Professional Documents
Culture Documents
KHOA S PHM
B MN TON
-----oOo-----
LUN VN TT NGHIP
ti:
SVTH: Vn Lc Chn
MSSV: 1060002
Lp: SP.Ton K32
Cn Th, 04/2010
-1-
LI CM N
********
Trc tin cho ti c gi li cm n ti
Ban Gim Hiu Trng i Hc Cn Th, Ban
Ch Nhim Khoa S Phm to iu kin ti
c lm lun vn tt nghip, quan tm v n
c ti trong qu trnh thc hin lun vn.
Xin cm n su sc nht ti cc thy c
trong T B Mn Ton, c bit l c Dng Th
Xun An tn tnh hng dn v gip ti trong
thi gian lm lun vn.
Mt ln na ti xin chn thnh cm n!
-2-
MC LC
PHN M U .................................................................................................................... 4
1. L do chn ti ........................................................................................................ 4
2. Mc ch nghin cu .................................................................................................. 4
3. i tng nghin cu ................................................................................................. 4
4. Nhim v nghin cu .................................................................................................. 4
5. Phng php nghin cu ............................................................................................ 5
6. Cu trc lun vn ........................................................................................................ 5
PHN NI DUNG ................................................................................................................. 6
CHNG I: KIN THC CHUN B ............................................................................. 6
1.1 Chui Fourier ............................................................................................................ 6
1.2 Php bin i Fourier.............................................................................................. 12
1.3 Php bin i Laplace ............................................................................................. 16
1.4 Bi ton Sturm Liouville. Hm c bit .............................................................. 18
CHNG II: MT S PHNG PHP GII BI TON PHNG TRNH O
HM RING BIN TR .................................................................................................. 30
2.1 Phng php tch bin (Phng php Fourier) ...................................................... 30
2.2 Phng php dng php bin i Fourier............................................................... 42
2.3 Phng php dng php bin i Laplace .............................................................. 43
2.4 Phng php dng cng thc tch phn Poisson .................................................... 46
2.5 Phng php DAlembert ....................................................................................... 52
CHNG III: BI TP................................................................................................... 57
3.1. Dng phng php tch bin gii cc bi ton ................................................. 57
3.2. Dng phng php php bin i Fourier gii cc bi ton ............................. 74
3.3. Dng php bin i Laplace gii cc bi ton .................................................. 80
3.4. Dng cng thc tch phn Poisson gii cc bi ton......................................... 86
3.5. Dng phng php DAlembert gii cc bi ton ............................................ 91
PHN KT LUN ............................................................................................................... 98
U
-3-
PHN M U
1. L do chn ti
Phng trnh o hm ring l mt chuyn ngnh quan trng v rt pht trin
trong ton hc. L thuyt v phng trnh o hm ring c pht trin u tin
bi nhiu nh ton hc c tn tui nh: Leonard Euler v Joseph-Louis Lagrange,
nhng ngi nghin cu v phng trnh sng trn si dy; Daniel Bernoulli v
Euler, nhng ngi xem xt v l thuyt th v. Sau , n c pht trin bi
Adrien-Marie Legendre v Pierre-Simon Laplace cng nh nh ton hc ni ting
Joseph Fourier t vic khai trin thnh chui cho nghim ca phng trnh truyn
nhit.
Phng trnh o hm ring cng l mt mn hc kh th v i vi ti.
Trong qu trnh hc, ti c bit ch ti cc bi ton bin tr. Nhng nhn chung,
cc sch l thuyt thng t cp n cc phng php gii cc loi bi ton ny
hoc ch cp trong mt kha cnh no . Chnh v th, ti chn ti Mt s
phng php gii bi ton phng trnh o hm ring bin tr nhm tp trung ch
yu vo mt s phng php gii bi ton bin gip ngi c d dng tham kho
hn.
