, t cng nghip, nng nghip sinh hot cho n rt nhiu lnh vc
khc na. My bm dng bm cht lng (nc, nhin liu, nguyn liu cho cc qu
trnh sn xut ) t ni ny n ni khc, c th c chnh lch chiu cao, chnh lch p
sut . truyn ng cho my bm c th dng cc ng c n, song ph bin nht l
cc my bm c dn ng t ng c in
1. Chn ng c cho my bm.
a. Phn loi my bm:
My bm c phn loi theo 2 tiu ch chnh, l theo cu to v theo nguyn
l lm vic.
Theo nguyn l lm vic hay cch cung cp nng lng, my bm c chia
thnh:
Bm th tch: Loi bm ny khi lm vic th th tch khng gian lm vic thay i
nh chuyn ng tnh tin ca pitton hay chuyn ng quay ca rotor. Kt qu th nng
v p sut ca cht lng c tng ln, ngha l bm cung cp p nng cho cht lng.
Bm ng hc: Cht lng c cung cp ng nng t bm v p sut tng ln.
Cht lng qua bm thu c ng lng nh va p ca cnh qut hoc nh ma st ca
tc nhn lm vic(bm lc xoy, bm tia, bm chn ng, bm sc kh) hoc nh tc
dng ca trng in t hoc cc trng lc khc.
Theo cu to:
Bm cnh qut: ch yu l bm ly tm, thng gp nht l bm nc. Khi hot
ng cnh qut c dn ng t ng c bm s gt cht lng t bung bm vo
ng ng lu chuyn n b cha.
Bm pitton: thng gp trong bm nc, bm du. Khi hot ng, pitton c
dn ng t ng c bm s chuyn ng trong cilinder v y cht lng vo ng ng
Bm rotor: thng gp trong bm nc, bm du, bm bn.
b. Cc phn t c bn ca mt h thng bm:
Cc phn t c bn ca mt h thng bm ch ra trn hnh 3-10. Cht lng t b
ht (1) qua ng ht (3) c mng chn rc (2) (chng tc ng ng) qua van ht (4) vo
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 93
bm (7), bm c dn ng t ng c (8), qua ng y (9) van ng y (10) vo b
cha (11).













Tnh trng hot ng ca bm c theo di nh cc p k ng ng ht (5) v
ng ng y (6)
c. Cc thng s c bn ca bm.
Ct p: K hiu H, l lng tng nng lng ring cho mt n v trng lng
ca cht lng chy qua bm (t minh ht n minh y ca bm). Ct p thng dc
tnh bng mt ct cht lng hay mt ct nc hoc tnh i ra p sut ca bm.
H g H . . . = = , trong
- trng lng ring ca cht lng c bm, (N/m
3
)
- khi lng ring ca cht lng c bm, (kg/m
3
)
Ct p dng khc phc cc tr lc:
Chnh lch mc cht lng gia b cha v b ht: H
h
+ H
,
(m)
Chnh lch p sut ca 2 mt thong ca b ht p
1
v b cha. p
2
:
g
p p p p
.
1 2 1 2


=


Tr lc thy lc trong ng ht v ng y (cn gi l tn tht nng lng n v)
trong ng ht v ng y:

+ = ) (
2
2
1
h
h
h h
h
d
l
g
v
h


H H


H
h

1 2
3
4
5 6
7
8
9
10
11
12
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 94

+ = ) (
2
2
2

d
l
g
v
h

, trong
- l h s tr lc ma st trong ng ng ht v y
l, d l chiu di v ng knh ng ht v ng y.

h
,

l tng tr lc cc b trong ng ng ht v y.
chnh p sut ng hc (ng nng) ca 2 mt thong
g
v v
2
2
1
2
2

, trong v l
vn tc cht lng lu chuyn trong ng ht v ng y
Biu thc tnh chiu cao ct p ca bm l:

g
v v
h h
g
p p
H H H
h h
2 .
2
1
2
2 1 2

+ + +

+ + =


Lu lng bm: L th tch cht lng bm cung cp cho ng y trong mt n v thi
gian. K hiu ca lu lng l Q, n v tnh c th l (m
3
/s; m
3
/h hoc lit/s)
Cng sut bm: Thng c k hiu l P hoc N. Trong mt t my bm cn phn
bit 3 cng sut sau y:
Cng sut lm vic hoc cng sut hu ch: k hiu l N
hi
, l cng sut cn
thit (hu ch) a mt lng Q cht lng ln cao H trong mt n
v thi gian. n v thng l (kW)
N
hi
= .Q.H.10-3 [kW]
Vi [N/m
3
]; Q [m
3
/s]; H [m]
Cng sut ti trc bm N (thng c ghi trn nhn bm) cng sut ny
ko bm khc phc tn hao ma st trng qu trnh lm vic.
Cng sut ng c ko bm N
c
. Cng sut cn thit ko bm, khc
phc ma st ca khu truyn lc gia ng c v bm. Vi
t
c
N
k N
q
. =
Vi k l h s d phng, thng chn k = 1,05 1,5 ty thuc cng sut
bm v iu kin mang ti ca ng c; q
t
;l hiu sut ca khu truyn
lc gia ng c v bm.
Hiu sut bm: L t s gia cng sut hu ch v cng sut trn trc bm, bao gm 3
thnh phn:
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 95
Hiu sut lu lng: q
Q
hay cn gi l hiu sut th tch. Hiu sut ny ni
ln mc r r lu lng ca ng ng dn.
Hiu sut thy lc: q
H
hay cn gi hiu sut ct p, ni ln tn tht ct p
do ma sat ni b trong h thng bm.
Hiu sut c kh: q
M
do tn tht ma st ca cc b phn c kh ca bm v
ma sat trn b mt ngoi ca bnh xe cng tc vi cht lng c bm.