2. Mc ch nghin cu
Trng tm ca lun vn l i vo nghin cu Mt s phng php gii bi ton
phng trnh o hm ring bin tr. y, ti khng c tham vng trnh by y
tt c cc phng php gii, do thi gian nghin cu cn hn ch, m ch quan
tm n mt s phng php thng dng trong vic gii bi ton bin.
3. i tng nghin cu
i tng nghin cu l cc phng php gii bi ton bin tr c a ra trong
ti.
4. Nhim v nghin cu
Nghin cu c s l thuyt c lin quan.
Sp xp h thng l thuyt theo trnh t.
La chn a ra mt s v d ng vi tng phng php gii c th.
-4-
6. Cu trc lun vn
PHN M U
PHN NI DUNG
CHNG I: KIN THC CHUN B
1.1 Chui Fourier
1.2 Php bin i Fourier
1.3 Php bin i Laplace
1.4 Bi ton Sturm-Liouville. Hm c bit
CHNG II: MT S PHNG PHP GII BI TON PHNG
TRNH O HM RING BIN TR
2.1 Phng php tch bin
2.2 Phng php dng php bin i Fourier
2.3 Phng php dng php bin i Laplace
2.4 Phng php dng cng thc tch phn Poisson
2.5 Phng php DAlembert
CHNG III: BI TP
PHN KT LUN
-5-
PHN NI DUNG
(1.1)
hm
sin nx ,
cng
cosnx
vi
hng
tng
qut
2
, n = 1, 2,... lin tc
n
v kh vi mi cp. Nu chui (1.1) hi t th tng ca n l hm tun hon vi chu
un ( x) = an cos nx + bn sin nx l cc hm tun hon vi chu k
(1.2)
0, m n
-6-
0, m n
cosmxcosnxdx = , m = n
(1.3)
f ( x)dx,
f ( x)sin nxdx.
f ( x)dx =
a0 =
Suy ra
a0
.2
2
f ( x)dx
f ( x)cos nxdx = an .
an =
Suy ra
f ( x) cos nxdx.
[ , ] .
Cc h s
a0
+ (an cos nx + bn sin nx) ( x )
2 n =1
f ( + ) + f ( )
bng
ti x = .
2
D V d
Cho f(x) l hm tun hon vi chu k 2 xc nh bi
f(x) = x, ( x )
th chui Fourier tng ng ca f(x) l
(1)
n +1
n =1
2
sin nx ( x )
n
an =
x cos nxdx = 0
Ngi c c th tham kho chng minh trong ti liu tham kho [1]
-8-
bn =
2 x
= cos nx + cos nxdx
0 n0
n
2
2
= cos n + 2 sin nx
0
n
n
2
2
= (1) n = (1) n +1 .
n
n
2
x = (1) n +1 sin nx ( x )
n
n =1
-9-
x
l
v xt hm s
tl
F (t ) = f ( x) = f .
Ta c
l
lt
lt
F (t + 2 ) = f (t + 2 ) = f + 2l = f = F (t )
hay F(t) l hm tun hon vi chu k 2 . Vy khai trin Fourier ca hm F(x) trn
on [ , ] l
F (t )
a0
+ (an cos nt + bn sin nt ) ( t )
2 n =1
vi cc h s c cho bi
a0 =
F (t )dt =
1l
f ( x)dx
l l
1l
n x
dx
an = F (t ) cos ntdt = f ( x)cos
l l
l
bn =
F (t )sin ntdt =
(1.4)
1l
n x
dx , n = 1,2,
f ( x)sin
l l
l
f ( x)
a0
n x
n x
+ an cos
+ bn sin
(l x l )
2 n =1
l
l
vi cc h s c tnh bi (1.4).
1.1.5 Chui Fourier sin v cosin
nh ngha 1.3 Cho f l hm s lin tc tng on xc nh trn (0, L) .
Chui Fourier cosin ca f trn (0, L) l
f ( x) =
a0
n x
+ an cos
2 n =1
L
- 10 -
y
an =
2L
n x
f
x
c
(
)
os
dx n = 0,1,2,
L 0
L
n x
f ( x) = bn sin
n =1
L
y
2L
n x
bn = f ( x)sin
dx n = 1,2,
L0
L
1.1.6 Mt s v d
V d 1.1.6.1. Cho hm s f ( x) = x , 0 x . Hy tm chui Fourier sin ca
f ( x)sin nxdx =
( x)sin nxdx =
n
0
Do
1
f ( x) = 2 sin nx vi 0 x ( x 0 ).
n =1 n
1
n =1 n
x = 2 sin nx , vi 0 x .
Vy
an =
f ( x)dx = 2 x 2 dx =
0
2
3
f ( x) cos n xdx = 2 x
- 11 -
4
n 2
2
1
f ( x) = ao + (an cos nx + bn sin nx)
2
n =1
an =
bn =
(1.5)
(1.6)
hu hn.
Cp cng thc (1.5), (1.6) c gi l cng thc Fourier thun nghch.
Nu bit f(x) th t (1.6) ta c {an , bn } v ta gi l bin i Fourier hu hn ca
f(x). Ngc li, nu c {an , bn } th t (1.5) ta c f(x) v gi l bin i Fourier o
ca {an , bn } .
p dng cng thc Euler:
1
cos nx = (einx + einx )
2
1
sin nx = (einx einx )
2i
ta c (1.5) c vit li:
f ( x) =
Ce
n =
1
Vi Cn =
2
inx
(1.7)
f ( x)e
- 12 -
inx
dx
(1.8)
Nu f kh tt th:
1
2
inx
in f ( x)einx dx
f '( x)e dx =
f ( x )e
inx
Gi s f ( ) = f ( )
Khi
1
2
1
f '( x)e dx =
in f ( x)einx dx = inCn
2
inx
f '( x) =
inC e
inx
n =
(1.9)
n C e
f ''( x) =
inx
n =
f(
Ce
x ') =
n =
1
Vi Cn =
2
inx'
L
f ( x ')einx' dx '
Tr v bin x:
f ( x) =
C ( L )e
n =
in( /L)x
(1.10)
( L)
n
1
=
f ( x )ein( /L)x dx
2L L
- 13 -
(1.11)
lim 2 LCn( L ) = f ( ) =
L
F [ f ] f ( ) =
f ( x)ei x dx
f ( x)ei x dx
(1.12)
l bin i Fourier ca f.
Thay v c hm Cn( L ) xc nh vi mi tr gi ca s nguyn n by gi ta c
ti l
f ( x) dx <
Gi s f kh tt
L2
L1
L2
L1
L2
i f ( x)ei x dx
L1
L1 () v L2 v gi s f ( x) 0 khi x
hay F [ f ' ]=
i F [ f ]
- 14 -
2 F [ f ]
Nu f tho
f ( ) =
f ( x)ei x dx , F [f] = f
f ( x) =
1
2
f ( )e i x d , F-1[ f ] = f
Ta i vo chng minh.
Ta c
1
2
f ( )e
it
1
d =
2
it
d f ( x)ei x dx
i th t ly tch phn
1
2
f ( )e it d =
f ( x)dx
1
2
i ( t x )
f ( x) (t x)dx = f (t )
vi (t x) l hm Dirac delta.