N
N
hi
M H Q B
= = q q q q .
2. Yu cu v trang b in cho bm
Bm l loi my cng tc thng thng khng yu cu iu chnh tc , khng
o chiu quay. Tuy nhin trong mt s trng hp ty theo yu cu s dng cht lng,
nht l trong cc h thng bm lin tc (cp nc sinh hot, bm nhin liu cung cp
cho cc l nung bng du l nhit in) c th iu chnh lu lng ca cht lng trong
ng ng nhng phm vi iu chnh tc khng cao. Do c im ca ch lm
vic nh vy nn truyn ng cho my bm ch yu s dng ng c khng ng b
rotor lng sc, m my trc tip hoc qua cc thit b khi ng nu cng sut trung
bnh hoc ln
Cc phng php m ny thng dng i vi ng c bm thng l:
M my trc tip vi cc ng c cng sut nh (thng di 10kW)
M my i ni sao tam gic vi cc ng c cng sut n 40kW
S dng cun khng ni vo mch stator vi cc ng c cng sut n vi
trm kW.
Vi cc ng c bm cng sut ln, thng xuyn khi ng trong chu k
lm vic ci thin iu kin m my, gim tn tht khi khi ng ngi
ta s dng cc b iu p xoay chiu thc hin khi ng ng c (khi
ng mm)
Vi cc ng c bm dng trong h thng cung cp nhin liu hoc cp
nc sinh hot ngi ta s dng b bin tn cung cp cho ng c, va
ci thin iu kin m my, va phi hp iu chnh lu lng bm theo
nhu cu tiu th.
Cn ch n iu kin m my ca ng c, iu kin st p ca ng dy
la chn ng c bm v phng php m my cho ph hp.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 96
Khi bm c cng sut ln (hng chc ngn khi gi, hng trm kW) thng s
dng ng c cao p (ng b hoc khng ng b)
C h thng nc k thut (bm nc lm mt bi, gi cho cc ng c ko
bm v ca bm ...
La chn ng c v thit b ph hp mi trng.
Trang b in ca mt trm bm ti thiu phi c 2 h truyn ng:
H truyn ng chnh: L h truyn ng quay my bm
H truyn ng ph: bao gm cc truyn ng cp nc k thut, ng m
van ng ng, ng m ca cng iu tit ....
3. S khng ch my bm:
Nhim v:
Khi ng ng c truyn ng chnh,m bo hn ch dng trong phm vi cho
php.
iu khin ng m van
Phi c cc bo v qu ti, chng st p ngun.

3.4.2 Qut
1. Khi nim v qut
Qut l thit b dng ht hoc y khng kh nhm thng gi, lm mt cho mi
trng lm vic, sinh sng ca con ngi.
Trong khai thc hm l, thng gi l nhim v cc k quan trng, nhm m bo
sc khe cho ngi lao ng, ngn chn nguy c chy n do cc kh c tch t trong
qu trnh khai thc...
Phn loi qut: theo mt s cch sau
Theo nguyn l lm vic:
Qut ly tm: Dng kh dch chuyn trong mt phng vung gc vi trc
quay ca qut
Qut hng trc: Dng kh dch chuyn song song vi trc quay ca qut
Theo p sut lm vic:
Qut p lc thp, p sut lm vic p < 100 mmH
2
0
Qut p lc va, p = 100 400 mmH
2
0
Qut p lc cao, p > 400 mmH
2
0.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 97
Theo mc ch s dng:
Qut khng kh (thng gi)
Qut khi .
Theo tc lm vic ca qut: Qut cao tc (> 1500v/p), trung bnh (800 1400
v/p), tc chm (500 700 v/p), rt chm (< 500 v/p).
2. Tnh cng sut ca qut
Do nn ca khng kh l khng ng k, c th coi khi lng ring ca khng
kh khng thay i, khi c th tnh cng sut ca qut theo cng thc:
] [ ; 10
.
10 .
. . .
3 3
kW
H Q H g Q
N
k
Q