D nh l tch chp
Cho hai hm thc f v g, tch chp ca f v g l mt hm thc h nh ngha bi
( f * g )(t ) = h(t ) =
f (t ) g ( )d = f ( ) g (t )d
f ( ) =
f ( x)ei x dx ; g ( ) =
g ( x )e
( f * g )(t ) = h(t )
th
h( ) = f ( ) g ( )
Chng minh:
- 15 -
i x
dx
Ta c:
it
it
h(t )e dt = e dt f (t x) g ( x)dt
h( ) =
i bin z = t x t = z + x , dt = dz
h( ) =
i ( z + x )
dz f ( z ) g ( x)dx
h( ) =
i z
i x
e f ( z )dz e g ( x)dx = f ( ) g ( )
F(p) = e pt f (t )dt
(1.13)
F(p) L [ f (t ) ]
1.3.1 Cc tnh cht c bn ca L [ f (t ) ]
Tnh tuyn tnh
n
n
L Ci f i (t ) = Ci L [ f (t )]
i =1
i =1
Nu L [ f (t )] = F(p) th L [ f ( t )] =
F(
Nu L [ f (t )] = F(p) th L e at f (t ) = F(p-a)
nh l tnh tin th hai
0, 0 t < a
ua (t ) =
1, t a
nh Laplace ca o hm
t
F ( p)
Nu L [ f (t )] = F(p) th L f ( )d =
p
0
Nu L [ f (t )] = F(p) th
f (t )
t
f ( p)dp = L
p
Nu f(t + T) = f(t) th L [ f (t )] =
1 T pt
e f (t )dt
1 e pT 0
* f (t ) (t ) f ( )d
0
nh l Borel:
Nu L [ (t ) ] = ( p ) , L [ f (t ) ] = F ( p ) th L [ * f ] = ( p) F ( p ) .
1.3.2 Bin i Laplace ngc
Php bin i t hm F(p) sang hm f(t)
L1 [ F( p)] = f (t )
c gi l php bin i Laplace o nu v ch nu
L [ f (t )] = F(p)
Ta c th xc nh f(t) khi cho trc F(p) da vo cc tnh cht ca L [ f (t )] .
- 17 -
nh l 1.3
Nu f(t) l mt hm gc c ch s tng l s0 v F(p) l hm nh ca f(t) th ti mi
im lin tc ca hm f(t), ta c
1 a + i
F( p)e pt dp
2 i a i
f (t ) =
a1 y (0) + a2 y '(0) = 0
b y (1) + b y '(1) = 0
2
1
(1.14)
(1.15)
(1.16)
r dx = 0
1 2
1.4.2 Hm Bessel
Xt bi ton:
( xu ') ' (m 2 / x)u + xu = 0 , 0 < x < 1
(1.17)
u (1) = 0
u b chn khi x 0
2
Ngi c c th tham kho chng minh trong ti liu tham kho [4]
- 18 -
(1.18)
xu ' = 0 khi x 0
d du m 2
u + tu = 0
t
dt dt t
hay
d 2u
du
t
+t
+ (t 2 m2 )u = 0
(1.19)
2
dt
dt
y l phng trnh vi phn tuyn tnh cp hai gi l phng trnh Bessel bc
2
m.
Ta mun tm nghim ring gii tch ti t = 0 di dng chui nguyn
u (t ) = t ant n , a0 0
(1.20)
n =0
{[
t 1 ( 2 m 2 ) a 0 + ( + 1) 2 m 2 a1t + ( + n ) 2 m 2 a n + a n 2 t n = 0
n=2
= m , a1 = 0 , an =
an 2
, n = 2,3,...
( + n) 2 m 2
1
(hng s tu ) lc ta c mt nghim ca
2 m!
(1.19) gii tch ti t = 0 gi l J m (t ) .
Chn = m v a0 =
(1) k (t / 2) m + 2 k
k !(m + k )!
k =0
J m (t ) =
(1.21)
(1) k t
t2
t4
t6
J 0 (t ) =
= 1 2 + 2 2 2 2 2 + ...
2
2 2 .4 2 .4 .6
k = 0 ( k !) 2
(1) k t
J1 (t ) =
k = 0 k !( k + 1)! 2
2 k +1
t
1 t
1 t
=
+
...