= =
q q

Trong :
Q - nng sut qut [m
3
/s];
H
k
- chiu cao p lc (mt ct kh);
- khi lng ring ca kh [kg/m
3
];
H - p lc [N/m
2
];
q - hiu sut ca qut (thp, thng = 0,4 0,6)
Cng sut ng c ko qut: ] [ ; 10
.
. .
3
kW
H Q
k N k N
Q C

= =
q

k l h s d tr, thng chn bng 1,05 1,5
3. Yu cu v trang b in cho qut
Cc qut cng sut nh hn 200kW thng dng ng c khng ng b rotor
lng sc, m my trc tip hoc gin tip vi cc bin php thng thng ...cng c th
dng ng c rotor dy qu khi c yu cu iu chnh tc trong phm vi hp
Vi qut c cng sut trn 200kW thng dng ng c ng b cao p, c bit l
cc qut thng gi ca hm l. Qu trnh khi ng khng ng b ca ng c ng b
c th trc tip hoc hn ch in p qua din khng ph, bin p t ngu...
3.4.3. MY NN KH
1. Khi nim chung
Nn sn xut hin i c nhu cu rt ln v s dng kh nn (c p sut ln). Kh
nn c s dng nh mt trong cc dng sau:
Nguyn liu cho qu trnh sn xut: trong cng nghip iu ch xy ha lng,
khng kh c nn ln p sut cao ri gin n t ngt. Qu trnh gin n ca kh lm
nhit kh gim t ngt v ha lng. Do nhit ha lng ca khng kh khc nhau
nn d dng tch c 2 loi kh chnh l xy v ni t.
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 98
Tc nhn mang nng lng: c s dng trong cc c cu chp hnh s dng
kh nn. Chnh lch p sut ca cc ngn cha kh nn s to ng lc dch chuyn c
hc (dch chuyn ca pitton trong cilinder, ko theo cc b phn cng tc di chuyn)
Tc nhn mang tn hiu iu khin: Dng trong cc b phn diu khin p sut,
lu lng ca cc h thng truyn ng kh nn
L ngun ng lc: Cc thit b phc v trong cng nghip lp rp, sa cha
nh kch kh nn, h thng phanh cc thit b di chuyn, dp h quang in trong cc
thit b ng ct (my ct in)
c kh nn phi c cc my nn kh. My nn kh c phn loi theo cc tiu
ch:
Theo nguyn l lm vic:
My nn th tch, p kh tng do nn cng bc nh gim th tch khng gian lm
vic. Thuc loi ny c my nn pitton, my nn rotor
My nn ng hc. p kh tng do c cung cp ng nng cng bc nh cc
c cu lm vic, thuc loi ny c my nn li tm, my nn hng trc
Theo p sut nn, my nn c chia thnh
My nn thp p, p sut nn n 20at
My nn trung p, p sut nn n 80at
My nn cao p, p sut nn n hng trm at
Theo nng sut, c loi nh, nng sut n vi trm m
3
/h. Loi va, cng sut
n 300.000 m
3
/h. Loi ln nng sut ln n hng triu m
3
/h.
Theo s cp nn.
2. Cc thng s c bn ca my nn:
T s nn: L t s gia p sut ca kh ra so vi kh vo, k hiu l c.
Nng sut Q: L khi lng (kg/s) hoc th tch (m3/h) kh m my nn cung cp trong
mt n v thi gian
Cng sut N: L cng sut tiu hao nn v truyn kh.
Cng sut ng c truyn ng cho my nn:
Trong :
- Q nng sut ca my nn kh
- q
k
hiu sut ca my nn kh
- q
t
hiu sut b truyn ng
] [
2 . . 102 . 600
kW
L L Q
k P
a i
t k
+
=
q q
Trng H SPKT Vinh Khoa in
cng bi ging Trang b in 1 i hc CNKT 99
- Li, La cng nn ng nhit v on nhit, gi tr ca chng c tra bng theo p sut
cui ca my nn.
3. T ng khng ch my nn.
Cc ch lm vic ca truyn ng my nn phi p ng 2 iu kin:
m bo lu lng tiu th
m bo p sut kh yu cu
Ngoi ra cn c mt s yu cu khc nh m, sch (lc bi c hc...)
Cc thit b i km my nn kh
B lc
Bnh cha kh nn,
Van x kh, van an ton, p k o p sut kh ca bnh cha....
Bnh cha kh nn c tc dng:
iu ha lu lng, p sut kh
Kh cc xung p trong knh tiu th i vi my nn pitton
Lm d dng vic iu chnh gii hn cc i hoc cc tiu ca p sut, hn ch
ti gi tr c th ca tn sut m my ca ng c.
Trnh cc st p t ngt ca kh khi c tiu th t bin trong thi gian ngn
(khi phanh cc c cu chuyn ng, chuyn ng ca kch kh nn c pitton
ln...)
Lm mt kh nn v ngng t hi nc, tp cht c hc ....

You might also like