2 1!2! 2 2!3! 2
- 19 -
(1.22)
(1.23)
T (1.22) ta suy ra
mt m 1.J m (t ) + t m .J m '(t ) = t m .J m +1 (t )
Hay
J m '(t )
m
J m (t ) = J m +1 (t )
t
T (1.23) ta suy ra
mt m 1.J m (t ) + t m J m '(t ) = t m J m 1 (t )
Hay
J m '(t ) +
m
J m (t ) = J m 1 (t )
t
T ta c
t
[ J m1 (t ) + J m+1 (t )]
2m
1
J m '(t ) = [ J m 1 (t ) J m +1 (t ) ]
2
1.4.2.2 Zero ca hm Bessel J m (t )
J m (t ) =
Tr li php i bin t = x
Nghim gii tch ti x = 0 ca phng trnh
( xu ')' (m 2 / x)u + xu = 0
J m ( x)
(1.24)
Suy ra
Jm ( ) = 0
(1.25)
k( m ) = jk( m )
Suy ra
jk( m ) = k( m )
Cc hm ring tng ng l J m ( k( m ) x)
xJ
(m)
k
x).J m (
(m)
i
,k i
0
2
x)dx = 1
J m +1 ( k( m ) ) , k = i
2
d 2u
du
+t
+ (t 2 m 2 )u = 0
2
dt
dt
- 21 -
(1.26)
( m) m2
m2
1
(m)
( xu1 ') '
u1 + k xu1 = 0 u1 ''+ u1 '+ k 2 u1 = 0
x
x
x
(*)
( m) m2
m2
1
(m)
( xu2 ') '
u2 + k xu2 = 0 u2 ''+ u2 '+ k 2 u2 = 0
x
x
x
(**)
dx
( i( m) k( m ) ) xu1u2 dx =
0
+ Vi k i :
Suy ra
1
xJ
( k( m ) x).J m ( i( m ) x)dx =
(m)
i
1
[u1 '(1).u2 (1) u1 (1).u2 '(1)]
k( m )
M
u 1 (1) = J m ( k( m ) )
u2 (1) = J m ( i( m ) )
l cc zero ca hm J m (t ) nn suy ra
1
xJ
( k( m ) x).J m ( i( m ) x)dx = 0
+ Vi k = i :
Khi (*) v (**) l mt phng trnh.
Nhn (*) vi 2 x 2u1 ' th
- 22 -
2 x 2u1 '.u1 ''+ 2 x(u1 ') 2 + 2k( m ) x 2u1u1 ' 2m 2u1u1 ' = 0
2 x 2u1 '.u1 ''+ 2 x(u1 ') 2 + 2k( m ) x 2u1u1 '+ 2k( m ) x(u1 ) 2 2k( m ) x(u1 ) 2 2m 2u1u1 ' = 0
d 2
d
d
x (u1 ') 2 + k( m ) x 2 (u1 ) 2 2k( m ) x(u1 ) 2 ( m 2 (u1 ) 2 ) = 0
dx
dx
dx
d
2k( m ) x(u1 ) 2 = x 2 (u1 ') 2 + k( m ) x 2 (u1 ) 2 m 2 (u1 ) 2
dx
Ly tch phn hai v t 0 1:
(m)
k
x J
(m)
k
1
x) dx = x 2 (u1 ') 2 + k( m ) x 2 (u1 ) 2 m 2 (u1 ) 2
0
= [u1 '(1)] + k( m ) [u1 (1) ] m 2 [u1 (1) ] m 2 [u1 (0)]
2
V
u1 (1) = J m ( k( m ) ); u1 '(1) = k( m ) J m '( k( m ) ); u1 (0) = J m (0) = 0
nn
2
(m)
k
(m)
(m)
(m)
(m)
2
(m)
0 x J m ( k x) dx = k J m '( k ) + ( k m ) . J m ( k )
2
Suy ra
2
2
2
1
1
m2
(m)
(m)
(m)
=
+
x
J
(
x
)
dx
J
'(
)
1
.
J
(
m
k
k
0 m k
2 k( m ) m
2
1
2
1
1